Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 410

प्रज्ञापनासूत्रे
-
टीका- अथ नैरयिकादीनां भाषाद्रव्यग्रहणवक्तव्यतां प्ररूपयितुमाह- 'नेरइए णं भंते ! जाइ' दव्वाई' भासताए गेहड़ ताई किं ठियाई गेव्हइ अठियाई गेव्हइ ?' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! नैरयिकः खलु यानि द्रव्याणि भाषकतया गृह्णाति तानि किं स्थितानि-गमन क्रिया रहितानि गृह्णाति ? किं वा अस्थितानि गमनक्रियावन्ति गृह्णाति ? भगवानाह - 'गोयमा !' हे गौतम! ' एवं चेव' एवञ्चैव पूर्वोक्तरीत्यैव स्थितान्येव गृह्णाति नो अस्थितानि गृह्णातीत्याशयः, तदतिदिशन्नाह - 'जहा जीवे वत्तव्त्रया भणिया तहा नेरइयस्स वि जाव अप्पाबहुयं ' यथा जीवे - समुच्चय जीवे वक्तव्यता भणिता - प्ररूपिता, तथा नैरयिकस्यापि वक्तव्यता भणितव्या यावद् - द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतोऽपि गृह्णाति अनन्तप्रदेशिकानि गृह्णाति, असंख्येयमदेशावगाढानि गृह्णाति, एकसमयस्थितिकादि यावदसंख्येयसमयभाfotoat) इस प्रकार एकवचन- बहुबचन से ये दश दंडक कहने चाहिए । टीकार्थ- अब नैरयिक आदि के भाषा ग्रहण संबंधी बक्तव्यता का प्ररूपण किया जाता है
--
गौतम - हे भगवन् ! नारक जीव जिन द्रव्यों को भाषा के रूप में ग्रहण करता है, सो क्या स्थित अर्थात् स्थिर द्रव्यों को ग्रहण करता है अथवा अस्थित गमनक्रिया युक्त द्रव्यों को ग्रहण करता है ?
भगवान् - हे गौतम! पूर्वोक्त रीति के अनुसार स्थित द्रव्यों को ही ग्रहण करता है, अस्थित द्रव्यों को अर्थात् संचरणवान् द्रव्यों को ग्रहण नहीं करता । इसीका अतिदेश करते हुए सूत्रकार कहते हैं-जैसी वक्तव्यता समुच्चय जीव के विषय में कही है वैसी ही नैरयिक के विषय में भी जान लेना चाहिए, यावत्द्रव्य से, क्षेत्र से, काल से, भाव से भी ग्रहण करता है, अनन्त प्रदेशी स्कंधों को ग्रहण करता है, असंख्यात प्रदेशों में अवगाढ द्रव्यों को ग्रहण करता है, एक दस दंडगा भाणियव्वा) से प्रहारे
वयन- महुवयनथी आइस हउ उडेवाले थे. ટીકા –હવે નૈયિક આદિના ભાષા ગ્રહણ સ'ખ'ધી વક્તવ્યતાનું પ્રરૂપણ કરાય છે શ્રી ગૌતમસ્વામી મ્હે ભગવન્ ! નારક જીવ જે દ્રબ્યાને ભાષાના રૂપમાં ગ્રહણ કરે છે, તે શું સ્થિત અર્થાત્ સ્થિર દ્રવ્યાને ગ્રહણ કરે છે અથવા અસ્થિત ગમન ક્રિયાવાળા દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે ?
३९४
શ્રી ભગવાન્-હે ગૌતમ ! પૂર્વોક્ત કથન પ્રમાણે સ્થિત દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે, અસ્થિત દ્રવ્યોને અર્થાત્ સંચરણવાન્ દ્રવ્યોને ગ્રહણ નથી કરતા. તેએના અતિદેશ કરીને સૂત્રકાર કહે છે-જેવા વક્તવ્ય સમુચ્ચય જીવના વિષયમાં કહ્યો છે, તેવા જ નારયિકના વિષયમાં પણ જાણી લેવા જોઈએ, યાવત દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી, એને ભાવથી પણ ગ્રહણ કરે છે, અનન્ત પ્રદેશી સ્કન્ધાને ગ્રહણ કરે છે, સ`ખ્યાત પ્રદેશામાં અવગાઢ દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે. એક સમયથી લઇને અસખ્યાત સમયો સુધીની સ્થિતિવાળા દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3