Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 669

प्रबोधिनी टीका पद १५ सू. ६ अनगाराविषयकवर्णनम्
मनुष्यस्य कथैव का ? इतिभावः । अथ सर्वलोकस्पर्शिनस्ते शैलेशीसमयान्त्यकालभाविनः पुद्गला इत्यतो गौतमः पुनः पृच्छति - 'नेरइयाणं भंते ! निज्जरा पोग्गले किं जाणांत पासति आहारेति ?' हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु तान् निर्जरा पुद्गलान्- अत्यन्तसूक्ष्मापगतकर्मभावपुद्गलान किं जानन्ति पश्यन्ति आहरन्ति ? उदाहु न जाणंति न पासंति आहारेंति ?” उताहो तथाविध कर्मनिर्जरापुद्गलान् न जानन्ति न पश्यन्ति अपितु केवलमाहरन्ति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम ! 'नेरइया णिज्जरा पोग्गले न जागंति न पासंति आहारे 'ति' नैरयिका: निर्जरापुद्गलान् न जानन्ति न पश्यन्ति अपितु केवलम् आहरन्त्येव पुद्गलानां विचित्र परिणमनस्वभावतया आहाररूपतयापि तेषां परिणमत्व संभवात् तषां निर्जरापुद्गलविषयक ज्ञानदर्शनासंभवात् एवं जाव पंचिदियतिरिक्ख जोणियाणं' एवम्नैरयिका इव यावद्-असुर कुमारादिदशभवनपतयः, पृथिवीकायिकाद्ये केन्द्रियाः विकलेन्द्रियाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः खलु कर्मनिर्जरापुद्गलान् न जानन्ति न पश्यन्ति अपि तु केवलमाहर
६५३
शैलेशी अवस्था के अन्तिम समयवर्त्ती वे पुद्गल समस्त लोक को स्पर्श करते हैं, अतएव गौतमस्वामी पुनः प्रश्न करते हैं-भगवन् ! क्या नारक उन निर्जरा पुद्गलों को, जो अत्यन्त सूक्ष्म होते हैं और कर्मपर्याय से रहित हो चुके हैं, जानते और देखते हैं, और आहार करते हैं अथवा नहीं जानते, नहीं देखते किन्तु आहार करते हैं ?
भगवान् - हे गौतम ! नारक जीव उन निर्जरा- पुद्गलों को नहीं जानते, नहीं देखते हैं, केवल उनका आहार करते हैं । पुद्गलों का स्वभाव विचित्र होता है, अत एव आहार रूपमें भी उनका परिणमन होना संभव है । किन्तु उनका ज्ञान और दर्शन उन्हें नहीं हो सकता ।
इसी प्रकार पंचेन्द्रिय तिर्यचों तक जानना चाहिए, अर्थात् नारकों के ही समान असुरकुमार आदि भवनपतियों को, पृथिवीकायिक आदि एकेन्द्रियों को, विकलेन्द्रियों को तथा पंचेन्द्रिय तिर्यचों को भी उन निर्जरापुद्गलों का ज्ञान और
શૈલેશી અવસ્થાના અન્તિમ સમયવર્તી તે પુદ્ગલા સમસ્ત લેાકના સ્પર્શ કરે છે, તેથી જ ગૌતમસ્વામી કરી પ્રશ્ન કરે છે-ભગવન્ ! શું નારક તે નિરા પુર્દૂલેને, જે અત્યન્ત સૂક્ષ્મ હોય છે અને કર્માં પાંચથી રહિત થયેલ છે, જાણે છે અને દેખે છે અને આહાર કરે છે અથવા નથી જાણતા, નથી દેખતા પરન્તુ આહાર કરે છે?
શ્રી ભગવાન્-ગૌતમ ! નારકજીવ તે નિર્જરા યુગલેને નથી જાણતા, નથી દેખતા, કેવળ તેમને આહાર કરે છે. પુદ્દગલેના સ્વભાવ વિચિત્ર હાય છે, તેથી જ આ હારરૂપમાં પણ તેમનું પરિણમન થવું સંભવ છે. પણ તેમનું જ્ઞાન અને દન તેમને નથી થઈ શતું, એ જ પ્રકારે પચેન્દ્રિય તિયચા સુધી જાણવુ નેઈ એ. અર્થાત્ નારકની જ સમાન અસુરકુમાર આદિ ભવનપતિયા પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિય, પાંચે
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3