Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १२ सू० ५ पृथिवीकायिकादीनामौदारि कशरीरनिरूपणम्
सानामपि संख्येयभागमात्राणां लब्धिरस्ति ' इति, तस्मात् पयोमासंख्येयभागसमयप्रमाणानामेव वैक्रियवर्तिनां वायुकायिकानां पृच्छा समयेऽवाप्तिर्भवति नाधिकानामितिभावः, 'मुकेललगा जहा पुढविकाइयाणं' मुकानि तावद् वायुकायिकानां वैक्रियशरीराणि यथा पृथिवीकायिकानां मुक्तानि वैक्रियशरीराणि अनन्तानि प्रतिपादितानि तथैवानन्तानि प्रतिपादनीयानि 'आहारयतेया कम्मा जहा पुढवीकाइयाणं' वायुकायिकानाम् आहारकतैजसकार्मणानि शरीराणि यथा पृथिवीकायिकानां भणितानि तथैव भणितव्यानि तथा च वायुकायिकानामाहारकशरीराणि वद्रमुक्तभेदेन द्विविधानि तत्र बद्धानि न भवन्ति, तल्ल - वध्यभावात्, अपितु मुक्तान्येव भवन्ति, तानि चानन्तानि भवन्ति प्रागुक्तयुक्तेः, तैजसशरीराणि कार्मगशरीराणि च बद्धान्यपि मुक्तान्यपि च भवन्ति, तत्रापि वद्धानि असंख्येयानि सन्ति, मुक्तानि तु अनन्तानि भवन्ति । 'वणकइकाइयाणं जहा पुढविकाइयाणं' वनस्पतिकायिकानाम् औदारिकादिशरीराणि यथा पृथिवीकायिकानां प्रतिपादितानि तथैव प्रतिपादनीयानि, किन्तु 'णवरं तेया कम्मगा जहा ओहिया तेया कम्मगा' नवरम् - पृथिवीहोती है । इस कारण पृच्छा के समय पल्योपम के असंख्येय भाग वायुकायिक ही वैक्रिय शरीर वाले पाये जाते हैं, इससे अधिक नहीं । वायुकायिकों के मुक्त शरीर, आगे कहे गए पृथ्वीकायिकों के मुक्तवैक्रियशरीर के समान अनन्त कहने चाहिए | वायुकायिकों के आहारक, तैजस और कार्मण शरीर पृथ्वी सायिकों के समान ही हैं, अर्थात् वायुकायिकों के बद्ध आहारक शरीर नहीं होते, क्योंकि उनमें आहारक लब्धि का अभाव होता है । केवल मुक्त आहा रक शरीर ही होते हैं और वे पूर्वकथित युक्ति के अनुसार अनन्त हैं । तैजस और कार्मण शरीर उनके बद्ध भी होते हैं, मुक्त भी होते हैं । बद्ध असंख्यात और मुक्त अनन्त हैं ।
४७१
वनस्पतिकायिकों के औदारिक तैजस आदि शरीर पृथ्वीकायिकों के समान कहने चाहिए, परन्तु पृथ्वीकाधिकों से विशेषता यह है कि वनस्पतिकायिकों के तैजस और कार्मण शरीरों की प्ररूपणा समुच्चय तैजस और कार्मण शरीरों
અસ ધ્યેય ભાગ માત્ર વાયુકાયિક જ વૈકિયશરીરવાળા મળી આવે છે, તેમનાથી અધિક નહી’. વાયુકાના મુક્ત વૈક્રિયશરીર, પહેલાં કહેવામાં આવેલ પૃથ્વીકાયિકના મુક્ત વૈક્રિય શરીરના સમાન અનન્ત કહેવી જોઇએ. વાયુકાયિકાના મહારક, તેજસ અને કાણુ શરીર પૃથ્વીકાયિકાના સમાન જ છે, અર્થાત્ વાયુકાયિકાના ખદ્ધ આહારક શરીર નથી હોતા, કેમકે તેને આહારક લબ્ધિને અભાવ હોય છે. કેવળ મુક્ત આહારકશરી૨ જ હાય છે અને તે પૂર્વ કથિતયુક્તિ અનુસાર અનન્ત છે. તેજસ અને કાર્માંણુ શરીર તેમના અદ્ધ પણ હાય છે, મુક્ત પણ હાય છે. ખદ્ધ અસ ંખ્યાત, મુક્ત અનન્ત છે.
વનસ્પતિકાયિકાના ઔદારિક આદિ શરીર પૃથ્વીકાયિકેના સમાન કહેવાં જોઇએ. પરન્તુ પૃથ્વીકાયિકાથી વિશેષતા એ છે કે વનસ્પતિકાયિકાના તેજસ અને કાણુ શરીરની
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
