Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
२९२
प्रज्ञापनासूत्रे प्टार्यप्रतिपादिका वाक् किम् आराधनी-आराध्यते मोक्षमार्गोऽनया इति आराधनी खलु सत्या एषा भाषा भवति ? नैषा भाषा मृषा भवति ? भगवानाह-'हंता, गोयमा ! पुढवीति इथि पण्णवणी आउत्ति पुमपण्णवणी धण्णेति नपुंसगपण्णवणी आराहणी णं एसा भासा, ण एसा भासा मोसा' हे गौतम ! हन्त-सत्यम् , पृथिवी इति स्त्रीप्रज्ञापनी-स्त्रीलिङ्गत्वप्ररूपणी आप इति पुंप्रज्ञापनी, धान्यमिति नपुंसकप्रज्ञापनीवाक् आराधनी सत्या खलु एषा भाषा भवति, नैषा भाषा मृषा-विराधनी भवति, सत्यार्थप्रतिपादकत्वेन शाब्दव्यवहारापेक्षया यथावस्थित वस्तु-प्ररूपणात् , गौतमः पृच्छति-'इच्चे भंते ! इत्थिवयणं वा पुमवयणं वा णपुंसगवयणं वा वयमाणे पण्णवणोणं एसा भासा, ण एसा भासा मोसा ?' हे भदन्त ! इति-एवम्-पूर्वोपदर्शितप्रकारेण अन्यदपि स्त्रीवचनं वा पुवचनं वा नपुंसकवचनं वा ब्रुवाणावाकू किं प्रज्ञापनी खलु एषा भाषा भवति ? नैषा भाषा मृषा भवति ? भगवानाह-'हंता, गोयमा ! इत्थिवयणं वा, पुमवयणं वा णपुंसगवयणं वा वयमाणे पण्णवणी णं एसा भासा, आराधा जाय उसे आराधनी कहते हैं। तो क्या यह भाषा आराधनी है ? यह भाषा मृषा नहीं है ?
भगवान् उत्तर देते हैं-हां गौतम ! 'पृथिवी' यह स्त्रीप्रज्ञापनी, 'आपः' यह पुरुषप्रज्ञापनी और 'धान्यम्' यह नपुंसक प्रज्ञापनी भाषा आराधनी-सत्य भाषा है । यह भाषा मृषा नहीं है। क्योंकि यह भाषा शाब्दिक व्यवहार की अपेक्षा से सत्य वस्तुस्वरूप का प्रतिपादन करनेवाली है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! पूर्वोक्त प्रकार से अन्य भी स्त्रीवचन पुरुषवचन और नपुसकवचन का प्रतिपादन करनेवाली भाषा क्या प्रज्ञापनी भाषा है? वह मृषा नहीं है ? __ भगवान् - हाँ, गौतम ! स्त्रीवचन, पुरुषवचन और नपुंसकवचन, जो पूर्वोक्त से भिन्न हैं, उनका प्रतिपादन करनेबाली भाषा प्रज्ञापनी भाषा है। वह मृषा પની ભાષા શું આરાધની ભાષા છે? જેના દ્વારા મેક્ષમાર્ગ આરાધાય તેને આરાધની કહે છે. તે શું આ ભાષા આરાધની છે? આ ભાષા મૃષા નથી ?
श्री मावान् उत्त२ मापे छ है। गौतम ! 'पृथ्वी' मा स्त्री प्रज्ञापनी, आपः' से ५३५ प्रज्ञापनी मने 'धान्यम्' ये नस: प्रज्ञापनी मापा माराधनी-सत्य भाषा छ. मा ભાષા મૃષા નથી. કેમકે આ ભાષા શાબ્દિક વ્યવહારની અપેક્ષાએ સત્ય વસ્તુ સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન કરવાવાળી છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવદ્ ! પૂર્વોક્ત પ્રકારથી બીજી પણ સીવચન, પુરૂષવચન અને નપુંસક વચનનું પ્રતિપાદન કરવાવાળી ભાષા શું પ્રજ્ઞાપની ભાષા છે? તે મૃષા નથી?
શ્રી ભગવાન–હા, ગૌતમ! સ્ત્રીવચન પુરૂષ વચન અને નપુંસક વચન, જે પૂર્વોક્તથી ભિન્ન છે. તેમનું પ્રતિપાદન કરવાવાળી ભાષા પ્રજ્ઞાપની ભાષા છે. તે મૃષાભાષા નથી. તેમાં
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૩
