Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
__४८३
प्रमेयबोधिनी टीका पद १२ सू० ६ प्रतरपूरणवक्तव्यनिरूपणम् 'वेउव्विया आहारगा य बदल्लगा णत्थि' द्वीन्द्रियाणां वैक्रियाणि आहारकाणि च बद्धानि शरीराणि न सन्ति, 'मुक्केल्लगा जहा ओहिया ओरालियमुक्केल्लगा' मुक्तानि वैक्रियाणि द्वीन्द्रियाणामाहारकाणि च यथा औधिकानि-समुच्चयविषयकाणि औदारिकमुक्तानि प्रतिपादितानि तयैव प्रतिपत्तव्यानि, 'तेया कम्मगा जहा एएसिं चेव ओहिया ओरालिया' तैजस कार्मणानि द्वीन्द्रियाणां शरीराणि यथा एतेषाञ्चव-द्वीन्द्रियाणामौधिकानि-सामान्यानि औदारिकाणि शरीराणि प्रतिपादितानि तथव प्रतिपत्तव्यानि, ‘एवं जाव चउरिंदिया' एवम्द्वीन्द्रियाणा मिव यावत्-त्रीन्द्रियाणां चतुरिन्द्रियाणाश्चापि औदारिकवैक्रियाहारकतैजसकार्मणशरीरेषु यथायोग्य बद्धानि मुक्तानि चावसेयानि 'पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं एवं चेव' पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां बद्धानि मुक्तानि चौदारिकशरीराणि, एवञ्चैव-प्रागुक्त द्वीन्द्रियवदेव बोध्यानि, किन्तु-'णवरं वेउब्धियसरीरएसु इमो विसेसो'-नवरम्-द्वीन्द्रियापेक्षया वैक्रियशरीरेषु अयं वक्ष्यमाणो विशेषो बोध्यः, 'पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं भंते ! केवइया वेउव्वियसरीरया पण्णता ?' हे भदन्त ! पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिकानां कियन्ति वैक्रियशरीराणि शरीर हैं, उनकी प्ररूपणा समुच्चय मुक्त औदारिक शरीरों के समान समझना चाहिए। दोन्द्रिय जीवों के बद्ध वैक्रिय शरीर और आहारक शरीर नहीं होते हैं । मुक्त क्रिय और आहारक उसी प्रकार समझना चाहिए जैसे समुच्चय मुक्त औदारिक शरीर कहे हैं । द्वीन्द्रियों के तैजस और कार्मण शरीर इन्हीं के
औदारिक शरीरों के समान जानना चाहिए। __द्वीन्द्रियों के समान ही त्रीन्द्रियों और चतुरिन्द्रियों के भी औदारिक, वैक्रियक, आहारक, तैजस और कार्मण शरीरों के बद्ध और मुक्त जान लेने चाहिए । पंचेन्द्रिय तिर्थचों के बद्ध और मुक्त औदारिक शरीर द्वीन्द्रियों के समान ही समझना चाहिए, मगर द्वीन्द्रियों की अपेक्षा वैक्रिय शरीरों के विषय में यह विशेषता है-'हे भगवन् ! पंचेन्द्रियतिथंच जीवों के वैक्रिय शरीर कितने होते हैं ?' भगवान् इसका उत्तर देते हैं-हे गौतम ! पंचेन्द्रिय तियंचों જેના બદ્ધ અને વૈકિય શરીર અને આહારક શરીર નથી હતાં. મુક્ત વેકિય અને આહારક એ પ્રકારે સમજવાં જોઈએ. જેવાં સમુચ્ચય મુક્ત ઔદારિક શરીર કહ્યાં છે. દ્વિીન્દ્રિયેના તૈજસ અને કાર્મણ શરીર ઔદારિક શરીરેના સમાન જાણવા જોઈએ.
દ્વીન્દ્રિયના સમાન જ ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિના પણ દારિક, વૈક્રિયક, તેજસ અને કામણ શરીર બદ્ધ અને મુક્ત જાણી લેવા જોઈએ. પંચેન્દ્રિય તિયચેના બદ્ધ અને મુક્ત ઔદારિકશરીર ઢીદ્ધિના સમાન જ સમજવાં જોઈએ. પણ દ્વીદ્ધિની અપેક્ષાએ ક્રિય શરીરના વિષયમાં એ વિશેષતા છે–ભગવન ! પંચેન્દ્રિય જીના વૈક્રિય શરીર કેટલા હોય છે?
શ્રી ભગવાન અને ઉત્તર આપે છે ગૌતમ! પંચેન્દ્રિય તિર્યંચના વૈક્રિય શરીર
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
