Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३५४
प्रज्ञापनासूत्रे
न्त्यपि द्रव्याणि भावापेक्षया भाषात्वेन परिणमयितुं गृह्णाति, गौतमः पृच्छति - 'जाई भावओ
ताई पि गेहइ ताई कि एगवण्णाई गेण्हइ जाव पंचवण्णाई गेण्हइ ?' हे भदन्त ! यानि द्रव्याणि भावतो वर्णवन्त्यपि भाषात्वेन परिणमयितुं गृह्णाति तानि किम् एकवर्णानि द्रव्याणि गृहात ? यावत किंवा द्विवि चतुः पञ्चवर्णानि द्रव्याणि गृह्णाति ? भगवानाह - 'गोयमा !" हे गौतम! 'गणदव्वाई पडुच्च एगवण्णाई पि गेहइ जात्र पंच वण्णाई पि गेहइ' ग्रहण द्रव्याणि - गृह्यन्ते इति कर्मव्युत्पत्या ग्रहणानि तानि च द्रव्याणि चेति ग्रहणद्रव्याणि प्रतीत्य आश्रित्य ग्रहणद्रव्यापेक्षयेत्यर्थः, एकवर्णवन्त्यपि द्रव्याणि गृह्णाति यावत् - द्वित्रिचतुः पञ्चवर्णवन्त्यपि द्रव्याणि भाषात्वेन परिणमयितुं गृह्णाति तथा च यानि ग्रहणयोग्यानि द्रव्याणि सन्ति तानि कानिचिद् वर्णपरिणामेन एकेन वर्णेन युक्तानि कानिचिद् द्वाभ्यां वर्णाभ्यां सुकानि कानिचित् त्रिभिर्वर्णैर्युक्तानि कानिचिच्चचतुभिर्वणैर्युक्तानि कानिचित् पञ्चभिर्वणैयुकानि भवन्तीत्याशयः, किन्तु - 'सव्वग्गहणं पडुच्च णियमा ! पंचवण्णाई गेहइ' सर्वग्रहणं प्रतीत्य - आश्रित्य सर्वग्रहणापेक्षयेत्यर्थः, नियमात् - नियमतः पञ्चवर्णानि द्रव्याणि भाषात्वेन जिन द्रव्यों को ग्रहण करता है वे वर्ण वाले, गंध वाले, रस वाले और स्पर्श वाले भी होते हैं।
गौतम स्वामी - है भगवन् ! भाव से जिन वर्ण वाले द्रव्यों को ग्रहण करता है, वे क्या एक वर्ण वाले द्रव्य होते हैं, यावत् क्या दो वर्ण वाले, तीन वर्ण वाले, चार वर्ण वाले अथवा पाँच वर्ण वाले होते हैं ?
भगवान् हे गौतम! ग्रहण द्रव्यों की अपेक्षा से अर्थात् जो द्रव्य ग्रहण किये जाते हैं उनकी अपेक्षा से एक वर्ण वाले द्रव्यों को भी ग्रहण करता है, यावत् दो, तीन, चार और पांच वर्ण वाले द्रव्यों को भी ग्रहण करता है, अर्थात् जो द्रव्य ग्रहण करने के योग्य हैं, उनमें कोई एक वर्ण वाले होते हैं, कोई दो वर्णों वाले होते हैं, कोई तीन वर्णों से युक्त होते हैं, कोई चार वर्णों वाले होते हैं और कोई-कोई पांच वर्णों वाले होते हैं । किन्तु सर्वग्रहण की अपेक्षा से वे द्रव्य શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્! ભાવથી જે વણુ વાળા દ્રબ્યાને ગ્રહણ કરે છે. તે શું એક વણુ વાળા દ્રવ્યેા હોય છે, યાવત્ શુ એ વણુ વાળા, ત્રણ વણુ વાળા ચાર વર્ણવાળા અથવા પાંચ વર્ણવાળા હેાય છે?
શ્રી ભગવાન્—હૈ ગૌતમ ! ગ્રહણ દ્રવ્યેાની અપેક્ષાએ અર્થાત્ જે દ્રવ્યો ગ્રહણ કરાય છે તેની અપેક્ષાએ એક વણુ વાળા દ્રબ્યાને પણ ગ્રહણ કરે છે, યાવત્ છે, ત્રણ, ચાર અને પાંચ વવાળા દ્રબ્યાને પણ ગ્રહણ કરે છે, અર્થાત્ જે દ્રશ્ય ગ્રહણ કરવાને ચાગ્ય છે, તેઓમાં કોઈ એક વણવાળા હાય છે. કોઇ એ વણુ વાળા હોય છે, કેાઈ ત્રણ વૌથી યુક્ત છે, કેઈ ચાર વાઈવાળા હોય છે અને કોઇ કેાઇ પાંચ વર્ષોંવાળા હોય છે. બિન્દુ સત્ર ગ્રહણની અપેક્ષાએ તે દ્રવ્ય નિયમથી પાંચે વર્ષોં વાળા હોય છે. તાત્યય
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
