Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२०२
प्रज्ञापनासूत्रे पूर्वोपदर्शितरीत्या, यावत्-वृत्तस्य व्यस्रस्य चतुरस्रस्य आयतस्यापि संस्थानस्य चरमाचरमादि विपये अल्पबहुत्वं प्रतिपत्तव्यम् ! गौतमः पृच्छति-'परिमंडलस्स णं भंते ! संठाणस्स भणंतपएसियस्त संखेज्जपएसोगाढस्स' हे भदन्त ! परिमण्डलस्य खलु संस्थानस्य अनन्तप्रदेशिकस्य संख्येयप्रदेशावगाढस्य 'अचरिमस्स चरिमाण य चरमंतपएसाण य अचरमंतपए. साण य' अचरमस्य च चरमाणाश्च चरमान्तप्रदेशानाश्च अचरमान्तप्रदेशानाञ्च मध्ये 'दक्ट्टयाए पएसट्टयाए दवट्टपएसट्टयाए' द्रव्यार्थतया प्रदेशार्थतया द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया 'कयरे कयरेहितो अप्पा वा, बहुया वा, तुल्ला वा, विसेसाहिया वा ?' कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा, बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा भवन्ति ? भगवान् आह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'जहा संखेज्जपएसियस्स संखेज्जपएसोगाढस्स' यथा संख्येयप्रदेशिकसंख्येयप्रदेशावगाढस्य परिमण्डलसंस्थानस्य चरमाचरमादि विषये अल्प बहुत्वं प्रतिपादितं तथैव अनन्तप्रदेशिकस्यापि संख्येय. प्रदेशावगाढस्य परिमण्डलसंस्थानस्याल्पबहुत्वं प्रतिपादनीयम् किन्तु-'नवरं संकमे णं अणंतगुणा' नवरं पूर्वापेक्षया विशेषस्तु संक्रमे खलु अनन्तगुणा भवन्ति, अयं भावः क्षेत्रप्ररूख्यातप्रदेशी एवं असंख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान के समान ही वृत्त, व्यस्र, चतुरस्र और आयत संस्थान का चरम-अचरम आदि संबंधी अल्प-बहुत्व समझ लेना चाहिए।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! अनन्तप्रदेशी एवं संख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान के अचरम, चरमाण, चरमान्तप्रदेशों और अचरमान्तप्रदेशों में से, द्रव्य की अपेक्षा, प्रदेशों की अपेक्षा और द्रव्य तथा प्रदेशों की अपेक्षा कौन किससे अल्प, बहुत, तुल्य या विशेषाधिक है।
भगवान्-गौतम ! जैसे संख्यातप्रदेशी और संख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान का चरम-अचरम आदि संबधी अल्पबहुत्व निरूपित किया गया है, उसी प्रकार अनन्तप्रदेशी एवं संख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान का भी अल्पबहुत्व समझना चाहिए । विशेषता यह है कि संक्रम में અસંખ્યાત પ્રદેશ માં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનના સમાન જ વૃત્ત, વ્યસ, ચતુરસ્ત્ર અને આયત સંસ્થાનના ચરમ-અચરમ આદિ સંબંધી અ૫ મહત્વ સમજી લેવું જોઈએ.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્અનત પ્રદેશ તેમજ સંખ્યાત પ્રદેશોમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનના અચરમ ચરમાણે, ચરમાન્ત પ્રદેશ અને અચરમાન્ત પ્રદેશમાંથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ પ્રદેશોની અપેક્ષાએ અને દ્રવ્ય તથા પ્રદેશની અપેક્ષાએ કેણુ કેનાથી અલ્પ, ઘણા, તુલ્ય અથવા વિશેષાધિક છે?
- શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! જેવું સંખ્યાત પ્રદેશ અને સંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનના ચરમ-અચરમ આદિ સંબંધી અ૫ બહત્વ નિરૂપિત કરાયું છે. તેજ પ્રકારે અનન્ત પ્રદેશી તેમજ સંખ્યાત પ્રદેશોમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાનનું પણ અલ્પ બહુ સમજવું જોઈએ. વિશેષતા એ છે કે સંક્રમમાં અનન્તગણા છે, અર્થાત્
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
