Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचोधिनी टीका पद १२ सू० ६ प्रतरपूरणवक्तव्यनिरुपणम् असंख्येयानि भवन्ति, तत्र कालापेक्षया ज्योतिष्कवदेव प्ररूपणीयानि, क्षेत्रापेक्षया असंख्येयाः श्रेणयः, असंख्येयासु श्रेणिषु यावन्तः आकाशप्रदेशा भवन्ति तावत्प्रमाणानि, तासाश्च श्रेणीनां परिमाणं प्रतरस्यासंख्येयो भागः, प्रतरासंख्येयभागपरिच्छिन्ना बोध्याः, किन्तु नैरयिकाद्यपेक्षया प्रतरासंख्येयभागस्य परिमाणविशेष प्रतिपादयितुमाह-'णवरं तासि णं सेढीणं पिक्खंभसूई अंगुलवितीयवग्गमूलं तइयवग्गमूलपडुप्पन्न' नवरम्-नैरयिकाद्यपेक्षया विशेषस्तु तासां श्रेणीनां विष्कम्भसूचिः-विस्तारसूचिः अङ्गुलद्वितीयवर्गमूलं तृतीयवर्गमूल प्रत्युत्पन्नम्-पूर्वोक्त तृतीयं यद् वर्गमूलम् तेन प्रत्युत्पन्नम्-गुणितं बोध्यम् । 'अहवण्णं अंगुलतइयग्गमूलघणप्पमाणमेताओ सेढोओ, सेसं तंचेच' अथवा खलु अङ्गुलतृतीयवर्गमूल घनप्रमाणमात्राः श्रेणयो बोध्याः, शेषं तच्चैव-पूर्वोक्तवदेव बोध्यम्, तथा चाङ्गुलमात्रक्षेत्रप्रदेशराशेरसत्कल्पनाकलितस्य षट्पञ्चाशदधिकशतद्वयप्रमाणस्य यद् द्वितीयं वर्गमूलं चतुष्क रूपमसस्कल्पितं ततृतीयेन वर्गमूलेन असत्कल्पितेन द्विकरूपेण गुणितं सत् यावान् प्रदेश असंख्यात हैं। वैमानिक देवो की ज्योतिष्क देवों के समान प्ररूपणा करना चाहिए । क्षेत्र की अपेक्षा से असंख्यात श्रेणि प्रमाण हैं, अर्थात् असंख्यात श्रेणियों में जितने आकाश प्रदेश होते है, उतने ही शरीर है । उन श्रेणियों का परिमाण प्रतर का असंख्यात वां भाग है। किन्तु नारक आदि की अपेक्षा प्रतर के असंख्यातवें भाग के परिमाण में कुछ भिन्नता है, जिसे कहते हैंउन श्रेणियों की विकभसूची तृतीय वर्गमूल से गुणित द्वितीय वर्गमल प्रमाण है,जैसे प्रथम वर्गमूल २४२=४ है, तीसरा वर्गमूल १६४१६=२५६ है। इनका गुणाकार करने पर ४४२५६-१०२४ की संख्या आती है । अथवा अंगुल के तृतीय वर्गमूल के घन के बराबर श्रेणियाँ हैं। शेष सब पूर्वोक्त के समान ही समझना चाहिए। अंगुल मात्र क्षेत्र के प्रदेशो की राशि असत्कल्पना से दोसौ छप्पन (२५६) मान लें तो उसके द्वितीय वर्गमूल को अर्थातू चोर અર્થાત્ વૈમાનિકના દારિક શરીર નારકોના સમાન સમજવાં જોઈએ. બદ્ધ કિય શરીર અસંખ્યાત છે. વૈમાનિક દેવેની તિષ્ક દેવોના સમાન પ્રરૂપણ કરવી જોઈએ. ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ અસંખ્યાત શ્રેણિ પ્રમાણે છે, અર્થાત્ અસંખ્યાત શ્રેણિમાં જેટલા આકાશ પ્રદેશ હોય છે, તેટલા જ શરીર છે. તે શ્રેણિયાનું પરિમાણ પ્રતરના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલું છે. પરંતુ નારક આદિની અપેક્ષાએ પ્રતરના અસંખ્યાતમા ભાગના પરિમાણમાં કાંઈક ભિન્નતા છે. જેને કહે છે-તેશ્રેણિયે ની વિખ્રભ સૂચી તૃતીય વગ મૂળથી ગુણિત દ્વિતીય વર્ગ મૂળ પ્રમાણ છે, જેમાં પ્રથમ વર્ગમૂળ પ્રમાણ ૨૪૨=છે ત્રીજી વર્ગ મૂળ ૧૬૪૧૬=૫૬ છે. તેને ગુણાકાર કરવાથી ૪૪૨પ૬=૧૦૨૪ની સંખ્યા આવે છે. અથવા અંગુલના તૃતીય વર્ગ મૂળના ઘનના બરાબર શ્રેણિયો છે. શેષ પૂર્વોક્તની સમાનજ સમજવું જોઈએ. એ પ્રકારે અંગુલ માત્ર ક્ષેત્રના પ્રદેશની રાશિ અસત્ કલ્પનાથી
श्री प्रशापन सूत्र : 3
