Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
"
कायिकशरीरापेक्षया विशेषस्तु तैजसकार्मगानि शरीराणि औधिकानि - समुच्चय विषयीभूतानि तैजसकार्मणानि शरीराणि प्रतिपादितानि तथैव प्रतिपादनीयानि, तथा च वनस्पति कायिकानामौदारिकशरीराणि वद्धान्यपि मुक्तान्यपि, तत्र बद्धानि असंख्येयानि, मुक्तानि पुनरनन्तानि, वैक्रियाणि पुन र्मुक्तान्येव नो बद्धानि तल्लन्ध्यभावात्, तानि च मुक्तानि वैक्रियशरीराणि अनन्तानि भवन्ति, आहारकाण्यपि शरीराणि मुक्तान्येव भवन्ति नो बद्धानि प्रागुक्तयुक्तेः, तैजसानि कार्मणानि शरीराणि तु बद्धान्यपि अनन्तानि मुक्तान्यपि अनन्तानि भवन्तीत्याशयः, गौतमः पृच्छति - 'बेइंदियाणं भंते! केवइया ओरालियसरीरमा पण्णत्ता?' हे मदन्त ! द्वीन्द्रियाणां कियन्ति औदारिकाणि शरीराणि प्रज्ञप्तानि ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! 'दुविहा पण्णत्ता' द्वीन्द्रियाणामौदा रिकशरीराणि द्विविधानि प्रज्ञतानि, 'तं जहा - बद्धेल्लगा य मुल्ला' तथा बद्धानि च मुक्तानि च 'तत्थ णं जे ते बधेललगा ते णं असंखज्जा' तत्र खल बद्धमुक्तौदा रिकशरीराणां मध्ये यानि तावद् बद्धानि भवन्ति तानि खलु असंख्येयानि सन्ति तदेवासंख्येयत्वं कालक्षेत्राभ्यां प्ररूपयति- 'असंखेज्जाहिं उस्सप्पिणि ओसप्पिणीहिं जैसी करनी चाहिए। अभिप्राय यह है कि वनस्पति कायिकों के बद्ध और मुक्त दोनों प्रकार के औदारिक शरीर होते हैं। उनमें से बद्ध औदारिक शरीर असंख्यात हैं और मुक्त अनन्त हैं । वैक्रिय मुक ही होते हैं, बद्ध नहीं होते, क्यों कि वनस्पति कायिकों में वैक्रिय लब्धि नहीं होती और वे मुक्त वैक्रिय शरीर अनन्त होते हैं । वनस्पति कायिकों में आहारक शरीर भी मुक्त ही होते हैं, बद्ध नहीं । इसका कारण पहले कहा जा चुका है । तैजस और कार्मण शरीर बद्ध भी अनन्त और मुक्त भी अनन्त होते हैं।
गौतम - हे भगवन् ! हीन्द्रियों के औदारिक शरीर कितने कहे गए हैं ?
४७२
भगवान - हे गौतम! दीन्द्रियों के औदारिक शरीर दो प्रकार के होते हैं, वे इस प्रकार - बद्ध और मुक्त | बद्ध औदारिक शरीर असंख्यात हैं । इस असंख्यात संख्या का काल और क्षेत्र की अपेक्षा से प्ररूपण करते हैं-काल की
પ્રરૂપણા સમુચ્ય તેજસ અને કાણુ શરીર જેવી કરવી જોઈએ. અભિપ્રાય એ છે કે વનસ્પતિ કાચિકાના ખદ્ધ અને મુક્ત અને પ્રકારના ઔદારિક શરીર હાય છે. તેએમાંથી મૃદ્ધ ઔદારિક શરીર અસખ્યાત છે અને મુક્ત અનન્ત છે. વૈક્રિય મુક્ત જ થાય છે, બુદ્ધ નથી થતાં, કેમકે વનસ્પતિકાયિકામાં વૈક્રિયલબ્ધિ નથી થતી, અને તેમના મુક્ત વૈક્રિય શરીર અનન્ત થાય છે. વનસ્પતિકાયિકામાં આહારક શરીર પણ મુક્ત જ હાય છે, અદ્ધ નહીં'. તેનુ કારણ પહેલા કહી દેવાએલુ છે. તેજસ અને કાણુ શરીર બદ્ધ પણ અનન્ત અને મુક્ત પણ અનન્ત હાય છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી—હે ભગવન્ ! દ્વીન્દ્રિયાના ઔદારિક શરીર કેટલા કહેલાં છે ?
શ્રી ભગવાન હૈ ગૌતમ ! દ્વીન્દ્રિયેના ઔદારિક શરીર એ પ્રકારના હૈાય છે, તે આ પ્રકારે-ખદ્ધ અને મુક્ત મૃદ્ધ ઔદારિક શરીર સખ્યાત છે, આ અસંખ્યાત સ ંખ્ય ની
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3
