Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ११ सू. ८ भाषाद्रव्यग्रहणनिरूपणम् परिणमयितुं गृहणाति, तथा च यदा हि एकप्रयत्नगृहीतानां सर्वेषामपि द्रव्याणां समुदायो विवक्ष्यते तदा नियमात् पञ्चवर्णानि द्रव्याणि गृहणाति, इति भावः तान्येवाह-'तं जहाकालाई, नीलाई, लोहियाई, हालिद्दाई, सुकिल्लाई' तद्यथा-कालानि-कृष्णानि वर्णानीत्यर्थः, नीलानि, लोहितानि, हारिद्राणि, शुक्लानि एतानि पञ्चवर्णानि द्रव्याणि भाषात्वेन परिण. मयितुं गृहातीत्यर्थः, गौतमः पृच्छति-'जाई वण्णओ कालाई गेण्हइ ताई कि एगगुणकालाई गेण्हइ जाव अणंतगुणकालाई गिण्हइ ?' हे भदन्त ! यानि द्रव्याणि वर्णत:-वर्णपेक्षया कालानि कृष्णवर्णानि गृह्णाति तानि किम् एकगुणकालकानि गृह्णाति ? यावत-किं वा द्वित्रिचतुः पञ्च षट् सप्ताष्ट नव दशगुणकालकानि गृह्णाति ? किं वा संख्येयगुणकालकानि गृह्णाति ? किं वा असंख्येयगुणकालकानि गृह्णाति ? किं वा अनन्तगुणकालकानि गृह्णाति ? भगवानाह 'गोयमा !' हे गौतम ! एगगुणकालाइंपि गिण्हइ जाव अणंतगुणकालाईपि गेव्हइ' एकगुणकालकान्यपि द्रव्याणि वर्णापेक्षया भाषात्वेन नियम से पांचों वर्णों वाले होते हैं। तात्पर्य यह है कि जब एक प्रयत्न के द्वारा गृहीत समस्त द्रव्यों से समुदाय की विवक्षा की जाती है तब नियम से पांच वर्णों वाले द्रव्यों को ग्रहण करता है। वे पांच वर्ण वाले इस प्रकार हैं-काले, नीले, लाल, पीले और श्वेत । इन पंच वर्ण द्रव्यां को भाषा रूप में परिणत करने के लिए जीव ग्रहण करता है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! वर्ण से काले जिन द्रव्यों को जीव भाषा रूप में परिणत करने के लिए ग्रहण करता है, वे क्या एक गुण काले होते हैं ? दो, तीन, चार, पांच, छह, सात, आठ, नौ, दश गुण काले होते हैं ? संख्यातगुण काले होते हैं ? अथवा असंख्यात गुण काले होते हैं ? या अनन्त गुण काले होते हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! एक गुण कृष्ण भी होते हैं, यावत् अनन्त गुण कृष्ण भी होते हैं । अर्थात् वर्ण की अपेक्षा भाषा के रूप में परिणत करने के लिए એ છે કે જ્યારે એક પ્રયત્નના દ્વારા ગૃહીત સમસ્ત દ્રવ્યના સમુદાયની વિરક્ષા કરાય છે ત્યારે નિયમથી પાંચ વર્ણોવાળા દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે. તે પાંચ વર્ણોવાળા આ પ્રકારે છે-કાળા, નીલા, લાલ, પીળા અને શ્વેત. આ પાંચે દ્રવ્યને ભાષા રૂપમાં પરિણત કરવાને માટે જીવ ગ્રહણ કરે છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન! વર્ણથી કાળા જે દ્રવ્યોને જીવ ભાષા રૂપમાં પરિણત કરવાને માટે ગ્રહણ કરે છે. તેઓ શું એક ગુણવાળા કાળા હોય છે? બે, ત્રણ, ચાર, પાંચ, છ, સાત, આઠ, નવ, દશ ગુણ કાળ હોય છે? સંખ્યાત ગુણ કાળ હોય છે? અથવા અસંખ્યાત ગુણ કાળા હોય છે ? અગર અનન્ત ગુણ કાળ હોય છે?
श्री म न-डे गौतम ! ५ शुरु ०६५ ५५ हेय छे, यावत् मनन्त गुण कृष्ण પણ હોય છે. અર્થાત વર્ણની અપેક્ષાએ ભાષાના રૂપમાં પરિણત કરવાને માટે જીવ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
