Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयवाधिनी टीका पद १५ सू० ३ नैरयिकादीन्द्रियनिरूपणम् गौतमः पृच्छति-'एएसि णं भंते ! बेइंदियाणं जिभिदियफासिंदियाणं' हे भदन्त ! एतयोः खलु पूर्वोक्तयोः, द्वीन्द्रियाणां जिहू वेन्द्रियस्पर्शनेन्द्रिययोः 'ओगाहणहयाए' अवगाहनार्थतया 'पएसट्टयाए' प्रदेशार्थतया 'ओगाहणपएसट्टयाए' अवगाहनप्रदेशार्थतया 'कयरे कयरेहितो अप्पे वा, बहुए वा, तुल्ले वा, विसेसाहिए वा ?' कतरत् कतरेभ्योऽल्पं वा, बहुकं वा, तुल्यं वा, विशेषाधिकं वा भवति ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवे बेइंदियाणं जिभिदिए ओगाहणट्टयाए' सर्वस्तोकं द्वीन्द्रियाणां जिहवेन्द्रियम् अवगाहनार्यतया-अबगाहनापेक्षया भवति, 'फासिदिए ओगाहणट्टयाए संखेजगुणे' स्पर्शनेन्द्रियम् अवगाहनार्यतया संख्येयगुणं भवति, “पएसट्टयाए सव्वत्थोवे बेइंदियाणं जिभिदिए' प्रदेशार्थतयाएकदेशापेक्षया सर्वस्तोकं द्वीन्द्रियाणां जिहूवेन्द्रियं भवति, 'पएसट्टयाए फासिदिए संखेजगुणे' प्रदेशार्थतया स्पर्शनेन्द्रियं संख्येयगुणं भवति, 'ओगाहणपएसट्टयाए सम्वत्थोवे बेइं. दियस्स जिभिदिए' अवगाहनप्रदेशार्थतया सर्वस्तोकं द्वीन्द्रियस्य जिवेन्द्रियं भवति, 'ओगाहणट्टयाए फासिदिए संखेज्जगुणे' अवगाहनार्थतया-अवगाहनापेक्षया स्पर्शनेन्द्रियं संख्येयगुणं भवति, 'फासिदियस्स ओगाहणट्टयाएहितो जिभिदिए पएसद्वयाए अणंतगुणे' स्पर्शनेन्द्रियस्य अवगाहनार्थताभ्यो जिवेन्द्रियं प्रदेशार्थतया अनन्तगुणं भवति, 'फासिदिए
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! द्वीन्द्रियों की जिहवा इन्द्रिय और स्पर्शन इन्द्रिय में से अवगाहना की अपेक्षा, प्रदेशों की अपेक्षा तथा अवगाहना और प्रदेशों की अपेक्षा कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्प अथवा विशेषाधिक है ? ___भगवान्-गौतम ! सब से कम द्वीन्द्रियों की जिहा इन्द्रिय अवगाहना की अपेक्षा से है, उसकी अपेक्षा स्पर्शन इन्द्रिय अवगाहना की अपेक्षा संख्यातगुणा अधिक है प्रदेशों की अपेक्षा सब से कम बेहन्द्रिय की जिहवेन्द्रिय है। उससे स्पर्शनेन्द्रिय प्रदेश रूप से संख्यातगुणा है । अवगाहना की अपेक्षा द्वीन्द्रियों की जिहूवा इन्द्रिय सर्वस्तोक है, स्पर्शनेन्द्रिय अवगाहना की अपेक्षा संख्यातगुणा अधिक है। स्पर्शनेन्द्रिय की अवगाहनार्थता से जिहा इन्द्रिय की
શ્રી ગૌમમવામી-હે ભગવન ! કીન્દ્રિયની જિહાઈન્દ્રિય અને સ્પર્શનેન્દ્રિયમાં અવગાહનાની અપેક્ષાએ પ્રદેશની અપેક્ષાએ તથા અવગાહના અને પ્રદેશની અપેક્ષાએ કે કેનાથી અ૫, ઘણા, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
શ્રી ભગવાન-હે ગૌતમ ! બધાથી ઓછી કીન્દ્રિયની જિહાઈન્દ્રિય અવગાહનાની અપેક્ષાએ છે, તેની અપેક્ષાએ સ્પર્શનેન્દ્રિય અવગાહનાની અપેક્ષાએ સંખ્યાતગણી અધિક છે. પ્રદેશોની અપેક્ષાએ બધાથી ઓછી બે ઈન્દ્રિયની જિહાઈન્દ્રિય છે. તેનાથી સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રદેશ રૂપથી સંખ્યાતગણી છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ હીન્દ્રિયની જિહાઈન્દ્રિય સર્વસ્તક છે, સ્પર્શનેન્દ્રિય અવગાહનાની અપેક્ષાએ સંખ્યાતગણી અધિક છે. સ્પર્શનેન્દ્રિયની અવગાહનાર્થતાથી જિહાઇન્દ્રિયની પ્રદેશાર્થતા અનન્તગુણિત છે. સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રદેશની અપેક્ષાએ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
