Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
९२
प्रज्ञापनासूत्रे
वस्तु अवयवावयविरूपं वर्तते, तयोश्चावयवावयविनो र्भेदाभेद: कथञ्चिद्वर्तते इत्यनेकान्तपक्षः स्थापितः इति सूचितं भवति एवं जाव आहे सत्तमा पुढवी' एवम् - रत्नप्रभा पृथिवीवदेव, यावत्-शर्कराप्रभा, वालुकाप्रभा, धूमप्रभा, तमःप्रभा, अधः सप्तमी पृथिवी चापि एकान्ततो नो चरमा, नो वा अचरमा, नो चरमाणि, नो वा अचरमाणि, नो चरमान्तप्रदेशाः, नो वा अच रमान्तप्रदेशाः इति व्यपदेशार्दा प्रागुक्तयुक्ते स्तासामपि प्रत्येकमखण्डैकरूपतया विवक्षितत्वात् अपि तु असंख्य देशावगाढ तयाऽने कावयवविभागात्मकत्वेन विवक्षायाम् ' अचरमम्, चरमाणि, चरमान्तप्रदेशाथ, अचरमान्तप्रदेशाश्च' इत्येवं व्यपदेशार्हा भवति 'सोहम्माई जाव अणुत्रविमाण एवं चैव, ईसीपन्भारावि एवं चेव' लोगेवि एवं चेव, अलोगेवि' सौधर्मादीनि यावत्-ईशान सनत्कुमार माहेन्द्रब्रह्म लोकलान्तकमहाशुक्रसहस्रारानतप्राणतारणाच्युत नवनिराकरण करने वाले भगवान् के उत्तर वाक्य से यह सिद्ध होता है कि रत्नप्रभा आदि समस्त वस्तुएं अवयव - अवयवी रूप हैं और उन अवयवों तथा अवयवी में कथंचित् भेद और कथंचित् अभेद है । इस अनेकान्तपक्ष की स्थापना हुई ।
रत्नप्रभा पृथ्वी की जैसी प्ररूपणा की गई, है, उसी प्रकार की प्ररूपणा शर्कराप्रभा, वालुकाप्रभा, पंकप्रभा, धूमप्रभा, तमःप्रभा तथा तमस्तमः प्रभा की समझनी चाहिए । अर्थात् ये पृथ्वियां भी यदि एक अखण्ड रूप में विवक्षित की जाएं तो चरमा भी नहीं, अचरमा भी नहीं चरमाणि भी नहीं, अचरमाणि भी नहीं, चरमान्तप्रदेश भी नहीं और अचरमान्तप्रदेश भी नहीं कही जा सकती हैं, किन्तु जब उनके अवयवों का भेद विवक्षित होता है और प्रान्तवर्त्ती भागों को तथा मध्य में विद्यमान एक महान खंड को पृथक् विवक्षित किया जाता है तो उन्हे अचरम, चरमाणि, चरमान्तप्रदेश और अचरमान्तप्रदेश कहा जासकता है ।
સિદ્ધ થાય છે કે રત્નપ્રભા આદિ સમસ્ત વસ્તુએ અવયવ અવયવી રૂપ છે અને તે અવથવા તથા અવયવીમાં કદાચિત્ ભેદ અને કદાચિત્ અભેદ છે. આ અનેકાન્ત પક્ષની સ્થાપના થઈ.
રત્નપ્રભા પૃથ્વીની જેવી પ્રરૂપણા કરાઇ છે, એવા પ્રકારની પ્રરૂપણા શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પકપ્રભા, ધૂમપ્રભા. તમઃ પ્રભા અને તમસ્તમા પ્રભાની સમજવી જોઈ એ. અર્થાત્ આ પૃથ્વી પણ વિક્રે એક અખડરૂપમાં વિવક્ષિત કરાય તે ચરમા પણ નીં', અચરમા પણ નહીં. ચરમાણ પણ નહી. અચરમા પણ નહીં', ચરમાન્ત પ્રદેશ પણ નહી' અને અચરમાન્ત પ્રદેશ પણ નથી કહી શક્યાતી, કિન્તુ જ્યારે તેમના અવય વેાના ભેદ વિવક્ષિત થાય છે, અને પ્રાન્તવતી ભાગે તથા મધ્યમા વિદ્યમાન એક મહાન્ ખડને પૃથકૂ વિવક્ષિત કરાય છે તે તેને ચરમાચરમાણિ, ચરમાંત પ્રદેશ અને અચમાન્ત પ્રદેશ કહી શકાય છે.
श्री प्रज्ञापना सूत्र : 3
