Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रज्ञापनासूत्रे
चरमंतपएसा, अचरमंतपएसा ?' हे भदन्त ! परिमण्डलं खलु संस्थानं संख्येयप्रदेशिकं संख्येयप्रदेशावगाढ किं चरमं भवति, किं वा 'अचरमम' इति व्यपदिश्यते, किं वा चरमाणि इति व्यपदिश्यते ? किंवा 'अचरमाणि' इति व्यपदिश्यते ? किं वा 'चरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदि श्यते ? किंवा 'अचरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदिश्यते ? भगवान् आह-'गोयमा! हे गौतम ! 'परिमडले णं संठाणे संखेज्जपएसिए संखेज्जपएसोगाढे परिमण्डलं खल संस्थान संख्येयप्रदे. शिकं संख्येयप्रदेशावगाढ 'नो चरमे नो अचरमे' नो 'चरमम्' इति व्यपदिश्यते, नो वा 'अचरमम्' इति व्यपदिश्यते 'नो चरमाई' नो 'चरमाणि' इति वा व्यपदिश्यते, 'नो, अचरमाई' नो 'अचरमाणि' इति वा व्यपदिश्यते, 'नो चरमतपएसा' नो 'चरमान्तप्रदेशाः' इति व्यपदिश्यते 'नो अचरमंतपएसा' नो वा 'अचरमान्तप्रदेशाः" इति व्यपदिश्यते रत्नप्रभापृथिवीवत् , किन्तु 'नियमं अचरमं, चरमाणि य' नियमाद्-नियमतः 'अचरमम् चरमाणि च' इति व्यपदिश्यते अनेकावयवविभागात्मकत्वस्य विवक्षितत्वात् , प्रदेशविवक्षायान्तु 'चरमतपएस। य अचरमंतपपसा य' चरमान्तप्रदेशाश्च, अचरमान्तप्रदेशाश्च' इति व्यपदिश्यते, 'एवं जाव आयए' एवम्-संख्येयप्रदेशिक संख्ययप्रदेशावगाढपरिमण्डलसंस्थानोक्तरीत्या, यावत्है ? क्या 'चरमाणि' कहलाता है ? क्या 'अचरमाणि' कहलाता है ? अथवा क्या 'चरमान्तप्रदेश' कहलाता है ? या 'अचरमान्तप्रदेश' कहलाता है ?
भगवान्-गौतम ! संख्यातप्रदेशी और संख्यातप्रदेशों में अवगाढ परिमंडल संस्थान 'चरम' नहीं कहलाता, 'अचरम भी नहीं कहलाता, 'चरमाणि' भी नहीं कहलाता, 'अचरमाणि' भी नहीं कहलाता, न 'चरमान्तप्रदेश' कहलाता है और न 'अचरमान्तप्रदेश' कहलाता है, रत्नप्रभा पृथ्वी के समान, नियम से 'अचरमम् और चरमाणि' कहलाता है, क्यों कि अनेक अवयव
अविभागात्मकरूप में उसकी विवक्षा की गई है। अगर प्रदेशों की विवक्षा की जाय तो चरमान्तप्रदेश और अचरमान्तप्रदेश कहलाता है। आयत संस्थान तक इसी प्रकार समझना चाहिए, अर्थात् संख्यातप्रदेशी एवं संख्यात प्रदेशों સંસ્થાન શું ચરમ કહેવાય છે અચરમ કહેવાય છે? શું ચરમણિ કહેવાય છે? શું અચરમાણિ કહેવાય છે ? અથવા શું ચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાય છે ? અગરતે અચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાય છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! સંખ્યાત પ્રદેશ અને સંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાઢ પરિમંડલ સંસ્થાન ચરમ નથી કહેવાતા અચરમ પણ નથી કહેવાતા, ચરમાણિ પણ નથી કહેવાતાં અચરમાણિ પણ નથી કહેવાતા, નથી ચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાતે અને નથી અચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાતા રતનપ્રભા પૃથ્વીના સમાન નિયમથી અચરમં અને ચરમાણિ કહેવાય છે, કેમકે અનેક અવયવ અવિભાગાત્મક રૂપમાં એની વિવક્ષા કરેલી છે. અગર પ્રદેશની વિવક્ષા કરાયો ચરમાન્ત પ્રદેશ અને અચરમાન્ત પ્રદેશ કહેવાય છે. આયત સંસ્થાન સુધી એ જ પ્રકારે સમજી લેવું જોઈએ અર્થાત્ સંખ્યાત પ્રદેરી તેમજ સંખ્યાત
श्री प्रशापनासूत्र : 3
