Book Title: Savruttik Aagam Sootraani 2 03 Aavashyak Niryukti evam Vrutti Aagam 40 Part 1
Author(s): Anandsagarsuri, Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Param Anand Shwe Mu Pu Jain Sangh Paldi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035063/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladasaNassa (bhAga pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara-gurubhyo namaH mana 3 ka savRttika-Agama-sUtrANi / Agama - 40 "Avazyaka niyukti: evaM vRtti: [1] AjamA Ajama mUla saMzodhaka :- pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba abhinava-saMkalanakartA :- Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI (M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI ma0 kI preraNA se zrI parama AnaMda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, pAlaDI, amdaavaad| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA SonalesaANGal zrI parama AnaMda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha saccAritra cUDAmaNi svargastha pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrI devendrasAgara sUrIzvarajI mahArAja sAheba vItarAga sosAyaTI, prabhUdAsa Thakkara koleja roDa, pAlaDI, amadAvAda karIba pacAsa sAla pahele parama pUjya svargastha gacchAdhipati AcArya deva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba dvArA saMsthApita isa saMghameM zrI zItalanAtha bhagavaMta kA jinAlaya bhI hai, jina ke pratiSThAcArya bhI pUjya devendrasAgarasUrIzvarajI ma. hI hai| isa saMghameM pUjya sAdhU-bhagavaMta evaM sAdhvI-mahArAja ke lie upAzraya bhI hai, jahAM hara-sAla cAturmAsa karavA ke zrAvaka-zrAvikAo ko dharma-ArAdhana se lAbhAnvita karavAyA jAtA hai | isa saMghameM AyaMbilabhavana, ubAlA huA pAnI, jJAna-bhaNDAra evaM pAThazAlA kI bhI bahota acchI suvidhA pradAna ho rahI hai | aise samyaga-mArgI saMgha kI sadbhAvanA aura prabhAvaka AcArya pUjya zrI harSasAgarasUrijI ma. kI preraNA se isa zAstra ke lie anudAna prApta huA hai | Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEANS A RAN namo namo nimmaladasaNassa / savRttika-Agama-sUtrANi / mUla saMzodhaka abhinava-saMkalanakartA www availa Tolerances pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] Hayee prata-prApti aura peja-seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855/98253062751 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bs tk rs s l st taaluu nuuN baasrs' nuuN baahr l l n paaks hl . Agama S P 2 s n kr kee Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savRttika bhAga-3 [40/1] zrI Avazyaka [mUla]sUtram DaDaDaDaDa namo namo nimmaladasaNasa baDabaDa "Avazyaka' niryakti: evaM vRtti: niyukti: 1 se 134 1 [bhadrabAhusUri sUtritA niyukti: evaM malayagirisUri racitA vRttiH] [Adaya saMpAdakaH pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. (kizcit vaiziSThyaM samarpitena saha), punaH saMkalanakartA- muni dIparatnasAgara M.com.NEd. PH.DI 28/01/2017, zukravAra, 2073 zrAvaNa zukla 5 savRttika-Agama-sultANi-2-traNI bhAga-3 pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka zrIAgamodayasamitigranthoddhAre, granthAGkaH 56. cAryakRtavivaraNayutaM, shrutkevlishriimdbhdrbaahukhaamisuutritniyuktiyutshriiaavshyksuutrm| (pUrvabhAgaH). prakAzakA-zrIAgamodayasamiteH kAryavAhakaH-jIvanacanda-sAkaracandaH jahverI / idaM pustakaM mohamayyAM nirNayasAgaramudraNAlaye kolabhATavIcyA 26-28 tame gRhe rAmacaMdra yesU zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam / vIrasamvat 2454. vikramasaMvat 1985. pratayaH 125.] vetanaM rU.* [Rs.1-0-0 dIpa anukrama sana 1928. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI-saMrakSaka, jJAnadhanI, Agama-saMzodhaka, tIvra-medhAvI, samAdhimRtyu-prApta, bahumukhIpratibhAdhAraka pajyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba * jinhone zuddha-zraddhA, samyak-zruta ArAdhanA, yathAkhyAtacAritra ke prati gati aura aMta samaya deha-mamatva ke tyAga ke dvArA kAyotsarga nAmaka abhyaMtaratapa ki mizAla kAyama ki hai aise bahuzruta AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja kA paricaya karAnA mere lie nAmumakina hai, fira bhI gurubhakti buddhi se : zraddhAMjalI svarupa eka mAmulI sI jhalaka paisa karane kA yaha prayAsa mAtra hai| cAritra-grahaNa ke bAda alpa kAlame jo apane gurudeva kI chatrachAyA se dUra ho gaye, to bhI gurudeva ke svarga-gamana ko sirpha karmo kA prabhAva mAnakara | apane saMyama ke lakSya prati sthira rahate hae akele jJAna-mArga ki sAdhanA ke patha para cale | paDhAI ke lie hI kitane mahino taka roja ekAsaNA tapa ke sAtha | * bAraha killomiTara paidala vihAra bhI kiyA | lekina apane maMjhila pe DaTe rahe, aura pariNAma svarupa saMskRta evaM prAkRta bhASA kA, prAcIna lipio kA, vyAkaraNanyAya-sAhitya Adi kA sampUrNa jJAna prApta kiyA | jaina AgamazAstro ke samudra ko bhI pAra kara gae| .eka akelA AdamI bhI kyA nahIM kara zakatA? isa prazna kA uttara hameM isa mahApuruSa ke jIvana aura kavana se mila gayA, jaba ve cala par3e devagiNI kSamAzramaNa ke sthApita patha para. binA kisI sahAya lie hae sirpha akele hI "jaina-Agama-zAstro" ko dIrghajIvI banAne ke lie aneka hastaprato se zuddha-pATha taiyAra kiye | do vaikalpika Agama, kalpasUtra aura niyuktio ko jor3akara 45 Agama-zAstro ko saMzodhita kara ke saMpAdita kiyA | phira pAlItANAmeM Agama * maMdira banavAkara Arasa-patthara ke Upara ye sabhI Agama-sAhitya ko kaMDArA, sUratameM tAmapatra para bhI aMkita karavAe aura "Agama maMjUSA" nAma se mudraNa bhI karavA ke bar3I bar3I peTImeM rakhavA ke gA~va gA~va bheja die | vartamAnakAlame sarva prathamabAra aisA kArya haA | .sirpha mala Agama ke kArya se hI una ke kadama ruke nahI the, unhoMne Agamo kI vRtti, cUrNi, niyukti, ava cUrI, saMskRta- chAyA Adi kA bhI saMzodhana-sampAdana kiyA | upayogI viSayo ke lie unhoMne eka lAkha zloka pramANa saMskRta-prAkRta nae graMtho kI racanA bhI kI | kitane hI graMtho kI prastAvanA bhI likhI | ye samyak-zruta mudrita karavAne ke lie Agamodaya samiti, devacaMda lAlabhAI ityAdi vibhinna saMsthA kI sthApanA bhI kI | . jJAnamArga ke alAvA sammetazikhara, aMtarIkSajI, kezariyAjI Adi tIrtharakSA kara ke samyaka-darzana-ArAdhanA kA paricaya bhI diyA | rAjAoM ko pratibodha: | kara ke aura vAcanAo dvArA apanI pravacana-prabhAvakatA bhI ujAgara karavAI | bAladikSA, devadravya-saMrakSaNa, tithi-prazna ityAdi viSayome satya-pakSameM aMta taka dRr3ha rahe | jainazAsana ke lie jaba jarurata par3I taba adAlatI kAravAIo kA sAmanA bhI bar3I niDaratA se kiyA thA | * sAgarAnaMdajI ke nAma se mazahUra ho cuke pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajIne apane parivAra svarupa 700 sAdhU-sAdhvIjI bhI zAsana ko bheTa kiye / ...ye the hamAre gurudeva "sAgarajI"... .........muni dIparatnasAgara... ~ 7 ~ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamaikalakSI, upadhAna-tapa- preraka, cAritra mArga-rAgI, pravacanapaTu, suparivAra yukta pUjya gacchAdhipatiAcAryadeva zrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba paramapUjya AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ke pATa-paraMparAme hue tisare gacchAdhipati the pUjya AcArya zrI devendrasAgarasUrIzvarajI, jo eka pUnyavAn AtmA the, dIkSA grahaNa ke bAda alpakAlame hI eka ziSya ke guru bana gaye / fira kyA / ziSyo ki saMkhyA baDhatI calI, bar3hate hue punya ke sAtha-sAtha ve Akhira 'gacchAdhipati' pada pe ArUr3ha ho ge| isa mahAtmA kA punya sirpha ziSyoM taka simita nahI thA, ve jahA kahIM bhI 'upadhAna-tapa kI preraNA karate the, turaMta hI vahAM 'upadhAna' ho jAte the | pravacanapaTutA evaM parSadApunya ke kAraNa una ke upadeza prApta bahota AtmAone saMyama mArga kA svIkAra kiyA | khuda bhI saMyamaikalakSI hone ke kAraNa cAritramArga ke rAgI to the hI, sAthasAtha jJAnamArga kA sparza bhI una kA niraMtara rahetA thA / Apa kabhI bhI dupahara ko cale jAie, ve khuda akele yA ziSyaparivAra ke sAtha koI bhI grantha ke adhyayana-adhyApanameM rata dikhAI deMge / *** **** ye to hamane unake jIvana ke do-tIna pahelu dikhaae| eka aura bhI anusaraNIya bAta una ke jIvanameM dekhane ko milI thI- 'ArAdhanA-prema'. kaisI bhI zArIrika sthiti ho, magara unhoMne donoM zAzvatI olIjI, [poSa}dazamI, zukla paMcamI, trikAla devavaMdana, parva yA parvatithi ke devavaMdana Adi ArAdhanA kabhI nahIM chor3I | AkharI sAlomeM jaba una ko ehasAsa ho gayA kI aba 'aMtima ArAdhanA' kA avasara najadIka hai, taba una ke muhameM eka hI raTaNa bArabAra cAlu ho gayA" arihaMtanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sAdhunuM zaraNa, kevalI bhagavaMte bhAkhelA dharmanuM zaraNa " isI cAra zaraNo ke raTaNa ke sAtha hI ve samAdhi-mRtyu-rUpa samyak nidrA ko * prApta hue the | aise mahAn sUrivara ko bhAvabarI vaMdanA | *** muni dIparatnasAgara..... anudAna dAtA saMsthA:- "zrI parama AnaMda zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha" vItarAga sosAyaTI, prabhUdAsa Thakakara koleja roDa, pAlaDI, amadAvAda karIba 50 sAla pahele parama pUjya sva. gacchAdhipati AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba dvArA saMsthApita isa saMgha meM zrI zItalanAtha bhagavaMta kA jinAlaya bhI hai, jina ke pratiSThAcArya bhI pUjya deveMdrasAgarasUrIjI ma0sA0 hI hai | isa saMghameM pUjya sAdhU bhagavaMta : : evaM sAdhvIjIo kA upAzraya bhI hai jahA hara sAla cAturmAsa karavAke zrAvaka-zrAvikAo ko dharma-ArAdhana se lAbhAnvita karavAyA jAtA hai | | isa saMgha meM AyaMbilabhavana, ubAlA huA pAnI, jJAna bhaNDAra evaM pAThazAlA kI bhI bahota acchI suvidhA pradAna ho rahI hai / aise samyag mArgI : saMgha kI sadbhAvanA aura prabhAvaka AcArya pUjya zrI harSasAgarasUrijI ma0 kI preraNA se isa zAstra ke lie anudAna prApta huA hai / muni dIparatnasAgara ... *** Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. - .. -. 'sAgara-samudAya-ekatA-saMrakSaka, tIrtha-uddhAra-kArya-pravRtta, guNAnurAgI' isa "savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga 1 se 8 ke saMpUrNa anudAna ke preraNAdAtA pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI mahArAja sAheba pUjyapAda sva. gacchAdhipati devendrasAgara-sUrIzvarajI ke vinayI ziSya evaM do gacchAdhipatio ke mukhya sahAyaka ke rupame 'sAgara samudAya' ke sucAru saMcAlaka pUjya harSasAgarasUrijI, jina kI preraNA se ye savRttika-Agama-sutrANi-2" ke mudraNa ke lie saMpUrNa dravyarAzi prApta huI , unakA atyalpa paricaya yahAM kareMge | samudAya-ekatA ke lie sadaiva prayatnazIla rahate hue ye mahAtmA samudAya ke sAdhu-sAdhvIjI kI AvazyakatAokI pUrtI ke lie bhI pravRtta rahete hai, prAcIna-arvAcIna tIrtho ke jIrNoddhAra evaM vikAza ke lie bhI utsAhita rahete hai, jJAna-kSetra achUtA na rahe isIlie anumodanA, anudAna evaM samaya milane para zAstra-vAMcanameM bhI rUci rakhate hai | samudAya ke jarUratamaMda sAdhvIjI bhagavaMto ke AvAsa kA viSaya ho yA sAdhvIjI ke vihArameM majadUra kA vetana cukAnA ho, aise choTe-choTe kAryoM ke prati bhI una kA lakSya rahetA hai | darzana-zuddhi ke lie jaba unhoMne samagra bhAratavarSa ke 100 sAla taka ke purAne jinAlayo meM 18 abhiSeka kI preraNA kI, usa vakta lagabhaga sabhI abhiSeka-sAmagrI kI dravya-zuddhi kA qhayAla rakhate hae apanI medhAvI buddhi kA paricaya diyA thA, sAthame anakaMpA bhAva se pujArI yA vidhi karAnevAle : ko yatkiMcita bahamAna pragaTa karate hae kacha dhana-rAzi pradAna krvaaii| aise bahaguNa-saMpanna mahAtmA pUjya AcAryazrI harSasAgara-sUrijI ko hama bhAvabharI vaMdanA karate hue isa zrutakArya kA prAraMbha karane jA rahe hai| - muni dIparatnasAgara [kAtreja]pUnA, zaMkhezvara, kapaDavaMja, prabhAsapATaNa Adi sthAnome AgamamaMdira ke preraka, karmagraMtha abhyAsu, nispRha mahAtmA pUjyapAda gacchAdhipati AcArya zrI daulatasAgara-sUrIzvarajI mahArAja sAheba (evaM) ajAtazatru, svAdhyAya-rasika, prazAMtamUrtI aura apane guru ke prItipAtra parama pUjya AcArya zrI naMdIvardhanasAgara-sUrijI mahArAja sAheba isa pavitra zruta-kAryame dono sUrivaro kA smaraNa karate hue koTi koTi vaMdanA ke sAtha .......muni dIparatnasAgara - - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [Avazyaka- niryuktiH evaM vRttiH] isa prakAzana kI vikAsa-gAthA zrI bhadrabhAhusvAmijI kI niryukti para malayagirisUrijI racitA vRtti kI prata sabase pahale "zrI AvazyakasUtra" ke nAmase sana 1928 (vikrama saMvata 1984) meM Agamodaya samiti dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI mahArAja sAheba | pUjyapAda zrI haribhadrasUrijIne bhI Avazyaka sUtra para eka vizAla vRtti kI racanA ki hai jo hamArI " Agama suttANi saTIkaM" evaM "savRttika Agama sUtrANi" me mudrita hui hai / * hamArA ye prayAsa kyoM? + Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45 Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira adhyayana-niryukti-bhASya- mUlasUtra - Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA adhyayana, niryukti, bhASya, sUtra Adi cala rahe hai usakA saralatA se jJAna ho zake, bAyIM tarapha Agama kA krama diyA hai, usake sAtha isI ta sUtrakrama aura 'dIpa anukrama' dene kI hamArI paddhatti hai magara yahAM to mukhya taura pe niyukti aura bhASya para hi malayagirijI racitA vRtti hai kyoM kI ye vRtti sirfa 1- adhyayana taka hI prApta ho rahI hai isilie bAyI tarafa sUtrAMka aura dIpa-anukramavAle vibhAga ki koi upayogitA nahi rahI | yahAM mUla saMpAdaka ki banAyI hui eka anukramaNikA bhI pAyI gaI hai, jo kI tino [cAro] vibhAgo kI eka sAtha hi hai, jisame niyukti, bhASya Adi ke krama, (prata ke) pRSThAMka sahita likha diye hai, jisase abhyAsaka vyakti apane cahite niryukti evaM bhASya taka AsAnI se pahu~ca zakatA hai | aneka pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa bhI likhI hai, jisame usa pRSTha para cala rahe qhAsa viSayavastu kI mUla pratameM rahI huI koI-koI mudraNa-bhUla kI yA kramAMkana sambandhI jAnakArI prApta hotI hai / * zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma0 kI preraNAse aura zrI parama AnaMda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, pAlaDI, amadAvAda kI saMpUrNa dravya sahAya se ye 'savRttika- Agama-sUtrANi 2" bhAga - 3 kA mudraNa huA hai, hama una ke prati hamArA AbhAra vyakta karate hai | muni dIparatnasAgara. pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH 10~ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayana [ - ], niryukti: [ - ], bhASyaM [ - ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Avazyakasya malayagirIyAyA vRtterbhAgatrayasya viSayAnukramaH / viSayaH 2 prayojanAyupanyAsasAphalyam - ( vacanaprAmANyam ) maGgalacarcA, nAmAdilakSaNAni, dravyamaGgale nayacarcA, maGgalopayoge maGgalatA, nAmAdInAM bhinnatA, nAmAvekAntanirAsaH / dravyArthikaparyAyArthika vicAraH / ( mahavAdisiddhasenamate ) / 12 nandinikSepAH / jJAnapakarUpaM (gA. 1) pratyakSaparokSavibhAgaH, Atmano jJAtRtvaM indriyANAM karaNatve'pi vyavadhAyakatA, kevale zeSajJAnAbhAvasiddhiH / jJAnapathakapArthakyasiddhiH / 12 viSayaH jJAnapaJcakakramasiddhiH, ekendriye zrutasiddhiH lakSaNAvi bhedermatitayorbhedaH / 20 ... avaprahAdayo matibhedAH (gA. 2) / ( saMzayAdIhAyA bhedaH ) 22 avamahAdInAM svarUpam / (gA. 3) vyaJjanAvamahe jJAnaM, ckssurmnsorpraapykaaritaa| .... avamahAdInAM kAlamAnam / (gA. 4) / .... zabdAdInAM prAptAprAptabaddhaspRSTavAdi (gA. 5) / (zabdasvAprApyakAritAnirAsaH ) zabdasyAkAzaguNatvamapAtam / atra mUla saMpAdakena racita niryukti-Adi-anukramaH darzitaH, ukta patrAMkaH mudrita pratAnusAra jJAtavya: ... ... ... 08. ... patrADa: 1 ... 13 17 --- ~11~ ... ... ... ... ... ... ... *%*%*%* patrAH 2 23 24 27 28 sa elibrary.org. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / zrImAva0 maThayagi patrAta prata sUtrAMka dIpa anukrama viSayaH patrAha viSayaH manuka. indriyaviSayANAmAtmAGgalameyatA, prakAzyaprakAzakaviSaya- aSTAviMzatibhedAH / (dravyakSetrakAlabhAvavicAra) / muta-- | maanbhedH| ... ... ... ... 29 mAnakathanapratijJA / (gA. 16) / ... ... mizraparAghAtazabdazravaNam (gA. 6) / ... ... | yAvadakSaraM prakRtiH, ashktirbhnnne| (gA,.17-18) 458 zabdapudgalAnAM grahaNanisagauM, (gA. 7) / ... akSarAdhA bhedAH, (gA. 19) (akSarabhedAH) / anajhatrividhena zarIreNa mahaNaM bhASA ca, (gaa.8)| bhASAyA raghutam (gA. 20) anggaanaaprvissttvicaarH| ... 46 prahaNamokSI, bhedAma ( gA. 9) / ... ... 34 / zAstralAbharItiH (gA. 21) / buddhiguNAH (gA. 22) / bhASAyA lokavyAptiH, pUraNarIti zva, (gA. 10-11) / __ zravaNavidhiH (gA.23) / anuyoga vidhiH, (3gaa.24)| (jainasamudghAtarItyA na vyaaptiH)| ... ... 35 | avadheH prakRtayA, (gA. 25)|(yaavtprkRtibhnnneshaabhinivodhiksykaarthikaani (gA. 12)... ... ktiH (gA. 26) / ... ... ... | satpadAdIni dvArANi ( gA. 13-14) / (samyaktve avadhyAdIni dvArANi (gA. 27-28) / avani vyavahAra niyayau ) / (kriyAniSThayorbhedAbhedau ) / (aba- kSepAH, (gA. 29) / ... ... gaahsprshnyomeNdH)| ...' ... ... 39 | avaSerjaghanya kSetram (mA. 30) / .... atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: ~12~ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: 1-1, bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / sit viSayaH prata sUtrAMka = dIpa anukrama %ARKECAUKROACK viSayaH .." patrA *avagherutkRSTa kSetram , (ga. 32) / poDhA'mijIvAvasthA- ulaSTAyavadhInAM gatiSu sattA, saMsthAnaM ca (gaa.53-55)| 67 // 8 nam, sUcizreNistvAdezaH / ... ... ... 53 AnugAmiketarAvavadhI, (antagadAdibhedAH), (gA. 56) 68 avadheH kSetrakAlapratibandhaH (gA. 32-35) / kAlAdi- kSetrakAladravyaparyaveSvavasthAnam, (gA. 57-58) ... 7. vRddhiniyamaH ( gA. 36 ) / kSetrasya sUkSmatA, kSetrakAladravyaparyAyANAM vRddhihAnI, (gA. 59) / ... 71 dra (gA. 37) / ... ... .... ... 54 spardhakAvadhiH, (pratipAtyapratipAtinI) (gA. 60-61) / 72 hai avadheH prasthApakaniSThApako ( gA. 38) / dravyakSetravargaNAH bAyAntarAvabhyoH pratipAvotpAtI, (gA. 62-63) bha (gA. 39-40) / ... ... ... 57 dravyaparyAyapratibandhaH (gA. 64) / ... ... gurulavAdIni dravyANi (gA. 41) / avagheIjyajhe- sAkArAdIni (gA. 65) / avagherabAhAH (gaa.66)| 74 * trAdipratibandhaH, (gA. 42-43) / ... ... 61 | sambaddhAsambaddhAH (gA. 67) / gtyaadytideshH| (gaa.68)| 75 kA paramAvardravyAdi (gA.44-45) ... ... 63 | bAmauSadhyAyAH (69-70) / drAtiyeDnarakayoravadhiH, (gA. 46-47) ... ... 64 vAsudevacayaItA baLam, (gA. 71-5) / (kSIya devAnAmastiryagUrvamavadhiH, (gA. 48-51 |)aayu- baayaaH)| ... ... ... ... 79 mA mAnenAvadhiH, (gA. 52) / ... ....65 | manaHparyAvakharUpam, (gA. 7) / ... ... 81 atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: = ~13~ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayana [ - ], niryukti: [-], bhASyaM [ - ], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH zrImAya0 malayagi0 2 viSayaH kevalajJAnasvarUpam, (gA. 77 ) / prajJApanIyabhASaNaM dravyabhuvadA ca (gA. 78) / ( sidvAnAM 15 bhedAH / zrutenAdhikAraH, pradIpadadRSTAnto'nuyoge, ( pIThikA), (gA. 79 ) / Avazyaka nikSepAH ( agItArthAsaMviasya ratnavaNijo jJAto, ekArthikAni zrutanikSepAH, paghA sUtrANi, skandhanikSepAH, arthAdhikArAH, upakamAdInAM bhedaprabhedAH, brAhmaNyAdInAM dRSTAntAH gaGgAtravAidarzikathA pUrvAnupUrvyAyAH, pramANAgamaDhokottarAdibhedAH, adhyayanAdInAM nikSepAH, madhyamaGgalacarcA upodghAtamaGgalam (mA. 80) dravyabhAvatIrthe, sukhAbatArAdibhedAH / ... zrIvIranamaskAraH, (gA. 81 ) / ... viSayaH gaNadhara dvaMzavAcakavaMzapravacanAnAM namaskAraH, (gA. 82) / niryuktikathanapratijJA, (gA. 83 ) / niryutiviSayANi zAkhANi / ( 84-86 ) / ... 100 guruparamparAgatA sAmAyikaniyuktiH, (gA. 87 ) / ( dravyaparamparAyAM dRSTAntaH ) / ... 101 niryuktatve'pyarthAnAM vibhASaNam (gA. 88 ) / taponiya majJAnavRkSaH kusumavRSTirmanyanaM ca (gA. 89-90) 104 sUtrakRtau devava:, (gA. 91) arthabhAvakA antaH sUtrakRto gaNadharAH (gA. 92 ) / tacaraNasAraH (gA. 93 ) / ... ... 106 acaraNasya na mokSaH, potadRSTAntaH, sApekSe jJAnakriye / (gA. 94 - 103 ) / ... 107 atra mUla saMpAdakena racita niryukti Adi - anukramaH darzitaH, ukta patrAMkaH mudrita pratAnusAra jJAtavya: ... ... ... patrA 82 83 86 97 99 ~14~ ... ... *** ... ... anukra0 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama viSayaH I|kSaye kevalaM, utkRSTakarmasthitau naikamapi, kottaakottyntaamH| kevalasyAzeSaviSayatA, (gA. 124 ) / jinapravacanAdIni, (gA. 104-106) / ... ... ... 111 (gA. 125) ekAdhikAni, (gA. 126-128) / prApalyAdayo dRSTAntAH, (gA. 107) / (aspabahupandhacarcA) | 113 / anuyoganikSepAH, 7 (gA. 129) / ' ... ... 130 anantAnubanjyAdayaH, (gA. 108-111) / avicAre kASTAdidRSTAntai SakAdyAH, (gA. 132) / ... 138 mUlacchede ca hetavaH, / (gA. 112)... ... 116 vyAkhyAnavidhau gavAdidRSTAntAH, (gA. 133) ... ziSyaguNadoSAH, zailaghanAdyA dRSTAntAH, (gA. 134-6) / 141 cAritrapatrakam , (gA. 113-15) / (parihAre 20 dezAdIni upodghAvadvArANi 26 / (gA. 13-138) / 14618 dvaaraanni)| ... ... ... ... 118 uddezanikSepAH 8 (gA. 139) / nirdeza nijhepAH (gA. upazamazreNiH, (gA. 116) / suukssmsmpraayH| (gA. 140) / nirdeze nayAH, (gA. 141) / ... 148 kA 117) / ... ... ... ... 123 nirgamanikSepAH 6, (gA. 142) / ... ... 151 kaSAyasAmarthyam , (gA. 118-20) / ... ... 125 nayasArabhavaH, (gA. 143-44 / 1-2 mU0 bhaa.)| 152 jhapakazreNiH, (gA. 121-23) / (gAvAtrayasyAsamI- kulakaravaktavyatA, hastino nIvayA (gA. 145-166) / ciintaa)| ... ....... ... 126 | . 3 0 bhaa0)| ... ... ... 153 atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: CAX ~150 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama zrIAva0 viSayaH patrA viSayaH ...patrA: anuka. malayAgi HzrIRSabhabhavAH,20 sthAnakAni, zrIRSabhavaktavyatA,amiSekA, 157 RSabhanirvANaM, aSTApadatIrtha bharatakevalaM durbhASaNaM zrIvI vaMzasthApanA (gA. 185-186) / vRddhiH vivAha, rabhavAH / (gA. 350-457) / ... ... 233 nRpatvaM samAdhAH, AhArAdyAH (gA. 187-230) / 192 | svapnA apahAraH nizcalatA amimahaH janma nAma mISaNaM lekha-- sambodhanAdIni 21, lokAntikAH sAMvatsarikadAnaM rAjAnaH zAlA vivAhaH priyadarzanA dAnaM lokAntikAH, dIkSAma kumArAma tapaHkarma jJAnoNi sAdhusAdhvImAnaM gaNadharA. ha: siddhanamaskArapUrva pApAkaraNaniyamaH, kumAranAme gaNaH paryAyaH sarvAyuH / (gA. 231-235) / ...201 gopopasargaH kohAke divyAni ( lohAryaH), zUlapANiH pabhadIkSA namivinamI, vidyAdharanikAyAH 16, tApasAH khaptadazakaM acchandakaH, caNDakauzikaH pradezimahimA pAraNaM zreyAMsavRttaM pAraNakAnAM sthAnAni dAtArA, Adi- kambalazambalau puSyaH, gozAlaH, niyatigrahaH, pATakatyamaNDala, dharmacakra, cakrotpAtaH, marudevImokSaH, marI- dAhaH, upahAsaH municandraH, somAjayanyau manuSyacidIkSA, paTkhaNDasAdhanaM, sundarIdIkSA, 99bhrAtRdIkSA, mAMsaM pavikAgniH mukhatrAsaH, maNDapadAhaH meghaH anA bAhubalidIkSA, (gA. 336-349 / 37 bhA.) / 215 | yoTanaM nandiSeNaH, vijayApragalbhe, vAhanaM ayaskAraH paritrAjakatA, avaprahAH 5, mAhanAH tIrghakRSakidazAI- yakSaH tAmalI lokAvadhiH parAmukhasthAnaM kaTapUtanA | tvAni, pariNo vAsudevAH, jinAntarANi, marIcimAnaH, baggUra: vilastambA, vezyAyanaH, zagaNarAjaH Ananda: atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: ~16~ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka = SCAKACCORRECIRC dIpa anukrama viSayaH / pratimAH peDhAlaH saGgamakA sukhasAtapramaH kauzAmbI ca- ekAdazaghA kAlaH, cetanAcetanasthitiH, addhAkAlabhedAH, marotpAta: meNDikaH amigrahaH svAtidattaH RjuvAlukA yathAyumkakAlaH, (gA. 664) / ... ... 340 tapA mahAsenavana mahimA / (gA. 458-542 / / upakramakAle icchAkArAyAH sAmAcAryaH, icchAkAraH, 46-114 bhA.. ... ... ... 253 (gA. 681) / mithyAkAraH (687) tayAkAraH, (gA. samavasaraNAdIni dvArANi, karaNaniyamAniyamo devavidhiH 690) / AvazyakI (694) naiSedhikI (696) dezanAkAlaH prativimbAni parSadaH sAmAyikapratipattiH (135-136bhA.), mAcchAdyAH (gA. 697) / tIrthapraNAmaH paramarUpAdi saMzayacchedaH vRttidAnaM baliH gaNagharadezanA (gA. 543-590) / ... upasampat (gaa.702)| ... ... 301 ... ... 3416 hai gaNadharANAM nAmAni, saMzayAH, parivAraH, innubhUtyuktiH, pramArjananiSadyAkSakRtikarmAdIni (gA. 717 / 137 bhA.) (121-126 bhA.) ... ... ... 311 (hA. 123) / cAritropasampat, (gA. 723) / 351 saMzayAH padapagamAH, (641 / 132 bhaa.)| ... 312 adhyavasAnAcA bhAyuSkopakramAH, maye somilakathA, daNDAhai gaNadharANAM janmabhUminakSatragotraparyAyAyu namokSatapAMsi, dayo nimitte, prazastAprazastadezakAlo,pramANakAlaH, bhAve (gA. 659) / . ... ... ... 337 mhaaH| (gA. 735) / ... ... ... 155 atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: = ~17~ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / viSayaH - pA dhIAva0 malayagi anukra prata sUtrAMka patrA purupanijhepAH 10, kAraNanikSepaH 4, tadravyAnyadravye ni. | AryarakSitavRtte svarNanandI paJcazailaH iGginI jIvatsvAmI mittanimittinau, samavAyyasamavAyinI kAdi, bhAve. prabhAvatI gAndhAraH guTikAzataM yuddhaM paryuSaNopadAsaH kSA'saMyamAdi, pravRttito'zarIratvAntaM,pratyaye'vadhyAdi lakSaNaM maNaM, rakSitasya vidyArtha pATalIputre gamanaM, dIkSA, bhadragupta12 sadazasAmAnyAdi zraddhAnAdi bA, (gA. 753) / 363 niryApaNA vanasvAmipAzrve'dhyayanaM phalgurakSitadIcA mUlanayAH, smAtpadaM,avadhAraNavidhiH, digambarIyamatasamIkSA / 369 negamalakSaNaM, ( bhinnasAmAnyanirAsaH), sahavyavahArarjusU rathAvataH kuTumbadIkSA vRddhAnuvattanaM puSpamitratrayaM nayAnu yogAnAM pArthakya, (gA. 124 mU. maa.)| mathurAyAM zabdasamamirUdaivambhUtalakSaNAni, prasthakavasatipradezaraSTAntAH , prabhedavattvaM / ... ... ... 371, zakrAgamaH, goSThAmAhilavRttaM, (gA. 777) / ... 391 | vanakhAmivRtte zAlamahAzAlau kauNDinyAdayastApasAH puNDa | nidvavAdhikAraH, 1 (125-126 bhA.)2 (127-128) rIkakaNharIko dIkSA sAbyupAzrayAvasthitiH, satsAra 3 (129-130) 4 (131-132) 5 (133kalpaH, dRSTivAdAnusA rukmiNIdIkSA vidyAdvayam , utta- 134) 6 (135-140) (141-944) / 401 rApaye sAnistAraH puryAmutsavaH puSpAvacayaH rAmaH boTikanirAsaH ( savikharaM) (145-148 bhaa.)| bhAvakatA, (gA. 772) / ... ... ... 383 | doSadvayAdi 788 / ... ... ... 418 dIpa anukrama MarCHAMATKAR atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: ~18~ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / viSayaH prata sUtrAMka patrA viSayaH anumate tapaHsaMyamAdi, sAmAyikasyAtmAvi lakSaNaM, (gA. dRSTAnubhavAdau sanyatvaM, ( AnandAdibhAvakacaritrANi ) 6 149-155) / ... ... ... 428 (gA. 844) / ... ... ... 456 *vatAnAM dravyeSvavatArA, dravyaparyAyApekSayA sAmAyikaM / ... 431 | valkalacIrivRttam / ... .. sAmAyikasya bhedAH samyaktvAdInAM bhedAH ( 150 bhA.) anukampAdyA hetavaH, vadRSTAntAzca vaidyAdayaH, abhyutthAnAgA. 795 / ... ... ... ...433 dayaH, (gA. 849) / ... ... ... 460 sannihitAtmAdeH sAmAyikam , (gA. 803) / ... 435 | kAlamAnaM, pratipadyamAnAdayaH, antaraM, aviraha virahI AkasAmAyikaprAptihetukSetradikAlagatyAdIni dvArANi alaGkA rSAH sparzanA bhAgaH paryAyAH, damadantAdyA dRSTAntAH rAdidvArAntAni, dignikSepaH, (gA. 829) / ...436 (gA. 879) / ... ... ... 469 ityupodghaavniyuktiH|| tadravyaparyAyavyApitAvicAraH, (gA. 830) / ... 451 sUtrasya doSA guNAH, sUtrasparzikaniyuktinayAnAM samamanumanujatvAdInAM daurlabhye colakAyo dRSTAntAH, (gaa.840)| 451 gamaH, ( gA. 886) / ... ... .. ... 48 AlasyAdyA dharmavinAhetavaH, yAnAvaraNAdirUpakam , tpatyAdiphalAntaM namaskAre, samutthAnavAcanAlandhitaH bhA.sa.102 (gA. 843) / ..... ...455 khAmI nikSepAsteSu nayAH kimAdiSaTpayA satpadAdi| atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: ECCASC+CCCCCCC dIpa anukrama H ~19~ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayana [ - ], niryukti: [-], bhASyaM [ - ], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH zrIAva0 malayagi0 - 1960 %% viSayaH ... ... 485 ... 494 navapadyA ca nirUpaNaM vastUni AropaNAdyAH prakRtyAyAH, mArgAcA hetavaH, (gA. 903 ) / dezaka niyamakama hA gopatvAni, (gA. 927 ) / rAgadveSakaSAyendriyANAM bhedAH svarUpaM dRSTAntAya, (gA. 928) 1497 | parISahasvarUpa, upasargANAM svarUpaM dRSTAntAca / anekathA'rhannirutayaH, namaskAraphalaM ca (gA. 926 ) / 510 karmazilpA disiddhAH karmasiddha:, (gA. 929) / zilpa ... 508 ... 511 siddhaH / (gA. 930 ) / vidyAsiddhaH, (gA. 9312 ) / matre ( 33 ) yoge. (34) AgamArthayoH, (mA. 35 ) yAtrAyAM (36) buddhisiddhasvarUpaM, buddherbhedAH, autpattikyA lakSaNaM dRSTAntAmra, (gA. 944 ) / ... 1 ... 516 vainavikyA lakSaNaM tadraSTAnvA (gA. 945) / ... 523 | atra mUla saMpAdakena racita niyukti Adi-anukramaH darzitaH, ukta patrAMkaH mudrita pratAnusAra jJAtavyaH ... 554 ... www panAhaH ~20~ pacAGaH vizyaH -karmajAyA lakSaNaM udddaSTAnyAsa, (gA. 946) / ... 526 pAriNAmikyA lakSaNaM taddRSTAntAmra, (gA. 951) / ... 527 ... 549 tapaHkarmakSaya siddhau siddhakharUpaM samudghAtaH zailezI zATIdRSTAntaH pUrvaprayogAdayaH lokApratiSThitatvAdi ISatyAgmArA avagAhanA saMsthAnaM dezapradezasparzanA siddhAnAM lakSaNaM sukhaM ca paryAyAH, namaskAraphalam (gA. 992 ) / 534 AcAryanikSepAdi, (ga. 999 ) upAdhyAya nikSepAdi, (gA. 1007 / mA. 151 ) sAdhuni-' pAdi, (gA. 1017 ) upasaMhAraH, saMkSepavistAracaryA, (grA. 1020 ) / kramadvAraM prayojanaphale tridaMkhyAdayo dRSTAntA:, (gA. 1025) / 553 sambandhaH sAmAyikasUtraM ca savyAkhyAnaM, nikSepyapadAni, (gA. 1029) / ... 550 ... ... *** manuka* Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata ALE sUtrAMka H viSayaH nAmAdikaraNAni, (mA. 152-174) / kSetrakALakara- | sAvadhArthaH, (gA. 1051) / dravyabhAvayogAH (gA. jAni, bhAve'tra mutavaddhAnizIvAlyAni,(gA. 1036) / ... ... nozrutakaraNam , (gA. 1031) / 1053) / ... ... 578 .. . 558 hai katAkRtAdidvArasaptakam , ( uddiSTopadezAdiSu ) / Aloca. pratyAkhyAne dravyAdibhedAH, (gA. 1054) / yAvaccha | nAdyA nayAH, (gA. 1040 / 175-183 bhaa.)| 565 bdAH , (gA. 1055) / ... pradezasarvaghAtighAte sAmAyika, (gA. 1041) / ... 572 jIvitanikSepAH, (gA.1056 / 189-190 bhaa.)| 580 mayanikSepAH, antaM poDhA, (184-185 maa.)| ... 572 sAmAyikasUtrasyArthaH, sAmAyikaikArthAH nikSepA eSAm, pratyAkhyAne 147 matAH (gA. 1057) / trikAlamaha.. | (gA. 1045) Nam, (gA. 1058) / ... ... ... sAmAyikasya paryAyAH, karTakarmakaraNavicArasa, vAtmA kA | trivipAderapunarukavA, (gA. 1059) / ... ... 583 5 rakaH, (gA. 1049) ... ... ... 575 sarvasya nipAtivyamAvapratikramaNodAharaNe, (gA. 1060) / nindA * 186-189 maa.)| ... ... ... 576 | giiyo|, (1061-1062 ) / ... ... 984 atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMka: mudrita pratAnusAra jJAtavya: HIGIERCETA********** dIpa anukrama JanuT ~21 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -, niyukti: -], bhASyaM -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / viSayaH anukra0 zrIbhAva malayagi prata sUtrAMka viSayaH jJAnakriyAnayavaktavyatA, (gA. 1065-1067) / ... 586 / lokaparyAyAH, udyotAne jhepAH 4, (gA. 1074 ) / ... 594 dharmanijhe gAH, 4 (gA. 1075-6) / tIrthanigaH 4, iti sAmAyikAdhyanam tristhaya dyAH paryAyAH (gA. 1081) / ... 595 kara nekSepAH 6, dravya karAH 18 prazasvabhAvakaraH, (gA. 1082-7) ... ... ... ... 596 adhyayanasambandhaH, caturviMzatyAdernikSepAH, (gA. 1068) / arhakIrtanacaturvizatikeca lipadAni (gA. 1089-91) / caturvizateH, (gA. 192 mA.) stavastra, (gA. cAlanAsa mAvI / ... ... ... ... 59 193) / bhAvastavamahatA, (gA. 194-195) / RSabhAdigAthAtrayArthaH, (gA. 1092-99) ... 599] kRpadRSTAnto dvaye, (gA. 196 bhaa.)| ...588 logassa' suutrvyaakhyaa| ... ... ... 591 / lokanikSepAH 8 (gA. 1069) jIvAjIvanityatvAdi, iti caturviMzatistavAdhyayanam / kAlabhavabhAvaparyavalokAH, (gA. 197-205 ) / 592 dIpa anukrama H atra mUla saMpAdakena racita niyukti-Adi-anukrama: darzita:, ukta patrAMkaH mudrita pratAnusAra jJAtavya: ~22~ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka zrImanmalayagiryAcAryaviracitaM zrutakevalizrImadbhadrabAhusvAmisUtritaniyuktiyuta zrImadAvazyakasUtravivaraNaM dIpa anukrama - 2.5 pAntu vaH pArzvanAthasya, pAdapadmanakhAMzavaH / azeSavighnasaGghAtatamobhedaikahetavaH // 1 // jayati jagadekadIpaH, prakaTitaniHzeSabhAvasajhAvaH kumatapataGgavinAzI zrIvIrajinezvaro bhagavAn // 2 // natvA gurupadakamalaM prabhAvatastasya mandazaktirapi / AvazyakaniyuktiM vivRNomi yadhA''gamaM spaSTam // 3 // yadyapi ca vivRtayo'syAH santi vicitrAstathApi viSamAstAH samprati jano hi jaDadhIbhUyAnitivivRtisaMrambhaH tatra prekSAvatAM pravRttyarthamAdau prayojanAdikamupanyasanIya, anyathA na yukto'yamAvazyakaprArambhaprayAsaH niSprayojanadUtvAt kaNTaka zAkhAmaInavat , nirabhidheyatvAt kAkadantaparIkSAvat , asambaddhatvAiza dADimAni SaDapUpA ityAdivAkAvat | mA.sU. Farrute Forcom Us Muanelibrary.org ... TIkAkAreNa kRta Adi maGgalaM ~23~ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / 04 poddhAte prata sUtrAMka H dIpa anukrama svecchAviracitazAkhabaretyAzaGkAtaH prekSAvantona pravatteran , tathA maGgalamapyAdau vaktavyaM, anyathA kartRNAM zrotRNAM cAvineneTa- anantaraSaphalasiddhapayogAt , uktaM ca-"prekSAvatAM pravRttyartha, phalAditritayaM sphuTam / maGgalaM caiva zAkhAdau,pAcyamiSTArthasiddhaye // 1 // "H ramparatatra prayojanaM dvidhA-paraM aparaM ca, punarekai dvidhA-kartRgataM zrotRgataM ca, tatra dravyAstikanayamataparyAlocanAyAmAgamasya yojana nityatvAt karturabhAva eva, tathA cokam-"eSA dvAdazAGgI na kadAcinnAsInna kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati ? lodhuvA nityA zAzvatI" ityAdi, paryAyAstikanayamataparyAlocanAyAM cAnityatvAdavazyaMbhAvI tatsadbhAvaH, tattvaparyAloca-1 nAyAM tu sUtrArthobhayarUpatvAt sUtrApekSayA tvanityatvAt kathaJcitkartRsiddhiH, tatra ca sUtrakarturanantaraM prayojanaM sattvAnugrahaH, paramparaM tvapavargamAptiH, uktaM ca-"sarvajJoktopadezena,yaH sattvAnAmanugraham / karoti duHkhatavAnAMsa praapnotyciraacchivm||1||" tadarthapratipAdakasya bhagavato'haMtaH kiM prayojanamiti cet , ucyate, na kizcit, kRtakRtyatvAt , prayojanamantareNAthapratipAdanaprayAso na samIcIna iti cet, na, tasya tIrthakaranAmakarmavipAkodayaprabhavatvAt , vakSyati ca-"taM ca kahaM veijai ?, hai agilAe dhammadesaNAe '(tacca kathaM vedyate, aglAnyA dharmadezanayaiva) iti / zrodaNAmanantaraM prayojanamAvazyakazrutaskandhArthaparijJAnaM, paramparaM niHzreyasAvAptiH, kathamiti cet, ucyate, iha jJAnakriyAbhyAM mokSA, samyagavabodhapurassaraM sAvadhAnavadyayoganivRttipravRttibhyAM savituH kharakiraNairjalAzATikAyAH salilakaNAnAmiva karmaparamANUnAmavayavazo'pagamasambhatvAt , jJAnakriyAtmakaM cAvazyakaM, ubhayasvabhAvatvAt , tayozca jJAnakriyayoravAptirvivakSitA''vazyakazrutaskandhaH zravaNato jAyate, nAnyathA, tatkAraNatvAt tadavAH , ata eva bhagavaMto bhagavAhuvAminaH paramakaruNAparItacetasa aidaM % % ... TIkA-racanAyA: prayojana ~24 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka - dIpa anukrama yugInasAdhUnAmupakArAya Avazyakasya vyAkhyAnarUpAmimA niyukti kRtavantaH, anyathA samyakparijJAnAbhAvataH ziSyANAM mokSapathapravRtsyucchedamasaktaH, kAraNAdeva kAryasiddhibhAvAda, Aha ca bhASyakRta-"nANakiriyAhi mokkhoI tammayamAvassayaM jao teNaM / tavakkhANAraMbho kAraNao kajasiddhiti ||shaa" [jJAnakriyAbhyAM mokSo yatastanmayabhAvazyakaM / tataH tabyAkhyArambhaH, kAraNataH kAryasiddhiriti // 2 // ] (bhA.) tataH zrotaNAmapi paramparayA muktibhAvAd bhavati teSAM paraM prayojana | niHzreyasAvAptiriti prayojanavAn AvazyakapArambhaprayAsaH, abhidheyaM sAmAyikAdi, teSAmevAsmin prandhe savistaramabhidhAsyamAnatvAt , sambandhastu dvidhA-upAyopeyabhAvalakSaNo guruparvakramalakSaNazca, tatrAyaH takAnusAriNaH prati, tadyathA-vacana rUpApanamAvazyakamupAyaH upeyaM sAmAyikAdiparijJAnaM, muktipadaMvA,tasyApyataH pAramparyeNa bhAvAt , tathAhi-asmAt samyaksATrAmAyikAdyarthaparijJAnaM bhavati, sati ca tasmin samyagdarzanAdivaimalyaM kriyAprayatnazca, tAbhyAM prakarSamAdhAbhyAM muktipadaprAptiriti, guruparvakramalakSaNastu sambandhaH upodghAtaniyuktI 'uddese nirdese ya niggame' ityAdinA andhena svayameva niyuktikRtA prA. cana vakSyate / atra kazcidAha-nanu adhigatazAstrArthAnAM svayameva prayojanAdiparijJAnaM bhaviSyatIti nirarthaka epa zAstrAdau prayojanAApanyAsa iti, na, anadhigatazAstrArthAnAM pravRttihetutayA saphalatvAt , aba prekSAvatAM pravRttinizcayapUrvikA bhavati, na ca prayojanAdAvukte'pi anadhigatazAstrArthAnAM tannizcayopapattiH, vacanasya bAhyA prati prAmANyAbhAvAt / dAna ca saMzayataH pravRttirupapannA, prekSAvattAkSatiprasaGgAt, tataH kathaM sArthakatA adhikRtaprayojanAdyupanyAsasya !, tadetada paribhASitabhASitaM, vacanasya bAhyArtha prati prAmANyabhAvAt , anyathA sakalavyavahArocchedamasakke, vijRmbhitaM cAtra OM E * For a From Us ~25~ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H % dIpa anukrama bAprapaJcato dharmasaGgrahaNiTIkAdAviti tataH paribhAvanIyaM, atha yadi vacanasya vAhyArtha prati prAmANyaM tarhi ata eva samya- prayojana gabhidheyAdiparijJAnabhAvAnniradhikA zAstre prekSAvatAM pravRttiH, phalAbhAvAt, pravRttI hi phalamabhidheyAdiparijJAnaM, taccAdhi-11 // 2 // kRtaprayojanAdyupanyAsata evaM siddhamiti, tadetadvAlizavijRmbhitaM, adhikRtena hi prayojanADupanyAsena prayojanAdI- saphalatA nAmadhigatirbhavati sAmAnyena, nAzeSavizeSaparijJAnapurassarA, adhikRtaprayojanAdyupanyAsasya sAmAnyena pravRttatvAt , 'sAmAnyaniSThaM hi vacaH sAmAnya pratipAdayati, vizeSaniSThaM vizeSam ato vacanaprAmANyAdadhikRtaprayojanAdyupanyAsavAkyataH sAmAnyena prayojanAdike'dhigate kathaM nu nAma asmAkaM savizepaM sAmAyikAdiparijJAnaM svAditi vizeSaparijJAnAya bhavati prekSAvatAM zAstre pravRttiH, anyacca-yadi vacanasyAprAmANyamabhyupagamyate tathApi na kAcidvivakSitArthakSatiH, saMzayato'pi | pravRttibhAvAt , tathAhi-anenAdhikRtaprayojanAdyupanyAsena tadviSayasaMzaya upajanyate, saMzayazca dvidhA-arvasaMzayo'nadhasaMzayazca, tatrArthasaMzayo yathA-yadi vRSTayAdisAmagrI tataH sambhavati zasyaniSpattiH, anarthasaMzayo yathA-(yadi) viSamidaM vo bhakSayati sa viyate, tatrAnarthasaMzayAt na kasyacitsacetasaH pravRttiH, anarthataH saMzayasyApi bibhyatvAt, arthasaMzayastu prekSAvato'pi pravRttyaGgaM, anarthakazaGkAyA abhAvAt phalasya ca keSAJciddarzanAt, na cAyamadhikRtaprayojanADupanyAsajanitaH saMzayo'narthasaMzaya iti bhavati prekSAvatAM pravRttiriti na kiJcidanupapannam // samprati maGgalamucyate, yataH-zreyAMsi | bahuvighnAni bhavanti, ukkaM ca-"zreyAMsi bahuvinAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM,kvApi yAnti vinaaykaa||1||" ayamapi ca AvazyakAnuyogo nithuktirUpaH paramapadaprAptivIjabhUtatvAt zreyobhUtaH tatomA bhUttatra vina iti tadArambhe vighna 2 R- 5 Furune Fersonals ~26~ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: -, bhASyaM -, vibhA gAthA [13,14], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H dIpa anukrama vinAyakopazAntaye maGgalamupanyasyate, taJca zAstrasyAdau madhye'vasAne ca bhavati,na yukto maGgalatrayopanyAsaH, AdimaGgalenaivA-1 4AbhISTArthasya siddhatvAditi cet, tadasamyak, AdimaGgalamAtrAdabhISTArthasiyayogAt, tathAhi-AdimaGgalaM vivakSitazAtrisyAvighnena pAraM gaccheyurityevamathai, madhyamaGgalamavagRhItazAstrArthasthirIkaraNArtha, antamaGgalaM ziSyapraziSyaparamparayA |zAstrasyAvyavacchedArtham, ukta ca-"taM maMgalamAIe majhe pajaMtae ya satthassa / paDhamaM satvatthA'vigdhapAragamaNAya | hAnidiI // 1 // (bhA. 13) tasseva ya jatthaM majjhimaya aMtimapi tasseva / avocchittinimittaM sissapa-12 sissAivaMsasta // 3 // (bhA. 14) atra 'sissapasissAivaMsasse"ti prAkRtatvAttRtIyAtheM SaSThI, tato'yamarthaH-tasyaiva zAstrArthasya ziSyapraziSyAdivaMzenAvyavRcchittirbhUyAdityevamarthamantamaGgalamiti, tatrAdimaMgalam 'AbhiNi bohiyanANaM suyanANaM ceve'tyAdi, jJAnapazcakasya paramaGgalatvAt , madhyamaGgalaM 'vaMdaNa cida kiikamma'mityAdi, vandanasya vinayarUpatvAttasya cAbhyantaratapobhedatvAt tapobhedasya ca maGgalatvAt , paryantamaGgalaM 'paJcakkhANamityAdi, pratyAkhyAnasyAdyatapobhedatvena maGgalatvAt / syAdetad-idaM mAlatrayaM zAstrAdbhinnamabhinnaM vA, kizcAtaH , ubhayadhA'pi doSaH, tathAhi-yadi bhinnaM tataH zAstrasyAmaGgalavaprasaGgo, maGgalAdbhinnatvAt, tadanyavastvantaravat, yacca svarUpeNAmaGgalaM tadanyamaGgalopanyAsenApi maGgalIka mazakyaM, svabhAvasya cyAvayitumazakyatvAt, na khalu kAcaH svarUpeNAvaDyamaNiH san kenApi vaiDUryamaNIkriyate, tato niratheko maGgalopanyAso, mAlatvakAryAkaraNAt, atha | maGgalIka mazakyasyApi maGgalamupAdIyate tathA lokapravRtteH tInavasthAprasaGgaH, tathAhi-yathA prAgamaGgalasya mataH zAstra JanEducasoni n g Fur Larcoma ... maGgalatrayasya AvazyakatA varNayate vi0bhA0 = vizeSAvazyaka bhASya, (vi0bhA0 meM sarvatra vizeSAvazyaka bhASya kI gAthA ke saMdarbha diye hai) ~27~ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama upodghAtesya maGgalamucyate evaM maGgalAntaramapi vaktavyam , AdyamaGgalAbhidhAne'pi tasya tathaivAmaGgalatvAt , evaM mAlAntarAbhidhAne'pya- maMgalatraya nyanmaGgalAntaramabhidhAtavyaM, nyAyasya samAnatvAt , tatrApyanyadityanavasthA, athAbhinnamiti pakSaH tahiM zAstrameva maGgalasyAvazya|mityanyamaGgalopAdAnamanarthaka, amaGgale hi maGgalamupAdIyate, yastu svata eva maGgalaM tatra kiM maGgala vidhAnena ?, nahi zuklaM katA zuklIkriyate, nApi snigdhaM snehyate, atha maGgalabhUtasyApyanyanmaGgalamupAdIyate tarhi tenApi maGgalIbhUtasyAnyanmaGgalamupA-8 dadAtavyaM, maGgalarUpatvAvizeSAt, tatrApyanyadityanavasthA, atha mA bhUt prastutArthakSitirityanavasthA neSyate tarhi zAstra sthAmaGgalatvaprasaGgaH, kathamiti cet, ucyate, iha yathA zAstraM svato maGgalamapi anyamaGgalanirapekSamamaGgalaM, anyathA anyamaGgalopAdAnanairarthakyapasakke, yadi hi anyamaGgalanirapekSamapi tanmaGgalaM bhavet tahi nAnyamaGgalamapekSeta, svataH samartha-18 hai syAnyavyapekSAyA ayogAt, anyamaGgalavyapekSA cet nUnamamaGgalatA, tasya svarUpata eva maGgalasyApyanyamaGgalazUnyasyAmaGgalate ti, anavasthA'niSTau maGgalamamaGgalaM, tadyogAcchAstramapyamaGgalamityamaGgalatA zAstrasyeti, atrocyate, ihAdyaH pakSastAvanAbhyupagamyate, tato'nabhyupagamatiraskRtatvAdeva na naH kSitimAvahati, yadivA so'pyabhyupagamyate, na ca prAguktado-18 pAvakAzaH, yato dvividhAni jagati vastuni-bhAvyAni abhAvyAni ca, tatra kAcAdInyabhAvyAnIti na tAni vaiDUryarUpatayA kartuM zakyante, zAstrANi tu bhAvyAni, tataH svarUpeNAmaGgalAnyapi tAni maGgalarUpatayA pariNamyante, maGgalasya svaparatadrUpatA''pAdane samarthatvAt , lavaNapradIpAdivat , yathA hi pradIpaH svaparaprakAzanasamarthatvAt svaM paraM ca prakAzayati, yathA vA lavaNaM svaparalavaNimasvabhAvApAdane samarthatayA svaM paraM ca lavaNayati, evaM maGgalamapi svapara ~28~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H-1 dIpa anukrama H 4-28 maGgalakaraNasamarthatvAt svaM paraM ca maGgalayatIti na kazciddoSaH, dvitIyapakSe'pi na maGgalopAdAnanararthakya, ziSya-12 matimaGgalaparigrahAya zAstrasyaiva maGgalatvAnuvAdAt, tathAhi-kathaM nu nAma vineyo maGgalamidaM zAvamityevaM gRhNIyAditi maGgalopanyAsena maGgalamidaM zAstramiti prabodhyate, na caivamanavasthA, prathamamaGgalopanyAse ca ziSyamatimaGgalaparigrahasya kRtatvAt anyamaGgalAkAGkSAyA nivRtteH, na ca zAstrasyAmaGgalatvaprasaktiH, anyamaGgalanirapekSasya tasya svato maGgalatvAt , maGgalaM hyanyadupAdIyate na zAkhasya maGgalavakaraNAya, tasya svata eva maGgalatvAt, kintu , ziSyamatimAlaparigrahAya, tataH kathamanyamaGgalopAdAne'navasthAniSTau zAstrasyAmaGgalatvamiti, nanu yadi zAkhaM svato | maGgalaM tarhi yadyapi mAlamidaM zAstramityevaM na gRhNAti vineyastathApi tatsvakAryaprasAdhanasamardhameva, tasya tathAravabhAvatvAditi kathamabhyamalopAdAnaM na nirardhaka miti?, tadetadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt, iha vicitrA bhAvAnAM zaktayaH, kizcittathAsvarUpeNa gRhyamANaM svakAryaprasAdhanasamartha yathA suvarNa, suvarNa hi suvarNarUpatayA parigRhyamANaM hai| svaphalapradAnasamartha na lochAdirUpatayeti, kizcittathAsvarUpeNAgRhyamANamapi yathA kiJcidaniSTamantaHsamutthavyAdhyAdikaM, taddhi tathAsvarUpeNAviditamapi svaphalaM duHkhamutpAdayati, maGgalamapi maGgalabuyA parigRhyamANaM maGgalaphalasAdhanAyAlaM nAnyathA sAdhuvat , tathAhi-sAdhuH samyagdarzanajJAnacAritrapariNAmapariNato bhAvitAtmA zAntinidhAnaM 'samaNaM saMjayaM daMta' miti vacanAt maGgalabhUto'pi maGgalabuDyaiva parigRhyamANaH san prazastacetovRtte vyasya maGgalakAryaprasAdhako bhavati, yadi tu tathA na gRhyate vahiM tasya kAlupyopahatacetasaH satvasya na bhavatIti, evaM zAkhamapi svato maGgalamapi sat PRIMiganelibrary.org ~29~ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM -], vi0bhA gAthA [21], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H-1 dIpa anukrama epoddhAte maGgalabuddhyA parigRhItaM maGgalaphalasAdhakaM, nAnyathA, ukkaM ca-"iha maGgalamapi maMgalavuddhIe maMgalaM jahA sAhU' (bhA021) maMgalabusa iti, nanu yadi maGgalamapi maGgalabudyA parigRhyamANaM maGgalaM netarathA tarhi bhavanmatena manaHpramANaM, yad yathA manaH maMgaLa // 4 // saGkalpayate tattathopajAyate netaraditi, evaM tarhi amaGgalamapi maGgalabuDyA parigRhItaM maGgalakAryakRt prApnoti, nyAyasya samAnatvAt , na caitad dRSTamiSTaM veti, yatkiJcidetad, vastutattvAparijJAnAt, maGgalaM hi svarUpeNa maGgalaM tatastanmaGgalabuddhyA parigRhyamANaM maGgalaphalasAdhanAyAlaM, svato maGgalasya svabuddhisahitasya paripUrNasAmagrIkatayA svakAryAbhinirvavartanasamarthatvAt , kAJcanavat, kAJcanaM hi svataH kAJcanaM sat kAJcanabuddhyA parigRhyamANaM bhavati kAJcanaphalakRt , nAnya-12 zAti, pratItametat, yattvamaGgalaM tatsvarUpato maGgalaM na bhavati, tataH kathaM maGgalabuddhyA'pi tatparigRhyamANaM maGgalakAryakRt , nahi leSTrAdi kAzcanabuddhyA parigRhItaM kAJcanaphalamupajanayatIti / nanu yadi ziSyamatimaGgalaparigrahAya maGgalopanyAsastata AdimaGgalamevAstu, ziSyamatimaGgalaparigrahasya tenaiva kRtatvAt , kiM maGgalatrayopanyAsenI, na, vihi-15 tottaratvAta, Adimalena dhAdI maGgalamatiparigrahaH kriyate, na madhyamaGgalamatiparigraho nApyavasAnamaGgalamatiparigrahaH, tatastatrApi vivakSitaphalasAdhanAya ziSyANAM maGgalamatiparigraho bhUyAditi maGgalavayopanyAsaH, yadyevaM maGgalavayApAsantarAladvayamamaGgalamApadyate, tatra maGgAlamatiparigrahAbhAvAt , naiSa doSaH, sampUrNasyaiva zAstrasya tridhAvibhaktatvenApAntarAla-15 dvayAsambhavAt modakavat , yathA hi modake tridhAvibhakta nApAntarAladvayasambhavastathA'dhikRta zAstre'pi, tata AdikhapANDamAdimaGgAlena maGgalabuyA parigRhItaM madhya madhyamaGgalenAvasAnamavasAnamaGgalena, svato maGgalaM ca taditi svasvaphalasAdhanAya _JanEdustani Fare L Faro ~30~ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama prabhavati, atha zAstrasya kathaM svato maGgalatA !, ucyate, nirjarArthatvAt , tathA cAtra prayogaH-adhikRtaM zAstra sakalamapi / dimaGgalaM nirjarArthatvAt tapovat , atha kathamasya nirjarArthateti cet, ucyate, jJAnarUpatvAt , jJAnasya ca kammanirjaraNa hetutvAt , ukta ca-"jaM annANI kamma khavei bahuyAhi vAsakoDIhiM / tannANI tihiM gutto khavei UsAsametteNaM // 1 // " yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tat jJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchAsamAtreNa // 1 // ] tasmAt sthitameetat-zAkhasyAdau madhye'vasAne ca mngglmupaadeymiti| __ atha maGgalamiti kaH zabdArthaH?, ucyate, 'agu vagu magu' ityAdi daNDakadhAtuH, 'uditaH' iti nam, manyate adhigamyate prApyate itiyAvat hitamaneneti maGgalaM "mRdikandikuNDipaTipATimaNizakimaMDikeyamicaJcidevRzalikalikamapali gudhdhazcicapivahidihikuhitRmRpizitusikusyanidramerala' ityalapratyayaH, athavA majayate-prApyate svargo'pavargo vA'neneti maGgaHkapunnAnIti karaNe ghapratyayaH, maGgo nAma dharmaH, tathA'tra pUrvavaiyAkaraNaprasiddheH,taM lAti-Adatte iti maGgalaM, 'Ato'nupasargA, dahvAyAmaH' iti DapratyayaH, maGgo nAma dharmaH dharmopAdAnaheturiti bhAvaH, uktaM ca-'maMgijara'dhigammai jeNa hiyaM teNa maMgalaM hoi / ahavA maMgo dhammo ta lAi tayaM samAdatte // 1 // " (bhA0) apare punarevaM vyutpattimAcakSate-maDu bhUpAyAM, maNyate-zAstramalakiyate'neneti maGgalaM pUrvavadalapratyayaH, athavA man jJAne' manyate-jJAyate nizcIyate vighnAbhAvo'neneti maGgalaM, yadivA 'madai harSe'mAdyanti-vinAbhAvena hRSyanti ziSyA anena 'maha pUjAyAM vA mahyate-pUjyate zAstramaneneti maGgalaM, sarvatra "viraloralaka-14 hai piMjalayugalabhagala kuntalotpala komalapiGgalakAhalAdaya" ityalapatyayo nipAtanAJca vivakSitarUpaniSpattiH, nairutAH punareva KX4 1.JanEduceon iTANI Furune Fersonals ... atra 'maGgala' zabdasya artha darzayate ~31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka -% dIpa poddhAte mAM gAlayati-apanayati saMsArAditi maGgalaM, yadivA malaM-pApaM gAlayati-rapheTayatIti maGgalaM, mA bhUt galo-vighno'smA- nAmaniIx diti kA maGgalaM, sarvatra pRssodraaditvaadissttruupnisspttiH| tacca nAmAdibhedAcaturdA, tadyathA-nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM kSepaH // 5 // dravyamaGgalaM bhAvamaGgalaM ca, tatra yasya kasyacijIvasya ajIvasya vA maGgalazabdArtharahitasya maGgalamiti nAma kriyate tannA-14 magaGgAla, yata evaM talakSaNam-"yadvastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchikaM18 ca tathA // 1 // " asyAyamartha:-'yadvastuno' jIvAjIvAdernAma, yathA gopAladArakasyendra iti, 'sthitamanyArtha' iti tasmAdgopAladArakAdanyazcAsAvarthazca anyArthaH tasmin sthitaM, paramArthatastridazAdhipe avasthAnAt , 'tadarthanirapekSa' miti tasya-18 8. indrAdinAmno'rdhastadarthaH-paramaizvaryAdirUpastasya nirapekSaM tadarthanirapekSaM, tathAhi-indra iti kimuktaM bhavati :-'idu paramaizvarye indanAdindraH paramaizvaryayukta ityarthaH,evaMbhUtena cArthena yuktamidaM nAma paramArthatakhidazAdhipe eva vartate,tasya tAtvikaparamaizvayayuktatvAt , gopAlake tu tadarthazUnyamiti, tathA paryAyAnabhidheya' miti, iha nAma nAmavatorabhedopacArAt indra iti gopAla-| dArakavastveva gRhyate tatparyAyaiH-zakrapurandarapAkazAsanazatamakhaprabhRtibhiranabhidheyaM paryAyAnabhidheyaM, na hi gopAladArakava-18 stvindrazabdavAcyamapi tAttvikendravat zakrapurandarAdizandairabhidheyamiti,pratItametat, evaMbhUtaM nAma, prakArAntareNa nAmnaH yA svarUpamAha-'yAracchikaM ca tatheti, yahachayA nirvRttaM yAdRcchikaM, kimukaM bhavati |-n kevalamanantaroktalakSaNaM nAma, kintu anyatrAvarttamAnamapi yad evameva yadRcchayA gopAladArakAdernAma kriyate yathA Dittho Davitya iti tadapi nAma, idaM cobhayarUpamapi prAyeNa yAvaddavyabhAvi, merudvIpasamudrAdikaM hi nAma prabhUtaM yAvadravyabhAvi dRzyate, kizcittvanyathA'pi, anukrama ... maGgala zabdasya nAma-Adi nikSepA: darzayante -~32~ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka H dIpa anukrama devadattAdinAmavAcyAnAM vidyamAnAnAmapi aparAparanAmaparAvartasya loke darzanAt, yaddapi ca siddhAnte'bhihita 'nAma | Avakahiya'ti tat pratiniyatAM janapadAdisaMjJAmadhikRtya, yathottarAH kurava ityAdi, nAma ca tanmaGgalaM ca nAmamaGgalaM, 6 yadA tu vastu vArya vivakSyate tadaivaM vyutpattiH-nAmnA maGgalaM nAmamaGgalaM, yadvA nAmanAmavatorabhedopacArAt nAma ca tata malaMca nAmamaGgalaM, tacca nAmarUpaM maGgalaM vidhA, tadyathA-jIvaviSayamajIvaviSayamubhayaviSayaM ca, tatra jIvaviparya miviSaye aprema DAlamiti nAma, ajIvaviSayaM yathA lATadeze davarakavalanakasya majAlamiti nAma, ubhayaviSayaM hAyathA vaMdanamAlAyA maGgalamiti nAma, atra hi davarakAdInyacetanAni patrAdIni tu sacetanAnIti jIvAjIvarUpatA vndnmaalaayaaH| tathA sadbhAvamAzritya lepyakamodiSvasadbhAvaM cAzrityAkSavarATAdiSu yA svastikAdInAM sthApanA sA sthApanAmaGgalaM, sthApanA cAsau maGgalaM ca tat sthApanAmaGgalamiti vyutpatteH, sthApanAlakSaNaM ceda-yanu tadarthaviyuktaM tadabhipriyeNa yacca tatkagaNi / lepyAdi kamma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca // 1 // " asthAyamarthaH-tatsthApanetyabhidhIyate, yatkimityAha- 'yatnu' yatpunaH, tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedamAha, 'tussA de'vadhAraNe' iti vacanAt, 'tadarthaviyu miti sa ghAsAvarthazca tadartha:-sadbhUtendralakSaNaH tena viyukta-zUnyaM tadarthaviyukaM, atha ca tadabhiprAyeNe'ti tasya-satendrasyAbhiprAyo-buddhiradhyavasAyastadabhiprAyastena taduddhayetyarthaH, kRtamityAdi gamyate, kathaMbhUtamityAha-yaca tatkaraNi' tasyaiva-sabUtendrasyaiva karaNi:-AkRtirAkAro yasya tat taskaraNi-satrasendrasamAnAkAraM lepyAdikameti bhAvArtha, padAsadAkRtizUnya vAdhvanikSepAdi tatsthApanA, tathApakAla-hatvaraM, pannamdAyAvanyabhASika, urpha E ~334 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM [-1, niyukti: [-], bhASyaM -1, vi0bhA0gAthA [25,29], mUlaM [-/gAthA-] (40) sapoddhAte // 6 // sthApanAdavyalakSaNaM prata sUtrAMka - cAnuyogadAre-"nAma AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojyA AvakahiA vA"bhASyakAro'pyAha-"jaMpuNa tayatvasunna taya- bhippAraNa tArisAgAraM / kIrai va nirAgAraM ittaramiyaraM va saatthvnnaa||"(bhaa. 25) / sampati dravyamaGgalabhidhAtavyaM, tatra dravyamiti-dravati gacchati tAMstAn paryAyAniti dravyaM, 'kRddhahula'miti vacanAt kartari yaH, dravyaM ca tanmaGgalaM ca dravyamagalaM, tallakSaNamidam-"bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu ylloke| tad dravyaM tattvajJaiHsacetanAcetanaM kathitam // 1 // " asyAyamarthaH-bhUtasya-atItasya bhAvino vA-eSyataH bhAvasya-paryAyasya kAraNaM-nimittaM yadasmin loke tat tattvajJaiHsarvajJaiH tIrthakRdbhiritiyAvat dravyaM kathitaM, dravati-cchati tAMstAn paryAyAn agretanAn prAcInAMzca muJcatIti dravyamiti vyutpattyarthAnugamAt, tacca dvidhA-sacetanamacetanaM ca, tatra sacetanaM anupayuktapuruSAkhyaM, acetanaM jJazarIrAdIti, ukaM dravyalakSaNam , adhunA prakRtamupayujyate, dravyamaGgalaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra A-samantAt gamyate vastutattvamanenetyAgamaH-zrutajJAnaM AgamamadhikRtyAgamataH, 'sthAniyapaH karmAdhAreM' iti karmaNi paJcamI, yathA prAsAdamAruhya prekSate ityarthe prAsAdAt prekSate ityatra, AgamApekSayeti bhAvArthaH, AgamasyAbhAvaH Agamasya ekadezo vA Agamena saha mizraNaM vA noAgamA, nozabdasya triSvapyartheSu vartamAnatvAt , noAgamamadhikRtya noAmamataH, tatra Agamato maGgalazabdArthajJAtA tatra cAnupayuktaH, sa hi maGgalazabdArthavAsitAntaHkaraNatayA tajjJAnalabdhisahito nopayukta iti 'anupayogo dravya'miti vacanAt dravyam, Aha ca bhASyakRt-"Agamao'Nuvautto maMgalasaddANuvAsio vattA / tannANaladdhisahio'vi novaucoti to davaM ||1||"(bhaa. 29) navAgamo maGgalazabdArthaparijJAnamAgamaH zrutajJAnamiti pUrvamabhi dIpa anukrama ROKAR E // 6 // JanEducation inNKA ~34~ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM [-1, vibhAgAthA [31,34,], mUlaM -/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: P prata sUtrAMka H RASANSAR dIpa anukrama DISTRIA bhAva iti kathamasya dravyatA, uktaM ca-"jai nANamAgamo to kaha darSa dadhamAgamo karaNa" bhA020pU.) iti, naiSa doSaH, jJAnaM jhupayogAtmakaM bhAvo, na labdhirUpaM, 'upayogo bhAva' iti vacanAt, anupayuktazcAtmA salumdhisahitatvAt jJAnakAraNam, ato bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNamiti dravyalakSaNasambhavAt dravyamiti, idaM pAgamato dravyamabATa pUrvasUribhineyervicAritaM, nayAzca sapta, tadyathA-naigamaH sahA vyavahAraH RjusUtra zabdaH samabhirUDhaH evaMbhUtaca, amISA zabdArtha bhAvArtha ca svasthAne vakSyAmaH, tatra naigamanayaH sAmAnya vizeSAMzcAbhyupagacchati, vizeSAba pRthabhilasvarUpA iti tanmatena eko'nupayuktaH ekaM dravyamaGgalamaneke'nupayuktA anekAni dravyamaGgalAni, Aha ca bhASyakRt "ego maGgalamegaM NegA gAI gamanayassa" (bhA. 31 pU.) / saGgrahanayastu sAmAnyamevaikaM niravayavamakiyamabhyupaiti || nAnyata. sa hi vizeSavAdinaH pratyAha-vizeSaH sAmAnyAdyatyarekSIdvA na vA, AdyapakSe na vizeSaH, sAmAnyAda vyati-18 riktatvAt khapuSpavat, saditi hi tadvaktuM zakyate yatsaditi pratyayamutpAdayati, saditi pratyayaM cotpAdayati sAmAnyameva tasya tathAsvabhAvatvAt na vizeSa iti vizeSasya kharaviSANakalpatA, atha dvitIyaH pakSastahi so'pi sAmAnyameva tada vyatirikatvAta tatsvarUpavat, ukkaM -"sAmanAoM viseso aNNo'NaNNo va hoja jai aNNo / so nasthi khapuSphaMpiva na'paNo sAmaNNa meva sayaM ||1||"(bhaa. 34) tata itthaM kevalasAmAnyavAdinastasya matena sarvasminnapi jagatsekameva dravyamaGgalaM, sarvepAra kAmyamAlasAmAnyAdabyatiriktatvAt, sAmAnyasya ca tribhuvane'pyekatvAt , Aha ca bhASyakRt-"saMgahanayarasa pakaM sarva piya maGgalaM boe (bhA0 3130) iti, vyavahArastu vizeSavAdI, tathA ca sa sahanayaM pratyAha-vizeSA eva tAttvikA H ~35~ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM [-1, niyukti: [-1, bhASyaM -1, vi0bhA0gAthA [35,39,40], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka // 7 // dIpa anukrama upoddhAte | steSAmeva dohavAhAdikriyAsUpayujyamAnatvAt, na sAmAnya tadviparyayAt, na ca tat saditi pratyetuM zakumaH anupala- dravyama mbhAt , nahi gavAdIniva vizeSAn zRGgamAhikayA tebhyo vyatirikta gotvAdisAmAnya pazyAmo, na cApazyanta AtmAnaM nayavivigralabhemahi, tataH kathaM tadabhyupagacchAmaH !, upalaMbhavyavahArAbhAvAt, uktaM ca-'na visesatvaMtarabhUyaM atthi sAmannamAha cAraH 4 vvhaaro| uvalaMbhavavahArAbhAvAo kharavisANaM va ||1||(bhaa0 35) evaM cAsyApi matena naigamanayasyeva eko'nupa yukta eka dravyamaGgalaM, bhUyAMso'nupayuktA bhUyAMsi dravyamaGgalA ni, nanu naigamo'pi vizeSAnicchati vyavahAro'pi tataH ko'nayoH prativizeSaH 1, uttametat naigamaH sAmAnyamicchati vizeSAMzca vyavahArastu vizeSAneveti, siddhasenIyAH punaH paDeva nayAnabhyupagatavantaH, naigamasya sahavyavahArayorantarbhAvavivakSaNAt, tathAhi-yadA naigamaH sAmAnyapratipattiparastadA / dasa saGgrahe'ntarbhavati sAmAnyAbhyupagamaparatvAt vizeSAmyupagamaniSThastu vyavahAre, Aha ca siddhasenIyamatamupasaMjighRkSurbhAID pyakata-"jo sAmanaggAhI sa negamo saMgaI go ahavA / iyaro vavahAramio jo teNa samANaniddeso // 1 // "|| (bhA0 39) tataH siddhasenIyAbhiprAyeNa paDheireva navairAgamato dravyamaGgalavicAraH karttavyaHna saptabhiriti, RjusUtra-13 stvabhidhatte-yadatItaM yaccAnAgataM yacca sadapi parakIyaM tadavastu, atItasya vinaSTatvAt anAgatasya tvalabdhAtmalAbhatvAt / parakIyasya cArthakriyAkAritvAbhAvAt , devadattadhanaM hi yajJadattasya paramArthato'sat taskAryAkaraNAditi, pratiprANi prasiFrmetat, kintu yat sat svakIya tadevaika vastu, tato'sya matenaikameva dravyamabala na bhUyAMsIti, uktaM ca-"ujusuyassa | sarya saMpayaM ca ja maMgalaM tarya ekaM / nAtItamaNuppannaM maMgalamiTuM parakaM vaa||1||(bhaa040)ye tu zabdasamabhirUdvaivaM RECER // 7 // ~36~ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [-], bhASyaM -], vi0bhA gAthA [42], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama bhUtA nayAH te atyantavizuddhatvAdAgamato dravyamaGgalamityeva nAnumanyante, tathA ca te AhuH-Agamato hi dravyamaGgala-1 midamucyate maGgalazabdArthajJAtA tatra cAnupayukta iti, tadetatparasparavyAhataM, yadi maGgalezabdArthajJAtA tarhi kathamanupayuktaH, anupayuktazcet kathaM maGgalazabdArthajJAtA, jJAnasyopayogAtmakatvAt tadabhAve tasyApyabhAvAt , na khalu jIvazcetanArahita iti zakyaM pratipattuM sacetaseti, uktaM ca-"jANaM nANuvautto'NuvauttovA na jANaI jmhaa| jANato'Nuvauttotti viti saddAdao-12 'vatthu // 1 // " (bhA0 42) itthaM cAgamato dravyamaGgalasya nayairvicAraH sUtre'pi sAkSAt saMvAdI, tathA cAnuyogadvAre vAgamato dravyAvazyakamadhikRtya sUtraM-"negamarasa NaM ego aNuvautto Agamato ega davAvassayaM dunni aNuvauttA donni davAvassayAI tipti aNuvauttA Agamao tiNNi davAvassayAI, evaM jAvayA aNuvauttA Agamato tAvaDyAI negamassa davAvassayAI, evameva vavahArassavi, saMgahassaNaM egopA aNego vA aNuvautto vA aNuuttA vA davAvasmayaM vA davAvassayAI bAra se ega dabAbassayaM, usamayassa Agamato evaM davAvassayaM, puhuttaM necchada, tiNhaM sadanayANaM jANae aNuvarate avadUra kanhA, ai jANara aNuvau na bhavaI" iti / uktamAgamato dravyamaGgalamadhunA nobhAgamato'bhidhIyate, taca vidhA, tadyathA-zArIradavyamaGgalaM bhavyazarIradravyamajhAlaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyamalaM ca, tatra yanmahAlapadArthajJasyApaga-131 tajIvitasya zarIraM siddhizilAtalAdigataM tadbhUtabhAvanayA ghRtamasmin kumbhe prakSiptamAsIdityeSa ghRtakumbha ityAdivadatI tanayAnuvRttyA jJazarIradravyamaGgalaM, yastu vAlako nedAnI maGgalazabdArthama vabudhyate athacAvazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamuicchrayeNa bhotsyate sa bhAvibhAvanivandhanatvAd ghRtamasmin kumbhe prakSapsyate ityeSa ghRtakumbha ityAdivad bhaviSyannayAnusa + -~37~ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM -], niyukti: -1, bhASyaM -1, vi0bhA0gAthA [46,47,48], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka lam dIpa anukrama upoyAlerakhena bhanyatrarIkhavyamaGgalaM, sabhavamapi nobhAgamato dravyamajalaM sarvathA AgamarahitatvAt , ata eva sarvaniSedhavAcI nozabdo'tra pratipacaNyA, zarIrabhavyazarIravyatirikaM tu dravyamaGgalaM jinapraNItapratyupekSaNAdikriyAM kurvan anupayuktatA sAdhvAdiH, kiyA hi pratyupekSaNAdikA hastapAdAdinyApAravizeSarUpA, tato'sAvAgamo na bhavati, Agamasya jJAnatvAt , zarIrAdiceSTAyAstu tadviparItatvAt, tAmapi yadhupayuktaH karoti tato'sau bhAvamaGgalaM bhavati, anupayuktasa sA dravyaM 'anupa-18 TAboyo dravya'miti vacanAta, tataHkriyAyAH dravyaravAdanAgamatvAca tAM kurvan sAdhyAdirabhedopacArAt noAgamato zarIrabha-I7 gyazarIravyatirikaM dravyamaGgalaM, atrApi sarvaniSedhavAcI nozabdaH, ukaM ca-"jANayabhavasarIrAirittamiha davamaMgalaM hoi| bA majallA kiriA taM kuNamANo aNuvauco // 1 // (bhA046) athavA yat bhUtacaraNakaraNapariNAma Agamato mAyarIkhavyamAlavat bhUtabhAvamalatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyamaGgalaM, yadapi bAlakazarIraM caraNakaraNa ki yApariNAmayogyaM tadapi prAguktabhavyazarIradabyamaGgalavat bhAvibhAvamaGgalatvAt zarIrabhavyazarIravyatirikaM dravyamaGgalaM, mAguke hi noAgamato jJazarIrabhavyazarIre dravyamajhale bhUtabhAvijJAnapariNAmApekSe, caraNakaraNakriyApariNAmastu jJAnaparidaNAmAmina iti zarIrabhanyazarIravyatiriktatA, yadivA svabhAvata eva zobhanavarNAdiguNaM suvarNAdi tat jJazarI bhabazarIrampatirikaM dravyamaGgalaM, bAhaca bhASyakRta- "jaM bhUyabhAvamaGgalapariNAma tassa vA jaya joga / vA pahAvasohaNavaNyAiguNa suvnnnnaaii||1|| pi yahu bhAvamaGgagalakAraNao maGgAlaMti niddiDha / noAmamao davaM mAgamarihitotti aM bhapiyaM // 2 // (bhA0 47 48) aba jaM bhUyabhAvamaGgalaMti yat bhUtacaraNakaraNakriyApariNAma VI // 8 JanEducmoni ~38~ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: H], bhASyaM -1, vibhA gAthA -1, mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka NAGAR dIpa anukrama 'tassa vA jayaM jogga miti tasya vA-caraNakaraNakriyApariNAmasya yadyogyaM bAlakAdizarIra, zeSa sugamam / uUM dravyamaGgalaM, adhunA bhAvamaGgalamabhidhAtavyaM, bhAvasya ca lakSaNamidaM-'bhAvo vivakSitakriyAnubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvarindAdivadihendanAdikriyAnubhavAt // 1 // " asyAyamarthaH-bhavanaM bhAvaH, vivakSitarUpeNa pariNamanamityarthaH, yadivA bhavatIti bhAvaH, 'sahAdidunIbhUgraho No veti kartari NapratyayaH, vivakSitarUpeNa pariNata ityarthaH, sarvajJaiH samAkhyAtA, ko'sAvityAha-'vivakSitakriyAnubhUtiyukta vakturyA vivakSitA indanajvalanajIvanAdikA kriyA tasyA anubhUtiH-anubhavanaM tayA : yuko vivakSitakriyAnubhUtiyukkA, ka ivetyAha-indanAdikriyAnubhavAt , atrAdizabdAt jvalanajIvanAdikriyAparigrahaH indrAdivat-zakAdivat, AdizabdAjvalanajIvAdiparigrahaH, indanAdikriyAnubhavayuktandrAdivaditi bhAvaH, atra bhAvato maGgalaM bhAvamaGgalaM yadivA bhAvazcAsau maGgalaM ca bhAvamaGgalaM, tacca dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato maGgalapadA-drA rthasya jJAtA tatra copayuktA, 'upayogo bhAvanikSepa' iti vacanAt , nanu maGgalapadArthajJAnopayogamAtreNa kathaM puruSo bhAvamaGgalaM bhavati ?, nAgnijJAnopayukto mANavako'gnirdahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAsAdhakatvAbhAvAt , tadetadasamyaka, abhiprAyA-101 parijJAnAt, saMvit jJAnamavagamo. bhAvo'bhiprAya ityanantaraM, 'arthAbhidhAnapratyayAzca tulyanAmadheyAH sarvapravAdinAmavisaMpAdena sthitA' tathAhi bAhyaH pRthuvunodarAkAro'rtho'pi ghaTa iti vyapadizyate, tadvAcakamabhidhAnaM ghaTa iti, tarajJA-I. narUpaH pratyayo'pi ghaTa iti, tathA ca loke vakAra:-kimidaM puro dRzyate , ghaTaH, kimasau vaki, parTa, kimasya cetasi / Trapati, paTA, evaM ca mati yadaniriti jJAnaM udavyatirekAta mANavako'pyani- jJAnajJAninoH kathaMcidavyatirekA 984+1444K. Furune Fersonals ~39~ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ - ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [49, 50], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 9 // anyathA ujjJAne satyapyasau nopalabheta atanmayatvAt, pradIpahastAndhavat puruSAntaravadvA, bandhAdyabhAvaprasaGgava, jJAnA. jJAnasukhaduHkhapariNAmazUnyatvAt, AkAzavat, na khalvAkAzaM jJAnAjJAnasukhaduHkha pariNAmarahitaM bandhamokSAmyAM yujyate, tasmAtkathazcidavyatireko jJAnajJAninoH, na ca nirAkAraM jJAnaM, anAkAratve padArthAntaravat vivakSitasyApi padArthasya paricchedAprasakteH, tadAkArazUnyatvAvizeSAt tato jJAnasyAyAkAratvAttadavyatirikta AtmA'pyazyAkAra ityagnirmANavakaH, na caivaM dahanapacanaprakAzanAdyarthakriyAprasaktiH, sarvasyAgnerdahanAdyarthakriyAprasAdhakatvAyogAt bhasmacchannAgninA vyabhicArAditi, noAgamato bhAvamaGgalaM 'suvizuddhaH kSAyikAdiko bhAvaH', nozabdo'tra sarvaniSedhavAcI, uktaM ca- maGgalasuyaDavautto | Agamao bhAvamaGgalaM hoi / noAgamao bhAvo suvisuddho khAiyAIo // 1 // " ( bhA0 49 ) athavA - noAgamato | bhASamaGgalamAgamavarja jJAnacatuSTayaM sarvaniSedhavacanatvAnnozabdasya, yadiSA yaH samyagdarzana jJAna cAritrapariNAmaH sa na Agama eva kevalo nApyanAgamaH kintvAgamasammizra iti noAgamato bhAvamaGgalaM, nozabdo'tra mizravacanaH, Aha ca" ( ahavA ) sammaddaMsaNanANacaricovayogapariNAmo / noAg2amao bhAvo noso mIsabhAvaMmi // 1 // " ( bhA0 50 ) yadivA yo bhagavadarhanamaskArAdyupayogaH sa khalvAgamaikadezo, vivakSitAdhyayanAdyapekSayA tasyaikadezatvAt, tato nozabdasya dezavAcitvAt noAgamataH sa bhASamaGgalaM / nanu nAmasthApanAdravyeSu maGgalAbhidhAnaM vivakSitabhAvazUnyatvAt dravyatvaM ca sammAnamataH ka eSAM prativizeSaH 1, ucyate, iha yathA sthApanendre locanasahasrakuNDalakirITakara kulizadhAraNazacIsannidhAnasiMhAsanAbhyAsanAdijanitAtizayaH khasmindrAkAro lakSyate, kartuca sadbhUtendrAbhiprAyo bhavati yathA'yaM mayA svargAdhi For Pruate & Personal Use Orty ~40~ bhAvamaGgalam #S.0 janelibrary Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-1, niyukti: [-], bhASyaM -1, vibhA gAthA [53,55], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / R prata sUtrAMka dIpa anukrama patiH sAkSAdAlikhita ityAdi, draSTuba tadAkAradarzanAt pratyayo yathA'yamindro vartata iti, praNatikRtazca phalArthinaH stotra pravartate, phalaM ca kizcidabhISTa devatAniyogAt prApnuvanti, na tathA nAmendre nApi dravyendra, tato nAmadravyAbhyAmitthaM | sthApanAyA vizeSaH, saca-"AgAro'bhiSpAo buddhI kiriyA phalaM ca pAeNaM / jaha dIsaha ThavarNida na tahA nAme na daviMde // 1 // " (bhA053) yathA sa dravyendro bhAvendra kAraNatAM pratipadyate pratipannavAn vA bhAvendratA upayogApekSAyAmapi tadupayogatAmAsAdayiSyati avAptavAn vA na tathA nAmendro nApi sthApanendra iti nAmasthApanAbhyAM dravyasya vizeSaH, sthApanAdravyalakSaNavyatiriktasvarUpaM tu nAmeti dravyasthApanAbhyAM nAno vibhinnatA, aparastvAha-bhAvamajhalamevaikaM bhAvAnAmevArthakriyAkAritvAt ge tu nAmAdayaste saGkalpamAtrasampAditasattAkA iti kiM teSAmupanyAsena', tadetadasamyak, nAmAdInAmapi bhAvavat, tAttvikatvAt teSAmapi bhAvavadavizeSeNa zabdataH pratIteH, tathAhi-aviziSTe indravastunyuccarite nAmAdicatuSTayamavizeSeNa pratItimAsAdayati, kimanena nAmendro vivakSitaH Ahozcit sthApanendro dravyendro bhAvendro vA iti !, tato yathA ghaTa ityukte ko'nena ghaTo vivakSito raktaH kRSNaH zukla: nIlo veti zabdatA pratIyamAnAH sarve'pi tAttvikAstathaite nAmAdayo'pIti, tathA ca etadeva sAkSepaparihAraM bhASyakRdAha-"iha bhAvociya vatthu tadatthasunnehiM kiM nu sesehiM / nAmAdao'vi bhAvA jaM te'vihu varathupajAyA // 1 // " (bhA055) atra 'vatthupajjAyA iti indrAdirUpasya sAmAnyavastuno vizeSAH, itazca nAmasthApanAdravyANi tAttvikAni bhAvamaGgalAGgatvAt, tadaGgatA tatpariNAmakAraNatvAt , tavAhi-manAlAbhiSAnaM siddhAmabhidhAna copabhulya bhagavadahatpratimA vA nA bhUtabatibhAvaM bhavya Fare L Faro ~41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM -, niyukti: [-, bhASyaM [-], vi0bhA0gAthA [56-58,60], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata sUtrAMka dIpa anukrama sapodAte yatibhAvaM vA bharIraM copalabhyopajAyate prAyaH kasyApyAsannamuktigAminaH samyagdarzanAdirUpabhAvamaGgalapariNAmaH, uktaM nAmAdInA -"ahavA nAmaMThavaNAdabAI bhaavmngglNgaaii| pAeNa bhAvamaGgalapariNAmanimittabhAvAo // 1 // jaha maGgalAbhihANaM viziSTatA // 10 // siddhaM vijayaM jiNidanAmaM ca / soUNa perichaUNa ya jiNapaDimAlakkhaNAI ca // 2 // parinibbuyamuNidehaM bhava jaijaNa paryAyatAca suvaNNamallAi / dadNa bhAvamaGgalapariNAmo hoi pAeNa // 2 // " (bhA0 56-57-58) anyacca-yad vastuno'midhAnaM tad amiSeyadharmamantareNa nopajAyate, abhidhAnAbhidheyayorvAcyavAcakasambandhena parasparama vinAbhAvitvAt , abhidheyadhamo'pi ca nAmAdivicAraprakrame nAmAbhidhIyate, abhidheye abhidhAnopacArAt, yazca pratiniyata AkAro ghaTAdivastunaH sA sthApanA, yA ca tattadrUpatayA pariNamanazakkiA sA dravyaM kAraNatvAt, yazca sAkSAt puraH parisphuran pratibhAsate paryAyaH Tasa bhAva, urkaca-"ahavA vatthu'bhihANaM nAma ThavaNA ya jo vdaagaaro| kAraNayA se davaM kajAvannaM tayaM bhaavo||1||" (bhaa060)|| tato yadvastu tannAmAdicatuSTayAtmakaM tadantareNa vastusvAyogAditi tAttvikAni naamaadiini| evaM ca tAttvikanAmAdicatuSTayAtmake sarvasminnapi vastuni vyavasthite ye ekaikAMzAvalambino nAmAdinayA, tadyathAnAmanaya Aha-vastudharmo nAma tatpratyayahetutvAt ,yad yasya pratyayahetustattaddharmo yathA ghaTasya svarUpAdayaH, vastunaH pratyayahetuzca | nAma tato niHsandigdhAviparItapratItisamudbhavAt, tasmAdvastudharmo nAma,yadi punarvastudharmoM nAma na syAt tatastadvastu vastveva na R10 // sthAt, nirabhidheyatvAt SaSThabhUtavat, anyacca-vastudharmatvAbhAve ghaTa iti nAmnyuccarite ghaTa iti pratItiniHsandigdhA na syAt prativagdhAbhAvAta, kintu keSAMcitsaMzayo yathA kimayamAha, keSAMcitkadAcidviparyayo yathA'nena paTa: proka iti, anyeSAM JanEducation ~42~ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM -1, niyukti: -1, bhASyaM -1, vi0bhA0gAthA [62,65-67], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H 1 dIpa anukrama (a) pratibandha paryAlocayataH tadarzanenAnadhyavasAyaH, yadivA yadRcchayA bhavet pratipattiH, Aha -"saMsayavivajayA vADaNa-15 jyavasAo'havA jahicchAe / hojjatthe paDivattI na vatthudhammo jA nAma // 1 // (bhA0 62) na caitat dRzyate, tasmAt vastudharmo nAma, tadeva caikaM tAttvika, taddhazAdeva sakalavyavahArapravRttena sthApanAdaya ityevamukke sthApanAnaya Aha-AkAra evaM vastu, tatraiva buddhyabhidhAnapravRttikriyopalambhAt , tathAhi-pratyakSata AkAravadeva vastu parigRhyate, tadeva ca zabdenApyabhidhIyate, tatraiva ca puruSasya pravRttiH, arthakriyAmapi ca tadeva karotItyAkAra eva tAttviko na nAmAdayaH, tathA ca prayogA-yadAkArarahitaM na tadvastu, yathA gaganendIvaraM, AkArarahitaM ca parAbhimataM nAmAdi, uktaM ca-"na parANumayaM patthu AgArAbhAvao khapuSpaM va / uvalaMbhavavahArA''bhAvAo nANagAraM ca // 1 // " (bhA065) atra pUrvArddha sugama, uttarAddhesya vyAkhyAnamida-na anAkAraM vastu upalambhAbhAvAt vyavahArAbhAvAca / evaM sthApanAnayenoke dravyanaya Aha-16 tAtvikotpAdavyayarahitaM yannirvikAramAvirbhAvatirobhAvamAtrapariNAmAtmakaM dravyaM tadevaikaM tAttvika, tasyaiva pratyakSAdinA pramANenopalabhyamAnatvAt , yattu tadatiricya sthApanAnayena procyate tadasad, dravyAtirekeNAnyasyAkArasyopalambhAbhAvAt , | uktaM ca-"davapariNAmamettaM mottUNAgAradarisaNaM kiM taM / upAyabayarahiyaM davaM ciya nidhiyAraM taM // 1 // AvimbhAvatirobhAvametapariNAmakAraNamaciMtaM / nicaM bahurUvaMpiva naDova vasaMtarAvanno // 2 // " (bhA066-67) iti, itazca dravyaM tAttvikaM kAraNatvAt mRtpiNDapayaHprabhRtivat , yaccAkAraNaM na tadU vastu, yathA gaganakusuma, akAraNaM ca parAbhimatamAkApadIti / evaM dravyanayenAbhihite bhAvanayaH prAha-bhAva eva pAramArthiko na dravyaM, tasyAnupalambhAva, ma hi mRtpiNDa C+ = For a From Us ~43~ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ - ], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upoddhA // 11 // | zivakasthAsakozakuzUlAdibhAvebhyo vyatiriktamanvayinamarthaM pazyAmaH, na cApazyantaH pratipattuM zaknumaH, mA prApadatyantAsato'pi SaSThabhUtAderabhyupagamaprasaGgaH, atha dravyamantareNa kathamiva bhAvAnAmutpattirupapadyate / tasmAdavazyaM dravyamabhyupagamatavyaM, tadasamyak, pratItyotpAdavAdasya samyagvyavasthitatvAt, tathAhi pUrva bhAvaM kAraNatvena pratItyottaro bhAvaH samutpadyate, pUrva ca kAraNaM kAryotpattisamaye svata eva vinivarttate, tasya kSaNamAtrAvasthAyitvAt uttaro'pi ca bhAvastaduttarabhAvaM prati kAraNabhAvamanubhUya dvitIyakSaNe na bhavati, sarvabhAvAnAM kSaNamAtrAvasthAnAt, 'kSaNikAH sarva saMskArA' iti vacanAt evamekaikAMzAvalambino nAmAditayA mithyAdRzaH ekAMzAbhyupapamaparatayA sampUrNavastusaMsparzitvAyogAt vastuno'nekadharmasyAt, bhagavadarhanmataM tu sarvanayasamUhAtmakamato'nekAMzAvalamvi kintvekAMzavicAraprakrame'pItarAMzasApekSatvAt sampUrNavastugrAhIti pramANaM, tathAhi - nAmApi ca vastudharmastasya tatpratyaya hetutvAt, AkAro'pi tAttvikastasya pratyakSAdinA | pramANenAvisaMvAditayopalambhAt, dravyamapi ca pramANaM, tadabhAve bhAvAnAmatyantAsatAM kharaviSANasyevotpAdAyogAt, bhAvA | api ca tAttvikA dravyasya vicitrazaktikatayA tathA tathApariNamanabhAvAt, tathA cAhuH stutiSu guravaH- "anyo'nyapakSapratipakSabhAvAd, yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan, na pakSapAtI samayastathA te // 1 // " AdyastutikAro'pyavocat- "nayAstava syAtpadalAJchanA ime, rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaiSiNaH // 1 // tatI nAmAdayo'pi bhAvavat tAttvikA iti teSAmapyupanyAsaH // aba sarvajJazAsane sakalanayamUlabhUtau dvAveva nayau, tadyathA-dravyAtikanayaH paryAyAstikanayazca tathA cAhuH zrImalavA ~44~ nAmAdInA sApekSatA // 11 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ - ], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [ 75 ], mUlaM [- /gAthA - pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH | dina:- "saGgadavisesasaGgahavisesapatthAramUlavAgaraNI / davaDio ya pAvanao ya sesA viyappA siM // 1 // " [saMgrahavizeSANAM | saMgrahavizeSa prastAra mUlavyAkaraNinau / dravyArthikazca paryAyArthikazca zeSA vikalpA anayoH // 1 // ] tatra nAmAdicatuSTayamadhye kasya kiM sammatamiti nirucyatAM 1, ucyate, nAmasthApanAdravyANi dravyAstikanayasya bhAvaH paryAyAstikanayasya, kathamiti cet, ucyate, | iha siddhasenIyAstAvadevamAhuH - 'sAmAnyamAhI naigamaH saGgrahe'ntarbhUto vizeSagrAhI vyavahAre' iti SaDeva tattvato nayAH, tatra saGgraho vyavahArazca dravyAstikanayo dravyAbhyupagamaparatvAd, atastasya nAmAditritayamabhimataM etAvAMstu vizeSaH - sAmA- | | nyAbhyupagamaparatvAt yAni kAnicinnAmamaGgalAni tAni sarvANi ekaM nAmamaGgalaM sarvANi sthApanAmaGgalAnyekaM sthApanAmaGgalaM sarvANi dravyamaGgalAnyekaM dravyamaGgalaM, vyavahArastu vizeSagrAhIti nAmamaGgalAni pratyekaM bhinnAnIcchati, evaM sthApanAmaGgalAni dravyamaGgalAni ceti, RjusUtrazabdasamabhirUdaivaMbhUtAstu paryAyAbhyupagamaparatvAt paryAyAstikanayaH, tatastasya bhAvaH sammataH, uktaM ca- "nAmAitiyaM davaTTiyassa bhAvo upajjavanayassa / saMgahavavahArA paDhamagassa sesA u iyarassa // 1 // " ( bhA0 75 ) sUtrAbhiprAyeNa tu RjusUtro'pyavizuddho dravyAstikanayastasyApi dravyAbhyupagamAt tathA cAnuyogadvArasUtram - "ujussuyarasa ego aNuvautto Agamato evaM davAvasvayaM, puDutaM necchara' iti, tadevamukkaM prAsaGgikaM, adhunA prakRtamucyate-tatra noAgamato bhAvamaGgalamane kaprakAramuktaM, athavA noAgamato bhAvamaGgalaM nandI, atha nandIti kaH zabdArthaH 1, ucyate, 'dunadu samRddhA' vityasya dhAtoH 'udita' iti nami vihite nandanaM nandiH, pramAdo harSa ityanarthAntaraM, nandihetutvAt jJAnapaJcakAdikamapi nandiH, athavA nandanti prANino'nenAsmin veti nandiH, 'padipaTi in Education Intomatol ... 'nandI' zabdasya artha eva nAma Adi nikSepA: ~45~ Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -, niyukti: [-], bhASyaM [-1, vi0bhA0gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: upoddhAte prata // 12 // sUtrAMka dIpa anukrama kIyAdibhya' iti ipratyayaH, asAvapi maGgalavaJcaturbhedaH, tadyathA-nAmanandiH sthApanAnandiH dravyanandiA bhAvanandizca, nandeHvatra yasya jIvasthAjIvasya vA nandizabdAnvartharahitasya nandiriti nAma kriyate sa nAmnA nandi manandiH yadvA nAma-IIbdAH nAmavatorabhedopacArAnAma cAsau nandizca nAmanandiH, nandiriti nAma vA nAmanandiH, tathA sadbhAvamAzritya lepyaka-1 mAdizvasadbhAva cAzrityAkSavarATakAdiSu bhAvanandimataH sAdhyAdeH sthApanA sA sthApanAnandiH, athavA dvAdazavidhatUryarUpa-15 dravyanandisthApanA sthApanAnandiH, dravyanandividhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato nandipadArthasya jJAtA tatra cAnu|payuktaH, anupayogo dravya'miti vacanAt,noAgamatastu nidhA, tadyathA-jJazarIradravyanandiH bhavyazarIradravyanandirjazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyanandizca, tatra yannandipadArthajJasyApagatajIvitasya zarIraM siddhizilAtalAdigataM vadbhUtabhAvanayA jJazarIravyanandiH, yastu bAlako nedAnI nandizabdArthamavabudhyate athacAvazyamAyatyAM tenaiva zarIrasamucchrayeNa |bhotsyate sa bhAvibhAvanibandhanatvAt bhavyazarIradravyanandiH, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA tu dravyanandI dvAdazaprakAra|stUryasaGghAtaH, sa cArya-"bhambhAmakundamahalakaDambajhallarihuDukkakaMsAlA / kAhali talimA vaso saMkho paNavo ya pArasamo // 1 // " (bR. bhA. bhAvanandirdvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato nandipadArthasya jJAtA vatra copayuktaH, noAgamataH paJcaprakAra jJAnaM, baccedam AbhiNiyohiyanANaM suyanANaM ceya ohinANaM ca / taha maNapajavanANaM kevalanANaM ca paMcamayaM // 1 // A-arthAbhimukho niyata pratiniyatasvarUpo poSA-bodhavizeSo'bhiniyodho'bhinibodha evAbhinivodhika, abhinibodha CACADGAOCACANCELL-RECRACK C4 ALL12 // ijanelibraryara jJAnasya Abhinibodhika-Adi paMca prakArA: ~46~ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka ANS4 dIpa zabdasya vinayAdipAThAbhyupagamAt 'vinayAdibhya' ityanena svArthe ikaNa, 'ativartante svArthe pratyayakAH prakRtiliGgavaca6 nAnI'ti vacanAdatra napuMsakatA, yathA vinaya eva bainayikamityatra, athavA abhinibudhyate anenAsmAdasminveti abhini-18 * bodhaH-tadAvaraNakarmakSayopazamastena nivRttamAbhinibodhika, AbhinibodhikaM ca tat jJAnaM ca AbhinibodhikajJAna-indri-Ta yamanonimitto yogyadezAMvasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAso bodhavizeSa ityarthaH, tathA zravarNa zrutaM-bAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMsRSTArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH, evamAkAraM vastu jaladhAraNAdyarthakriyAsamartha ghaTazabdavAcyamityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zabdArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimitto'vagamavizeSa ityarthaH, zrutaM ca tat jJAnaM ca zrutajJAnaM, athavA zrUyate'nena asmAt asmin veti zrutaM-tadAvaraNa karmakSayopazamA, 'kRddhahula'miti dAvacanAt karaNAdAvapi kapratyayaH, tajanitaM jJAnamapi zrutaM, kArye kAraNopacArAta, zRNotIti vA zrutaM-AtmA tadananya-18 khAt jJAnamapi zrutaM, zrutaM ca tat jJAnaM ceti samAsaH, cazabdastvanayoH svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdhamyottulyakakSatodbhAvanArthaH, tathAhi-ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasyApi, 'jattha mainANaM tattha suyanANaM jastha sucanANaM | sAtattha mainANa'miti vacanAt, tataH svAmisAdharmya, tathA yAvAneva matijJAnasya sthitikAlastAvAneva zrutajJAnasyApi, tatra | pravAhApekSayA atItAnAgatavarttanAnarUpaH sarva eva kAlaH apratipatitakajIvApekSayA tu pakSaSTisAgaropamANi samadhikAni, 18|| ukaMca-"do vAre vijayAisu gayassa tinnivara ahava taaii| airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa sabar3hA // 1 // " (bhA02762) iti koLasAdhaye, yathA ca indriyAnindriyanimitta matijJAna tathA zruvajJAnamapIti kAraNasAdhamrya, tathA yathA mati anukrama bara.sa mA.. bara ~47~ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -1, vibhA gAthA [90], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: upoddhAte prata sUtrAMka H dIpa anukrama jJAnamAdezataH sarvavyAdivipayaM tathA zrutajJAnamapIti viSayasAdharmya, yathA ca matijJAnaM parokSaM tathA zrutajJAnamapIti matizrutaparokSatAsAdharmya, evakArastvavadhAraNArthaH , sa ca parokSatvamanayoravadhArayati, AbhinivodhikazrutajJAne eva parokSenI yoHparozeSa jJAnamiti, atha parokSamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate 'azUGa vyAptauM' akSute-jJAnAtmanA sarvAnardhAna vyApnotI kSatA tyakSaH, yadivA 'aza bhojane anAti-sarvAnarthAn yathAyoga bhuGkte pAlayati vetyakSo-jIvaH, ubhayatrApi 'mAvAvadyami-10 kamihanikaSyazI'tyAdinA uNAdikasapratyayaH, akSasya-Atmano dravyendriyANi dravyamanazca pudgalamayatvAt parANi vartante, pRthagvatanta iti bhAvaH, tebhyo yadakSasya jJAnamudayate tatparokSa, 'pRSodarAdaya' iti rUpaniSpattiH, athavA paraiH-indriyA-1 dibhiH saha ukSA-sambandhI viSayaviSayibhAvalakSaNo yasmin jJAne na tu sAkSAdAtmanA tatparokSaM, dhUmAdagnijJAnavat , atha kathametayorAbhinibodhikazrutayoH parokSatA ?, ucyate, parAzrayatvAt , tathAhi-pudgalamayatvAt dravyendriyamanAMsyAtmanaH pRthagbhUtAni tatastadAzrayeNopajAyamAnaM jJAnamAtmano na sAkSAt kintu paramparayeti parokSatA, ukaM ca 'akkhassa poggalamayA jaM dabeMdiyamaNA parA hoti / tehiMto jaM nANaM parokkhamiha tamaNumANaM v||1||" (bhA090) atra vaize-15 pikAdayaH prAhuH nanvakSANIndriyANyucyante, 'khamakSamindriyaM proktam , hRSIkaM karaNaM smRta miti vacanAt, tato'kSANAM* indriyANAM yA sAkSAdupalabdhiH sA pratyakSe, akSaM-indriyaM prati varcata iti pratyakSamiti vyutpatteH, tathA ca sati sakala lokaprasiddha sAkSAdindriyAzritAM ghaTAdijJAnaM pratyakSamiti siddhaM, tadetadayuka, indriyANAmupalabdhRtvAsambhavAt, tadasambhavazvAcetanatvAt, tathA cAtra prayoga:- yadacetanaM tannopalabdhA, yathA ghaTaH, acetanAni ca dravyendri In Edu For Fun Lanelibraryara ... parokSajJAnasya ve bhede- mati evaM zruta ~48~ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa yANi, nacAyamasiddho hetuH, yato nAma dravyendriyANi nivRttyupakaraNarUpANi 'nirvRttyupakaraNe dravyendriya (ta0 a02 sU017) iti vacanAt, nivRttyupakaraNe ca pudgalamaye, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, pudgalAnAM kAThinyAnavabodharUpatayA caitanya prati dharmitvAyogAt, dharmAnurUpo hi sarvatrApi dharmI yathA kAThinya prati pRthivI, yadi punaranurUpatvAbhAve'pi dharmadhammibhAvo bhavet tataH kAThinyajalayorapi sa bhavet, na ca bhavati, tasmAdacetanAH pudgalAH, ukaM ca-"bohasahAvamamuttaM visayaparicchevagaM ca ceyaNaM / vivarIyasahAvANi ya bhUyANi jagappasiddhANi // 1 // tA dhammadhammibhAvo kahameersi taha'mbhuvagame ya / aNurUbacAbhAve kAThinnajalANa kinna bhave ||2||(dhrmsNgrhnnii) iti, nApi sandigdhaunakAntikatA * hetoH zaGkanIyA, acetanasyopalambhakatvazaktyayogAd, upalambhakatvaM hi cetanAyA dharmaH, tataH sa kathaM tadabhAve bhavituma| hati', Aha-pratyakSabAdhiteyaM pratijJA, sAkSAdindriyANAmupalambhakatvena pratIteH, tathAhi-cakSu rUpaM gRhRdupalabhyate kau~ / zabdaM nAsikA gandhamityAdi, tadetanmahAmohAvaSTabdhAntaHkaraNatAvilasitaM, tathAhi-AtmA zarIrendriyaiH sahAnyo'nyAnuvedhena vyavasthitaH, tato'yamAtmA amUni cendriyANi iti vivektumazaknuvanto bAlizajantavaH tatrApi yuSmAdRzAM kuzAstra-12 samparkataH kuvAsanAsaGgamaH, tataH sAkSAdupalambhikAnIndriyANi iti pratipannAH, paramArthataH punarupalabdhA tatrAtmaiva, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt , tathAhi-ko'pi pUrva cakSuSA vivakSitamartha gRhItavAn tataH kAlAntare daivaviniyogatazcakSuSo'pagame'pi sa tamarthamanusmarati, tatra yadi cakSureva draSTa syAt tatazcakSuSo'bhAve tadupalabdhArthAnusmaraNaM na bhavet, na khAtmanA'sauM artho'nubhUtaH kintu cakSuSA, cakSuSa eva sAkSAt draSTutvenopagamAt, na anukrama ~49~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [1], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [ 91, 92], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upoddhA // 14 // dhAnyenAnubhUte'rthe'nyasya smaraNaM, mA prApadatiprasaGgaH, apica - mA bhUccakSuSo'pagamastathApi yadi cakSureva draSTR tataH smaraNamAtmano na bhavet, anyenAnubhUte" Snyasya smaraNAyogAd bhavati ca smaraNamAtmanaH, cakSuSaH smartRtvenApratIteH anabhyupagamAJca tasmAdAtmaivopalabdhA nendriyamiti, tathA cAtra prayogaH - yo yeSUparateSvapi tadupalabdhAnarthAn smarati sa tatropalabdhA, yathA gavAkSopalabdhAnAmarthAnAmanusmarttA devadattaH, anusmarati ca dravyendriyopalabdhAnarthAn dravyendriyApagame'pyAtmA, iha smaraNamanubhavapUrvakatayA vyAptaM vyApyavyApakabhAvazcAnayoH pramANataH pratipannaH tathAhi -- yo'rtho'nubhUtaH saM smaryate na zeSaH tathA svasaMvedanapratyakSeNa pratIteH, vipakSe cAtiprasaGgo bAdhakaM pramANaM, ananubhUte'pi viSaye yadi smaraNaM bhavettato'nanubhUtatvAvizeSAt kharaviSANAderapi smaraNaM bhavedityatiprasaGgaH, tathA dravyendriyApagame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAdAtmopalabdheti sthitam uktaM ca- "kesiMci iMdiyAI akkhAI taduvaladdhi paJcakkhaM / tanno tAI jamacethaNAI jANaMti na ghaDo va // 1 // uvaladdhA tatthAyA tavigame taduvaladdhasaraNAto / gehagavakkhovarame'vi taduvaladdhANusariyA vA // 2 // " | (bhA0 91-92) atra vAzabda upamArthaH, apare punarAhu:-na vayamindriyANAmupalabdhatvaM pratijAnImahe, kiM tvetadeva brUmo - yadindriyadvAreNa pravarttate jJAnamAtmani tatpratyakSaM na cendriyavyApAravyavahitatvAdAtmA sAkSAnnopalabdheti vaktavyaM, indri | yANAmupalabdhi prati karaNatayA vyavadhAyakatvAyogAt, na khalu devadatto hastena bhuJjAno hastavyApAravyavahitatvAt | sAkSAnna bhokteti vyapadeSTuM zakyaM, tadetadasamIcInaM, samyak vastutattvAparijJAnAt; iha hi yadA''tmA cakSurAdikamapekSya bAhyamarthamavabudhyate tadA'vazyaM cakSurAdeH sAguNyAdyapekSate, tathAhi yadA sadguNaM cakSuH tadA bAhyamartha spaSTaM yathA'va For Private & Forsonal Use Only ~50~ Atmano draSTRtA // 14 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: % prata sUtrAMka %85- dIpa 4%954 sthitaM copalabhate, yadA tu timirAzubhramaNanauyAnapittasaikSobhadezadavIyastvAdyApAditavidharma tadA viparItaM saMzayita vA. tato'vazyamAramA arthopalabdhau parAdhInaH, tathA ca sati yathA rAjA nijarAjadauvArikeNopadarzitaM pararASTrarAjakIyaM puruSa pazyannapi samIcInamasamIcInaM vA nijarAjadauvArikavacanata eva pratyeti na sAkSAt tadvadAtmA'pi cakSurAdinopadarzita bAhyamartha cakSurAdipratyayata evaM samIcInamasamIcInaM, vA vetti na sAkSAt, tathAhi-cakSurAdinA darzite'pi bAhye'rthe yadi saMzayamadhirUDho bhavati tarhi cakSurAdisAhuNyameva pratItya nizcayaM vidadhAti, yathA na me cakSustimiropaplutaM nauyAnAzubhramaNAdyApAditavibhrama vA tato'yamarthaH samIcIna iti, tato yathA rAjJo nAyaM mama | rAjadIpAriko'satyAlApI kadAcanApyasya vyabhicArAnupalambhAditi nijadauvArikasya sAdguNyamavagamya pararASTrarAjako-17 yapuruSasamIcInatAvadhAraNaM paramArthataH parokSaM, tadvadAtmano'pi cakSurAdisAdguNyAvadhAraNato vastuyAthAtmyAvadhAraNaM paramArthataH parokSa, nanvidamindriyasAdguNyAvadhAraNa to vastuyAdhAtmyAvadhAraNamanabhyAsadazAmupagatasya, abhyAsadazAmApanastvabhyAsaprakarSasAmAdindriyasAdguNyamanapekSyaiva sAkSAdavabudhyate, tatastasyendriyAzritaM jJAnaM kathaM pratyakSaM na bhavati ? tadasamyak, abhyAsadazAmApannasyApi sAkSAdanavavodhAt, tasyApIndriyadvAreNAvabodhapravRtteravazyamindriyasAdguNyApekSaNAt / kevalamabhyAsaprakarSavazAt tadindriyasAdguNyaM jhaTityevAvadhArayati pUrvAvadhRtaM vA jhaTityeva vinizcinoti, tataH kAlasaukSmyAttannopalabhyate, itthaM caitadaGgIkartavya, yato'vazyamavAyajJAnamavagrahahApUrva, IhA ca vicAraNAtmikA, vicArazcendriyasAguNyasabhUtavastudharmAzritaH,anyathaikataravicArAbhAve'vAyajJAnasamyagjJAnatvAyogAt, na khasvindriye vastuni ca samyaga anukrama % *% ~51 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [1], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 15 // vicArite avAyajJAnaM samIcInaM bhavati, tato'bhyAsadazApanne'pIndriyasAdguNyAvadhAraNamavaseyaM, yadapi cokam - 'na khalu devadatto hastena bhuJjAno hastavyApAravyavahitatvAt sAkSAnna bhokteti vyapadeSTuM zakyamiti, tadapyayukam dRSTAntadAntikayorvaiSamyAd, bhoktA hi bhujikriyAnubhavabhAgI bhavyate, bhujikriyAnubhavazca devadattasya na hastena vyavadhIyate, kintu sAkSAt, hasto hi kavalaprakSepa eva vyApriyate, na pariccheda kriyAyAmindriyamivAhArakriyAnubhave'pi yena vyavadhAnaM bhavet, tato devadattaH sAkSAdbhokteti vyavahiyate, iha tu vastUnAmupalabdhiruktanItyA cakSurAdIndriyasAdguNyAtragamAnusAreNopajAyate | tato vyavadhAnAt na sAkSAdupalambhaka Atmeti / nambidaM sarvamUtsUtraprarUpaNaM manyadhyayanasUtre hi indriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM tathA ca tadgranthaH- "paJcakkhaM durihaM pannattaM, taMjahA - iMdiyapaccakkhaM noiMdiyapaccakkhaM ceti, satyametat, kintvidaM lokavyavahAramapekSyoktaM na paramArthataH tathAhi - yadindriyAzritamapara vyavadhAna rahitaM jJAnamudayate talloke pratyakSamiti vyavasthitaM, aparadhUmAdiliGganirapekSatayA sAkSAdindriyamadhikRtya pravarttanAt yatpunarindriyavyApAre'pyaparaM ghUmAdikamapekSyAmyAdiviSayaM jJAnamudyate talloke parokSaM, tatra sAkSAdindriyavyApArAsambhavAd, yatpunarAtmana indriyamadhyanapekSya | sAkSAdupajAyate tatparamArthataH pratyakSaM taccAvadhyAdikaM triprakAraM, tataH saMvyavahAramadhikRtyendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM na paramArthataH atha kathametadavasIyate - saMkhyavahAramadhikRtyendriyAzritaM jJAnaM pratyakSamuktaM na paramArthataH 1, ucyate, tatraivottarasUtrArthaparyAlocanAt, tathAhi - pratyakSabhedAbhidhAnAnantaraM tatra sUtraM - "parokkhaM duvihaM pajJattaM, taMjA - AbhiNibohiyanArNa suyanANamityAdi, tatra AbhinibodhikamavagrahAdirUpamavagrahAdayazca zrotrendriyAdyAzritAstatra varNitAH, tadyadi ~52~ K aindriya kasya parokSatA // 15 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -1, vibhA gAthA [95], mUlaM - /gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa zrotrAdIndriyAzrita jJAna paramArthataH pratyakSaM tatkathamavagrahAdayaH parokSatvenAme'bhihitA, tasmAdutsaranendriyAzritajJAnasya parokSatvenAbhidhAnAdavasIyate prAgindriyAzritaM jJAna saMvyavahArataH pratyakSamuktaM, na paramArthataH, AIca bhASyakRta"eganteNa parokkhaM liMgiyamohAiyaM ca paJcakkhaM / iMdiyamaNobhava jaMtaM saMvavahArapaJcarkha ||1||"(bhaa0 95) iti / tathA avazabdo'dhaHzabdArthaH ava-adho'dho vistRta vastu dhIyate-paricchidyate'nenetyavadhiH, athavA avadhiH-maryAdA | rupiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH, yadvA avadhAna-Atmano'rthasAkSAtkaraNavyA pAro'vadhiH, avadhizcAsau jJAnaM ca avadhijJAnaM, cazabdaH khalvanantaroktajJAnadvayena sahAsya sthityAdibhiH sAdharmyapradarza|nArthaH, tathAhi-yAvAneva matizrutayoranantaramukta pravAhApekSayA apratipatitaikasaravAdhArApekSayA vA sthitikAlastAvAnevAva dhijJAnavApIti sthitisAdharmya, tathA yathaiva matizrute mithyAdarzanodayato viparyayarUpatAmAsAdayatastathA'vadhijJAnamapi, hai tathAhi-mithyAdRSTastAnyeva matizrutAvadhijJAnAni matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnAni bhavanti, uktaM ca-'AdyatrayamajJAna mapi bhavati mithyAtvasaMyakta"miti (praza.) viparyayasAdharmya, tathA ya evaM matizrutajJAnayoH svAmI sa evAvadhijJAnasyApi, tathAhi-vibhaGgajJAninastridazAdeH samyagdarzanAyAptau yugapadeva matizrutAvadhijJAnAnAM lAbhasambhava iti lAbhasAdhaye / tathA pari-sarvato bhAve, avanamavaH, 'tudAdibhyo nakkI' ityadhikAre 'akito ve'tyanena auNAdiko'kArapratyayaH, avana gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyavaH-sarvato manovyapariccheda ityarthaH, athavA manaHparyaya iti pAThaH, tatra paryayaNaM paryayaH bhAve'lpratyayaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH-sarvatastatpariccheda / anukrama ... pratyakSajJAnasya trayA: bhedA: - avadhi, mana:paryAya, kevalajJAna ~53 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -], niyukti: [1], bhASya [-], vibhA gAthA [89], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sutrAMka wite)644-% dIpa japoTAtahati, sa vAsau jJAnaM ca manaHparyavajJAnaM manaHparyayajJAnaM vA, apare-'maNapajjayanANa'miti pAThe'pi manaHparyAyajJAnamiti zabdasaM-14 anyepA *skAramAcakSate, tatraivaM vyutpattiH-manAMsi-manodravyANi paryeti-savAtmanA paricchitti manaHpayoya, 'karmaNo'Ni tyaNapratyakSatA // 16 // manaHparyAyaM ca tajjJAnaM ca manaHparyAyajJAnaM, yadivA manasaH paryAyAH manaHparyAyAH, paryAyA bhedA dharmA bAhyavasvAlocana prakArA ityarthaH, teSu teSAMcA sambandhi jJAna manaHparyAyajJAnaM, idaM cArddhatRtIyadvIpasamudrAntavattisaMjJimanogatadravyAlambanameva / tathAzabdo'vadhijJAnena sahAsya chadmasthatvAdibhiH sArUpyapradarzanArthaH, tathAhi-yathA'vadhijJAnaM chadmasthasya bhavati tathA manAparyavajJAnamapIti chadmasthasAdhaye, yathA vA'vadhijJAnaM rUpidravyaviSayaM tathA manaHparyavajJAnamapi, tasya manaHpudgalAlambanatvAditi viSayasAdhaye, tathA yathA'vadhijJAnaM kSAyopazamikabhAve vartate tathA manaHparyAyajJAnamapIti bhAvasAdhamya, | yathA cAvadhijJAnaM pratyakSaM tathA manaHparyAyamapi, tathAhi-akSobhaNyate jIvaH etacca prAgevopapAditaM, asaM-jIvaM prati sAkSAdvate yat jJAnaM tatpratyakSa-indriyamanonirapekSamAtmanaH sAkSAtmavRttimatpratyakSamityarthaH, taccAvadhyAdi tribhedaM ukaMca-"akkho bhannai jIyo vAvaNabhoyaNaguNannito jeNaM / taM pai vaTTai nANaM jaM paJcakkhaM tayaM tivihaM ||1||"(bhaa.89 akkho astha.) iti pratyakSasAdhaya / tathA kevalamekamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt , matyAdijJAnanirapekSatA ca kevalajJAnaprAdurbhAva matyAdInAmasambhavAt, nanu kathamasambhavo yAvatA matijJAnAdIni svasvAvaraNakSayopazame'pi prAduHdhyanti tato nirmUlasvasvAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaviSyanti cAritrapariNAmavat, uktaM ca-"AvaraNadesavigame jAI vijaMti maiyAINi / AvaraNa-15 saivigame kaha vAI na hoti jIvassa? // 1 // " ucyate-ha yathA. jAtyasya sarakatAdimaNermalopadigdhasya yAvannAdyApi anukrama 44 in Edu Jmisanelibrary.org ~54~ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa samUlamalApagamastAvadyathA yathA dezato malavilayaH tathA 2 dezato'bhivyaktirupajAyate, sA ca kacit kadAcitkathaJci-18 bhavatItyanekaprakArA, tathA''tmano'pi sakalakAlakalAkalApAvalambinikhilapadArthaparicchedakaraNakadakSapAramArthikasvarUpasyApyAvaraNamalapaTatirohitasvarUpasya yAvannAdyApi nikhilakarmamalApagamastAvad yathA yathA dezataH karmamalocchedastathA tathA dezatastasya vijJaptirujjRmbhate, sA kvacit kadAcitkathaJcidityanekaprakArA, uktaM c-"mlviddhmnnervyktirythaa'nekpkaartH| karmaviddhAtmavijJaptistathA'nekaprakArataH // 1 // " sA cAnekaprakAratA matizrutAdibhedenAvaseyA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagamasambhave samastAspaSTadezazaktivyavacchedena parisphuTarUpaikAbhivyaktirupajAyate tadvadAtmano'pi jJAnadarzanacAritraprabhAvato nimzeSAvaraNaprahANAdazeSadezajJAnavyavacchedenaikarUpA'tiparisphuTA sarvavastuparyAyasAkSAtkAriNI vijJaptirullasati, tathA coktam-"yathA jAtyasya ratnasya, niHzeSamalahAnitaH / sphuttaikruupaabhivyktirvijnyptistdaatmnH||1||" tato matyAdinirapekSa kevalajJAnaM, athavA zuddhaM kevalaM tadAvaraNamalakalaGkasyAnavayavazo'pagamAt, sakalaM vA kevalaM pratha81 mata evAzeSatadAvaraNavigamataH sampUrNotpatteH, asAdhAraNaM vA kevalamananyasadRzatvAt , anantaM vA kevalaM jnyeyaannthai| tvAt, kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnaM, yathAvasthitAzeSabhUtabhavanAvibhAvasvabhAvAvabhAsijJAnamiti bhASA, zabdo manaHparyayajJAnena sahAsyApramattayatibhAvAdinA sAdharmyapradarzanArthaH, tathAhi-yathA manaHparyavajJAnamapramattayateravodahIyate tathA kevalajJAnamapItyapramattayatisAdharmya, tathA yathA manaHparyAyajJAnaM na viparyayamAsAdayati tathA kevalajJAnamapIti viparyayAbhAvasAdharmya, 'pazcamaka'miti pazcamameva paJcamakaM prAkRtatvAt svArthe kapratyayaH, pacamatA cAsya sUtrakramaprAmANyAnu anukrama JanEducation inaNP ... kevalajJAnasya viziSTa-varNanaM ~55~ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata kevaLe zepAmAva: | AvaraNabhede hetuzca sUtrAMka 17 dIpa saraNAt, sUtraM ceda-nANaM paMcavihaM patnattaM, taMjahA-AmiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajjavanANaM kevalanANa'miti, nanu sakalamapIdaM jJAnaM jJAyekasvabhAvaM, tato jJaptyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinibodhikAdiko bhedaH, jayabhedakRta iti cet, tathAhi-vArttamAnikaM vastvAbhinibodhikajJAnasya viSayaH trikAlasAdhAraNasamAnapariNAmo dhvanirgocaraH zrutajJAnasya rUpidravyANyavadhijJAnasya manodravyANi manaHparyAyajJAnasya samastaparyAyAnvitaM sarva vastu kevalajJAnasya, tadetadasamIcInaM, evaM sati kevalajJAnasya bhedavAhulyaprasakteH, tathAhi-jJeyabhedAt jJAnasya bhedaH, yAni ca jJeyAni pratyekamAbhinivodhikAdijJAnAnAmiSyante tAni sarvANyapi kevalajJAne'pi vidyante, anyathA kevalajJAnena teSAmagrahaNaprasaGgAt , aviSayatvAt , tathA ca sati kevalino'pyasarvajJatvaprasaGgaH, AbhinivodhikAdijJAnacatuSTayaviSayajAtasya tenAgrahaNAt , na caitadiSTamiti, athocyeta-pratipattiprakArabhedata abhinibodhikAdibhedaH, tathAhina yAdRzI pratipattirAbhinivodhikajJAnasya tAdRzI zrutajJAnasya kintu anyAhazI, evamavadhyAdijJAnAnAmapi pratipattavyaM, tato bhavatyeva pratipattibhedato jJAnabhedaH, tadapyayuktaM, evaM satyekasminnapi jJAne'nekabhedaprasakteH, tathAhi-tattaddezakAlasvarUpabhedena vivicyamAnameM kaikaM jJAnaM pratipattiprakArAnantyaM pratipadyate, tanneSo'pi pakSaH zreyAna, syAdetad-astyAvArakaM karma tattvanekaprakAraM tatastajhedAttadAvArya jJAnamapyanekatAM pratipadyate, jJAnAvArakaM ca karma paJcadhA, prajJApanAdau tathAbhidhAnAt , tato jJAnamapi paJcadhA prarUpyate, tadetadatIvAyuktisaGgata, yataH AvAryApekSaM hyAvArakamata AvAryabhedA-| deva tada, natu tannedAdAvAryabhedaH, AvArya ca zatirUpApekSayA sakalamapyekaM, tataH kathamAvArakasya pazcarUpatA yena anukrama SAMRAAS ~56~ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama I [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [1], bhASyaM [ - ], vi0bhA0gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH tadbhedAt jJAnasyApi paJcadhA bheda udgIryeta, atha svabhAvata evAbhiniyodhikAdiko jJAnasya bhedo, na ca svabhAvaH paryanuyogamarhati na khalu kimiha dahano dahati nAkAzamiti ko'pi paryanuyogamAcarati, aho mahatI mahIyaso bhavataH zemuSI, nanu yadi svabhAvata evAbhiniMbodhikAdiko jJAnasya bhedastarhi bhagavataH sarvajJatvahAniprasaGgaH tathAhi - jJAnamAtmano dharmastasya cAbhinibodhikAdiko bhedaH svabhAvata eva vyavasthitastataH kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH sati ca tadbhAve|'smAdRzasyeva bhagavato'pyasarvajJatvamApannaM, AminibodhikAdibhirjJAnairvastuparicchedAt, kevalajJAnabhAvataH samastavastu| paricchedAnAsarvajJatvamiti cet, nanu yadA kevalajJAnopayogasambhavastadA bhavatu sarvajJatvaM, yadA tvAbhinibodhikAdijJAnopayogastadA dezataH paricchedAdasmAdRzasyeva balAdasarvajJatvamApadyate, na ca vAcyaM tasya tadupayoga eva na bhavati, AtmasvabhAvatvena tasyApi krameNopayogasya nivArayitumazakyatvAt, kevalajJAnAnantaraM kevaladarzanopayogavat, tataH kevalajJAnopayogakAle sarvajJatvaM zeSajJAnopayogakAle vAsarvajJatvameva, tacca viruddhamiti, Aha ca- "nattegasahAvatte AbhinivodhAi kiMkao meo / neyavisesAo ce na sabavisayaM jato carimaM // 1 // aha paDivattivisesA negaMmi aNegabhe yabhAvAto / AvaraNavibheyao'vihu sabhAvabheyaM viNA na bhave // 2 // tammi ya sai sabesiM khINAvaraNassa pAvaI bhAvo / taddhammattAocciya juttiviroho sa cANiTTho // 3 // arahAvi asavaNNU AbhiNibohAibhAvato niyamA / kevalabhAvAo | ce saddaNNU naNu viruddhamiNaM // 4 // " (dharmasaMgrahaNI) tasmAdidameva yuktiyuktaM pazyAmo yaduta avagrahajJAnAdArabhya yAvadutkaprAtaM paramAvadhijJAnaM tAvat sakalamapyekaM taccAsakalasaMjJitamazeSavastu viSa yatvAbhAvAt, aparaM ca kevalinaH taca ~57~ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H dIpa anukrama upoddhAtedAsakalasaMjJitamiti dvASevabhedau, ukta ca-"tamhA avaggahAo Arambha ihegameva nANati / juttaM chaumatthassAsagaLaM iyara calAAvaraNa kevaliNo // 1 // " (30) atra pratividhIyate-yattAvaduktaM 'sakalamapIdaM jJAnaM jJAyakasvabhAvaM, tato jJAtyekasvabhAvatvAvizeSa bhede hetu: // 18 // kiMkRta eSa AbhinibodhikAdibheda iti' tatra jJaSTyekasvabhAvatA kiM sAmAnyato bhavatA'bhyupagamyate vizeSato vA', tatra 31 na tAvadAdyaH pakSaH kSitimAdhatte, siddhasAdhyatayA tasya bAdhakaravAyogAt, bodharUpatArUpasAmAnyApekSayA'pi sakalamapitA jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyate eva, tataH kA no hAniriti / atha dvitIyaH pakSastadayuktamasiddhatvAt, nahi nAma vizeSato'pi jJAnamekamevopalabhyate, pratiprANi svasaMvedanapratyakSeNa utkarSApakarSakRtabhedadarzanAt, atha yadyutkarSApakarSakRtamAtrabhedadarza-18 nAt jJAnabhedastahiM tAvutkarSApakarSoM pratipANi dezakAlAdyapekSayA sahasrazo vidyete tataH kathaM pazcarUpatA ?, naiSa doSaH, paristhUranimittabhedataH paJcadhAtvastha pratipAdanAt, tathAhi-sakalaghAtikSayo nimittaM kevalajJAnasya manaHparyAyajJAnasya tvAmoSadhyAdilabdhyupetasya pramAdalezenApyakalaGkito viziSTo viziSTAdhyavasAyAMnugato'pramAdaH, 'taM saMjayassa sabappamAyarahiyassa vivihariddhimato' iti vacanAt , avadhijJAnasya punastathAvidho'nindriyarUpidravyasAkSAdavagamanivandhanaM dhayopazamavizeSaH, matizrutajJAnayostu lakSaNabhedAdikaM, taccAne vakSyAmaH, uktaM ca-"nattegasahAvat oheNa visesato puNa-12 | asiddh| egaMtatassahAvattaNe u kaha haannibuddiio|| 1||jN avicaliyasahAve natte egaMtatassahAvatta / na yatA tahovalaDhe ukarisAvagarisavisesA // 2 // tamhA parithUrAto nimittabheyAu samayasiddhAto / uvavattisaMgatoci AmijiMbohAito bheo.||3||paaikkhto. nimittaM kevalanANassa paNNio samae / maNapajjavanANassa u tahAvihI appamA-12 JanEducatanimal ~58~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [1], bhASyaM -1, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka dIpa doti // ohinANasa tahA aNidiesupi jo khatovasamo / maisuyanANANaM puNa lakkhaNabhevAito memo 140" (pa.sa.12 |836-40) yadapyuktam-'jJeyabhedakRta ityAdi' tadanabhyupagamatiraskRtatvAt durApAstaprasaraM, na hi vayaM jJeyabhedamAtrato jJAnabhedamicchAmaH, ekenApyavagrahAdinA bahuravidhavastugrahaNopalambhAt, yadapi ca pratyapAdi-'pratipattiprakArabhedakRta' ityAdi, tadapi na no vAdhAmAdhAtumalaM, yataste matipattiprakArA dezakAlabhedena Anantyamapi pratipadyamAnA na paristhUranimittabhedena vyavasthApitAnAbhinibodhikAdIna jAtibhedAnatikAmati, tataH kathamekasmin anekabhedabhAvaprasaGgaH, uktaMca-"na ya paDivattivisesA egaMmi aNegameyabhAvo'vi jaMtetahAvisiDe na jAtibhede vilaMghati // 1 // " (dha.saM.842)yadapyavAdIt-'AvAyAMpekSaM hyApArakamityAdi' tadapi na no bAdhAyai, yataH-paristhUranimittabhedamadhikRtya vyavasthApito jJAnasya bhedaH tatastadapekSamAvArakamapi tathA bhidyamAnaM na paravacanIyatAmAskandati, evamuttejito bhUyaH sAvaSTambhaM paraH praznayati-nanu paristhUra|nibhittabhedavyavasthApitA apyamI AbhiniyodhikAdayo bhedA jJAnasyAtmabhUtA utAnAtmabhUtAH?, kizAtaH, ubhayathA'pi pradoSa, tathAhi-yadyAtmabhUtAstataH kSINAvaraNe'pi tadbhAvaprasaGgaH, tathA cAsarvajJatvaM prAguktanItyA tasyApalaM, aba anAtma bhUtAstahi na te pAramArthikAH, tataH kathamAvAryApekSo vAstava AvArakabhedaH, tadapi na manorama, samyak vastutasyA-131 &AparijJAnAt , iha hi sakalapanapaTalavinirmuktazAradadinamaNiriva samantataH samastavastustomaprakAzanakasvabhAvo jIvaH, vasthapa tathAbhUtaH svabhAvaH kevalajJAnamiti vyapadizyate, saca yadhapi sarvaghAtinA kevalajJAnAvaraNenAniyate tathApi A...|tasthAnamvatamo bhAgo nityopArita eSa, "aksarasa aNaMto bhAgo nicugyAsito, mA puSa movi bhAvarejA teNaM jiiyo| anukrama JE ~59~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H podAte ajIvataNaM pAvejA, suhRvi mehasamudae ho, pahA caMdasUrANaM (nandI) iti vacanAt tatastasya kevalajJAnAvaraNAvRtasya ghana AvaraNapaTalAcchAditasyeva sUryasya yo mandaH prakAzaH so'pAntarAlAvasthitamatijJAnAdyAvaraNakSayopazamasampAditaM nAnAtvaM bhajate, bhede hetu yathA dhanapaTalAvRtasUryamandaprakAzo'pAntarAlAvasthitakaTakuTyAdyAvaraNavivarapradezabhedataH, sa ca nAnAtvaM tattatkSayopazamAnurUpaM tathA tathA pratipadyamAnaH svasvakSayopazamAnusAreNAbhidhAnabhedamaznute, yathA matijJAnAvaraNakSayopazamajanito matijJAnaM zrutajJAnAvaraNakSayopazamajanitaH sutajJAnamityAdi, tata AtmasvabhAvabhUtA jJAnasyAbhinibodhikAdayo bhedAH, te ca prativacanopadarzitaparirathUranimittanedataH paMcasayAH, tatastadapekSamAvArakamapi paJcadhopavarNiNatamiti na kazciddoSaH, na 4cavamAtmasvabhAvatve kSINAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH, yata ete matijJAnAvaraNAdikSayopazamarUpopAdhisampAditasattAkAH, yathA sUryasya dhanapaTalAvRtasya mandaprakAzabhedAH kaTakuTyAdyAvaraNavivarabhedopAdhisampAditAH, tataH kathaM te niHzeSAvara kSayAta tathArUpakSayopazamAbhAve bhavitumarhanti !, na khalu sakalaghanapaTalakaTakuvyAdyAvaraNApagame sUryasya te tathArUpA||2|| mandaprakAzabhedA bhavanti, uktaM ca-"kaDavivarAgayakiraNA mehaMtariyassa jaha diNesassa / te kaDamehAvagame na hoMti jaha taha imAIpi ||shaa" tato yathA janmAdayo bhAvA jIvasyAtmabhUtA api karmopAdhisampAditasattAkatvAttadabhAve na bhavanti tadvadAbhinivodhikAdayo'pi bhedA jJAnasyAtmabhUtA api matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazamasApekSatvAt tadabhAve kevalino 12 dAna bhavanti, tato nAsarvajJatvadoSabhAvaH, uktaM ca-"jamiha chaDamatvadhammA jammAIyA na hoti siddhANaM / iya kevalINasAmAbhiNiyohAbhAmi ko doso ?"(dha.645) iti / / aparastvAha-prapA vavamuktayuktito jJAnasya paJcabhedatvaM paramamISA dIpa anukrama / 64KstCXCX // 19 ~60 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM [-1, vibhA gAthA [85,106], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka H dIpa bhedAnAmirathamupanyAse kizcidasti prayojanamuta yathAkathavideSa pravRttaH, astIti bemA, kiM taditi cet, ucyate, isa 9 matizrute sAvadekatra vakanye, parasparamanayoH svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdhayAt, tacca prAgeva bhASitaM, makadadhyAdijJAnemyazca mAk, tadbhAva evAvadhyAdijJAnasadbhAvAt , uktaM ca-"jaM sAmikAlakAraNavisayaparokkhacaNehi tullaaii| tabhAve sesANi ya teNAIe maisuya // 1 // " (vi.85) tatrApi pUrva matijJAnaM pazcAt zrutajJAna, matipUrvakatvAt zruta18 jJAnasya, tathAhi-sarvatrApi pUrva mahAdirUpaM matijJAnamudayate pazcAt zrutajJAna, Aha ca nandyadhyayanacUrNikRt-"tesuvi dAya maipuSarya suyaMti kiccA puSaM mainANaM karya, tassa piTThato suyaM"ti, nanvete matizrute samyaktvotpAdakAle yugapadutpatisamAsAdayatA, anyathA matijJAnabhAve'pi zrutAjJAnaprasaGgaH, sa cAniSTaH, tathA [pi] mithyAtvapratipattI yugapadevAjJAnarUpa4tayA pariNamete, tataH kathaM matipUrva zrutamiti, uktaM ca-"NANANaNNANANi ya samakAlAI jato misuyaaii|to na surya maipuSaM mainANe vA sua'naann||1||"(vi.106) naiSa doSo, yataH samyaktvotpAdakAle samakAlaM matizrute lamdhimAtramevAGgIkRtya proSyete na tUpayoga, upayogasya tathAjIvasvAbhAvyataH krameNaiva sambhavAt , matipUrva ca zrutamucyate upayogApekSayA, na khalu matyupayogenAsazcitya zrutapranyAnusAri vijJAnamAsAdayati jantustato na kazciddoSaH, Aha ca-"iha laddhimaisuyAI | samakAlAI na tUvayogo siN| maipuvaM suyamiha puNa suyovaogomaippabhayo ||1||"(vi.107) atha matizrutayoH kiMkRto bheda, ucyate, lakSaNabhedAdikRtaH, uktaM ca-"lakkhaNabheyA hetuphalabhAvato bheyaiMdiyavibhAgA / vAgakkharamUgetarabheyA bheo mAsuyANaM // 1 // " (vi. 108) tatra lakSaNabhedAd bhedo bhAvyate-abhimukhaM-yogyadezAvasthitaM niyatamarthamindriyamanodvAreNAtmA anukrama ACCASSAGAR mati-zruta jJAnasya lakSaNabhedAt viziSTa arthAH ~61 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [1], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka poTAbena pariNAmavizeSeNAvabudhyate sa pariNAmavizeSoM jhAnAparaparyAyaH Abhininodhika, tathA zRNoti-vAcyavAcakabhAva-10 purassaraM zravaNaviSayeNa zabdena saha saMsRSTamartha paricchinatti yena pariNAmavizeSeNAtmA sa pariNAmavizeSaH zrutaM, mayaM ca siddhiH lakSaNabhedo nandyadhyayane sAkSAdabhihitaH, tathA ca tatsUtram-"jattha AbhiNibohiyanANaM tattha suyanANaM jastha suanANaM | tattha AbhiNibohiyanANaM, do'vi eyAI, annannamaNugayAI tahavi puNa ettha AyariyA NANattaM paNNaveMti, amiNibujjha-M H itti AbhiNivohiyaM, suNeIi suya"miti / nanu yadyevaMlakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAna tathA bhASAlandhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyate, na zeSasyaikendriyasya, tathAhi-yaH zrotrendriyalabdhimAn bhavati sa vivakSitaM zabdaM zrutvA tena dIpa zabdena vAcyamartha pratipatumITe, na zeSaH, zeSasya tathArUpazaktyabhAvAt , yo'pi ca bhASAlabdhimAn bhavati dvIndriyAdi rapi so'pi prAyaH svacetasi kimapi vikalpya tadabhimAnataH zabdamugirati, nAnyathA, tatastasyApi zrutaM sambhAvyate, anukrama | - yastvekendriyaH sa na zrotrendriyalabdhimAn nApi bhASAlabdhimAn , tataH kathaM tasya zrutamupapadyate !, atha ca pravacane tasyApi zrutamupavayete, tataH kathaM prAguktaM zrutalakSaNaM samyagiti !, naiSa doSaH, iha tAvadekendriyANAmAhArAdisaMjJA |vidyante, tathA sUtre'nekazo'bhidhAnAt , saMjJA cAbhilApa ucyate, yaduktamasyaivAvazyakasya mUlaTIkAyAM-"AhArasaMjJA AhArAmilApaH kSudvedanIyaprabhavaH khalvAtmapariNAmavizeSa* iti, abhilASazca mamaivarUpaM vastu puSTikAri tadyadIdamavApyate tataH samIcInaM bhavatItyevaMbhabdArthollekhAnuviddhaH svapuSTinimittapratiniyatavastumAptyadhyavasAvaH, sa ca zrutameva, tasya zabdArthaparyAlocanAtmakatvAt , zabdArthaparyAlocanAtmakatA ca mamaivarUpaM vastu puSTikAri tathadIdamavApyate, ityeva-15 kara ~ ~ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -, niyukti: [1], bhASyaM [-], vibhA gAthA [100,103], mUlaM -/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa |mAdInAM zabdAnAmanta lpAkArarUpANAM vivakSitArthavAcakatayA pravarttamAnatvAt , uktaMca-"IdiyamaNonimitta vikSANA suyaannusaarennN| niyayatthottisamatthaM taM bhAvasuyaM maI sesN||1||"(vi.100)atr 'suyANusAreNIti shbdaarthpolocnaanusaarenn| zabdArthaparyAlocanaM ca nAma vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMsRSTasyArthasya pratipattiH, kevalaM ekendriyANAmavyaktameva, kiJca-nApyanirvacanIyaM tathArUpakSayopazamabhAvato vAcyavAcakabhAvapuraHsarIkAreNa zabdasaMsRSTArthagrahaNamavaseyaM, anyathA AtihArAdisaMjJAnupapatteH,yadapyucyate yadyevalakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyata ityAdi, tadapyasamIkSitAbhidhAnaM, samyak pravacanAparijJAnAt, tathAhi-bakulAdInAM sparzanendriyAtiriktadravyendriyalabdhi| vikalatve'pi kimapi sUkSma bhAvendriyapaJcakavijJAnamabhyupagamyate, 'paMceMdiyoba baulo' ityAdibhASyakAravacanaprAmANyAt, tathA bhASAznotrendriyalabdhivikalatve'pi teSAM kimapi sUkSmaM zrutaM bhaviSyati, anyathA AhArAdisaMjJAnupapatteH, Aha ca bhASyakRt-"jaha suhumaM bhAveMdiyanANaM dbiNdiyaavrohevi| taha dabasuyAbhAve bhAvasuyaM ptthivaaiinnN|||||vi.103) tataH samIcInaM prAguktaM zrutalakSaNamiti bhavati lakSaNabhedAjhedaH / tathA hetuphalabhedAt , tathAhi-matiH kAraNaM, matyA prApyamANatvAt , zrutaM tu | kArya, na khalu matipATavamantaraNa zrutavibhavamuttarottaramAsAdayati jantustayA'darzanAt, yazca yadutkarSApakaHvazAdutkarSApakarSa-16 bhAk tattasya kAraNa, yathA ghaTasya mRtpiNDaH,matyutkarSApakarSavazAcca zrutasyotkarSApakarSoM tataH kAraNa matiH zrutasya,itazca kAraNamityA zrutasya pAlyamAnatvAt , pAlanaM nAma avasthitikaraNaM, kathaM avasthitikaraNaM matyA zrutajJAnasyeti cet, ucyate, 12 iha darla zrutasya matiryathA ghaTasya mRtU, dhAhi-zruteSvapi bahuSu (grantheSu) yadviSayaM smaraNamIhApohAdi adhikataraM sa granthaH sphuTa 4 anukrama 4-5645625256456 ~634 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -, niyukti: [1], bhASyaM [-], vi0bhA0gAthA [122,123], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata matizrutayobhada: sUtrAMka Croc4% dIpa anukrama upoddhAte pratibhAti na zeSaH, etacca pratiprANi svasaMvedanapramANasiddhaM, tato yathotpanno'pi ghaTo mRdabhAve na bhavati tathAsvabhAvAyAM diAca mRdi sthitAyAmavatiSThata iti sA tasya kAraNaM, evaM zrutasyApi matiH kAraNaM, materutpadyamAnatvAt , matI vA'vasthitAyAM // 21 // tasyApyavasthAnAt / tathA ca bhedAbhredaH, tathAhi-caturdAvyaJjanAvagrahaSoDhArthAvagrahehApAyadhAraNAbhedAdaSTAviMzatividhamAbhinibodhikaM jJAnaM, aGgapaviSTAnaGgapraviSTAdibhinnaM ca zrutajJAnamiti, tathA indriyavibhAgAnedaH, tatpratipAdikA ceyaM pUrvAntagatA gAthA-"soIdiyovaladdhI hoi suyaM sesayaM tu mainANaM / mottUrNa davasuyaM akkharalaMbho ya sesesu // 1 // " asyA vyAkhyA-zrotrendriyeNopalabdhiH zronendriyopalabdhirbhavati zrutaM, 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiSTitacAvadhAraNapravRtti'rityevami4 hAvadhAraNaM pratipattavya-zrutaM zrotrendriyopalabdhireva, natu zrotrendriyopalabdhiH zrutameva, kasmAditi cet , ucyate, iha yA zrotredindriyopalabdhirapi zrutagrandhAnusAriNI saiva zrutamucyate, yA punaravagrahehApAyarUpA sA matiH, tato yadi zrotrendriyo palabdhiH zrutamevetyucyeta tarhi materapi zrutatvamApadyeta, taccAyuktaM, ataH zrotrendriyopalabdhireva zrutamityavadhAraNIya, Aha capASyakRt-"soIdiovaladdhI ceva suyaM na utaI suyaM ceva / soiMdiyauvaladdhIvi kAI jamhA maInANaM ||1||(vi.122) ta tathA 'sesayaM tu mainANaM" iti, zeSaM yaccakSurAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tanmatijJAnaM bhavatIti sambadhyate, tuzabdos nuktasamuccayArthaH, AstAM zeSa vijJAnaM zrotrendriyopalabdhirapiH kAcid avagrahahApAyarUpA matijJAnamiti samuccinotIti bhAvaH, uktaM ca-"tu samuccayavayaNAto kAI soiMdiovaladdhIvi / maI evaM sai souggahAdao hoti maibheyA // 1 // " (vi. 123) tadevaM sarvasyAH zeSendriyopalabdherutsargeNa matitve prAve apavAdamAha-'mottUrNa davasuyaM muktvA dravyazrutaM-pustakapatra ACC H isanelibraryana ~64~ Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [1], bhASyaM [-], vibhA gAthA [86,87], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa kAdinyastAkSararUpA dravyazrutaviSayAMzabdAryapolocanAsmikAM zeSendriyopalabdhi, tasyAH zrutajJAnarUpatvAt , yazca dravyazrutavyatirekeNAnyo'pi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zabdArthapolocanAtmakaH so'pi zrutaM, na tu kevalo'kSaralAbhaH, kevalo vakSara- lAbho matAvapi IhAdirUpAyAM bhavati, na ca sA zrutajJAna, atrAha-nanu yadi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zrutaM tarhi yadavadhAraNamuktaM 'zrotrendriyeNopalabdhireva zruta' miti tadvighaTate, zeSendriyopalabdherapi sampati zrutatvena pratipannatvAt, naiSa doSA, yataH zreSendriyAkSaralAbhaH sa iha gRhyate yaH zabdArthaparyAlocanAtmakaH, zabdArthaparyAlocanAnusArI cAkSaralAbhaH zrotrendriyopalabdhirUpa iti na kazciddoSa iti / tathA yalkasama matijJAnaM, kAraNatvAt, zumbasamaM zrutajJAnaM, tatkAryatvAt, tato yathA valkazumbayorbhedaH tathA matizrutayorapi / itazca bhedo-matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca, tathAhi-avagrahajJAnamanakSaraM tasyAnirdezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvikalpatvAt, IhAdijJAnaM tu sAkSaraM, tasya parAmarzAdirUpatayA'vazyaM varNArUpitatvAt zrutajJAnaM punaH sAkSarameva, akSaramantareNa zabdArthaparyAlocanA'yogAt / itazca matizrutayo do-mUkakalpa matijJAnaM, svamAtrapratyAyanaphalatvAt , amUkakalpaM zrutajJAnaM, svaparapratyAyakatvAditi // matizrutAnantaraM ca kAlaviparyayAdisAdhAdavadhijJAnasyopanyAsaH, tadanantaraM ca chadmasthaviSayabhAvAdisAdhayanminaHparyavajJAnasyopanyAsaH, tadanantaraMca bhAvamunisvAmyAdisAdhAt sarvottamatvAca kevalajJAnasya, uktaM ca-"maipurva jeNa suyaM teNAdIe maI visiTTho vaa| maibhedo ceva suaM to maisamaNaMtaraM bhaNiyaM ||shaa kAlavivajayasAmittalAbhasAhammato'vahI tatto mANasamitto chaumattha|visayabhAvAisAhammA // 2 // aMte kevalamuttamamuNisAmittAvasANalAbhAto" iti (vi.86-87||) sampati 'yathoddezaM nirdeza' CAX4Ctte anukrama AAAAAAA + ~654 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [2], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [169 ], mUlaM [- / gAthApUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH // 22 // upodghAte 4 iti nyAyAt jJAnapaJcakAdAvuddiSTasyAbhinivodhikajJAnasya svarUpamabhidhIyate taccAbhinitrodhikajJAnaM dvidhA - zrutanizrimaiM tamazrutanizritaM ca tatra zAstraparikarmitamaterutpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSyaiva yadupajAyate tat zrutanizritamavagrahAdi yatpunaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazama bhAvata evameva yathAvasthitavastusaMsparza matijJAnamu 5 pajAyate tadazrutanizritam - autpattikyAdi, Aha bhASyakRta - "puDhaM suyaparikammiyamaissa jaM saMpayaM suyAtItaM / tannissiya* miyaraM puNa aNissiyaM maicaukkaM taM // 1 // (vi. 169) nanvautpattikyAdikamapyavagrahAdirUpameva tataH ko'nayoH prativizeSaH ?, ucyate, tadapyavagrahAdirUpameva kevalaM zAstrAnusAramantareNopajAyata iti bhedenopanyastaM, nanu 'tivaggasuttasthagahiyape | yAlA' iti vacanAt tatrApi kiJcit zrutopakArAdeva jAyate, tatkathamazrutanizritamiti ?, satyametat, vainayikIM vihAya azrutanizritaM pratipattavyaM yastu vainayikyA azrutanizriteSu nandyadhyayane niryuktau vA pAThaH sa buddhisAmyAditi kRtaM prasaGgena // tatra zrutanizritAbhinivodhikajJAnasvarUpapradarzanArthamAha "uggaho Iha avAto ya dhAraNA evaM hoti cattAri / AbhiNivo diyanANassa bheyavatthU samAseNaM // 2 // " avagrahaNamavagrahaH, anirdezyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNamityarthaH, yadAha nanyadhyayanacUrNikRt -"sAmannassa rUvAdivisesa| rahiyassa aniddessassa avaggahaNamavaggaha" iti, tathA IhanamI hA sadbhUtArtha paryAlocanarUpA ceSTA 'Ihi ceSTAyAmiti vacanAt, kimuktaM bhavati ? - avagrahAduttarakAlamapAyAt pUrve sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAgAbhimukhaH | prAyo'tra madhuratvAdayaH zaGkhAdizabdadhamrmA dRzyante na kharakakarkaza niSThuratA dayaH zArGgAdizabdadharmmA ityevaMrUpo mativizeSa IhA, ... atra matijJAnasya 'avagraha' Adi bhedA: varNayante ~66~ matibhedaH gA. 2 // 22 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [2], bhASyaM [-1, vibhAgAthA [182,184,291], mUlaM /-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa Aha ca bhaassykRt-"bhuuyaabhuuyvisesaadaannccaayaabhimuhmiihaa| (vi.184) anye tu saMzayamAtramIhAmupavarNayanti, tadasamyak, saMzayo hyajJAnaM, matijJAnAMzazca IhA, tatkathameSA saMzayamAnaM bhavitumarhati ? uktaM ca-"IhA saMsayameta keI na tayaM tao jamannANaM / maInAso cehA kahamannANaM taI juttN?||1||"(vi.182) tathA tasyaiva avagRhItasya Ihitasya cArthasya nirNayarUpo'dhyavasAyo'vAyaH,zAGkSa evAyaM zAha evAyamityAdirUpo'vadhAraNAtmakaH pratyayo'vAya iti bhAvaH,cazabdaH pRthak avagrahAdi-161 svarUpasvAtanyapradarzanArthaH,avagrahAdInAmIhAdayaH paryAyA na bhavantIti tadarthakhyApanArtha ityarthaH, tasyaivArthasya nirNItasya dharaNaM dhAraNA, sA ca vidhA-avicyutirvAsanA smRtizca, tatra tadupayogAdavicyavanamavicyutiH, sA cAntarmuhUrtapramANA, tatastayA Ahito yaH saMskAraH sa vAsanA, sA ca sayeyamasaGkhayeyaM vA kAlaM yAvad bhavati, sayavarSAyuSAM sadheyaM kAlamasavevavarSA-6 diyuSAmasavayeyaM kAlamiti bhAvArthaH, tataH kAlAntare kutazcittAdRzArthadarzanAdikAt kAraNAt saMskArasya pravodhe yad jJAnamudayate tadevedaM yanmayA prAgupalabdhamityAdirUpA sA smRtiH, uktaM ca-"tadanantaraM tadatyAvicavaNaM jo u vAsaNAjogo / kAlantareNa jo puNaraNusaraNaM dhAraNA sA u ||1||"(vi.291)etaashcaavicyutivaasnaasmRtyo dharaNalakSaNasAmAnyAnvarthayogAddhAraNAzabdavAcyAH, evaMzabdaH kramapradarzanA, ApatvAcca makAralopaH, evaM-anenaiva krameNa, tathAhi-nAnavagRhItamIhyate na cAnIhitamavagamyate na cAnavagataM dhAryata iti, catvAri AbhinibodhikajJAnasya bhidyanta iti bhedAH vikalpA aMzA ityanAntaraM / ta eva vastUni bhedavastUni, vAstavA bhedA iti bhAvaH, samAsena-saGkepeNa, natu vistaratA, vistarato'STAviMzatyAdibhedabhA-18 savAt, athavA kAkA nIyate-evaM bhavanti catvAryAbhinivodhikajJAnasya bhedatrastUni?, samAsena, na tu vistarata iti / / anukrama in Edu ~67~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [3], bhASyaM -1, vibhAgAthA [194], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: upoddhAte prata avagrahAdi svarUpam sUtrAka B dIpa sAmpratamanantaropanyatAnAmavagrahAdInAM svarUpa pratipipAdavidhuridamAha "atyANaM uggahaNaM avaggahaM taha viAlaNaM hahaM / vavasAyaM ca avArya dharaNaM puNa dhAraNaM beti // 3 // " arthyante gamyate paricchidyante itiyAvat arthAH "kamipragArtibhyastha"ityauNAdikaH thapratyayaH, te varUpAdayaH, teSAmarthAnAM prathamaM grahaNamavagrahaNamavagrahaM bruyate iti yogaH, sa ca dvidhA-vyaJjanAvagraho'rthAvagrahazca, tatra vyajanAvagrahapUrvako'rdhAvagraha iti prathamaM vyaJjanAvagrahaH pratipAdyate, atha vyaJjanAvagraha iti kaH zabdArthaH', ucyate, vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, taccopakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca yaH parasparaM sambandhaH, saMpRktirityarthaH, sambandhe hi sati so'rthaH zrotrAdIndriyeNa vyaktuM zakyate nAnyathA, tataH sambandho vyaJjanaM, tathA cAha bhASyakRt-"jijai jeNa'ttho ghaDoba dIveNa vaMjaNaM taM ca |uvgrnniNdiysbaaiprinnyddsNbNdho ||1||"(vi.194) vyaJjanena-sambandhenAvagrahaNaM-sambadhyamAnasya zabdAdirUpasyArthasyAvyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvamahaH, athavA vyajyante iti vyaJjanAni, 'kRddhahula miti vacanAt karmaNyanad, vyaJjanAnAM-zabdAdirUpatayA pariNatAnA dravyANAmupakaraNendriyasamprAptAnAmavagrahaH-avyaktarUpaH paricchedo vyaJjanAvagrahaH, athavA vyagyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM-upakaraNendriyaM tena svasambaddhasyArthasya zabdAderavagrahaNa-avyaktarUpa paricchedo vyaJjanAvagrahaH, sa cAntarmuhurcapramANaH, Aha-nanu vyaJjanAvagrahavelAyAM na kimapi saMvedanaM saMvedayAmahe, tatkathamasI jJAnarUpo gIyate !, ucyate, avyaktatvAza saMvedyate tato na kazciddoSaH, astitve kiM pramANamiti cet, ucyate, anumAna, tathAhi-yadi prathamasamaye'pi zandAdipariNatadravyANAmupakaraNendriyasya ca parasparasammako kAcidapi NAGAR anukrama ~68~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [3], bhASyaM [-], vi0mA gAthA 201], mUlaM [-/gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa jJAnamAtrA na bhavet tato dvitIye'pi samaye na bhavet , vizeSAbhAvAda evaM yAvazcaramasamaye'pi, atha caramasamaye | jJAnamarthAvagraharUpaM jAyamAnamupalabhyate tataH prAgapi kApi kiyatI mAtrA pratipattavyA, atha manyethA mA bhUta prathamasamayAviSu samdAdipariNatadravyAbhisambandhe'pi kAcidapi jJAnamAtrA zabdAdipariNatadravyANAM tatra hai strokatvAt caramasamaye tu bhaviSyati zabdAdipariNatanyasamUhasya bhUyaso bhAvAt, tadapyayukaM, yato yadi prathamasamayAdiSu zabdAdidravyANAM stokatvAt sampRko nAvyaktA'pi kAcidapi jJAnamAtropajAyate tataH prabhUtasamudAyasamparke'pi na bhavet, na khalu sikatAkaNAdiSu pratyekamasati tailaleze samudAye tailamunavadupalabhyate, asti ca caramasamaye prabhUtazabdAdisamparke jJAnaM, tataH prAktaneSvapi samayeSu stokastokatarairapi zabdAdipariNatadravyaiH sambandhe kAcidavyaktA jJAnamAtrA'bhyupagantavyA, anyathA caramasamaye'pi na syAt, ukkaM ca-"jaM sabahAna vIsu sabesuvi taM na reNu tellaM va / patteyamaNicchato kahamicchasi samudaye nANaM! // 1 // " (vi. 201) tataH sthitametat-vyaJjanAvagraho jJAnarUpaH, kevalaM ca tat jJAnamavyakamavasAtavyaM, sa ca caturvidhastadyathA-zrotrendriyavyaJjanAvagrahaH ghANendriyavyaJjanAvagraha |jihvendriyavyaJjanAvagrahaH sparzanendriyavyaJjanAvagrahazca, nanu satsu paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi kasmAdayaM caturvidhaH / , ucyate, iha vyaJjanamupakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM parasparaM sambandha ucyate, sambandhazca caturNA meva zrotrendriyAdInAM, na nayanamanasoH, tayoraprApyakAritvAt , kadhamaprApyakAriteti cet, ucyate, vissykRtaanugrhoppaataabhaavaat| yadi punaH prAptamartha cakSurmano vA gRhNIyAt tarhi yathA sparzanendriyaM pracandanAdikamazArAdikaM vA prAptamarthe paricchi anukrama HAN 96264 ~69~ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [3], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H ACE dIpa upodghAtenda catkRtAnugrahopaghAtabhAra bhavati, tathA cakSurmanasI api bhavetAM, na ca bhavatastasmAdaprApyakAriNI te iti, nanu dRzyete cakSuSoDa cakSupo'nugrahopaghAtI, tathAhi-jaraThakaraprasaramabhisarpayantamaMzumAlinaM ciraM vilokamAnasya bhavati cakSuSo vidhAtaH, zazA- praapy||24|| karanikara taraGgamAlopazobhitaM jalaM zADulatarumaNDalaM vA'valokamAnasyAnugrahaH, tadetajjAyavilasitaM, yato na vayaM 8 kAritA brUmaH sarvathA cakSuSo'nugrahopaghAtau na bhavataH, kintu viSayamaprAptaM cakSurgrahAtItyevAbhidadhmahe, viSayakRtAnugrahopaghAtAsambhave'pi tatparicchedabhAvAt , prAptena sUpaghAtakenopaghAto bhaviSyatyanugrAhakeNa cAnugrahaH, tatrAMzumAlino razmayaH sarvatrApi prasaramupAdadate, nAtra visaMvAdaH, tataste cakSuH samprAptAH santaH sparzanendriyamiva cakSurapyupatanti, zItAMzurazmayastu svabhAvata da eva zItalatvAdanugrAhakAH tataste cakSuranugRhNanti, taraGgamAlAsaGghala jalAvalokena ca jalakaNasampRkasamIraNAvayavasaMspa zato'nugrahaH, zADulatarumaNDalAvalokane'pi zADalatarucchAyAsamparkazItIbhUtasamIrasaMsparzAt , zeSakAlaM tu jalAdyavalokane'nugrahAbhimAna upaghAtAbhAvAdavaseyaH, bhavati copaghAtAbhAve'nugrahAbhimAno, yathA'tisUkSmAkSaranirIkSaNAdvinivRttya | yathAsukhaM nIlIraktavastrAdyavalokane, itthaM caitadaGgIkarttavyam , anyathA samparke yathA sUryeNopaghAto bhavati tathA hutavahajalazUlAdyAlokane dAhakledapATanAdayo'pi kasmAnna bhavanti !, apica-yadi cakSuH prApyakAri tarhi svadezagataM rajomalAJjanAdi kiM na pazyati !, tasmAdaprAdhyakAryeva cakSuH, nanu yadi cakSuraprApyakAri tarhi kasmAdavizeSeNa sarvAnapyarthAn na // 24 // gRhNAti, yadi hi prApta paricchindyAt tarhi yadevAnAvRtamadUradeza vA tadeva gRhNIyAt nAvRtaM dUradezasthaM vA, tatra nayanarazmInAM / gamanAsambhavAt sampAbhAvAt, tato yujyeta cakSuSo grahaNAgrahaNe nAnyathA, tathA cokam-"prApyakAri cakSuH upala HERE anukrama in Edu ~70~ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [3], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa dhyanupalabdhyoranAvaraNetarApekSaNAt raitarApekSaNAca, yadi hi cakSurapApyakAri bhavet tadA AvaraNabhAvAdanupalabdhi-Il ranyayopalabdhiriti na syAt, na hi tadAvaraNamupaghAtakaraNasamartha, prApyakAritve tu mUdravyapratighAtAdupapattimAn tathA| dravyApAtaH, atidUre ca gamanAbhAvAditi, prayogazcAtra-na cakSuSo viSayaparimANamaprApyakAritvAt , manovat , tadetadayu-18 kataraM, dRSTAntasya sAdhyavikalatvAt , na khalu mano'pyazeSAn viSayAn gRhNAti, tasyApi sUkSmeSvAgamagamyAdiSvartheSu mohadarzanAt, tato yathA manojyApyakAryapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAniyataviSayaM tathA cakSurapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAt yogyadezAvasthitaniyataviSayamiti na vyavahitAnAmupalambhaprasaGgo nApi dUradezasthitAnAmiti, apica-dRSTamaprA-18 pyakAritve'pi tathAsvabhAvavizeSAt yogyadezApekSaNaM, yathA ayaskAntasya, na khalvayaskAnto'yaso'pApyakarSaNe pravarttamAnaH sarvasyApyayaso jagadartina AkarSako bhavati, kintu pratiniyatasyaiva, atha manyethA ayaskAnto'pi prApyakArI, aya-17 |skAntacchAyANubhiH samAkRSyamANavastunaH sambandhabhAvAt , kevalaM te chAyANavaH sUkSmatvAnopalabhyante, tadetadunmatta-11 pralapitaM, tadgrAhakapramANAbhAvAt, na hi tatra chAyANusambhavagrAhaka pramANamasti, na cApramANakaM pratipattuM zakumaH, adhAsti tagrAhakaM pramANamanumAna, iha yadAkarSaNaM tasaMsargapUrvakaM yathA'yogolakasya saMdaMzena, AkarSaNaM cAyaso'yaskAntena, tatra sAkSAdayaskAntena saMsargaH pratyakSabAdhita ityarthAt chAyANubhiH saha draSTavya iti, tadetadvAlizajaspitaM, hetoranai kAntikatvAt, mantreNa vyabhicArAta, tathAhi-mantraH smaryamANo'pi vivakSitaM vastvAkarSati, naca tatra ko'pi saMsage iti // anyastvAha-asti pApaH prApyakAritve'vyavahitArthAnupalabdhiranumAna, tadapvayukaM, anApi hetorane kAntikatvAt , kAcA anukrama JanEducaon ima ~71 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [3], bhASyaM -1, vibhA gAthA [221], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: upoddhAte prata sUtrAMka 25 // ritA dIpa anukrama bhrasphaTikairvyavahitasyApyupalabdhA, athedamAcakSIthA:-nAyanA razmayo nirgatya tamathai gRhNanti, nAyanAzca razmayastaijasatvAnna | manasoDa tejodravyaiH pratiskhalyante, tato na kazciddoSaH, tadapi na manorama, mahAjvAlAdau pratiskhalanopalabdheH, tasmAdaprApyakAritvaMlA praapykaackssussH| evaM manaso'pyaprApyakAritvaM bhAvanIyaM, tatrApi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , anyathA toyAdicintAyAmanu-12 graho'gnizastrAdicintAyAM copaghAto bhavet , nanu dRzyate'pyanugraho harSAdibhiH zarIropacayadarzanAt, tathAhi-harSa-18 prakarSavazAnmanaso'tipuSTatA, tazAca zarIropacayaH, upadhAto'pi ca dRzyate, zarIradaurbalyadarzanAt, tathAhi-atizo-16 kakaraNato manaso vidhAtasambhavastadvazAcca zarIrasya daurbalya, cintAvazAcca hRdroga iti, tadetadatIvAsaMbaddhaM, yata iha mana| so'pyaprApyakAritvaM sAdhyamAnaM vartate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAditi hetoH, na ceha viSayakRtAvanugrahopaghAtI tvayA | hai manaso daryete tatkathaM vyabhicAra, manastu svayaM pudgalamayatvAt zarIrasyAnugrahopaghAtI kariSyati, yatheSTAniSTarUpa AhAraH, tathAhi-iSTarUpa AhAraH paribhujyamAnaH zarIrasya poSamAdhatte aniSTarUpastUpaghAta, tathA mano'pyaniSTapudgalopacitamatizokAdinibandhanaM zarIrasya hAnipAdadhAti, iSTapudgalopacitaM ca harSAdikAraNaM puSTiM, "iTANivAhArambhavahAre hoti | puDihANIto / jaha taha maNaso tAo poggalagaNatotti ko doso, // 1 // " (vi0221) tasmAnmano'pi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAdaprApyakArIti caturdhA vyaJjanAvagrahaH / tathA vyaJjanAvagrahacaramasamayopAttabhabdAdyarthAvagrahaNalakSaNo'rthAvagrahaH, sAmAnyamAnAnirdezyagrahaNamekasAmayikamarthAvagraha iti bhAvaH, 'tathe tyAnantarye vicAraNaM-paryAlocanamarthAnAmityanuvartate, hanamIhA, tA huvate iti yogaH, kimukkaM bhavati / avamahAvucIrNopAyArapUrvaH sadbhatArthavizeSopAdAnAbhimukho'sana ~72 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [3], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: vaskara prata sUtrAMka tArthavizeSaparityAgAkAhI mativizeSa iti, viziSTo'vasAyo vyavasAya nirNayo nizcayo'vagama ityanarthAntaraM taM, vyavasAyam arthAnAmiti varttate avArya chuvata iti saMsargaH, etadukaM bhavati-zAsa evArya zArja evAyamityAdhavadhAraNAtmakaH pratyayo'vAya iti, cazabda evakArArthaHsa cAvadhAraNe, vyavasAyamevAvAyaM truvata iti, dhRtirdhAraNam arthAnAmiti vacate, paricchinnasya vastuno'vicyutivAsanAsmRtirUpaM dharaNaM punardhAraNAM bruvate, punaHzabdo'pyevakArASI, sa cAvadhAraNe, yuvate ityanena zAstrapAra-- tanyamAha, itthaM tIrthakaragaNadharA buvate iti, arthAvagrahehApAyadhAraNAH paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi bhAvAt pratyekaM paDbhedAtmakAzcaturdA vyaJjanAvagraha iti sarvasaGkalanayA'STAviMzatibhedabhinnamAbhiniyodhikaM jJAnamavagantavyaM, navaramIhA sahanadharmopetavastuviSayeti nayanAdinibandhanehAviSayA yathAkramaM sthANupuruSAdikuSThotpalAdisambhRtakAravellamAMsAdisaparpotpalanA lAdayaH pratipattavyAH, uktNc-"thaannupurisaadikuhupplaadisNbhiykollmNsaaii| sappupalanAlAiya samANarUvAi visyaaii||1||" *(vi0293)anye punarevaM paThanti-"asthANe jaggahaNami jaggaho taha viyAlaNe IhA / vavasAyaMmi avAo dharaNaM puNa dhAraNa ti |||"ttraarthaanaamvgrhnne sati avagraho nAma prathamo matibhedo bhavatItyevaM yuvate,evamIhAdiSvapi yojya, bhAvArthastu pUrvavat, | athavA mAkRtatvAdbhavati vibhaktInAM vyatyayo, yadAha pANiniH svaprAkRtalakSaNe-"vyatyayo'pyAsA" miti, tato yathA AcArAGge "agaNiM ca khalu puTThA vega saMghAyamAvajaMtI"tyatra sUtre agninA ca spRSTA, athavA spRSTazabdaH patitavAcI, agnau ca patitA eke-zalabhAdayaH sahAtamApadyante-anyo'nyagAtrasaGkocamAsAdayanti, tasmAdagnisamArambho'nekasatvavyApattihetutvAnna kArya iti dvitIyA tRtIyArthe saptamyarthe ca vyAkhyAtA, tathA'trApi saptamI prathamArthe draSTavyA, tato'yamartha:-arthAnAmavana KESARKARI dIpa anukrama ~73 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [4], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H upodAte pAhaNamavagraho nAma prathamo matibheda ityevaM buvate tIrthakaragaNagharA, evamIhAdiSvapi bhAvanIyaM / sAmpratamabhihitasvarUpA- avaprahArANAmavagrahAdInAM kAlapramANamabhiSitsurAha dAdInAM kaa||26|| uggaha eka samayaM IhAvAyA muhuttamaMtaM tu / kAlamasaMkhaM saMkhaM ca dhAraNA hoi nAyabA // 4 // lamAnam avamaho-vyAkhyAnAt naizcayiko'rthAvagrahA, kimityAha-ekaM samaya, atra "kAlAdhvanovyotA"viti dvitIyA, ekasamayaM yAvadityarthaH, tatra paramanikRSTaH kAlavizeSaH samayaH, sa ca pravacanapratipAditotpalapatrazatanyatibhedodAharaNAt pazATikApATanadRSTAntAcAvaseyaH, sAMvyavahArikArthAvagrahavyaJjanAvagrahI pRthakpRthagantarmuhakAlapramANI, 'IhAvAyA muhusamaMtaM tu' iti IhA ca avAyazca IhAvAyau, prAkRtatvAdbahuvacanaM, uktaM ca-"vahukyaNeNa duvayaNaM chaThThIvibhattIeN bhannai cutthii| jaha hatthA taha pAyA namo'tthu devAhidevANaM // 1 // " tau IhAvAyau muhUrttAntaH-bhinnamuhUrta jJAtavyo, antarmadhyakaraNe, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, etadukkaM bhavati-muhUrtAntA-bhinnaM muhUrtta jJAtavyo, antarmuhUrtamevetyarthaH, kacit muhutta maddhaM tviti pAThaH, tatra muhUrtazabdena ghaTikAdvayaparimANaH kAlo'bhidhIyate, tasyA muhUrtAdha, tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitada dvizinaSTi-vyavahArApekSayA'rddhamityuktaM tattvatastvantarmuhUrttamavaseyaM, tathA kalanaM kAlaH taM kAlaM na vidyate saGkhyA iyantaH pakSamAsavayanasaMvatsarAdaya ityevaMbhUtA yasyAsAvasaGkhyaH, palyopamAdilakSaNa ityarthaH, ta kAlamasAleyaM, tathA samAyate iti samayA, iyantaH pakSamAsarvayanAdayaH ityevaM samApramiteH, salaM, cazabdAdantarmuhUrta ca, dhAraNA-abhihitalakSaNA bhavati jJAtavyA, ayamatra bhAvArtha:-avAyottarakAlamavicyutirUpA antarmuhUrva bhavati, evaM smRtirUpApi, vAsanA tu %Xx* dIpa anukrama *** AMESsalA Jun Educatan i ~744 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 5 ], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [334 ], mUlaM [- / gAthApUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH tadAvaraNa karmakSayopazamAkhyA saMskArAparaparyAyA, ata eva smRtidhAraNAyA bIjabhUtA saGkhyeyavarSAyuSAM sattvAnAM saGkhoyaM asakloyavarSAyuSAM ca pazyopamAdijI vinAmasaGkhyeyamiti, uktaM ca-ta (a) sthoggaho jahaNNo samao sesoggahAdayo vIsuM / aMtomuhuttamegaM tu vAsaNA dhAraNaM mottuM // 1 // " (vi0334) tadevamavagrahAdInAM kAlamAnamabhidhAya samprati zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAM pratipipAdayiSurAha puDhaM suNei saddaM rUvaM puNa pAsaI apuI tu / gaMdha rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhaM viyAgare // 5 // nanu vyaJjanAvagrahaprarUpaNAdvAreNaiva tathA zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatA prAk pratipAditA tataH kimarthameSaH punaH prayAsa iti 1, ucyate, tatra prakrAntagAthA vyAkhyAnadvAreNa pratipAditA, samprati tu sUtrataH pratipAdyata ityadoSaH, zrotrendriyaM kartR zabdaM karmatApanaM zRNoti gRhNAti paricchinatIti bhAvaH spRSTaM tanau reNuvat AliGgitamAtraM, kimukta bhavati 1-zabdadravyANi sakalalokavyApIni sUkSmANi, ata eva dravyendriyasyAntarapi manAk pravizanti, tadanyadravyavAsanasvabhAvAni ca zrotrendriyaM zeSendriyagaNApekSayA prAyaH paTutaraM tataH spRSTamAtrameva zabdadravyasamUhaM gRhNAti etena | yadAhuH sugatamatAnusAriNaH - zrotramapyaprAptakAri, tathA ca tadgranthaH "cakSuHzrotramano'prApyakArI" ti, te pratikSiptA draSTavyAH tathAhi aprApyakAri tat pratipattuM zakyate yasya viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvo, yathA cakSurmanasI, zrotrasya ca zabdakRta upaghAto dRzyate, sadyojAtatrAlakasya samIpe mahAprayalatADitajhalarIjhAtkArazravaNato yadvA vidyutprapAte, tatpra| tyAsanna dezavarttinAM nirghoSazravadhyato badhirIbhAvadarzanAt, zabdaparamANavo hi utpattidezAdArabhya jalataraGganyAyena prasa zrotrendriyasya prApta aprApta viSayasya varNanaM ~75~ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [5], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka X-40 dIpa upodAteramabhigRhAnAH zrotrendriyamAgacchanti, tataH sambhavatyupapAtaH, nanu yadi zrotrendriya prAptameva zabdaM gRhNAti nAprApta vahina nAM sRSTAdiyathA gandhAdI gRhyamANe na tatra dUrAsannAditayA bhedapratItirevaM zabde'pi na syAt, prApto hi viSayaH paricchidyamAnaH sRSTavAdi sarvo'pi sannihita eva tatkathaM tatra dUrAsannAdibhedapratItirbhavitumarhati, atha ca pratIyate zabdo dUrAsannAditayA, tathA / ca loke vaktAra:-zrUyate kasyApi dUre zabda iti, anyacca yadi prApThaH zabdo gRhyate zrotrendriyeNa tarhi cANDAloko'pi zabdaH zrotrendriyasaMspRSTo gRhyate iti zrotrasya cANDAlaraparzadoSaH, tanna zreyasI zrotrendriyasya prAptakAritA, tadetanmahAmohamalImasamAnasabhASitaM, yato yadyapi zabdaH prApto gRhyate zrotrendriyeNa tathApi yata utthitaH zabdastasya dUrAsannatve | 4 zabde'pi svabhAvavaicitryasambhavAt dUrAsannAdibhedapratItirulhasiSyati, tathAhi-dUrAdAgataH zabdaH kSINazaktikatvAt khinna 8 |iva lakSyate, aspaSTarUpo vA, tato loke vyavahAro dUre zabdaH zrUyate iti, asya vAkyasyAyaM bhAvArtha:-dUrAdAgataH zrUyate iti, syAdetad-evamatiprasaGgaH prAmoti, tathAhi-etadapi vaktuM zakyate, dUre rUpamulabhyate, kimuktaM bhavati?-dUrAdAgataM rUpamupalabhyata iti, tatazcakSurapi prApyakArIti prAmoti, na caitadiSyate tasmAnna tatsamIcInamiti, tadayukta, yata iha cakSuSo rUpakRtAvupagrahopaghAtI nopalabhyete, zrotrendriyasya tu zabdakRta upaghAta upalambhagocaro'sti, yathoktaM prAk, tato nAtiprasaGgApAdanaM yuktimat, anyacca pratyAsanno'pi janaH pavanasya pratikUlamavatiSThamAnaH zabdaM na zRNoti, pavanavarmani punaravatiSThamAno dUradezasthito'pi zRNoti, tathA ca loke vakAro-na vayaM pratyAsamA api tvadIyaM zabda zRNumaH, pavanasya pratikUlamavasthAnAda, yadi punaramAsameva zabda rUpamika janAH pramiNIyustAI pavanasya pratikUlamapyavatiSThamAnA rUpamiva anukrama CADORXLASH For Fun A s anelibrary.org ~76~ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [5], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka dIpa zabda yathAvasthitaM paricchindhuH,naca paricchindanti, tasmAtprAdhA eva zabdaparamANavaH zrotrendriyeNa parigRhyante ityavazyamabhyupagantavyam, itadhAbhyupagantavyamanyathAkramagrahaNAnupapatte, tathAhi-yadyaprAdhA eva zabdA gRhyante tarhi teSAM yogyadezAvasthitAnAM samIpasyairdUrasvaiva prahaNamekakAle bhaveda, yathA pApA poSadezAvasthAnAM ghaTapaTAdInAM, ava ca krameNa mahaNamanubhUyate, pUrva samIpasthaiH pazcAdUrasvairiti, yadapi cokaM cANDAlasarzadoSa' iti, tadapi cetanAvikalapuruSabhASitamivAsamIcIna, sparzAsparzavyavasthA hi loke kAlpanikI na pAramArthikI, tathAhi-yAmeva bhuvamane cANDAlaH spRzan yAti tAmeva pRSThataH zrotriyo'pi, tathA yAmeva nAvamArohati cANDAlastAmevArohati zrotriyo'pi, tathA sa eva mArutaH cANDAlaM sRSTA ra zrotriyamapi spRzati, na ca tatra loke sparzadopavyavasthA, tathA zabdapudgalasaMsparze'pi na bhavatIti na kazcidoSaH, anyatrayadA ketakIdalanicayaM zatapatrAdipuSpanicayaM vA zirasi nivadhya vapuSi vA mRgamadacandanAdhavalepanamAracayya vipaNivIthImAgatya caNDAlo'vatiSThate tadA tadgataketakIdalAdigandhapudgalAH zrotriyAdinAsikAsvapi pravizanti, satastatrApi cANDAlasparzadopaH prAmotIti taddoSabhayAnAsikendriyamapyaprApyakAri pratipattavyaM,na caitadbhavato'pyAgame pratipAdyate, tato bAlizajapitamiti kRtaM prasaGgena / kecitpunaH zrotrendriyasya prApyakAritAmapyabhyupagacchantaH zabdasyAmbaraguNatvaM pratipannAH, tadazlIla, AkAzaguNatAyAM zabdasyAmUrttatvaprasaktaH, yo hi yadguNaH sa tatsamAnadharmA, vathA jJAnamAtmanaH, tathAhi-amUrca AtmA tatastadguNo jJAnamapyamUrtameva, evaM zabdo'pi yadyAkAzaguNaH tarhi AkAzasyAmUrttatvAt zabdasyApi tadguNatvenAmUrtatA 4 bhavet, na cAsau yuktisaGgatA, tallakSaNAyogAt , mUrNiviraho hyamUrtatA, na ca zabdAnAM mUrtivirahA sparzavattvAt , tathAhi anukrama ccCAS ~77~ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 5 ], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH // 28 // upodghAte 4 sparzavantaH zabdAH, tatsamparke upaghAtadarzanAloSThavat, na cAyamasiddho hetuH, yato dRzyate sadyojAtacAlakAnAM karNadezAbhyarNagADhAsphAlitajhalarIjhAtkArazravaNataH zravaNasphoTo, na cetthamupaghAtakRttvamasparzavatstve sambhavati, yathA hi vihAyasaH, tato | vipakSe gamanAsambhavAnnAnaikAntiko'pi, atazca sparzavantaH zabdAH, tairabhighAte girigahurabhittyAdiSu zabdotthAnAt loTavat, ayamapi heturubhayorapi siddha:, tathAhi zrUyate tIvraprayattoccAritazabdAbhighAte girigahvarAdiSu pratizabdAH pratidika, tataH sparzavattvAnmUrta eva zabdaH, 'rUpasparzAdisannivezo mUrttiriti vacanAt tataH kathamivAkAzaguNatvaM zabdAnAmupapattimat, apica tadAkAzamekamanekaM vA ?, yadyekaM tarhi yojanalakSAdapi zrUyeta, AkAzasyaikatvena zabdasya tadguNatayA | dUrAsannAdibhedAbhAvAt, athAnekam, evaM sati vadanadeza eva sa vidyata iti kathaM bhinnadezavarttibhiH zrUyate ?, vadana dezAkAzaguNatayA tasya zrotRgatazrotrendriyAkAzasamvandhAbhAvAt, atha ca zrotrendriyAkAzasambaddhatayA tatzravaNamabhyupagamyate, tanna zreyAnAkAzaguNatvAbhyupagamaH, nanvAkAzaguNatvamantareNa zabdasyAvasthAnameva nopapadyate, avazyaM hi padArthena sthitimatA bhavitavyaM, tatra rUpasparzarasagandhAnAM pRthivyAdimahAbhUtacatuSTayamAzrayaH zabdasya svAkAzamiti, tadayuktaM, evaM sati pRthivyAdInAmapyAkAzAzritatvenAkAzaguNatvaprasa keH, atha nAzrayaNamAtraM tadguNatvanibandhanaM, kintu samavAyaH, sa cA sti zabdasyAkAze na tu pRthivyAdInAmiti, nanu ko'yaM samavAyo nAma ?, ekalolIbhAvenAvasthAnaM yathA pRthivyAdirUpAdyo // 28 // riti cet, na tarhi zabdasyAkAzaguNatvam, AkAzena sahAsyai kalolIbhAvenApratipatteH athAkAze upalabhyamAnatvAt tadguNatA | zabdasya tarhi tULakAderapyAkAze upalabhyamAnatvAt tadguNatA prApnoti, atha tulakAdeH paramArthataH pRthivyAdisthAnamA kAze ~78~ zabdasthAmvaraguNatAnirAsaH Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [5], bhASyaM -, vibhA gAthA [-], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka %*5%20%25 dIpa tUpalambho vAyunA saJcAryamANatvAt, yadyevaM tarhi zabdasya paramArthataH sthAnaM zrotrAdi yatpunarAkAze'vasthAnaM tadvAyunA saJcA ryamANatvAt , tathAhi-yatora vAyuH saJcarati tatastataH zabdo'pi gacchati, vAtapratikUlaM zabdasyAzravaNAt , uktaM ca prajJAhai karaguptena-"yathA vA meryate tUlamAkAze mAtarizvanA / tathA zabdo'pi kiM vAyoH, pratIpaM ko'pi ! zabdavit / // 1 // tannAkAzaguNaH zabdaH, kintu pudgalamaya iti / tathA rUpyata iti rUpaM tatpunaH pazyati-gRhNAti upalabhate itiyAvat , aspRSTaM-anAliGgitaM, gandhAdivanna sambaddhamityarthaH, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, rUpaM punaH pazyati aspRSTameva, pazupoprApyakAritvAt , etacca prAgeva bhAvita, punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa caitad vizinaSTi-aspRSTamapi yogyadezAvasthitaM na punarayogyadezAvasthitamamaralokAdi, gandhyate-AghrAyate iti gandhaH taM 'rasa AsvAdane' rasyate'neneti rasastaM ca spRzyata iti sparzaH taM ca, cazabdau pUraNAoM, 'vaddhaspRSTa' miti vaddhaM-AzliSTaM toyavadAtmapradezairAtmIkRtamityarthaH spRSTaM pUrvavat prAkR. tazailyA cetthamupanyAsaH 'vaddhapuDha'ti, paramArthatastu spRSTaM ca tat baddhaM ca spRSTabaddhamiti draSTavyaM, Aha-yadvaddhaM gandhAdi tatspRSTaM bhavatyeva aspRSTasya sambandhAyogAt , tataH spRSTazabdoccAraNaM gatArthatvAt anarthakamiti, naipa doSaH, zAstrArambhasya sarvazrotrasAdhAraNatvAta, trividhA hi zrotAra:-kecidadaghaTitajJAH kecinmadhyavaddhayaH tathA'nye prapaJcitajJAH, tatra prapaJcitajJAnAmanugrahAya gamyamAnasyApyabhidhAnamadoSAyeti, prakRtabhAvArthastvayaM-gandhAdidravyANi svalpAni sthUlAni tadanyAvAsakAni ca, mANAdIni cendriyANi zronendriyApekSayA apaTUni, tato ghANendriyAdigaNo gandhAdi AliGgitAnantaramAtmapradezairAtmIkRtaM gRhNAti, nAnyathetyevaM 'vyAgRNIyAt' pratipAdayet , prajJApakaH svaziSyebhyaH, etadeva vyAkhyAnaM bhASyakAro] -% anukrama 152% -% - 4%**45 JanEducation F M ~79~ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 5 ], bhASyaM [ - ], vi0bhA0 gAthA [337 ], mUlaM [- / gAthApUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 29 // 'pyAha- "puThThe reNuM va tazuMmi baddhamappIkathaM parasehiM / chikAI ciya giNhai sadaddavAI jaM taaii|| 1 // taha (bahu) muhumabhAvugAI jaM paDuyarayaM ca soyavinnANaM / gaMdhAdI davAI vivarIyAI jato tAI // 2 // pharasANaMtaramattappaesamIsIkayAI dhippaMti / paDu* yaraviNNANAI jaM ca na ghANAikaraNAI ||3|| " (vi.337-9) nanvidamuktaM-yogya dezAvasthitameva rUpaM pazyati nAyogyadezAvasthitaM, tatra kiyAna cakSuSo viSayaH kiyato vA dezAdAgataM zrotrAdi gRhNAti 1, ucyate, zrotraM tAvat zabdaM jaghanyato'GgulA| saveyabhAgamAtrAddezAdutkarSatastu dvAdazabhyo yojanebhvaH, cakSurindriyamapi jaghanyato'GgulasaGkhyeya bhAgamAtrAvasthitaM pazyati, utkarSatastu sAtirekayojanazatasahasravyavasthitaM, ghANarasanasparzanAni tu jaghanyenAGgulA saGkhyeyabhAgamAtrAt dezAdAgataM gandhAdi gRhanti, utkarSatastu navabhyo yojanebhyaH / nanvakulaM tridhA bhavati, tadyathA- AtmAkulamucchrayA pramANAGgulaM ca tatra NaM jayA maNUsA tesiM jaM hoi mANarUvaM tu / taM bhaNiyamihAyaGgulamaNiayamANaM guNa imaM tu // 1 // ityevaMrUpaM AtmAGgulaM, "paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo ahguNavivaDiyA kamaso // 1 // " ityAdirUpamucchrayAGgulaM "ussehaGgulamegaM havai pamANaGgulaM sahassaguNaM / taM caiva duguNiyaM khalu vIrassAyaMgulaM bhaNiyaM // 1 // " ityevaMlakSaNaM pramANAlaM tatra AtmAGgulena pramIyate tattatkAle vApIkUpAdikaM vastu, ucchrayAGgulena naratiryagdevanairavikazarIrANi, pramANAGgulena nagapRthivIvimAnAni uktaM ca- "AyaGguleNa vatyuM ussehapamANato miNasu dehaM / nagapuDhavivimANAI miNasu pamANaGguleNaM tu // 1||" tatredamindriyaviSayaparimANaM kimAtmAGgulena pratipattavyamAhozvit ucchrayAkulena 1, ucyate, AtmAGgulena, tathA cAha cakSurindriyaviSayaparimANacintAyAM bhASyakRt -"appattakAri nayaNaM maNo va nayaNassa viSayaparimANaM / AyaGguleNa *** atra indriyANAM viSaya-mAnaM varNayate Private & Personal Use Only ~80~ indriyANAM viSayamAnam // 29 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 5 ], bhASyaM [ - ], vi0 bhA0 gAthA [ 340-342] mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH lakkhaM airisaMjoyaNANaM tu // 1 // " (vi. 340) nanu dehapramANaM samucchrayAGgulena, dehAzritAni ca indriyANi tatasteSAM viSayaparimANamacyucchrayAkulena vakumucitaM, kathamucyate AtmAGgulena 1, naiSa doSaH, yadyapi hi nAma dehAzritAni indriyANi tathApi teSAM |viSayaparimANamAtmAGgulena, dehAdanyatvAd viSayaparimANasya, tathA cAmumevArtha mAkSepapurassaraM bhASyakRdAha - "naNu bhaNiyamussayakulapamANao jIvadehamANAiM / dehapamANaM taM ciya na u iMdiyavisayaparimANaM // 1|| (vi0341) atra 'dehapyamANaM taM ciya' iti yat tat ucchrayAGgulameyatvenokaM taddehapramANamAtrameva, natvindriyaviSayaparimANaM, tasyAtmAGgulaprameyatvAt, atha yadi viSayaparimANamindriyANAmucchrayAkulena syAt tataH ko doSa Apadyeta !, ucyate, paJcadhanuHzatAdimanuSyANAM viSayavyavahAracyavacchedaH, tathAhi - yadbharatasyAtmAkulaM tatkila pramANAkulaM tacca pramANAGgulamucchrayAGgulasahasreNa bhavati, "ussehaGgulamegaM havai pamANa| kulaM sahassaguNa" mitivacanAt tato bharatasagarAdicakravattinAM yA ayodhyAdayo nagaryo ye ca skandhAvArA AtmAGgulena dvAdazayojanAyAmatayA siddhAnte prasiddhAste ucchrayAGgulamityA anekAni yojanasahasrANi syuH tathA ca sati tatrAyudhazAlAdiSu tADita bheryAdizabdazravaNaM na sarveSAmApadyeta, "vArasahiM joyaNehiM soyaM aigiNhae sadda" miti vacanAt, atha ca samastanagarabyApI samasta skandhAvAravyApI va vijayaDhakkAdizabda Agame pratipAdyate, tata evamAgame prasiddhaH paJcadhanuHzatAdimanudhyANAM viSayavyavahAro vyavacchedaM mA prApadityAtmAGgulenendriyaviSayaparimANamavasAtavyaM, nocchyAGgulena, tathA cAha bhASyakRt-"jaM teNa paMcadhaNusayanarAdivisayavavahAroccheo / pAvai sahassaguNiyaM jeNa pamANaGgulaM tatto // 1 // " (vi.342) atra tasmAdAtmAGgulenaivendriyANAM viSayaparimANaM notsedhAGguleneti upasaMhAravAkyaM (yat) tat svataH paribhAvanIyaM, yadapyuktaM prAk 'dehA For Private & Forsonal Use Only ~81~ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niyukti: [5], bhASyaM [-], vi0bhA0gAthA [343], mUlaM /-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAka H upoddhAte | zritAnIndriyANi iti teSAM viSayaparimANamucchyAGgulene ti, tadapyayuktaM, indriyANAmapi kecit pRthutvasya AtmAlena | viSayamAna mIyamAnatvAbhyupagamAt , anyathA trigavyUtAdimanuSyANAM rasAdyabhyavahAravyavacchedaprasakteH, tathAhi-trigavyUtAdInAM manu-16 alavipyANAM paDgabyUtAdInAM ca hastyAdInAM svasvazarIrAnusAritayA ativizAlAni mukhAni jihvAca, tato yathucchrayAGgulena cAra: | teSAM kSuraprAkAratayoktasyAbhyantaranivRttyAtmakasya jihvendriyasyAGgulapRthaktvalakSaNo vistAraH parigRhyate tadA alpatayA na tat sarvA jihvAM vyApnuyAt , sarvadhA vyApitvAbhAve ca yo'sau bAhulyena sarvAtmanA'pi jilayA rasavedanalakSaNaH pratisAmANi prasiddho vyavahAraH sa vyavacchedaM yAyAt , evaM prANAdiviSaye'pi yathAyogaM gandhAdivyavahArocchedo bhASanIyaH, tasmA dAtmAGalena jihAdInAM pRthutvamavasAtavyaM, nocchrayAGgulena, Aha ca bhASyakRt-iMdiyamANevi tayaM bhayaNijaM jaM tigAuyAINaM / jibhidiyAimANaM saMvavahAre virujjhejA // 1 // " (vi0 343) asyA akSaragamanikA-tat-ucchyAGgulamindriyamAne'pi, AstAmindriyaviSayaparimANacintAyAmityapizabdArthaH, bhajanIyaM-vikalpanIyaM, kApi gRhyate kApi na gRhyate ityarthaH, kimuktaM bhavati?- sparzanendriyapRthutvaparimANacintAyAM grAhyamanyendriyapRthutvaparimANacintAyAM tu na prAcaM, teSAmAtmAGgulena parimANakaraNAditi, kathametadavaseyamiti cet , tata Aha-yad-yasmAtsarveSAmapIndriyANAmucchyAGgalena parimANakaraNAt triga- vyUtAdInAm , AdizabdAt dviganyUtAdiparigrahaH, jihvendriyAdimAna sUtroktaM saMvyavahAre virudhyeta, yathA ca virudhyeta tathA-101 nantarameva bhAvitaM, tasmAtsarvamindriyaviSayaparimANamAtmAGgulenaiveti sthitam / nanu bhavatvAtmAGgalena viSayaparimANaM tathApyuktasvarUpaM cakSurindriyaviSayaparimANaM na ghaTate, adhikasyApi tadviSayaparimANasthAgamAntare pratipAdanAt, tathAhi XRAKX dIpa anukrama AGACADARA JanEducatani X mjandiarary any ~82 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM -1, niyukti: [5], bhASyaM -1, vi0bhA0gAthA [345-347], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka dIpa PIpuSkaravarArdai mAnuSottaraparvatasamIpe manuSyAH karkasaGkAntau pramANAGgalaniSpannaH sAtirekairekaviMzatiyojanalarvyavasthita|mAdityamavalokamAnAH pratipAdyante zAstrAntare, tathA ca tadgrandhaH-"igavIsaM khalu lakkhA cautIsaM ceva taha shssaaii| taha paMcasayA bhaNiyA sattattIsA ya airittA ||1||ii nayaNavisayamANaM pukkharadIvaddhavAsimaNuyANaM / puSeNa ya avareNa | Pya pihaM pihaM hoi maNuyANaM // 2 // " tataH kathamuktasvarUpaM nayanaviSayaparimANamAtmAGgulenApi ghaTate ?, (na) pramANAGgulenApi | 4/vyabhicArAt, uktaM ca-"lakkhehi ekavIsAe~ sAiregehiM pukkharaddhani / udae pecchaMti narA sUraM ukkosae divase // 1 // nayaNidiyassa tamhA visayapamANaM jahA sue bhaNiyaM / AussehapamANaMgulANa ekeNavi na juttaM // 2 // " (345-6vi.) satyametat , kevalamidaM viSayaparimANaM prakAzyaviSayaM draSTavyaM, na tu prakAzakaviSayaM, tataH prakAzake'dhikataramapi viSayaparimANaM na virudhyata iti na kazciddoSaH, kathametadavasIyata iti cet , ucyate, pUrvasUrikRtavyAkhyAnAt , sakalamapi hi kAlikazrutaM pUrvasUrikRtavyAkhyAnAnusAreNaiva vyAkhyAnayanti mahAdhiyaH, na yathAkSarasannivezamAtraM, pUrvagatasUtrArthasahaparatayA kAli. kazrutasya kvacitsavisasyArthasya mahatA vistareNa kvacidvistaravato'pyatisaGkepeNAbhidhAne aktinaiH svamati (tyA) yathAva4 sthitArthatayA jJAtumazakyatvAt , ata evoktamidamanyatra--"jaM jaha bhaNiyaM sutte taheva jai taM viyAlaNA nasthi / kiM kaalihai|yaannuyogo diTTho diTippahANehiM? // 1 // " tasmAtpUrvasUrikRtavyAkhyAnAnAdhikRtagranthavirodhaH, Aha ca bhASyakRt-"suttA-1 bhippAyo'yaM payAsaNije tayaM na ja payAse / vakkhANAu viseso nahi saMdehAdalakkhaNayA // 1 // " (357vi.) athoktapramANaM 4 viSayamularUpa kasmAt zrotrAdi zabdAdika na gRhNAti!, ucyate, sAmarthyAbhAvAt, utkarSato'pi hi zrotrAdInA anukrama 4834 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 5 ], bhASyaM [ - ], vi0 bhA0 gAthA [ 345-347 ], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH pote // 31 // | metAvatyeva zaktiryad dvAdazAdibhya eva yojanebhya AgatAn zabdAdIn gRhanti, na parataH, cakSurapi sAtirakayojanalakSAntarvyavasthitaM na parato'pIti, tathA dvAdazabhyo navabhyazca yojanebhyaH parataH samAgatAnAM zabdAdidravyANAM tathAvidhapariNAmAbhAvAcca parato hi samAgatAH zabdAdipudgalAstathAsvAbhAvyAnmandapariNAmAstathopajAyante yena svaviSayaM zrotrA| divijJAnaM notpAdayitumIzAH, Aha ca bhASyakRt - "bArasahiMto socaM sesANi va navahiM joyaNehiMto / geNhaMti pacamatthaM | patto parato na gevhaMti // 1 // dadyANa maMdapariNAmayAe parato na iMdiyabalaM "ti, (348||vi.) manasastu na kSetrato viSayaparimANaM, pudgalamAtranibandhanAbhAvAt, iha yatpudgalamAtranibandhaniyataM na bhavati na tasya viSayaparimANaM, yathA kevalajJAnasya, na bhavati ca pudgalamAtranibandhaniyataM mana iti, viSayaparimANaM hi pudgalamAtranibandhaniyatatayA vyAdhaM, tathAhi--yasya viSayaparimANamasti tatpudgalamAtranibandha niyataM dRSTaM yathA'vadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM vA tata evaM vyApyavyApakabhAvapra|tibandhanizcaye vyApakAbhAve vyApyAbhAva iti vyApakAnupalabdhiriyaM, Aha ca bhASyakRt - "avaramasaMkhejakulabhA| gAto nayaNavajjANaM // saMkhejaibhAgAto nayaNassa maNassa na visayaparimANaM / poggalamittanibaMdhAbhAvAto kevalasseva // 1 // " (( 349 - 350 vi.) iha 'spRSTaM zRNoti zabda mityuktaM, tatra kiM zabdaprayogotsuSTAnyeva kevalAni zabdadravyANi zRNoti utAnyAnyeva tadvAsitAni AhozcinmizrANIti codakAbhiprAyamAzaya na tAvatkevalAni teSAM vAsakatvAt, tadyogyadravyasamAkulatvAcca sakalalokasya, kintu mizrANi tadvAsitAni vA, na kevalAni gRhNAtItyamumarthamabhidhitsurAha - bhAsAsamaseDIto saM jaM suNaha mIsayaM suNai / vIseThI puNa sadaM suNei niyamA parAdhAe // 6 // ~84~ indriyaviSayamAnaM zabdazravaNe digvidi zorbhedaH gA. 6 // 31 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM -], niyukti: [6], bhASyaM -], vibhA gAthA [352,353], mUlaM [-/gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka dIpa kA bhASyate iti bhASA-caktrA zabdatayotsRjyamAnA dravyasaMhatistasyAH samazeSa yo bhASAsamazreNayaH, samagrahaNaM vizreNivyavacchedArtha, zreNayo nAma kSetrapradezapaGkayo'bhidhIyante, tAzca sarvasyaiva bhASamANasya paDhtu dikSu vidyante yAsUtsaSTA satI bhASA prathamasamaya eSa lokAntamanudhAvati, upa-"seDhIpaesapaMtI vadato sabassa chadisaM tAo / jAsu vimukAdhAvA hai bhAsA paDhamaMmi smymi||2||(352vi.)" tA ito-gataH prApto bhASAsamazreNItaH bhASAsamazreNIvyavasthita ityarthaH 'zabda | bhASAtvena pariNataM pudgalarAziM 'ya' puruSAzyAdisambandhina 'zRNoti' paricchedyatayA gRhNAti yattadornityAbhisamba-15 dhAt taM mizraka zRNoti, kimukkaM bhavati |-bhaasskvyutsRssttshbddrvyaanni tadvAsitApAntarAlasthadravyANi cetyeva mizra zabdadravyarAziM zRNoti, na tu vAsakameva vAsyameva vA kevalamiti, 'vIsehI puNa'ityAdi,maJcAkrozantItyAdivat Adheye || AdhAropacArAt vizreNivyavasthitaH zrotA'pi vizreNirucyate, vizreNiH punaH zrotA zabda, punaH zabdagrahaNaM parAdhAta-15 davAsitadravyANAmapi tathAvidhazabdapariNAmakhyApanArtha, zRNoti. 'niyamAta'niyamena 'parAghAte' vAsanAyAM satpAM etadukaM bhavati-pAni bhASakotsRSTANi dravyANi malAdizabdavyANi vA taiH parApAte-vAsanAvizeSajanite sati yAni samutpannazabdapariNAmAni dravyANi tAnyeva vizreNisthaH zRNoti, natu bhASakAdyutsRSTAni, teSAmanuzreNigAmitvena vidi-15 gamanAsambhavAt , na ca kukhyAdipratighAtasteSAM vidigNatinimittaM sambhavati, leSThAdivAdaradravyANAmeva tatsambhavAta teSAM ca sUkSmatvAt , ukaMca- bhAsAsamaseDhI (DiThi)o tambhAsAmIsiyaM suNai sii| tahababhAviyAI annAI suNe vidisittho||1|| (353vi.)" kena punaryogenaiSAM vAradravyANAM grahaNamutsagoM vA / kathaM vetyetadAzana gururAha-- anukrama ~85~ Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [7], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 355 ], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 32 // froes heri nisaraha taha vAieNa jogeNaM / etaraM ca giNhai nisiraha egaMtaraM caiva // 7 // kAyena nirvRttaH kAyikaH tena kAyikena yogena, yogo vyApAraH kriyetyanarthAntaraM, sarva eva hi vaktA kAyakriyayA 4 zabdadravyANi gRhNAti cazabdastvevakArArthaH, sa cAtradhAraNe, tasya ca vyavahitaH sambandhaH, gRhNAti kAyikenaiva, nisRjati utsRjati muJcatItiyAvat, 'tathe' tyAnantaryArthaH grahaNAnantaramityarthaH, ucyata iti vAk yAcA nirvRtto vAcikastena vAcikena yogena, kathaM gRhNAti ? nissRjatIti vA ?, kimanusamayamutAnyathetyAzaGkAsambhave sati ziSyAnugrahArthamAha-ekAntarameva gRhNAti nisRjatyekAntaraM caitra, yathA grAmAdanyo grAmo grAmAntaraM puruSAdanantaraH puruSaH puruSAntaraM, evamekaikasmAtsamayAdekaika evAnantarasamaya ekAntaraM, uktaM ca- "jaha gAmAto gAmo gAmaMtara me (bame) ga egaao| egaMtaraMti bhannai samayAoDaNaMtaro samao // 1 // ( 355 vi0) tato'yamartha:- pratisamayaM gRhNAti pratisamayaM muJcatIti gAthAsaGkSepArthaH // atra kazcidAha--nanu kAyikena yogena gRhNAtItyetad yuktaM, tasyAtmavyApArarUpatvAt, nisRjati tu kathaM vAcikena yogena ?, ko vA'yaM vAgyogaH 1, kiM vAgeva vyApArAtmikA AhozcittadvisargahetuH kAyasaMrambhaH, tatra yadi pUrvI vikalpo'sAvanupapannaH, bAco yogatvAyogAt, na khalu vAkkevalA jIvavyApArastasyAH pudgalamAtrapariNAmarUpatvAt rasAdivat tathA ca prayogaH-yaH pudgalamAtra pariNAmarUpaH sa jIvavyApArarUpo yogo na bhavati, yathA rasagandhAdayaH, pudgalamAtrapariNAmarUpA ca vAgiti yogo hyAtmanaH zarIravato vyApAraH, sa kathaM pudgalamAtra pariNAmarUpo bhavitumarhati ?, anyazca na tayA vAcA kizcidanyat nisRjyate, kintu saiva, tato vAco yogatve 'nisarai taha vAipaNaMtI' tyetadanupapannaM, atha dvitIyaH pakSastarhi sa kAyavyApAra eveti | 86~ vacane grahaNanisagA~ gA, 7 // 32 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [7], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [356-358,363,364], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: C prata sUtrAMka AAG H dIpa kAyikenaiva nisRjatItyApanaM aniSTaM caitaditi, tadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt, iha tanuyogavizeSa eva vAgyogo manoyogazceti vyavahiyate, sarvadhA kAyavyApArazUnyasya siddhasyeva tayorasambhavAt , tathAhi-AtmanaH zarIravyApAre sati yena vyApAravizeSeNa zabdadravyopAdAnaM karoti sa kAyiko yogaH, yena tu kAyasaMrambheNa tAnyeva muJcati sa vAcikA yena tu manodravyANi manastvena vyApArayati sa mAnasaH, tataH kAyayoga eva saMvyavahArArtha vidhA vibhakta ityadoSaH pUetadevAkSepapurassaraM bhASyakRdAha-"geNheja kAieNaM kiha nisirai vAieNa jogeNa? / ko vA'yaM vAyogo? kiNvaayaa| kAyasaMraMbho // 1 // vAyA na jIvajogo poggalapariNAmato rasAdidha / na ya tAe nisirijai sacciya nisirijae jamhA // aha so taNusaraMbho nisiraI to kAieNa vatvaM / taNujogavisesaJciya maNavaijogatti jamadoso ||3||(356-7-8vi.) athavA kAyabyApAraNAhRto yo vAgadvyasamUhaH tadupaSTambhena ya upajAyate vAganisargaheturjIvavyApAraH sa vAciko 8 yogaH, tathA kAyacyApAreNaivAhato yo'sau manodravyasamUhaH tadupaSTambhenopajAyamAno manodravyANAM cintanahetuApAravizeSaH sa manoyogaH, Aha ca-"ahavA taNujogAhiyavaidabasamUhajIvavAvAro / so vaijogo bhaNNai vAyA nisirijii| te||1|| taha tnnuvaavaaraahiymnnddhsmuuhjiivvaavaaro| so maNajogo bhaNNai mannai neyaM jato teNaM // 2 // (363-4-vi.)tataH sAdhUkaM-vAcikena yogena nisRjatIti / tathA 'ekAntaraM gRhNAtyekAntaraM ca nisRjatI'tyatra kecit prathamasamaye gRhAti 4. dvitIye tu prathamasamayagRhItAni muzcati tRtIye samaye punaH gRhNAti caturthe samaye tRtIyasamayagRhItAni muzcatItyevamekaikaM vyavahitamekAntaramiti vyAkhyAnayanti, teSAM vicchinnaratnAvalIkalpo dhvanirApadyate, antarAntaragrahaNasamayeSu sarveSvayanaba anukrama * ACACAAAAEECT * Janelibrary.ary -~-87 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [7], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: apokhAte prata mahaNAnaka yo sA. ntaranirantaravi. cAra: sUtrAMka dIpa NAt, tathA zrutapirodhazca, tathAhi prajJApanAyAM bhASApade sUtramidaM-"aNusamayamavirahiyaM niraMtaraM geNhaIti . atra ca pratisamayagrahaNapratipAdanena pratisamayanisargapratipAdanamapi draSTavyaM, gRhItasya dvitIyasamaye'vazyaM nisargAt, ekAntaragrahaNamokSAbhyupagame cAdhikRtasUtravirodhaH, atha sUtra eva sAkSAduktaM-"saMtaraM nisirai no niraMtaraM, egeNa samaeNaM geNhai egeNaM samaeNaM nisiraI" ityAdi, tataH kathamadhikRtasUtravirodha, tadetadayuktam , sUtrArthasamyakaparijJAnAbhAvAt, iha nisargo'pi grahaNApekSa iti sAntaro'bhihitaH, tathAhi-yathA''dyasamayAdArabhya pratisamayaM grahaNaM naivaM nisargaH *prathamasamaye tasyAbhAvAditi grahaNApekSayA'sau sAntarastata ukta 'saMtaraM nisirai no niraMtara'miti, atha grahaNamapyevaM nisargApekSayA sAntaramApadyate, na caitatsUtre sAntaramabhihitaM, tasmAdyatkiJcidetad vyAkhyAnamiti, tadayuktam , grahaNaM hi svatantraM, prathamasamaye nisargamantareNApi tasya bhAvAt , tato naivAdastadapekSayA sAntaraM, nisargastu grahaNaparatantraM agRhItasya | nisargAyogAditi pUrvapUrvagrahaNasamayApekSayA sAntaravyapadezaH, yadyevaM tata etatsUtraM kathaM nIyate-ekena samayena gRhNAti ekena nisjatIti !, ucyate, sAntaraM nisRjati no nirantaramityuktaM, etaccAvasIyate yat ekena samayena gRhNAti ekena samayena nisjati, kimuktaM bhavati |-yaani yAni yasmin yasmin samaye gRhItAnizabdadvyANi tAni tAni tattadgrahaNasamayAna. ntarasamaye sarvANi nisRjati, tato grahaNApekSayA sAstaro no nirantara iti, athavA ekena-Adhena samayena gRhAti 'sarva vAkyaM sAvadhAraNamiSTitazAvadhAraNavidhi'riti nyAyAd gRhAtyeva, natu nikhajati, dvitIyasamayAdArabhya nisargasya pravRtte, prathamasamaye pUrvagRhItabandhAsammavAda, tathA ephena-paryantavarSinA samayena nisajati-nisajatyeva, na tu gRhAti, bhAra anukrama USA ~88~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [8], bhASyaM H, vibhA gAthA -], mUlaM - /gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: + prata sUtrAMka + 2 dIpa NAduparamAt, apAntarAlayartipu samayeSu grahaNanisargoM, sthApanA-nAnAnanu grahaNanisargaprayatAvAtmanaH |parasparavirodhinI tataH kathamekasmin samaye to yujyate 1, naipani ji ni | nividoSA, ekasmin samaye krmaa| dAnanisargakriyAvat utpAdavyapakiyAvat aGgalyAkAzasaMyogavibhAgakiyAvaca grahaNanisargakriyAdvayasthApi sadbhAvopapitta, ekasmin samaye yathA jIvasvAbhAnyAt dvAvupayogau na bhavato 'jugavaM do nasthi uvaogA' iti vacanAt, kriyAstu bahayo'pi ghaTanta eva, kAyavAvyanakriyANAmekasminnapi samaye yugapatpravRttidarzanAt , Aha bhASyakRt"gahaNanisaggapayattA paropparavirohiNo khNsme| samae do ubaomA na hoja kiriyANa ko doso ||1||"(343vi.) padukaM 'gRhAti kAyikena cetyAdi, tatra kAyiko yogaH pacaprakAra:-audArikavaikriyAhArakataijasakArmaNabhedAta, tat [kiM pazcaprakAreNApi kAyikena gRhAti AhocidanyayetyAzAsambhave tadapanodArthamidamAha tivihaMmi sarIraMmI jIvapaesA havaMti jIvassa / jehi u geNhaha gahaNaM to bhAsaha bhAsato bhaasN||8|| 'trivi triprakAre zIryata iti zarIraM 'kRzRpUjmaMjikuTipaTikaMDizoDihiMsibhya I' iti IraH pratyayA, tasmin | audArikavaikriyAhArakANAmanyatarasminnityarthaH, jIvati-prANAn dhArayatIti jIvastasya pradezA jIvapradezA bhavanti, etAvatyucyamAne bhikSoH pAtramityAdau SaSTayA bhede'pi darzanAnmA bhU bhinna pradezatayA ziSyANAmapradezAtmasampratyaya ityata Ai-jIvasya, jIvapradezA jIvasya bhavanti-jIvasyAtmabhUtA bhavanti, anena niSpradezajIvavAdanirAkaraNamAha, sati niSpradezatve karaNacaraNorugrIvAdyavayavasaMsargAbhASaprasake bhedAbhedavikalpAbhyAmayogAt , tathAhi karAdisambaba anukrama ~89~ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [8], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [365,366], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H nA jIvadezasyottamAGgAdisambaddhAtmadezebhyo bhedo'bhedo vA !, yadi bhedastahiM niyamAt jIvasya sapradezatA, bhinnAkAzadezava-vividhahArtikaracaraNAdyavayavasambaddhapradezabhAvAt , athAbhedastahi sarveSAmapi karacaraNAdhavayavAnAmekatvaprasaGgaH, ekasmAdapradezAtArIreNa pra jIvAdabhinnatvAt, tathAvidhaikavivakSitAvayavasvarUpavat, ukkaM ca-"karacaraNAisu jogo (gA) na ya apadese ca (sottiAhaNaM vAcA pU hoi vinnnneo| apaesaMmi ya pAvai karacaraNAINamegattaM // 1 // jo ceva u karadese sa eva jaM hoi caraNadesevi / to egataM satyAdi bhede sapaeso niyamato hoi ||2||"(365-6dhrm0) yaiIvapradezaiH kiM karotItyata Aha-yaistu gRhNAti, tuzabdo vizeSaNArthaH, bhedA: kiM vizinaSTi -na sarvadeva gRhNAti, kintu tatpariNAme satIti, kiM punargRhAtItyata Aha-'grahaNaM' gRhyata iti gA.9 grahaNam , 'kRd bahula'miti vacanAt karmaNyanad, zabdadravyasamUhamityarthaH, tato gRhItvA 'bhASate' vakti, bhASata iti / bhASakaH, bhASaNakriyAviziSTa ityarthaH, anena niSkriyAtmavAdabyavacchedamAha, sati tasminniSkriyatvenApracyutAnutpAsthiraikarUpatvAdbhASaNAbhAvaprasakteH, kiM bhASata ityAha-mAdhyate iti bhASA tAM bhASAM, nanu tato bhASate bhASakaH ityanenaiva gatArthatvAt bhASAgrahaNamatiricyate, tadasamyak, abhiprAyAparijJAnAt, bhASAgrahaNaM hi bhASyamANaiva bhASA, na pUrva nApi pazcAditya svArthasya khyApanArthamato nAtiriktamityadoSaH // atha katamat trividhaM zarIraM yadgatejIvapradezairvAgadravyANi gRhItvA / bhASako bhASata ityata Aha orAliyavebiyaAhArato geNDA muyaha bhAsaM / sarca sacAmosaM mosaM ca ascmosNc||9|| hai| iha audArikazabdena zarIratadvatorabhedopacArAt matvarthIyalopAt (vA) audArikazarIravAna jIva eva gRhyate, evaM vaiki CCCCCCCC dIpa anukrama ACK ~90~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [9] bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH vAn vaikriyaH AhArakavAn AhArakaH, asau audArikAdirgRhNAti - Adace zabdaprAyogyAni dravyANIti gamyate, gRhItvA bhASAtvena pariNamayya mukhati- nisRjati bhASyata iti bhASA tAM zabdapariNatadravyasaMhatiM, kiMviziSTAmityAha- 'satyAM' iha samto - munayasteSAmeva muktimArgapravRttatayA tAttvikaziSTatvAt tebhyo hitA- niravadyAnuSThAnarUpatayA muktimArgAnukUlatvAdupakAriNI satyA, iha yat yasmai hitaM tasatra sAdhviti sAdhutvavivakSAyAM tatra sAdhA' viti yaH pratyayaH, athavA santo-mUlottaraguNAsteSAmeva muktimArgatayA atiprazasyatvAt tebhyo hitA tadArAdhanAt pUrvavatsAghutvavivakSAyAM yaH pratyayaH, yadivA santo-jIvAdayaH padArthAstebhyo hitA yathAvasthitatatsvarUpapratyAyakatvAt satyA, atrApi pUrvavat yaH pratyayaH, yathA asti jIvaH sadasadrUpo dehamAtravyApItyAdirUpA, tadviparItA'satyA, yathA nAsti jIvaH ekAntasadrUpo vetyAdirUpA, | tathA satyAmRSA dhavakhadirapalAzAdimizreSu bahuSvazokavRkSeSvazokavanamevedamityAdirUpA, atra hi katipayAzokavRkSANAM sadbhAvAtsatyatA anyeSAmapi dhavAdInAM sadbhAvAnmRSatA, vyavahAranayamatApekSayedamucyate, paramArthataH punariyamasatyeti, yathA'bhi hitArthAyogAt, tathA yA na satyA nApi mRSA sA asatyAmRSA, iha vipratipattau satyAM vastupratitiSThAzayA sarvajJamatAnusAreNa yA bhASA procyate yathA asti jIvaH sadasadrUpa ityAdi sA kila satyA paribhASitA, ArAdhakatvAt, yayA punarvipratipatau satyAM sarvajJamatosIrNamucyate yathA nAsti jIva ekAntanityo veti sA'satyA, virAdhanItvAt, yA punarvastupratitiDAsAmantareNa svarUpamAtrapratipAdanaparA yathA he devadatta ! ghaTamAnaya gAM dehi mahyamityAdirUpA sA asatyAmRSA, iyaM hi svarUpamAtrapratipAdana phalatvAt na yathoktalakSaNA satyA nApi mRSA, tataH asatyA cAsAvamRSA ca asatyAmRSeti, AsAM ~91~ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [10,11], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa upodghAteca svarUpamudAharaNayukaM prajJApanAsUtrAdavasAtavyaM // nanvaudArikAdihAti muzcati ca bhASAmityukaM, tataH sA mukA bhASAloka8/ satI utkarSataH kiyat kSetraM vyAmoti / , ucyate, samastameva lokaM, yadyevaM tarhi 15 bhAgeprazno"kaihiM samaehiM logo bhAsAe niraMtaraM tu hoi phuDo logassa ya kahabhAge kaI bhAgo hoi bhAsAe // 10 // " ttarI mA. I katibhiH samayairlokyata iti lokaH, caturdazarajvAtmaka kSetralokaH parigRhyate, bhASayA nirantarameva bhavati sRSTo-vyAptaH nigA 10-11 pUrNa ityanAntaraM, lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyAH? // atrocyate "cauhiM samaehiM logo bhAsAe niraMtaraM tu hoi phuDo / logassa ya carimaMte carimaMto hoi bhAsAe // 11 // " * caturbhiH samayairloko bhASayA nirantarameva bhavati spRSTo-vyAptA, kiM sarvayaiva bhASayA uta viziSTayA ?, ucyate, viziSTayA, tathAhi-iha kazcidvakA mandaprayalo bhavati kazcinmahAprayataH, tatra yo mandaprayatlo vakA sa yathArUpANi zabdadravyANi gRhItavAn tathArUpANyevAbhinnAni upajAtamandazabdapariNAmAni nisRjati, tAni ca tathA nisRSTAni mandaprayatnanisRSTatvAt paristhUrANi, ata eva tadanyadravyavAsanotpAdapATavarahitAnyasabeyakhaNDazo bhidyate, bhidyamAnAni ca | saGkhayeyAni yojanAni gatvA zabdapariNAma vijahati [1750], yastu mahAprayatno vakA, sa khalvAdAnaprayatnenApi bhittvaiva gRhNAti, gRhItvA ca zabdapariNAmamapi teSAmatyutkaTamutpAdayati, utpAdya ca nisargaprayatnena bhUyo bhittvA nisRjati, tAni ca tathA nisRSTAni sUkSmatvAdatiprabhUtatvAdatyutkaTazabdapariNAmatvAca tadanyAni bahUni dravyANi vAsayanti tadanyadravyavAsakatayA SaTstrapi dikSu anantaguNavRkSA parivarddhamAnAni lokAntamAmuvanti, zeSaM tu tatparAghAtavAsitAni dravyANi *-%A5% anukrama // 35 // 492~ Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 10, 11], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [ 380-382, 387], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH n Education t lokamApUrayanti, Aha ca bhASyakRt - "koI maMdapayato nisiraha sabalAI sabadabAI / anno tivapayatto nisirai so | miMdiraM tAI // 1 // gaMtumasaMkhejAmo avagAhaNavaggaNA abhinnAI / bhivaMti samiti ya saMkhejje joyaNe gaMtuM // 2 // bhinnAI suhumayAe aNaMtaguNavaDDiyAI logataM / pArvati pUrayaMti (ya) bhAsAeN niraMtaraM logaM // 3 // (180-1-2)" atra 'asaMkhejjAoM avagAhaNavaggaNAoM' iti avagAhanA nAma ekaikasya bhASAdravyaskandhasyAdhArabhUtA asaGkhyeyapadezAtmaka kSetravibhAgarUpAstAsAM varmaNA avagAhanAvargaNAH asaGkhyeyA- asaGkhyeyayojanapramitAH, ata eva prAgukaM asaGkhyAni yojanAni gatveti, zeSaM sugamaM, catuHsamayagrahaNe tripaJcasamayagrahaNamapi pratipattavyaM, tulAdInAM madhyagrahaNe AdyantagrahaNavat, vicitrA vA sUtragatiH, uktaM ca"usamayamajjhagahaNe tipaMcagahaNaM tulAimajjhassa / jaha gahaNe paDataggahaNaM cittA va suttagaI // 1 // " (187vi.) atra kathaM tribhiH samayairloko bhASayA nirantaramApUrito bhavati ?, ucyate, iha yadA lokamadhyastho vaktA bhavati tadA tena nisRSTAni bhASApariNatAni dravyANi prathamasamaya eva pasu dikSu lokAntamanudhAvaMti, jIvasUkSmapudgalAnAmanuzreNigamanAt, dvitIyasamaye tu ta eva SaT daNDAH caturddikSu ekaikazo'nuzreNyA vAsitadravyaiH prasarantaH SaT mandhAno bhavaMti tRtIyasamaye tu | pRthak pRthak tadantarAlApUraNAt pUrNo bhavati lokaH, evaM tribhiH samayairbhASiyA lokaH spRSTo bhavati, yadA tu svayaMbhUramaNaparataTavarttini lokAnte alokasyAtyantanikaTIbhUya bhASako vakti sanADhyA vA vazcitasRNAM dizAmanyatamasyAM dizi tadA caturbhiH samayairApUryate, kathaM 1, ucyate, iha yadA trasanAcyA bahirvyavasthito vati tadA ekena samayenAntarnADI sandadravyANyanupravizanti, zeSasamayabhAvanA ca pUrvavat, yadApi lokAnte svayambhUramaNaparataTavarttini catasRNAM dizAma *** bhASAyAH lokapUraNasya varNanaM For Private & Forsonal Use Only ~93~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) - [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM H, niyukti: [10,11], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [384-386], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata dinA sUtrAMka dIpa anukrama // 4 // upotAte nyatamasyAM dizi vyavasthito bhASaka: tadA vAmadakSiNapRSThodhiodizAmalokena skhalitatvAt bhASAdravyANAM prathamasamayevisamavA lokamadhye pravezaH, zeSAstu trayaH samayAstathaiva, yadA tu basanAcyA bahirvidigvyavasthito bhASako vakti tadA pudgalA-12 nAmanuzreNigamanAt samayadvayana zabdadravyANAmantarnADIpravezastadyathA-prathamasamaye vidizo dizigamanaM dvitIye tvantarnA-131 bhASayA DIpravezaH, zeSa samayatrayaM pUrvavadityevaM paJcabhiH samayaiH sakalalokApUraNaM, ukkaM ca-"paDhamasamae cciya jato mukkAI jaMti chaddisiM taaii|biiysmymi tecciya chadaMDA heti chmmthaa| mathaMtarehi taie samae puNNehiM pUrio logo / cauhiM samaehiM vyAdhiH pUrai, lokaMte bhAsamANassa // 2 // disivaDiyassa paDhamo tigame te gheva sesayA tini / vidisiDiyassa samayA paMcAigamaMmi haja doni ||2(384-5-6vi.)" anAtigamaH-pravezaH, zeSa pratItaM / anye jainasamudghAtagatyA sakalalokApUraNamabhimanyante, tadyathA-prathamasamaye U dhomAtragamanAt daNDo dvitIyasamaye kapATaH tRtIyasamaye mandhAzcaturthasamaye'pAntarAlApUraNamiti, uca-"jaiNasamugpAyagai keI bhAsaMti cAhiM samarahiM / pUrai sayalo logo aNNe puNa tIhiM samaehiM // 1 // " iti, tadetadayuktam , teSAM vAyasamaye bhASAdravyANAmUrdAdhogamanAt zeSadikSu teSAmabhAvastadabhAvAzca parAghAtavAsitadabyANAmapyasambhavAnmizrazabdazravaNAsambhavaH, atha ca-'bhAsAsamaseDhIto saI jaM suNai mIsavaM suNai / ' ityanenAvizeSaNa dikSu mizrazabdazravaNamuktamiti sUtravirodhA, atha 'vyAkhyAnato vizeSapatipattinahi sandehAdalakSaNate'tivacanAdUrvAdhodigavyavarNidaNDa eka mizrazabdazravaNamukaM draSTavyaM, na zeSadiSviti,nanvevamapi tribhiH samayairlokApUraNamApadyate, na catu:samayasambhavaH, kathamiti cet, ucyate, sa khalu daNDa jAdho gacchan avizeSeNa catasRSvapi dikSu zabdamAyogyavyANi ACACREA4% JanEducatani ~94~ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [10,11], bhASyaM , vibhA gAthA [392], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / Mi prata sUtrAMka H dIpa parAhanti parAghAtAca zabdapariNAma bhajante, tato dvitIyasamaye tAni prasaramadhirohanti manyAnaM sAdhayanti, tRtIyasamaye| tu tadantarAlApUraNAt sakalalokamApUrayanti, uktaM ca-"na samugghAyagaI mIsayasavaNaM mayaM ca daMDami / jai todhi| jAtIhiM pUraha samaehiM jao parAghAto // 1 // (392 vi0)" atha jainasamudghAta iva caturbhireva samayairbhASayA'pi lokApUraNaM | bhaviSyati, tataH ko doSaH?, tadasamIcIna, samyasiddhAntAparijJAnAt , jainasamudghAte hi jIvapradezA eva svarUpeNa lokamA-1 | pUrayanti, na punastatra kasyApi parAghAto'sti, tato na tatra dvitIyasamaye manthAH, kintu kapATa eva kevalA, anyacca-kevalI bhavopagrAhikarmaNAmupaghAtAya kevalisamudghAtamArabhate, sa ca kevalacakSuSA paribhAvyamAna ityameva kriyamANasteSAM bhavopagrAhikarmaNAmupaghAtAya prabhavati, nAnyathA, yadivA daNDakapATAdikrameNaiva jIvapradezaiH sakalalokapUraNaM bhavati, nAnyathA, tathAsvAbhAvyAditi kevalisamudghAtasya catuHsamayatA, bhASApudgalAnAM svanuzreNigamanaM parAghAtena dravyAntaravAsaka| tAsvabhAvazca sakalalokavyAptI hetuH, tataH prathamasamaya eva UrdhvAdhodaNDe kRte dvitIyasamaye catasRSvapi dikSu anuzreNigamanAt parAghAtena tadanyadravyavAsakatvAcca te mandhAnaM sAdhayanti, tRtIye tu samaye svantarAlApUraNataH samastalokavyAptiriti 4AnisamayataivAtrApadyate, na catuHsamayateti, atha yo'sAvacittamahAskandhaH prajJApanAdiSu vaNyate sa jIvapradezApUraNAtmako na bhavatyacittamahAskandhatvAt, kintu pudgalamayaH, tato yathA'sau pudgalamayo'pi niyamAccatuHsAmayika eva, evaM bhASa. yA'pyApUrarNa lokasya catuHsAmayikameva bhaviSyati, na trisAmayikamiti ko doSaH?, tadayuktam , acittamahAskandhI mA.sU.pahAhi viznasApariNAmena bhavati, visApariNAmazca yadyapi vicitrastathApi sa kevalacakSuSA sarvadaiva tathAsvAbhAvyAdityame anukrama 495 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) - [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM , niyukti: [10,11], bhASyaM H, vibhA gAthA [394,395], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka loka va dIpa upoddhAtedAvopaMjAyamAna upalabdha ityaruSNasvamiva na paryanuyogamahati, abhyA-nAsau parApAtenAnyadravyANAmAtmapariNAmamutpAda-II zabda * yati, kintu svapudgalaireva lokamApUrayati, tato'sau catu:samaya eva, yadi punastatrApi parApAto bhavettarhi so'pi bhASayA 5 dravyeNa lokApUraNamiva trisAmayiko bhavet, na catuHsAmayika iti, Aha ca bhASyakRt-"khaMdho'vi vIsasAe na parAghAo u teNa causamayo / aha hoja parAghAto havija to so'vi tismio||1||(394vi0) anye tvabhidadhati-prathamasamaye tAvadUrddha vyAptiH dizi daNDaM karoti,dvitIyasamaye tatra manthAnamadho dizi punardaNDa, tRtIyasamaye UrdhvadizyantarAlApUraNamadhodizi tu manthAnaM, caturthasamaye tu tatrApyantarAlApUraNAt samastamapi lokaM bhASAdravyairApUrayati iti, tadapi nAgamakSama, kacidapyAgama evamazravaNAt , nApi yuktimat , kA'tra khalu yuktiryadanuzreNigamanasvabhAvAnAM pudgalAnAmekayaiva UrvadizA gamanaM nAdhodizA nApi zeSAbhiH pUrvAdidigbhiriti yatkiJcidetat, uktaM ca-"egadisamAdisamaye daMDa kAUNa cauhiM pUrei / apaNe bhaNaMti taMpi ya nAgamajuttikkhamaM hoi // 1 // (395 vi0)" yaduktam-'lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyA' iti, tatrottaramAha-lokasya ca kSetragaNitamapekSya caramAnte asaGkhyayabhAgobhavati bhApAyA samasta lokavyApinyA, iyamatra bhAvanAtrisamayavyAptau catuHsamayavyAptau paJcasamayavyAptI vA niyamena prathamadvitIyasamayoloMkAsayayabhAge bhASAyA asalyeyo / bhAgo bhavati, tathAhi-trisamayavyAptI prathamasamaye daNDapadaM bhavati, dvitIyasamaye tu SaT manthAnaH, te ca dnnddaadyo| yadyapi dairyeNa lokAntasparzinastathApi vaktRmukhavinirgatatvAt tatpramANAnusArato bAhatyena caturaGgulAdimAnA bhavanti, caturAdIni cAkulAni lokAkAzAsayabhAgavattInyeveti trisamayavyAptI prathamadvitIyasamayayorlokAsamAyeyabhAge / anukrama % %% % JanEducation imesnapatial Sanelibrarya ~96~ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [10,11], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH prata sUtrAMka dIpa bhASAyAH asaGkhyeyabhAyA, catu:samayanyAptAvapi prathamasamaye lokamadhyamAcapravezo dvitIyasamaye tu. daNDasamudbhavaH, paJcasadamayanyAptau tu prathamasamaye bhASAdravyANAM vidizo dizi gamanaM dvitIyasamaye lokamadhyamAcapraveza ityubhayatrApi prathama-18 samaye dvitIyasamayecasokAsapeyabhAgebhASAyAmasoyo bhAgaH, trisamayalyAptau tRtIye samaye bhaassaayaa| samastalokavyAptiH, catuHsamayavyAptau tRtIyasamaye lokasya saGkhyeye bhASAyAH samaveyo bhAgaH, kathamiti cet , ucyate, svayambhUramaNapazcimaparataTavartini lokAnte trasanAcyA bahirvA pazcimadizi sthitvA yuvato bhASakasya prathamasamaye caturaGgulAdivAhalyo rajudIrgho daNDaH tirazcInaM gatvA svayaMbhUramaNapUrvaparataTavartini lokAnte lagati, tato dvitIyasamaye tasmAddaNDAdUdhizcaturdaza rajUcchritaH pUrvAparatirazcInatayA rajjuvistRtaH parApAtavAsitadravyANAM daNDo nirgacchati, lokamadhye tu parAghAtavAsidatadravyANAmeva caturakulAdivAhalyaM rajuvistIrNa daNDadvayaM vinirgatya svayambhUramaNadakSiNottarayattilokAntayorlagati, evaM ca sati caturakhulAdivAhalyaM sarvato rajuvistIrNa lokamadhye vRttaM chatvaraM siddhaM bhavati, tRtIyasamaye tU dhovyavasthita daNDAcaturdikaprasRtaH parAghAtavAsitadravyasamUho manthAnaM sAdhayati, lokamadhyavyavasthitasarvatorajjuvistIrNachatvarAdUrvAdhaH daprasRtaH punaH sa eva vasanADI samastAmapi pUrayati, evaM ca sati sarvApi trasanADI UrdhAdhovyavasthitadaNDamathibhAvena tadadhikaM ca lokasya pUritaM bhavati, etAvaca kSetraM lokasya saGkhyAtatamo bhAgaH, tathA ca sati catuHsAmayikyA vyApteH| 4 tRtIyasamaye lokasya sabeyatame bhAge bhASAyA api samastalokavyApinyAH saGkhyAMtatamo bhAgaH, paJcasAmayikyAstu bhyAleH tRtIyasamaye lokAsoyatame bhAge bhASAyA asaGkhyatamo bhAgaH, tasyAM tasya daNDasamayatvAt , tatra coktaprakAre-15 anukrama 497 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [12], bhASya , vi0bhA0gAthA [391], mUlaM - gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa upodghAte NAsaGkhyeyabhAgavattitvasva bhAvAditi, caturthe samaye catuHsAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAt samastalokavyAptiH, loka paJcasAmayikyAM tu vyAsau caturthasamaye lokasya saGkhyeyabhAge bhASAyAH saGkhyayo bhAgaH, tasyAM tasya mathisamayatvAt , tasya bhaassaabhaag|| 38 // ca sayeyabhAgavartitvasya prAgeva bhAvitatvAta, paJcamasamaye tu paJcasAmayikyAM vyAptI madhyAntarAlapUraNAt samastalo- II vyAptiH kanyAptiH, etaca mahAprayalavaktRnisRSTadravyApekSayA draSTavyaM, mandaprayatnavakRnisRSTAni tu lokAsayabhAga evaM vartante, materedaNDAdikrameNa teSAM lokApUraNAsambhavAt , trisamayavyAptau catuHsamayavyAptI paJcasamayabyAptau ca vyAdiSu samayeSvApUrite loke kArthAH lokasya caramAnte bhASAyA api caramAnto bhavati, kimuktaM bhavati ?-loke niSThAM gate bhASA'pi niSThAM yAtIti, uktaM ca- gA. 12 15/"ApUriyaMmiloge doNhavi logassa taha ya bhaasaae| caramaMte caramaMto caramasamayaMmi savattha // 1 // (391 vi0) asyAkSaragama-131 nikA- 'sarvatra' trisAmayikyAM catuHsAmayikyAM paJcasAmayikyAM ca vyAptau carame samaye-cyAdirUpe ApUrite loke dvayorapitA | etadeva jyAcaSTe-lokasya tathA bhASAyAzcaramAnte caramAnto bhavati, tata uktam-"logassa ya caramaMte, gharamaMto hoi mAsAe iti, iha 'tattvabhedaparyAyaiAkhyA',tatra tattvato bhedatazca matijJAnasvarUpamuktam , idAnIM nAnAdezajavineyagaNasukhapatipattaye tatparyAyazabdAnabhidhitsurAha "hA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA / sapaNA saI maI paNNA, sarva AbhiNiyohiyaM // 12 // 1 'Iha ceSTAyAM' IhanamIhA-satAmanAmanvayinAM vyatirekiNAM ca paryAlocanA, tathA apohana apoho nizcaya ityarthaH, tavimarzanaM vimarzaH, apAyAt pUrva IhAyA uttaraH prAyaH ziraskaNDUyanAdayaH puruSadhA atra ghaTante iti sampratyayaH, anukrama ECCAN AbhinibodhakajJAnasya paryAyAnAM varNanaM ~98~ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 _adhyayanaM [-], niryukti: [ 13-15], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH tathA anvaya dharmAnveSaNaM mArgaNA, vyatireka dharmAlocanaM gaveSaNA, tathA saMjJAnaM saMjJA-vyaJjanArthAvagrahocarakAlo mativizeSaH, smaraNaM smRtiH- pUrvAnubhUtArthAlambanapratyayaH, mananaM matiH kathaJcidarya paricchittAvapi sUkSmadharmaparyAlocanarUpA buddhiH, tathA prajJAnaM prajJA - viziSTakSayopazamajanyA prabhUtavastugatayathAvasthitadharmAlocanarUpA matiH, sarvamidamAminivodhikaM, matijJAnamityarthaH evaM kiJcidbhedAdbhedaH pradarzitaH, paramArthatastu sarva evaite mativAcakAH paryAyazabdAH / tadevaM tattvabhedaparyAyairmatijJAnasvarUpaM vyAkhyAya samprati navabhiranuyogadvAraiH punastadrUpanirUpaNArthamAha "saMtapayapavaNayA dapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo a aMtara bhAgo bhAve appAvahaM caiva // 13 // gai iMdie ya kAe joe vee kasAyalesAsu / sammattanANadaMsaNa saMjaya uvayoga AhAre // 14 // bhAga-parita - patta-suma sannI ya hoi bhvcrime| AbhiNibohiyanANaM maggijai esa ThANesu // 15 // sacca tatpadaM ca satpadaM tasya prarUpaNaM - gatyAdidvAreSu vicAraNaM satpadaprarUpaNaM satpadaprarUpaNasya bhAvaH-satpadaprarUpaNazabdasya pravRttinimittaM satpadaprarUpaNatA, tadeva satpadaprarUpaNamiti bhAvaH, kimuktaM bhavati 1- matijJAnamiti yatsatpadaM tasya gatyA. dibhirdvAraiH prarUpaNamiti, athavA sadviSayaM padaM satpadaM tadeva matijJAnamitirUpaM padaM, matijJAnasya sattvAt prakrAntatvAcca, zeSaM pUrvavat, nanvasatpadasyApi kiM prarUpaNA kriyate yenedamucyate- 'satpadaprarUpaNe 'ti 1, ucyate, kriyate khalu kharaviSANAderapya satpadasya prarUpaNA, tataH saGgrahaNamiti, athavA santi ca tAni padAni ca sthAnAni satpadAni gatyAdIni taiH prarUpaNaM mateH satpadaprarUpaNaM, zeSaM pUrvavat, dravyapramANaM jIvapramANamiti vaktavyaM, kimuktaM bhavati / ekasmin samaye *** satpadaprarUpaNA Adi dvArANAm varNanaM For Private & Forsonal Use Only ~99~ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [13-15], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [432 ], mUlaM [- /gAthA -1] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upoddhA // 19 // matijJAnaM kiyantaH pratipadyante 1 iti, sarve vA kiyantaH 1 iti, cazabdaH samuccaye, tathA kSetraM vaktavyaM, kiyati kSetre matijJAnaM sambhavati 1, tathA sparzanA ca vaktavyA, yathA kiyat kSetraM matijJAninaH spRzanti, atha kSetrasya sparzanAyAzca kaH prativizeSaH 1, ucyate, yatrAvagAhastat kSetraM, sparzanA tu tadbhAhyato'pi bhavati, tathA paramANumadhikRtyoktam- "egapaesogAho sattapasA ya se phulaNA (432 vi0 ) / " ca zabdaH pUrvavat, kAlaH- sthitilakSaNo matijJAnasya vAcyaH, cazabdaH pUrvavat, antaraM ca - ekadA pratipadya viyuktaH kiyatA kAlena punarapi tat pratipadyate ityevaMrUpaM tasya vaktavyaM, tathA matijJAninaH zeSajJAninAM katibhAge varttante ityevaM bhAgo vaktavyaH, tathA kasmin bhAve matijJAnino varttante ityevaM bhAvo bhaNanIyaH, tathA alpabahutvaM vaktavyaM, atha bhAgadvArAdevAyamartho'vagatastataH kimanena dvAreNa ?, na, abhiprAyAparijJAnAt, iha matijJAninAmeva pUrvapratipannapratipadyamAnakAnAM parasparamalpabahutvaM vaktavyaM, bhAgastu zeSajJAnApekSayA iti, eSa gAthAsamudAyArthaH / samprati prAgupanyastagAthAdvayenAbhinivodhikajJAnasya satpadaprarUpaNatAdvArAvayavArthaH pratipAdyate - AbhinivodhikajJAnaM kimasti nAstIti 1, asti, yadyasti kva tat ?, tatra gatimaGgIkRtyAlocyate, sA gatizcaturvidhA, tadyathA-narakagatistiryaggatiH manuSyagatirdevagatizca tatra catuSprakArAyAmapi gatau AbhinivodhikajJAnasya pUrvapratipannA niyamato vidyante, pratipadyamAnAstu vivakSitakAle bhAjyAH - kadAcid bhavanti kadAcinneti, tatra (te) pratipadyamAnA abhidhIyante ye tatprathamatayA AbhinibodhikaM pratipadyante, te prathamasamayavarttinaH pratipadyamAnAH, zeSeSu samayeSu tu pUrvapratipannAH, tathA 'iMdie' ti indriyANyaGgIkRtya mRgyate, tatra paJcendriyAH pUrvapratipakSA niyamataH santi pratipadyamAnAstu bhAjyAH, dvitricaturindri Pivate & Personal Use Only 100~ sadAdIti dvArANi gatyAdayo mArgaNAH gA. 1305 // 39 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H dIpa anukrama yAstu karaNAparyAptAvasthAyAM pUrvabhavAyAtaM sAsvAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipannAH sambhavanti, natu pratipadyamAnakAH, ekendriyAstUbhayavikalAH, 'ubhayAbhAvo egiviesu saMmattalakhIe' itivacanAt / tathA 'kAe' iti kAyAnadhikRtya vicA-| yete, pRthivyavejovAyuvanaspatitrasakAyabhedAt kAyAH pada, tatra trasakAye pUrvapratipakSA niyamato vidyante, pratipadyamAnAstu bhAjyA, zeSakAyeSu tu pRthivyAdiSu paJcasu ubhayAbhAvaH, etacca siddhAntAbhiprAyeNa, kArmagranthikAbhitAyeNa labdhi-1 paryAptavAdarapRthivyavanaspatikaraNAparyApleSu pUrvapratipannAH sambhavanti, sAsvAdanasamyaktvasya tadabhiprAyeNa teSu bhAyAt, itare tu sarvathA naiva, tejovAyavastUbhayavikalA eva / tathA 'joe' iti yogAnadhikRtya vicAryate-yogAstrayaH, tadyathA-manoyogo vAgyogaH kAyayogazca, tatra triSu yogeSu samuditeSu paJcendriyavadvaktavyaM, manorahitavAgyogiSu vikalendriyavat, kevalakAyayogithvekendriyavat / tathA 'e' iti vedAnadhikRtya vicAraNA, vedAzca trayaH, tadyathA-strIvedaH puruSavedo napuMsakavedazca, tantra viSvapi vedeSu vivakSitakAle pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, kapAyAH krodhamAnamAyAlobhAkhyAH pratyekamanantAnuvandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedabhinnAH, tatrAyeSanantAnubandhiSu krodhAdiSu sAsvAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipanno labhyate, na pratipadyamAnakaH, zeSeSu tu dvAdazakaSAyeSu pUrvapratipannA niyamataH santi pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, tathA 'lesAsu'iti lezyAsu cintyate, tatra zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNeti lezyAH, kAyAdyanyatamayogavataH kRSNAdidravyasambandhAdAtmanaH kRSNAdipariNAmAH, tatroparitanISu tisaSu lezyAsu pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, AdhAsu kRSNAdikAsu tisRSu pUrvapratipannAH sambhavanti na vitare, samya 442 ~101~ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 13-15], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [414 ], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH // 40 // vihArAbhyA jJAnalAbhaH upodghAte 4 kvadvAre nizcayavyavahAranayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayo manyate - mithyAdRSTirajJAnI ca samyaktvajJAnayoH pratipadyamA nizcayavyanako bhavati, na tu samyaktvajJAnasahitaH, nizcayanayastu brUte samyagdRSTirjJAnI ca samyaktvajJAne pratipadyate, na tu mithyAhaSTirajJAnI ca, Aha ca bhASyakRt - "sammattanANarahiyassa nANamuSpajAitti vavahAro / necchaiyanao bhAsaha upajjai tehiM sahiyassa // 1 // (414 vi0)" tatra vyavahAraH parapakSadUSaNAya svapakSasAdhanAya ca pratyavatiSThate yadi nAma samyagdRSTijJAMnI ca samyaktvajJAne pratipadyate ityabhyupagamastatastatsamyakvaM jJAnaM ca jAtamasAvutpAdayati, na ca jAtaM bhUyo jAyate, jAtatvAdeva, niSpannaghaTavat, prayogazcAtra- yadvidyamAnaM tatkenacidapi karttuM na zakyaM yathA pUrvaniSpanno ghaTaH, vidyamAne ca samyagadRSTeH samyaktvajJAne iti, vipakSe bAdhakaM pramANamanavasthAprasaGgaH kriyAvaiphalyaM ca, tathAhi --- yadi kRtamapi kriyate tarhi kRtatvAvizeSAt bhUyo bhUyaH karaNaprasaGgaH, pUrvaniSpannatvena kriyAyAH phalAbhAvAnnaiSphalyamiti, anyacca - pratyakSavAdhA, tathAhi-- sarvamapi kAryaM ghaTAdi pUrvamabhUtaM bhavat dRzyate natu bhUtaM, atha kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAdevamucyate samyadRSTirjJAnI ca samyaktvaM jJAnaM ca pratipadyate iti, tadapyayuktaM, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasyAbhAvAt, pratyakSata eva ghaTAdikriyAkAlasya dIrghatayopalabhyamAnatvAt, na khalvArambha evaM zivakAdyaddhAyAM vA ghaTAdikArya pazyAmaH, kintu vivakSitakriyAkAlaparyante, evamatrApi na zravaNAdyArambha evaM jJAnaM, kintu tadanta iti mithyAdRSTirajJAnI ca samyaktvajJAnayoH pratipattA, na samyagdaSTirzAnI ceti, uktaM ca-- "vavahAramayaM jAyaM na jAyae bhAvato kayaghaDoba / ahavA kayaMpi kiJcai kikha ni na ya samattI // 1 // kiriyA vephalaMciya putramabhUyaM ca dIsae hoMtaM / dIsai dIho ya jato kiriyAkAlo ghaDAdINaM // 2 // 102~ // 40 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM , vibhA gAthA [415-418,420], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka H dIpa 18/nAraMbhezciya dIsaha na sivAdaddhAi dIsai tadaMte / iya na savaNAikAle nANaM juttaM tadatami // 3 // (415-6-7 vi0) evmukte| nizcayanaya Aha-nAjAtaM khalu jAyate kizcidapi, abhAvatvAt, khapuSpavad, vipakSe bAdhakaM pramANa kharaviSANAderapyutpattiprasakazo'jAtatvAvizeSAd, Aha ca bhASyakRt-"nicchaio nAjAya jAyabhAvattato khapuSpaM va / aha va ajAyaM jAyai jAyaDa to kharavisANaMpi // 1 // (418 vi0)" yo'pi kRtatvAvizeSAt sadAkaraNaprasaGga iti doSa ApAditaH sa itaratrApi samAnaH,8 tathAhi-yadyasat kriyate tarhi nityameva kriyatAmasattvAvizeSAt, na ca vAcyaM kAryotpattau viramaNabhAvAt sadAkaraNAzAprasaGga iti, kAryasyaivotpatyayogAt, kharaviSANasyevAtyantAsata utpAdayitumazakyatvAt , tathA ca sati kriyAyA api vaiphalyaM, kriyAphalasya kAryotpAdasyAsambhavAt , yadapyuktaM 'sarvamapi kArya ghaTAdi pUrvamabhUtaM bhavat dRzyate, natu| bhUtamapi, tadapyasamyak, abhUtaM hi yadi bhavat dRzyate tarhi kharaviSANamapi ki nopalabhyate !, prAgasatvAvizeSAt , yadaSyavAdIt 'kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasyAbhAvAditi, tadapyazlIla, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedasya vyavasthitatvAt | anyathA kAryakAle na kriyAbhAva iti kriyAyA abhAvAvizeSAt pUrvavat kAryAnutpattiprasaGgA, evaM ca yadudhyate 'pratyakSata eva ghaTAdikriyAkAlasya dIrghatayopalabhyamAnatvAditi tad bAlizajalpitaM, pratisamayaM hyanyat anyat kAryamupajAyate, tathAhi-zivako'nyatkAryamanyatamat sthAso'nyat kuzUla ityAdi, tato yadi parasparavilakSaNAnAM pratisamayAnyAnyotpa-12 hadyamAnakAryANAM dIrghaH kriyAkAlo dRzyate tato ghaTasya kimAyAtaM ?, nahi zepakArya kriyAkAlo ghaTakArya kriyAkAlaH, ukkaM ca "paisamauppaNNANaM paropparavilakkhaNANa subahUNaM / dIho kiriyAkAlo jai dosai kiM ca (gha) kuMbhassa! ||1(520vi0)" yada anukrama KAMANAKAM++: antibrary arg ~103 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) - [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H], niyukti: [13-15], bhASyaM , vibhA gAthA [421,423], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: 18 prata sutrAMka H dIpa upoddhAte pyavocata-'na khasvArambha eva zivikAdyaddhAyAM vA ghaTAdikArya pazyAma' iti, tadapi sthUlamatitAsUcaka, prathamasamaye hi na nizacanA ghaTAdikAryamArabdhaM, kintu cakramastakamRtpiNDAropaNAdi, tazca tasmin samaye dRzyate, yat nArabdhaM ghaTAdi tatkacaM dRzyate !, vahArAmbA // 41 // na khalvanyArambhe'nyat dRzyate, yathA ghaTaH paTArambhe, zivakAdayo'pi na ghaTa iti tadaddhAyAmapi tasya darzanAbhAvaH, Aha. jJAnalAmA haica-"annAraMbhe annaM kiha dIsau jaha ghaDo paDAraMbhe sivagAdayo na ghaDao kiha dIsau so tdddhaae|||| (421 vi0)"T | yaccataduktam-'kinnu vivakSitakriyAkAlaparyante' iti, tatsamIcInameva, vivakSitakAryanimittabhUtakAryakoTikriyAkAlaparyanta | eva tasyArabdhatvAt , yastu loko vyavaharati-etAvAn ghaTasya karaNe kAlo lagna iti sa ghaTArthitayA ghaTanimittapratisa-| mayotpannakArya kriyAkAlaM ghaTe lagayati, na ca vivecayati sthUlamatitvAt , evaM bhavAnapi sthUlamatitayA lokavyavahArapatitaH san na kimapi vicArayati, Aha ca-"paisamayakajjakoDIniravikkho ghaDagayAbhilAso'si / paisamayakajjakA thUlamai ! ghaDami lAesi // 1 // (423 vi0)" evamatrApi zravaNAdIni pratisamayabhAvIni parasparavilakSaNAni kAryANi, tato na tatkAlaM samyaktvotpAdo jJAnotpAdo vA'nyArambhe'nyasyotpAdAbhAvAt, yasmiMstu samaye samyaktvotpAdArambho jJAnArambho vA tasmin samaye tadutpadyata eveti / samyaktvadvAre vyavahAranayamatena samyagdRSTirAminicodhikajJAnasya pUrvapratipanna eva, natu pratipadyamAnakA, samyaktvajJAnayoyugapallAbhAt, tatkAle ca kriyAyA abhAvAt , tadabhAve ca pratipadyamA-1 nakavAyogAditi, nizcayanavamatena tu samyagdRSTirAbhinivodhikasya pUrvapratipakSaH pratipadyamAnakazca labhyate, kriyAyAH kAryaniSThAyAzca yugapadmAvAd, etacca prAgeva samarthitamiti, jJAnadvAre matizrutAvadhimanaHparyAyakevalabhedAt pazcadhA jJAna, anukrama -10-140-4-9-10- y L ~104 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] | pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: ya prata sUtrAMka dIpa natrApi vyavahAranizcayanayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH Aminitrodhikasya pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, na hotanmatena jJAnI san matijJAnaM pratipadyate kintvajJAnI iti, kevalI na tu parvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, tasya kSAyopazamikajJAnAtItatvAt , tathA matya jJAnazrutAjJAna vibhaGgajJAnavantastu kadAci-I dvivakSitakAle pratipadyamAnakA bhavanti, na tu pUrvapratipannAH, nizcayanayamatena tu matizrutAvadhijJAninaH pUrvapratipannA | niyamataH santi, pratipadyamAnakA api sambhavanti, samyagdarzanalAbhasamaya eva matyAdilAbhasya sambhavAt, kriyAkAlaniSTAkAlayozcAbhedAt, manaHparyAyajJAninastu pUrvapratipannA eva, na pratipadyamAnakAH, pUrva samyaktvalAbhakAle pratipannamatijJAnasyaiva pazcAt yatyavasthAyAM manaHparyAyajJAnamadbhAvAt , kevalinAM tUbhayAbhAvaH, matyAdijJAnavyavacchedena kevalajJAnabhAvAt , matyAdyajJAnavantastu na pUrvapratipannA, nApi pratipadyamAnakAH, pratipattikriyAkAle matyAdyajJAnAbhAvAt, kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt , ajJAnabhAve ca pratipattikriyAyA abhAvAt , darzanadvAre cakSuracakSuravadhikevalabhedAt darzanaM caturdA, tatrAdyadarzanatraye landhimagIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, tadupayoga vAzritya pUrvapratipannA eva, na nu pratipadyamAnakAH, matijJAnasya labdhitvAt , labdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt / 'sabAo laddhIo sAgArovaogovauttassa uvavati' iti vacanAt , kevaladarzaninAM tUbhayAbhAvaH, dezadarzanavyavacchedena ? kevalajJAnadarzanabhAvAt , saMyatadvAre saMyata Abhinivodhikasya pUrvapratipanno niyamAllabhyate, pratipadyamAnako bhajanayA, nanu / samyaktvalAbhAvasthAyAmeva matijJAnasya pratipannatvAt saMyataH kathaM pratipadyamAnako'vApyate !, satyametat , kevalaM yo'tivi-1, anukrama ... nizcaya evaM vyavahAra-matena mati Adi jJAnAnAM lAbha-alAbhasya varNanaM ~105 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: -RI darzanA prata dIti sUtrAMka H dIpa upoddhAte / zuddhatvAt samyaktvaM cAritraM ca yugapatpratipadyate sa tasyAmavasthAyAM pratipadyamAnasya saMyamasyApratipannatvAt saMyataH Abhi nibodhikajJAnasya pratipadyamAnako bhavati, uktaM cAsyaiva mUlAvazyakacUrNI-nasthi carittaM sammattavihUrNa dasaNaM tu bhnni||42|| yaja' bhajanAmevAha-sammattacarittAI jugavaM puvaM ca sammattaM,' upayogadvAre upayogo dvidhA-sAkAro'nAkAraca, tatra paJcadArANi jJAnAni trINyajJAnAni sAkAraH, catvAri darzanAni anAkAraH, tatra sAkAropayoge pUrvapratipannA niyamataH santi, prati-di padyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, anAkAropayoge tu pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, anAkAropayoge / || labdhyutpatterabhAvAt , AhAradvAre AhArakA pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu vikalpanIyAH, vivakSitakAle anAhArakA apAntarAlagatau pUrvapratipannAH sambhavanti, pratipadyamAnakAstu na bhavantyeva, adhunA bhASakadvAram-tatra bhASA labdhisampannA bhASakAH, te bhASamANA abhASamANA vA pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhaja4AnIyAH, bhASAlabdhizUnyAzcobhayavikalAH, te hyekendriyA eva, teSAM cobhayAbhAvaH prAgvat / parIcadvAre priittaaH-prtyek-||4 haizarIriNaH parIttIkRtasaMsArAvA, parIttIkRtasaMsArA nAma stokAvazeSasaMsArAH, ete ubhaye'pi pUrvapratipannAH niyamato labhyante, pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, aparIttAstu sAdhAraNazarIriNo'pAIpudgalaparAvAdapyupari saMsArA vA, te mithyASTisvA-10 dubhye'pyubhyviklaa|pryaaptkdvaaressniraahaaraadibhiH paryAptibhirye paryAptAHte pUrvapratipannA niyamato vidyante, vivakSitakAle hai pratipadyamAnakAstu bhajanIyAH, aparyAptakAstu SaTpotyapekSayA pUrvapratipannAH sambhavanti, na vitare / sUkSmadvAre sUkSmAH khalubhayavikalAH, vAdarAstu pUrvapratipakSA niyamataH samti, itare tu vivakSitakAle bhAjyA, adhunA saMjhidAra-tatreha anukrama ~106~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [13-15], bhASyaM H, vibhA gAthA [429], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka % H % dIpa saMjhino dIrghakAlikopadezena parigRhyante, te ca pUrvapratipannA niyamato labhyante, itare tu bhajanIyAH vivakSite kAle, asajinastu pratipannAH sambhavanti natvitare iti / bhava iti dvAraM, tatra bhavasiddhikAH saMjivat , abhvsiddhikaastuubhyshuunyaaH| caramadvAre caramo bhavo bhaviSyati yeSAM te abhedopacArAccaramAH, te ca pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu | vivakSitakAle bhAjyAH, acaramAstUbhayavikalAH, AbhiniyodhikajJAnameteSu gatyAdimArgaNAsthAneSu mAyete, tacca mArgitamuktaprakAraNeti // sAmpratamAbhinivodhikajIvadravyapramANamucyate-tatra pratipattimaGgIkRtya vivakSitakAle kadAcidbhavanti kadAcinneti, yadi bhavanti tarhi jaghanyata eko dvau trayo vA utkarSatastu kSetrapalyopamAsaikhyeyabhAgapradezarAzipramANAH, pratipannAsta jaghanyataH kSetrapalyopamAsavabhAgapradezarAzipramANAH utkarSatastu tebhyo vizeSAdhikAH, uktaM ca-11 sA khattapaliovamAsaMkhabhAga ukkosato pvjejaa| puvapavannA dosuvi paliyAsaMkhejaimabhAgA // 1 // " (vi0429) atra 'dosu| vittidvayorapi padayojaghanyapade utkRSTapade ca, navaraM jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizeSAdhikaM draSTavyaM, anyathotkRSTapadatvAyogAt // idAnI kSetradvAram-tatra nAnAjIvAnagI kRlya sarve'pyAbhinivodhikajJAnina ekatra piNDitA lokAsaGkhyayabhAgameva vyAnu-11 vanti, Aha ca mUlaTIkAkRt-"sarva evAbhinitrodhikajJAnino lokasyAsaGkhyayabhAge vartate" iti, ekajIvastvilikAgalyA gacchan manuttarasureSu saptasu caturdazabhAgeSu rajupramANeSu vartate, tebhyo vA''gacchan , adhastu paSThIM pRthivIM gacchan tato kAvA pratyAgacchan paJcasu caturdazabhAgeSu, nAtaH paramadhA kSetramasti, yasmAt samyagdRSTeradhaH saptamanarakagamanaM pratiSiddhaM, 14mapi pRthivIM yAvatsaiddhAMtikamatena virAdhitasamyaktvo gRhItenApi kSAyopazamikenaM samyaktvena kazcidutpadyate, tata ukta anukrama + mA.sU.8 -447 JanEducatanimal ~107 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 13-15], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [ 430-432], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH poddhA // 43 // | madhaH paJcasu caturdazamAneSviti, Ahaca bhASyakRt - "khetaM havejja caudasa mAgA santovariM Ahe paMca | iliyAgaIeN viggahagayassa gamaNe'havA''gamaNe // 1 // (vi0430 ) " kArmagranthikAbhiprAyeNa tu vaimAnikadevebhyo'nyatra tiryaG manuSyo vA vAntenaiva kSAyopazamikenotpadyate, na gRhItena, saptamanarakapRthivyAM punarubhayamatenApi vAntenaiva, Aha- apaH sakSamanara kapRthivyAmapi samyagdarzanalAbhasya pratipAditatvAt tata AgacchataH paJca caturdazabhAgA adhikA api kSetrasya labhyante, tataH kathamuktaM paJcasu caturddazasu bhAgeSviti, tadapyayuktaM, saSThamanarakapRthivyAH samyagdRSTerAgamanasyApyabhAvAt kathaM ?, yasmAt tata udvRttAstiryazvevAgacchanti, devanArakAJca samyagdRSTayo manuSyeSviti, uktaM ca- "Agamapi nisiddhaM caramAo jaMti jaM tiriksesuM / suranAragA ya sammaddiTThI jaM paMti maNupasuM // 1 // (vi0431) adhunA sparzanAdvAram-tatra kSetraspazenayorayaM vizeSa:- yatrAvagAhastat kSetraM, sparzanA tu tato'tiriktA, yatheha para mANorekapradezaM kSetraM saptapra dezA ca sparzanA, uktaM - " avagAhaNAiricaMpi phusaI bAhi~ jahANuNo'bhihiyaM / egapaesaM khetaM sattapaesA va se phuruNA // 1 // " (vi0432) etazca prAgapyabhihitaM // kAThadvAre upayogamadhikRtya ekasya anekeSAM ca jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrttamAtra eva kAlaH, labdhimaGgIkRtya jaghanyenaikasvAntarmuhUrtta utkarSataH SaTSaSTisAgaropamANi adhikAni, kathamiti cet, ucyate, iha kazcitsAdhurmatyAdijJAnAnvito dezonAM-pUrvakoTIM yAvat prabrajyAM paripAlya vijayavaijayantajayantAparAjita vimAnAnAmanyatamasmin vimAne utkRSTaM trayastriMzatsAgaropamaparimANaM devAyuranubhUya punarapratipatitamatyAdijJAna eva manujeSUtpanno dezonAM pUrvakoTIM prabrajyAM viSAya tadeva vijayAdiSUtkRSTamAyuH saMprApya punarapi apratipatitamatyAdijJAna eka manuSyeSu pUrvakoTIM jIvitvA siddhayati, 108~ mato dravya pramANakSe trasparzanA // 43 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM , vibhA gAthA [435-438], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama evaM vijayAdiSu vAyadayaM matala, athavA acyutadevaloke dvAviMzatisAgaropamakhidikeSu deveSu trIn vArAn gatala tAni TrASTisAgaropamAvi adhikAni bhAvanIyAni, adhika ceha naramaksambandhi pUrvakoTivayaM pUrvakoTicatuSTayaM vA draSTavyaM, nAnAjIvApekSayA tu sarvakAlaM, na khalu asau kAlo'sti yatrAbhinibodhikalabdhimadazUnyo bhavati loka iti, uktaM - "laDIvi jahazeNaM egassevaM parA imA hoi / aha sAgarovamAiM chAsaTThI sAiregAI ||1||do vAre vijayAisu gavassa tiviNae ahava taaii|airegN narabhaviyaM nANAjIvANa sbddhaa||2||" (vi0435-436) sAmpratamantaradvAram-tatraikajIkamadhikRtyAbhinibodhijJAnasyAntaraM jaghanyenAntarmahata, kathAmiti cet,sacyate, iha yadA kazcijIvaH samyaktvasahita matizAnamavAya pratipatva cAntarmuha mithyAtve sthitvA punarapi tadAvaraNakarmakSayopazamAt samyaktvasahitaM tadavAmoti tadA jayanvamantaramantarmuha matijJAnasya, utkarSatastvapAIpudgalaparAvarcaH, sacAzAtanApracurasthAvasAtavyaH, uktaM ca-"titthayapavayaNasurya AyariyaM gaNaharaM mahahiyaM AsAyaMto bahuso annNtsNsaariobhnnio||||(vi0437)" nAnAjIvAnapekSyAntarAbhAvA, jAminiyodhikajJAnibhirlokasya sarvadevAzunyatvAta, uktaM ca-"egassa jahanneNaM aMtaramaMtomuhusamukkosa / poggalapariyahaddhaM desUrNa dosabahulassa // 1 // (vi0438) jamasunna tehiM tato nANAjIvANamaMtaraM nasthi / " bhAga iti dvAraM, tatra matijJAninaHzeSajJAninAmajJAninAM cAnantatame bhAge varttate,zeSajJAnino hi siddhakevalisahitA ajJAninastu vnsptishitaaH| anantAH, AminibodhikajJAninastu sarvaloke'pyasamAtA eveti,Ahaba-"mainANaM sesANaM jIvANamaNatabhAgaMmi"( yA Twituiti athabhAvaddhAraM, tatra matijJAninaHkSAyopazamike bhAve vartante,matyAdicatuSTayasya kSAyopazamikatvAt / / sampratyalpabahutva-11 JanEducaumheermanand Maijaahelibrary.org ~109~ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [13-15], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| prata sUtrAMka dIpa anukrama upoddhAtedAran-taca Abhinivodhika z2AninAmeva pUrvapratipannapratipadyamAnAnAM parasparaM draSTavyaM, zeSajJAnyapekSayA alpavara-1| tvasya bhAgadvAra evAntargatatvAt, tatra sahAve sati sarvaslokAH pratipadyamAnakA: tebhyaH pUrvapratipannA jghnypdinodd-| laantrbhaa||44|| sayAtaguNAH tebhyo'pyutkRSTaSadinaH pUrvapratipannA vizeSAdhikA iti // sampati yathAcyAvarNitamatibhedasaGkhyAmadaza-1 *gabhAvAH nadvAreNopasaMharannAha AbhiNiyohiyanANe aTThAvIsaM havaMti pyddiio| AbhinivodhikajJAne'STAviMzatirbhavanti prakRtayaH, prakRtayo bhedAH ityanAntaraM, kathamaSTAviMzatiH prakRtayo bhavantIti cet, ucyate, iha caturkI vyaJjanAvagrahaH, tasya nayanamanovarjendriyasambhavAt , arthAvagrahaH poDhA, sarvendriyamanassu tasya sambhavAt , evaM poDhA IhA poDhA apAyaH SoDhA dhAraNA, sarvasaGkalanayA'STAviMzatirbhedA, nanu prAgevAvagrahAdinirUpaNAyAM 'atthANaM oggahaNa' mityAdAvetA prakRtayaH pradarzitA eva kimarthaM punaH pradazyante, naiSa doSaH, tatra hi satre na savAniyama uktaH, iha tu saGgyAniyamena pratipAdana gityapaunaruvatyaM / / idaM ca matijJAnaM caturvidham , tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra ca dravyataH sAmAnyAdazena matijJAnI sabaidravyANi dharmAstikAyAdIni jAnAti na vizeSAdezena. kimuktaM bhavati?-sAmAnyaprakAreNa asaSeyapradezAtmako lokavyApI amUrsaH prANinAM pudgalAnAM ca gatipariNAmapariNatAnAM gatyupaSTambhaheturdharmAstikAyaH asakveyapradezAtmaka eva lokavyApI amUrtaH prANipudgalAnAM sthitipariNAmapariNatAnAM sthityupaSTambha turadharmAstikAyaH anantapradezAtmako lokAlokavyApI amUrto'vakAzadAnaheturAkAzAstikAya ityAdirUpeNa paDapi dravyAMgyavavujhyate na tu sarvavizeSaH, sarvaparyAyANAM kevaligamyatvAt , uktaM ca-"taM puNa -* ... atha AbhinibodhajJAnasya 28 prakRtayaH varNanaM ~110~ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 16, 17], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Jan Educon caubihaM neyabhedato teNa jaM taduvautto / AeseNaM savaM davAi cauvihaM muNai // 1 // Aesotti pagAro oghAdeseNa saGghadavAI | dhammatthiyAiyAI jANai na u sahabhedeNaM // 2 // " ( vi0402 - 403 ) evaM sAmAnyAdezena matijJAnI kSetrato lokAlokaM jAnAti kAlataH sarvakAlaM, iha yadyapi kSetrakAlau sAmAnyena dravyAntargatau tathApi nivAsa mAtraparyAyamadhikRtya kSetraM varttanAdirUpatAmadhikRtya kAlo bhedena rUDha iti pRthagupAdAnam, bhAvata audayikAdIn paJca bhAvAn, uktaM ca-- "khettaM logAlogaM, kAlaM saGghaddhamava tivipi / paMcodaiyAIe bhAve jaM neyamevaiyaM // 1 // " (vi0404) tadevamuktaM matijJAnam, sAmpratamavasaramA zrutajJAnamatastatpratipipAdayiSuridamAha - suNANe payaDIo vistharato Avi bocchAmi // 16 // zrutajJAnaM pUrvavyutpAditazabdaM tasmin prakRtayo- bhedAstAH 'vistarataH' prapaJcena cazabdAt saGkSepatazca, apizabdaH sambhAvane sacaitat sambhAvayati tadanantaraM - avadhiprakRtIzca vakSye abhidhAsye / samprati tA eva zrutaprakRtIrvarzayati--- patteyamakkharAI akkharasaMjoga jattiyA loe / evaiyA suyanANe papaDIo hoMti nAyavA // 17 // ekamekaM prati pratyekamakSarANi - akArAdIni anekAnekabhedAni, tadyathA-akAraH sAnunAsiko niranunAsikaza, punarekaikastridhA - udAtto'nudAttaH svaritazceti SoDhA akAraH, evamAkAraH plutazcatyeSTAdazAvarNabhedAH, evamivarNAdiSvapi yathAsambhavaM bhedajAtamabhidhAnIyaM, tathA akSarANAM saMyogA akSarasaMyogA vyAdayo yAvanto loke yathA ghaTaH paTa ityAdi vyAghraH strI ityAdi, ete cAnantAH nanu saGkhyeyAni akArAdInyakSarANi tatasteSAM saMyogA api saGkhyA eva ghaTante kathamanantA iti 1, ... atha zrutajJAnasya prakRtayaH varNanaM Far Fate & Personal Use Only ~111~ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [18], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1423], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka | dIpa anukrama podAte ucyate, iha pudgalAstikAyAdikamabhidheyaM, pudgalAstikAyAdikaM ca parasparavilakSaNamanantaM ca tapadhA-paramANurviprade-1 *zikastripradeziko yAvadanantANuka ityAdi, abhiSeyabhede cAbhidhAnasyApi bhedaH, abhidhAnabhedasyAbhidheyabhedahetukatvAt . // 4 // ekatrApi cAbhiSeye'bhidheyadharmabhedato'nekAbhidhAnapravRttiyathA paramANuniraMzo niravayavo niSpradezo nirbhedaH, tathA dhanapratijJA vidyaNuko baMzo dvipradezo dvibhedo yavayava ityAdi, na caite dhvanayaH sarvadhaikAbhidheyavAcakAH sarvazabdAnAM bhinnapravRttinimi-13 -14 *ttatvAt, evaM sarvadravyeSu sarvaparyAyeSu ca yathAyoga bhAvanIyaM, tato bhavantyanantA akSarasaMyogAH, 'etAvatyaH'iyatparimANAH prakRtayaH zrutajJAne bhavanti jJAtavyAH // samprati sAmAnyarUpatayopadarzitAnAmanantAnAM zrutajJAnaprakRtInAM yathAva denA pratipAdanasAmarthyamAtmanaH khalu apazyannAha-[paM0 20..] "kaso me vapaNe sattI suynaannsvpyddiio| coisavihanikkhevaM suyanANe Avi vocchAmi // 18 // " kuto me-mama varNayituM-pratipAdayituM zaktiH-sAmarthya , naivetyarthaH, kA.?-'zrutajJAnasarvaprakRtIH' prakRtayo-bhedAH sarvAzca tAH prakRtayazca sarvaprakRtayaH zrutajJAnasya sarvaprakRtayaH zrutajJAnasarvaprakRtayastAH, kathaM na zaktiriti cet, ucyate, vaha ye granthAnusAriNo mativizeSAste'pi zrutamiti pratipAditAH, uktaM ca-'teviya maIvisesA suyanANanbhatare jaann|( ) dAtAMzcotkRSTa zrutadharo'pyabhilApyAnapina sarvAn bhASituM samarthaH, teSAmanantatvAdAyuSaH parimitatvAdAcA kramavattitvAcca,AhA // 45 // ca bhASyakRta-"jAvaMto vayaNagRhA muANusAreNa kei lbhNti| te sadhe suanANaM bheANatA maivisesA ||1||(vi02215) ukosavasuanANI vijANamANovi te'bhilappe'vi / na tarai sadhe votuM na pahuppai jeNa kAlo se ||2||(vi01423)" tato' JanEducenhan P ujanelibrary.org, ~112~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [19], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [453], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama zaktistasmAcaturdazavinikSepa, nikSepaNaM nikSepo nAmAdinyAsaH caturdazavizvAsau nikSepazca caturdazavighanikSepaH taM, 'zrutajJAne' zrutajJAnaviSayaM, pazabdAt zrutAjJAnaviSayamapizavdAdubhayaviSayaM ca, tat zrutajJAne-samyakzrute zrutAjJAne-asaMjhimidhyA te ubhaya zrute-darzanavizeSaparimahAdakSarAnakSarAdirUpe vakSye-abhidhAsye, ukaMca-nANaMmi sue coisavihaM casaheNa tahaya annANe / avisadeNubhayamivi kiMci jahAsaMbhava vocch||1||" (vi0451) sampati caturdazavidhazrutanikSepasvarUpopadarzanArthamAha_ "aksara saNNI samma sAIyaM khalu sapaJjavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviDhe satsavi eesapaTivakkhA // 19 // " ___ akSarAdIni sapta dvArANi anavarAdipratipakSasahitAni caturdaza bhavanti, sarvatra ca 'sUcanAt sUtra'mitikRtvA zrutazabdo draSTavyaH, akSara zrutamanadharazrutamityAdi, tatra akSaramiti 'kSara saJcalane na kSaratItyakSaraM, tacca jJAnaM-cetanA, na khalvidama|nupayoge'pi pracyavate tato'kSaramiti bhAvaH, itthaMbhUtabhAvAkSarakAraNatvAdakArAdikamapyakSaramabhidhIyate, kAraNe kAryoMpacArAt, athavA arthAn bharati na ca vayamupayAtItyakSaraM, tacca samAsatastrividhaM, tadyathA-saMjJAkSara byaJjanAkSaraM labdhyakSaraM ceti, tatra saMjJAkSaramakSarAkAravizeSaH, yathA ghaTikAsaMsthAno dhakAraH, kuruTisaMsthAnazcakAra ityAdi, taca bAhayAdilipIvidhAnAdanekavidha, tathA vyaJjanAkSaraM-vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM, vyaJjanaM ca tadakSaraM vyaJjanA-14 baraM, toha sarvameva bhASyamANamakArAdi hakArAnta, ardhAbhivyaJjakatvAt , tathA yo'kSaropalambhastallandhyakSaraM, tacca indridimamanonimittaM zrutamanyAnusAri jJAnaM tadAvaraNakSayopazamo vA, satra saMjJAkSaraM vyaJjanAvaraM ca dravyAvara, zrutajJAnAkhya Maijaahelibrary.oros ~113~ Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [20], bhASyaM [-] vi0bhA0 gAthA [ 502,503], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH poddhA // 46 // bhAvAkSarakAraNatvAt labdhyakSaraM tu bhAvAkSaraM vijJAnAtmakatvAt, akSaraM ca tat zrutaM ca akSarazrutaM // uktamakSarazrutam / idAnImanakSara zrutasvarUpamabhidhitsurAha "UsasiyaM nIsasiyaM nicchUDhaM khAsiyaM va chIyaM ca / nissiMghiyamaNusAraM aNakkharaM cheliyAIyaM // 20 // " ucchrasanamucchrasitaM bhAve kapratyayaH, tathA niHzvasanaM niHzvasitaM niSThIvanaM niSTyUtaM kAsanaM kAsitaM cazabdaH samuca yArthaH, kSavaNaM kSutaM, cazabdaH samuccayArtha eva, asya ca vyavahitaH sambandhaH seNTitAdi cAnakSarazrutamiti, nissaMghanaM nissiMghitaM, anusvAravat anusvAraM, 'asvAdimya' iti matvarthIyAtpratyayavidhAnAdanakSaramapi yadanusvAravat uccAryate tadanakSaramanusvAramiti bhAvArthaH, etaducchusitAcanakSaraM - anakSarazrutaM, na kevalametat kintu seNTanaM siSTitaM etadAdi |cAnakSara zrutamiti // iha ucchusitAdi dravyazrutamAtraM, dhvanimAtratvAt, athavA zrutavijJAnopayuktasya jantoH sarva eva vyApAraH zrutaM, tasya tadbhAvena pariNatatvAt, yadyevaM tarhi kimiti karacaraNAdiceSTApi zrutamiti na vyavahriyate 1 yenockRsitAdyevokamiti, ucyate, rUDhivazAt, tathAhi ucchasitAdyeva zrutamiti vyavahAramavatIrNa, tasya zrUyamANatvAt, na karAdiceSTA, tasyAH zravaNapazcAtItatvAt, anusvArAdayastvakArAdivarNA ivArthasyAdhigamakA iti nirvivAdameva te zrutaM, Aha ca bhASyakRt - "UsasiyAI daSasuyamettamahavA sutovauttassa / savocciya vAbAro suyamiha to kiM na ceTThAvi ! // 1 // ruDIeN taM suyaM subaiti ceTThA na subaha kayAvi / ahigamagA vaNNA iva jamaNussArAdayo teNaM ||2|| " (vi0502 - 503 ) uktamanakSara zrutadvAraM, idAnIM saMjJidvAram atha saMjJIti kaH zabdArthaH 1, ucyate, saMjJAnaM saMjJA, sA asyAstIti saMjJI, nanu For Fate & Personal Use Only ~114~ akSarAna kSara zrute gA. 19-20 // 46 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [20], bhASyaM , vibhA gAthA [505-507], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata 624 sUtrAMka dIpa anukrama yadi saMjJAsambandhamAtreNa saMjJI tata ekendriyA api saMjJinaH prApnuvanti, teSAmapyAhArAdisaMjJAsadbhAvAt , tathA ca prajJApanAsUtram -"egidiyANaM bhaMte ! kaivihA saNNA paNNatA, goyamA! dasavihA pannattA, taMjahA-AhArasapaNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA kohasaNNA mANasaNNA mAyAsaNNA lobhasaNNA ohasaNNA logasaNNA" iti, satyametat , 8 kevalametAsu saMjJAsu madhye yA oghasaMjJA lokasaMjJA vA sA'tistokA, tato na tatsambandhamAtreNa saMjJIti vyapadeSTuM zakyaH na khalu kArSApaNadhanamAtreNa loke dhanavAnityucyate, yA tvAhArabhayaparigrahamaithunAdikA saMjJA sA bhUyasyapi mohanIyo. dayaprabhavatvena na viziSTA, na cAviziSTayA saMjJayA saMjJItyabhidhAtuM zakyaM, na hyaviziSTena mUrtimAtreNa loke rUpavAniti vyavahAraH, tato yA mahatI zobhanA ca jJAnAvaraNakarmakSayopazamajanyA manojJAnarUpA saMjJA tayaiva saMjJIti vyapadizyate, uktaMca-"jaha saNNAsaMbaMdheNa saNiNo teNa saNiNo ske| egidiyAiyANavi jaM saNNA dasavihA bhnniyaa| // 1 // thovA na sohaNAviya jaM sA to nAhikIrae ihaI / karisAvaNe na dhaNavaM na rUvarva muttimiceNaM // 2 // jaha vahudayodhaNavaM pasandharUvo ya rUva hoi / mahatIe sohaNAe ya taha saNNI naannsnnnnaae||3||" (vi0505-507) sa ca | saMjhI vividhastadyathA-dIrghakAlikopadezena hetuvAdopadezena dRSTivAdopadezena ca, tatra yayA saMjJayA sudIrghamapi kAlamatItamartha smarati eSyantaM ca cintayati, yathA-kathaM nu nAma mayA kartavyamiti, sa dIrghakAlikopadezena saMjJI, dIrghaH kAlo dIrghakAlaH so'syAstIti dIrghakAlikaH sa cAsAvupadezazca, upadezobhaNanaM, dIrghakAlikopadezastena, eSa ca dIrghakAlikopadezena | saMjJI manojJAnAvaraNakarmakSayopazamaSazAnmanolandhisampanno'nantAn manoyogyAna pudgalAn gRhItvA manastvena pariNa anitary.com ~115 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [20], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 515-517], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upogrA // 47 // | madhya manyate cintanIyaM vastujAtaM, tenAsau garbhajastiryagmanuSyo vA devo nArako vA draSTavyo, na zeSa ekendriyAdiH, viziSTamanolabdhivikalatvAt, tathA ca sati dIrghakAlikopadezenAsaMjJI ekendriyo dvIndriyAdizca pratipattavyaH, heturnimittaM kAraNamityanarthAntaraM tasya vadanaM vAdaH tadviSaya upadezaH - prarUpaNaM hetuvAdopadezastena saMjJI, yo buddhipUrvakaM svadehapari| pAlanAya iSTeSvAhArAdiSu pravarttate aniSTebhyastu nivarttate sa ca dvIndriyAdirapi veditavyaH, tasyApi manaHsaJcintanapUrvaka miSTAniSTaviSayapravRttinivRttidarzanAt, kevalamasya manasA cintanaM prAyo varttamAnakAlaviSayaM na bhUtabhaviSyadviSayamalpamanolabdhisampannatvAt, tato na dIrghakAlikopadezena saMjJI labhyate, etanmatenAsaMjJina ekendriyA eva draSTavyAH, untaM ca- "je puNa saciteraM iDANiTThesu visayavatthusuM / vati niyattaMti ya sadehaparipAlaNAheraM // 1 // pApaNa saMpaicciya kAmi tayA Na dIhakAlaNNU / te heuvAyasaNNI nicciTThA hoti u asaNNI // 2 // " (vi0515-516) tathA dRSTiH darzanaMsamyaktvAdi tasya vadanaM vAdaH tadviSaya upadezaH- prarUpaNaM tena saMjJI - samyagdRSTistasya saMjJA jJAnAvaraNakSayopazamabhAvAt, asaMjhI miSyAdRSTiH, uktaM ca- "sammaddiTThI saNNI saMte nANe khaovasamiyaMmi / assaNNI micchataM diTThIvAyovaeseNaM // 1 // (vi0517)" tatazca saMjJinaH zrutaM saMjJizrutaM, tathA asaMjJinaH zrutamasaMjJizrutaM, tathA samyak zrutaM - aGgAnaGgapraviSTamacArAvazyakAdi, tathA mithyA zrutaM purANarAmAyaNabhAratAdi, sarvameva vA darzanaparigrahavizeSAtsamyak zrutaM itaradvA, tathAhi-samyagdRSTau sarvamapi zrutaM samyak zrutaM, heyopAdeyazAstrANAMheyopAdeyatayA parijJAnAt, mithyAdRSTau sarva mithyA zrutaM viparyayAt // tathA sAdisaparyavasitamanAdyaparyavasitaM ca nayAnusArato'vaseyaM, tatra dravyAstikanayamatAdezena anAdyaparyavasitaM dharmAstikA 116~ saMjJizrutAdibhedAH // 47 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [20], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 537], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH yAdivat, paryAyAstikanayamatAdezena sAdisaparyavasitaM anityatvAt nArakAdiparyAyavat, Aha va bhASyakRt - "asthiti nayasteyaM aNAipajJyaMtamatthikAyaca / iyarassa sAisaMtaM gaipajjA ehiM jIvana // 1 // (vi0537)" athavA dravyAdicatuSTayamadhikRtya sAdhanAdyAdi bhAvanIyam, tadyathA - ekaM puruSaM pratItya sAdisaparyavasitaM nAnAjIvAnAzrityAnAdyaparyavasitaM, kadAcidapi vyavacchedAbhAvAt, kSetrataH pazca bharatAni paJcairavatAni pratItya sAdisaparyavasitaM, suSamasuSamAdAvabhAvAt paJca mahAvidehAnadhikRtyAnAdyaparyavasitaM sakalakAlaM tatra bhAvAt, kAlato'vasarpiNIM utsarpiNIM cAdhikRtya sAdisaparyavasitaM tRtIyAdyarakeSveva bhAvAt, notsarpiNyavasarpiNImadhikRtyAnAdyaparyavasitaM, mahAvideheSu satataM bhAvAt, bhAvataH prajJApakagatAn upayogasvaraprayakSasthAnavizeSAdIn bhAvAn gatisthAnabhedasaGghAtavarNarasagandhasparzanAdIn jJeyaga| tAMzca bhAvAn pratItya sAdisaparyavasitaM prajJApakabhAvAnAM jJeyabhAvAnAM cAnyathAnyathAbhAvAt, kSAyopazamikaM punarbhAvama zrIkRtyAnAdyaparyavasitaM tasya sarvakAlaM bhAtrAt, khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe tasya ca vyavahitaH sambandhaH, saptaivaite zrutapakSAH sapratipakSAH, na punaH pakSAntaramasti, sato'traivAntarbhAvAt / samprati gamikadvAraM tatra gamA-bhaGgakAH gaNitAdivizeSAzca, yadivA kAraNavazato ye sadRzapAThAste gamAH te'sya santIti gamikaM 'ato'nekasvarA' ditimatvarthIya ikapratyayaH, tacca prAyo dRSTivAdaH, uktaM ca nanyadhyayane- "garmiyaM diTTivAdo" iti yatpunarasadRzapAThaM tad agamikaM tacca prAyaH | kAlikaM / sAmprataM aMgapraviSTadvAraM-- atha aGgapraviSTAnaGgapraviSTayoH kaH prativizeSaH 1, ucyate, yad gaNadharaiH sAkSAd | dRbdhaM tayajJamaviSTaM tacca dvAdazAGgaM, yatpunaH sthavirairbhadrabAhusvAmiprabhRtibhirAcAryairupanibaddhaM tadanaGgapraviSTaM, tacAvazyaka Far Fate & Personal Use Only ~117~ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [20], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 550-552 ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH poddhA niryuktyAdi, athavA vAratrayaM gaNadharapRSTena satA bhagavatA tIrthakareNa yatpratyucyate 'uppanne vA bigamei vA dhuve vA' 4 iti padatrayaM tadanusRtya yanniSpannaM tadaGgapraviSTaM yatpunargaNadhara praznavyatirekeNa zeSakRtapraznapUrvakaM vA bhagavato mukalaM // 48 // vyAkaraNaM tadadhikRtya yanniSpannaM jambUdIpaprajJatyAdi, yacca vA gaNadharava cAMsyeyopajIvya dRbdhamAvazyaka niyuktyAdi pUrva sthaviraistadanaGgapraviSTaM, yadivA yatsarvatIrthakara tIrtheSvaniyataM tadanaGgapraviSTaM, sarvapakSeSu dvAdazAGgAnyaGgapraviSTaM, zeSamanaGgapraviSTaM, | uktaM ca - "gaNaharatherakayaM vA AemA mukkavAgaraNato vA / dhuvacalavisesato vA aMgANaMgesu nANattaM // 1 // vi0550) nanu pUrva tAvat pUrvANi bhagavadbhirgaNadharairupanibadhyante, pUrva karaNAt pUrvANIti pUrvAcArya pradarzitavyutpattizravaNAta, pUrveSu ca sakalavADayasyAvatAro, na khalu tadasti yatpUrveSu nAbhihitaM tataH kiM zeSAGgaviracanenAGgabAhya viracanena vA 1, ucyate, iha vicitrA jagati prANinaH tatra ye durmedhasaH te pUrvANi nAdhyetumIzate, pUrvANAmatigambhIrArthatvAt teSAM ca durmedhastvAt strINAM pUrvAdhyayanAnadhikAra eva, tAsAM tucchatvAdidoSabahulatvAt uktaM ca- "tucchA gAravabahulA caliMdiyA dubalA dhiIe ya / iti aisesajjha| yaNA bhUyAvAyo na itthINaM // 1 // (vi0552) " antra atizeSAdhyayanAni - utthAnazrutAdIni bhUtavAdo-dRSTivAdaH / tato durmedhasAM strINAM cAnugrahAya zeSAGgAnAmaGgabAhyasya ca viracanamiti, uktaM ca- 'javitha bhUyAbAda sabassa vayogayassa oyAro / nijjUhaNA tahavihu dummehe pappa itthI ya // 1 // (vi0551) " gAthAzeSaM avadhAraNaprayogaM darzayatA vyAkhyAtaM // satyadaprarUpaNAdi | matijJAnavat AyojyaM // tadevaM pratipAditaM svarUpeNa zrutajJAnaM, sAmprataM viSayadvAreNa: nirUpyate - caturvidhaM zrutajJAnaM, tadyathAdravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca tatra dravyataH zrutajJAnI upayuktaH sarvANi dravyANi jAnAti, natu pazyati, kSetrataH sarva Far Pote & Personal Use Only 118~ saMbudA dibhedAH // 48 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [21,22], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA -1, mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka * % dIpa anukrama kSetraM kAlataH sarve kAlaM bhAvataH sarvAn bhAvAn / idaM ca zrutajJAnaM sarvAtizayaratnakalyaM prAyo gurvadhInaM ca tato vineyajanAnugrahArtha yo yathA cAsya lAbhastaM tathA'sya darzayati "AgamasatthagrahaNaM jaM buddhiguNe hiM ahahiM dihU~ / ti suyaNANalaM taM puvavisArayA dhIrA // 21 // " A-abhividhinA sakalazrutaviSayavyAptirUpeNa mayodayA vA yathAvasthitaprarUpaNayA gamyate-paricchidyate arthA yena sa AgamaH, 'puMnAmnItikaraNe ghapratyayaH, sa caivaMvyutpattyA avadhikevalAdirUpo'pi prAmoti tatastadvyavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-zAstreti ziSyate'neneti zAstraM Agamazca tat zAstraM ca AgamazAstra, AgamagrahaNena SaSTitatrAdikuzAstravyavacchedaH, teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvenAnAgamatvAt , AgamazAstrasya grahaNamAgamazAstragrahaNaM, yad buddhigunnaiH| vakSyamANeH karaNabhUtairaSTabhidRSTaM tadeva grahaNaM zrutajJAnasya lAbhaM avate, pUrveSu vizAradAH pUrvavizAradAH, vishaardaa-vipshcitH| dhIrAH-vratapAlane sthirAH, kimuktaM bhavati ?-yadeva jinapraNItavacanArthaparijJAnaM tadeva paramArthataH zrutajJAnaM, na zeSamiti // buddhiguNairaSTabhirityuktamatastAneva buddhiguNAnAha__ "sussasai paDipucchai sui giNhai ya Ihae vAvi / tatto apohae vA dhArei karei vA sammaM // 22 // " | | pUrva tAvat zuzrUyate-vinayayukto guruvadanAravindAnnirgacchadvacanaM zrotumicchati, tataH pratipRcchati yatra zaGkitaM bhavati | sAtatra bhUyo'pi vinayanamratayA vacasA gurumanaH prahAdayan pRcchati, pRSTe ca sati yadguruH kathayati tat samyak-vyAkSepapari-1 hAreNa sAvadhAnaH zRNoti, zrutvA cArtharUpatayA gRhNAti, gRhItvA ca Ihate-pUrvAparAvirodhena paryAlocayati, cazabdaH samu -is-% mA.sU. 9 N Free Porn Panelibrary.orgE ~119~ Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 23, 24], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 49 // cayArthaH, apizabdaH paryAlocayan kiJcitsvabuddhyA'pyutprekSate iti sUcanArthaH, tataH -- paryAlocanAnantaramapohate eva| metat yadAdiSTamAcAryeNa nAnyathetyavadhArayati, tatastamarthaM nizcitaM svacetasi vismRtyabhAvArthe samyak dhArayati, karoti ca samyak yathoktamanuSThAnaM, yathoktAnuSThAnamapi zrutajJAnaprAptihetuH, tadAvaraNakarmakSayopazamanimittatvAt, athavA yad yad AjJApayati gurustattatsamyaganugrahaM manyamAnaH zrotumicchati zuzrUSate, pUrvasandiSTazca sarvakAryANi kurvan punaH pRcchati pratipRcchati, punarAdiSTaH samyak zRNoti zeSaM pUrvavat // tadevaM vyAkhyAtA guNAH samprati yat zuzrUpate ityuktaM tatra zravaNavidhimAha - "sUrya huMkAraM vA vADhakkAra paDipuccha vImaMsA / tatto pasaMga pArAyaNaM ca pariNiTTa satsamae // 23 // " 'mUka' miti prathamato mUkaM zRNuyAt kimuktaM bhavati 1 - prathamazravaNe saMyatagAtrastUSNImAsIta, tato dvitIye zravaNe huGkAraM dadyAt, vandanaM kuryAdityarthaH, tRtIye vADhakAraM kuryAt, bADhaM- evametat nAnyatheti prazaMsedityarthaH, caturthe zravaNe gRhItapUrvAparasUtrAbhiprAyo manAk pratipRcchAM kuryAt kathametat iti pazcame mImAMsAM pramANajijJAsAM kuryAditi bhAvaH, SaSThe zravaNe taduttarottaraguNaprasaGgaM pAragamanaM cAsya bhavati, tato saptame zravaNe pariniSTho, guruvadanubhASate ityarthaH // evaM tAvat zravaNavidhiruktaH, samprati vyAkhyAnavidhimabhidhitsurAha- "suttattho khalu paDhamo bIo nijuttimIsito bhaNito / tahao ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge 24" prathamo'nuyogaH sUtrArtha :- sUtrArthapratipAdanaparaH, khalu evakArArthaH sa cAvadhAraNe, tato'yamartha:--- guruNA prathamo'nu Far Fate & Personal Use Only 120~ buddhiguNAH anuyogavidhiH 21-24 // 49 // www.janelibrary.or Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [25], bhASyaM H, vibhA gAthA ], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama yogaH sUtrAbhidhAnalakSaNa eva kartavyA, mA bhUt prAthamikavineyAnAM matibhedaH, dvitIyoknuyogaH suutrsprshkniyuktimishrito| bhaNitastIrthakaragaNadharaiH, sUtrasparzaniyuktisahitaM dvitIyamanuyoga gururvidadhyAdityAkhyAtaM tIrthakaragaNadharairiti bhAvaH, tRtIyazcAnuyogo niravazeSa:-prasakAnuprasaktapatipAdanalakSaNa iti, 'eSA' uktalakSaNo vidhirbhavatyanuyoge-vyAkhvAyaryA, Aha-pariniSThA saptame ityuktaM vayazcAnuyogamakArAstadetatkathaM ?, ucyate, trayANAmanuyogaprakArANAmanyatamena kenaciprakAreNa bhUyo bhUyo bhAgyamAnena saptavAraM zravaNaM kAryate, tato na kazciddoSaH, athavA kazcinmandamativineyamadhikRtya taduktaM draSTavyaM, na punareSa eva sarvatra zravaNavidhiniyamaH, udghaTitajJavineyAnAM sakRcchravaNata evAzeSagrahaNadarzanAditi | kRtaM prasaGgena // tadevamuktaM zrutajJAnasvarUpam , samprati prAgabhihitaprastAvamavadhijJAnamupadarzayannAha "saMkhAtItAo khalu ohInANassa sbpyddiio| kAI bhavapacaiyA khaovasamiyA u kAovi // 25 // " 4. sadAnaM sajayA tAmatItA:-atikrAntAH saGkhyAtItAH, asakyeyA ityarthaH, tathA sahayAtItamanantamapi bhavati tatakSA namtA apIti draSTavya, tathA ca khaluzabdo vizeSaNArthaH, sa caitat vizinaSTi-kSetrakAlAkhyaprameyApekSayA saGkhyAtItA dravyabhAvAkhyaprameyApekSayA tvanantA iti, avadhijJAnasya-prAgnirUpitazabdArthasya prakRtayo-bhedA, sarvAzca tAH prakRtayazca sarvaprakRtayaH, iyamatra bhAvanA-dahAvadherlokakSetrAsayayabhAgAdArabhya pradezavRyA asaGkhyeyalokaparimANamuskRSTamAlamvana-1 tayA kSetramuktaM, kAlazcApalikAyA asoyabhAgAdArabhya samayavRyA khasvasoyotsapiNyavasappiNIpramANa ukta, jJeyasAbhadAca jJAnasya bheda iti kSetrakAlAvadhikRtya saMkhyAtItAstatprakRtayaH, tathA tejasavAradravyApAntarAlavayanantaprAdezika JanEducaumheermanand Maijaahelibrary.oroE ~121 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [26], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [572-574], mUlaM -gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| prata avadhebhaidA 25.26 sUtrAMka dIpa anukrama upoddhAtAyAdArabhya vicitravRddhyA sarvamUladravyANyuskRSTa viSayaparimANaM dravyataH prativastugatAsaGgyeyaparyAyaparimANaM viSayamAna bhAvato, jJeyabhedenaiva jJAnasyApi bheda iti samastaM pudgalAstikAyaM tatparyAyAMzcAGgIkRtyAnantA avadheH prakRtayaH, AsAM ca madhye kAzcanAnyatamAH prakRtayo bhavapratyayAH' bhavanti karmavazavarcinaH prANino'sminniti bhavo-nArakAdijanma sa pakSiNAM gaganagamanalabdhirivotpattI pratyayaH-kAraNaM yAsAM tAH bhavapratyayAH, tAzca nArakAmarANAmeva, kAzcana punaranyatamAH guNapratyayAH' kSayopazamena nivRttAHkSAyopazamikAH tAzca tiryamanuSyANAM, uktaMca-"bhavapaJcaiyA nArayasurANa pakkhINa vA nabhoga. maNaM / guNapariNAmanimittA sesANa khovsmiyaao||1||" (vi.572) nanu avadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve pratipAditaM, nArakAdibhavastvaudayikaH, tataH sa kathaM tAsAmavadhiprakRtInAMpratyayo bhavitumarhati !, naiSa doSaH, tAsAmapi kSayopazamanibandha natvAt , kevalamasau kSayopazamastasmin nArakAmarabhave satyavazyaMbhAvIti bhavapratyayAstA ityuktaM, Aha ca bhASyakRt|"ohI khaovasamie bhAve bhaNito bhavo tahodaie / to kiha bhavapaJcaio vottuM jutto'vahI doNhaM ? // 1 // sovi hu khovasamio kiM tu sa evamkhaovasamalAbho / taMmi sai hoavassaM bhaNNai bhavapaJcamao to so // 2 // " (vi. 573| 574 ) sAmprataM sAmAnyarUpatayoddiSTAnAmavadhiprakRtInAM vAcaH kramavartitvAdAyupazcAtpatvAt yathAvadena tatpratipAdanasAmarthyamAtmano'pazyaniyuktikRdAha "katto me vapaNe sattI ohissa svpyddiio| codasavihanikkhevaM iDDIpatte ya vocchAmi // 26 // " kuto 'meM mama varNayituM zaktiravadheH sarvaprakRtI, naiva zaktirityarthaH, AyuSaH parimitatvAdvAcaH kramavartitvAca, M // 50 // Jan Educson troo Hijaahelibrary.org ~122 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [27,28], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA -1, mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata * sUtrAMka ** % tathApi vineyajanAnugrahAya caturdazavidhanikSepaM avadheH sambandhinamAmoSadhyAdilakSaNaM Rddhi prAptAH RddhiprAptAstAMzca, cazabdaH samuccaye, vakSye-abhidhAsye // tatra caturdazavidhanikSepamatipipAdayiSustadvAragAthAdvayamAha "ohI khetta parimANe, saMThANe ANugAmie / avahie cale tiva-maMdapaDivAuppayA iya // 27 // nANadasaNavinbhaMge, dese khitte gaI iya / ihIpattANuoge ya, emeyA paDivattIo // 28 // " iha avadhyAdIni gatiparyantAni caturdaza dvArANi, Rddhistu cazabdasamuccitatvAt paJcadazaM dvAram , tacca caturdazavidhanikSepavaktavyatAnantaraM pazcAdvakSyate, anye tyAcAryA avadhirityetatpadaM parityajya AnugAmikamanAnugAmikasahitamadArthato'bhigRhya caturdaza dvArANi vyAcakSate, vadanti ca-yasmAnAvadhiH prakRtiH, kintu prakRtimAna , prakRtInAM ca catu IzadhA nikSepa iti, pakSadvaye'pyavirodhaH, tatrAvadhiriti avadhernAmAdibhedabhinnasya svarUpamabhidhAtavyaM, avadhizabdo dvirAvaya'te, arthavazAcca vibhaktipariNAma iti 1, jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnamavadheH kSetraparimANaM vaktavyaM 2, tathA saMsthAnamavadhervaktavyaM 3, tathA anugamanazIla AnugAmiko'vadhiH sapratipakSo vaktavyaH, ekArAmtatA sarvatrApi prathamAntasya prAkRtatvAt , yathA-'kayare Agacchai dittarUve' ityAdi 4, tathA dravyAdiSu kiyantaM kAlamapratipatitaH san upayogato labdhitazcAvatiSThate ityavasthito'vadhirvaktavyaH5, tathA varddhamAnatayA kSIyamANatayA ca cala:-anavasthito'vadhivaktavyaH 6 / tadhA tIbro mando madhyamazcAvadhirvaktavyaH, tatra tIno-vizuddhaH mandaH-avizuddhaH tIbramandastUbhayaprakRtiriti 7, tathA dravyAdyapekSayA ekakAle pratipAtotpAdau vaktavyau 8,tathA jJAnadarzanavibhaGgA vAcyAra, kimukkaM bhavati ?-kimatra jJAnaM dIpa anukrama % xA4 xx - ante Pulse Hijaahelibrary.org ... atha avadhijJAnasya prakRtaya: varNanaM kriyate ~123 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- malasUtra adhyayanaM , niyukti: [29], bhASyaM , vibhA gAthA F], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata | // 51 // sUtrAMka - % % % dIpa anukrama RA kiMvA darzanaM ko yA vibhaGgA, parasparatazcAmIrAmalpabahustvaM ca cintanIyamiti jJAnadarzanavibhAratrayamavasAtavyaM 11, kSetrAdIni tathA 'desa'tti kasya dezaviSayaH sarvavipayo vA'vadhirbhavatIti vaktavyaM 12, tathA 'khetati sambaddhAsambaddhasoyAsamoyA- dvArApi ntarAlakSetradvAreNa kSetraviSayo'vadhirvaktavyaH 13, 'gatiriti cetyatra itizabdo gaNasaMsUcako draSTavyaH, 'ityAdibahuvaca- nikSepAra nAni gaNasya saMsUcakAni bhavantIti vacanAt , tato 'gai iMdie ya kAe' ityAdidvArakalApo'vardraSTavyaH ityurpha veditavyaM 5 27-29 14, tathA RddhiprAptAnuyogazca vaktavyaH, anuyoga-anvAkhyAnaM, evaM anena prakAreNa etA-anantarokAH 'pratipattaya pratipadanaM pratipattiH paricchittirityarthaH avadheH prakRtaya eva pratipattihetutvAt pratipacaya ityucyate, athavA pratipadyateyaghAvadavagamyate avadhirAbhiH prakRtibhiriti pratipattayaH, 'lAbhAdibhya iti karaNe tipratyayaH // sAmpratamanantaradvAragAthAdvayavyAcikhyAsayA idamAha nAmaMThapaNAvadhie khete kAle bhaya bhAve ya / eso khalu ohissA nikkhevohora sattaviho // 29 // " __ yakha jIvasthAjIvasya vA'vadhiriti nAma kriyate sa nAmnA nAmamAtreNAvadhirnAmAvadhiH, yathA loke maryAdA avadhiriti, sthApanAvadhirakSAdiH avapirepa iti nyasyamAnA, athavA avadhereva yadabhidhAnamavadhiriti tanAmAvadhirnAma ca tadavadhizca nAmAvadhiriti vyutpatce, sthApanAvaSiryaH khalu avagherAlambanasya dravyasya kSetrasya yadivA svAminaH AkAravizeSaH, sahi viSayaviSayiNorabhedopacArAdavaneH sambandhI, AkArazca sthApanA, sthApanA''kAravizeSa' iti vacanAt, ukkaM ca-"ahavA nAma tasseva jamabhihANaM sapajatasseva / ThavaNA''gAraviseso tahakkhettasAmINa ||1||"(vi.583)ath dravyAvadhirityucyate 51 // za % JanEdimunheHI IR ijaahelibrary.oroE ~1244 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [29], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 584], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH sa dvividhaH Agamato noAgamatazca tatrAgamato'vadhipadArthajJastatra dhAnupayuktaH, 'anupayogo dravya miti vacanAt, novAgamatastrividhastadyathA - jJazarIradravyAvadhiH bhavyazarIradravyAvadhiH jJazarIra bhavyazarIravyatirikadravyAvadhizca tatra jJazarIrabhavyazarIre pratIte, tRtIyastu sAkSAtsUtreNaivopAttaH 'davie' iti dravyAvadhirdravyAlambana ityarthaH, athavA sUtre prathamAntasyApyekArAntatA, jinavacanasya va sarvasyApyarddhamAgadhabhASAtvAt, tato dravyamevAvadhirdravyAvadhiH, kAraNaM dravyamiti bhAvaH, yadivA utpadyamAnasyAvadheryadupakArakaM zarIrAdi tadavadhikAraNatvAt dravyAvadhiH, Ah ca-dayohI uppajjai jattha tato jaM ca pAsae teNa / jaM vonavAri davaM dehAi tadubbhave hoi ||1||" (vi. 584) tathA kSetre'vadhiH kSetrAvadhiH, kimuktaM bhavati 1 - yatra | kSetre'vasthitasyAvadhirutpadyate yatra vA kSetre'vadhiH prajJApakena prakAzyate yatra vA kSetre svayogyAni dravyANyavadhiH paricchinatti sa kSetrasyAdhAratvena prAdhAnyavivakSayA kSetre vyapadizyate iti kSetre'vaSiH kSetrAvadhirityucyate, evaM yatra prathamapauruSyAdI | kAle'vadhirutpadyate yatra vA prajJApakena prarUpyate yasmin vA kAle svayogyAni dravyANi paricchinatti sakArala prAdhAnyavivakSayA kAlena vyapadizyate, kAlenAvadhiH kAlAvadhiH, atha kimiti kSetrakAlAvasthitAni dravyANi pazyatyasAvityucyate, na punaH kSetrakAlAveva sAkSAtpazyatIti ?, ucyate, kSetrakAlayoramUrttatvena tadaviSayatvAd, Aha ca bhASyakRt-"khece jatthuSpajjai kahijjae pecchae va davAI / evaM caiva ya kAle nau pecchai khetta kAle se || 1 || " ( vi. 585) tathA bhavanti | tattatkarmavazavarttinaH prANino'sminniti bhavaH- nArakAdilakSaNaH, 'tudAdibhyo nakkA' vityadhikAre 'akitau ce 'ti apratyayaH, tasmin bhave utpadyate varttate prekSate vA yo'vadhiH sa bhavAvadhiH, bhAvaH kSAyopazamikaH dravyaparyAyo vA tasminnavadhirbhA Far Pate & Personal Use Only 125~ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- malasUtra adhyayanaM H, niyukti: [30], bhASyaM , vibhA gAthA H], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [[] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata DI.30 sUtrAMka poddhAtevAvadhiH, cazabdo samuccayAoM, eSo'nantaracyAvarNitasvarUpaH, khaluzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe, eSa eva nAnyaH, nikSe. avadherja 18paNaM nikSepo'vadherbhavati saptavidhaH-saptaprakAraH // sampati kSetraparimANAkhyaM dvitIyadvAraM abhidhAtavyaM, kSetraparimANaM ca panyakSetra // 52 // tridhA-jaghanya madhyamamutkaSTaM ca, tatra jaghanya kSetraparimANamabhidhitsurAha "jAvaiyA tisamayAhAragassa suhamassa paNagajIvassa / ogAhaNA japaNA ohI khettaM jahaNaM tu // 30 // " | AhArayati-AhAraM gRhNAtItyAhArakA, trayaH samayAH samAhRtAstrisamaya, trisamayamAhArakaH trisamayAhArakaH, 'vyAptA'-18 viti samAsaH, 'nAma nAmnaikArthe samAso bahula miti samAsaH, tasya trisamayAhArakasya sUkSmasya sUkSmanAmakarmodayavarzinaH, panakajIvasya panakazcAsau jIvazca panakajIva-vanaspativizeSaH tasya, 'yAvatI' yAvatparimANA'vagAhante kSetraM yasyAM sthitA jantavaH sA'vagAhanA-tanurityarthaH jaghanyA-zeSatrisamayAhArakasUkSmapanakajIvApekSayA sarvastokA etAvatparimANamavadherjaghanya kSetraM, tuzabdo'vadhAraNe 'tuH syAdbhede'vadhAraNe' iti vacanAt , jaghanya kSetramavadheretAvadeveti, atrAyaM sampradAyA-yaH kila yojanasahasraparimANAyAmo matsyaH svazarIrasya bahirekadeze evotpadyamAnaH prathamasamaye sakalanijaza-18 rIrasambaddhAnAmAtmapradezAnAmAyAmaM saMhRtyAGgulAsayayabhAgavAhalyaM svadehaviSkambhapramANAyAmavistAraM prataraM karoti, hai tamapi dvitIyasamaye saMhRtyAGgulAsayeyabhAgaviSkambhA matsyadehaviSkambhapramANAyAmAmAtmapradezAnAM sUcI viracayati, tRtIyasamaye tAmapi saMhRtyAGgulAsaveyabhAgamAtre svazarIrasya vahiH pradeze sUkSmapariNAmapanakarUpatayotpadyate, tasyopapAtasamayAdArabhya tRtIye samaye varcamAnasya yAvatpramANaM zarIraM bhavati tAvatparimANaM jaghanyamAlambanavastubhAjanakSetramava MOCRACKS dIpa anukrama Jisahelibrary.org ~126~ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [30], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 593-594], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH sAtavyaM, ukaM ca - yojanasahasramAno matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyate hi panakaH sUkSmatveneha sa prAhyaH // 1 // saMhRtya cAdyasamaye sadyAyAmaM karoti ca prataram / saGkhyAtI vAkhyAkula vibhAgabAhalyamAnaM tu // 2 // svatanu (ka) pRthutvamAtrAM dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcim // 3 // saGkhyAtItAkhyAGgulavibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatanupRthutvadairdhyA tRtIyasamaye tu saMhRtya // 4 // utpadyate ca panakaH svadehadeze sa sUkSmapariNAmaH / samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati // 5 // tAvajjaghanyamavadherAlambanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva munigaNasusampradAyAt samavaseyam // 6 // " atra kazcidAha - kimiti yojanasahasrAyAmo matsyaH, kiM vA tasya tRtIyasamaye svadehRdeze sUkSmatvenotpAdaH kiM vA trisamayAhArakatvaM parigRhyate 1, ucyate, iha yojanasahasramAno matsyaH sa kila tribhiH samayaiH AtmAnaM saGkSipati mahataH prayatnavizeSAt, mahAprayatnavizeSAdhirUDhazcotpattideze'vagAhanAmArabhamANo atIva sUkSmAmArabhate, tato mahAmatsyasya grahaNaM, sUkSmapanakazcAnyajIvApekSayA sUkSmAvagAhano bhavati, tataH sUkSmapanakagrahaNaM, tathA utpattisamaye dvitIye samaye cAtisUkSmo bhavati caturdhAdiSu tu samayeSvatisthUrastrisamayAhArakastu yogyastatastrisamayAhArakagrahaNaM, uktaM ca- "maccho mahalakAo saMkhito jo u tIhiM samaehiM / sa kira payattaviseseNa sahamogAhaNaM kuNai // 1 // sahayarA sahayaro suhumo paNago jahaNNadeho ya / subahuvisesavisiho saNhayaro saGghadehesu // 2 // paDhamabIe - + tisaNho jamaitthUlo cautthayAdIsu / taiyasamayami joggo gahiyo to tisamayahAro // 3 // (vi.593 - 594 ) " anye tu vyAcakSate - trisamayAhAra kasyeti, AyAmapratarasaMharaNe samayadvayaM tRtIyazca samayaH sUcI saMharaNotpattidezAgamaviSayaH, evaM trayaH Far Pate & Personal Use Only 127~ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [31], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 599-600 ], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAte // 53 // samayAH, vigrahagatyabhAvAccaiteSu triSvapi samayeSvAhArakastata utpAda samaya eva trisamayAhArakaH sUkSmapanakajIvo, jaghanyAvagAhanazcAsau, tatastaccharIramAnaM jaghanyamavadhikSetraM, taccAyuktaM, yatastrisamayAhArakasyeti vizeSaNaM panakasya, na tu matsyasya, naca matsyAyAmapratara saMharaNasamaya panakabhavasya sambandhinau, kintu matsyabhavasya tata utpAdasamayAdArabhya trisamayAhArakasyeti draSTavyaM nAnyathA, etAvatpramANajaghanyakSetrasyAvadhiH taijasabhASAprAyogyavargaNApAntarAlavarttiM dravyamAlambate, 'teyAbhAsAdavANamaMtarA ettha lahai paTTavato itivakSyamANavacanAt // tadevaM jaghanyamavadheH kSetramuktam, sAmpratamutkRSTamabhidhA tukAma Aha "saGghabahuagaNijIvA niraMtaraM jattiyaM bharivaMsu / khettaM saGghadisAgaM paramohI kheta nidiTTho // 31 // " 'savatra hu' iti, yata Urddhamanya eko'pi jIvo na kadA canApi prApyate te sarvamahavaH, sarvabahavazca te'gnijIvAH sUkSmabAdararUpAH sarvabaha jhijIvAH, kadA sarvavahnagnijIvA iti cet, ucyate, yadA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtaM anikAyasamArambhakAH sarvabahavo manuSyAH, te ca prAyo'jitasvAmitIrthakarakAle prApyante yadA cotkRSTapadavartinaH sUkSmAnalajIvAstadA sarvabahanijIvaparimANaM, uktaM ca-adhAdhAe savAsu kammabhUmIsu jaM tadAraMbhA / sababahavo maNussA, honta' jiyajiNiMda| kAlaMmi // 1 // ukkosayA ya suhumA jayA tathA sababahugamagaNINaM / parimANa" miti, (vi. 599 - 600 ) 'nirantara' miti kriyA- // 53 // | vizeSaNaM, yAvad - yAvatparimANaM kSetraM 'bhRtavanto' vyAptavantaH, kimuktaM bhavati / -nairantaryeNa viziSTasUcIracanayA yAvaLyAsavantaH, vyAptavanta iti bhUtakAlanirdeza' ajitasvAmikAla eva ca prAyaH sarvabahavo'nalajIvA asyAmavasarpiNyAM bhavanti Fate & Personal Use Only avarutkRSTakSetra 31 128~ www.janelibrary.or Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- malasUtra adhyayanaM H, niyukti: [31], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [601,603,604], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata / sUtrAMka dIpa anukrama * smeti khyApanArthaH, idaM dhAnantaroditavizeSaNaM kSetramekadikkamapi bhavati tata Aha-sarvadika,anena sUcIcamaNapramitatvaM kSetrasya sUcayati, paramazcAsAvavaSizca paramAvadhiH, etAvad anantaroditaM sarvabahanalasUcIparikSepapramitaM kSetramaGgIkRtya nirdiSTA, pratipAdito gaNadharAdibhiH kSetranirdiSTaH, kimuktaM bhavati !-sarvabahagnijIvA nirantaraM yAvat kSetraM sUcIbhramaNena sarvadika bhRtavantaH etAvati kSetre yAnyavasthitAni dravyANi tatparicchedasAmarthyayukaH paramAvadhiH kSetramadhikRtya nirdiSTo gaNadharAdibhiH / ayamiha sampradAyaH sarvavahvagnijIvAdayaH prAyo'jitasvAmitIrthakAle prApyante, tadArambhakamanuSyabAhulvabhAvAt , sUkSmAzcotkRSTapadavartinaH tatraiva vivazyate, tatazca te sarvabahavo'nalajIvA bhavanti, teSAM svabuddhyA poDhA avasthAna karUpyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvAvagAhanayA sarvatazcaturasro ghana iti prathama, sa eva pano jIyaiH svAvagAhanAbhiriti / dvitIya, evaM prataro'pi dvibhedaH, zreNirapi dvidhA, tatrAdyAH paJca prakArA anAdezAH, teSu kSetrasyAlpIyastayA prApyamANatvAt, SaSThastu prakAraH sUtrAdezaH, upa-"ekekAgAsapaesa jIvasyaNA ya sAvagAhe ya / cauraMsa ghaNaM payaraM seDhI chaTTo suyAdeso // 1 // " (vi.601) tatazcAsau zreNiH svAvagAhanAsaMsthApitasakalAnalajIvAvalirUpA avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyantena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA asaGkhyeyAn lokamAtrAna kSetravibhAgAn aloke prAmoti,etAvatkSetramavadhiruskRSTaH, raktaM ca-niyagAvagAhaNAgaNijIvasarIrAvalIbhamaMteNa / bhAmijjA ohinANIdehapajaMtato sAya // 1 // aigaMtUNamaloge logaagaasppmaannmettaaii|tthaai asaMkhejAI idamohIkhettamukkosa ||2||(vi.603-604)" idaM ca sAmarthyamAtramupavaryate, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati, yAvatAloke tanna vidyate, aloke rUpidravyANAmasaMbhavAt , rUpidra 4. Maijaahelibrary.oroE ~129 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM , niyukti: [32-35], bhASyaM , vibhA gAthA [605,606], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / poddhAte 31 akyo * prata matarAn skandhAna * // 54 // sUtrAMka * * * * dIpa anukrama byaviSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSo-yAvadadyApi paripUrNamapi lokaM pazyati tAvadihaskandhAneva jAnAti, yadA punaH aloke | prasaramavadhiradhirohati tadA yathA 2 abhivRddhimAsAdayati tathA tathA loke sUkSmAn sUkSmatarAn skandhAna pazyati, bAla yAvadante paramANumapi, uktaJca-"sAmasthamettamuttaM daduvaM jai haveja pecchejjA / na utaM tatthasthi jato so rUvinibaMdhaNo pratibaMdhA bhnnio||1|| vahuMto puNa bAhiM logatthaM ceva pAsaI dabaM / suhumayara suhumayaraM paramohI jAva paramANU ||2||(vi.605- 32-35 606)" evaM tAvat jaghanyamutkRSTaM cAvadhikSetramupha, samprati madhyamaM pratipipAdayiSuretAvatkSetropalame etAvatkAlopalambhaH |etAvatkAlopalaMbhe ca etAvat kSetropalambha ityasyArthasya prakaTanArtha gAthAcatuSTayamAha- "aMgulamAvaliyANaM bhAgamasaMkhena dosu sNkhejaa| aMgulamAvaliyaMto AvaliyA aMgulapuhuttaM // 32 // hatthaMmi muhurAMto divasaMto gAuyammi bodho / joyaNa divasapuhuttaM pakhaMto pnnnnviisaao|| 33 // bharahami addhamAso jaMbuddIvammi sAhito maaso| vAsaM ca maNuyaloe vAsapuhuttaM ca ruyagaMmi // 34 // saMkhijaMmi u kAle dIvasamuhA ya hu~ti sNkhejaa| kAlammi asaMkheje dIvasamuddA ya bhaiyatvA // 35 // " aGgulamiha kSetrAdhikArAt pramANAGgulamamigRhyate, anye tyAhuH-avadhyadhikArAducchyAGgulamiti, AvalikA asayeyasamayAtmikA, jaghanyayuktAsaGgyAtakapramANasamayasamudAyAtmikA iti bhAvaH, aMgulaM ca AvalikA ca aMgulAvalike tyo-18||| 54 bhAgaM-aMzamasaMkhyeyaM pazyatyavadhijJAnI, kimukkaM bhavati-kSetrato'GgulAsaGkhyeyabhAgamAtraM pazyan kAuta AvalikAyA asaH zyameva bhAgamatItamanAgataM ca pazyati, ukaMca-"khettamasaMkhejaMgula pAsa pAsaM tameva kAleNaM / AvaliyAe bhAgaM nI-1 424 % Re% JanEdemanh maijaahelibrary.org ~130 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 32-35], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [ 611-614], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH nA.. 10 yamabhAgaM ca jANAi 4, // " (vi.611) AvalikAvAzAsajJeyabhAgaM pazvan kSetrato'GkulAoyaM bhAyaM pazyati, evaM sarvatrApi kSetrakAlayoH parasparaM yojanA karttavyA, kSetrakAladarzanaM copacAreNa draSTavyaM, na sAkSAt, na khalu kSetraM kAlaM vA sAkSAdavavijJAnI pazyati, tayoramUrttatvAd, rUpidravyaviSayazcAvadhiH, tata etadukaM bhavati etAvati kSetre kAle ca yAni dravyANi teSAM dravyANAM ye paryAyAstAn pazyatIti uktaM ca- "vattheva va je davA, tesiM ciya je havaMti pajAyA / iya khette kAlaMmi ya joejA dabapakhAe // 1 // " (vi. 612) evaM ca sarvatrApi bhAvanIyaM kriyA ca gAthAcatuSTaye svayameva yojanIyA, tathA dvayoraGgudAvalikayoH sayau bhAgau pazyati, atya saGghayeyaM bhAgaM pazyan AvalikAyA api saGkhyeyameva bhAgaM pazyatItyarthaH, tathA aGgulaM-aGgu | umAtraM kSetraM pazyan AvalikAntaH kiJcidUnAmAvalikAM pazyati, AvalikAM cet kAlataH pazyati kSetrato'pRthaktvaM-paripUNAM pRthaktvaparimANaM kSetraM pazyati, uktaM ca- "saMkhejjaMgulabhAge AvaliyAeva muNai taibhAgaM / aMgulamiha pecchaM to Ava|Thito muNai kArya ||1|| AvaliyaM muNamANo saMpuSNaM khettamaMgulapuhutta "miti (bi. 613, 614) pRthaktvaM dviprabhRtirA navabhyaH, tathA haste - hastamAtre kSetre jJAyamAne kAlato muhUrttAntaH pazyati, antarmuhUrttapramANaM kAlaM pazyatItyarthaH, tathA kAlato divasAntaH-kiJcadUnaM divasaM pazyan kSetrato manyUtaM gavyUtaviSayo draSTavyaH, tathA yojanaM-yojanamAtraM pazyan kAlato divasapRthaktvamAtraM kAlaM pazyatItyarthaH, tathA pakSAntaH kiJcidUnapakSaM pazyan kSetrataH paMcaviMzatiyojanAni pazyati, "bharahaMmI" tyAdi, bharatesakala bharatapramANe kSetre'vadhau kAlato'rddhamAsa uktaH, bharatapramANaM kSetraM pazyan kAlato'tItamanAgavaM cArddhamAsa - pazyatIti sAvArya evaM jambUdvIpaviSaye'vadhau sAghiko maH kAlato viSayatvena boddhavyaH, tathA manuSyaloke manuSyalokapramANakSe Far Fate & Personal Use Only ~ 131~ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM 1, niyukti: [32-35], bhASyaM H, vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| prata sUtrAMka dIpa anukrama Avazyake | viSayo'vadhirvarSa-saMvatsaramatItamanAgataM ca pazyati, tathA rucake-rucakAkhyavAhyadvIpapramANakSetraviSayo'vadhirvarSapRthaktvaM papapapravaktvA avadhIupoddhAte pazyati / 'saMkhe' tyAdi, saMkhyAyate iti saGkhyeyaH, sa ca saMvatsaralakSaNo'pi bhavati, tatazcazabdo vizeSaNArtha upAttaH, sa caita- nivandhaH dvizinaSTi-sadheyaH kAlo varSasahasrAtparo veditavyaH, tasmin samayeye kAle'vadhigocare sati kSetratastasyaivAvadhergocaratayA 4 // 55 // dvIpAzca samudrAzca dvIpasamudrAste'pi bhavanti saGkhyeyAH, apizabdAnmahAneko'pi mahata ekadezo'pi, kimuktaM bhavati ?saGkhyeye kAle'vadhinA paricchidyamAne kSetramapi saMkhye yadvIpasamudraparimANaM paricchedyaM bhavati, tatra yadi nAma atratyasyAvadhirutpadyate tato jambUdvIpAdArabhya saGkhyeyA dvIpasamudrAstasya paricchedyA, atha bAhye dvIpe samudre yA samaveyayojanavistRte kasyApi tirazcaH saGgyeyakAlaviSayo'vadhirutpadyate tadA yathokakSetraparimANaM tamevaikaM dvIpaM samudraM vA pazyati, yadi punarasaveyayojanavistRte svayaMbhUramaNAdike dvIpe samudre vA sadheyakAlaviSayo'vadhiH kasyApyupajAyate tadAnI sa prAguktaparimANaM tasya dvIpasya samudrasya vA ekadezaM pazyati, yadivA ihatyatiryamanuSyavAhyAvadhirekadvIpaviSayo dvIpaikadezavipayo vA veditvyH| tathA kAle'saGkhyeye-palyopamAdilakSaNe'vadhiviSaye sati tasyaivAsaGkhyeyakAlaparicchedakasyAvadheH kSetratayA paricchedyA / dvIpasamudrAstu bhAjyAH-vikalpayitavyAH, kasyacidasajhayeyA eva kasyacitsaGkhyeyAH kasyacinmahAnekaH kasyacidekadeza ityarthaH // 55 tatra iha yadA manuSyasthAsaGkhyeyakAlaviSayo'bhyantarAvadhirutpadyate tadAnImasoyA dvIpAH samudrAzcAsya viSayaH, yadA punabahirvIpe samudre vA vartamAnasya kasyacittirazco'saGkhyakAlaviSaya upajAyate tadA tasya saGkhyA bIpasamudrAH, athavA yasya manuSyasthAsaGkhyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrAlambano bAyAvadhirutpadyate tasya saGgveyA dvIpasamudrA, evamekadvIpaviSayo'pi Hijaahelibrary.org ~132 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [+36], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [618], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama bhAvanIyaH, yadA punaH svayaMbhUramaNe dvIpe samudre vA kasyacittirazco'vadhirasaGkhyeyakAlaviSayo jAyate tadA tasya svayaMbhUramaNasya dvIpasya samudrasya vA ekadezo viSayaH, svayambhUramaNaviSayamanuSyavAhyAvadhirvA tadekadezo viSayaH, kSetraparimANaM punaH sarvatrApi yojanApekSayA saMkhyeyAkhyaM asamaveyAkhyaM ghA, tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca yathA kSetravRddhistadhA paristharanyAyamaGgIkRtya pratipAditaM / sampati dravyakSetrakAlabhAvAnAM madhye yavRddhau yasya vRddhirupajAyate yasya ca na tadabhidhitsurAha kAle cauNha buDDhI, kAlo bhaiyavvu khettavuDIe / vuDDIe vapajjava bhaiyavA khittakAlA u||1|| | kAle-avadhigocare'varddhamAne caturNA-dravyakSetrakAlabhAvAnAM vRddhirbhavati, tathA kSetrasya vRddhiH kSetravRddhistasyAM satyAM / 18kAlo bhajanIyo-vikalpanIyaH, kadAcidvarddhate kadAcinna, kSetraM hyatyaMtasUkSmaM kAlastu tadapekSayA paristhUraH, tato yadi prabhUtA, kSetravRddhistato varddhate zeSakAlaM neti / dravyaparyAyau tu niyamato vaDhete, yata uktam-"kAle pavaDDamANe save davAdayo pvttuNti| khitte kAlo bhaio vaDaMti u dvpjaayaa"||1|| (vi. 618) tathA dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau tayovRddhau satyAM, sUtre | vibhaktilopaH prAkRtatvAd, bhajanIyAveva kSetrakAlau, duzabda evakArArthaH sa ca bhinnakramaH tathaiva ca yojitaH, bhajanA? caiva-kadAcittayovRddhirbhavati kadAcinna, yato vyaM kSetrAdapi razma, ekasminnapi nabhaHpradeze'nantaskandhAvagAhataH, dravyA dapi sUkSmaH paryAyaH, ekasminnapi dravye'nantaparyAyasambhavAt , tato dravyaparyAyavRddhau kSetrakAlI bhajanIyAveva bhavataH, dravye ca | 18 varddhamAne paryAyA niyamato vardhante, pratidravyaM saGkhyeyAnAmasaGkhyeyAnAM vA paryAyANAmavadhinA paricchedasambhavAt, paryAye tu HALACKCROSk4R50 Sekc-MARAT Maijaahelibrary.org ... atra niyukti: 36 eva vartate kintu mUla saMpAdane gAthA ||1|| iti mudritaM ~133 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 36 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [619,624], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Avazyake upodghAte // 56 // varddhamAne dravyaM bhAjyam, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhivRjya vRddhisambhavAt, Ai ca bhASyakRt - "bhayaNA ya khelakAle parivarddhatesu davabhAvesuM / dabe bahui bhAvo bhAve davaM tu bhavaNijjaM // 1 // " (vi. 619) Aha- nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnayovavijJAnasambandhinoH kSetrakAlayoH aGgulAvalikAsoyabhAgAdirUpayoH parasparaM pradeza samaya saGkhyayA tulyatvamuta hInAdhikatvaM 1, ucyate, hInAdhikatvaM, tathAhi - AvalikAyA asaMkhyeye bhAge jaghanyAvadhiviSaye yAvantaH samayAstadapekSayA aGguThasyAsajJajJeyabhAge jaghanyAvadhiviSaye eva ye nabhaHpradezAste asalyaguNAH, evaM sarvatrApyavadhiviSayAt kAlAdasAvaguNatvamavadhiviSayasya kSetrasyAvagantavyaM, uktaM ca- "sabamasaMkhejjaguNaM kAlAo khittamohivisayaMmi / avaropparasaMbaddhaM samayapasappamANeNaM // 1 // " (vi. 624) atha kSetrasyetyaM kAlAdasaGgapeyaguNatA kathamavasIyate ?, ucyate, sUtraprAmANyAt, tadeva sUtramupadarzayati suhRmo ya hoi kAlo to sUDumayarayaM havai settaM / aMgulaseDImitte, ossappiNio asaMkhekhA || 36 || 'sUkSma ca bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArthaH, yathA sUkSmastAvatkAlo bhavati yasmAdutpalapatrazatabhede pratipatramasamevAH samayAH pratipadyante, tataH sUkSmaH kAlaH, tasmAdapi kAlAt sUkSmataraM kSetraM bhavati yasmAda uzreNimAtre kSetre - pramANAGgulaikamAtre zreNirUpe nabhaHkhaNDe pratipradezaM samayagaNanayA asaGkhyeyA avasarpiNyastIrthakR dvirAkhyAtAH, idamukaM bhavati pramANAmulaikamAtre ekaikapradezazreNirUpe namaH khaNDe yAvanto'saGkhye vAstavasarpiNISu samayA| svAvatpramANA (: pradezA) varttante, tataH sarvatrApi kAlAdasaveyaguNaM kSetraM, kSetrAdapi cAnantaguNaM dravyaM, dravyAdapi cAvadhiviSayaH Fate & Personal i e Off *** **atra niryuktiH 37 eva vartate kintu mUla saMpAdane gAthA ||36|| iti mudritaM ~134~ avaghI kAlAdivRddhi bhajatA / / 56 / / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [*37], bhASyaM , vibhA gAthA [625,628-629], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata * sUtrAMka dIpa anukrama paryAyaH sayeya guNo'saGkhyeyaguNo vA, ukaM ca-"khetavisesehito, ivamaNataguNiyaM paesehiM / vehito bhAvo makhamuNo'saMkha-11 guNiyo vA // 1 // " (vi. 625 pae.) upakamavadherjaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinna kSetraparimANa, kSetraM cAvadhigocarananyAdhArejAvadheya'padizyate, tataH kSetrasya drabyAvadhikatvAttadabhidhAnAnantaraM avadhiparicchedayogyaM dravyamabhidhAtavyaM, avadhizca tridhA-jaghanyo madhyama utkRSTazca, tatra jaghanyAvadhiparicchedayogya tAbadravyamabhidhitsurAha teyAbhAsAdavANa aMtarA estha lahai paTThavago / gurulaha aguruyala huyaM taMpi ya teNeva nihAi // 37 // taijasaM ca bhASA ca taijasabhASe tayordravyANi taijasabhASAdravyANi teSAM taijasabhASAdravyANAmantarAt, prAkRtatvAdvibhaktipariNAmaH, antare, athavA aMtare iti pAThAntarameva, kimuktaM bhavati -taijasabhASAdravyANAmapAntarAle iti, 'ana' etaTAsmin ubhayAyogyadravyasamUhe tejasabhASAbhyAmanyadeva dravyaM labhate' pazyati, ko'sAvityAha-'prasthApakaH' prasthApako nAmA tatprathamatayA avadhijJAnaprArambhakaH, kiMviziSTaM tadityAha- 'guruladhvagurulaghu' guru ca laghu ca gurulaghu tathA na guruladhu| agurulaghu, kimukkaM bhavati ?-gurulaghuparyAyopetaM gurulaghu agurulaghuparyAyopetamagurulaghu, tara yattejasadravyAsannaM tad guru-18 dalaghu yarapunabhopAdravyAsannaM tadagurulaghu, tadapi cAvadhijJAnaM pracyavamAnaM satpunastenaiva dravyeNopalabdhena satA niSThAM yAti pracyavate iti bhAvaH, tathA coktaM--"paTThavago nANassAraMbhato (pAsae) jaMta(yA)dIe / ubhayAjoggaM pecchai teyAbhAsaMtare darSa // 1 // gurulaghu teyAsannaM bhAsAsannamaguruM va pAsejjA / AraMbheja diTuM daNaM paDai taM ceva // 2 // " (vi.628.9) 'tadapi 'tyatrApizabdo yatpratipAti tatrAyaM niyamo na punaravadhijJAnaM pratipAtyeva bhavatIti saMdarzanArthaH, cmbdstvesskaaraarthH| ***** ** ** JanEducaumheer S ahelibrary.org ... ..atra niyukti: 38 eva vartate kintu mUla saMpAdane gAthA ||37|| iti mudritaM ~135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [39,40], bhASyaM H. vibhAgAthA -1, mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama prAvayAsa cAvadhAraNe, tasya caivaM prayogaH-avadhijJAnamevaivaM pracyavate,na zeSajJAnAnIti, atha kiyatpradezaM tat dravyaM yataijasa-I avadherAupodAte | bhASAdravyANAmapAntarAlavatti jaghanyAvadhipremayamityAzaGkA, tatkila paramANvAdikramopacayAdaudArikAdivargaNAnukramataH 8| pratipAdayituM zakyaM, atastatsvarUpaM pratipipAdayiSurgAthAdvayamAha vargaNA // 57 // orAlaviupAhArateyabhAsANapANamaNakamme / aha davavaggaNANaM kamo vivajjAsato khette // 39 // kammovari dhuveyara sunnearavaggaNA annNtaao| caudhuvarNatarataNuvaggaNA ya mIso thaa'citto||40|| Aha-kimarthamaudArikAdizarIraprAyogyAmAyogyadravyavargaNAHprarUpyante?, ucyate-vineyAnAmasaMmohAthai, tathA cAtrodAharaNam-iha bharatakSetre magadhAjanapade prabhUtagomaNDalasvAmI kucikarNo nAma gRhapatirAsIt, sa ca tAsAM gavAmatiprabhUtatvAt sahasrAdiparimitAnAM pRthak pRthaganupAlanArtha prabhUtAn gopAlAn cake, te ca tAsu parasparaM militAsu gopA AtmIyAH2 samyagajAnantA santo'navarataM kalahamakArSaH, tAMzca tathA parasparaM vivadamAnAn upalabhyAsau teSAmavyAmo hArtha kalahavyavacchittaye ca zuklakRSNarakakarburAdibhedabhinnAnAM gavAM pratigopAlaM sajAtIyagosamudAyarUpA bhinnA tavargaNA vyavasthApitavAn , eSa dRSTAnto'yamarthopanayA-iha gopAlaprabhukalpo bhagavAMstIrthakaraH gopakalpebhyaH ziSyebhyo gosamUhasamAnapudgalAstikAyaM tadasammohAya paramANvAdivargaNAvibhAgena nirUpitavAn iti, kRtaM prasaGgena, padArthaH pratipAdyate, tatra audArikagrahaNAdaudArikazarIraprAyogyA vargaNAH parigRhItAH, iha vargaNAH sAmAnyatazcaturvidhA bhavanti, tabathA-nyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, taba dravyata ekaparamANvAdInAM yAvadanantaparamANUnA kSetrata ekapradezAvagADhAnAM AME%%% la ~1364 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 39,40 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH yAvat asaMkhya pradezAvagADhAnAM kAlata ekasamayasthitInAM sarveSAM paramANUnAM skandhAnAM ca ekA vargaNA dvisamayasthitInAM sarveSAM dvitIyA vargaNA trisamayasthitInAM sarveSAM tRtIyA vargaNA evamekaikasamayavRddhyA saMkhyeyasamayasthitInAM paramANvAdInAM saGkhyA vargaNAH asaGkhyeyasamayasthitInAM tvaseyA vargaNAH, bhAvata ekaguNa kRSNAnAM paramANUnAM skandhAnAM ca sarveSAmekA vargaNA kRSNavarNaguNadvayayuktAnAM paramANvAdInAM dvitIyA vargaNA evamekaikaguNavRddhyA soya kRSNavarNaguNAnAM soyA vargaNAH asaGkhyeyakRSNavarNaguNAnAmasaGkhyeyA anantakRSNavarNaguNAnAmanantAH, evaM nIlalohitahAridrazukteSu 4 surabhItarayorgandhayoH 6 tiktakaTukaSAyAmlamadhureSu paJcasu raseSu 11 karkaza mRdugurulaghuzItoSNasnigdharUkSeSu aSTAsu sparzeSu 19 sarvasayA ekonaviMzatisthAneSu pratyekamekAdInAM soyaguNAnAM saGkhveyAH asazyeyaguNAnAmasoyAH ananta| guNAnAmanantA vargaNA vAcyAH, tathA laghuguruparyAyANAM bAdarapariNAmAnvitavastUnAmekA vargaNA, agurulaghuparyAyANAM tu sUkSmapariNAmapariNatavastUnAmekA vargaNA, evamete dve vargaNe bhavataH, tatra samastalokAkAzapradezavarttinAmekAkiparamANU nAM samudAya ekA vargaNA, tataH samastalokavarttinAM dvipradezikaskandhAnAM dvitIyA vargaNA, tataH samastAnAmapi trimadezikaskandhAnAM tRtIyA vargaNA, catuSpradezikaskandhAnAM caturthI, evamekottaravRddhyA tAvanneyaM yAvat saGkhyAtapradezikaskandhAnAM | saGkhyA vargaNAH asayamadezikA nAmasaGkhyAH anantapradezikAnAmanantAH khalvagrahaNaprAyogyA vargaNA vilaya viziSTa | pariNAmayuktA audArikazarIragrahaNaprAyogyA anantavargaNA bhavanti tato ekottarapradezavRddhyA varddhamAnAH pracuradravyatvAtsUkSmatara pariNAmatyA caudArikasyAgrahaNaprAyogyA anaMtA vargaNA bhavaMti tAzca svalpaparamANuniSpannatvAdvAdarapari ternational ~137~ www.janelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [39,40], bhASyaM H. vibhAgAthA -1, mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: audAri prata Avazyaka upoddhAte sUtrAMka vargaNAH // 58 // - dIpa anukrama NAmayuktatvAcca vaikriyasyApyagrahaNaprAyogyA, kevala maudArikavargaNAnAmAsannatvena tadAbhAsatvAt tadagrahaNayogyA iti Ava- hriyante, tAsAbhaudArikAgrahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekaikapradezavRjhyA vardhamAnAH svalpadravyaniSpannatvAd bAdarapariNAmatvAcca vaikriyazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tAzca pracuradravyaniSpannatvAt sUkSmapariNAmatvAccaudAri- kasyApyagrahaNaprAyogyAH paraM vaikriyavargaNApratyAsannatayA tadAbhAsatvAdvaikriyazarIrAgrahaNaprAyogyA iti vyapadiSTAH, tala evamekottaravRddhayA varddhamAnAH pracuradravyanivRttatvAttathAvidhasUkSmapariNAmatvAcca vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA anamtA / vargaNA bhavanti, tata UrdhvamekottaravRddhyA pravarddhamAnAH pracuradravyArabdhatvAtsUkSmatarapariNAmatvAca vaikriyasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tAsAM ca vaikriyAgrahaNaprAyogyavargaNAnAmupakottaravRddhyA pravarddhamAnAH svalpadvyaniSpancatvAdvAdarapariNAmatvAccAhAraka zarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA varNaNAH, tadanantaramekottaravRddhyA vardhamAnaH pracuradravyativRttavAn tathAvidhasUkSmapariNAmapariNatattvAccAhArakazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tato'pyekottaravRjhyA varddhasAnA bahutamadracyaniSpannatvAdatisUkSmapariNAmatvAccAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyAH anantA vargaNAH,evaM taijasasa 4 bhASAyAH5 dhyAnamANayoH 6 manasaH 7 karmaNazca 8 yathottaramekottara vRkyupetAnA pratyekamanantAnAmayogyAnAM yogyAnAM punarayogyAnAM varagaMvAnAM pRthakcarya vaktavyaM, Aha ca bhASyakRt-"egA paramANUNa, eguttaravaddhito tato kmso| saMkhejapaesA saMkhejA vaggaNA hoti // 1 // tatto saMkhAtItA saMkhAtItappaesamANANaM / tatto puNo aNaMtANaMtapaesANa gaMtUrNa // 2 // oraliyamsa mahAppA. yoggA vaggaNA annNtaao| aragahaNappAyoggA, tasseva tato ayaMtAo // 3 // evamajoggA joggA, puNo ajoma ra kAga Janda Free Porn ijaahelibrary.org ~138~ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [39,40], bhASyaM , vibhA gAthA [633-637,675], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata % sUtrAMka % dIpa anukrama raannaanntaa| vebiyAiyANaM, nevaM tivigappamekekaM // 4 // (vi.633-636) Aha-kathaM punare kaikasyaudArikAdeH vayaM trayaM gambate daucya taijasabhASAvyApAntarAlavayubhayAyogyadravyAvadhigocarAbhidhAnAt , uktaM ca-"ekekassAdIe pajantami havaMta'. jogaaii| u mayAjogAI jato teyAbhAsaMtare paDhAi // 1 // " (vi.637) 'ahe' tyAdi, atha eSa dravyavarmaNAnAM kramaH-paripATI, vargaNA vagA rAziriti paryAyAH, tathA viryAsato' viparyAsena 'kSatre' kSetraviSayo vargaNAkramo veditavyaH, tadyathA-paramAHIo ghaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM ca ekaikAkAzapradezAvagAhinAM sarveSAmekA ghargaNA, ghnnukaadhnntaamukpryntH| 4aa kandhAnAM dvipradezAvagAhinAM skandhAnAM dvitIyA vargaNA, jyaNukAdyanantANupayantaskandhAnAM tripradezAvagAhinA tRtIyA vaggaMNA, evamekekAkAzaprade vRddhayA soyapradezAvagAhinAM skandhAnAM samaye yA ghaggaMNA, tato'saGghaveyapradezAva-11 gAhinAM skandhAnAmasatyayAH, hAca ekekAkAzapradezavRddhyA varddhamAnAH khalu asoyA vargaNA vilaya karmaNaH prAyogyA asAceyA vaggaNA bhavanti, tato'nantaramalpaparamANuniSpannatvAd bAdaraparimANatvena bahvAkAzapradezAvagAhi-8 vatvAcca tasyaiva karmaNo'grahaNaprAyogyA ekakAkAzapradezavRddhyA asaGkhyayA vargaNAH 1 evamekAkAzapradezavRkSyA varddhamA-14 nA manaso'pyasa jhareyA agrahaNavargaNAH, punaretAvatya eva tasya grahaNavargaNAH, punaretAvatpramANA eva tasyaivAgrahaNaprAyogyA vargaNAH, evamAnaprANayonApAyAstaijasasyAhArakasya vaikriyasyaudArikasya cAyogyayogyAyogyavargamAnAM kSetrato'pi pratilomaM trayaM trayaM pratyekamAyojanIyam "paraM paraM sUkSmA pradezato'soyaguNa"miti (tatvA.2-38-39) vacanAt, bhASyakAropyAha-"paesogADhANa vaggaNegA pesbuddiie| saMkhejjogADhANaM, saMkhejjA vaggagA tatto // 1 // (vi.675) tatto sNkhaatiitaa| saMsAtItA esamANANaM / gaMtumasaMkhejAto joggAto kammuNo bhaNiyA // 2 // tatto saMkhotIyA tatseva puNo ht'jomgaatot| % 45% %-ky - % ** x * jahelibrary.oro ~139~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM , niyukti: [39,40], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [648-649], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| dhruvAcA prata vargaNAH sUtrAMka -1 dIpa anukrama pAvazyaka mANasadapAINavi, evaM tivikappamekekaM ||3||"(vi.658, 649) adhunA dvitIyagAthAvyAkhyA-tatrAnantaragAthAyAM upoddhAte| karmadravyavargaNAH pratipAditAH, samprati pradezottaravRddhyA tadagrahaNaprAyogyAH pradaparyante-kriyate-mithyAtvAdisacivaija vaini bayate iti karma karmaNa upari karmopari, ' nAma nAmnaikArthe samAso bahula'miti samAsaH, SaSThItatpuruSastu na pAmoti, 'avyayeti pratiSedhAt, kAMgrahaNaprAyogyavargaNAnAmuparItibhAvaH, 'dhuve'ti dhruvavargaNA anantA bhavanti, tadyathA-karmagrahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekAdhikaparamANUpacitAtisUkSmapariNAmA'nantaparamANvAtmikA prathamA dhruvavargaNA bhavati, tata ekottaravRddhadhA varddhamAnAH etA apidhruvavargaNA anantA veditavyAH, dhruvA-nityAH lokanyApitayA sarvakAlAvasthAyinya iti bhAvaH, antadIpakaM cedaM, tatazcaitAsAM dhruvatvabhaNanena prAguktA api karmavargaNAntAH sarvA eva vargaNA dhruvA ityavagantabyam, tAsAmapi sarvatra loke sadaivAvyavacchedAt, anyacca-etA dhruvavargaNA vakSyamANAzcAdhuvAdyAH sarvA api grahaNAprAyogyavargaNAH atibahudravyopacitvenAtisUkSmapariNAmatvena ca sarvajIvaraudArikAdibhAvenAgrahaNAt , tadanantaramisthamevaikottaravRjhyA barddhamAnA dhruvavagaNAbhya itarA adhruvavargaNA anantA bhavanti, etAzca tathAvidhapulapariNAmavaicitryAt kadAcilloke na bhavantyapi, tata etA adhruvA iti vyapadizyante, adhuvA-azAsvatyaH, kadAcinna santyapIti bhAvaH, tataH 'sunnA' iti 'sUcanAt sUtra'miti nyAyAt zUnyAntaravargaNAH parigRhyante ekottaravUyA, kadAcicchnyAni-vyavahitAni / antarANi yAsAM tAH zUnyAntarA tAzca tA vargaNAzca zUnyAntaravargaNAH, kimuktaM bhavati -patA ekottaravRkSyA nirantaramanantAH sadaiva prApyante, paraM kadAcidetAsvekottaravRddhirantarAntarA subyati, tata etAH zUnyAntaravargaNAH, patA apya Free Porn Maijaahelibrary.org ~1404 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM , niyukti: [39,40], bhASyaM H. vi0bhA0gAthA [641-642], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / 15- prata 0 sUtrAMka -% % * dIpa anukrama mantA eva, 'iyara' iti itaramahaNAdazUnyAntaravargaNA gRhyante, pakottarapacyA sarvadevAzUnyAni antarANi yAsa tA azUnyAntarA:tAca tA vargaNAca azUnyAntaravargaNAH, patA hokottaravasthA nirantarameva loke sarvadaiva prApyante, na punahArekottaravRddhihAnirapAntarAle, tata patA azUnyAntaravargaNAH, tA apica pradezottaravRkhkhA khasvanantAH, 'cdhuvnnNtr| iti, tato'zUnyAntaravarmaNAnAmupari dhuvAnantarANi catvAri vargaNAdravyANi bhavanti, bhuvANi ca sarvakAlabhAvitvAdanantarANi ca nirantarakottaravRddhibhAttvAt vAnantarANi, kimuktaM bhavati |-aadhaa bhuvA'nantaravargaNAH prathamato'nantA bhavanti, tadanantarametAvatyo dvitIyAstatastRtIyA tatazcaturthA vAcyA, bhuvavargaNAH prAgapyuktAH paraM tAbhya patA bhinnA eva, na punastAsvantarbhavanti, atisUkSmapariNAmatvAbadravyopacitatvAca, etAsAM catasRNAmapi dhuvavargaNAnAM pratyekama pAntarAle ekottaravRddhihAniravasAtavyA, anyathA nirantaramekottaravRddhisambhave cAturvidhyAsambhavAt, evaM tanuvargaNAnAzAmapi bhAvanIyam, etAsAM catasRNAM dhruvavargaNAnAmupari pratyekamekottaravRddhiyuktAnantavargaNAtmikAzcatasrastanuvargaNA bhaviti, tanUnAm-audArikAdizarIrANAM bhedAbhedapariNAmAbhyAM yogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, athavA vakSyamANamizraskandhAcittaskandhadvayasya tanuH dehaH zarIraM mUrtiritiyAvat, tadyogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, Aha ca bhASyakRt" dhuvarNatarAi cattAri, jaM dhuvAI aNaMtarAI ca / bheyapariNAmato jA sarIrajoggattaNAbhimuhA // 1 // khaMdhadugadehajoggacaNeNa vA dehavaggaNAtotti (vi. 641-642) / 'mIso' iti, tadanantaraM mizraskaMdho bhavati, sUkSma eva san ISadvAdarapariNAmA|bhimukhA sUkSmatvavAdaratvapariNAmamizraNAt mizraskandhA, Aha cabhASyakRt- "suhumo daragayavAyarapariNAmo mIsago khNdho| CA4 %k JanEducaumheermanand ante Pulse Maijaahelibrary.oroE ~141 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [39,40], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [383,642,645], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sutrAMka Avazyake yoddhAta // 6 // - dIpa anukrama (vi. 652) 'tahA acitto" iti, tathetyAnantaye acitta iti padakadeze padasamudAyopacArAd acittamahAskandhaH, sa ca vizva- utkRSTAsApariNAmavaicitryAt kevalisa mudghAtagatyA caturbhiH samayaH sakalalokamApUrayati, caturbhireva ca samayaistra sva saMharaNamiti, cittaskaAhaca bhASyakRt-jaiNasa mugdhAyagaI cAhiM samaehiM pUraNaM kuNai / logassa tehiM ceva ya, saMharaNaM tassa paDilomaM // 1 // dhayonA(vi.383 ) Aha-acittatvAvyabhicArAdacittavizeSaNamanarthakamiti, na, kevalisamudghAtasacittakamapudgalalokavyApinAnAtvam (tA)vyavacchedaparatayA vizeSaNasya sArthakatvAt , eSa eva sarvotkRSTapradezo'cittamahAskandha iti kecid byAcakSate, tadasahAmyaka, yasmAtprajJApanAyAmavagAhanasthitibhyAmasaGkhyabhAgahInAdibhedAcatuHsthAnapatitA uktAH utkRSTaprAdezikAH skandhAra tathA ca tatsUtram- "ukkosapaesiyANaM bhaMte ! khaMdhANaM kevaiyA pajayA pannattA?, goyamA ! aNaMtA, se keNaTuNaM bhaMte! evaM vuccai ?, goyamA ! ukkosapaesie khaMdhe ukkosapaesiyassa khaMdhassa dabayAe tule, ekaikadravyatvAt , padasaTThayAe tulle, utkRSTa pradezasya cintyamAnatvAt, ogAhaNaTThayAe cauDhANavaDie, taMjahA-asaMkhejabhAgahINe vA saMkhejabhAgahINe vA asaMkhejaguNahINe vA saMkhijaguNahINo vA, aha ammahie asaMkhejabhAgaanbhahie vA saMkhejabhAnaabhahie vA saMkhijaguNaabbhahie kA asaMkhijjaguNabbhahie vA, evaM Thiievi ca uTThANavaDie, vaNNarasagaMdhaphAsehiM chahANavaDie" iti, epaH punaracittamahAskandho'cittamahAskandhAntareNa sahAvagAhanAsthitibhyAM tulya eva, anya sAmAnya utkRssttpraadeshikskndho'-131||6|| TaspoM gIyate, acittamahAskandhaH punAtuHsparza, tato'nye'pi utkRSTaprAdezikAH skandhAH santIti niyamataH pratipatavyam, tathA coka-sandukkosapaeso raso keI na caaymemNto| ukkosapaesye jamavamAhadiIo cauhANo // 1 // (vi.645) *. % % * Jan Edu G ujaahelibrary.oro % ~142 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH+vRttiH) 1 adhyayanaM [-] niryuktiH [41] bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 545, 546, 655,656], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH A. sU. 19 pphAso ya jaso bhaNito eso ya caDaphAso / aNNe'vi tato poggalabheyA saMtitti saddheyaM // 2 // (vi. 545- 546 ) iha prAk 'vajasabhASAdravyANAmapAntarAle gurulapyagurulaghu ca jaghanyAvadhiprAyogyaM dravyamuktam, jaghanyAvadhizca dvidhA - gurulaghudravyAracdho'gurulaghudravyAravghava, tatra gurulaghudravyArabdhaH ko'pi tAnyeva taijasa pratyAsannAni gurulaghudravyANi dRSTvA vidhvaMsamApadyate, 'taMpiya teNeva nihAi' iti vacanAt yastu vizuddhimAsAdayan pravarddhate so'dhastanAni tAnyeva gurula ghUmyaudArikAdIni dravyANi dRSTvA tato'dhikatarAM vizuddhimAsAdayan krameNaivAgurulaghUni bhASAdidravyANi pazyati, agurulaghudravyasamArabdho'pi kazcidU hi varddhamAna itarANyapi tatkAlaM gurulaghUnyaudArikAdIni pazyati, uktaM ca- "gurulahudadvAraddho gurulahu || davAi pecchiuM pacchA / iyarAI koi pecchA, vimujjhamANo kameNeva // 1 // agurulahusamAraddho uhuM bahai kameNa so nAho / vato'viya koI pecchai iyarAI sayarAhaM // 2 // " (vi. 655 - 656) atra 'sayarAha' miti zIghraM yugapaditi tAtparyArthaH // atha kiM gurulaghu kiM vA agurulaghu iti zaGkAyAM tatsvarUpapratipAdanArthamAha "orAliya uddiya AhAraga teya gurulahU davA / kammagamaNabhAsAI eyAI agurulahuyAI // 41 // dvau nayA~ vyavahAranayo nizcayanayazca tatra vyavahAranayaH grAha-caturthI dravyam, tadyathA kiJcidguru kiJcillaghu kiJcigurulaghu kiJcidagurulaghu, tatra yadUrdhva tiryagvA prakSiptamapi punarnisargAdadho nipatati dravyaM tadguru, tadyathA lovAdi, yattu dravyaM nisargata evordhvagatisvabhAvaM talaghu, vathA dIpakalikAdiH yatpunarnordhvagatisvabhAvaM nApyadhogatisvabhAvaM kintu svabhAvenaiva tiryaggatidharmakaM tadgurulaghu, yathA vAyuH, yattUrdhvAdhastiryaggatisvabhAvAnAmekatarasvabhAvamapi na bhavati Far Finate & Personal Use Only ~143~ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [42,43], bhASyaM , vibhA gAthA [658,659], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama Avazyake sarvatra vA gacchati tadaguruladhu, yathA byomaparamANvAdi, uhaMca-"guruyaM lahuye ubhayaM nobhayamiti vAvahAriSanavassa / guruladhu. upodAtedavaM lehuM dIvo vAU vomaM jahAsaMkhaM // 1 // " (vi.658) nizcayanayaH punaridamAha-na sarvagukAMtena kimapi vastvasti, gurorapiAdabyavibhA loSTavAdeH prayogAdUrdhvAdigamanadarzanAta, nApyekAntena sarvalaghvapyasti, atilaghorapi vAyvAdeH karatADanAdinA aghogamanA- gAHgA.41 18|| didarzanataH, tasmAd dvividhameva vastu, tadyathA-gurulaghu agurulaghu ca, tatra yad bAdaraM bhUbhUdharAdikaM tatsarva gurulamu, zeSa tu bhASAmANApAnamanovargaNAdikaM paramANuvyaNukavyomAdikaM ca sarvamagurulaghu, ukkaM ca-"nicchayato sabaguruM sabalahuM vA na vijae dabaM / bAyaramiha gurulahuyaM agurula huM sesayaM dadhaM // 1 // " (vi. 659) tatreyaM gAthA nizcayanayamatena, padArthavyAkhyA tvevam-audArikavaikriyAhAra kataijasadravyANi aparANyapi taijasadravyapratyAsannAni tadAbhAsAni bAdararUpatvAdu'gurulaghUni' hai|gurulaghusvabhAvAni, kArmaNamanobhASAdravyANi tu AdizabdAt prANApAnadravyANi bhASAgaNyAgvittIMni bhASAbhAsAni aparANyapi ca paramANubyaNukAdIni vyomAdIni ca etAni 'agurulaghUni' agurulaghusvabhAvAni // vakSyamANagAthAdvayasambandha evaM-pUrva kila kSetrakAlasambandhino kevalayorakulAvalikAsoyAdivibhAgakalpanayA parasparopanibandha ukaH, sammati tayorevotalakSaNena dravyeNa saha parasparopanivandha upadazyate saMkheja maNodave, bhAgo logapaliyassa boddhayo / saMkhena kammadave, loge thokhUNaya paliyaM // 42 // teyAkammasarIre teyAdara ya bhAsadace ya / boddhaSamasaMkhejA dIvasamuhA ya kAlo y||43|| manovargaNAgataM manaHpariNAmayogyaM manodnyaM tasmin manodravye-manodravyaviSaye avadhau 'saMkhejatti' soyatamo FORORS Jan Eden Maijaahelibrary.oros ~1444 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [42,43], bhASyaM H, vi0bhA gAthA [670], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka bhAgo lokapalyopamayoH, sUtre caikatvaM samAhAradvandavivakSaNAt, viSayatvena boddhavyA, kimuktaM bhavati :-manovargaNAgataM | dravyaM pazyan avadhiH kSetrato lokasya saGgyAtatama bhAgaM kAlatastu pasyopamasya samayAMtatama bhAgaM pazyati, 'saMkhejakammadave' iti karmavargaNAgataM karmapariNAmayogyaM karmadravyaM tadviSaye'vadhau soyA lokapasyopamayorbhAgA viSayatvena vijJeyAH, idamuktaM bhavati-karmavargaNAdravyaM pazyan avadhiH kSetrato lokasya saGkhyeyAn bhAgAn pazyati, kAlatastu palyopamasya sameyAn bhAgAn , uktaM ca-"logapaliyANa mArga saMkhaimaM muNai jo maNodacha / saMkheje puNa bhAge, pAsaha jo kammuNo joggaM ||1||"(vi.670) loe thoUNayaM paliya' ti loke-catuIzarajvAtmakalokaviSaye'vadhau kAlataH stokonaM palyopamaM viSayatayA vijJeyam , kimuktaM bhavati:-kSetrataH samastaM lokaM pazyannavadhiHkAlataH stokonaMpalyopamaM pazyatIti, dravyeNa saha kSetrakAlayorupanibandhe prastute kevalayorupanibandhaprarUpaNamasamIcInaM, vismaraNazIlatAsUcakatvAditi cet, naipa doSaH, dravyopanibandhasyAtrApi sAmarthyaprApitatvAt , tathAhi-pUrva 'kAle cauNha vuDDhI' ityuktam , kAlavRddhizcAtra anantarokakarmadravya darzakApekSayA pratipAditA, tato'sya samastalokastokonapalyopamadarzinaH sAmarthyAtkarmadravyopari yat kimapi dhruvavargaprANAdi tadvipayatvena draSTavyam , ata eva taduparyupari dravyANi pazyataH kSetrakAlavRddhikrameNa paramAvadhisambhavo'pyanumeyaH, dvitIyagAthAvyAkhyA-zarIrazabdaH pratyekamabhisambadhyate, taijasazarIre kArmaNazarIre ca-etadviSaye'vadhAviti bhAvaH, tathA tejasavargaNAdravyaviSaye'vadhau bhASAdravyavargaNAviSaye cAvadhau kSetrataH pratyekamasAveyA dvIpasamudrAH kAlazcAsatreyaH-palyopamAsoyabhAgarUpo viSayatvenAvasAtavyaH, iha yadyapyavizeSeNokaM tathApi taijasazarIrAt kArmaNazarIrasya sUkSmatvAt C%*%APAN dIpa anukrama ~1454 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [42,43], bhASyaM H. vibhAgAthA -1, mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: mano prata Avazyaka upodghAte sUtrAMka // 62 // dIpa anukrama tahazina idameva dvIpasamudrakAlAsoyatvaM vRhad draSTavyam, kArmaNazarIrAdayabaddhAnAM taijasavargaNAdracyANAM sUkSmatvAd bRhattaraM, tebhyo'pi bhASAdravyANAmatisUkSmatvAd bRhattamamiti, nanu pUrva karmadravyadarzinaH pratyeka lokapalyopamabhAgAta hacara, dravyAdI soyA viSayatvenokAH, atra tu kArmaNazarIradravyadarzinaH kimatistokAveva kSetrakAlI viSayakhenAbhihitAviti.IAnakAlI ucyate-pUrva karmadravyANi karmavargaNAgatAni jIvena zarIratayA avaddhAni uktAni, atra tu zarIratayA baddhAni, gA.42-3 baddhAni cAbaddhebhyo bAdarANi bhavanti, abyUtatantubhyo nyUtatantuSu tathAdarzanAt, tataH kArmaNazarIradarzinaH stoko kSetrakAlAvukAviti, aparastvAha-nanu yadi taijasadravyANi pazyato'saGkhyayA dvIpasamudrAH kAlazcAsAbeyo viSayaH, tarhi / yatmAguktam-taijasabhASApAntarAladravyadarzino'GgalAvalikAsayeyabhAgAdi kSetrakAlapramANaM tadvirudhyate, apAntarAladravyANi hi taijasebhyo'pi paratvAtsUkSmANi, tatra taijasadravyopalabdhAvasaGkhyeyakSetrakAlAbhidhAnaM taijasadravyebhyo'pi parasUkSmadravyopalabdhau tvAlAvalikA'sayayabhAgAdikSetrakAlAbhidhAnamiti kathaM na virodhaH, naiSa doSaH, iha vicitrA vastuzaktayaH, tatopAntarAladravyANi prArambhakasyAvadheviSayaH, taijasAni svasajhayeyadvIpasamudrAsaGkhyeyakAlaviSayasyeti na kazciddoSaH, yadivA alpadvyANyadhikRtya tat aGkalAvalikAsaveyabhAgAdikSetrakAlapramANamuktamidaM tu pracurataijasadvyANyadhikRtyAsoyadvIpasamudrAsayeyakAlAbhidhAnamityavirodhaH // nanu jaghanyAvadhiprameyaM pratipAdayatA guruladhvagurulaghu ca dravyaM pazyatItyukaM, na sarvameva, vimadhyamAvadhiprameyamapi ca aGgulAvalikAsayabhAgAdyabhidhAnAnna sarvadravyarUpaM, tatrasthAnAmeva darzanAt, tata utkRSTAvadherapi kimasarvadravyarUpamAlambanamAhozcit sarvadravyamAlambanamiti saMzayaH, tatastadapanodArthamAha Hill62 R a helibrary.org ~146 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 44], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH "yugapaesogADhaM, paramohI lahai kammagasarIraM / lahara a agurualahuaM teasarIre bhavahutaM" // 44 // prakRSTo dezaH pradezaH ekazcAsau pradezazca ekapradezaH tasminnavagADhaM vyavasthitaM ekapradezAvagADhaM- paramANuvyaNukAdi dravyaM, paramazcAsAvavadhizca paramAvadhiH utkRSTAvadhirityarthaH, labhate pazyati, avadhyavadhimatoramedopacArAdavadhiH pazyatItyuktam, tathA kArmaNazarIraM ca labhate Aha-paramANudvyaNukAdikaM dravyamanuktaM kathaM labhyate 1 yAvatA ekapradezAvagADhaM | kArmaNazarIramityupAttameva kasmAnna yojyate ?, tadasamyak, kArmaNazarIrasya jIvapradezAnusAritayA saGkhyAtIta pradezAvagAhisvenaikapradezAvagADhatvAyogAt, labhate cAgurulaghu cazabdAd gurulaghu ca jAtyapekSayA sarvame (tra) kavacanam, tataH sarvANyadhye|kapradezAvagADhAni kArmaNazarIrANi agurulaghUni gurulaghUni ca dravyANyasau pazyatIti pratipattavyamiti, tathA taijasazarIraviSaye'vadhau kAlato bhavapRthaktvaM tenAsatyeyena kAlena viziSyate, bhavapRthaktvamadhya eva sa patyopamAsaGkhyeyabhAgaH kAlo nAdhikaH, etanmadhye eva ca bhavapRthaktvaM na tadatikrame'pIti / Aha-- nanvekapradezAgAdasya paramANvAderatisUkSmatvAt tadupalambhe vAdarANAM kArmaNazarIrAdInAmupalambho gamyate eva tataH kimartha teSAM pRthagupanyAso 1, vyarthatvAd, athavA | ekapradezAvagADhamityapi na vaktavyam, 'rUpagataM labhate sarva' mityasya vakSyamANatvAt, tadayuktaM samyagvastutattvAparijJAnAt, tathAhi yaH sUkSmaM paramANvAdi pazyati tena vAdaraM kArmmaNazarIrAdikamavazyaM draSTavyam yo vA trAdaraM pazyati tena sUkSmamapyavazyaM jJAtavyamiti na ko'pi niyamaH, yataH 'teyAbhAsAdadvANamaMtarA' ityudivacanAt prathamotpattAvagurulaghudravyaM pazyaznapyavadhirna gurulaghupalabhate, anyadvA atisthUraMmapi ghaTAdikaM, tathA manaHparyAyajJAnI manodravyANi sUkSmANyapi 1 Far Fate & Personal Use Only ~ 147~ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyuktiH [45], bhASyaM H, vibhA gAthA H], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [8] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata Avazyake upodghAte paramAvadheviSayaH gA. 44-45 sUtrAMka - pazyati cintanIyaM tu ghaTAdikaM sthUramapi na pazyati, tata evaM vijJAnaviSayavaicitryasambhave sati saMzayavyavacchedArthameka- pradezAvagAdagrahaNe satyapi zeSavizeSaNopAdAnamaduSTameva, yadapyuktam-athavA ekapradezAvagADhamityapi na baktavyamityAdi tadapyazlIlaM, tasyaiva vakSyamANasya prapaJcAyAsya pravRttatvAt , labhate rUpagataM sarva, yata ekapradezAvagADhAdikaM pazyatIti, yadivA ekapradezAvagADhagrahaNena paramANvAdi dravyaM gRhItam , zeSaM tu karmavargaNAparyantaM kArmaNazarIragrahaNenopalakSita, karmavargaNoparitanaM tu sarvamapi dravyamagurulaghugrahaNena gRhItaM, cazabdasUcitagurulaghugrahaNena tu ghaTapaTabhUbhUdharAdikamata: samastapadlAstikAyaviSayatvaM paramAvaranena sUtreNAviSkRtaM, tathA ca sati rUpagataM labhate sarvamityetad vakSyamANamasyaiva niyamAya pratipattavyam, 'siddhe satyArambho niyamAya bhavatIti nyAyAt, etadeva rUpagataM sarvaM labhate, nAnyadityalaM| vistareNa // tadeva paramAvadherdravyarUpo viSaya uktaH, adhunA kSetrakAlau tadviSayatayA pratipipAdayiSurAha "paramohi asaMkhejA logamettA samA asaMkhejA / rUvagayaM lahai saI khettovamiyaM agaNijIvA / / 45 // " pAmazcAsAvabadhizca paramAvadhiH, kSetrato'saGgyeyAni lokamAtrANi, khaNDAni iti gamyate, labhate iti sambandhaH, kAlatastu samA-utsapiNyavasarpiNIrasaveyA eva labhate, tathA dravyato rUpagataM-mUrtadravyajAtaM 'labhate' pazyati 'sarva' samastaM, kimuktaM bhavati:-paramANvAdibhedabhinnaM samastaM pudgalAstikArya pazyatIti, bhAvatastu pratidravyaM soyAnasakyeyAn vA paryAyAniti / yaduktamasoyAni lokamAtrANi khaNDAni paramAvadhiH pazyatIti, tadasadheyakamUnamadhikaM ca ko'pi saGkalpayedato niyataparimANapratipAdanArthamAha-upamIyate'nena upamitaM, nAhulakAt karaNe niSThApratyayaH, kSetrasyopamita kSetropamita, anukrama Jan Educanto M aijaanelibrary.org ~148~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM , niyukti: [46], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [689], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama kSetrapramANakAriNaH prAgabhihitA evAgnijIvAH, idamukaM bhavati-utkRSTAvadheviSayatvena kSetrato ye'saveyA lokAH proktAste prAgabhihitasvAgavAhanAvyavasthApitotkRSTAsaGkhyeyasUkSmavAdarAgnijIvasUcyA paramAvadhimato jIvasya sarvatodhamyamANayA yatpramANaM kSetra vyApyate tatpramANAH samavaseyA iti, nanu rUpagataM labhate sarvamityettadanantaragAthAyAmarthato'bhihitameva tataH kimarthaM punaratrAbhihitam , tadayuktam , atrArthe parihArasya prAgeyokatvAd, athavA anantaragAthAyAmekapradezAvagADhamityAdi paramAvadheH dravyaparimANamuktam , iha tu rUpagataM labhate sarvamiti kSetrakAlayorvizeSaNaM, taccaivam-kSetrakAladvayaM lokamAtrAhai sazveyakhaNDAsayeyotsapiNyavasarpiNIlakSaNaM yadi rUpidravyAnugataM bhavati tataH samastaM labhate, na kevalaM, tasyArUpitvAda vadhijJAnasya ca rUpidravyanibandhanatvAt , itthaMbhUta paramAvadhikalitazca niyamAdantarmuhUrttamAtreNa kevalAlokalakSmImAsAhaidayati, uktaM ca-paramohimANavido kevalamaMtomuhuttametteNa' (vi.689) // tadevaM manuSyAnadhikRtya kSAyopazamikA khalva nekaprakAro'vadhirutA, samprati tirazco'dhikRtya taM pratipipAdayiSurAha "AhArateyalaMbho, ukkoseNaM tirikkhajoNIsu / gAuya jahaNNamohI naraemu ya joynnukoso|| 46 // " hA AhArazca tejazca AhAratejasI tayorlAbhaH prAptiH paricchittirityeko'rthaH AhAratejolAbhaH, sUtre ca lambha iti nirdezaHprAkRtatyAda, AhAratejomahaNAmupalakSaNaM, tataH yAnyaudArikavaikriyAhArakataijasavvANi yAni ca tadantarAlepa tadayogyAni teSAM sarveSAmapi parigrahaNaM, utkarSatastiryagyoniSu, kimukaM bhavati:-tairyagyonikasattvAdhAro yo'vadhiH sa utkapArSata audArikavaikriyAhArakatejogavyANi tadantarAladravyANi ca sarvANi pazyatIti, uktaM ca-"orAliyaveubiyaAhAra ~149~ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 47 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 691-692 ], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Avazyake upoddhA // 64 // gateyagAiM tirie / ukkoseNaM pecchar3a jAI ca tadaMtarAThesu // 1 // " ( vi. 691 ) etadravyAnusAreNa kSetrakAlabhAvA api paricchedyatayA svayamabhyUhyAH, tadevaM yaduktam- "kAo bhavapaJcaiA, khaovasamiyAo kADao vi|" iti tatra kSAyopazamikaprakRtayo'bhihitAH, atha bhavapratyayAstAH pratipAdyAH, tAzca suranArakANAM bhavanti, tatrAlpava kavyatvAt prathamaM nArakANAmabhidhitsurAha - 'gAuye' tyAdi, 'narakeSu tu' narakeSu punarutkRSTeSveva madhye jaghanyo'vadhiH kSetrato gavyUtaM pazyati, sa ca saptamapRthivyAmavasAtavyaH, utkRSTastu yojanaM pazyati, sa zca prathamAyAM pRthivyAm, Aha ca bhASyakRt - "bhaNito khayova samio, bhavapaJca| io sa caramapuDhavIe / gAuyamukkoseNaM paDhamAe joyarNa hoi // 1 // " (vi. 692 ) itthaMbhUta kSetrAnusAreNa dravyAdayaH svayaM paribhAva| niiyaaH|| tadevaM sAmAnyena nAraka jAtimadhikRtyAbhihitamutkRSTamavadhikSetraparimANam, atha tadeva ratnaprabhAdipRthivIbhAgenAha"cattAri gAuyAI, aTThAI tigAuyaM veva / aDhAijjA donni ya divamegaM ca narapasu // 47 // " iha narakA nAma nArakANAmAzrayAH, te ca saptapRthivyAdhAratvena saptadhA bhidyante, tatra narakeSu raktaprabhAyAM utkRSTamavadhikSetraparimANaM catvAri gabyUtAni jaghanyamarddha caturthAni, zarkarAmabhAyAmutkRSTamarddhacaturthAni arddha caturthaM yeSAM tAnyarddhacaturthAni, sArddhAni trINi gavyUtAnIti bhAvaH, jaghanyaM trINi gavyUtAni, vAlukAprabhAyAmutkRSTaM trINi gavyUtAni jaghanyamarddhatRtIyAni, paGkaprabhAyAmutkRSTamarddhatRtIyAni jaghanyaM dve ganyUte, dhUmaprabhAyAmutkRSTaM dve ganyUte jaghanyaM vyarddha gacyUtaM tamaH prabhAyA- // 64 // mutkRSTaM yarddha gayyUrta, dvitIyamarddha yasya tat vyarddha, sArdhamityarthaH, pUraNArthI vRttAvantarbhUto yathA dvitIyo bhAgo dvibhAga ityatra, jaghanyaM ganpUrva, tamastamaH prabhAyAmutkRSTaM gavyUtaM jaghanyamarddha gavyUtaM sarvatrotkRSTamarddhagabhyUtonaM jaghanyamiti tAtpa Far Pate & Personal Use Only tiryaknArakA vadhiH gA. 46-7 150~ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [47], bhASyaM , vibhA gAthA [694], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama yam, atha jaghanyamanukaM kuto'vasIyate', ucyate, prajJApanAsUtrAt, tathA ca tatsUtram-"rayaNappabhApuDhavineraiyA NaM dAbhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA! jahaNNeNamadhuhAI gAuyAI, ukkoseNaM catvAri gAuyAI jANaMti pAsaMti. sakarappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA! japaNeNaM tinni gAuyAI ukkoseNaM aduTThAI gAuyAI jANaMti pAsaMti, vAluyappabhApuDhavineraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA! jahaNNeNaM aDDAijAI gAuyAI ukkoseNaM tinni gAuyAI jANaMti pAsaMti, paMkappabhApuDhavineraiyANaM pucchA, goyamA! jahanneNaM donni gAuyAI ukkoseNaM ahAijjAI gAuyAI jANaMti pAsaMti, dhUmappabhApuDhavineraiyANaM pucchA, goyamA ! japaNeNaM divaDe gAuyaM ukkoseNaM do gAuyAI jANaMti pAsaMti, tamappabhApuDhavIneraiyANaM bhaMte ! pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM gAuyaM ukoseNaM divaDhagAuyaM jANaMti |pAsaMti, ahe sattamAe pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM addhagAuyaM ukkoseNaM gAuyaM jANaMti pAsaMti" nanu yadi saptamapRthivyAmaddhegavyUtaM jaghanyamavadhikSetraparimANaM tarhi yadukaM prAk 'gAuya jahaNNamohI naraema ya' iti tad vyAhanyate, naiSa doSaH, utkRSTajaghanyApekSayA tadabhidhAnAt, idamatra hRdayam-saptasvapi pRthivISu yad ganyUtacatuSTayAdikamutkRSTamavadhikSetraparimANaM tanmadhye saptamapRthivInArakANAM ganyUtalakSaNamavadhikSetraM svasthAne utkRSTamapi zeSapRthivyutkRSTApekSayA sarvastokatvAjaghanyamuktamiti, na caitat svamanISikAvijRmbhitaM, yata Aha bhASyakRt-"achuTTagAiyAI, jahaNNaya addhgaauyNtaaii| jaM gAuyati bhaNiyaM taMpiya ukkosagajahaNaM ||2||(vi.694) tadevaM nArakasambandhino bhavapratyayAvadheH svarUpamabhihitam , sampati devasambandhinaH pratipipAdayiSuridaM gAthAtrayamAha SSAGACACANCCCC% Jan Educanto Hijaahelibrary.org ~1514 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [48-50], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| Avazyaka upodAte prata sUtrAMka // 65 // dIpa anukrama "sakIsANA paDama, doccaM ca saNaMkumAramAhiMdA / tacaM ca baMbhalaMtaga sukkasahassAraga cautyi // 48 // vaimAnikAANayapANapakappe, devA pAsaMti paMcami puDhaviM / taM ceva AraNabhuya ohINANeNa pAsaMti // 49 // nAmavadhiH ehi heTTimamajjhimagevilA sattami ca uvarillA / saMbhinnaloganAliM, pAsaMti aNuttarA devA // 50 // gA.48zakrazca IzAnazca zakrezAnau-saudharmezAnakalpadevendrau prathamA rakSaprabhAbhidhAnAM pRthivIM, pazyantIti kriyAM dvitIyagA- 49-50 thAyAM vakSyati, zakrazAnagrahaNaM copalakSaNaM tena saudharmezAnakalpanivAsino devAH sAmAnikAdayo'pi parigRhyante, teSA-1 mapyavadhinA ratnaprabhAyAH pRthivyAH sarvAntimamadhastanaM bhAgaM yAvaddarzanAt , dvitIyAM ca pRthivImityagrataH sambadhyate, sanatkumAramAhendrau-tRtIyacaturthakalpadevAdhipI, atrApIndragrahaNamupalakSaNaM tena tatkalpanivAsinaH sAmAnikAdayo'pi31 pratipattavyAH, evaM tRtIyAM ca pRthivI brahmalokalAntakadevendropalakSitAstatkalpanivAsino devAH pazyanti, zukrasahasrArasurendropalakSitAstatkalpanivAsinazcaturthI (thI) pRthivIM pazyanti / dvitIyagAthAvyAkhyA-AnataprANatakalpe prAkRtatvAdvibhaktivacanavyatyaya iti vacanAt dvayorarthayorekavacanaM, tato'yamarthaH-AnataprANatayoH kalpayordevAH pazyanti paJcamI pRthivI, tAmeva AraNAcyutayoH kalpayordevA avadhijJAnena pazyanti, svarUpakathanamevedam, natu vyavacchedakamavadhijJAnasyaiveha prastutatayA vyavacchedyAbhAvAt , navaraM tAM vizuddhatarAM bahuparyAyAM ceti pratipattavyam , uttarottaradevAnAM vimalatarAvadhijJAnasadbhAvAt / tRtIyagAthAvyAkhyA-lokapuruSagrIvAsthAne bhavAni graiveyakAni vimAnAni, tAni ca vidhA-adhastanaveyakAni madhyamaveyakAni uparitanapraiveyakAni ca, tatrAdhastanamadhyamaveyakA Adheye AdhAropacArAt adhastanama Magaahelibrary.org ~152 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [H] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 59 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH dhyamamaiveyakavi mAnavA sino devAH paSTha tamaHprabhAbhidhAnAM pRthivIM pazyanti, saptamIM ca pRthivIM uparitanA- uparitanayaiveyakavimAnavAsino devAH pazyanti tathA sambhinnAM catasRSvapi dikSu svajJAnena vyAptAM lokanADa catuddezara|jjupramANAM kanyAcolaka saMsthAnAmavadhinA pazyanti 'anuttarA' anuttara vimAnavAsino devAH / eSa kSetrato devAnAM bhavapratyayAvadherviSaya uktaH, etadanusAreNa dravyataH kAlato bhAvatazcAya seyaH, tadevamadho vaimAnikAvadheH kSetraparimANaM pratipAditam, adhunA tiryagUrdhva ca tatpratipAdayannAha "eesimasaMkhekhA, tiriyaM dIvA ya sAgarA caiva / bahuyaparaM uvarimagA uhuMca sakappathUbhAI // 51 // eteSAM saudharmAdidevAnAM saGkhyAyante iti saGkhyA na saGkhyA asaGkhyeyA stiryak dvIpAzca jambUdvIpAdayaH sAgarAca lavaNasAgarAdayaH, kSetrato'vRdhiparicchedyatayA iti vAkyazeSaH, tadeva dvIpasamudrAsaGkhyaM bahutarakaM prabhUtataraM pazyanti uparimA eva uparimakAH, uparyupari devalokanivAsino devA ityarthaH, uparyuparidevalokanivAsinAM devAnAM vizuddha vizuddhatarAvidhijJAnasadbhAvAt, tathA UrdhvaM svakalpastUpAdyeya yAvat, AdizabdAt dhvajAdiparigrahaH, kSetraM saudharmAdayo devAH sarve'pi pazyanti, na parataH, tathA bhavasvAbhAvyAt, jaghanyataH punaramI sarve'pi saudharmAdayo'nu tara vimAna vAsiparyantA aGgulAsaGkhyabhAgamAtraM kSetraM pazyanti, utaM ca prajJApanAyAm - "sohammagadevA NaM bhaMte! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahaNeNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNaM ahe jAva imIse rayaNappabhASa puDhabIe heDile parimaMte, tiriyaM Ava asaMkheje dIvasamudde, uhuM jAva sagAI vigANAI ohiNA jANaMti pAsaMti, evaM IsANagadevAvi, saNakumAra devAvi evaM ceva, navaraM 'ahe jAva doccAe sakarappabhAe puDhavIe hehile carimaMte, evaM mAhiMdadevAvi, baMbhalogalaMta gadevA taccAe ~ 153~ www.jahelibrary.on Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [12], bhASyaM H, vibhA gAthA [702-703], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: 161 prata upoddhAte || sUtrAMka H * dIpa anukrama AvazyakeA puDhavIe hechille carimate, mahAsukkasahassAragadevA cautthIe paMkappabhAe puDhavIe hehile carimaMte, ANayapANayaAraNa-16 mAni aJcayadevA ahe paMcamAe puDhavie dhUmappabhAe hehile caramate, hehimamajjhimagevijagadevA ahe jAva chaDIe tamAe puDhavIe kAnAM pAhihile caramaMte, uvarimagavijjagadevANaM bhaMte ! kevaiyaM khettaM ohiNA jANaMti pAsaMtiI, goyamA! jahaNNeNaM aMgulasma asaM-18zipANAM ca khejabhAgaM ukkoseNaM ahe sattamAe puDhavIe hehile carimaMte, tiriyaM jAva asaMkhije dIvasamude, urdu jAca sagAI vimA-tAtiryagUlaNAI ohiNA jANaMti pAsaMti, aNuttarovavAidA NaM bhaMte ! devA NaM kevaiyaM khenaM ohiNA jANaMti pAsaMti', goyamA ! mavadhiH jahanneNaM aMgulassa asaMkhejamArga ukkoseNaM saMbhinnaM loganAliM jANaMti pAsaMti", atra apara Aha-nanvAlAsoyabhAga-18/gA.51-2 pramito'vadhiH sarvajaghanyo bhavati, sarvajaghanyazcAvadhistiryaGmanuSyeSveva, na zeSeSu, yata Aha bhASyakRt svakRtabhASyaTIkAyAm-"utkRSTomanuSyeSveva nAnyeSu, manuSyatiryagyoniSu jaghanyonAnyeSu, zeSANAM madhyama eve"ti, vakSyati ca-ukoso maNueK maNussatiricchaesu ya jahaNNoM'iti(vi.703) tatkadhamiha vaimAnikAnAM sarvajaghanya ukkA, ucyate-saudharmAdidevAnAM pArabhAviko'pyupapAtakALe'vadhiH sambhavati, saca sarvajaghanyo'pi kadAcidavApyate, upapAtAnantaraM tu devabhavapratyayajastato na kazcidoSaH, Aha ca dudhyamAndhakAranimagnajinamavacanapradIpo bhASyakRt jinabhadragaNikSamAzramaNa:-"vemANiyANamaMgulabhAgamasaMkhaM jahaNNato hoi / uvavAe parabhavio, tanbhavajo hoi to pacchA // 1 // " (vi.702) tadevaM vaimaani-8|||66|| kAnAmavadhikSetraparimANamuktam, idAnI sAmAnyatastadarjadevAnAM pratipipAdayiSurAha| "saMkhejajoSaNA khalu, devANa addhasAgare UNe / teNa paramasaMkhejA jahaNNayaM paNNavIsaM tu||52|| *%% - JanEducaumheer Haijaanelibrary.org ~1540 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- malasUtra adhyayanaM H, niyukti: [53], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [701], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama sAdheyAni ca tAni vojanAni ca saveyayojanAni, khaluzanda evakArArthaH sa cAvadhAraNe akhaca ubhayathA sambandha upadarzayiSyAmaH, devAnAmarddhasAgare padaikadeze padasamudAyopacArAt arddhasAgaropame nyUne AyuSi sati, kimuktaM bhavati, -arddhasAgaropame nyUne AyuSi sati devAnAM samaveyayojanAnyevAvadhikSetra, tathA devAnAM saGkhyayojanAnyavadhi-18 kSetramarddhasAgaropamenyUna evAyupi sati, na paripUrNe nApyadhike iti, tataH paraM sampUrNArddhasAgaropamAdAvAyupi punarasajhe yAni yojanAnyavadhikSetramavaseyam , arvamadhastiryak ca saMsthAnavizeSAdvakSyamANAd bhAvanIyam // uktaM utkRSTamava-IN hai SikSetram, atha jaghanyamAha-'jahaNNaya'mityAdi, jaghanyamavadhikSetramiti devAnAmiti varcate, paJcaviMzatistuzabdasya 4 evakArArdhatvAt paJcaviMzatireva yojanAni, tAni ca dazavarSasahasrasthitInAM bhavanapativyantarANAmavasAtavyAni, 'paNavIsa joyaNAI dasavAsasahassiyA ThiI jesi' miti vacanAt, jyotiSkAH punarasaGkveyasthitikatvAjaghanyato'pi saGkhyeyayojanapramitAn soyAn dvIpasamudrAn avadhijJAnataH pazyanti, utkarSato'pi soyayojanapramitAneva saGkhyeyAn dvIpasamudrAna, kevalamadhikatarAn , uktaM ca prajJApanAyAm-"joisiyA NaM bhaMte ! kevaiyaM khittaM ohiNA jANaMti pAsaMti ?, goyamA ! jahanneNavi saMkhije dIvasamude ukkoseNavi saMkhije dIvasamudde" bhASyakAro'pyAha-"duviho'vi joisiyANaM, saMkhejo ThiiviseseNaM" (vi.701) atra samaveyaH saGghayeyayojanapramitasoyadvIpasamudraviSayaH sthitervizeSAt , sthite rasajhaveyatvAdityarthaH // atha ayameva cAvadhiryeSAmutkRSTAdibhedabhinno bhavati tAnupadarzayannAhamA.sU. 12drA "ukkoso maNupasuM, maNussatericchiesa ya jahaNNo / ukkosa logamitto paDivAha paraM apddivaaii||53||" kara M anelibrary.orgE ~155 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [54,55], bhASyaM H, vi0bhA gAthA [704], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka // 67 // Rock dIpa anukrama Ava.mala.8 iha dravyataH kSetratA kAlato bhAvatazcotkRSTo'vadhirmanuSveSveva, na devAdiSu, tathA manuSyAzca tiryazazca manuSyatiryaca-18 utkRSToupodAte steSu manuSyatiryakSu ca jaghanyaH, cazabda evakArArthaH, manuSyatirvakSveva jaghanyo, na nArakasureSu, tatra pratipAtivavadhiSu madhye pratipAtI avadhI | utkRSTo'vadhiH pratipatituM zIlamasyeti pratipAtI lokamAtra eva, mAtrazabdo'lokavyavacchedArthaH, idamatra hRdayam gA, 53 yadyavadhiHmatipatati tata utkarSato lokamAtra eva, na lokAt paraM pradezamAtramapi pazyana, tathA cAha-paraM apaDivAI di tato lokAt paramekamayAkAzapradezaM pazyan niyamAd apratipAtI, kSetraparimANadvAre prastute prasaGgataH pratipAtyapratipAti svarUpAbhidhAnamaduSTameva, vineyajanapratipattilAghavAt , ukta kSetraparimANadvAram 1 // adhunA saMsthAnadvAramabhidhitsurAha thibugAgAra jahaNNo, vaddo ukkosamAyato kiMci / ajahaNNamaNukkoso ya, khettto'nnegsNtthaanno||54|| | tibukA-udabindustasyevAkAro yasyAsI stibukAkAro jaghanyAvadhiH, tameva spaSTayati-ttA, sarvato vRtta iti bhAvaH, panakakSetrasya vartulatvAd, utkRSTaH-paramAvadhiH, AyataH-pradIrghaH, kizcit-manAk, vahnijIvasUcyA avadhimaccharIrasya sarvato bhrAmyamANayA vyApyamAnasya kSetrasya etadAkArabhAvAt, uktaM ca-"paNako thibugAgAro, teNa jahannAvahI tdaagaaro| iyaro seDhiparikkhetato sadehANuvattIe ||"(vi.704) tathA 'ajaghanyotkRSTazca na jaghanyo nApyutkRSTaH ajaghanyotkRSTaH, cazabdo'vadhAraNe, ajaghanyotkRSTa eva, 'kSetrato'nekasaMsthAnaH' anekAni saMsthAnAni yasyAsAvanekasaMsthAnaH, evaM tAvajaghanyotkRSTAvadhisaMsthAnamabhihitam / sampati vimadhyamAvadhisaMsthAnapratipAdanArthamAhatappAgAre pAlaga-paDahaga-mallari-muiMga-puSpha-jave / tiriya-maNuesa ohI, nANAvihasaMThio bhaNio // 15 // t F UEN Maijaahelibrary.org ~156 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM , niyukti: [14,55], bhASyaM H, vibhA gAthA [707], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama iha uttarArdai tiryagmanuSyANAmavadhernAnAvidhasaMsthAnabhaNanAt pUrvAna saMsthAnapratipAdanaM yathAkrama nArakabhavana-17 |pativyantarajyotiSkakalpopapannakalpAtItauveyakAnuttarasurANAmavadheravasAtavyam, tathA ca pUrvArddhapratipAditasaMsthAnaviSayaM |bhASyam-"neraiya-bhavaNa-vaNayara-joisa-kappAlayANamohissa / vijaNuttarANa-ya hoMtAgiio jahAsaMkhaM // 1 // " (vi.707) |tapro nAma kASThasamudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAnyamAno dUrAdAnIyate, saca Ayatakhyatrazca bhavati, tasyevAkAro yasyAsI taprAkAro'vadhirnArakANAM, 'pallaga'tti pallako nAma lATadeze dhAnyAdhAravizeSaH, saca jAyata uparica |kizcitsaliyA, AkArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, pallakasyevAkAro yasyAsau pallakAkAro bhavanapatInAM, paTahaH-Atodha|vizeSA, saca kizcidAyata uparyadhazca samapramANaH, paTaha eva paTahakastadAkAro'vadhiya'ntarANAm , tathA ubhayato vistINoM dharmAvanamukhA madhye sajitA DhakkAkArA jhallarI-AtocavizeSarUpA tadAkAro'vadhiotiSkadevAnAM, mRdaGgo-vAdhavizeSaH, sa cAdhastAdvistIrNa upari ca tanukaH supratItastadAkAro'vadhiH saudharmAdidevAnAmacyutadevaparyantAnAM, 'puSphazi padaikadeze padasamudAyopacArAt saprazikhA puSpabhRtA banerI puSpacaGgerI parigRhyate, tadAkAro'vadhiveyakavimAnanivAsidevAnAM, 'java' iti atrApi padaikadeze padasamudAyopacArAt yavanAlaka iti draSTavyam , yavanAlako nAma kanyAcolakara, saca marumaNDalAdiprasiddhazcaraNakarUpeNa kanyAparidhAnena saha sIvito bhavati yena paridhAnaM na khasati, kanyAnAM caiSa 18 mastakapadezena prakSipyate, ata evAyamUrdhvaH sarakaJcuka iti vyapadizyate, tathA ca tapAdivyAkhyAnaM kurvannAha bhASyakRtF"tappeNa samAgAro tappAgAro sa cAyayattaMso / uDDhAyao ya pallo, uvariM ca sa kiMci saMkhitto // 2 // nacAyao SECREC% Free Porn MAugaahelibrary.org ~157 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [16], bhASyaM , vibhA gAthA [708-713], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata satrAka H 4 dIpa anukrama H Avamala.18 samo'viya, paDaho hiTThopari paIo socammAvaNaddhavicchiNNavalayarUvA ya jhallariyA // 3 // uDDhAyao muiMgo, heDA ruMdo saMsAnaupoddhAtesahovariM tnnuo| pupphasihAvaliraiyA, caMgerI puSphacaMgerI // 4 // javanAlautti bhaNio, ubho sarakaMcuo kumArIe / mAnugAmukaM avadhI aha sabakAlaniyao kAyAikko'vi sesANaM // 5 // " iti, (vi.708-11) yavanAlakAkAro'vadhiranuttarasurANAM / eSa cAca.gA. nArakAdInAmanuttarasuraparyantAnAmetadAkAraH sarvakAlaniyataH pratyetavyaH / 'tiriyamaNuesu' ityAdi, tiryavazca manuSyAzca 55-6 tiryaGmanuSyAsteSu avadhirnAnAvidhaM saMsthitaM saMsthAnaM yasya sa nAnAvidhasaMsthitA, svayambhUramaNajalanidhivAsimatsyagaNavat, apica-tatra matsthAnAM valayAkAraM saMsthAnaM niSiddhaM, tiryaGmanuSyAvadhestu tadapi bhavati, uktaM ca-"nANAgAro| tiriyamaNuesu macchA sayaMbhUramaNeSa / tattha valayaM nisiddhaM, tassiha puNa taMpi hojjA hi // 6 // (vi.712)" bhaNitaH-16 pratipAditastIrthakaragaNadharaiH, anena ca saMsthAnapratipAdanenedamAveditam-bhavanapativyantarANAmUrva prabhUto'vadhivaimAnikAnAmadhA jyotiSkanArakANAM tiryaga vicitro naratirazcAm , Aha ca bhASyakRt-"bhavaNavai-catarANaM uDdaM bahugo ahoya sesANaM / nAraga-joisiyANaM tiriya orAlio citto // 7 // " (vi.713) ukta saMsthAnadvAram 2 / sampati sapratipakSamAnugAmikadvArArtha pracikaTaviSayedamAhaaNugAmioya ohI, neraiyANaM taheva devANaM / aNugAmI aNaNugAmI mIsoya maNussatericche // 56 // // 68 // gAntaM puruSamAsamantAt anugacchatItyevaMzIlA anugAmI anugAmyevAnugAmikA, svArthe kapratyayaH, yadivA anugamaH prayojanamakhetyAnugAmikA, anuzatikAdipAThAbhyupagamAvubhayapadavRddhi, AnugAmikazcAvadhividhA, tapathA-antagato %AES JanEducation inerala ~158~ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [16], bhASyaM H, vibhA gAthA [738], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka * * dIpa anukrama madhyagataH, athAntagata iti kaH zabdArthaH 1, ucyate, iha pUrvAcAryapradarzitamarthatrayam, ante-AtmapradezAnAM paryante gatAH|sthito'ntagataH, kAtra bhAvaneti cet, ucyate-ihAvadhirutpadyamAnaH ko'pi sparddhakarUpatayotpadyate, spardhakaM ca nAma avadhijJAnaprabhAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH, tathA cAha bhASyakRtsvo. pajJabhAgyaTIkAyAM-"sparddhakamavadhivicchedakavizeSa" iti, tAni ca ekajIvasyAsoyAni soyAni vA bhavanti, yaddhazyati-phaDA ya asaMkhejjA saMkheje yAvi egajIvassa' (vi. 738) iti, tAni ca vicitrarUpANi kAnicitparyantava[ciSu mAtmapradezeSUtpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAnicinmadhyavartivAramapradezeSu, tatra yaH paryantavartiSvAtmapradezeSvavadhirutpadyate sa AtmanaH paryante sthita itikRtvA antagata ityabhidhIyate, taireva paryantavaciMbhirAtmapradezaiH sAkSAdavabodhAt, athavA audArikazarIrasyAnte gataH-sthito'ntagataH, audArikazarIramadhikRtya kayAcidekayA dizopalambhAt , idamapi sarddhakarUpakamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAveDapi audArikazarIrAnte kayAcidekayA dizA yazAdupalabhate so'pyantagataH, Aha-yadi sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamastataH sarvataH kiM na pazyati?, ucyate, ekadizaiva kSayopazamasambhavAt , vicitro hi dezAdyapekSayA karmaNAM kSayopazamaH, tataH sarveSAmayAtmapradezAnAmitthaMbhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadaudArikazarIramapekSya kayAcidvivakSitayA dizA pazyatIti, tathA coktaM nandyadhyayanacUNau~ "orAliyasarIraMte ThiyaM-gati egahu~, taM ca AyappaesaphaDDagAvahiegadisopalaMbhAo ya aMtagayamohinANaM bhannai, ahavA savAyappaesesu visuddhesudhi orAliyasarIragaMNa egadisi pAseNa JanEducatun incom . For a From Us ~159~ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [H] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 56 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH gayamaMtagayaMti bhaNNai" iti eSa dvitIyo'rthastRtIyaH punarayaM - ekadigbhAvinA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM tasyAnte varttate so'vadhiH avadhijJAnavatastadante varttamAnatvAt, tato'nte ekadiggatasyAvadhiviSayasya paryante gataH sthito'ntagataH, antagatazcAvadhistridhA tadyathA- purato'ntagataH pRSThato'ntagataH pArzvato'ntagatazca tatra yathA kazcit puruSo hastagRhItayA dIpikayA purataH preryamANayA purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yenAvadhinA tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva snggh|| 69 // yAmyasaGkhyAni vA yojanAni pazyati, nAnyatra, so'vadhiH purato'ntagata ityabhidhIyate, tathA sa eva puruSo yathA pRSThato hastena priyamANayA dIpikayA pRSThata eva pazyatyevaM yenAvadhinA pRSThata eva soyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati saH pRSThato'ntagataH, yena punaH pArzvata ekato dvAbhyAM vA saGkhyeyAnyasaGkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pArzvato'ntagataH, uktaM ca nandyadhyayane- " purato'ntagaeNaM ohiNANeNaM purato caiva saMkhejjANi vA asaMkhejANi vA joyaNAI jANai pAsai, maggato'ntagaeNaM ohiNANeNaM maggato caiva saMkhejjANi vA asaMkhejjANi vA" ityAdi, madhyagata ityatrApi tridhA vyAkhyAnaM, iha madhyaM prasiddhaM daNDAdevi, tatrAtmapradezAnAM madhye-madhyavarttiSvAtmapradezeSu gataH sthito madhyagataH, ayaM ca sparddhakarUpaH sarvadigupalambhakAraNaM madhyavarttinAmAtmapradezAnAmavadhiravasAtavyaH, athavA sarveSAmadhyAtmapradezAnAM kSayopa| zamabhAve'pi audArikazarIramadhyabhAgenopalabdheH, tanmadhye gato madhyagataH, uktaM ca nandyadhyayana cUrNo - " orAliya sarIramajjheM phaDugavisuddhIto sadhAyappaesavimuddhIto vA saGghadisovalaMbhattaNato majjhagatotti bhaNNai' tti, athavA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM sarvAsu dikSu tasya madhyabhAge sthito madhyagataH, avadhijJAninastadudyotitakSetramadhyavarttitvAt, Aha ca nandyadhyayana Ava. maTa, poddhA avadha For Pruate & Personal Use Orty 160~ antama dhyagatavyAkhyA // 69 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [17], bhASyaM , vibhA gAthA [714,715], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama cUrNikRt-"ahavA uvaladdhikhettassa avadhipuriso majhagatoci, ato vA majhagato ohi bhanAI" iti, tatrehAntagato na grAhyo, devanArakANAmabhyantarAdhitvAt, kintu madhyagataH, so'pyanta(ntya)vyAkhyAnaviziSTo, devanArakANAM svAvadhidyotitakSetramadhyavartitvAt , tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, AnugAmika eva yathokarUpo nAnya iti, keSAmityAhanarAn kAyanti-svayogyAna AhvayantIti narakAH nArakAzrayAH teSu bhavA nArakAsteSAM, tathA 'dInyanti' yathecchayA krIDa-12 ntIti devAH teSAM, manuSyazca tiryak ca manuSyatiryak tasmin manuSyatiryaci (razci) jAtAvekavacanam, tato'yamartha:-manuSyeSu | tiryakSu AnugAmika uktazabdArthaH, anAnugAmika:-avasthitakhalAniyantritapradIpa iva yo gacchantaM puruSaM nAnugakacchati, Aha ca bhASyakRt-"aNugAmio'Nugacchai, gacchaMtaM loyaNaM jahA purisaM / iyaro ya nANugacchai ThiyapaIvo 2 va gacchataM ||shaa (vi.715)" yasya tUtpannasyAvadherdezo brajati svAminA saha aparazca dezaH pradezAntaracalitapuruSasyopahatai-18 kalocanavadanyatra na prajati sa mizna ucyate, uktaM ca-"ubhayasahAvo mIso, deso jassANujAi no anno / kAsai gayassa katthA, egaM uvahammai jahacchi // 2 // (vi.715)" eSa ca bhavati, ayaM gAthAsalepArthaH-devanArakANAM sarvAtmapradezajAbhyantarAvadhirUpamadhyagataH AnugAmiko'vadhiH, tiryaGmanuSyANAM sarvaprabhedaH-Anugamiko'nAnugAmiko mizrazceti // ukamAnugAmikadvAram 3 / athAvasthitadAraM vaktavyam , avasthitatvaM cAvadherAdhArabhUtakSetrata upayogato landhitazca cintanIyam tatra kSetrata upayogatazca pratipipAdayiSuridamAha khittassa avaTThANaM tetIsaM sAgarA u kAleNaM / vave bhinnamuhutto pajjavalaMme pa sattaha // 17 // ~1614 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [17], bhASyaM , vibhA gAthA [719-721], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata Ava.mala. upodAte avadhI sUtrAMka dIpa anukrama H avasthitiH avasthAnam , avagherAdhArarUpatAlakSaNena paryAyeNa kSetrasyAvasthAnaM, kAlena-kAlamAzritya sAgaropamANi avasthAzabda evakArAyaH sa cAvadhAraNe bhinnakamaca trayastriMzatameva, iyamatra bhAvanA-anuttarasurA yatra kSetre yeSveva ca prati-dAnam gA. niyateSu kSetrapradezeSu janmasamaye'vagADhAste prAyasta traivAbhavakSayamavatiSThante, tataH tAnadhikRtyotkarSato'vadheravasthAnaM trayatriMzataM sAgaropamANi yAvadavApyate, uktaM ca-"AhAre uvaoge, laddhIe kA havija'vatthANaM / AhAro se khitaM, tettIsaM81 sAgarA tattha ||shaa vijayAisUbavAe jatthogADho bhavakkhayaM (o vi0) jAva |khette'vciddhi tahiM dabesu ya dehasayaNesu // 2 // (vi.719-20)" upayogamadhikRtyAvadheravasthAnaM, dravati-gacchati tAMstAn paryAyAniti dravyaM, vAhulakAt kartari pratyayaH, tasmin dravye-dravyaviSaye tatra cAnyatra kSetre bhinna zcAsau muhUrttazca bhinnamuhUrtaH, antarmuhUrta kAlaM yAvaditi tAtparyArthaH, na parataH,sAmarthyAbhAvAt, ukaMca-"dabe bhinnamuhattaM,tastha'natya va haveja khettNmi| uvaogona uparao sAmatthAbhAvao tassa // 3 // (vi.721)" tathA tatraiva dravye ye paryavAH-paryAyadharmAstallAbhe paryAyAntaraM saMcarato'vadherupayogamadhikRtyAvasthAnaM saplASTau vA samayAna yAvat, na parataH, paryAyANAM sUkSmatayA paratastadviSaye'vasthAne sAmarthyAbhAvAt , anye tu vyAcakSateparyavA dvividhAH, tadyathA-guNAH paryAyAzca, tatra sahavartino guNAH zuklatvAdayaH, kramavarjinaH paryAyAH navapurANAdayaH, tatra guNAH sthUlAH paryAyAstu sUkSmAH, yathA 2 ca sUkSma vastu tathA 2 upayogasya stokakAlatA, dravyaguNaparyAyAzca yathottaraM // sUkSmAstato guNeSvaSTau samayAna yAvadupayogasyAvasthAnaM, paryAyeSu tu sapta samayAniti, ukkaM ca-"dabe tattheva guNA, saMcarao 8 satca vagu vA samayA / aNNe puNa aTUTha guNe bhaNati tappajjave satta ||4||jh jaha muhurma vatthu taha taha thovovaogayA JanEducmon inema Far From Us Oy X anelibrary org ~1624 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [58,59], bhASyaM H, vi0bhA gAthA [722-723], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka 4-06 * dIpa anukrama hoi / davaguNapajjavasuM taha patteyapi nAyavaM // 5 // (vi.722-3)" atha labdhimadhikRtyAvasthAnakAlamAnamAha addhAeN avaThThANaM, chAvarhi sAgarA u kAleNaM / ukkosagaM tu eyaM, ekko samao jahanneNaM // 58 // iha addhA nAmAvadhijJAnAvaraNakSayopazamarUpA landhirabhipretA, tato addhAyA-labdheH kAlena-kAlato'vadheravasthAnaM, tatrAnyatra vA kSece teSvanyeSu vA dravyAdiSUpayuktasyAnupayuktasya vA bhavati SaTpaSTisAgaropamANi, tuzabdasya vizeSaNArthavAnmanAgadhikAni, ukkaM ca-"sA sAgarocamAI, chAvahi hoja saairegaaii| vijayAisu do vAre gayassa narajammaNA | samayaM // 7 // " (vi.725) upasaMhAramAha-'ukkosaga mityAdi, kAlato'vasthAnamidamAdhArAdiSu utkarSataH pratipAdi tamavasAtavyam / jaghanyena-jaghanyataH punarupayogalabdhI aGgIkRtyAvasthAnaM dravyAdAvapyekaH samayaH, tatra naratirazcAM samayAhai dUrdhvamavadheH pratipAtAdanupayogAdvA ekasamayAvasthAnatA vijJeyA, devanArakANAM tu yeSAM bhavasya caramasamaye samyaktva lAbhAdvibhaGgajJAnamavadhijJAnarUpatayA pariNamati tataH paraM ca mRtAnAM tadavadhijJAnaM pracyavate teSAmavasAtavyam / tadevamuktamavasthitadvAram 4 / adhunA caladvAramabhiSitsurAha| buDDhI cA hANI vA, caubihA hoi khetta-kAlANaM / davesu hoi duvihA, chaviha puNa panave hoi // 59 // caladvAramidamucyate, calazcAvadhidravyAdiviSayamaGgIkRtya varddhamAnako hIyamAnako vA bhavati, vRddhihAnI ca pratyeka sAmAnyenAgame paDi proke, tadyathA-anantabhAgavRddhiH 1 asaGkhyAtabhAgavRddhiH 2 sayAtabhAgavRddhiH 3 saGgyAtaguNavRddhiH 4 asamAtaguNavRddhiH 5anantaguNavRddhi tathA anantabhAgahAniH1 asaJcAtabhAgahAniH 2 saGkhyAtabhAgahAniH 1 sayA AACANCCESS JanEducaon.irnemies For a From Us janelibrary orm ~163 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [58,59], bhASyaM H, vi0bhA gAthA [730-732], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H dIpa anukrama Ava.mala. taguNahAniH4 asavAtaguNahAniH 5 anantaguNahAniH 6, etayoza padvidhavRddhihAnyormadhyAdavadhiviSayabhUtakSetrakAlayo- landhyakaupodAtehArAdyatabhedadvayavarjitA caturvidhA vRddhihanirvA bhavati, anantabhAgavRddhiranantaguNavRddhioM tathA anantabhAgahAniranantaguNa- sthAnaM . avadhI |hAnirvA kSetrakAlayone sambhavati, avadhiviSayabhUtakSetrakAlayorAnantyAbhAvAt , iyamatra bhAvanA-yAvat kSetraM prathamamavadhinA vyAdivR 13 prabarddhamAnAkhyena dRSTaM tataH pratisamayaM sa pravarddhamAno'vadhiH kazcidasaGkhyAtabhAgavRddhaM pazyati ko'pi saGkhyAtabhAgavRddhaM ko'pi sAdivoM // 71 // saGkhyAtaguNavRddhamaparo'saGkhyAtaguNavRddha, tathA yAvat kSetra prathamamavadhinA hIyamAnena dRSTaM tataH pratisamayamasaGkhyAtamA- gA.58-9 gahInaM kazcitpazyati kazcitsaGkhyAtabhAgahInaM ko'pi saGkhyAtaguNahInamanyo'saGkhyAtaguNahInaM, evaM kSetrasya vRddhiharhAnirvA caturvidhA bhavati, itthaM kAle'pi vRddhihAnyozcAturvidhya bhAvanIyam, dravyeSu punaravadhiviSayabhUteSu dvividhA vRddhirhAnirvA 8 bhavati, tathAhi-yAvanti dravyANi prathamamavadhinA dRSTAni tataH paraM ko'pi tebhyo'nantabhAgAdhikAni pazyati, aparastu, tebhyo'nantaguNavRddhAni, natvasaGkhyAtabhAgAdinA vRddhAni, tathAsvAbhAvyAt, tathA tataH paraM ko'pi pUrvopalabdhebhyo'nanta4 bhAgahInAni dravyANi pazyati, aparastvanantaguNahInAni, natvasamAtabhAgAdinA hInAni, tathAsvAbhAvyAdeva, paryAyeSu punaH pUrvoktA SaDvidhA'pi vRddhirhAnirvA bhavati, ukkaM ca-"paisamayamasaMkhijaibhAgahiyaM koi saMkhabhAgahiyaM / anno , saMkhejaguNaM khittamasaMkhijaguNamaNNo // 2 // pecchai vivaDDamANaM, hAyaMtaM vA taheva kAlaMmi / nANaMtavuDDi-hANI pecchai 71 // 4 je do'vi nANaMte ||3||ddhmnnNtshiyN aNaMtaguNavuhiyaM ca pecchejaa| hAyaMta vA bhAvammi, chabihA buhi-hANIo" // // (vi.730-2) eteSAM ca dravyakSetrakAlabhAvAnAM parasparaM saMyoge cintyamAne ekasya vRddhAvevAparasya vRddhiH, natvekasya hAnA ~1640 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [60,61], bhASyaM , vibhA gAthA [733], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / R prata sUtrAMka kick dIpa anukrama vanyasya vRddhiA, tathA ekasya hAnAvevAparasya hAniA, natvekasya vRddhAvaparasya hAniH, anyaJca-ekasya dravyAderbhAgena vRddhI hAmI vA jAyamAnAyAmaparasyApi prAyo bhAgenaiva vRddhihAnI, na tu guNakAreNa, guNakAreNApyekasya guNavRddhihAnyoH pravarttamAna yoraparasyApi prAyo guNakAreNaiva te pravate,na tu bhAgena, yata ukta-"vuDDhIe ciya vuDDhI, hANI hANI na u vivjjaaso| * bhAge bhAgo guNaNe, guNo ya davAisaMjoe" // 5 // (vi.733) Ai-nanu kSetrasyAsoyabhAgAdivRddhau tadAdheyadravyANAmapi tannibandhanatvAdasoyabhAgAdivRddhiH prAmotIti, tathA dravyasyAnantabhAgAdivRddhau satyAM tatparyAyANAmapyanamtabhAgAda divRddhireva prApnoti, na paTUsthAnaka, paryAyANAM dravya nibandhanatvAd, ucyate, iha yadyapi nAma svarUpeNa kSetrAnuvartinaH pudgalAH pudgalAnuvartinazca paryAyAstathApi yadA kSetrAnuvRttyA pudgalAH parisavAyante pudgalAnuvRttyA ca tatparyAyAstadA kSetrasyAsoyAdibhAgavRddhihAnyordravyasyApi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI prAmuto, dravyasyApi cAnantabhAgAdivRddhihAnyostatparyAyANAmapi tadanuvRttyA tathaiva vRddhihAnI, yadA tu svakSetrAdanantaguNAH pudgalAH pudgalebhyo'pi tatparyAyA anantaguNAH, avadhizca kSayopazamAdhInaH, kSayopazamazca tattadvyAdisAmagrIvazAdvicitrapariNAmaH, kevalatejasA ca bhagavataivasvarUpa eSopalabdhastadA yathoktasvarUpe eva vRddhihAnI pratipattavye 5 / nAnyatheti na kazcidoSaH, upaladvAramidAnIM tIjamandadvAramabhiSitsurAha- phaDDAya asaMkhejA, saMkhene yAvi egajIvassa / egaSphaDavaoge, niyamA savattha svautto // 6 // phaDA ya ANugAmI, aNANugAmI ya mIsayA yeva / paDivAi apaDivAI, mIsA ya maNussatericche // 6 // Furune Fersonals ~165 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [60,61], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata sutrAka H dIpa anukrama Ava.mala. sparddhakANa prAguktasvarUpANi, tAni caikajIvasya soyAnyasoyAnyapi bhavanti, tatra ekasparddhakopayoge sati niyamAt tIbramande poTAta sarvatra-sarveSu spardhakedhUpayukto bhavati, ekopayogatvAjIvasya, ekalocanopayoge dvitIyalocanopayuktavat, dvitIyagAthA-lt spardhakAni avadhI 18 vyAkhyA-etAni ca spardhakAni trividhAni bhavanti, tadyathA-anugamanazIlAnyAnugAmikAni-yatra pradeze tiSThato'vadhi- gA.60-1 mato jIvasyotpannAni tato'nyatrApi bajatastasyAnuyAyInIti bhAvaH, etadviparItAni anAnugAmikAni, aanugaamikaa||72|| nAnugAmikarUpobhayasvarUpANi mizrANi, kAniciddezAntarAnuyAyIni kAnicinneti bhAvaH, etAni ca punaH pratyekaM tridhA bhavanti, tadyathA-pratipatanazIlAni pratipAtIni, kiyantamapi kAlaM sthitvA tato dhvaMsagamanasvabhAvAnIti bhAvaH, tadviparItAnyapratipAtIni, AmaraNAMtabhAvInItyarthaH, pratipAtApratipAtasvabhAvAni mizrANi, kAnicit pratipAtIni kAnicinetyarthaH, etAni ca sparddhakAni manuSyatiryakSu yo'vadhistasminneva bhavanti, na devanArakAvadhau, para Aha-nanu tIvramandadvAre prastute sarddhakAvadhisvarUpaM pratipAdayataH kathaM na prakramavirodhaH', ucyate, iha prAya AnugAmikApratipAtIni sparddhakAni tIvavizuddhiyuktatvAt tIvANi bhaNyante, anAnugAmipratipAtIni tvavizuddhatvAnmandAni, mizrANi madhyamAni, tatastItramandadvAramityadoSA, aparastvAha-AnugAmikApratipAtisparddhakayoH parasparaM kA prativizeSaH! ko vA anAnugAmikapatipAtisparddhakayo, ucyate-atrApratipAtisparddhakamAnugAmikameva bhavati, AnugAmikaM tu pratipAtyapratipAti ceti vizeSaH, // 72 // tathA pratipAti pratipatatyeva patitamapi ca dezAntare gatasya kadAcijjAyate, na cetthamanAnugAmikamityanAnugAmikAtipAtinovizeSA, va tIjamandadvAram / idAnIM pratipAtotpAtadvAraM vivRNvan gAthADhUyamAha SASXXNAXASSISK JanEducation ineran For a From Us ~166~ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [62, 63 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: A... 13 bAhiralaMme bhajjo, dadde khette ya kAla - bhAve ya / uppA - paDivAo'vi ya tadubhayaM vegasamapUNaM // 62 // amitaraladvIpa, tadubhayaM natthi egasamaeNaM / uppA paDivAo'viya, emayaro egasamaeNaM // 63 // iha draTuravaghimato bo'vadhistasyaiva ekasyAM dizi bhavati sa brAhmAvadhirathavA anekAsvapi dikSu yaH sparddhakAvadhiranyo'nyaM vicchinno bhavati so'pi brAhmAvadhiH / sthApanA / athavA sarvataH parimaNDalAkAro'pyavadhiryo'vadhimato jIvasya akulamAnAdinA kSetravyavadhAnena sarvato'sambaddhaH so'pi bAhyAvadhiH, tathA cAtrAyeM cUNiH- "bAhiralaMbho nAma jattha se Thikrasa mohinANaM samuppanaM tammi ThANe so ohinANI na kiMci pAsai, taM puNa ThANaM jAhe aMtariyaM hoi, taMjA-aMgulena vA aMgurapuhutteNa vA vihatyIe vA vihatyipuhuceNa vA evaM jAva saMkhejehi vA asaMkhejjehi vA joyaNehiM, tAhe pAsai, esa bAhiralaMbho maNNai, sthApanA 0 tasya evaMvidhasya 'bAhyasya' bAhyAvadherlAme prAptau satyAM 'bhAjyoM' vikalpanIyaH, ko'sAvityAha-'utpAda' utpattiH, 'pratipAto' dhvaMsaH, 'tadubhayaM ca' utpAdapratipAtarUpaM ubhayaM ca ekasamayena, kasmin viSaye ivAha-dravye kSetre kAle mAve ca, iha gAyAyAmapizabdacazabdAH yathAyogaM pUraNasamuccayArthAH, ekasmin samaye dravyAdI viSave vayokarUpasya vAhyAvadheH kadAcidutpAdo bhavati kadAcid vyayaH kadAcidubhayam / utpAdapratipAdayoH parasparaviruddhasvAtkacamubhayamekasamayeneti cet, na eSa doSaH, vibhAgena bhAvAt, tathA cAtra dAvAnaladRSTAntaH, tathAhi--dAvAnalaH | satvekakAla eva ekato dIpyate anyatazca dhvaMsate, tathA avadhirapyekadeze jAyate anyatra pracyavate, uktaM ca- "uppAo parivAo umayaM vA hoja egasamaeNaM / kahamubhayamegasamae, vibhAgao taM na saMbassa // 1 // dAvAnalo va katthara, 5 For Pruate & Personal Use Orty 167~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [H] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 64 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [750, 751,754], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH bhAva. mala. poddhA avadhI // 73 // laggai vijjhAi samayamannaco / taha koi ohideso se jAyai nAsae biio ||2||" (vi. 750- 1) dvitIyagAthAnyAkhyAiha draTuryaH sarvataH sambaddhaH pradIpasya prabhAnikaravat so'bhyantarAvadhistasya abhyantarasyAbhyantarAva gherlabdhirambantaralabdhistasyAM satyAM, abhyantarAvadhi prAptAvityarthaH, uktaM ca cUrNo- " tattha agmaMtaraladdhI nAma jattha se Thiyassa ohinANaM samuppaNNaM tattha ThANAto Arambha ohinANI niraMtara saMbaddhaM saMkhejamasaMkhejaM vA khettaM ohiNA jANai pAsai, esa abhitaraladdhitti" tadubhayam-utpAdapratipAtarUpamubhayaM nAsti ekasamayena, dravyAdau viSaye ityanuvarttate, kiM tarhi ?, utpAdaH pratipAto vA ekatara | eva ekasamayena, apizabda evakArArthaH, sa ca bhinnakramastathaiva ca yojitaH, ayamiha bhAvArtha:-pradIpasyevotpAda eva vA pratipAta eva vA ekasamayenAbhyantarAvadhe rupajAyate, na tUbhayamadezAvadhitvAt na hyekasya ekaparyAyotpAdavyayau yugapadbhavitumarhataH, parasparaM virodhAt, Aha ca- 'uppAo vigamo vA, dIvassa va tassa nobhayaM samayaM / na bhavaNa - nAsA samayaM vatthussa jamegadhammeNaM // 1 // " (vi. 754 ) ukta pratipAtotpAdadvAram / samprati yaduktaM - "saMkhejja maNodave bhAgo logapaliyarasa' ityAdi, tatra kila dravyAditrayasya parasparopanibandha uktaH, idAnIM prasaGgata evotpAdapratipAtAdhikAre dravyaparyAyayoH parasparamupanibandhaM pratipAdayannAha - davAo asaMkheje, saMkheje yAvi pajjave lahai / do pajjave duguNie, lahaha ya egAu davAo // 64 // paramANvAdi dravyamekaM pazyannavadhijJAnI dravyAt sakAzAt tatparyAyAnutkarSato'saveyAn sameyAMzcApi madhyamato 'labhate' prAghoti, pazyatIti tAtparyArthaH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitI ekasmAdravyAllabhate, kimukaM bhavatiH - sAmA 168~ +C+% utpAda - pAtau gA. 62-3 11 12 11 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 65 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH nyato varNagandharasasparzalakSaNAMzcaturaH paryAyAnekasmin dravye pazyati, na tvekaguNakAr3AdIn bahUniti, uktaM ca- "egaM dabaM pecchaM khaMdhamaNuM vA sa pajjave tassa / ukosamasaMkhijje, saMkhije pecchaI koi // 1 // do pajave duguNie, savajahaNNeNa | pecchae te ya / vaNNAiyA va cauro nANaMte pecchai kayAi ||2||" (vi.761-2) anamvAMzca paryAyAnutkarSato'pi na prekSate ekadravyagatAn, ananteSu dravyeSu samuditeSvanantAMstAn pazyatyeva yata uktaM nanyadhyayane- "bhAvato NaM ohiNANI anaMte bhAve jANai pAsai" ityAdi // gataM saprasaGgaM utpAdapratipAtadvAram, idAnIM jJAnadarzana vibhaGgalakSaNaM dvAratrayaM yugapadabhidhitsurAha - sAgAramaNAgArA, ohi vibhaMgA jahaNNayA tullA / uvarimageveLesu (u) pareNa ohI asaMkheo // 65 // iha yo'vadhirvizeSagrAhakaH sa sAkAraH, sa ca samyagdRSTeH jJAnamityabhidhIyate sa eva mithyAdRSTervibhaGgaH, yaH punaH | sAmAnya grAhako'vadhiH vibhaGgo vA so'nAkAraH, sa ca darzanaM tatra sAkArAnAkArAvavadhivibhaGgau jaghanyakAdAramya tulyau lokapuruSagrIvAbhavAni maiveyakAni uparimANi ca tAni caiveyakANi ca uparimamaiveyakANi teSu yAvat, tuzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi-nArakabhavanapatidevebhya Aramya tiryakhAnuSyavarjamuparibhaiveyakeSu yAvat sAkArAnAkArAvavadhi| vibhaGgau kSetrakAlaviSayAvadhimadhikRtya jaghanyAdArabhya tulyasthitikatvena tulyAviti, iyamatra bhAvanA-nArakA bhavanapatyA| dayazca uparitanayaiveyakavimAnavAsiparyantA devA ye ye jaghanyatulyasthitayo madhyamatulyasthitayo utkRSTatulyasthitayo vA | teSAM teSAmavadhivibhaGgajJAnadarzane kSetrakAlarUpau viSayAvadhikRtya parasparatastulye, na tu dravyabhAvaviSayau tAvaGgIkRtya, tulyasthitikAnAmapi samyagdarzanaM vizuddhatapaHkarmAdikaM ca prAgbhavagataM kAraNaM pratItyAtidaraM tatyatvAbhAvAta. 'pareNa / Jan Education International ~ 169~ wwwjanelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [66], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka spodAte avadhau . N dIpa anukrama ohI asaMkhejoM' iti aveyakavimAnembastu parato'nuttaravimAneSvavadhiH, jJAnadarzanarUpo'vadhireva bhavati, na tu vibhaGga-18 jJAna. miyAdRSTInAM tatropapAtAbhAvAt, saca kSetrata kAlatazcAsaGkhyo bhavati, asakyAtakSetrakAlaviSayo bhavatIti bhAvaH invabhAvastvanantaviSayaH, iha tiryajabanuSyANAM tulyasthitInAmapi kSayopazamatIvramandatAdikAraNavaicitryAt kSetrakAla-IV abAhyavi, viSakyorappaSivimaGgajJAnadarzanayovicitratA, na punastulyataivetIha tarjanaM / mataM jJAnadarbhanavibhaGgarUpaM dvAratrayam / dhiH64-6 apunAdezadvAramamidhitsuridamAhanehayadevatitva-karA ya mohissayAhirA hoti / pAsaMti sabao khalu sesA deseNa pAsaMti // 16 // ravikAca devAya tIkarAca nairavikadevatIrthakarAH, tIrthakarA ityatra 'tIrthAttveke' iti vacanAt khapratyaye tIrthazamAndakha mam, pazabdo'vadhAraNe'sva ca vyavahitaHprayogaH, taM ca darzayiSyAmaH, avadheH-avadhijJAnasyAbAhyA eva, bAdhA nAda kadAcanApi mavantIvargaH, sarvato'vamAsakAvadhyupalabdhakSetramadhyavarjinaH sadaiva bhavantIti bhAvanA, ukaMca-"ohiNA-IN khetamaMtaragA hoti nArayAIyA / sabadiso'vahivisao tesiM dIvappabhovammo ||1||"(vi.767) tathA pazyanti sarvataHsAmudikSu vidikSuSa, khaluzando'vadhAraNArthaH sarvAkheva digvidizviti, Aha-avadherabAhyA bhavantItyasmAdeva sarvata ilakha sanyatvAt sarvatacandagrahaNamatiricyate, nAtiricyate, abhyantaratvAbhidhAne'pi sarvato darzanApratIteH, na khalvava-13 paramvantaratve'pi sati sarve sarvataH pazyanti, kaskhaciddigantarAlAdarzanAt, vicitratvAdavadheH, tataH sarvato darzanakhyApa-18 nAvaM 'cAsaMti sakdo saI' ityukam, Aha ca bhASyakRt-"ambhitaratti bhaNipa, bhaNNai pAsaMti sabao kIsa // 74 / Furune Fersonals ~170 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [17], bhASyaM , vibhA gAthA [768,771], mUlaM - gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka moyai jamasaMtayadiso aMto'vi Thiona sabatto // 2 // " (vi.768) zeSAstiyanarA dezena-ekadezena pazyanti, 'sarva vAkya sAvadhAraNamiSTitazcAvadhAraNavidhi'riti evamavadhAraNIyaH-zeSA eva dezataH pazyanti, natu zeSA dezataH eva, tiryaGnarANAM dezataH sarvatazca yathAyogamavadhinA darzanAt, uktaM ca-"sese cciya deseNaM, na u deseNeva sesayA kiM tu / deseNa sabaoDavi ya pecchaMti narA tirikkhAya ||"(vi.771) athavA'nyathA vyAkhyAyate-nairayikadevatIrthakurA evAvadheravAhyA bhavanti, kimuktaM bhavati?-niyatAvadhayo bhavanti, niyamenaiSAmavadhirbhavatIti bhAvaH, evaM cAbhihite sati saMzayaH-kiM te dezena pazyanti uta sarvataH, tataH saMzayApanodArthamAha-pazyanti sarvataH khalu-sarvata eva tenAvadhinA nairayikAdayo, natu dezataH, atra para Aha-nanu pazyanti sarvataH khalvityetAvadevAstAmavadheravAhyA bhavantItyetana yukaM, yato niyatAvadhitvapratipAdanArthamidamucyate, niyatAvadhitvaM ca devanArakANAM 'doNhaM bhavapaJcaiyaM, taMjahA-devANaM neraiyANaM ceti vacanasAma rthyAtsiddha tIrthakRtAM tu pArabhavikAvadhisamanvAgamasyAti prasiddhatvAta, ucyate-iha yadyapi 'doNhaM bhavapacaiyaM' ityAdivacanato nairayikAdInAM niyatAvadhitvaM labdhaM, tathApi sarvakAlaM teSAM niyato'vadhiriti na labhyate, tataH sarvakAlaM niyatAvadhitvakhyApanArthamavadheravAhyA bhavantItyuktam , Aha-yadyevaM tIrthakRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyate, na, chadmasthakAlasyaiva teSAM vivakSaNAt, zeSa prAgvat // gataM dezadvAram / idAnI kSetradvAraM vivarISurAha saMkhejjamasakhejo, purisamabAhAe khesao ohii| saMbaddhamasaMbaddho logamaloge ya saMbaddho // 7 // iha kazcit kSetrato'vadhiravadhimati jIve pradIpe prabhApaTalamitra sambaddho-lagno bhavati, jIvAvaSTandhakSetrAdArabhya nira kaTaCAR dIpa anukrama Furune Fersonals ~171 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [67], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata Ava.mala. upoddhAte saMbaddhAsaMbaddhau gA. sUtrAMka avadhau % H // 75 // dIpa anukrama 645%-0-5045% ntaraM draSTavyaM vastu prakAzavatIti bhAvaH, kazcitpunarativiprakRSTaM tamovyAkulamantarAlavattinaM pradezamullaca dUrasthita- bhittyAdipratisphalitapradIpaprabhevAsambaddho jIve bhavati, kayA hetubhUtayA asambaddha ityAha-'purisamabAdhAe' iti makAro- |'lAkSaNikaH, pUryate sukhaduHkhAmyAmiti puruSaH, abAdhanamavAdhA, apAntarAlamityarthaH, Aha ca-'avAhA nAma purisassa ohIe ya jaM aMtaraM sA abAhA bhaNNaI' iti, puruSAdabAdhA puruSAbAdhA tayA hetubhUtayA asmbddhH| sa ca sambaddho'sambaddhazcAvadhiH kSetrataH kiyAn bhavatItyata Aha-saMkhejamasaMkhejo' atrApi makAro'lAkSaNikaH, saGkhyeyaH asoyazca yojanApekSayA bhavati, kimukaM bhavati:-asambaddho'pyavadhiH kSetrataH saddhyeyAni vA yojanAni bhavatyasoyAni vA, evaM sambaddho'pi, ki kevala eva sambaddho asambaddho vA'vadhiH saGkhyeyo'saGkhyeyo vA yojanApekSayA bhavati?, netyAha-puruSAbAdhayA idaM padaM dvitIyavAramAvartitam , navaraM asmin vAre sahArthe tRtIyA puruSAvAdhayA soyo'saGkhyeyo vA bhavatIti, idamukta bhavati-puruSasyAvadhezcApAntarAlamapi saGkhyeyAnyasaGkveyAni vA yojanAni bhavatIti, Aha cUrNikRt-"jovi asaMbaddho sovi saMkhijANi asaMkhijjANi vA joyaNANi aMtare kiccA tato pareNa pAsai, AreNa na pAsaI" iti, sA ca puruSA| bAdhA asambaddha evAvadhau bhavati, natu sambaddhe, tatra sambaddhatvenaiva tadasambhavAdiha tvasambaddhe'vadhau apAntarAle c| caturbhaGgikA-saGgyeyamantaraM saGkhyeyo'vadhiH 1 saGkhyeyamantaramasaGkhtheyo'vadhiH 2, asabeyamantaraM sAdheyo'vadhiH 3 aso- yamantaraM asaGkhyo'vadhiH 4, sambaddhe svavadhau vikalpAbhAvaH, tadutthAnahetorantaralakSaNasya dvitIyapadasya tatrAbhAvAt , tathA'yamavadhioke'loke ca sambaddho'pi bhavati, tathA cAha-'logamaloge ya saMbaddhoM' iha lokazabdena lokAntaH parigRhAte, 75 // Furune Fersonals weiganelibrary orm ~172 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [68], bhASyaM , vibhA gAthA [774-775], mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama tathA pUrvapUrikRtamyAkhyAnAda, atrApi caturbhalikA-pule sambaddho lokAnte -1, puruSa sambaddho na lagekAnte, ve dra to'myantarAvadhiH 2, na puruSa samvRddhaH kintu lokAnte, ekadigvI vAdyAvadhiH3, zUnyo'yaM bhaGga iti TIkAkAra, baba sampaka,cUNoM bhASye cApratiSedhAdasambhavahetutvAbhAvAca, tathA na lokAnte sambaddho nApi puruSe, bAhyAvadhireva stokadezavatI 5 yastvaloke sambaddhaH sa puruSe niyamAt sambaddha eva, abhyantarAvarevAlokadarzanasamarthatvAt, bAhaca bhASyakRta"saMkhijjamasaMkhija, dehAo khittamantaraM kA / khejjAsaMkheja, pecchena tadaMtaramavAhA" // 1 // saMghaddhA-asaMbaddho, maraloyatesu hoi prmbhNgo| saMbaddho aloe, niyamA purise'vi saMbaddho ||2||"(vi.474-5) iti garna kSetradvAram / idAnI gatidvAra vimaNidhurAha gai nehapAIA, hehA jaha vaNiyA tareva ihaM / ihI esA vaNijjaiti to sesiyAo'vi // 28 // 1 bhatrevamavadheyaM-zrIharibhadrasUripAdAnAM lokAntasyAlokasya caikyatAmAzritya yathA'lokasaMbaddhasyAvadheravazyamabhyantarAvadhitA zrImadviH svayamapi svIkatA tathA lokAntasaMbaddhasyApyavadherAtmasaMbaddhatvasyAvazyaMbhAvaH saMmataH, ata eva ca lokAntamalokAntaM cAmila na puruSasaMbandhabhavaM caturbhalikAdvayaM, ekasyAmeva ca caturbhanayAM 'saMbaddho u aloe ityAdibhASyaM 'jo puNa alogassa appamavi pAsai so puriseNa niyameNa saMvaddhoM' iti cUrNizca saMgatimASahati, caturbhagikADhayapakSe tu zrImadvAkyaM bhASyacUrNivAkyAbhyAM minnAmiprAyaka, alokadarzakasaivAmasaMbaddhatvaniyamAna, pUrvatra chokAlokazabdena tadantaprahazcaturmazI caikA, uttaratra caturbhajIdvayaM mahazvAntasya vikalpena, mitrazca parasparaM, maryAdAbhASomayadarzakatvAdantazanakA, asambagiyAditu maryAdApazceNaiva, nikaTaprAnvanAzAcayakvAcitvamanvazandaspeti kozakAroktipi / ~1734 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM 1, niyukti: [68], bhASyaM , vibhA gAthA [777-778], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata satrAka dIpa anukrama H mala.51 gatinairayikAdikA, gatigrahaNaM zeSasya indriyAdidvArakalApasyopalakSaNaM, tato'yamoM-ye gatyAdayaH satpadamarUpaNA-18/gatyAdiupodghAte hetavo ye ca dravyapramANAdayo'STI dvAravizeSAste yathA adhastAnmatizrutayovarNitAstathaivehApi draSTavyAH, ayaM tu vizeSaH- mArgaNAH avadhau | ye pUrva matijJAnasya pratipattAraH prAguktAste'vadhijJAnasyApi pratipattavyAH, navaraM pUrva matijJAnasyAvedakA akaSAyiNo||gA. 68 manAparyAyajJAninazca pUrvapratipannA evokAH, iha tu pratipadyamAnA api draSTavyAH, yataH zreNidvaye vrtmaanaanaamvedkaanaa||76 // makaSAyANAM ca keSAzcidavadhijJAnamutpadyate, yeSAM cAnutpannAvadhijJAnAnAM matizrutacAritravatAM prathamameva manaHparyAyajJAnamutpadyate te ca manaHparyAyajJAninaH kecitpazcAdavadhijJAnasya pratipattAro bhavanti, anyacca-anAhArakA aparyAptakAzca matijJAnasya pUrvapratipannA evokAH, natu pratipadyamAnakAH, iha tu ye'pratipatitasamyaktvAstiryamanuSyebhyo devanArakA jAyante te'vadhijJAnasya pratipadyamAnakA api pratipattavyAH, pUrvapratipannAH punarye eva matijJAnasya prAguktAsta eva draSTavyAH, navaraM dvitricaturindriyAsaMjJipaJcendriyatirazco muktvA, te hi sAsvAdanasamyagdRSTayo matijJAnasya pUrvapratipannA ukkA, avadhestu na pratipadyamAnakA nApi pUrvapratipannA iti, zeSaM tathaiva, uktaMca-"je paDivajbaMti maI, te'vahinANaMpi samahiA aNNe / veyakasAyAIA, maNapajavanANiNo ceva // 1 // sammA suraneraiyA'NAhArA je ya hoti pajattA / / te ciya puSapavaNNA, viyalA'saNNI ya mottUrNa // 22 // (777-8) etadeva vineyajanAnugrahAya savistaraM bhAvyate, tatraivaM satpadaprarU 76 // paNAvatAraH ko'pi ziSyaH kazcidAcArya pRcchati, bhagavan ! avadhijJAnaM kimasti ? nAsti ? iti, AcArya Aha-niyamAdasti, yadyapi asti tathApi kathamavagantavyam?, AcArya Aha-tyAdibhirmArgaNAsthAnaH, vAni cAmUni 'gai Idie ya yAhA 'bhAsa ~1744 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [68], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [409-410], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama gaparica'gAhA, (vi.409-10) tatra gatidvAre caturvidhAyAmapi gatau avadhijJAnasya pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadya-15 mAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, indriyadvAre ekadvitricaturindriyeSu na pUrvapratipannA nApi pratipadyamAnakAH, paJcendri-1 yeSu pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu bhAjyA, kAyadvAre pRthvyaptejovAyuvanaspatiSUbhayAbhAvaH, sakAyeSu pazcendriyavat, yogadvAre triSu yogeSu samuditeSu paJcendriyavat, manorahitavAgyogiSu kevalakAyayogeSu cobhayAbhAvaH, vedadvAre 5 triSvapi vedeSu paJcendriyavat , avedakeSu ubhayamapi bhAvyam , evaM kaSAyadvAre'pi, lezyAdvAre uparitanISu timaSu leshyaasu| paJcendriyavat , AdyAsu tisRSu pUrvapratipannAH santi, navitare, samyaktvadvAre nizcayavyavahArAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranavamatena mithyAdRSTiH samyagdRSTizcAvadhijJAnasya pratipattA, pUrvapratipannastu samyagdRSTireva, nizcayanayamatena pratipadyamAnakaH | pUrvapratipannazcAvadhijJAnasya samyagdRSTireveti, jJAnadvAre vyavahAranayamatena jJAnI vA pratipadyamAnako bhavatyajJAnI vA, yadi jJAnI tata AbhinivodhikajJAnI zutajJAnI manaHparyAyajJAnI, ajJAnI matyajJAnI zrutAjJAnI vibhaGgajJAnI vA, pUrvaprati-12 pannAH punAnina eva, teca matijJAninaH zrutajJAnino'vadhijJAnino manaHparyAyajJAninazca, kevalajJAnI punaravadhijJAnasya na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakA samUlaghAtaM dezajJAnaghAte kevalajJAnasambhavAt , nizcayanayamatena pratipadyamAnakAH pUrvapratipannAzca niyamato jJAnina eva, tatra matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninaH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnakA api sambhavaMti, kevalajJAninAmubhayAbhAvaH, dezajJAnAnAM vyavacchede kevalajJAnasadbhAvAt , matyAdyajJAnavantastu na pUrvapratipanA nApi pratipadyamAnakAH, pratipacikriyAkAle matyAdijJAnabhAvAda, kriyAkAlaniSThAkAlayoraikyAt , darzanadvAre ++MK Furune Fersonals aljanelibrary orm ~175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [68], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata gatyAdimArgaNAH gA. 68 satrAka avadhI dIpa anukrama Ava.mala. cakSurdarzanI acakSurdarzanI aghadhidarzanI calabdhimaGgIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, pratipadyamAnakAstu bhAjyAH, upodAte upayogaM pratItya pUrvapratipannA eva, natu pratipadyamAnakAH, avadhijJAnasya labdhitvAllabdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt , kevaladarzanI na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnako, dezadarzanavyavacchedena kevaladarzanabhAvAt , saMyatadvAre saMyatA asaMyatAH saMyatAsaMyatAH avadhijJAnasya pUrvapratipannA niyamataH santi, prapadyamAnakAstu bhAjyAH, upayogadvAre sAkAropayoge pUrva pratipanA niyamataH santi, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, anAkAropayoge tu pUrvapratipannA eva, na tu pratipadyadamAnakAH, anAkAropayoge labdhyutpatterabhAvAt , AhArakadvAre AhArakAH pUrvapratipannAH niyamataH santi, pratipadyamAnakA * vivakSitakAle bhAjyAH, anAhArakAzcApAntarAlagatau pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAzca vivakSitakAle sambhavanti, prati patitasamyaktvAnAM tiryamanuSyebhyo devanArakatvenotpadyamAnAnAmavadhijJAnasya pratipatterapi sambhavAt, bhASakaparIttadvAre mAgvat , paryAptadvAre patiH paryAptibhirye paryAptAste pUrvapratipannAH niyamataH santi, pratipadhamAnakA vivakSitakAle bhAjyA, aparyAptakA api SaTparyAptyapekSayA karaNAparyAptAste pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAzca sambhavanti, sUkSmAdIni dvArANi dravyapramANAdIni ca prAgvat , uktamavadhijJAnaM, taccaturddhA, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyato'vadhi4 jJAnI jaghanyato'nantAni rUpidradhyANi, utkarSataH sarvANyapi (rUpi) dravyANi jAnAti pazyati, kSetrato'vadhijJAnI jaghanya to'kulasyAsayabhAgaM utkarSato'loke lokapramANamAtrANi saGkhyAtItAni khaNDAni, kAlato jaghanyenAvalikAyA asoya Zhong Duo Jiu Jiu Jiu Jiu Wen , Lai // 77 i ~1764 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [69,70], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / * 4 prata sUtrAMka % % % dIpa anukrama bhAgamutkarSato'soyA utsapiNyavasarpiNIH, bhAvato jaghanyenApyanantAna bhAvAn sarvabhAvAnAmatantabhAgaM jAnAti pazyati, eSa cAvadhiH RddhivizeSo gIyate, tata RddhipratipAdanAvasarAt zeSardhayorapi paryante, tA evAha Amosahi vipposahi, khelosahI jallamosahi ceva / saMbhinnasoya ujumaha, sabosahi ceva boddhyo|| 69 // | cAraNaAsIvisA kevalI ya maNanANiNo ya puSadharA / arihaMta-cakkavarI baladevA vAsudevA ya // 7 // | tatra AmarSaNamAmarSaH, saMsparzanamityarthaH, sa eva auSadhiryasyAsAvAmA~SadhiH, karAdisaMsparzanamAtrAdeva vyAdhyapanayanasamartho, labdhilabdhimatorabhedopacArAt sAdhurevAmauSadhilebdhirityarthaH, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA, 'vipposahi iti, mUtrasya purIpasya vA'vayavo viT ucyate, anye tvAhuH-viDiti viSThA iti praznavaNaM te auSadhiryasyAsau tathA, khela:zleSmA auSadhiryasya sa tathA, jallo-malaH sa auSadhiryasya sa tathA, sugandhAzcaite bhavanti viDAdayastallabdhimatAM, iyamatra | bhAvanA-ihAmaSaupadhilabdhiH kasyApi zarIraikadeze samutpadyate, kasyApi sarvasmin zarIre, tenAtmAnaM paraM vA yadA vyAdhyapagamavuddhyA parAmRzati tadA tadapagamo bhavati, viDAdibhirapi tallabdhimanto yadA'tmAnaM paraM yA rogApanayanabukhyA parAmRzanti tadA tadrogApagamaH, 'samminnasoya' iti yaH sarvairapi zarIradezaH zRNoti sa sambhinnazrotAH, athavA zrotAMsi-12 indriyANi sambhinnAni ekaikazaH sarvaviSayairyasya sa sambhinnazrotA:-ekatareNApIndriyeNa samastAparendriyagamyAn viSayAna yo'vagacchati sa sambhinnazrotA ityarthaH, athavA zrotAMsi-indriyANi sambhinnAni-parasparata ekarUpatAmApannAni yasya sa tathA, protraM cakSukAryakAritvAt cakSurUpatAmApana, cakSurapi protrakAryakAritvAt tadpatAmApanamityevaM sambhinnAni % % 4444 FuLFU ... atra AmA~Sadhi Adi RddhinAM varNanaM kriyate ~177~ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [69,70], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [783], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka pa. poDAve avadhau H dIpa anukrama yasya parasparamindriyANi sa sambhinnazrotA iti bhAvaH, athavA dvAdazayojanavistRtasya cakravartikaTakasya yugapat bruvANasya labdhyadhitattUryasaGghAtasya vA yugapadAsphAlyamAnasya sambhinnAn-lakSaNato vidhAnatazca parasparato vibhinnAn jananivahasamutthAn || kAraH gA. zaGkhakAhalAmerIbhANakaDhakAditUryasamutthAn vA yugapadeva subahUn zabdAn yaH zRNoti sa sambhinnazrotAH, uktaM ca-"jo suNai saghato suNai savavisae va sabasoehiM / suNai bahue va sadde bhinne saMbhinnasoo so // 1 // " (vi.783) evaM ca sambhinnazrotRtvalandhirapi, tathA RgvI-prAyo ghaTAdimAtragrAhiNI matiH RjumaMtiH-vipulamatimanaHparyAyajJAnApekSayA kizcidavizuddhataraM manaHparyAyajJAnameva, sacosahi'iti sarva eva viDmUtrakezanakhAdayo'vayavAH surabhayo vyAdhyapanayanasamacatvAdauSadhayo yasthAsau sauMpadhiH, athavA sarvA-AmA~SadhyAdikA auSadhayo yasya ekasyApi sAdhoH sa tathA, 'cAraNa' iti caraNa-gamanaM tadvidyate yeSAM te cAraNAH, jyotsnAdibhyo'N iti matvarthIyo'NpatyayaH, tatra gamanamanyeSAmapyasti tato vizeSaNAnyathAnupapattyA caraNamiha viziSTaM gamanamAgamanaM cAbhigRhyate, ata evAtizayane matvarthIyo'yaM, yathA rUpavatI kanyetyatra, tato'tizAyigamanAgamanalabdhisampannAzcAraNAH, te ca dvibhedA:-javAcAraNA vidyAcAraNAzca, tatra ye cAritratapovizeSaprabhAvataHsamutagamanAgamanaviSayalabdhisampannAste javAcAraNAH, ye punarvidyAvazataHsamutpannagamanAgamanalabdhayaste vidyAcAraNA, javacAraNAzca rucakavaradvIpaM yAvat gantuM samarthAH, vidyAcAraNA nandIzvaraM, tatra japAcAraNA yatra kutrApi gantumicchavastatra 51 // 7 // ravikarAnapi nizrIkRtya gacchanti, vidyAcAraNAstvevameva, jahAcAraNazca rucakavaradvIpaMgacchan ekenaivotpAtena gacchati, pratinivartamAnastu prathamenotpAtena nandIgharamAyAti, dvitIyena svasthAnaM,yadi punarbharuzikhara jigamiSustahiM prathamenaivotpAtena paNDa SJanEducation iraina For a From Us ~178~ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [69,70], bhASyaM H, vi0bhA gAthA [786-790], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / +S * prata sUtrAMka kaDaka *** dIpa anukrama * kavanamabhirohati, pratinivargamAnastu prathamenotpAtena nandanavanamAgacchati, dvitIyena svasthAnamiti, jakAcAraNo hi cAritrAtizavaprabhAvato bhavati, tato labdhyupajIvena autsukyabhAvataH pramAdasambhavAccAritrAtizayanibandhanA labdhirapi hIyate, tataH pratinivartamAno dvAbhyAmutpAtAbhyAM svasthAnamAyAti, vidyAcAraNAH punaH prathamenotpAtena mAnuSottaraM parvataM gacchaPInti, dvitIyena tu nandIzvaraM, tatra ca gatvA caityAni vandate, tataH pratinivartamAnastvekenaivotpAtena svasthAnamAyAti, tathA megacchana prathamenotpAtena nandanavanaM gacchati, dvitIyena paNDakavana, tatra caityAni vanditvA tataHpratinivartamAna eka-18 navotpAtena svasthAnamAyAti, vidyAcAraNo hi vidyAvazAdbhavati, vidyA ca parizIlyamAnA sphuTA sphuTataropajAyate, tataH pratinivartamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenaivotpAtena svasthAnAgamanamiti, uktaM ca-"aisayacaraNasamatthA jalA-bijAhiM cAraNA muNao / jaMghAhi~ jAi paDhamo nIsaM kAuM ravikare'vi // 2 // eguppAraNa gao ruyagavaramio tao paDiniyato / cIpaNaM naMdissaramihaM tao ei taieNaM // 3 // paDhameNa paMDagavaNaM, vIoppAeNa naMdaNaM ei / taioppAeNa to iha jaMghAcAraNo hoi // 4 // paDhameNa mANusottaranagaM sa naMdissaraM tu viieNa / ei tao taieNaM kyceiyvNdnno| dAihaI / / 5 // paDhameNa naMdaNavaNe vIoppAeNa pNddgvnnmmi|ei ihaM taieNaM jo vijAcAraNo hoi // 5 // " (vi.786-90) AsIvisa'iti, Asyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te dvividhA-jAtitaH karmatazca, tatra jAtito vRzcikamaNDU-11 koragamanuSyajAtayaH krameNa bahubahutaravahutamaviSAH, vRzcikaviSaM hi utkarSato'rddhabharatakSetrapramANaM zarIraM vyAmoti, sa. 176maNDUkaviSa bharatakSetrapramANaM, bhujaGgamaviSaM jambUdvIpapramANaM, manuSyavirSa samayakSetrapramANaM, karmatazca paJcendriyatiryagyonayo ******* JanEducation.inder For the Faroe Saintitrary.org ~179~ Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [71,72], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sutrAka pAva.mala. upobAte avadhI // 79 // H dIpa anukrama MA manuSyAH, devAzcAsahasrArAt, ete hi tapazcaraNAnuSThAnato'nyato vA guNata AzIviSavRzcikabhujalAdisAdhyA kriyAM kurva-13 landhyadhinti, zApapradAnAdinA paraM vyApAdayantIti bhAvaH, devAstvaparyAptAvasthAyAM tacchaktimanto'vasAtavyAH, te hi pUrva manu- kAra: ka pyabhave samupArjitorjitAzIvipalabdhayaH sahasrArAntadeveSvabhinavopannA aparyAptAvasthAyAM prAgbhaSikAzIviSalabdhisaM- zavAdivala skArAdAzIviSalabdhimaMto vyavahiyante, tataH paraM paryAptAvasthAyAM saMskArasyApi nivRttiriti na tavyapadezabhAjA, yadyapi ca nAma paryAptA api devAH zApAdinA paraM vyApAdayanti tathApi na labdhivyapadezaH, bhavapratyayatastathArUpasAmarthyasya sarva 71-2 sAdhAraNatvAt , guNapratyayo hi sAmarthyavizeSo labdhiriti prsiddhiH| 'kevalI yetyAdi, kevalinazca prasiddhAH, manojJAnino | manaHparyAyajJAninaH, tacca manaHparyAyajJAnaM vipulamatirUpaM gRhyate, RjumatirUpasya prAgeva gRhItatvAt tatra, vipulaM-bahuvizeSopetaM * vastu manyate-gRhAtIti vipulamatiH, vAhulakArakartari tapratyayaH, yadivA vipulA-paryAyazatopetacintanIyaghaTAdivastuvizeSagrAhiNI matirmananaM yat tabipulamatiH, pUrvANi dhArayantIti pUrvadharAH-dazacaturdazapUrvavidaH, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahentItyahantaH-tIrthakarAcakravartinaH-caturdazaratnAdhipAH SaTkhaNDabharatezvarAH, baladevAH prasiddhAH, vAsudevAH saptaratnAdhipAH arddhabharataprabhavaH, ete hi sarve eva cAraNAdayo labdhivizeSAH, iha vAsudevatvaM cakravartitvamahattvaM 4 ca RddhayaH pratipAditAstatra tadatizayapratipAdanArthamAha solasa rAyasahassA sabavaleNaM tu saMkalanivaddhaM / aMchaMti vAsudevaM agaDatamI ThiyaM saMtaM // 1 // ghettUNa saMkalaM so, vAmagahatyeNa aMchamANANaM / bhujija viliMpija va mahumahaNaM te na cAeMti // 72 // * // 79 4 - JanEduceon. indin ~180 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [73-75], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH s international iha bIryAntarAyakSayopazama vizeSAdbalAtizayo vAsudevasya pradarzyate, poDaza rAjasahasrANi sarvabalena hastyazvarathapadAtirUpeNa samanvitAni zRGkhalAnivaddhaM 'achaMti' dezIvacanametat AkarSanti vAsudeva avaTataTe kUpataTe sthitaM santaM, tatazca gRhItvA zRGkhalAmasau vAmahastena 'aMchamANANaM'ti AkarSatAM, bhuMjIta viliMpedvA avajJayA hRSTaH san na punaste madhumathanaM zaknuvantyAtraSTumiti vAkyazeSaH // cakravarttinalapratipAdanArthamAha do solA battIsA, sabayaleNaM tu saMkalaniyaddhaM / aMchaMti cakkavahiM, agaDataDammI ThiyaM saMtaM // 73 // gheNa saMkalaM so, vAmagahattheNa aMmANANaM / bhuMjijja biliMpija va, cakkaharaM te na cAeMti // 74 // 'dvau SoDazaka' dvAtriMzadityetAvatyeva vAcye dvau SoDazakAvityabhidhAnaM cakravarttino vAsudevAt dviguNarddhikhyApanArthe, rAjasahasrANIti gamyate, dvAtriMzadrAjasahasrANi sarvavalena samanvitAni zrRGkhalAnivaddhamA karSanti cakravarttinaM avaTataTe sthitaM santaM gRhItvA zRGkhalAmasau vAmahastenAkarSatAM bhuJjIta vilimpedvA na punaste cakravarttinaM zakuvantyAtraSTumiti vAkya| zeSaH // samprati tIrthakaravalapratipAdanArthamidamAha kesavarasa balaM taM duguNaM hoi cakkavahissa / tato balA balavagA, aparimiyabalA jiNavariMdA // 75 // yat kezavasya balaM tad dviguNaM bhavati cakravartinaH, tataH zeSabalAvU 'balA' valadevA balavantaH, kezavabalApekSayA varddhabalA iti prasiddheravagantavyam, tathAniravazepavIryAntarAyakSayAdaparimitaM balaM yeSAM te'parimitabalAH, ke te ityAha-jinavarendrAH tIrthakRtaH, tathA (yadvA) tatazcakravarttino balAdbalavanto jinavarendrAH kiyatA valenetyAha- aparimitabalAH, aparimitena For Pruate & Personal Use Orty 181~ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [73-75], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [799-800], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata avadhI sUtrAMka H dIpa anukrama Ava.mala. balena balavanta iti bhASaH, tadevamukkA ubdhyH| etAzcAnyAsAmapi kSIrAzravamadhvAzravasapirAzravakoSThabuddhibIjabaddhipadAnasA-18 kAhabuddhivAjabuddhipadAnusA- cakritIrthaupodAtedAritvAkSINamahAnasatvaprabhRtilabdhInAmupalakSaNaM, tena tA api pratipattacyA, tatra puMDekhucAriNInAM gavAM lakSasya kSIramo-16A karabalaM koNa dIyate yAvadevamekasyAH pItagokSIrAyAH kSIraM, tatkila cAturakyamityAgame gIyate, tadyathopabhujyamAnamatIva mana:-1 zrIrAzravA zarIrapralhAdaheturupajAyate tathA yadvacanamAkayemAnaM manAzarIrasukhotpAdanAya prabhavati te kSIrAzravAH, kSIramiva vacana-11dyAca gA. damAsamantAt avantIti kSIrAzravAH iti vyutpatteH, tathA madhvapi kimapyatizAyi zarkarAdimadhuradravyaM draSTavyam , ghRtamapi.73-5 deSucArigokSIrasamutthaM mandAgnikathitamativiziSTavarNAdyupetaM, maciva vacanamAzravantIti madhvAcavAH, ghRtamiva vacana-11 mAavantIti ghRtAzravAH, tathA koSTha iva dhAnyaM yeSAM buddhirAcAryamukhAdvinirgatI tadavasyAveva sUtrAoM dhArayati na ki-18 mapi tayoH kAlAntare'pi galati te koSThavuddhayaH, koSTha iva buddhiryeSAM te koSThabuddhayaH iti vyutpatteH, yeSAM punarbuddhirekamapi sUtrapadamavadhArya zeSamazrutamapi tadavasthameva zrutamavagAhate, te padAnusAribuddhayaH, yeSAM punarbuddhiH ekamarthapadaM tathAvidhamanu-17 sRtya zeSamazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthapadamavagAhate te vIjabuddhayaH, uktaM -"khIramahusappisAovamA u vayaNA tavAsavA hoti / koyaghanamuniggalamuttatthA kohabuddhIyA ||1||jo suttapaeNa bahuM sukhamaNudhAvai payANusArI so jo atthapaeNatthaM aNusarai sa bIyabuddhI u||2||" (vi.799-800) akSINaM mahAnasaM yeSAM te akSINamahAnasAH, yeSAM bhikSA | nAnyAhubhirapyupamugyamAnA niSThAM yAti, kintu taireva jimitaiH, te'kSINamahAnasA, Aha ca cUrNikRt-"akkhINamahANa-12 siyasa bhiksA na aneNa nihavijai, tami jimie niTThAI' iti, prabhRtigrahaNAt gaNadharatvapulAkatvatejaHsamudghAtAhAraka Furune Fersonals ~182 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [H] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [73-75], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH zarIrakaraNAdilabdhayo veditavyAH, etAsAM ca labdhInAM madhye'rhasvalabdhirvAsudevatvalandhizcakravarttitvalandhiH sambhinnazrotolabdhirjaGAcAraNalabdhiH pUrvadharalabdhirityetAH saSTha labdhayo bhavya strINAM nopajAyante, abhavyapuruSANAmRjumatitvavipulamatitvalabdhI api, abhavyastrINAM madhvAzravavIrAzravasappirAzravala bdhayo'pi, uktaM ca-- " jiNavalacakkIkesava saMbhinne jaMghacaraNa puDhe ya / bhaviyAe itthiyAe eyAoM na satta laddhIo // 1 // " zeSAstu bhavantIti sAmarthyAdavasIyate, " rijumaivipulamaIo, satta ya eyAoM puvbhnniyaao| laddhIoM abhavANaM, hoMti narANaMpi na kayAi // 1 // abhaviyamahilApi evAo na hoti satta laddhIo / mahukhIrAsabaladdhIvi neva sesAoM aviruddhA ||2||" anye tvevamAhuH - AmapauSadhilabdhiH 1 zleSmIpadhilabdhiH 2 jalloSadhilabdhi 3 vipazravaNauSadhilabdhiH 4 sarvauSadhilabdhiH 5 koSThabuddhiH 6 bIjabuddhiH 7 padAnusArI 8 sambhinnazrotA 9 RjumatiH 10 vipulamatiH 11 kSIramadhvAzravalabdhiH 12 akSINamahAnasalabdhiH 13 vaikriyalabdhiH | 14 jaGghAcAraNalabdhiH 15 vidyAdharalabdhiH 16 arhasvalabdhiH 17 cakravarttitvalandhiH 18 baladevatvalandhiH 19 vAsudevatvalabdhiH 20 etA viMzatilabdhayo bhavyapuruSANAM bhavanti, tathA coktam- "AmosahI ya khele jalle vippe ya hoi sabai y| koTThe yaM bIyabuddhI payANusArI ya saMbhinne // 1 // ujjumai viula khIre mahu akkhINe viuvi caraNe y| vijjAhara arahaMtA cakkIbalavAsu vIsaimA // 2 // bhavasiddhiyANameyA, vIsaMpi havaMti ittha lddhiio|" iti, tadetadasamyak, anyAsAmapi bhavasiddhiyogyAnAM gaNadharatvapulAkatdaprabhRtInAM labdhInAM sadbhAvAt nApyetA bhavasiddhikayogyA eva, vaikriyavidyAdharatva For Pruabe & Personal Use Orty 183~ Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [76], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata yam sutrAka H dIpa anukrama H Ava.mala. landhInAmAmarSoSadhyAdilabdhInAmapi cAbhavyAnAmapi sambhavAt // sampati manaHparyAyajJAnaM labdhinirUpaNAyAM sAmAnyatoS-manaHparyAupodAte padiSTamapi viSayasvAmyAdivizeSopadarzanAya jJAnapaJcakakramAyAtamabhidhitsurAhaavadhI / maNapajavanANaM puNa, jaNamaNapariciMtiyasthapAgaDaNaM / mANusakhettaniSaddhaM, guNapancAiyaM crittvo||73|| lagA.76 18| manaHparyAyajJAnaM prAgnirUpitazabdArtham , punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa ca rUpiviSayakSAyopazamikatvAdisAmye'pyavadhijJAnA-15 // 8 // hai| didaM manaHparyAyajJAnaM svAmyAdibhedAginnamiti vizeSayati, tathAhi-avadhijJAnamaviratasamyagdRSTerapi bhavati,dravyato'zeSarUpi-18 dravyaviSayaM kSetrato lokaviSayaM katipayalokapramANakhaNDApekSayA lokAlokaviSayaM ca kAlato'tItAnAgatAsoyotsarpidaNyavasappiNIviSayaM bhAvato'zeSeSvapi rUpidravyeSu pratidravyamasaGkhyeyaparyAyaviSayaM, manaHparyAyajJAnaM punaH saMyatasyApramattasyA moSadhyAdyanyatamaddhiprAptasya dravyataH saMjJimanodravyaviSayaM kSetrato manuSyakSetragocaraM kAlato'tItAnAgatapalyopamAsaveya bhAgaviSayaM bhAvato manogatAnantaparyAyAlambanaM, tato'vadhijJAnAdbhinnam , etadeva lezataH sUtrakRdAha-janamanaHparicintidatArthaprakaTanaM, jAyante iti janAsteSAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintitazcAsAvarthazca janamanaHparicintitArthaH sa praka vyate-prakAzyate'neneti janamanaHparicintitArthaprakaTanaM, tathA mAnuSakSetra nibaddhaM, na tabahirvyavasthitaprANimanodravyaviSayamiti bhASaH, tathA guNA:-kSAntyAdayaH te pratyayAH-kAraNaM yasya tad guNapratyayam, cAritramasyAstIti cAritravAn tasya cAritravatto'pramattasaMyatasya / idaM manaHparyAyajJAnaM samAsatazcaturvidha prajaI, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyataH RjumatiranantAnantaprAdezikAna manobhAvapariNatapuigaThaskandhAna jAnAti, vAneva vipulamatirvizuddhatarAna, kSetrata JanEducation. i n Fara Faconlusso ... atha mana:paryavajJAnasya varNanaM kriyate ~184 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [77], bhASyaM , vibhA gAthA [813-814], mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama jumatiragholaukikamAmeSu yaH sarvApastana AkAzapradezapatarastaM yAvat mAI pAvat jyotizcAsyoparitalaM tiryagyAvadarddhatRtIyadvIpasamudreSu atRtIyAkulahIneSu saMjJinA paJcendriyANAM paryAptAnA manogatAna bhAvAn jAnAti, vipulamatira tRtIyairakulairabhyadhikAna , kAlata RjumatiratItamanAgataM ca pasyopamaskhAsayabhAgameva vipulamatirabhyadhikatara vizudataraM ca, bhAvata RjumatiranantAna bhAvAna jAnAti, sAneva vipulamatirabhyadhikatarAn , iha sAkSAt tAneva manaHpayoMyAn paricchinatti, manastvapariNataiH punaH skandherAlocitAna bAhyAnarthAn manodravyANAM tathArUpapariNAmAnyadhAnupapa-19 sitaH, yuktaM caitat , yato mUrtadravyAlambanamevedaM manaHparyAyajJAnamiSyate, mantArastvamUrcamapi dharmAstikAyAdikaM manyante, tato'numAnata eva cintitamarthamavabudhyante, nAnyatheti pratipattavyam , Aha ca bhASyakRt-"muNai maNodavAI naraloe / so maNijamANAI / kAle bhUya-bhavisse paliyA'saMkhijabhAgammi // 1 // dabamaNopajjAe jANai pAsai ya tgge'nnte| taNAvabhAsie uNa jANai bajhe'NumANeNaM // 2 // " (vi.812-4)idaMmanaHparyAyajJAnaM manodavyANAM paryAyAneva gRhNan upajAyate, paryAyAzca vizeSAH, vizeSagrAhakaM ca jJAnamato manaHparyAyajJAnameva bhavati, natu manaHparyAyadarzanamiti, satpadaprarUpaNatAyastvavadhijJAnavadagantavyAH, nAnAtvaM cAnAhArakAparyAptako na pratipadyamAnako nApi pUrvapratipatrAviti / / uktaM manaHparyAya-15 jJAnamidAnImavasaraprAptaM kevalajJAnaM pratipAdayazAha- bhaha sabavapariNAma-bhAvavinnattikAraNamaNataM / sAsayamappaDivArya, egavihaM kevalaNNANaM // 7 // avazabda ihopanyAsArthaH, pUrvamuddezasUtre manaHparyAyAnantaraM kevalajJAnamupanyastaM, tatsampati tAtparyanirdezArthamupanyasvate | 4%ACACC For a From Us ... atha kevalajJAnasya varNanaM kriyate ~185 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [77], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [825,826,828], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka H dIpa anukrama Ava.mala.13iti, paThitazcAnyatrApyupanyAsArtho'dhazabdaH, yata ukam"atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayeSi"ti, kevalajJAnaM upodghAte sarvANi ca tAni dravyANi ca-jIvAdIni teSAM pariNAmAH-prayogavinasobhayajanyA utpAdAdayaH paryAyAH sarvadravyapariNA- 10gA ,76 avadhImAsteSAM bhAvA-sattAsvarUpaM skhalakSaNaM vA svaM svamasAdhAraNarUpaM tasya vizeSeNa jJapanaM vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH pariccheda ityarthaH tasyAH kAraNa-hetuH sarvadravyapariNAmavijJaptikAraNaM, kevalajJAnamiti sambadhyate, uktaM ca-"sabadavANa pog-viissaamii||82 sajA jahAjoggaM / pariNAmA pajjAyA jammaviNAsAdao sabe (te u)||1|| tesi bhAvo sattA, salakkhaNaM vA visesato tassa / nANaM viSNattIe kAraNaM kevalaNNANaM // 2 // " (vi.825-6) tacca svajJeyAnantatvAdanantam , tathA zazvad bhavaM zAzvatam, sadopayogavaditi bhAvArthaH, tathA pratipatanazIlaM pratipAti na pratipAti apratipAti, sadAvasthAyIti bhAvaH, nanu yat zAzvataM tadapratipAtyeva tataH kimanena vizeSaNena?, tadayuktam , samyakzabdArthAparijJAnAt , zAzvataM hi nAma anavarataM bhavaducyate, zazvadbhavaMzAzvatamiti vyutpanH,taca kiyatkAlamapi bhavati,yAvadbhavati tAvannirantaraM bhavanAt,tataH sakalakAlabhAvapratipattyarthamapratipAtivizeSaNopAdAnaM, eSa tAtparyArtha:-anavarataM sakalakAlaM bhavatIti, athavA ekapadavyabhicAre'pi vizeSaNavizeSyabhAvapratItijJApanArtha vizeSaNadvayopAdAnam, tathAhi-zAzvatamapratipAtyeva, apratipAti tu zAzvatamazAzvataM ca bhavati, yathA apratipAtyevAvadhijJAnamiti, tathA ekavidham-ekamakAraM tadAvaraNakSayasyaikarUpatvAt , ukkaM ca-"pajAyao aNaMtaM, sA-15 sayamidaM stovogaao| abayao'paDivAI egavihaM sabasuddhIe // 2 // " (vi.828) kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnam // iha tIrthakRtsamupajAtakevalAlokastIrthakaranAmakarmodayataH tathAsvAbhAcyAdupakAryakRtopakArAnapekSaM sakalasattvAnugrahAya kakka Da JanEduceoni ~1864 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [78], bhASyaM , vibhA gAthA [141,831], mUlaM - gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama saviteva prakAzaM dezanAmAtanoti, tatrAvyutpanna vineyAnA keSAMcidevamAzaGkA bhavet-bhagavato'pi tIrthakRtastAvat dravyazrutaM || dhvanirUpaM vidyate, dravya zrutaM ca bhAva zrutapUrvakaM, tato bhagavAnapi zrutajJAnIti, tatastadAzaGkApanodArthamAha- kevalanANeNa'tthe nAuM je tattha pannavaNajogge / te bhAsai titthayaro, vaijogasuyaM havA sesaM // 78 // TH kevalajJAnena 'sarva vAkyaM sAvadhAraNa miti nyAyAt kevalajJAnenaiva, na zrutajJAnena, tasya zAyopazamikabhAvAtikamAt, sarva-181 kSaye dezakSayAbhAvAt, arthAna-dharmAstikAyAdInabhilApyAnabhilApyAn jJAtvA-vinizcitya ye tatra-teSAmabhilASyAnAM madhye prajJApanayogyA abhilApyA ityarthaH tAna bhASate, netarAn, tAnapi prajJApanayogyAna bhASate, na sarvAna, teSAmanantatvena sarveSAM |bhASitumazakyatvAt , vAcaH kramavartitvAca, AyuSazca parimitatvAt , kintu katipayAnevAnantabhAgamAtrAn , Aha ca bhASya|kRt-"paNNavaNijjA bhAvA aNaMtabhAgo u aNabhilappANaM / paNNavaNijANaM puNa aNaMtabhAgo suyanibaddho ||1||"(vi.141) tatrApi tAn katipayAn bhASate grAhakApekSayA yogyAn , tatrApi yAvanmAtre bhaNite zeSa svayamapyabhyUhitumISTe tAvanmAtra, na tvamyUhyamapi, uktaM ca-"tatthavi jogge bhAsai nAjogge gAhagANuvittIe / bhaNievi jaMmi sesaM sayamUhai bhaNai tammattaM ||"(vi.831) tatra kevala jJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zabdarAziHprocyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya |bhASAparyAyAdinAmakarmodayanibandhanatvAt , zrutasya ca kSAyopazamikatvAt , sa ca vAgyogo bhavati zrutaM zeSam-apradhAna, dravyazrutamityarthaH, zrotaNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutaM vyavahiyate iti tAtparyArthaH, anye tvevaM paThanti-'vaiyoga surya havai tesiM' tatrAyamarthaH-teSAM zrotAM zrutakAraNatvAt sa vAgyogaH zrutaM bhavati, zrutamiti vyavahiyate ityarthaH, athavA ~187 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [78], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata Ava.mala. upodAte avadhI sutrAka dIpa anukrama %447 vAgyogazrutaM dravyazrutamiti // tatkevalajJAnaM svAminamadhikRtya dvividha prazatam , tadyathA-bhavasthakevalajJAnaM siddhakevalajJAnaM, jinavAcaH |ca, tatra yad manuSyabhave avasthitasya caturvaghAtikarmasvakSINeSu kevalajJAnaM tad bhavasthakevalajJAnaM, yat punarazeSeSu karmAze-18| zrutatA pvapagateSu siddhatvAvasthAyAM tat siddhakevalajJAnaM, tatra yadbhavasthakevalajJAnaM tad dvividham , tadyathA-sayogibhavasthakevalajJAna- gA.78 mayogibhavasthakevalajJAnaM ca, tatra kevalajJAnotpatterArabhya yAvadadyApi zailezyavasthAM na pratipadyate tAvat sayogibhavasthakevalajJAnaM, zaileiyavasthAyAmayogibhavasthakevalajJAnaM, tatra yatsayogibhavasthakevalajJAnaM tad dvividhaM prajJaptam , tadyadhA-prathamasamayasayogibhavastha kevalajJAnamaprathamasamayasayogibhavastha kevalajJAnaM ca, tatra yasmin samaye kevalajJAnamutpannaM tasmin samaye tatprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAna, zeSeSu tu samayeSu zailezIpatipatrAk vartamAnamaprathamasamayasayogibhavasthakevala jJAnam , athavA'nyathA dvividhaM prajJaptam , tadyathA-caramasamayasayogibhavasthakevalajJAnamacaramasamayasayogibhavasthakevalajJAnam , tatra yatsayogitvAvasthAyAzcaramasamaye vartamAnaM tat caramasamayasayogibhavasthakevalajJAna, tataHprAk zeSeSu samayeSu vartamAnamacaramasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM, tathA ayogibhavasthakevala jJAnamapi dvividhaM prajJaptam , tadyathA-prathamasamayAyogibhavastha kevalajJAnamaprathama samayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca, athavA caramasamayAyogibhavasthakevalajJAnamacaramasamayAyogibhavasthakevalajJAnaM ca, prathamApra| thamacaramAcaramasamayabhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM bhaavniiyaa| siddhakevalajJAnaM dvividhaM prajJaptam , tadyathA-anantarasiddhakevala| jJAnaM paramparasiddhakevalajJAnaM ca, satra yasmin samaye siddhojAyate tasmin samaye vartamAnamanantarasiddhakevalajJAna, siddhatvadvitIyAdisamayeSu vartamAnaM paramparasiddha kevalajJAnaM, tatrAnantarasiddha kevalajJAnamupAdhibhedAt pazcadavidha prajJatam , tadyathA-tIrtha AAMACROSORRENCES A% ~188~ Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [78], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka - *-5 % siddha kevalajJAna 1 matIthasiddhakevalajJAnaM 2 tIrthakarasiddhakevalajJAna 3 matIrthakarasiddhakevalajJAnaM 4 svayaMbuddhasiddhakevalajJAnaM 45 pratyekabuddhasiddhakevalajJAnaM 6 buddhabodhitasiddhakevalajJAnaM 7 strIliGgasiddhakevalajJAnaM 8 puruSaliGgasiddhakevalajJAnaM 9 napuM sakaliGgAsiddhakevalajJAnaM 10 svaliGgasiddhakevalajJAna 11 manyaliGgasiddhakevalajJAnaM 12 gRhiliGgasiddhakevalajJAnaM 13 ekasiddhakevalajJAnaM 14 anekasiddha kevalajJAnaM 15 ca / tatra ye tIrthakarANAM tIrthe vartamAne siddhAsteSAM yatkevalajJAnaM tattIrthasiddha-| kevalajJAnam , yatpunastIrthakarANAM tIrthe'nutpanne vyavacchinne vA siddhAsteSAM yatkevalajJAnaM tadatIrthasiddhakevalajJAnaM, tIrthakarAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM tIrthakarasiddhakevalajJAnaM, zeSANAmatIrthakarasiddhakevalajJAnaM, tathA svayaMbuddhAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM svayaMvuddhasiddhakevalajJAnaM, pratyekabuddhAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM pratyekabuddhasiddhakevalajJAnam, atha svayaMvuddhapratyekabuddhAnAM kA prativizeSaH?, ucyate, bodhyupadhizrutaliGgakRtaH, tathAhi-svayaMbuddhA bAhyapratyayamantareNaiva budhyante, svayameva-bAhyapratyayamantareNaiva nijajAtismaraNAdinA buddhAH svayaMbuddhA iti vyutpattaH, Aha ca cUrNikRt-"sayamappaNijjaM jAissaraNAdikAraNaM paDucca buddhA sayaMvuddhA" iti, te ca dvidhA-tIrthakarAstIrthakaravyatirikAca, yaha tIrthakaravyatiriktairadhikAraH, Aha ca cUrNikRt-"te saryabuddhA duvihA-titthayarA titthayaravairittA ya, iha vairittehiM ahi gAroM' iti, pratyekavuddhAstu bAhyaM pratyayamapekSya, pratyeka bAhya-dRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH iti vyu*tpatteH, tathA ca zrUyate bAhyapratyayasApekSA karakaNDAdInAM bodhiH, bahi:pratyayamapekSya te ca buddhAH santo niyamataH pratyekameva viharanti, na gacchavAsina iva saMhatAH, uktaM ca cUrNI-"patteyaM bAhyaM vRSabhAdikaM kAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH, dIpa anukrama % % % % 4 Edonon Fur From ~189 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 78 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Ava. mala. upodghAte avadhau // 84 // parampara siddhaH eesiM niyamA pateyaM bihAro jamhA lamhA ya te patteyabuddhA" iti, tathA svayaMbuddhAnAmupadhirdvAdazavidha eva pAtrAdikaH, pratyekabuddhAnAM tu dvidhA - jaghanyata utkarSatazca tatra jaghanyato dvividhaH, utkarSato navavidhaH prAvaraNavarjaH, uktaM ca-'patteyabuddhANaM jahaNNeNaM duviho, ukkoseNa navavidho pAvaraNavajjo bhavati" iti, tathA svayaMkuddhAnAM pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA 1 kevalabheda navA, yadi bhavati tato liGgaM devatA vA prayacchati gurusannidhau vA gatvA pratipadyate, yadi ca ekAkiviharaNasamartha | icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharatyanyathA gacchavAse'vatiSThate, atha pUrvAdhItaM zrutaM tasya na bhavati tarhi niyamAt gurusannidhau gatvA liGgaM pratipadyate, gacchaM cAvazyaM na muJcati, tathA coktaM cUrNI- "puvAhIaM suyaM se havai vA navA, jai se natthi to liGgaM niyamA gurusannihe paDivajjai, gacche ya viharai iti, aha puvAhIyasuyasaMbhavo | atthi to se liGgaM devayA payacchai, gurusannihe vA paDivajjai, jai ya egavihAraviharaNasamattho icchA ca se to ekko ceva viharai, annadA gacche viharaha" iti pratyekabuddhAnAM tu pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati, taca jaghanyata ekAdazAGgAni utkarSataH kiJcisyUnAni daza pUrvANi tathA liGgaM tasmai devatA prayacchati, liGgarahito vA kadA cid bhavati, tathA coktam- "patteyabuddhANa pudhAhIasurya niyamA havai, jahaNeNaM ekArasa aMgA ukoseNaM bhinnadasapurvI, liGgaM ca se devayA payacchara, liMgavajio vA bhavai, jato bhaNiyaM-" rUppaM patteyabuhA" iti, tathA buddhaiH- AcAryAdibhirvodhitasya yatkevalajJAnaM tat buddhabodhita ke valajJAnaM, striyA liGgaM khIliGgaM, strItva syopalakSaNamityarthaH taca tridhA, tadyathA-vedaH zarIranirvRtiH nepathyaM ca tatreha zarI ranirvRttyA prayojanaM, na vedanepathyAbhyAM vede sati siddhatvAbhAvAt, nepathyasya cApramANatvAt, Aha ca nandyadhyayana cUrNi For Pruate & Personal Use Offy 190~ // 84 // ainelibrary org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 78 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH A.su. 15 kRt -' itthIe liMgaM itthiliMgaM, itthIe uvalakkhaNaMtivRttaM bhavati, taM ca tivihaM vedo sarIranidhittI nevatthaM ca, iha sarIrani vittIe ahigAro, na veyanevatthehiMti" tasmin strIliGge varttamAnA ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM strIliGgasiddha kevalajJAnaM, evaM puruSaliGge siddhAnAM kevalajJAnaM puruSaliGgasiddha kevalajJAnaM, evaM napuMsakaliGgasiddha kevalajJAna mapi bhAvyam, tathA svaliGge -rajoharaNAdI siddhAnAM kevalajJAnaM svaliH siddhakevalajJAnaM, anyaliGgasiddha kevalajJAnaM nAma yadanyasmin liGge varttamAnAH samyaktvaM pratipadya bhAvanAvizeSAt keva jJAnamutpAdya kevalotpattisamakAlameva kAlaM kurvanti tadanyaliGgasiddha kevalajJAnaM, yadi puna| ste'nyaliGgasthitAH kaithala : pAdyAtmano'parikSINamAyuH pazyanti tataH sAdhuliGgameva parigRhNanti, gRhaliGge sthitAH santo ye siddhAsteSAM kevalajJAnaM gRhiliGgasiddha kevalajJAnam, ekasiddha kevalajJAnaM nAma yasmin samaye sa vivakSitaH siddhastasmin samaye yadyanyaH ko'pi na siddhastatastasya kevalajJAnamekasiddha kevalajJAnaM, ekasmin samaye'nekeSAM siddhAnAM kevalajJAnamanekasiddha kevalajJAnaM, ekasmiMzca samaye'neke siddhyanta utkarSato'STottarazatasaGkhyA veditavyAH, yata uktam - " battIsA aDayAlA, saTThI vAyasarI ya boddhavA / culasIo channauI, durahiyamaduttarasyaM ca // 1 // " asyA vineyajanAnugrahAya vyAkhyAaSTauM samayAn yAvad nirantara mekAdayo dvAtriMzatparyantAH siddhAntaH prApyante, kimuktaM bhavati, :- prathame samaye jaghanyata eko | dvau vA utkarSato dvAtriMzatsiddhayantaH prApyante, dvitIye'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat, evaM yAvada| Tame'pi samaye jaghanyata eko dvau vA utkarSato dvAtriMzat, tataH paramavazyamantaram, tathA trayastriMzadAdayo'STacatvAriMzatparyantA nirantaraM sidhyantaH sapta yAvatyApyante parato niyamAdantaraM, tathA ekonapaJcAzadAdayaH SaSTiparyantA For Pruabe & Personal Use Orty ~191~ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [H] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 78 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Ava.maTha. upoddhA avadhau // 85 // | nirantaraM siddhAntaH utkarSataH SaT samayAn yAvatprApyante tathaika padhyAdayo dvisaptatiparyantA nirantaraM sidhyantaH utkarSataH paJca samayAn yAvadavApyante, tataH paramantaraM, trisaptatyAdayazcaturazItiparyantA nirantaraM sidhyanta utkarSatazcaturaH samavAn yAvat tata UrddhamantaraM, tathA paJcAzItyAdayaH SaNNavatiparyantA nirantaraM sidhyanta utkarSatakhIn samayAn, parato niyamAdantaraM tathA saptanavatyAdayo hyuttarazataparyantA nirantaraM sidhyanta utkarSato dvau samayau yAvat, parato'vazyamantaraM, tathA jyuttarazatAdayo'STottarazataparyantAH siddhyanto niyamAdekameva samayaM yAvadavApyante, na dvitrAdisamavAniti / paramparasi|ddhakevalajJAnamanekavidhaM prajJaptam, tadyathA - aprathama samaya siddha kevalajJAnaM siddhatvadvitIyasamaya kevalajJAnamiti bhAvaH, dvisamayasiddha kevalajJAnaM siddhatvatRtIya samaya kevala jJAnamityarthaH, evaM trisamayasiddha kevalajJAnaM catuHsamayasiddhakevalajJAnaM yAvat | saveya samayasiddha kevalajJAnamasaGkhye ya samaya siddha kevalajJAnamanantasamayasiddha kevalajJAnam / tadevamuktaM kevalajJAnasvarUpamadhAraya | gatyAdidvAraviSayA satpadaprarUpaNatA dravyapramANAdIni ca vibhAvyante, tatra satpadaprarUpaNAyAM gatimaGgIkRtya siddhigatI manuSya tau ca kevalajJAnam, indriyadvAre noindriyAtIndriyeSu, kAyadvAre trasakAyAkAyayoH, yogadvAre sayogAyogayoH, veda| dvAre'vedakeSu, kapAyadvAre'kaSAyeSu, lezyAdvAre zukkalezyAleiyayoH, samyaktvadvAre samyagdRSTiSu, jJAnadvAre kevalajJAniSu, darzanadvAre kevaladarzaniSu, saMyatadvAre saMyateSu nosaMyatenoasaMyateno saMyatAsaMyateSu, upayogadvAre sAkArAnAkAropayogayoH, AhArakadvAre AhArakAnAhArakayoH, bhASakadvAre bhASakAbhASakayoH, parIsadvAre parIteSu noparIttAparIteSu ca, paryAsadvAre paryApteSu noparyAptAparyApteSu ca sUkSmadvAre bAdareSu nosUkSmabAdareSu ca saMjJidvAre saMjJiSu nosaMjJAsaMjJiSu, bhavyadvAre bhavyeSu nobhavyA For Pruate & Personal Use Orty ~ 192~ parampara siddhAH 18113411 wjanelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / SEC+ prata sUtrAMka dIpa anukrama bhavyeSu ca, paramadvAre carameSu, bhavasthakevalinAM caramatvAd, acarameSu ca, siddhAnAM bhavAntaraprAptvabhAvato'caramasvAt, pUrvapratipannapratipadyamAnakayojanA tu svadhiyA kartavyA, dravyapramANadvAre pratipadyamAnakAnAzrityotkarSato'STottarazataM kevalinAM 8 prApyate, pUrvapratipakSAca jaghanyata utkarSatazca koTIpRthaktvapramANA bhavasthakevalinaH prApyante, siddhAH anantA, kSetrasparzanAdvArayostu jaghanyato lokasyApyasaGkhyeyabhAge kevalI labhyate, utkarSasastu sarvaloke, kAladvAre sAdyaparyavasitaM kAlaM hai | sarvo'pi kevalI bhavati, antaraM tu kevalajJAnasya na vidyate, pratipAtAbhAvAt , bhAgadvAraM matijJAnavat, mAvadvAre kSAyike bhAve, alpabahutvadvAraM matijJAnivat // tacca kevalajJAnaM samAsatazcaturvidha prajJaptam , tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra dravyataH kevalajJAnI sarvavyANi jAnAti pazyati, kSetrataH sarva kSetram, kAlataH sarvakAlam , bhAvataH sarvAn bhAvAn , uktaM ca kevalajJAnaM, tadabhidhAnAcca nandI, tadabhidhAnAnmaGgalamiti // tadevaM maGgalasvarUpAbhidhAnaarreNa jJAnapazcakamuktam , iha tu prakRtena zrutajJAnenAdhikAraH, tathA cAha niyuktikRt itthaM puNa ahigAro suyanANeNaM jato sueNaM tu / sesANamappaNo'viya aNuyoga padIvadihato // 79 // atra-punaH prakRte'dhikAraH zrutajJAneneva (zrutena) zeSANAM matyAdijJAnAnAmAtmano'pi cAnuyogo vyAkhyAnaM kriyata iti vAkyazeSaH, khaparaprakAzakatvAt , tathA cAra pradIpadRSTAntaH, yathA hi pradIpaH svaparaprakAzakatvAt sa eva gRhe'pi. kriyate evamihApi zrutajJAnamiti bhaavH|| pIThikA smaataa|| kabara For a From Us ~193 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM 1, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA gAthA [838-839], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata satrAka H dIpa anukrama upoddhAta sampati maGgalasAdhyA prakRto'nuyoga upadazyate sa ca svaparaprakAzakatvAt gurvAyattatvAca zrutajJAnasya, uktaM ca-131 nandInitiHso mainANAINaM kayarassa ? suyassa, jaM na sesAI / hoti parAhINAI, na ya paracohe samatthAI // 1 // pAeNa parAhINaM, vyAkhyA dIvova prppbohgNjNc| suyanANaM teNa parappavohaNatthaM tdnnuyogo||2||"(vi.838-9) Aha-nanvAvazyakasyAnuyogaH prakRta niyama eva,punaH zrutajJAnasyetyayukaM,naiSa doSaH,AvazyakamidaM zrutAntargatamityetadarthapradarzakatvAdetadvAkyasya,nanu yadi AvazyakasyAnuyogastahitadAvazyaka kimaGga aGgAni zrutaskandhaH zrutaskandhAH adhyayanamadhyayanAni uddezaka uddezakA?, ucyate, Avazyaka zrutaskandhaH adhyayanAnica, na zeSA vikalpAH, ukaM ca-"AvassayaM no aMgaM no aMgAI suyakkhaMdho no suakhaMdhA no ajjhayaNaM ajjhayaNA no uddeso no uddesagA iti", (anu.6)nanu nandIvyAkhyAne aGgAnaGgapraviSTazrutanirUpaNAyAmanaGgasaMjJA pratipA-18 divaiva, tataH kathaM kimaGgamaGgAnItyAzaGkAsambhavaH, satyametat , kevalaM tadvyAkhyAnAniyamapradarzanArthametadvAkyamityadoSaH, na khalvavazya zAstrAdau nandhadhyayanArthakathanaM kartavyamiti niyamaH, akRte cAzaGkAsambhava iti, nanu zAstrasyAdAvavazyaM maGgalA nanyabhidhAnaM tAvat kartavyam, tataH kathamaniyamaH, naiSa doSaH, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAt , tathAhi-jJAna-1x paJcakAbhidhAnamAtramevAvazyaM zAstrasthAdau maGgalArtha karttavyam, natvavayavArthAbhidhAnaM, avayavArthAnabhidhAne cAzaGkAsambhavaH, kiJca-AvazyakavyAkhyAnArambhe zAstrAntaravyAkhyAnArambho'samIcIno'prastutatvAt , zAkhAntaraM ca nandI, pRthakca- 1nes taskandhatvAt , yadyevamihAvazyakazrutaskandhAnuyogaprArambhe kimiti nandyanuyogaH kRtaH', ucyate-ziSyAnugrahArthe, na punareSa niyama iti khyApanArtham, athanA apavAdapadapradarzanArtham tathAhi-kadAcidutkalitaprajJavinItapuruSApekSayA tadanugrahArtha utka JantidosmuniraNEL ~1940 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH meNApi anyArambhe cAnyavyAkhyAyate iti kRtaM prasaGgena tatra yasmAdidaM zAstrAbhidhAnamAvazyaka zrutaskandha iti tadbhedAzcA dhyayanAni tata Avazyaka nikSeptavyam zrutaskandhazca, aparastvAha- kimidaM zAstrAbhidhAnaM pradIpAbhidhAnavat yathArtha Ahozcit palAzAbhidhAnavat ayathArtha uta DitthAdyabhidhAnavat anarthakaM 1, tatra yadi yathArtha tatastadupAdeyam, tatraiva | samudAyArthaparisamAptibhAvAt ucyate - yathArtham, tathAhi pUrva sUri pradarziteyamasya vyutpattiH- avazyaM karttavyamAvazyakam. zramaNAdibhiravazyaM ubhayakAlaM kriyate iti bhAvaH kvaciditi karmmaNi vAhulakAt upratyayaH, pRSodarAdaya iti nipAtanAt zeSarUpasiddhiH, athavA jJAnAdiguNAnAmA-samantAt vazyA indriyakapAyAdibhAvazatravo yasmAt tadAvazyakaM 'zeSAdve 'ti kacpratyayaH, yadivA jJAnAdiguNakadambakaM mokSo vA A-samantAt vazyaM kriyate'nenetyAvazyakaM, athavA 'Avarasati prAkRtazailyA AvAsakaM, guNazUnyamAtmAnaM guNairAvAsayatItyAvAsakaM, guNasAnidhyamAtmanaH karotIti bhAvaH, taccAvazyakaM caturvidham, tadyathA-nAmAvazyakaM sthApanAvazyakaM dravyAvazyakaM bhAvAvazyakaJya, tatra jIvasyAjIvasya jIvAnAM vA ajI-! vAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayeSAM vA Avazyakamiti nAma kriyate tannAmanAmavatorabhedopacArAt nAmAvazyakaM, sthApanAvazyakaM nAma kASThakarmAdiSvakSavarATakAdiSu vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA yadAvazyakamiti sthApyate tat sthApanAvazyakaM dravyAvazyakaM dvidhA, tadyathA-Agamato noAgamatazca tatra Agamato yasyAvazyakamiti padaM zikSitaM / sthitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghoSasamaM ahInAkSaramanatyakSaramavyAviddhAkSaramaskhalitamamilitamavyatyAsmreDitaM pratipUrNa pratipUrNaghoSaM kaNThauSTha vipramuktaM vAcanopara N ca syAt sa puruSa AgamatI dravyAvazyakaM tatra zikSitaM nAma yatpi ... atha Avazyaka zabdasya nikSepA: varNayate For Pruabe & Personal Use Orty ~195~ Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata Avazyaka nikSepAH sutrAka H upodghAta- antaM nItam , tadevAcismaraNatazcetasi sthitatvAt sthitaM apracyutamityarthaH, parAvarttanaM kurvataH pareNa vA kacitpRSTasya yat / niyuktiH zIghamAgacchati tat jitam , akSarasaGgyayA padasaGkhyayA vA paricchinnaM mitaM, pari samantAt jitaM parijitaM, parAvartanaM kurvato yatkramaNotkramaNa vA samAgacchatIti bhAvaH, nAmasamaM yathA kasyacit svanAma zikSitaM sthitaM jitaM mitaM parijitaM ca bhavati tathaitadapIti bhAvaH, ghoSasamaM yathA guruNA'bhihitA ghoSAstathA yatra ziSyeNApi samyaguJcAryante tad ghoSasamamiti bhAvaH, ahInAkSaramekenApyakSareNAhInam , anatyakSaramekenApyakSareNAnadhikaM, tathA na vyAviddhAni-viparyastaratnamAlAgataratnAnIva viparyastAnyakSarANi yatra tadabyAviddhAkSaram , upalazakalAdhAkulabhUbhAge lAGgalamiva yanna skhalati tadaskhalitaM, anekazAkhasasambandhIni sUtrANi ekatra mIlayitvA yatpaThyate tammilitaM yanna tathA tadamilitam , avyatyAveDitamasthAnaviratirahitaM, ata eva pratipUrNa hInAdhikAkSarAbhAvAt , pratipUrNaghoSaM guruvat samyagudAttAdighoSANAmuccAraNAt , vAcanopagataM vAcanayA praznena parivartanayA dharmakathayA nAnuprekSayA upagataM prAptaM, zeSaM sugamam , noAgamato dravyAvazyakaM trividham , tadyathA zarIradravyAvazyakaM bhavyazarIradravyAvazyaka zarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakaM ca, tatra jJazarIrabhavyazarIre | pUrvavat , tadvyatirikaM tridhA, tadyathA-laukikaM kupAvacanikaM lokottaraM ca, tatra ye ime rAjezvaratalavaramADavikaprabhRtayaH prAtarutthAya zarIracintAmukhadantaprakSAlanarAjakAryAdi kurvanti tallaukikaM vyAvazyaka, ye punarime | carakapramukhAH parivrAjakAH prAptarutthAya skandhAdidevatAgRhasammArjanopalepanapanAdi kurvanti tat kumAvanikamAvazyakaM, yatpunarete zramaNaguNamukayoginaH pajIvanikAyaniranukampA hayA iva uddAmAno gajA iva niraGkuzAra 4Kstock dIpa anukrama Furono wweiganelibrary orm ~1964 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama pANDurapaTaprAvaraNA jinAnAmanAjJayA svacchaMdaso vidvatyobhayakAdaM AvazyakakarapAyopatimante tallokocaraM dravyAvazyakaM, bhASazUnyatvenAbhipretaphalAbhAvAt , pattha udAharaNaM-vasaMtapuraM nagaraM, tattha gaccho agIasthasaMviggo viharai, tastha ego agIyatyo samaNaguNamukajogI, so divase 2 udaullasasaNiAhAkammAINi paDisevittA viAle mahayA saMveeNa Aloei, tassa puNa gaNI agIatthattaNao pAyacchittaM dito bhaNai-aho imo dhammasaMThio sAhU, suhaM paDiseviDa dukkhaM AloeuM, evaM nAma esa Aloei agRhato, asaDhattaNato esa suddhotti, evaM dahaNa anne agIyatthA samaNA pasaMsaMti, ciMtati ya-navaraM AloeyacaM, natthettha kiMci paDisevieNaMti, tatthannayA kayAi koi gIyatyo saMviggo vihara mANo Agato, so taM divasadevasiyavihiM dahaNa udAharaNaM darisei-girinayare a koi rayaNavANiyago, so rayaNANa sAdharaM bhareUNa palIvei, taM pAsittA sapo logo pasaMsai, aho imo dhanno bhayavaMtaM huyAsaNaM tippei, annayA kayAi teNa taM18 gharaM palIviyaM, vAto ya pacalo jAo, daTuM saca nayaraM, pacchA raNNA paDibhaNito, sabassAbahAro se kato, annahiM nagare / ego evaM karei, so rAyaNA suto jahA evaM karei, so sabassaharaNaM kAUNa visajjito, aDavIe kIsa na palIvesi !, jahA teNa vANiyageNa avasesAvi daDDA evaM tumaMpi eyaM pasaMsaMto ee sAhuNo paricayasi, jAhe na hAi tAhe sAhuNo bhaNiyA-esa mahAniddhammo agIyattho alaM eyassa ANAe, jai eyassa niggaho na kIrai tAhe ane'vi viNasaMti, gataM dravyAvazyaka, samprati bhAvAvazyakaM vaktavyaM, tadapi dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato bhAvAvazyakamAvazyakajJAtA upayuktaH, 'upayogo bhAvanikSepa' iti vacanAt , noAgamato bhAvAvazyaka trividhaM, tadyathA-Thaukika 4%D9%992 FuLFU ~197~ Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata kSepAH sUtrAka H dIpa anukrama upoddhAta-18|kupAvacanika lokottaraM ca, tatra yatpUrvAhe bhAratavyAkhyAnam aparAhe rAmAyaNavyAkhyAnametalaukikaM, yat punarete caraka- zrutaniniyuktiH GIprabhRtayaH pAkhaNDasthA nijanijadevatAsmaraNajApapramukhamanuSThAnaM kurvanti tat kumAvanikaM bhAvAvazyaka, yata punaH shrmnno| INvA zramaNI vA zrAvako vA dhAvikA vA ekAnte vizuddhacitta ubhayakAlaM pratikramaNaM karoti tallokottaraM naaNaagmto|| // 8 // bhAvAvazyaka, jJAnakriyArUpobhayapariNAmAtmakatvAt , mizravacanazcAna nozabdaH, anena lokottareNehAdhikAraH, asy| lAcAmanyekAdhikAni-AvazyakaM avazyakaraNIyaM dhruvanigraho vizuddhiH adhyayanapaTuvargaH nyAyaH ArAdhanAmArga iti, uktaM ca-"Avassaya avassakaraNija dhuvaniggahI visohI ya / ajhayaNachakavaragonAo ArAhaNAmaggo" // 1 // (bhanu-2017 Avazyakazabdasya vyutpattipradarzikA ceyaM gAthA-"samaNeNa sAvaeNa ya avassa kAyaSayaM havaha jmhaa| aMto ahonisassa bAra tamhA AvassayaM naam||1||(anu-3)"shrutmpi caturvidha-tadyathA-nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaM bhAvazrutaM ca, tatra nAmasthA-14 pane pratIte, dravyazrutaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatasvividha-11 jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra jJazarIrabhavyazarIre pUrvavat, tadvyatirikta pustakapatranyastam , athavA zrata-11 miti satramapyucyate. taca sUtraM tavyatiriktaM pazcadhA, tadyathA-aNDaja poNDa kITajaM vAla valvajaM ca, tatra aNDA paTakasUtra, paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye, poNDarja kapposaprabhavaM, kITaja paJcadhA, tadyathA-paTTasUtraM malaya aMzukaM cInAMzukaM / kRmirAgaM, atra vRddhavyAkhyA-kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate tatrAraNye bananikuJjasthAne mAMsacIDAdirUpasyAmipasya | puJjAH kriyante, teSAM ca puJjAnAM pArvato ninA unnatAzca sAmtarA bahavaH kIlakA bhUmau nikhanyante, teSu ca bnaantressu| * ... atra zruta zabdasya nikSepA: varNayate ~198~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka - dIpa anukrama saJcarantaH patakITAH samAgatya mAMsAdyAmipopabhogalubdhAH kIlakAntareSvitastataH parivamanto lAlAH pramuJcanti, tAzca kIlakeSu lagnAH parigRhyante, etatpasUtramabhidhIyate, anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayaM, itthameva cInaviSayavahirutpannamaMzukam , itthameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamityabhidhIyate, kSetravizeSAddhi kITavizeSaH, kITavizeSAJca paTTasUtrAdivyapadezavizeSa iti, evaM kvacid viSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuTe sthApyate, tatra ca prabhUtAH kRmayaH samutpadyante, te ca vAtAbhilApiNo bhAjanacchidrairnirgatya tadAsannaM paryaTanto yallAlAjAlamabhimuJcanti tatkamirAgaM paTTasUtramucyate, tacca raktavarNakRmisamutthatvAt svapariNAmata eva raktaM bhavati, anye tvabhidadhati-yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kiTTisaM parityajya raso gRhyate, tatra ca kazcidyogaH prakSipyate, | tena yadrajyate paTTasUtra taskRmirAgamiti, tacca dhautAdhavasthAsvapi na manAgapi rAga muzcati, vAlajaM paJcavidhaM, tadyathA ANikamauSTika mRgalomika kauta kiTTisaM ca, tatra UrNAmayaM aurNikam, auSTraromaniSpannamauSTrika, mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikA jIvavizepA mRgAstallomaniSpannaM mRgalomika, udararomaniSpannaM kautavam , UrNAdInAM yaduddharita kiTTisaM taniSpannaM 4 tisUtramapi kiTTisa, valva saNaprabhRti, bhAvazrutaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA upayuktaH, noA gamato dvividha-laukika lokocaraM ca, tatra laukika bhAratarAmAyaNAdi, lokottaraM dvAdazAhaM gaNipiTakam / Avazyaka noAgamato bhAvabhutaM, nozabda ekadezavacanaH, tasya cemAnyekArthikAni-zrutaM sUtra granthaH siddhAntaH pravacanamAjJA vacanaM upadezaH prajJApanA AgamaH uktaM ca---"suyasuttagaMthasiddhaMtapavayaNe aannvynnuvese| paNNavaNaAgame yA egaThA Fur P arcoma Us ~199~ Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [H] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0bhA0 gAthA [ 902 ], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH // 89 // pajjavA sute || 1|| " ( anu-40 vi. 894) skandho'pi nAmAdibhedAzcaturvidhaH, tatra nAmasthApane gate, dravya [zruta] skandho dvidhA mAgamato noAgamatazca tatra Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastrividho-zazarIra bhavyazarIrata duSyatiriktabhedAt, tatra jJaza* rIrabhavyazarIre pratIte, tadvyatiriktastrividhaH, tadyathA- sacitto'citto mizrabdha, tatra sacitto dvipadAdiH acitto dvipradezakA dirmizraH senAderdezAdiH, bhAvaskandho dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA upayukto, noAgamatastvidamAvazyakaM, nozabdo dezavacanaH, sakala zrutaskandhApekSayA Avazyaka zrutaskandhasya ekadezatvAt, sAmAyikAdInAM zrutavize| pANAM skandhaH zrutaskandhaH AvazyakaM ca tat zrutaskandhazca Avazyaka zrutaskandhaH / Aha-- kasmAdidamAvazyakaM paDadhyayanAtmakam ?, ucyate, paDarthAdhikArabhAvAt, te cAmI sAmAyikAdInAM yathAkramamarthAdhikArAH, "sAvajjajogaviraI 1 ukkisaNa 2 guNavato a paDivattI 3 / khaliyassa niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6 caiva // 1 // " (anu-60vi. 902) asyA vineyajanAnugrahAyAkSaragamanikA -prathame sAmAyika lakSaNe'dhyayane prANAtipAtAdisarvasAvadyayogaviratirarthAdhikAraH, 'ukkittaNa' iti dvitIye caturviMzatistavAdhyayane pradhAnakarmmakSayakAraNatvAt labdhabodhavizuddhihetutvAt punarvodhiphalatvAcca sarvasAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAriNAM tIrthakRtAM guNotkIrttanAdhikAraH, 'guNavato a paDivantI'ti guNAH- mUlaguNottaraguNarUpA vratapiNDavizuddhyAdayaste vidyante yasyAsau guNavAn tasya pratipattiH bandanakAdikA karttavyeti tRtIye vandanAdhyayane'rthAdhikAraH, cazabdAtpuSTAlambane'guNavato'pi pratipattiH karttavyeti draSTavyaM, 'khaliyarasa niMdaNa' ci skhalitasya- mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya jantoviMzuddhAdhyavasAyakto'kAryamiti nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH, 'vaNatimicchA' upodghAta niryuktiH ... atra skandha zabdasya nikSepAH varNayate For Pruate & Personal Use Orty ~ 200~ skandhanikSepAH // 89 // wjanelibrary.org Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata sUtrAMka dIpa anukrama iti kAyotsargAdhyayane vraNacikitsA arthAdhikAraH, idamukkaM bhavati-bAritrapuruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvatraNastasya dazavidhaprAyazcittabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdayiSyate iti, 'guNadhAraNA ceveti pratyAkhyAnAdhyayane guNadhAraNA ardhAdhikAraH, idamatra hRdayam-mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niratidhArasandhAraNaM yathA bhavati tathA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate, cazabdAdanye cApAntarAlArthAdhikArA vijJeyAH, evakAro'vadhAraNe iti gaathaarthH|| eteSAM cAAdhikArANAM pratyadhyayanamAdhikAradvAra evAvasaraH, kevalamiha prasaGgata uktAH / tadevamAvazyakazrutaskandhAnAM nyAsa uktaH, idAnImadhyayananyAsaprastAvaH, taM cAnuyogadvArakramAyAta pratyadhyayanamoghaniSpanne nAmaniSpanne ca lAghavArtha : vakSyAmaH, epa Avazyakasya samudAyArthaH, sAmpratamavayavArthapradarzanAya ekaikAdhyayanaM vakSyAmaH, tatra prathamamadhyayanaM sAmAyikaM, pradhamatA cAsya samabhAvalakSaNatvAccaturviMzatistavAdInAM ca tadbhedatvAt, asya ca sAmAyikAdhyayanasya mahApurasyeva | catvAri anuyogadvArANi bhavanti, anuyogo nAma sUtrasya vyAkhyAnaM tasya dvArANIva dvArANi-tatpravezamukhAni anuyogadvArANi, yathA hi akRtadvAraM nagaramanagarameva bhavati, kRtaikaddhAramapi hastyazvarathajanasaGkhalatvAt duHkhasaJcAraM kAyoti pattaye ca jAyate, kRtacaturmUlapatolIdvAraM tu sapratidvAraM sukhanirgamapraveza kAryAnatipattaye ca, sAmAyikapuramapyAdhidigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM bhavati, kRtakAnuyogadvAramapi kRcchreNa drAdhIyasA ca kAlenAdhigamyate, vihitasaprame dopakramAdidvAracatuSTayaM tu sukhAdhigamamalpIyasA ca kAlenAdhigamyate, tataH phalavAnanuyogadvAropanyAsaH, ukkaM ca"aNuogaddArAI mahApurasseva tassa pattAri / aNuogoti tadatyo, dArAI tassa u muhAI // 1 // akayaddAramanagara, Furtu Fercoma Us ... atra anuyogadvArANi darzayate ~2014 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM H, vibhA gAthA [915], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata upodAta niyuktiH anuyogadvArANi satrAka - // 9 // H dIpa anukrama kaegadArapi dukkhasaMcAraM / caumUladdAraM puNa sappaDidAraM suhaahigmH||2|| sAmAiyapurameva (mahapuramavi) akrayadA tahegadAraM vaa| durahigamaM caudAraM sappaDidAraM suhAhigama // 3 // (vi.907-9) tAni cAnuyogadvArANyamUni-upakramo nikSepaH anugamo nayaH, tatra zAstramupakramyate-samIpamAnIyate nikSepasyAneneti upakramaH, nikSepayogyatApAdanamiti bhAvaH, upakramAntargata daihi vicAritaM nikSipyate nAnyatheti, nikSepaNaM nikSepo-nAmAdibhedaiH zAstrasya nyasanaM, anugamanamanugamyate vA zAstramaneneti anugamaHsUtrasthAnukUlaH paricchedaH, tathA nayanaM nIyate vA aneneti nayA-vastuno vAcyasya paryAyANAM smbhvto'dhigmH| nanUpakramAdidvArANAM kimityevaM kramaH !, ucyate, iha nAnupakrAntaM sat nikSipyate'samIpIbhUtatvAt , guruparvakramalakSaNena hi sambandhena samIpamAnItaM nAmAdibhedainikSesuM zakyaM, nAnyatheti, na ca nAmAdibhedairanikSiptaM yathAvadarthato'nugamyate, na cArthato'nanugata nayairvicArayituM zakyate, tato'yameva kramaH, ukkaca-"dArakamo'yameva u nikkhippai jeNa nAsamIvatthaM / aNugammainAnatyaM nANugamo nymyvihuunno||1||"(vi.915)ttr upakramo dvividhaH-zAstrIya itarazca, tatretaraH SaTpakAraH, tadyathAnAmopakramaH sthApanopakramo dravyopakramaH kSetropakramaH kAlopakramobhAvopakramazca, tatra nAmasthApane sugame, dravyopakramo dvidhAAgamato noAgamatazca, tatra AgamataH upakramapadArthajJastatra cAnupayuktaH, noAgamatastridhA-jJazarIradravyopakramo bhavyazarIdavyopakramo jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyopakramazca, tatrAdyabhedadvayaM pratItaM, tadvyatiriktadravyopakramastrividhastadyathAsacicadravyopakramo'cicadravyopakramaH mizradravyopakamazca, sacittadravyopakramastu nighA-dvipadacatuSpadApadopAdhimedAt, punarekaiko dviSA-parikarmaNi vastunAzeca, tatra parikarma nAma dravyaskha guNavizeSapariNAmakaraNaM, vastvabhAvApAdanaM vastunAzaH, tatra C JanEducation.in Furune Fersonals ~202 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH A.su. 16 | parikarmmaNi dvipadopakramo yathA puruSasya varNAdikaraNamathavA karNaskandhavarddhanAdi, anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsa|mpAdanamapi dravyopakramaM vyAcakSate, tadasAdhu, zAstrAdiparijJAnasya vijJAnavizeSAtmakatvAt tadupakramasya bhAvopakramatvAt, yadivA AtmadravyasaMskAravivakSayA dravyopakramatve'pyavirodhaH, evaM zukazArikAdInAmapi zikSAguNavizeSakaraNaM bhAvanIyaM, tathA catuSpadAnAM hastyAdInAM zikSAguNavizeSakaraNaM catuSpadopakramaH, apadAnAM vRkSAdInAM vRkSAyurvedopadezAdvArddhakyAdiguNApAdanamapadopakramaH / nanu yatsvayaM kAlAntarabhAnyupakramyate yathA tarorvArddhakyAdi tatra parikarmmaNi dravyopakramatA yuktA, varNakaraNaM kalAdisampAdanaM ca kAlAntare'pi vivakSitahetujAlamantareNa nopapadyate tataH kathaM tasya parikarmmaNi dravyopakramatA 1, naiSa doSaH, vivakSitahetujAlamantareNa nopapadyate ityasyAsiddhatvAt, varNo hi nAmakarmavipAkodayasambhavI kalAdayo'pi ca jJAnAvaraNakarmmakSayopazamabhAvinaH, tato vivakSita hetu jAlamantareNApi kAlAntare svayamapyete sambhavanti, vizvamavilAsAdInAM yuvAvasthAyAM tathA darzanAt, tataH svayaM kAlAntarabhAvinAmeteSAM arvAk vivakSitahetujAlena | sampAdanaM upapadyate parikarmmaNyupakramaNamiti, vastuvinAze tu puruSAdInAmupakramaNaM khaGgAdibhirvinAzaH / Aha-parikammaM vastuvinAzayorabheda eva, ubhayatrApi pUrvarUpaparityAgenottarAvasthApatteraviziSTatvAt, tadasamyak, parikarmopakramajanitottararUpApattau hi prANinAmavizeSeNa pratyabhijJAnAdyupajAyate, vastunAzopakramasampAdite tUttaradharme vastumyadarzanamiti mahAn vizeSaH, athavA ekatra nAza eva vivakSito nocarAvasthetyadoSaH, acirAdravyopakramaH parikarmmaNi yathA padmarAgamaNeH | kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdanaM, va tuvinAze vinAzaH, mizradravyopakramaH parikarmmaNi kaTakAdivibhUSitapuruSAdidra For Pruate & Personal Use Only ~203~ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka H dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0bhA0 gAthA [ 926], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upoddhArA niryuktiH // 91 // vyasya zikSApAdanaM, vastuvinAze khaDgAdibhirvinAzaH / kArakayojanA svadhiyA bhAvanIyA, tadyathA-- dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyairvA dravye dravyeSu vA upakramo dravyopakramaH, tatra dravyasyopakramo yathA ekasya puruSasya zikSAkaraNaM, dravyANAmupakramo yathA teSAmeva bahUnAM dravyeNopakramo yathA phalakena samudrataraNaM, dravyairupakramo bahubhiH yathA phalakairnAvaM niSpAdya samudrolaGghanaM dravye upakramo yathA kasyApyekasmin phalake upaviSTasya zikSAkaraNaM, dravyeSUpakramo vahnaSUpaviSTasya, tathA kSetrasyopakramaH kSetropakramaH, so'pi dvidhA - parikarmaNi vastuvinAze ca nanu kSetramAkAzaM 'khetaM khalu AgAsa' miti vacanAt, tazcAmUrtta nityaM ca tataH kathaM tasya parikarmmavinAzopapattiH 1, ucyate, iha tadvyavasthitadravyaparikarmavinAzau bhavataH upacAreNa khalu kSetrasyApi parikarmmavinAzau vyapadizyete bhavati ca tAtsthyAttadvyapadezo, yathA-mavAH krozanti, tato | na kazciddoSaH, tatra parikarmmaNi kSetropakramo nAvA samudrasyolaGghanaM halakulikAdibhirvA ikSvAdikSetrasya parikarmmaNA, vastuvinAze kSetropakramo gajabandhanAdibhiH kSetrasya virUpIkaraNaM, tathA kAlo nAma varttanAdirUpatvAt dravyaparyAyaH, tato dravyasya * parikarmmaNi vastuvinAze vA kAlasyApi tAvupacaryete iti kAlopakramaH, uktaM ca- "jaM vattaNAirUvo kAlo davANa ceva hai| pajjAo / tA takaraNaviNAse kIrai kAlovayArottha (u) // 1 // (vi. 926) atha ye varttanAdirUpameva kAlamicchanti tanmatena kAlopakrama evaMrUpo bhavatAt, yastu lokaprasiddho ghaTikAmuhUrttapraharAdirUpastasya kathaM parikarmmarUpo vinAzarUpazca upakramaH 1, 2 // 91 // ucyate, iha yat zaGkAdicchAyayA nADikayA vA yathArtha praharAdiparijJAnaM sa parikarmmaNi kAlopakramaH, yattu grahanakSatrAdicAravizeSairvirUpIbhavanaM sa vastuvinAze kAlopakramaH, Aha ca - "chAyAeN nAliyAe va parikammaM se jhtthvinnnnaannN| rikkhA For Prvate & Personal Use Offy 204~ upakramAH janelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM H, vibhA gAthA [927], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / % prata sUtrAMka % % % dIpa anukrama IcArehi va tassa viNAso vivjjaaso||1||" (vi. 927) bhAvopakramo dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato| jJAtA upayuktaH, noAgamato dvidhA-prazasto'prazastazca, bhAvopakramo hi nAma parahRdayAkRtasya yathAvatparijJAnaM, tacca prazastAprazastaviSayatayA dvibhedamiti dvidhA bhAvopakramaH-prazastoprAstazca, tatrAprazasto brAhmaNIgaNikAmAtyAdInAM, atrodAharaNAni, egA marugiNI, sA ciMtei-kiha ghUyAo suhiyAo hojatti, tAhe jehiyA ghUyA sikkhaviyA-jaha tumaM vareNa saha kIlaMtI avasaraM laheUNa varaM matthae paNhiyAe AhaNijjAsi, tIe tahA kayaM, so tuTTho pAyaM mahitumAraddho, na hu dukkhAviyA tumaMti, tatopabhAe tIe mAyAe kahiyaM, tAe bhaNNai-jaM karehitaM karehi, na esa tumbha avarajjhaI' iti, bIyA sikkhaviyA, tIevi tahA kayaM, so jhaMkhittA uvasaMto, mAyAe kahiyaM, sA bhaNai-tumaMpi vIsatthA ciTThaha, navaraM jhaMkhaNato esatti, taiyA sikkhaviyA, tIevi pAeNa matthae Ahato, so ruDo, teNa daDhaM piTTitA, dhADiyA ya, taM akulaputtI jA evaM karesi, tIe mAyAe kahiyaM, pacchA kahavi aNugamio, amha esa kuladhammotti, dhUyA ya bhaNiyA-jahA devayassa tahA vaTTijAsi, na annahA iti / gaNiyAdidvaito-egaMmi nayare ghausaTThikalAkusalA gaNiyA, tIe parabhAvovakamaNanimittaM raidharaMmi sabAo pagiIo niyaniyavAvAraM karemANIo AlihAviyAo, tattha ya jo jo pada vaddhaimAi so so NiyaM niyaM sippaM pasaMsei, nAyabhAvo ya suaNuyatto havai, aNuyattio ya uvayAraM gAhito bahuyaM bahuyaM dabajAyaM viyarai, esavi apasatyo bhAvokkamo / iyANimamaccadidruto-egaMmi nayare koi rAyA assavAhaNiyAe amaceNa saha niggato, tattha yA se asseNa vacaMteNa kamivi paese kAiyA vosiriyA, khelaraM baddhaM, taM puDhabIe virataNato tahaDiyaM ceva raNNA paDiniyasa RAKASH * ht ~2050 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [931-934], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka pakramaH dIpa anukrama upodAta- mANeNa suiraM nigjhAiyaM, ciMtiyaM ca raNNA-iha talAgaM sohaNaM habaitti, na uNa vutaM, amaceNa ya iMgiyAgArakusaleNI niyukinArAyANamaNApucchiya mahAsaravaraM khaNAviyaM, se pAlie ArAmA pacurA kayA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rannA puNaravidA // 9 // assavAhaNiyAe gacchateNaM diha, bhaNiyaM caNeNa-keNeyaM khaNAviyaM , amacceNa bhaNiyaM-sAmi / tumbhehi peya, rAiNA| bhaNiyaM-kaI !, amacceNa bhaNiyaM-avaloyaNAe kahie paritudveNa raNNA pasAo kato, eso'vi apasattho bhAvovakkamo,3 ukto'prazasto bhAvopakramaH / idAnI prazasta ucyate-tatra zrutAdinimittamAcAryabhAvopakramaH prazastaH, Aha-nanu vyAkhyAyatipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAnamanarthaka, tadasamyak, tasyApi vyAkhyAnatvAt , gurvadhInA hi zAstrArambhAstataH avazyaM kartavyo gurubhAvopakramA, uktaM ca-"gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAviNA bhAvyam ||1||(pr.69) tathA bhASyakAreNApyabhASi-"gurucittAyattAI vakkhANaMgAI jeNa sabAI / to jeNa suppasanna hoi tayaM taM tahA kajaM // 1 // jo jeNa pagAreNaM tUsai karaNaviNayANuvittIhiM / ArAhaNAe~ maggo socciya acAhato tassa // 2 // AgAriMgiyakusalaM jai seyaM vAyasaM vae pujjA / tahaviya siM navi kUDe virahamiya kAraNaM pucche // 3 // nivapugchieNaguruNA maNito gaMgA katomuhI vahai / saMpAiyavaM sIso jaha taha sabatya kAyacaM ||4||(vi. 931-4) etAzcatasro'pi bhASyagAthA: sugamAH, navaraM caramagAthAyA bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacchedam-kanyakubne pure kenacidrAjJA * sUriNA saha goSThIpravandhe propha-rAjaputrA vinItAH, sUriNA'bhihita-sAdhavaH, tato vivAde sUriNA prokaM-yuSmadIyaH sarvotkRiSTaguNo vineyo rAjaputraH parIkSyatAmasmadIyastvavinIto bhavatAM yaH pratibhAsate sa eva sAdhuriti, tato'bhyupagataM rAjJA, Eduar ~206~ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [79], bhASyaM , vibhA gAthA [931-934], mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama samAdiSTazca vinItatayA prasiddho rAjaputra:-kutomukhI gaGgA vahatIti zodhaya, tenoktam-kimiha zodhanIyaM ?, vAlAnAmapi | pratItametat-pUrvAbhimukhI gaGgA pravahatIti, rAjJA poce-kimiti tvamavaiva vitaNDAvAdaM karoSi ?, gatvA nirIkSasva tAvat , tato manasyasUyAM vahan bahiH saMvRtiM kRtvA mahatA kaSTena tataH pradezAnnirgataH, siMhadvAre ca gacchan kenApi mitreNa | papRcche-bhadra ! va gatavyaM ?, tenAsUyayA proktam-araNye rojhAnAM lavaNadAnArtha, tato mitreNoktam-ko'yaM vyatikaro?, rAjaputreNa sarvamapi rAjAdiSTaM niveditaM, mitreNokta-yadi rAjJo grahaH saMlagnaH tatkiM tavApi saMlagnaH ?, gatvA nivedayanirIkSitA mayA gaGgA, pUrvAbhimukhI vahati, tathaivAnuSThitaM rAjaputreNa, pracchannaherikeNa ca niveditaM rAjJastacceSTitaM, tato vila kSeNa rAjJA proktam-bhavyaM, sAdhurapi parIkSyatAM, tato yaH kazcidavinIto rAjJA lakSitastadviSaye rAjJA parIkSArtha pratipA|ditena guruNA'bhihitaH sa ziSyo-gatvA nirIkSasva kena mukhena gaGgA vahatIti, tatra pUrvAbhimukhI gaGgA vahatIti gura-15 hayo'pi vidanti, paramatra kenApi kAraNena bhavitavyamiti cetasi nizcitya tena proktam-icchAmyAdezamiti, etaccAbhi dhAya nirgataH prApto gaGgAM nirIkSitA sA svayaM tadanantaraM pRSTA parebhyaH tadanu zuSkatRNAdivahanenAnvayavyatirekAbhyAM nizcitA, tato niveditamAgatya gurubhyaH-itthamitthaM ca mayA nizcitaM-pUrvAbhimukhI gaGgA vahatIti, pracchannaherikeNApyasya sarva niveditaM, tato'bhyupagataM saharSeNa rAjJA guruvacana miti / nanu yadyevaM gurubhAvopakrama evAbhidhAtavyo na zeSA niSprayojanatvAt , tadayukta, gurucittaprasAdanArtha teSAmupayogitvAt , tathAhi-dezakAlAvapekSya parikarmanAzI dravyANAmuda kodanAdInAmAhArAdikAryeSu kurvana harati vineyo gurUNAM cetaH, athavopakramasAmAnyAt prakRte nirupayogA apyanyatropayo Furune Fersonals ranelibrary org ~2074 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM F], niyukti: [79], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [931-934], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / upodghAta prata sutrAka dIpa anukrama H zyante ityupanyastAstato na kazciddoSa ityalaM prasaGgena, ukta itara upakramaH / sampati zAstrIya ucyate, sa poDhA, tadyathA- anAnupU. AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6, tatrAnupUrvI dazadhA, tadyathA-nAmAnupUrvI vibhidAH sthApanAnupUrvI 2 dravyAnupUrvI 3 kSetrAnupUrvI 4 kAlAnupUrvI 5 gaNanAnupUrvI 6 utkIrtanAnupUrvI 7 saMsthAnAnupUrvI 8 sAmAcAryAnupUrvI 9 bhAvAnupUrvI 10, uktaM ca-"nAma ThavaNAdavie, khete kAle ya gaNaNa aNupuSI / ukittaNa saMThANe | sAmAyArI ya bhAve ya // 1 // " etAsu dazasvAnupUrvISu yathAsambhavamavatAraNIyamidaM sAmAyikAdhyayanaM, tatrotkIrcanAnupU- gaNanAnupUrdhyA cAjasA samavatarati, utkIrtanaM nAma saMzabdanaM yathA sAmAyikaM caturviMzatistava ityAdi, gaNanaMparisalyAnaM, eka dve trINi catvAri, sA ca gaNanAnupUrvI triprakArA, tadyathA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ca, |tantra sAmAyika pUrvAnupUyA prathama, pazcAnupU- SaSTham , anAnupUryo tvaniyata-kvacitprathamaM kvacid dvitIyamityAdi, | tatrAnAnupUrvINAmayaM karaNopAyaH,-egAdeguttaragA chagacchagayA paroppara'mbhatthA / purimaMtimadugahINA parimANamaNANupubINaM (vi.942) asyA gAthAyA akSaragamanikA-ekAdyA ekottarakAH aGkA vyavasthApyante, ekocarakA iti ekaika uttarovarddha mAno yeSu te ekottarakAH te ca SaDadhyayanaprastAvAt SaDgacchagatAH samavaseyAH, tatra paNNAM gaccha:-samudAyaH SaDgacchataM gatAH-tatpratibaddhAH te ca parasparAbhyastAH-parasparaguNitAH prathamAntimabhaGgadvayarahitAH sarvasavArUpamanAnupUrvINAM parimANaM MIN93 // bhavati, tathAhi-ekottarakAH par3hadhyayanaviSayAH paDaGkAH sthApyante, 1|2|3|4|5|6te ca parasparaM guNyante, tadyathA-ekakena dviko guNyate, jAtau dvau, ekena guNitaM tadeva bhavatIti vacanAt, dvAbhyAM triko guNyate jAtAH SaT Thanelibrary orm ~208~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [943], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama A%ARRORSCIE%% [taizcatvAro guNyante jAtAH caturvizatiH tayA paJca guNyante jAtaM vize zataM, tena SaT guNyante, jAtAni vizAni sapta | bhaGgakazatAni 720, iha ca prathamabhaGgaH pUrvAnupUrvIrUpaH caramabhaGgastu pazcAnupUrvIrUpastadapanayane'STAdazottarANi sapta zatAni | sarvasaGkhyA anAnupUrvIbhaGgakaparimANaM, athaveyamanAnupUrvIbhaGgakAnAmAnayanopAyabhUtA karaNagAthA-"puvANupudhi hehA sama| yAbheeNa kuNa jahAjercha / uvarimatulaM purao naseja puvakkamo sese ||1||"(vi.943) asyA apIyamakSaragamanikA-iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvI, tasyA adhastAd dvitIyAdibhaGgakAn jijJAsuH kuru-sthApaya ekAdipadAnIti zeSaH, kathamityAha-jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSTha, yo yasyAdau sa tasya jyeSThaH, yathA ekako dvikasya jyeSThaH, trikasyAnujyeSThaH, catuSkAdInAM tu jyeSThAnajyeSThaH, evaM trikasya dviko jyeSThaH, sa eva dvikazcatuSkasyAnujyeSThaH paJcakAdInAM jyeSThAnujyeSThaH, evaM | satyuparitanAGkasyAdhastAt jyeSTho nikSipyate tasminnalabhyamAne'nujyeSThastasminnapyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuru, kimaniyamena, netyAha-'samayAbhedena' samayaH-saMketaH prastutabhaGgaracanA vyavasthA tasya abhedaH-anatikramaH tena samayAbhedena nikSepaM kuru, samayasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhanake nikSiptAGkasadRzo'paro'pyaGkaH samApatati, tata evambhUtaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAdyakanikSepaM kuru, uktaM ca-"jahiyammi u nikkhice, puNaravi so ceva aNkvinaaso| so hoi samayabhedo vajayavo payatteNaM ||1||"(anu.cuu.) nikSiptasya cAkasya purastAt-agrataH uparitanAtulyaM-sadRzaM yathA mavati evaM nyaset , uparitanAGkasadRzAnevAGkAn purataH sthApayedityarthaH, 'puvakkamo sese' iti yathAsayaM nikSiptAkasya yathAsambhavaM pRSThataH zeSe uddharitazeSAGkAnAm pRSThatastAnevoddharitazeSAn pUrvakrameNa sthApayet, yaH samayA laghuH sa prathama REAC-ACANSAROKAR wwwsanelibrary orm ~209~ Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM H, vibhA gAthA [943], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata anAnupUvIsvatA sutrAka dIpa anukrama H pAhAta- sthApyate yastu saGgyayA mahAn sa pazcAt eSa pUrvakramaH, pUrvAnupUrvIlakSaNe prathamabhaGgake itthameva kramasya dRSTatvAditi karaNanayukigAthArthaH, bhAvArthastu diGamAtrapradarzanAya sukhAdhigamAya jJAnadarzanacAritrarUpANi trINi padAnyAzrityopadaya'te-tatra ekdvi||94 // [vilakSaNasya padatrayasyAbhyAse sAmAnyena sarvasaGkhyayA SaD bhaGgAH, te caivamadhikRtena karaNenAnIyante, tatrAyaM pUrvAnupUrvIlakSaNaH prathamo bhaGgakaH 1 / 2 / 3 / asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAd bhaGgakaracanAyAM kriyamANAyAmekakasya tAvat jyeSTha eva nAsti, dvikasya tu vidyate ekakaH sa tadadhastAnikSipyate, tasya cAgrasa 'uvarimatulaM purato naseja' iti vacanAt triko| nyasyate, pRSThata uddharitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgakaH sampannaH 2 / 1 / 3 / atra dvikasya vidyate jyeSThaH paraM nAsau tadadhastAnnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAt, ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu| vidyate jyeSTho dvikaH sa tadadhastAnnikSipyate, atra cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazepI ekakatriko krameNa sthApyete, 'puvakamo seseM' iti vacanAt, tato'yaM tRtIyo bhaGgakA sajjAtaH 1 / 3 / 2 / atrApyekasya jyeSTha eva na vidyate, trikasya tu jyeSTho'sti dviko na cAsau tadadhastAnyasyate, agre sadRzAnupAtena samayabhedApatteH, tato'syaivAnujyeSTha ekaka sthApyate, agratastu dviko dIyate, 'uvarimatulaM purato naseja' iti vacanAt, pRSThatastu sthApitazeSastriko vyavasthApyate iti caturthoM bhaGgaH 3 / 12 / adhattrikasya vidyate dviko jyeSThaH ekakazvAnujyeSThaH paraM tau na tadadhastA-19 nikSipyete, purataH sahazApAtena samayabhedapasaGgAt, ekakasya tu jyeSTha eva nAsti, dvikasya tu astyekako jyeSThaH sa tadadhastAvyasyate, tasya pRSThatastu sthApitazeSau dvikatrikI kramazaH sthApyete iti paJcamo bhnggH2|3|1 atra dvikasyA * 94 // * For a From Us G ~210~ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [79], bhASyaM H, vibhAgAthA [943], mUlaM :- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / C prata sUtrAMka dIpa anukrama H styekako jyeSThaH kintvasau na tadadhastAnikSipyate, purataH sadRzAnyAsApattyA samayabhedaprasaktaH, trikasya tu dviko jyeSThaH, isa tadadhastAnikSipyate, agratastvekako dIyate, 'uvarimatulaM purato naseja' iti vacanAt, pRSThatastu sthApitazeSatrikA | zasthApyate, eSa SaSTho bhnggH3|2|1 SaNNAmapi ca bhaGgAnAmiyaM samudAyasthApanA / / atrAdyabhaGgasya pUrvAnupUrvItvAcara masya ca pazcAnupUrvItvAmmadhyamA evaM catvAro bhaGgAH anAnupUrvItvena mantavyAH, evaM catuHpaJcaSaTsaptASTAdipadAnAmapi bhaGgakAH samAnetavyAH / idAnIM nAma vaktavyaM-prativastu namanAnAma, taccaikAdidazAntaM yathA'nuyogadvAreSu tathA| vaktavyaM, tatra sAmAyikasya paNnAmnyavatAraH, tatra ca SaT bhAvA audayikAdayo nirUpyante, tatra sarvasyApi zrutasya IPIkSAyopazamikatvAt kSAyopazamike bhAve'vatAraH / tathA pramANaM dravyAdi, pramIyate'neneti pramANamiti vyutpatteH, tacca | 4. pramANaM prameyabhedAccatUrUpaM, tadyathA-dravyapramANaM kSetrapramANaM kAlapramANaM bhAvapramANaM ca, tatra sAmAyika bhAvAtmakatvAt bhAva-17 dIpramANaviSayaM, tacca bhAvapramANaM guNanayasaGkhyAbhedAt triprakAra, tadyathA-guNapramANaM nayapramANaM satyApramANaM ceti, tatredaM | jIvaguNarUpatvAt guNapramANe'ntarbhavatIti, guNapramANamapi dvidhA-jIvaguNapramANamajIvaguNapramANaM ca, tatra jIvAdapRthaga-1 bhUtatvAt sAmAyikasya jIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi tridhA, tadyathA-jJAnaguNapramANaM darzanaguNapramANaM / cAritraguNapramANaM ca, tatra bodhAtmakatvAt sAmAyikasya jJAnaguNapramANe samavatAraH, jJAnaguNapramANamapi catuddhA, tadyathA-pratyakSamanumAnamupamAnamAgamazca, tatra sAmAyikasya prAyaH paropadazasavyapekSatvAdAgamapramANe samavatAraH, Agamo'pi dvidhA laukikalokottarabhedAt , tatredaM sAmAyikaM sarvajJapraNItatvAllokottare samavatarati, nanu loko ROC4%ACHCRACK ~211 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 947, 948, 950 ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuktiH // 95 // saro'pyAgamaH sUtrArthobhayarUpatvAt trividha eva tatredaM kAntarbhavati 1, ucyate, sAmAyikasya sUtrArthobhavarUpatvA| trividhe'pi lokottarAgame, uktaM ca- "jIvAnannattaNato jIvaguNa bohabhAvato nANe / loguttaramuttatthobhayAgame tassa | bhAvA o // 1 // (vi. 947) nanu lokottara AgamastridhA, tadyathA- AtmAgamaH anantarAgamaH paramparAgamazca, tataH kedaM samavatarati 1, ucyate, idaM sUtrato gautamAdInAmAtmAgamaH tacchiSyANAM jambUsvAmiprabhRtInAmanantarAgamaH, praziSyANAM tu prabhavapramukhANAM paramparAgamaH, tathA arthato'ItAmAtmAgamaH gaNadharANAmanantarAgamaH sacchiSyANAM paramparAgamaH evaM sUtra| to'rthatazca trividhe pramANe'ntarbhavati, uktaM ca- "suttAu gaNaharANaM tassisANaM tahA pasissANaM / evaM attANataraparamparA| gamapamANami ||1||" "attheNa u titthaMkara gaNaharasissANamevamevedaM // (vi. 948 // ) " nayapramANe tu mUDhanayaM kAlika zrutamiti nayasya nAdhunA'vatAraH, pUrva tvanuyogAnAmapRthagbhAve sa AsIt, yadivA puruSaM kaJcanApi samAsAdya nayapramANatasvavit | yathAzakti naye'pi samavatAraM kuryAt, Aha ca - "Asi purA so niyato aNuogANamapuhuttabhAvaMmi / saMpai natthi puhutte | hojjavi purisaM samAsajja // 1 // " (vi. 950) samprati saGkhyApramANaM cintyate, tatra saGkhyA nAmasthApanA vyakSetra kAlopamyaparimAbhAvabhedAdaSTaprakArA yathAnuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatrotkAlika zrutaparimANasaGkhyAyAM samavatAraH, tatra sUtrataH sAmAyikaM parimitapramANaM arthato'nantaparyAyatvAdaparimitapramANaM / samprati vaktavyatA, sA trividhA, tadyathA-svasamayavaktavyatA parasamayavaktavyatA ubhayasamayavaktavyaMtA ceti, tatra samaya:- siddhAntaH vaktavyatA - padArthavicAraH, tatra svasamayavaktavya - | tAyAmasya sAmAyikAdhyayanasya samavatAraH, svasamayasyaiva atra pratipAdyamAnatvAd, evaM sarvANyapyadhyayanAni svasamayavakta or Peuate & Personal Use Orty ~212~ nAmapramANe // 95 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [953,958], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH vyatAyAM samavatAraNIyAni, parasamayapratipAdakAnAM ubhayasamayapratipAdakAnAmapi samyagdRSTeH svasamayatvAt, deyopAdeyArthAnAM samyak heyopAdeyatayA parijJAnAt, Aha ca-parasamao ubhayaM vA sammaddissi sasamao jeNaM / to sabaujhayaNAI sasamayavattavaniyayAI // 1 // (vi. 953 ) " idAnImarthAdhikAraH, sa cAdhyayanasamudAyArthaH, sa ca svasamayavakanyataikadezaH, sa ca sAvadyayogaviratirUpaH / idAnIM samavatAraH, sa ca lAghavArtha pratidvAraM samavatAraNAdvAreNa pradarzita eva, ukta upakramaH / idAnIM nikSepaH, sa ca trividhastadyathA - oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca tatraugho nAma sAmAnyaM | zAstrAbhidhAnaM taceha caturvidham-adhyayana 1 makSINa 2 mAyaH 3 kSapaNA 4 ca, ekaM ca- "oho jaM sAmanaM, suyAbhihANaM caDavihaM taM ca / ajjhayaNaM amjhINaM Ao jhavaNA ye ptteyN|| 1 // " (vi. 958) punarekaikaM nAmAdibhedAccaturvidhaM tadyathA-nAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM bhAvAdhyayanaM ca, tathA nAmAkSINaM sthApanAkSINaM dravyAkSINaM bhAvAkSINaM, tathA nAmAyaH sthApanAyo dravyAyo bhAvAyaH, nAmakSapaNA sthApanAkSapaNA dravyakSapaNA bhAvakSapaNA ca etAni ca yathA'nuyogadvAreSu tathA prarUpyedaM sAmAyikamadhyayanaM bhAvAdhyayane bhAvAkSINe bhAvAye bhAvakSapaNAyAM cAyojyaM, tatra yasmAdanena zubhamadhyAtmaM janyate'thavA'dhyAtmamAnIyate, adhikaM vA ayanaM bodhasya saMyamasya mokSasya vA idamityadhyayanamAdyavyutpattipakSadvaye pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH, tathA ziSyebhyo'navarataM dIyamAnamapyanyucchittina yApekSayA na kSayamupayAtyalokavadityakSINaM, zAnadarzanacAritrANAM prAptihetutvAdAyaH, pApakarmakSapaNahetutvAt kSapaNA, uktaM ca- "jeNa suhajjhaSpajaNaNaM| appANayaNamahiyamayaNaM vA / bohassa saMjamastha va mokkhassa ca maM tamAyaNaM // 1 // ajjhINaM dijaMtaM abocchitcinayato For Pruate & Personal Use Orty ~213~ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 79], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 960, 961, 970], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAta niryuktiH // 96 // alogoba / Ayo nANAINaM jhavaNA pAvANa khavaNaMti // 2 // (vi. 960 - 1) nAmaniSpanne nikSepe sAmAyikamiti vizeSanAma, taca nAmAdibhedAccaturvidhamidaM ca niruktidvAre sUtrasparzikaniryukau ca prapaJcena vakSyAmaH, Aha-yadi tadiha nAma avasaraprAptaM tarhi kimiti niruktyAdAvasya svarUpapratipAdanaM / tatra cet svarUpAbhidhAnamasya tarhi kasmAdatropanyAsaH ?, ucyate, iha nikSepadvAre nikSepamAtrasyaivAvasaraH, niruktau tu tadanvAkhyAnasyetyadoSaH, nanvevamapi niruktidvAra eva yadi sAmAyikavyAkhyAnaM tataH kiM sUtre punarabhidhIyate 1 tadasamyakU, vastutattvAparijJAnAt, sUtre hi sUtrAlApakavyAkhyAnaM, na tu nAmnaH, niruktau tu nikSepadvAranyastaM sAmAyikamityadhyayanAbhidhAnaM nirUpyate ityalaM prasaGgena, ukto nAmaniSpanno nikSepaH / samprati sUtrAlApakaniSpana nikSepasyAvasaraH, sa ca prAptAvasaro'pi na nikSipyate, kasmAditi cet, ucyate, sUtrAbhAvAda, asati hi sUtre kasyAlApakasya nikSepaH 1, tato'stItaH tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyaM tatraiva nikSepsyAmaH, Aha-yadi prAptAvasaro'pyasAviha na nikSipyate tataH kimityupanyasyate 1, ucyate, nikSepasAmAnyAt, Aha ca "iha jai patto'vi tao na nassae kIsa bhaNNae ihaI 1 / dAijjai so nikkhevamittasAmaNNato navaraM // 1 // " (vi. 970) idAnImanugamAvasaraH, sa ca dviSA-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, niryuktyanugamastrividhaH, tadyathA - nikSepaniryuktyanugamaH, upodghAta| niryuktyanugamaH sUtrasparzakaniryuktyanugamazca, tatra nikSepaniryuktyanugamo nAma yadadho nAmAdinyAsAnvyAkhyAnamuktaM tataH so'nugata eva, idAnImupodghAtaniryuktyanugamaprastAvaH, sa ca uddezAdidvAralakSaNaH, tato'sya mahArthatvAt mA bhUdvina iti prArambhe'sya maGgalamucyate, Aha-nanu maGgalaM prAgevokaM tataH kiM punastena ?, atha kRtamaGgalairapi punarmaGgalamabhidhIyate For Pruate & Personal Use Offy ~ 214~ oghaniSpanAdibhedAH // 96 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H. niyukti: [80], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [960,961,970], mUlaM - /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka 15 dIpa anukrama sihaM pratidvAraM pratyadhyayana pratisUtraM pakavyamiti, tataH kazcidevaM pratividhAnamAha-mAlahi zAkhasAdau madhye'vasAne gheti pratipAditaM, tatrAdimaGgalaM jJAnapaJcakarUpamuktamidAnIM madhyamaGgalamucyate iti, tadetadayuktaM, zAkhameva hi| tApanAramyate, anAragdhe tu zAstre kuto madhyAvakAza iti / atha brUyAt caturanuyogadvAraM zAstram, ata eva cAnuyogadArANAM zAstrAGganA, tato'nuyogadvAradvaye upakramanikSeparUpe'tikAnte madhyAvakAza iti bhavati madhyamaGgalAbasaraH, nanvevamapIdaM zAstramadhyaM na bhavati, adhyayanamadhyatvAt , zAstramadhye ca madhyamaGgalAvasara iti yatkiJcidetat, tasmAdayamatra pakSaH zreyAniha yaha do maha. pratipAditaM tadAvazyakasyAdimaGgalaM, idaM tu vakSyamANaM na Avazyakasya, kintu sarvAnuyogopayogyupo. yAtaniyuktirUpaH prakAnta upodghAtaH nasya, sarvAnuyogopayogitvenAsya mahArthatvAt kathaJcit zAstrAntaratvAt, tathA ca sarvAnuyogopayogitAmeva darzayan vakSyati "Avassayassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe nijutti voccAmi tahA dasANaM ca // 1 // " ityAdi, tathA "sesesuvi ajjhayaNesu hoi eseva nijattI' ityatra zeSeSvapyabhyayaneSupaturvizatistavAdiSSiti, Aha-sAmAyikAnvAkhyAne'dhikRte ko'tra dazavaikAlikAdInAM prastAvo yena tadutkSepotra kriyamANaH zobhate !, ucyate, upodghAtasAmAnyAt , tathAhi-teSAmapi prAyaH khalvayamevopodghAtaH, stoko vizeSaH, saba svasvaniyuko vakSyate ityadoSaH, ityalaM prapaJcena / tatropodghAtasyAdimaGgalamAha titthapare bhagavaMte aNuttaraparakame amiyanANI / tinne sugaigaigae siddhipahapadesae vaMde // 8 // tIrtha kurvandhItyevaMzIlAtIrthakarAma, 'hetunacchIlAnukUvityAdinA TaH pratyayaH, artha tIrthamiti kaHzabdArthaH', ucyate, mA.sa. 7 ... atra tIrthaMkarasya vizeSaNa saha vaMdanA kriyate - ~215 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 80 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1030], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAta niryuktiH // 97 // tIryate'neneti tIrtha, 'dadiramihaninI kupapAgoravikA zivaciricisicibhyaH ki' diti kitpratyayaH tacca nAmAdibhedAccaturdhA, | tadyathAnAmatIrtha sthApanAtIrthe dravyatIrthe bhAvatIrthaM ca nAmasthApane sugame, dravyato'pi yAvat noAgamato jJazarIrabhavyazarIre, tadvyatiriktaM nadyAdInAmanapAyaH samo vibhAgaH, tIrthasiddhau ca tritayaM siddhaM tadyathA-tarItA taraNaM taraNIyaM ca, tatra puruSastarItA bAiDupAdi taraNaM nadyAdi taraNIyaM dravyatA svasya tIrNasyApi punastaraNIyabhAvAt, kadAcidapAya-sambhavenAnekAntikatvAcca, atha tIrtha nadyAdisnAnatIrtha purANeSu prasiddhaM gIyate, na zeSaM tacca bhavatAraNAttIrthamiti, tadasamyak, tasyApi bAhyamalamAtrApanayanakAritayA dravyatIrthatvAnatikramAt, na khalu tadAntaraM malamapanetuM samartham, Antaro hi malaH sarvathA samucchinno bhavati bhAbimalotpattinirodhataH prAcInamalavidhvaMsatazca tatra bhAvimalotpattinirodhastAva tIrthasnAnAnna bhavati, malo hi prANAtipAtAdikAraNapUrvakastatastannivRtyaiva tadutpattinirodha upajAyate, na tIrthasnAnamAtrAt, ata evoktamatra dharmakIrttinA - " vedaprAmANyaM kasyacitkartRvAdaH, snAne dharmecchAjAtivAdAvalepaH / santApArambhaH pApahAnAya ceti, dhvastaprajJAne paJca liGgAni jAye // 1 // anyacca tIrthasnAnaM vizeSato bhAvimalotpattikAraNaM, na punastadutpattinirodhahetuH, jIvopaghAta hetutvAdudUkhalAdyadhikaraNavat, tathAhi tIrthasnAnaM kurvatA virAdhyante bahavo'SkA|yikA jIvA iti, pratItametat tattvavedinAM tata udUkhalAdyadhikaraNamiva zUnAGgamidamiti na bhavatAraNAyopajAyate, itazca na bhavatAraNakAraNaM - kAmAGgatayA yatijanAyogyatvAt, maNDanavat, Aha ca "sUNaMgaMpi va tamudUkhalaM va na ya mokkhakAraNaM pahANaM / na ya jaijoggaM taM maMDaNaMva kAmaMgabhAvAto // 1 // " (vi. 1030) nApi prAcInamaDhocchedahetuH, prAcInamalasya viziSTa For Pevate & Personal Use Offy 216~ tIrthakaravandanam gA. ka // 97 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [80], bhASyaM , vibhA gAthA [1032], mUlaM F /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama H kiyAsavyapekSAdhyavasAyajanyasya tatpatyanIkakiyAsahagatAdhyavasAyata eva kSayasambhavAt ,tato bhAvimalotpattinirodhAbhAvataH prAcInamalakSayAbhAvataca bhavataraNAnupapacenaM bhAvatIrtha nadyAditIrthamiti, bhAvatIrtha dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamataH sakchuH samyagdarzanAdipariNAmAnanyatvAt , uktaM ca-"titthaM bhaMte ! titthaM titthayare |titva, goyamA! arihA tAva niyamA titthaMkare, tirathaM puNa cAupaNNo samaNasaMgho"iti(12-682) asmiMzvabhAvatIrthe tarItA tadvizeSa eva sAdhuH, samyagdarzanAditrayaM karaNabhAvApatraM taraNaM,taraNIyaH saMsArasamudraH, AhaSa-"bhAve titthaM saMgho suyavihi tArato tahiM sADU / nANAitiyaM taraNaM tariyayo bhavasamuddo ||||"(vi.1032) athavA yathA nadyAdigataH samo vibhAgo'napAyaH papakSAlanAddAhopazamAtpipAsAvyavacchedAtIrthamiti prasiddhaM, pRSodarAdidarzanatatripusthitamiti tIrthamiti vyutpatteH, evaM so'pi karmamalakSAlanAt krodhAgnidAhopazamAt lobharUpatRSNAvyavacchedAcca triSu sthita iti tIrthamityuhAcyate, uktaM ca-"padAhapipAsAnAmapahAraM karoti yat / taddharmasAdhanaM tathyaM, tIrthamityucyute budhaiH // 1 // " athavA nadyA|digataM dravyatIrtha caturdA dRSTa, tadyathA-sukhAvatAraM sukhottAraM 1 sukhAvatAraM duruttAraM 2 duHkhAvatAraM sukhottAraM 3 duHkhAvatAraM duruttAraM 4, evaM bhAvatIrthamapi caturkI draSTavyaM, tatra yatra sukhenaivAvataranti-pravizanti prANinaH sukhenaiva ca yata | uttaranti-yanmuJcanti tarasukhAvatAraM sukhottAraM, tacca zaivaM draSTavyaM, taba rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargamanovAkAyajayAdilakSaNaduSkarAnuSThAnAbhAvataH sukhenaiva pravezAt, nipuNayuktyabhAvato niviDavAsanAyA AkAlaparipAlanahetubhUtAyA mayogataH, "vo dvAdaza varSANi, prataM kRtvA tataH param / yadyacakastyajet pazcAda, yAgaM kRtvA vratezvare // 1 // " ityA Fur Fercom wwwganelibrary org ~217 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [80], bhASyaM H, vi0bhAgAthA [1040,1041,1048], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata RAM. sUtrAMka - upodAta- divA dIkSAtyAgasya nirdoSatAzravaNAca sukhenaiva mokSaNasambhaSAca, tathA yat sukhena svIkiyate dukhena paritvanyate tat niyukti |sukhAktAraM duruttAraM, tacca bauddhaM zAsanaM, tatra hi 'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhakaM madhye pAnakaM cAparAhe / drAkSA-12 ndanam salaM zarkarA pArddharAtre, mokSazcAnte zAkyasiMhena dRssttH||1||" tathA-"maNuNNaM bhoyaNaM bhuccA, maNupaNaM savaNAsaNaM / / maNuSNaMsi agAraMsi, maNuNNaM jhAyae muNI // 2 // " ityAdyabhidhAnato viSayasukhasiddheH sukhenaiva pravezaH, tathA nipuNakuyukti vastIpravAsanotpAdAt vratatyAge mahataH saMsAradaNDAde pratipAdanAca duHzakastatparityAgaH, tathA yatra duHkhena pravezaHsukhena pavinirgamaH tad duHkhAvatAraM sukhovAraM, tacca digambaraM darzanaM,taddhi nAgyamatiduSkaraM lajjAspadatvAditi duHkhena pravizyate, janeSaNoyaparibhogakapAyabAhulyadarzanatastu tadvirAgopapatteH sukhena parityajyate iti, caturthabhaGgagataM vidaM pAramezvara pravacanam , atra hi rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargAdijayasya sadA apramattabhAvasya ziroluzcanAdikaSTAnuSThAnasya ca pratipAdanAtmahatA kaSTena pravezaH praviSTasya ca tattvAdhigamenAmocanAt, etataM tviha saMsAraparitrANakAraNaM vratabhane ca mahAn saMsAra iti jAnAnasya duSkaraparityAgaH, uktaM ca-"ahava mahottArottAraNAi dabe cauSihaM titthaM / evaM cija bhAvaM mivi tatthAimayaM saraksANaM // 1 // tacaNNiyANa bIyaM visayasuhakusatyabhAvaNAdhaNiyaM / taiyaM ca boDiyANaM carimaM jaiNaM sikttrsNtu||2|| (vi.1040-1) tatra duHkhAvatAraduHkhocArarUpaparamatIrthakaraNazIlAstIrthakarAstAna vande iti yogA, tathA bhagaH 1 // 98 samapraizvaryAdilakSaNaH sa yeSAmastIti bhagavantaH, uca-"issariyasvasirijasadhammapayattA mayA bhagAbhikkhA / te vesimasA-14/ manyA saini bato veNa bhgvNto|| (vi.1048) gAn, nanu tIrthakarAnityanenaiva bhagavata iti gataM, tIrthakRtAmulakSaNa dIpa anukrama H X Fur Personals ~218~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [80], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / N prata sUtrAMka dIpa anukrama H bhagAvyabhicArAt tataH kimanena vizeSaNena ?, tadayuktam asya nayamavAntarAvalambiparikalpitabuddhAditIrthakaratiraskArapara-11 tvAt , tathAhi-na te buddhAdayaH svasvadarzanarUpatIrthakAriNo'pi tattvavRttyA bhagavanto, yadhoktasamapraizvaryAdiguNakalApA-1 yogAditi, tathA pare-zatrayaH te ca dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyato matsariNo bhAvataH krodhAdayaH, iha bhAvazatrubhiH prayojanaM, teSAmevocchedato muktibhAvAt , AkramaNamAkramaH-parAjayaH uccheda itiyAvat pareSAmAkramaH parAkramaH so'nutaraH-ananyasadRzo yeSAM te'nucaraparAkramAstAna, vande iti kriyA sarvatra yojyA, Aha-ye khalvaizvaryAdibhagavantaste'nuttaraparAkramA eva, tamantareNa vivakSitabhagAsambhavAt, tato'nuttaraparAkramAnityetadatiricyate, naiSa doSaH, asya anAdisiddhaizvaryAdisamanvitaparamapuruSapratipAdanaparanayavAdaniSedhaparatvAt, tathAhi-kaizcidanuttaraparAkramatvamantareNaiva hiraNyagarbhAdInAmanAdivivakSitabhagayogo'bhyupagamyate, ukaMca-"jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jgtpteH| aizvarya caiva dharmazca, sahasiddha catuSTayam // 1 // " ityAdi, tathAbhUtAn bhagavatastIrthakarAn mA jJAsiSurvineyA iti tadvyavacchedArthamanuttaraparAkramAnityu kaM, tathA amitam-aparimitaM jJeyAnantatvAt jJAnaM kevalajJAnaM amitajJAnaM tadyeSAmasti te'mitajJAninastAna, nanu ye anuttaraparAkramAste'mitajJAnina eva, krodhAdiparikSayottarakAlamavazyamamitajJAnasya bhAvAt, satyametat , kevalaM ye| kezakSaye'pyamitajJAnaM nAbhyupagacchanti, tathA ca tadgranthaH, "sarva pazyatu yA mA vA, tattramiSTaM tu pazyatu / kITasalApari jJAnaM, tasya na kopayujyate // 1 // " ityAdi, tanmatavyavacchedaphalamidaM vizeSaNamityadoSaH, tadvyavacchedazcaivam-sarvabhA-1 savaparijJAnAbhAve tattvavRttyA ekasyApi vastunaH parijJAnAyogAt , sarvasyApi yathAyogamanuvRttavyAvRttadhammatayA sarveH sh| CAC%CONCA-NA+ Furune Fersonals ~219~ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM 1, niyukti: [81], bhASyaM , vi0bhA gAthA [1058], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka - dIpa anukrama H upodAta-16 savyapekSatvAt , Aha -"eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH, sarve bhAvAH sarvathA tena dRSTAH / sarve bhAvAH sarvathA tIrthakarava yena dRSTAH, eko bhAvaH sarvathA tena dRssttH|| 1 // " AcArAne'pyuktam-"je egaM jANai se sabaM jANai, je sarva jANainda nam se egaM jANai" iti, (8-123) athavA ye svasiddhAnte chadmasthavItarAgAste'nuttaraparAkramA bhavanti, kaSAyAdizatrUNAmAkrama-12 NAt, na tvamitajJAninaH, kevalajJAnAbhAvAt , tatastavyavacchedArthamidaM vizeSaNamiti, tathA taranti sma bhavArNavamiti tIrNA-14 stAn, tI ca bhavaughaM sugatigatigatAna , tatra sarvajJatvAt sarvadarzitvAJca nirupamasukhabhAginaH sugatayaH-siddhAsteSAM gatiH sugatigatiH, anena tiryainaranArakAmaragativyavacchedena paJcamI mokSagatimAha, tAM gatAH-prAptAH sugatigatigatAstAna, anena ye prAptANimAghaSTavidhaizvaryaM svecchAvilasanazIlaM puruSa tIrNa pratipAdayanti, tathA ca tadgranthaH-"aNimAdyaSTavidha prApyazvarya kRtinaH sadA / modante sarvabhAvajJAstINoH paramadustaram // 2 // " ityAdi, tadvyavacchedamAha, tathA siddheH-pazcamagatirUpAyAH panthAH siddhipathaH tasya pradhAnA dezakAstaddhetubhUtasAmAyikAdipratipAdanAt pradezakAH siddhipathapradezakAstAna, anenAnekabhabyasattvopakAritIrthakaranAmakarmavipAkodayasamanvitaM bhagavatAM svarUpamAha / evaM tAvadavizeSeNa RSabhAdInAM maGgalAthai vandanamuktamidAnImakhilazruta jJAnArthapradezakatvenAsannopakAritvAdvartamAnatIrthAdhipatervarddhamAnasvAminovandanamAha vaMdAmi mahAbhAgaM mahAmurNi mahAyasaM mahAvIraM / amaranararAyamahiyaM titthayaramimassa titthassa // 8 // // 19 // 'vaMdAmI'tyAdi dIpakamazeSottarapadAnuyAyi draSTavyaM, tatra bhAgaH-acintyacakiA, Aha ca bhASyakRt-"bhAgoDaciMtA sattI sa mahAbhAgo mahappabhAvotti / sa mahAmuNI mahaMta jo muNai muNippahANo vA // 1 // (vi.1058) iti, mahAna ANSAXAXAKS 15 wwwganelibrary org ... bhagavan mahAvIrasya stuti evaM vaMdana ~220 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [82], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1058 ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH bhAgo'sya mahAbhAgo - mahAprabhAvastaM, tathA manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAmiti muniH sarvajJatvAta, mahAMzcAsau sunizca | mahAmuniH, tathA trailokyavyApitvAnmahadyazo'syeti mahAyazAstaM, mahAvIramityabhidhAnaM, tatveyaM vyutpattiH 'zUra vIra vikrAntI' | kaSAyAdizatrujayAt mahAvikrAnto mahAvIraH, yadivA 'Ta vidAraNe' vidArayati karmmaripusaGghAtamiti vIraH, athavA ananyAnubhUtamahAtapaHzriyA vizeSato rAjate iti vIraH, antaraGgamahAmohavalanirdalanAya tapovIryamanantaM vyApArayatIti ghA vIraH, pRSodarAditvAdiSTarUpaniSpattiH, uktaM ca- "vidArayati yatkarmma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktaca, tasmAdvIra iti smRtaH // 1 // " tathA amarAzca narAzya amaranarAsteSAM rAjAnaH- indracakravarttiprabhRtayastai me hitaH -pUjitastaM, tIryakaraMtIrthakaraNazIlaM kasya tIrthasya karaNazIlamityata Aha-asya varttamAnakAlAvasthAyinastIrthasya / evaM tAvadarthavaturmaGgalArSa vandanamuktam, idAnIM sUtrakartRprabhRtInAmapi pUjyatvAdvandanamAha kArasavi gaNahare pavAghae pavayaNassa vaMdAmi / sarvvaM gaNaharavaMsaM vAyagavaMsaM padayaNaM ca // 82 // ekAdazeti saGkhyAvAcakaH zabdaH, apiH samuccaye, anuttaraM jJAnadarzanAdidharmmagaNaM dhArayantIti gaNadharAstAn, prakarSeNa pradhAnA Adau vA vAcakAH pravAcakAstAn, kasya pravAcakAH?, pravacanasya dvAdazAGgasya,vande, evaM tAvat mUlagaNadharavandanaM kRrta, | tathA sarve-niravazeSaM gaNadharA- AcAryAsteSAM vaMzaH - paramparayA pravAhastaM tathA vAcakA upAdhyAyAsteSAM vaMzastraM, tathA pravacanam - AgamaM ca vande, Aha ca-tIrthakRto mUlagaNadharAzca vandyAH syuH, teSAM yathAkramamarthasUtrapraNetRtvAt vaMzadvayasya pravacanasya ca kathaM kandyatA, ucyate, iha yathA arthavakAro'rhanto vandyAH sUtravakArazca gaNadharAstathA yairidamAcAryopAdhyAyairaryasUtrarUpaM pravacanamA ... gaNadhara AdeH vaMdanA For Pruabe & Personal Use Orty 221~ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM 1, niyukti: [83-86], bhASyaM H, vibhA gAthA [1058], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sutrAka - dIpa anukrama H sapodAta-18nItaM tazo'pyAnayanadvAreNopakArIti bandhaH, pravacanaM tu sAkSAdvattyaivopakArIti vanyamiti / idAnI prakRtamupadarzayati-1 gaNadharAniyukikA se vaMdiUNa sirasA atyapuhattassa tehiM kahiyassa / suyanANassa bhagavao niti kitsaissAmi // 8 // divandanaM tAn-anantarokAn tIrthakarAdIna zirasA upalakSaNatvAt manaHkAyAbhyAM ca vanditvA, kim ?-niyukti kIrtayi- dniye||10|| zApyAmi, kasya :-'arthapRthaktvasva' arthAt kathaJcidinnatvAt sUtraM pRthak ucyate, prAkRtatvAcca pRdhageva pRthaktvam, arthastutipratijJA satrAbhidheyaH pratIta eva, arthazca pRthaktvaM ca arthapRthaktvaM samAhAro dvandvaH tasya, zruvajJAna vizeSaNametat, sUtrArthobhayakapasvetyarthaH, taiH-tIrthakaragaNadharAdibhiH kayitasya-pratipAditasya, kasyetyAha-zrutajJAnasya bhagavataH, svarUpAbhidhAnametava, sUtrAryayoH parasparaM niryojanaM-sambandhana niyukiA, tAM kIrtayiSyAmi-pratipAdayiSyAmi / nanu kimazeSazrutajJAnasyA, &Ana, kiM tarhi / , zrutavizeSANAmAvazyakAdInAm, ata Aha bhASassayassa dasakAliyassa taha utsarajjhamAyAre / sUyagaDe nijurti vocchAmi tahA dasANaM ca // 4 // kappassa ya niti bavahArasseva paramaniuNassa / suriapaNNattIra voccha isibhAsiANaM ca / / 85 // eesi nittiM vocchAmi ahaM jiNovaeseNaM / AharaNa-heja-kAraNapayanivahamiNaM samAseNaM // 86 // Avazyakasya dazavakAlikasya tathA 'bhAmA satyabhAme'tyAdAviva padaikadeze padasamudAyopacArAt 'uttaramjhe'tyuttarA-INRom yavanamahaNaM,tato'yamarthaH-vacarAdhyayanAcArayoH,tathA 'sUtrakRte' sUcakRtAGgaviSayAM niyukkiM vakSye,tathA dazAnAM ca-dakSAcaTravakala tathA kalpasa tathA vyavahArasya ca paramanipuNasya, aba paramagrahaNaM mokSAGgatvAt nipuNagrahaNaM tvamvaMsakatvAt, For a From Us ... atha niyukti-racanA pratijJA kriyate ~222~ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama H nakhasvayaMnyavahAromanvAdipraNItavyavahAra iva vyaMsakaH 'saccapaincA suvavahArA (13-2)iti vacanAt tathA sUryaprAptervasye, tathA RSibhASitAnAMca-devendrasvavAdInAm,anekazaHkriyAbhidhAnaM zAstrAntaraviSayatvAt, samAsavyAsarUpatvAca zAkhArambhaskhetyaduSTam, 'pateSAM zrutavizeSANAM niyukkiM vakSyAmyahaM jinopadezena,na tuskhamanISikayA, kathaMbhUtAmityAha-AharaNahetupadanivahAm , imAm-antastatvatayA niSpannAM 'samAsena' saGkepeNa, tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamAharaNa, dRSTAnta iti bhAvaH, sAdhye satyeva bhavati sAdhyAbhAve ca na bhavatyevaM sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNo hetuH, hetumulakSya prathama dRSTAntAbhidhAnaM nyAyapradarzanArtha-kaci tumanabhidhAya dRSTAnta evocyate, yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dharmAstikAyo matsyAdInAM salilamiva, tathA kaciddhatureva kevalo'bhidhIyate, na dRSTAntaH, yathA madIyo'yamazvo viziSTacihnopalavdhyanyathAnupapatteH, tathA ca niyukikAreNAmyaghAyi-"jiNavayaNaM siddhaM ceva, bhannaI katthaI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heUvi kahiMci bhnnnnejjaa||2||"(5-49)iti, kAraNam-upapattimAtra, yathA nirupamasukhaH siddhA, jJAnAnAvAdhaprakarSAt, nAbAvidvadaGganAdiloke pratItaH sAdhyasAdhanadharmAnugato dRSTAnto'sti, AharaNaM ca hetuzca kAraNaM ca AharaNahetukAraNAni teSAM padAnyAharaNahetukAraNapadAni teSAM nivahaH-saGghAto yasyAM niyuko sA tathAvidhA taaN| taba 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamato'dhikRtAvazyakAdhyayanasya sAmAyikasyopodghAtaniyuktimabhidhissurAha sAmAipanijhurti yoccha uvaesiyaM gurujaNeNaM / AyariyaparaMparaeNa AgayaM ANupurIe // 87 // sAmAyikasa niyuktiH sAmAyikani kistAM vakSye, kathaMbhUtAmityAha-upa-sAmIpyena dezitA upadezitA tAM, kena : + +S JanEducation. item For a From Us ... atha sAmAyikasya upodghAt niyukti: darzayate ~223 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA 1, mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAka 8 dIpa anukrama H poddhAta-13/gurujanena-tIrthakaramaNadharalakSaNena, punarupadezakAlAdArabhya AcAryapAramparyeNAgatAM, sa ca paramparako dvidhA-dravyato pAramparya niyuktiH bhAvataca, tatra vyaparamparakA puruSapAramparyeNa iSTakAnAmAnayanaM, aba cAsammohArtha kathAnaka gAdhAvivaraNasamApThau vakSyA-IXEkAnaya. mA, bhAvaparamparakastviyameva upodghAtaniyuktirAcAryapAramparyeNAgateti, kathamAcAryapAramparyeNAgatamiti cet, ata Aha-nijAgA. 101 // AnupUA-paripATyA, tadyathA-jambUsvAminaH prabhavenAnItA tato'pi zayyambhavAdibhiriti, athavA jinagaNagharebhya Arabhya AcAryapAramparyeNAgatAM pazcAt svakIyagurujanenopadezitAmiti / tatra dravyaparamparake idamudAharaNaM-sAketaM nAma nagara, tassa uttarapuracchime disIbhAge surappiyago nAmago jakkho, tassAyayarNa, so ya surappio jakkho sannihiyapADihero.IN so varise varise cittijai, maho ya se paramo kijai, so ya citito samANo taM ceva cittagaraM mArei, ahana citiai to pabhUyajaNamAri karei, to cicagarA sabe palAiumAraddhA, pacchA raNNA dArya-jai sake palAissaMti to eso jakkho acittijato amha vahAe bhavissai, tato teNa cisakarA sabe saMkaliyabaddhA kayA, tesiM sadhesi nAmAI pattae / | lihiUNa ghaDae iDhANi, tato varise varise jassa nAma vAlaeNa ayANamANeNa kahijjamANaM niggacchada teNa citteyayo. evaM kAlo vaccAi, annayA kayAi kosaMbio cittakaradArako gharAto palAi tatthAgato sikkhago, so bharmato sAgeyassa | cittagarassa gharamallINo, so'vi egaputtago therIputtago, so se mitto jAto, evaM tassa tattha acchatassa aha tami varise // 11 // therIputtassa vArato jAto, pacchA sA therI bahuppagAraM karuNaM ruyA, taM ruyamANaM theri dahaNa kosaMbako jAtakaruNo bhaNai-3 kiM ammo syasi 1, tAe kahiyaM-jahA mama pucassa vArato jAto, so bhaNai-mA ruyaha, aha evaM jakkhaM cicissAmi, E INHjanelibrary org ... atra mRgAvate: kathAnakaM varNayate ~2244 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata 4%AE sUtrAMka % tAhe sA bhaNaha-tuma me putto kina hohisi , teNa bhaNiyaM-sartha tava putco'ha, tahAvi ahaM vijana, acchaha tumbhe | | asogAmo, tato teNa chaTThabhattaM kAUNa ahataM vatthajuyalaM parihicA ahaguNAe pocIe muhaM baMpiUNa cokkheNa payatteNa| suImUteNa navapahiM kalasehiM hAvittA [vajralepAdikudravyarahitaiH] navagehiM kuccehiM navagehiM mallasaMpuDhehiM alessehi vohiM| cittiUNa pAyavaDio bhaNai-khamaha mae jamavaradaMti, tato tudo jakkho bhaNainvarehi varaM, so bhaNai-esa ceva mama varaM dehi-mA loga mArehi, jakkho bhaNai-eyaM tAvadviyameva, jaM tuma na mArio, evamaze'vi na mAremi, anaM bhaNa, so bhaNai-assa egadesamavi pAsAmi dupayarasa vA cauppayassa vA apayassa vA tassa tayaNurUvaM svaM nivattemi, evaM houtti| diNNo varo, tato so baddhavaro raNNA sakArito samANo gato kosaMbinayariM, tattha sayANito nAma rAyA, so annayA kayAi suhAsaNagato dUyaM pucchai-kiM mama natthi jaM annarAINaM asthi ?, teNa bhaNiyaM-cittasabhA natyi, 'maNasA devANaM| vAyAe patthivANaM' takkhaNamittameva ANattA cittagarA, tehiM sabhAovAsA vibhaiyA, pacittiyA, tassa varadiNNagassa ho! raNo aMteurakiDDApadeso so dino, teNa tattha tayANuruvesu ruvesu nimmiesu kayAi migAvaIe jAlakaDagaMtareNa pAyaMguhato diho, savamANeNa nArya-jahA esA migAvaI, teNa pAyaMguDhagANusAreNaM devIe rUvaM nivattiyaM, tIse cakkhummi ummillijaMte ego masibiMdU uruaMtare paDito, teNa phusio, puNovi jAto, evaM tini vArA, pacchA teNa nAvaM-eeNaevaM hoyavameva, tato cittasabhA nimmAyA, tato rAyA cittasarUvaM paloyaMto taM paesaM patno jattha sA devI, nivanateNa so bidU diho, taM daNa raho, eeNa mama pattI dharisiyA iti, tato vo ANato, cittagaraseNI uvadviyA-sAmi esa varalagotti, dIpa anukrama H K -4561 di ~225 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / upodAta prata satrAMka // 10 // H tato se sujAe muhaM dAiyaM, teNa tayANuruvaM nibattiyaM, tahAvi teNa saMDAsago chiMdAvito, nivisao ANaso, so puNodaiSTakApAjakkhassa ubavAseNa Thito, bhaNito ya-vAmeNa cittihisi, sayANiyassa padosaM gato, teNa ciMtiyaM-poto eyassa pII / rampayem pivejjA, tato aNeNa migAvatIe cittaphalae rUvaM cittejaNa pajoyassa uvaTThaviyaM, teNa diI, pucchio ya, teNa kahiya 4 savisesa, tato pajjoeNa sayANiyassa dUto pesio-migAvaI deviM sigdhaM paDaveha, jar3a na paTThavesi tato savasAmaggIe pahAmi, gato dUto, teNa asakArito niddhamaNeNa nicchUDho, veNa kahiyaM pajjotassa, pajjoto'viya dUyavayaNeNa Asurutto sabavaleNa kosabi ei, taM AgacchaMtaM souM sayANito appavalo cice khuhito, atisAreNa paMcattamuvagao, tAhe migAvavIe ciMtiyaM-mA imo bAlo mama putto viNassihiti, esa khareNa na sakkae, pacchA dUto paTTavito, bhaNitoya-esa kumAro bAlo, amheMhiM gaehiM mA sImaMtarAiNA keNai aNNeNa pilijihiI 1, so bhaNai-ko mamaM gharamANe pilihie, sA| maNA-osIsae sappo joyaNasae vijo, kiM karehiiti !, nagariM dadaM kareha, so bhaNai-AmaM karemi, sA bhaNai-tajjejIe imAo baliyAo tA eyAhiM kIrau, AmaMti, tassa ya caddasa rAiNo vasavattiNo, teNa te sabalA ThAviyA, purisaparaMparaeNa tehiM iTTagA ANIyAto, kayaM nagaraM daDhaM, tAhe tAe bhaNNai-iyANi dhannassa bharehi nagariM, tato teNa bhariyA, jAhe nagarI rohagasajjA jAyA tAhe sA visaMvaiyA, ciMtiyaM ca'NAe-dhannA gaM te gAmAgaranagarapaTTaNamaDavasanivesA // 1an jattha sAmI viharaha, pavajAmi jai sAmI ena, tato bhagavaM samosaDho, tatva sabaverA pasamaMti, migAvatI niggayA, hai dhamme kahijamANe egro puriso esa sababhuttikA pacchannaM maNasA pucchara, tato sAmiNA bhaNito-vAyAe puccha devANu-12 %25-2 dIpa anukrama H % ~226~ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata OM sUtrAMka 4 dIpa anukrama ppiyA 1, varaM bahave sattA saMbujhaMti, evamavi bhaNite teNa bhaNiya-bhavIjA sA sA sA, tattha bhagavayA AmaMti bhaNito, tato gotamasAmiNA bhaNiyaM-bhaya / kiM eeNa jA sA sA seti bhaNiya ! tatva tIse uTThANapAriAvaNiya sarva bhagavaM | Traparikahei, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAma nayarI, tattha ego suvaNNagAro itthIlolo, so paMca paMca suvaNNasayANi | dAUNa jA pahANA kannA taM pariNei, evaM teNa paMcasayA piMDiyA, ekkekkAe tilagacoddasagaM alaMkAraM karei, jaMdivasa jAe samaM bhoge bhuMjai tahivasaM dei alaMkAra, sesakAlaM na dei, so issAlago taM gharaM na kayAi muyai, na vA annassa alliyAvaM dei, so annayA mittassa pagate miceNa vAhio, aNicchaMto'vi balA jeme nIto, so tahiM gaottinAUNa tAhiM ciMtiya-kiM amhaM eeNaM suvaNNaeNaMti ?, aja pairika hAmo samAlabhAmo AvidhAmo, vhAyAto pairikke majjiyava yavihIe, tilagacoddasageNa alaMkAreUNa addAgaM gahAya pehamANIto ciTThati, so ya tato Agato, taM daDUNa Asuratto, dAteNa ekkA mahilA tAva pidiyA jAva muyatti, tato annAo bhaNaMti evaM amhe'vi ekkekkA nihaMtabA, tamhA eyaM etdhetra ahAgapuMjaM karemo, tattha egaNehiM paMcahiM mahilAsaehiM paMca egUNAI adAgasayAI jamagasamagaM pakkhittAI, tattha so addA gapuMjo jAto, pacchA puNodi tAsi pacchAyAvo jAto, kA gaI amha paimArigANaM bhavissai, loe ya uddhaMsaNAo sahiyabA, dUtAhe sAhiM gharakavADAI niraMtaraM nicchiddAI dArAI uveUNa se aggI dinno sabatosamaMtato, teNa pacchANutAveNa sANukko. sayAe tAe ya akAmanijarAe ya maNUsesu uvavaNNA,paMcavi sayA corA jAyA, egami pathae parivasaMti,so'vi suvaNNakAro mA.sU. 18kAlamuvagato tirikkhesu uvavano, tattha jA sA paDhamamAriyA sA ekkaM bhavaM tiriesu, pacchA ekkami banaNakuLe ghaDo . -- . -5.4 JanEducation. item For a From Us ... mRgAvate: kathA madhye 'jAsAsA" kathA kathayate ~227 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [87], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata satrAka - dIpa anukrama H upodAta- AyAto, soya paMcavariso jAto, so ya suvaNNagArajIvo tirikkhesu bhamiUNaM taMmi kule dAriyA jAyA, so ceDo tIse| dravyaparaniryattiAvAlaggAho, sAya niyameva royai, teNa odarapoppayaM karateNa kihavi sA joNihAreNa hatyeNa AyA, taha ceva ThiyA roDamparake: teNa nAyaM laddho mae uvAo iti,evaM so niccakAlaM karei,so tehiM mAyApiIhiM nAto, tAhe haNiUNa dhADio. sAviSTAntA // 10 // apaDappanA va kAmAureNa vipaNahA, so gheDo palAyamANo ciranagaraviNahadussIlAyAro jAto, gato egaM corapasliAI jattha tANi egaNANi paMca corasayANi parivasaMti, sAvi viNahasIlA pairikkaM hiMDaMtI egaM gAmaM gayA, so gAmo tehiM hai| corehiM pislimo,sA tehiM gahiyA, sA tehiM paMcahivi corasaehiM paribhuttA,tesiM ciMtA jAyA-aha imA varAgI pattiyANa khudaNaM sahai, jai annA se viijjA labhejAmo to se vissAmo hojA, tato tehiM annayA kayAi tIse biijjA ANIyA, jaMceca divasaM ANIyA tadivasaM chiddANi sA maggai, keNa uvAeNa mArejjA, te ya annayA dhArDi ghettuM pahAviyA, tAe sA bhaNiyA-peccha kUbehiM kiMpi dIsai, sA dakumAraddhA, tAe tattheva chuDhA, te AgayA pucchati, tAe bhaNNai-appaNo mahilaM kIsa na sAraveha 1, tehiM nAyaM-jahA eyAe mAriyA, tato tassa baMbhaNaceDagassa hiyae Thiya-jahA esA mama pAvakammA bhagiNitti, subai ya jahA bhayavaM mahAvIro sabann sabadarisI ya, tato esa samosaraNe pucchara, tatosAmI G // 10 // bhaNai-saJcaiva sA tava bhagiNI, evaM kahie so saMvegamAvanno, pabaio,evaM soUNa sabA sA parisA payaNurAgA jAyA,tato migAbaI jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdara namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-navaraM pajoyaM ApucchAmi,tato tujhaM sagAse papayAmittibhaNiUNa pajoyaM ApucchA, tato pajjoto tIse mahAmahA ASTa sarakAra Furune Fersonals weiganelibrary orm ~228~ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 88 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH www - khiyAe sadevamaNudAsurAe parisAe lajjAi na taraha vAre tAhe visajjeiti, tato migAvaI pajjoyassa udavaNaM kumAraM nikkhevaga| nikhitaM kAUNa pavaiyA, pajjoyassavi aTTha aMgAravaIpamuhAo devIo pavaiyAto, tANivi paMca corasayANi teNa gaMtRRNa saMbohiyANi, evaM pasaMgeNa bhaNiyaM, patthaM ihagAparaMparageNAhigAro, esa dvprprNgo| sAmprataM niryuktisvarUpAbhidhAnArthamidamAha - nitA thApA teNa hoi nijjutI / tahavi ya icchAveda vibhAsitaM suttaparivADI // 88 // yadyasmAt sUtre nizcayenAdhikyena sAdhu vA Adau vA yuktAH-sambaddhA niryuktAH, niryuktA evaM santaMste zrutAbhidheyA jIvAjIvAdayo'rthA anayA prastuta niryuktyA baddhA-vyavasthApitA vyAkhyAtA itiyAvat teneyaM bhavati niryuktiH, niryukAnAM-sUtre prathamameva sambaddhAnAM satAmarthAnAM vyAkhyArUpA yuktiyoMjanaM niryuktayuktiriti prApte zAkapArthivAdidarzanAt yuktalakSaNasya padasva lopAt niryuktiriti bhavati, nanu yadi prathamameva sUtre'rthAH sambaddhA eva santi tarhi kimiti te niyuktyA vyAkhyAyante 1, sambaddhAnAM svayameva vineyavargeNAvayujyamAnatvAt, tata Aha-' tahaviyetyAdi, yadyapi sUtre sambaddhA evArthAH santi tathApi tAn sUtre niryuktAnapi arthAn vibhASituM vyAkhyAtuM sUtraparipATI-sUtrapaddhatiH eSavatIya | eSayati-prayojayati, iyamatra bhAvanA apratibuddhyamAne zrotari guruM tadanugrahArthaM sUtraparipAvyeva vibhASitumeSayati, icchata icchA mAM pratipAdayitumitItthaM prayojayatIveti, kvacit 'sUtraparipATI miti pAThaH, tatraivaM vyAkhyA- ziSya eva sUtraparipATI| manavabuddhyamAno gurumicchAyAM pravarttayati-icchata icchata mAM vibhASituM vyAkhyAtuM sUtraparipATImiti, vyAkhyA ca niryuktiH | ataH punaryojanarUpA niryuktirityamadoSAyeti // iha prAgidamuktam arthapUthaktvasya taistIrthakaragaNadharaiH kathitasya zrutajJA 'niryukti' zabdasya vyAkhyA prastUyate Puate & Personal Use Orty 229~ www.janelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [89-90], bhASyaM , vibhA gAthA H, mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata % satrAka - -- 2 dIpa anukrama H upoddhAta-sAnakhAnayukta nasya niyukti kIrcayiSyAmIti, tatra teSAmeva tIrthakaragaNadharANAM zolAdisampatsamanvitatApratipAdanArya pAthAyamAha- niliniyuktiH sava-niyama-nANarukkhaM ArUDho kevalI amiyanANI / to muyai nANavudghi bhaviyajaNaviyohaNadvAe // 8 // taM buddhimaeNa paDeNa gaNaharA gihiu~ niravasesaM / titthayarabhAsiyAI gaMyaMti tao pavayaNaTThA // 9 // / // 104 // sUtraracanA rUpako nAmAtrAlaGkAra, tatra vRkSo dravyato bhAvatazca, dravyataH pradhAno vRkSaH kalpavRkSA, yadhA tamAruhya kazcid gamdhAdiguNasamanvitAnAM kusumAnAM saJcayaM kRtvA tadadhobhAgavarcinAM puruSANAM tadArohaNAsamAnAmanukampayA kusumAni visjati, te'pi ca bhUpAtarajoguNDanabhayAt vimalavistIrNapaTaiH pratIcchanti, punaryathopayogamupabhuJjAnAH parebhyazcopakurvANAH sukhaM prApnuvanti, evaM bhAvavRkSe'pi sarvamidamAyojyaM, tadyathA-tapazca niyamazvajJAnaM ca taponiyamajJAnAni tAnyeva vRkSastaponiyamajJAnavRkSaH tam, anazanAdibAhyAbhyantarabhedabhinnaM tapaH, niyamastvindriyanoindriyasaMyamaH, tatra zrotrAdInAM saMyamanaM indriyaniyamaH, krodhAdInAM vinigraho noindriyasaMyamA, jJAnamiha kevalajJAnaM parigRhyate,tasyaiva sampUrNatvAta, uttaratra kevaligrahaNAca, itthaMbhUtaM vRkSamArUDhA,iha jJAnaM sampUrNamasampUrNa ca bhavati tataH sampUrNajJAnaparigrahAdhamAha-kevalaM-sampUrNajJAnamasyAstIti kevalI,asAvapi trividhA, tadyathA zrutakevalI kSAyikasamyaktvakevalIkSAyikajJAnakevalI, yadivA catuvidhA,tadyathA-zrutakevalI avadhikevalI manaHparyAyajJAnakevalI kevalajJAnakevalIti,tatra zrutAdikevalivyavacchittaye kevala-10 jJAnena kevalitvaM pratipipAdayiSurAha-amitajJAnI,amitajJAnena kevalIti bhAvArthaH, sa ceha prakramAd bhagavAn caturti T 104 // dizadatizayasampamastIrthakaraH, 'toci tato vRkSAt jJAnarUpakusumavRSTiM kAraNe kAryopacArAt jJAnakAraNabhUtazabdakusumavRSTiM, *-10- 2 % % * JanEducation iral For a From Us ... 'gaNadhara' dvArA sUtra-racanAyA: kathanaM ~230 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [89-90], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [-/gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama H ACCOACkaTakana kimarthamityAha-bhavyAca te janAzca bhavyajanAsteSAM vibodhanam tadartha-tanimittam , atra para Aha-nanu kRtakRtyo bhagavAn tatastasya parebhyastattvakathanamanarthakam , prayojanAbhAvAt, athAsti prayojanaM tahiM nAsau kRtakRtyA, prayojanasApekSatvAdama-16 dAdivat, anyacca-sarvajJo vItarAgazca bhagavAn sa bhavyAneva vibodhayatItyayuktaM, tathAhi-sarvajJatvAdasAvabhagyAnAmapi vi-12 vodhanopAyamavagacchati, anyathA sarvajJatvavyAghAtaprasaGgAt, na ca tasya bhanyeSu pakSapAto yena bhavyAneva vibodhayati nAbhadhyAna vItarAgatvAditi, atrocyate, kRtakRtyo bhagavAn na bhavati, tIrthakaranAmakarmavipAkodayasyAdyApyanubhUyamAnatvAt , tadanubhavazca saddharmadezanAdiprakAreNeti na tattvakathanamanarthakaM, yadapyuktam ' sarvajJo vItarAgazca bhagavAni'tyAdi, tatrApi yata eva bhagavAn sarvajJo'ta eva bhavyAneva vibodhayati,abhavyAnAM bodhanopAyasya kasyApyabhAvAt, anyathA abhavyatvAyogAt , tato na kazciddoSaH, na ca pakSapAto bhavyeSu, vItarAgatvAt,kevalaM tasya bhagavatatrailokyAdhipateH pakSapAtanirapekSamavizeSeNa saddharmadezanAM kurvato vibhinnasvabhAveSu prANiSu tathA tathA svAbhAvyAd vibodhAvibodhakAriNI puruSolukakamalakumudAdipyAdityasya prakAzanakriyeva saddharmadezanakriyopajAyate, tato na kazidoSaH, ukaM ca vAdimukhyena-"vadvAkyato'pi keSAzcidabodha iti me'dbhutam / bhAnomarIcayaH kasya, nAma naalokhetvH||1|| naivAdbhutamulUkasya, prakRtyA | kliSTacetasaH / svacchA api tamastyena, bhAsante bhAsvataH karA // 2 // " kizca-yathA suvaidyaH sAdhyamasAdhyaM vA vyAdhi cikitsamAnaH pratyAcakSANazca nAtajjJo na ca rAgadveSavAna, evaM sAdhyAsAdhyabhanyAbhavyakarmaromamapanayannanapanayaMzca nAvarajJo na ca rAgadveSavAn , yoM vA yogye dalike rUpaM kurvan ayogye cAkurvana rUpakAro nAtagjho navA rAgadveSavAna | ~231 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [89-90], bhASyaM , vibhA gAthA H], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata niyukisvarUpa 88 sUtraracanA satrAka // 10 // - dIpa anukrama H upodyAta-ievaM yogyAn vibodhayan ayogyazciAviyodhayan nAtajjJo navA rAgadveSavAn bhagavAn, uktaMca-" sajhaM tigicchamANo, niyukti roga rAgIna bhaNNae vejo / muNamANo ya asajhaM nisehayato jaha adoso // 1 // taha bhavakammaroga, nAsaMto rAgavaM na jinnvejo| naya dosI abhavAsajhakammaroga nisehNto||2|| mosumajogga jogge, dalie rUvaM karei ruuyaaro| na ya rAgaddosillo, taheva jogge vivohaMto // 3 // (vi. )" dvitIyagAthAbyAkhyA-tAM jJAnakusumavRSTiM buddhimayenabudyAtmakena paTena gaNadharA-mAguktasvarUpA gautamAdayo grahItum-AdAtuM niravazeSAM -sampUrNA, gaNabhRtAM bIjAdibuddhitvAt, kiM kurvantItyata Aha-bhASaNAni bhASitAni, bhAve niSThApratyayaH, tIrthakarasya bhASitAni tIrthakarabhApitAni kusumakalpAni praznanti, vicitrakusumamAlAvat, kimarthamityAi-pragataM prazastamAdau vA vacanaM pravacanaM -dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadartha, kathamidaM pravacanaM bhavedityevamarthamiti vA, yadivA pravaktIti pravacanam, bahulavacanAt kattayanada, saGghastadarthamiti, tathA cAyamevArthoM bhASyakAreNApi poSitaH,-" tuMgaM viulakkhaMcaM sAtisayo kapparukkhamArUDho / pajjattagahiyabahuvihasuramikusumo'NukaMpAe // 1 // kusumasthibhUmiviTThiyapurisapasAriyapaDesu pakkhi vai / gaMthaMti te'vi ghettuM sesajaNANuggahaDAe // 2 // logavaNasaMDamajhe, cottiisaaisysNpdoveto| tavaniyamanANamaiyaM sa] dokapparukkhaM samArUDho // 3 // pakSAttamANakusumo, tAI chaumatthabhUmisaMthesu / nANakusumatvigaNaharasiyabuddhipaDesu paksi vaha // 4 // taM nANakusumavuddhiM ghernu bIyAibuddhayo srv| gati pakyaNahA mAlA iva cittakusumANaM // 5 // pagayaM 105 // Eduar ~232~ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [11], bhASyaM , vi0bhA0gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka ART* dIpa anukrama H vayaNaM pavayaNamiha suyanANaM karya saha hoja / paSayaNamahavA saMgho, gahiti tayaNuggaDAe // 6 // (vi.)" prayojanAntaraM pratipipAdayiSuridamAha ghetuM va suhaM muhagaNaNaghAraNA dAkha pucchiAI ceva / eehiM kAraNehiM jIyaMti kayaM gaNaharehi // 91 // iha mutkalaM bhagavatA tIrthakareNokaM vacanavRnda muskalakusumanikurambamiva sarvAtmanA grahItuM na zakyate, prathitaM tu sUtrIkRtaM sat grahItuM AdAtuM sukhaM bhavati, sukhena grahItuM prabhUtamapi zakyate iti bhAvaH, iyamatra bhAvanA-padavAkyapraka-18 kAraNAdhyAyoddezAdhyayanaprabhRtavastupAlavAdiniyatakramavyavasthApita jinavacanametAvadasya gRhItametAvaca purastAd mahAta vyamiti vivakSayA pravarddhamAnenotsAhana yalata eva grahItuM zakyate, tathA guNanaM dhAraNaM ca guNanadhAraNe te api prathite sati sukha bhavataH, tatra guNanaM-parAvartanaM dhAraNA tvavismRtiH, tathA dAtaM ziSyebhyaH praSTaM ca saMzayApanodAthai gurupAdamUle sukha bhavati, sukhena praznaH ziSyebhyazcAtisarjanaM katai zakyata iti bhAvaH etairanantarokkai kAraNe: jIyanta iti jIvita zrutasyojjIvanamidamiti, kimukaM bhavati?-jIvitaM jIvanarUpaM na kadAcid vyavacchedamupayAti tathA zrutamapyavyavacchimAttinayAbhiprAyato na kadAcid vyavacchidyate, tato jIvitamiva jIvitaM-sadA'vasthAnaM dvAdazAGgasya syAdityevamarthaM kRtaM | prathitaM gaNadharaiH, athavA na sukhAdikAraNebhya eva, kiMtahi ! 'jIyaMti'tti jIvita-maryAdA gaNadharANAmidaM jIvitam-iyaM | hamayodA tanAmakarmodayatastatsvabhAvatayA kartavyameva zrutaviracanamiti taiH sUtraM prathitam, athavA jIyanta iti jItam Aca-1 ritaM kalpa ityeko'the, tataH sarveSAM gaNabhRtAmidaM jIvitam-artha kalpo yathA sandarbhaNIyaM tIrthakaravacanamiti taiH kRtaM, * ** ~233 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [92,93], bhASyaM , vi0bhA0gAthA ], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata satrAka H dIpa anukrama H upodAta-15 uca-"sadehiM gaNaharehi, jIyaMti surya jato na vocchinnaM gaNaharamajAvA vA jIrya savANucinnaM vA" 1(vio OnlGIsUtramanthane niyuktiH atha tIrthakarabhASitAmyeva kramavyavasthApitAni sUtramastu, gaNadharasUtrIkaraNe tu ko vizeSaH / , ucyate, iha bhagavAn viziSTa taH9. matisampannagaNadharApekSayA prabhUtArtha svalpamevArthamAtramamipatte, navitarajanasAdhAraNaM andharAzi, tato gaNadharANAM sUtra-181 // 10 // kRtiH, tathA cAhaatdhaM bhAsaha arahA suttaM gaMthati gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe, tao suttaM pabasei // 92 kI ttiH sUtrA| artham-arthamAtramevAIna bhASate, na prabhUtajanasAdhAraNaM grandharAzi, tato gaNadharAH zAsanasya hitArtha 'nipurNa' bahu| sUkSmArthapratipAdakaM niguNaM vA-niyataguNaM sannihitAzeSasUtraguNamitiyAvat 'sUtra' dvAdazAGgarUpaM praninti,tata eva sUtraM jagati pravartate iti, kvacitpAThAntaraM 'gaNaharA niuNA' iti, tatra gaNadharAH vizeSyante, nipuNAH sUkSmArthadarzitvAt, niyataguNA niguNA vaa,snnihitsmstgunntvaat||aah-ttpunHsuutrNkimaadikN kiMparyavasAnaM kiyatparimANaM ko vA'sya sAra ityata Aha sAmAiyamAIyaM muyanANaM jAva biMdusArAo tassavi sAro caraNaM sAro caraNassa nidhANaM // 13 // sat zrutajJAnaM sAmAyikamAdiryasya tat sAmAyikAdi yAvat bindusArAt-bindusAraM yAvat, bindusArAkhyacaturdazapU. paryantamityarthaH, tacca mUlabhedApekSayA dvibhedaM, tadyathA-aGgamaviSTamanaGgapraviSTaM ca, ajamaviSTaM dvAdazabhedamAcArAdibhedA . anApaviSTamanekabhedamAvazyakatadvyatirikakAlikotkAlikAdibhedAt ukaMpa-banekadvAdazabhedaM zruta (tattva1)miti, JanEdustan trek Fur Fueron ... 'gaNadhara' dvArA sUtra-racanAyA: hetu: ~2344 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [92,93], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata +-%E * sUtrAMka * * dIpa anukrama H KARNAGARKARKAR tasyApi-zrutajJAnasya sArazcaraNaM, sArazabdo'tra phalavacanaH pradhAnavacanazca mantavyaH, tasya phalaM caraNaM, yadivA tasmAdapi zrutajJAnAcaraNaM pradhAnaM, nanu caraNaM nAma saMvararUpA kriyA, kriyA ca jJAnAbhAve hatA, 'iyA anANato kiyA' iti vacanAt, tato jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAmeva mokSa iti samAnatvamevobhayoH, kathaM jJAnasya sArazcaraNamiti !, ucyate, iha | yadyapi "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga" (tattvA-1.1) iti samAnaM jJAnacaraNayornirvANahetutvamupanyasta, tathApi &|guNapradhAnabhAvo'sti, tathAhi-jJAnaM prakAzakameva, 'nANaM payAsaya'miti vacanAt , caraNaM tvabhinavakarmAdAnanirodhaphalaM mAgupAttakarmanirjarAphalaM ca, tato yadyapi jJAnamapi prakAzakatayopakArIti jJAnacaraNarUpadvikAdhIno mokSaH, tathApi prakA-19 zakatayaiva pApriyate jJAna, karmamalazodhakatayA tu caraNamiti pradhAnaguNabhAvAcaraNaM jJAnasya saar|, ukkaM ca-"nANaM payAsa-16 dAya ciya guttivisuddhIphalaM ca jaM caraNaM mokkho yadugAhINo caraNaM nANassa to saaro||1||" (vi. )apizabdAt samya ktvasyApi sArazcaraNam, athavA apizabdasya vyavahitaH sambandhaH, tasya-zrutajJAnasya sArazcaraNamapi, apizabdAnirvANamapApItyarthaH, anyathA jJAnasya nirvANahetutA na syAt, kintu caraNasyaiva,aniSTa caitat 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga: tathA 'nANakiriyAhiM mokkho' ityAdi vacanAt, kevalaM sA jJAnasya nirvANahetutA gauNatayA pratipattavyA, mukhyatayA tu| caraNasya, yataH kevalajJAnalAbhe'pi na tatkSaNameva muktirupajAyate, kintu zailezyavasthAcaramasamayabhAvicaraNapratipattyana-16 ntaram, ato mukhya kAraNa nirvANasya caraNaM, tathA cokam-"jaM savanANalaMbhAnaMtaramahavA na mucae sabo / mubaha yasabasaMvaralAbhe to sophaannyro||1||" (vi.)tata uktam-tasya sArazcaraNa miti tathA 'sAro caraNarasa nivANa mityatra *484% JanEducation.irani For a From Us ~2354 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 94 - 96], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH sArazabdaH phalavacanaH, caraNasya saMyamataporUpasya sAraH phalaM nirvANam, ihApi zailezyavasthAbhAvi sarvasaMvararUpacA|ritramantareNa nirvANasyAbhAvAt tadbhAve cAvazyaMbhAvAditi pradhAnabhAvamadhikRtya upanyastam, anyathA zailezyavasthAyAmapi * kSAyikajJAnadarzane sta iti samyagjJAnadarzanAdirUparatnatrayasya samuditasyaiva nirvANahetutvamiti // tathA cAha niyuktikAraH-supanANammife jIvo bahaMto so na pAuNai mokkhaM / jo tava-saMjamamaie joge na caei voDhuM je // 94 // // 107 // upodghAtaniyuktiH zrutajJAne apizabdAnmatyAdiSvapi jJAneSu jIvo varttamAnaH san na prApnoti mokSamityanena pratijJArthaH sUcitaH, yaH kiM viziSTa ityAha-yastapaHsaMyamamayAn- tapaHsaMyamAtmakAn yogAn na zaknoti vodumityanena hetvarthaH, je iti pAdapUraNe 'ijerAH pAdapUraNe' iti vacanAt dRSTAntastu svayamabhyudyo vakSyati vA, prayogaH-na jJAnamevepsitArthaprApakaM satkriyAvirahAt svadezaprApyabhilaSitagamanakriyAzUnyamArgajJa jJAnavat, sautro vA dRSTAntaH, mArgajJaniryAmakAdhiSThitepsita dikUsamyApaka pavanakriyAzUnyapotavat // tathA cAha |jaha cheyaladdhanijAmao'vi vANiyagaicchiyaM bhUmiM / vAeNa viNA poo na caeha mahaNNavaM tariDaM // 95 // taha nANaladdhanijAmao'vi siddhivasahiM na pAuNai / niuNo'vi jIvapoo tava-saMjamamAruyavihINo // 96 // ' yathA ' yena prakAreNa 'cheko' dakSo 'labdhaH' prApto niryAmako yena potena sa tathAvidhaH apizabdAt sukarNadhArAdyadhiSThito'pi vaNija iSTA vaNigiSTA tAM bhUmiM mahArNavaM tIrtvA vAtena vinA poto na zaknoti, prAptumiti vAkyazeSaH, upanaya | mAha tathA zrutajJAnameva labdho niryAmako yena jIvapotena sa tathAvidhaH, apizabdAtsunipuNamatikarNadhArAdya viSThito'pi, For Prate & Personal Use Offy mokSa prAptau saMyamasya mukhyatAyAH kathanaM ~236~ saMyamasya mukhyatA 94-6 11 2009 11 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [17], bhASyaM , vi0bhA0gAthA -1, mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka saMyamataponiyamarUpeNa mArutena vihIno nipuNo'pi jIvapoto bhavArNavaM tIrkhA sammanorathavaNijo'bhipretAM siddhivasatiM na chApAmoti, tasmAttapaHsaMyamAnuSThAne khasvapramAdavatA bhavitavyam // tathA cAtrIpadezikameva gAthAsUtramAha saMsArasAgarAo unbuDDo mA puNo nivuddddejaa| caraNaguNavippahINo, buDDA subahuMpi jANato // 97 // asyAH padArthoM eSTAntAbhidhAnadvAreNa procyate, yathA nAma kazcit kacchapaH pracuratRNapatrapaTalaniviDatamazaivalAcchAditodakAndhakAramahAddAntargato vividhAnekajalacarakSobhAdivyasanaparamparAvyavasthitamAnasaH sarvataH parizraman kathamapi zevAlarandhamAsAdya tenaiva ca tata upari vinirgatya zaradi pArvaNacandracandrikAsparzasukhamanubhUva bhUyo'pi svabandhusnehAkaTacetovRttisteSAmapi tapasvinAmadRSTakalyANAnAmahamidaM suralokakalpaM kimapi darzayAmItyavadhArya tasminneva hRdamadhye nimagnaH, tataH samAsAditavandhuvargastadarzananimittaM vivakSitarandhropalabdhaye paryaTana avazyaM kaSTataraM vyasanamanubhavati sma evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmapaTalasantAnAcchAditAmmithyAdarzanAditamo'nugatAn vividhazironetrakarNavedanAzyarakuSThabhagaMdarAdizarIreSTaviyogAniSTasamprayogAdimAnasaduHkhajalacarasamUhAnugatAna , saMsaraNaM saMsAraH, bhAve ghaJpratyayaH, sa eva sAgarastasmAt parizraman kathazcideva manuSyabhavaprAptiyogyakarmodayalakSaNa raMdhramAsAdya manuSyatvamAyA unmanaH san jinacandra-1 vacanakiraNAvabodhamAsAdya duSpApo'yaM jinavacanabodhilAbha ityevaM jAnAnaH svajanasnehaviSayAturacittatayA mA punaH kUrmavat sAtatraiva nimajjet, Aha-ajJAnI kUrmo'to nimajati, itarastu hitAhitaprAptiparihArajJo jJAnI tataH kathaM nimajjati 1,16 SEARCH dIpa anukrama H Fur From ... caraNa-guNasya mahattA pratipAdanam ~237 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [98-100], bhASyaM H, vi0bhAgAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata MEA dezaH satrAka dIpa anukrama H / tata Aha-caraNaguNaiH vividham-anekaprakAra prakarSaNa hInazcaraNaguNaviprahINaH, tataH subahapi jAnana nimajati, athavAdAcaraNopaniyatinizcayanayadarzanenAsAvayajJa eva, jJAnaphalazUnyatvAd, ato nimajatIti prakRtamevArtha samarthayamAna Aha subahuMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippahINassa ? / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIci // 98 // 97-600 // 108 // RI 'subahapi zrutamadhItaM caraNavihINasya nizcayato'jJAnameva, tatphalAbhAvAt , tatastatsadapi kiM kariSyati !, na kizci dapi, akiJcitkarameveti bhAvaH, atraiva dRSTAntamAha-andhasya yathA dIpazatasahasrakovyapi, pradIvAnAM dIpAnAM zatasahavANi teSAM koTI, apizabdAt tadvyAdikoTayo'pi, Aha ca bhAdhyakRt-"saMtaMpi tamaNNANaM nANaphalAbhAvao subahuyapi / sakiriyAparihINaM, aMdhassa padIvakoDIvi // 1 // " vyatirekamAha___ appaMpi suyamahIyaM pagAsayaM hoi caraNajuttassa / ekko'vi jaha paIvo, sacakkhupassA pyaasei|| 99 // alpamapi zrutamadhItaM caraNayuktasya' sAvadyetarayoganivRttipariNAmarUpacaraNalakSaNacakSuSmataH prakAzakaM bhavati-heyo-18 pAdevArthaprAptiparihArapradarzakamupajAyate, caraNAnugatayathAvasthitazuddhapariNAmarUpacakSurupetattvAd, tatraiva dRSTAntamAha-eko'pi yathA pradIpaH sacakSuSkasya prakAzayati // Aha-nanvitthaM sati caraNarahitAnAM jJAnasampat sugatiphalApekSayA | Inten nirarthikA prAmoti, satyamevametat, iSyate eva nirarthikA, yata Aha jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI nhucNdnnss| evaM khunANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI nahu suggaIe // 10 // E %CACCOcceect Hisanelibrary orm ~238~ Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH+vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 101 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1157], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH sa. 19 yathA kharazcandanabhAravAhI san bhArakha bhAgI-candanakASThabhAramudvahan tajjanitazramAdikaSTabhAgI, na tu candanasyacandanarasakriyamANavilepanAderbhAgI, evameva, khuJcando'vadhAraNe, jJAnI caraNena hInaH san jJAnasya-jJAnapaThana parAvarttanacintanAdijanyaklezaparamparakasya bhAgI, natu sudevatvasumAnuSatvasiddhilakSaNAyAH sugateH uktaM ca- "nahi nANaM viphalaM ciya kilesaphalayapi caraNarahiyassa / niSphalaparivahaNAto caMdaNamAro kharasyeva // 1 // " (vi01157) samprati mA bhUdvineyasya ekAntenaiva jJAne'nAdaraH kriyAyAM ca tacchUnyAyAM pakSapAta iti dvayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvamupadarzayati hayaM nANaM kiyAhINaM, yA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daTTo, ghAvamANo ya aMghao // 101 // atrAkSarArthaH pratIta eva, bhAvArthaH tadudAharaNAdavaseyaH, tacedam - egammi mahAnagare paThIvaNaM saMvRttaM, taMmi ya aNAhA duve jaNA, taMjahA - paMgulo aMdhalo ya, ve ya nagaraThoe jalaNabhayasamunbhaMtaloyaNe palAyamANe saMte paMgulato gamaNa ikariyAviyalo jANaMtovi palAyaNamaggaM kamAgaeNa agaNiNA daho, aMgho'vi gamaNakiriyAjuco palAyaNamaggamajANato turiyaM jalaNAbhimuhaM caiva gaMtuM payaTTo, tato agaNibhariyAe khANIe paDito, daho ya eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH - jJAnyapi kriyArahito na karmAgneH palAyituM samarthaH, nApItaraH samarthoM, jJAnatrikalatvAt, atra prayogo-jJAnameva viziSTaphalasAdhakaM na bhavati, satkriyAyogazUnyatvAt, nagaradAhe palapalAyanavijJAnavat, nApi kriyaiva viziSTaphalaprasAdhikA sajjJAnarahitatvAt, nagaradAha evAndhasya palAyanakriyAvat, nanvevaM samuditayorapi jJAnakriyayornirvANaprasAdhaka sAmarthyAnupapattiH, pratyekamabhAvAt, sikatA tailavat, Aha "patcaivamabhAvAo, nivANaM samudiyAmu'vi na jutaM / nANakiriyAsu botuM sika For Pruate & Personal Use Orty ~239~ Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [102], bhASyaM , vibhA gAthA [1163,1165], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata jJAnakri satrAka dIpa anukrama H upodvAta-I4tAsamudAyatela va zA(vi.1963)" nepadoSaH, samudAyasAmayasya pratyakSasiddhatvAt ,tadhAhi-jJAnakriyAbhyo kaTAdikArya-18 niyutiH||siddhaya upalabhyante eva, natu sikatAsu taila,na ca dRSTamapAhotuM zakyate, evamAbhyAmadRSTakAryasiddhirapyaviruddheti na kazci-yAbhyAM - doSaH, kizca-na sarvathaivAnayoH pratyeka nirvANaprasAdhakasAmoyogaH, dezopakAritvAbhyupagamAt, tathA hi tadeva dezopa-II lam // 109 // IlkAritvaM samudAye samanasvAdiSTaphalaprasAdhakaM bhavati, kevalaM tu sAmagrIvikalatayetarasApekSatvAdasAdhakamiti kevalayoH|101-2 sAmarthyAyogaH, upa-"vIsuM na sabaha civa sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samudAyami saMpuSNA 4 // 1 // (vi.1165) etadevAha saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, nahu egacAkaNa raho payAha / aMgho ya paMgU ya vaNe samicA, te saMpauttA nagaraM paviTThA / / 102 // jJAnakriyayoH saMyoganiSpattAveva mokSalakSaNaM phalaM vadanti-vyAcakSate bhagavantastIrthakarAH, na hi loke'pyekacakreNa rathaH pravartate, evamanyadapi sAmagrIjanyaM kArya sarvamavagantavyam, atraiva raSTAntamAha-andhazca par3azca bane sametyamilitvA tI samprayuktI nagaraM praviSTI, sametyetyukte'pi tau samprayuktAviti punarabhidhAnamAtyantikasamprayogapradarzanArdham , atra udAharaNaM-egammi raNNe rAyabhaeNa nagarAto upasiya logo Thio, puNovi dhADibhapaNa pavahaNANi ujhiya palAto, tattha duve aNAhA ujhiyA, gayAe dhADIe logaggiNA vAyapalIvieNa vaNadavo laggo, te ya bhIyA, tattha aMdho chuhakaccho ayANavaNato aggisamuhaM ceva palAyai, tato paMguNA bhaNiya-mA ito nAsa, jatto ito ceva aggI, teNa anelibrary orm ... jJAna-kriyAyAH pAraspArika saMbaMdham darzayate ~240-~ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [103], bhASyaM , vi0bhA gAthA ], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama H bhaNiya-kuto puNa gacchAmi ,paMguNA bhaNiyaM-ahaMpi purato atidUre maggadesaNena samatyo, jato paMgU, tA meM saMdhe kareha tAjeNa ahaM kaMTagajalaNAdiapApa pariharAvito sui taM nagaraM pAvayAmi, teNa tahatti paDivajjiya maNuSThiyaM, gayA ya khemeNa dovi nagara, eSa dRSTAntaH, ayamarthopanayaH-evaM jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAM siddhipuramavApyate iti, prayogazcAtraviziSTakAraNasaMyogo'bhilaSitakAryaprasAdhakaH, samyakriyopalabdhirUpatvAdandhapaboriva nagarAvA, yaH punarabhilaSitaphalasAdhako na bhavati sa samyakriyopalabdhirUpo'pi na bhavati, iSTagamanAdikriyAvikalavighaTitaikacakrarathavaditi vyatirekA, nanu jJAnakriyayoH sahakAritve sati kiM kena svabhAvenopakurute, kimavizeSeNa ziSikodvAhakavata, uta |bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNAdivat , ucyate, bhinnasvabhAvatayA, yata AhanANaM payAsayaM sohao tavo saMjamo ya guttikro| tiNDaMpi samAoge mokkho jiNasAsaNe bhnnio||10|| iha yathA kizcidudghATadvAraM bahuvAtAyanajAlakarUpacchidraM vAtAkRSTAdipracurareNukacavarapUrita zUnyagRhaM, tatra va vastukAmaH ko'pi tat zuzodhayipuravAtAyanajAlakAni sarvANyapi bAhyareNukacavarapravezaniSedhArtha sthagayati, madhye ca pradIpa prajvalayati, puruSaM ca kacarAdyAkarSaNAya vyApArayati, tatra pradIpo revAdimalaprakAzanavyApAreNopakurute, dvArA-1 disthaganaM bAhyareNvAdipravezaniSedhena, puruSastu reNvAdyAkarSaNAt tacchodhanena, evamihApi jIvApavaraka udghATitAnava4dvAraH sadguNazUnyo mithyAtvAdihetvAkRSTakarmakacavarApUrito muktisukhanivAsahetoH zodhanIyo varcate, tatra jJAyate'ne neti zAnaM, tacca prakAzayatIti prakAzaka, jJAnaM prakAzakatvenopakurute, sarasvabhAvatvAt , gRhamalApanayane pradIpavaditi kA Furune Fersonals ... jJAna, tapa evaM saMyamasya samAyoge mokSa-prApti:13 ~241 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 103 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- /gAthA - 1 pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upoddhAraniryutiH // 110 // bhAvaH, kriyA tu tapaHsaMyamarUpatvAdityamupakurute, zoSavatIti zoSakaM, kintadityAha - tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAraM jJAnAdI. karmeti tapaH, tat zoSakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhakacavarojjhanakriyayA tacchodhane karmakarapurupatrat, tathA saMgamanaM nAmupaka saMyamaH, bhAve'lpratyayaH, Azrava dvAraviramaNamitiyAvat, zabdaH pRthagjJAnAdInAM prakrAntaphalasiddhI bhinnopakArakatvA-ritA 10 vadhAraNArthaH, gopanaM guptiH, striyAM ktipratyayaH, Agantukakarmmakacacaranirodha iti hRdayaM, guSTikaraNazIlo guptikaro, hetutacchIlAnukUleSvityAdinA TapratyayaH, kimuktaM bhavati ! -saMyamo'pyapUrvakarmmakacacarAgamananirodhenopakurute, tatsvabhAvatvAt, gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamananirodhena vAtAyanAdisthaganavat, evaM va trayANAmeva, apizabdo'vadhAraNe, athavA sambhAvane, kiM sambhAvayati / trayANAmapi jJAnAdInAM kiMviziSTAnAm ? - nizcayataH kSAyikANAM na tu kSAyopazramikAnAmapi, samAyoge-saMyoge mokSaH - sarvathA aSTavidhakarmamalaviyogalakSaNaH jinAnAM zAsanaM jinazAsanaM tasmin 'bhaSitaH uktaH, nanvevaM sati 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga' ityAgamo virudhyate, samyagdarzanamantareNokalakSaNajJAnAditrayAdeva mokSapratipAdanAd, naiSa doSaH, jJAnagrahaNena tasyApi grahaNAd, anyathA jJAnatvAyogAt, aru evAnyatra catuSTavamuktaM - "jJAnaM sumArgadIpaM samyaktvaM tadaparAGmukhatvAva / cAritramAsravanaM kSapayati karmANi tu tapo'ddhiH // 1 // " iti / iha yat prAgniryutikRtA'bhyadhAvi zrutajJAne'pi jIvo varttamAnaH san na prAzoti mokSamiti, tatpratijJAgAthAsUtraM, tacaiva sUtrasUcitaH khasvayaM heturavagantavyaH, kutaH 1, takha kSAyopazamikatvAt, dRSTAnto'pi sUtrasUcito'yamavadhijJAnavaditi, kSAyikajJAnAdyavAzau ca molAcAdhiriti tattvaM, tataH zrutasyaiva kSAyopazamikabhAnamupadarzayati For Prate & Personal Use Orty ~ 242~ // 110 // janelibrary org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 104, 105], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Jan Education t bhAve khaovasamie dubAlasaMgaMpi hoi suyanANaM / kevaliyanANalaMbho naNNatya lae kasAyANaM // 104 // bhavanaM bhAvo bhavatIti vA bhAvastasmin sa ca audayikAdyanekabhedastata Aha- kSAyopazamike, dvAdazAGgAni yatra tat | dvAdazAGgam, apizabdAdaGgabAhyamapi bhavati zrutajJAnam, upalakSaNametat matyAdijJAnatrayamapi sAmAyika catuSTayamapi, tathA kevalasya bhAvaH kaivalyaM dhAtikarmaviyoga ityarthaH tasmin jJAnaM kaivalyajJAnaM, kaivalye sati jJAnagrahaNena iha yo 'buddhyadhyavasitamartha puruSazcetayate' iti vacanAt prakRtivimuktasya buddhyabhAvAt jJAnAbhAva iti pratipannastasya prakRtimukkAjJAnipuruSapratipAdanaparakunayamatavyavacchedamAha, tasya lAbhaH - prAptiH, kathaM ? -kaSAyANAM krodhAdInAM kSaye sati nAnyatra, tRtIyArthe saptamI, nAnyena prakAreNa, chAsthavItarAgAvasthAyAM kaSAyakSaye satyapyakSepeNa kaivalyajJAnAbhAve jJAnAvaraNakSayAnantaraM cAvazyabhAve kaSAyakSayagrahaNaM prAdhAnyakhyApanArtha, kaSAyakSaya eva sati nirvANaM, nAnyathA, kaSAyakSaya eva sati trayANAmapi samyaktvAdInAM kSAyikatvasiddheH, nanvevaM tarhi yadAdAvuktaM zrutajJAne'pi varttamAnaH san jIvo na prApnoti mokSaM, yastapaH saMyamAtmakayogazUnya iti vizeSaNaM tadanarthakaM zrute'pi sati tapaHsaMyamAtmakasahiSNorapi mokSAbhAvAt, satyametat, kevalaM kSAyopazamikasamyaktva zruta cAritrANAmapi samuditAnAM kSAyikasamyaktvAdinibandhanatvena paramparayA mokSa hetutvamastItyadoSaH / Aha-pratipannamasmAbhirmokSakAraNakAraNaM zrutAdi, paraM tasyaiva kathamalAbho lAbho veti ?, ucyate-ahaM paDaNaM ukosahiIeN SaTTamANo u / jIvo na lahai sAmAiyaM capi egayaraM // 105 // aSTAnAM prakRtInAM jJAnAvaraNIyAdikrarmmaprakRtInAm utkRSTA cAsau sthiti utkRSTasthitistasyAM varttamAno jIvo na labha ... kaSAyakSaye eva mokSaH ... sAmayika prApteH saMyogaH For Pruate & Personal Use Orty ~ 243~ janelibrary org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 104, 105], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAta niryutiH // 111 // tena prApnoti, kintadityAha - sAmAyikaM, kiM tadityAha caturNA - samyaktva sAmAyika zrutasAmAyikadezavira tisAmAyikasarva | viratisAmAyikAnAmekataram - anyatamad, apizabdAt matijJAnAdi ca na labhate, na kevalametAni na labhate, pUrvapratipanno'dhyAyurvarjakarmotkRSTasthitau na bhavati, yato'vAptasamyaktvastatparityAge'pi na bhUyo granthimuhayotkRSTasthitIH kammaprakRtIrtha - prAti, 'baMgheNa na bolai kayAI' ti vacanAt eSa siddhAntikAbhiprAyaH, karmmagrandhikAstu bhinnaprandherapyutkRSTa sthitibandho bhavatIti pratipannAH, AyuSastUtkRSTasthitau varttamAnaH samyaktva zrutasAmAyikayoranuttarasura upapAtakAle pUrvapratipanno na pratipadyamAnakaH, pUrvamavazyaM pratipaJcatvAta, AyuSastu jaghanyasthitau varttamAno na pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, AyurjaghanyasthitiH zullakabhavagrahaNapramANA, sA ca vanaspatiSu na ca vanaspatiSu samyaktvasyApi pUrvapratipanno nApi pratipadyamAnakaH, sAkhAdanasamyaktvasahitasyApi teSvanutpAdAt, 'ubhayAbhAvo puDhavAipasu' iti vacanAt, prakRtInAM cotkRSTetarabhedabhinnA sthitiriyaM jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAntarAyANAM utkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIko TyaH saptatirmohanIyasya nAmagotrayoviMzatiH trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasyeti, jaghanyA tu dvAdaza muhUrttA vedanIyasya nAmagotrayoraTI zeSANAmantarmuirttamiti, uktaM ca- "bIsamayarovamANaM koDAkoDIu nAmagoyANaM / sayarI mohassa ThiI sesANaM tIsa ukkosA // 1 // Aussa sAgarAI tettIsa avarato muhutto| aTTha u nAmAgopa veyaNie bArasa muhuttA ||2|| " (vi. 1187-8) nanvetAH karmmaprakRtayaH kiM yugapadevotkRSTAM sthitimAsAdayanti uta ekasyAmutkRSTasthiti mApanAyAM satyAmanyA api niyamata utkRSTasthitayo jAyante, AhombidanyathA vaicitryamiti 1, ucyate, anyathA vaicitryaM tathAhi -- mohanIyasvotkRSTAyAM sthitau zeSANA For Pruate & Personal Use Orty ~244~ zrutasya kSA yopasAmAcikalAbhaH 104-5 // 111 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [106], bhASya , vi0bhA0gAthA [1189,1190,1194,1195], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka kara dIpa anukrama H nAmapi SaNNAmutkRSTava sthitiH, AyuSastu utkRSTA vA madhyamA vA, na tu japanyA, mohanIvarahitAnAM tu zeSaprakRtInAmanya tamalA utkRSTasthitisadbhAve mohanIyasya zeSANAM ca utkRSTA vA madhyamA vA, na tu jaghanyeti, parka-"mohasmukosAe ThiIe~ sesANa chaNhamukosA / AussukkosA vA majjhamiyA vA na u jahaNNA // 1 // mohavivajukosaddhiA mohasa sesiyANaM ca / nakosa majjhimA vA kassai na jahaNiyA hojA // 2 // (vi.1189-90)" tadevamukta samyaktvAdInAmalAbhakAraNam, madhunA lAbhakAraNamAha sattahaM papaDINaM anbhitarao u koDikoDIe |kaauunn sAgarANaM jaha lahai pauNDamaNNayaraM // 106 // saptAnAmAyuvarjAnAM karmaprakRtInAM yA paryantavacinI sthitistAmaGgIkRtya sAgaropamANAM koTAkoTI tasyA abhyantara pak-madhya eSa, tuzabdo'vadhAraNArthaH, kRtvA AsmAnamiti gamyate, yadi labhate-yadi prAmoti caturNI-zrutasAmAyikAdInAmanyatamat , tata eva labhate nAnyathA, pAThAntaraM 'kAUNa sAgarANaM ThiI labhai cauNDamaNNayara' tatra sAgaropamANAM koTIkovyA abhyantarato-madhye kRtyA sthitiM labhate caturNAmanyatamat , eSa gAthAkSarArthaH, iyamatra bhAvanA-AyurvarjAnAM | | saptAnAM karmaprakRtInAM yadA sthitiH paryantavartinI palyopamAsaGkhyeyabhAgahInasAgaropamakoTIkoTIpramANA avatiSThate tadA dhanarAgadveSapariNAmarUpo'tyantadurbhedadArugrandhivatkarmagrandhirbhavati, ukaMca-"aMtimakoDAkoDIeN, sabakammANa AuvajANaM / paliyAsaMkhejaime bhAge khINe havA gaMThI ||shaa gahitti sudumbhedo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThiyA jIvassa kammajaNito ghnnraaghosprinnaamo||2||"(vi.11941)tsmiNsh karmaprandhAvapUrvakaraNanAmavizeSavizuddhikuThAradhArayA bhinne paramapadahetuH 7 ~245 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [106 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [1996- 1201 ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH // 112 // upodghAta- 2 samyaktvalAbha upajAyate, kevalaM karmmagrantherbheda eva manovidyAtaparizramAdibhiryuH sAdhaH tathAhi sa jIvaH karmaripumadhya 4 sAmAyika niryuktiH gatastaM prApya vighAtayannatIya parizrAmyati, prabhUtakarmmArAtisainyAntakAritayA saJjAtakhedatvAt, mahAsamarazirasi durjayAhetuH 106 pAkRtAnekazatrugaNaH subhaTa iva, uktaM ca-" bhinnaMmi taMmi lAbho saMmattAINa mokkhaheUNaM / so ya dulabho parissamacittavighAyAivigdhehiM // 1 // (vi. 1996) " aparastvAha- nanu kiM tena karmagrandhinA bhinnena ? kiM vA samyaktvAdinA abAdhena ? yAvatA yathA'tidIrghA karmmasthitiH samyaktvAdiguNarahitenaiva kSapitA evaM karmmazeSamapi guNarahita eva kSapayitvA vivakSitaphalabhAg bhaviSyatIti, ucyate sa hi tasyAmavasthAyAM pravarttamAno'nAsAditaguNAntaro na zeSakSapaNayA viziSTaphalaprasAdhanAyAlaM, cizavighAtAdipracuravinasaGkulatvAt, viziSTAyAzcAprAptapUrvaphalaprApteH prAgabhyastakriyayA'vAsumazakyatvAca anekasaMvatsarAnupAlitAcAmlAdipurazcaraNakriyA''sAditaguNAntara sahAya kriyArahita vidyA sAdhakavad, uktaM ca"kammaDiI sudIhA khaviyA jai nimguNeNa sesaMpi / khabeDa nigguNazciya kiM tha puNo daMsaNAdIhiM ? // 1 // AcArya Aha"pAraNa pucasevA parimauI sAhaNaMmi gurutariyA / hoi mahAvijAe kiriyA pAyaM savigdhA ya // 2 // taha kammaTThaikhavaNe parimauI mokkhasAhaNe guruI / iha daMsaNAikiriyA, dulahA pAyaM savigdhA ya // 3 // (vi. 1197 - 200 ) athavA yata eva yahI karmmasthitiranenonmUlitA ata evApacIyamAnadoSasya samyaktvAdiguNalAbhaH saJjAyate, azeSakarmmaparikSaye siddhatvavat, tata eva ca mokSaH, tato na kSetramapi karmma guNarahita evApAkRtya mokSaM prasAdhayati, Aha. ca- "ahava jaucima subahuM khaviaM to nigguNo na sepi / sa save jao bhae sammatasubaiguNalAbhaM // 1 // (vi. 1201) " iti / samprati samyaktvAdiguNA For Pruate & Personal Use Orty ~246~ // 112 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1202-1203], mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / S prata sUtrAMka dIpa anukrama H RAM.ORN zA vAtividhirubhyate, iha jIvA dvividhA bhavanti, tadyathA-bhavyAca amavyAca, tatra bhavyAnAM karaNatrayaM bhavati, karaNaM nAma 5 samyaktvAdyanuguNo vizuddharUpaH pariNAmavizeSaH, tadyathA-yathApravRttakaraNamapUrvakaraNamanivakiraNaM, tatra yathaiva-anA-1 disaMsiddhenaiva prakAreNa pravRttaM yathApravRttaM kriyate karmakSapaNamaneneti karaNaM yathApravRttaM ca tatkaraNaM ca yathApravRttakaraNamanAdikAlAtkarmakSapaNAya pravRtto girisaridupalagholanA nyAyena ] kalpo'dhyavasAyavizeSo yathApravRttakaraNamiti, sthA aprApThapUrvamapUrva sthitighAtarasaghAvAdyapUrvArthanirvaka vA apUrvaka, tacca tatkaraNaM ca apUrvakaraNaM, nivartanazIlaM nivartina nivarti anivarti-AsamyagdarzanalAbhAna nivartata ityarthaH, tataH prAgvatkaraNazabdena saha vizeSaNasamAsaH, etAni trINyapi yathocaraM vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyarUpANi bhavanti bhavyAnAm , abhavyAnAM tvAyameva karaNaM, tatra anAdikAlAdArabhya yAca grandhisthAnaM tAvadAya, prandhi tu samatikAmato dvitIya,prAktanAt vizuddhatarAdhyavasAyarUpeNa tena granthe dakaraNAt , samyagdarzanalAbhAbhimukhasya tRtIyam, uktaMca-"karaNaM ahApavattaM apuDhamaniyaTTimeva bhssaannN| iyaresiM paDhama ciya bhannai karaNaM tu pariNAmo // 1 // jA gaMThI tA paDhama gaThiM samaicchato havai bIyaM / aniyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakkhaDe jIne " (vi.1202-3) samyaktvaM puraskRtam-abhimukhaM kRtaM yena sa samyaktvapuraskRto'bhimukhasamyakrava ityayaH tasmin jIvesampati karaNatrayamaGgIkRtya sAmAyikalAbhadRSTAntAnabhidhitsurAha pllggirisrimovl-piviiliyaa-puris-ph-jrmgdiyaa| koDaba-jala-vasthANi pa-sAmAipalAmadiTuMtA // 107 // % %% 4 JanEducation iran Furune Fersonals ... sAmAyika-karaNe lAbha: ~247 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1205-1206], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / upauvAta prata niyati ALIRAAS . dRSTAntA satrAka dIpa anukrama H iha sAmAyikalAme nava dRSTAntAH,, tadyathA-prathamaH pasyakadRSTAntaH 1 dvitIyo girisaridupaladRSTAntaH 2 tRtIyaH pipIlikAdRSTAntaH 3 caturthaH puruSahaSTAntaH4 pAzcamaH pathadRSTAntaH 5SaSTho jvaragRhItadRSTAntaH 6 saptamaH kodravahaSTAntaH | aSTamo jaladRSTAntaH 8 navamo vakharUpaH / tatra prathamapasyakadRSTAntabhAvanA-pasyako nAma lATadeze dhAnyAlayaH, tatra yathA kazcit mahApalye dhAnyaM svalpaM svalpataraM prakSipati, pracuraM pracurataraM tata Adatte, tata evaM prahaNanikSepakaraNe kAlAntareNa sa ritIbhavati, evaM karmadhAnyapalye jIvo'nAbhogapravRttena yathApravRttakaraNena svalpaM svalpataramupacinvan prabhUtaM prabhUtataramapacinvan gacchatA kAlena grandhimAsAdayati, punastaM bhindAnasyApUrvakaraNaM samyagdarzanalAbhAbhimukhasyAnivatIti, eSa patyakadRSTAntaH, ekaM ca-"jo pale'imahalle dhannaM pakkhivaiyovathovataraM / sohei bahubahutaraM jhijjai yoveNa kAleNa // 2 // taha kammadhannapalle, jIvo'NAbhogato bahutarAgaM / sohaMtothovataraM, giNhatopAvae gtthiN||2||" (vi.1205-6)atra para AhananveSa dRSTAnto'nupapanno, yatA-saMsAriNo yogavataH pratisamayaM cayApacayAbukkI, tatrAsaMyatasya bahutarasya cayo'lpatara-1 sthApacayaH, ata AgamaH-palle mahaimahalle, kuMbhaM pakkhivai sohaI nAliM / assaMjae avirae bahu baMdhai nijarai thovaM ||1||plle mahaimahalle, kuMbhaM sohei pakkhive nAli / je saMjae pamatte bahunijara baMdhae thovaM ||2||plle mahaimahalle kuMbha sohei pakkhiva na kiMci / je saMjae'pamatte, bahu nijara baMdhA na kiMci // 3 // (zrAva. 35-36-37) tato nAma pUrvamasaMyatasya mithyAdRSTeraviprabhUtatarakarmabandhasya kuto manyidezaprAptisambhavo ! yataH samyaktvAvAptiriti, tadayuktamabhiprAyAparijJAnAt , idaM hi sUtra bAhulyamaGgIkRtya pravRca, prAyeNAsaMyata uttaprakAreNa vabhAti, natu sarva evAsaMyata KARACHCECE // 11 // ~248~ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vi0bhA gAthA ], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata sUtrAMka evameva, tato na kazidoSaH, ukkaM ca-"eyamiha oSavisayaM bhaNiya sabai na evamevatti / assaMjato ya evaM paDuca osasamAvaM tu // 1 // " (zrAva. 38) ayaitadevaM kathamavasIyate yathedaM sUtraM bAhulyaviSayaM na punaH sarva evAsaMyata evameva banAtIti, ucyate, anyathA bandhAbhAvaprasaGgAt , tathAhi-yadi sarva evAsaMyataH sUtroktaprakAreNa karmapudgalopAdAnamAdatte tataH kAlAntare pratidivasaM puruSasahasradazakena rUpyakapazcakagrahaNe ekarUpyakamokSe ca (artha) divasatrayamadhye lakSasya vyavaccheda iva sarvapudgalAnAM jIvagrahaNato'bhAvA prApnoti, tadabhAve ca bandhAbhAvA, bandhayogyakarmapu. dgalAsambhavAt , Aha -"pAvai baMdhAbhAvo annahA pogglaann'bhaavaato| iyavuhigahaNato te save jIvehiM jujjati // 1 // " (zrAva. 39) atha manyethAH-gRhItapudalAnAmasoyakAlAdRmavazyaM mokSA, pudgalAnAmutkarSato'pyasaveyakAlasthitikatvAt , te ca mucyamAnAH pratisamayaM sarvajIvebhyo'pyanantaguNAH, tataH kathaM pudgalAnAmasambhavato bandhA-10 bhAvaprasaGgaH 1, uktaMca-"mokkhu asaMkhejAto, kAlAto te yajaM jiehito / bhaNiyANaMtaguNA khaluna esa doso| * tato jutto // 1 // " (zrAva. 40) tadetadayuktam , mokSo hi gRhItAnAM kiyatkAlAtikrame bhavati, grahaNaM tvavazyaM prati samayaM pratijIvaM ca sarvajIvebhyo'nantaguNAnAM, tataH kathaM prAkprasaJjitadoSAnavakAza iti, Aha ca-"gahaNamaNaMtANa| na kiM jAyai samaeNa tA kahamadoso ?" // (zrAva. 40 // ) iti, atha bruvIdhAH-evaMrUpastAvadAgamo vijRmbhate 'jAvaNaM * esa jIve eyai veyai calai phaMdai ghaTTai khudabhai udIrai taM taM bhAvaM pariNamai tAva sattavihabaMdhae vA avihaMbaMdhae vA vihadhae vA egavihabaMdhae cA, no ghevaNaM abaMdhae siyA (vyAkhyA. sU.) iti, tathA saMsAro'pi pratisamaya ESSASSAGE dIpa anukrama H ~249~ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vibhA gAthA [1207,1222,1223], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / podAta- niyuktiH | grandhipA prata sUtrAMka // 114 // - dIpa anukrama H bandhakasattvasaMmRtirUpA pratyakSata evopalabhyate, tata AgamaprAmANyAtsaMsAradarzanAcama tathA bhUyasAmanantAnAM pudgalAnAM grahaNaM yathA bandhayogyakarmapudgalAsambhavato bandhAbhAvaprasaGga iti, ukkaM ca-"AgamasaMsArAto, na tahANatANa nahaNaM ptisaMbhavaH tu| (zrAva. 41) iti, nanu yadyevaM samyaktvAderapi pratipAdaka Agamo vartate, "sammattami ulaDhe paliyapuhutteNa sAvato 4 hohocaraNovasamakhayANa sAgara saMkhatarA hati // 1 // evaM aparivaDie sammatte devamaNuyajammesu / annavarasaDhivaja egamaveNaM ca savAI ||2||"(vi.1222-3) tathA mokSo'pi samyaktvAdiguNaghAtinAM karmapudgalAnAM siddhaeva, samyaktvAdi-1 guNAnAM svagatAnAM svasaMvedanataH paragatAnAM tvanumAnato darzanAt, tato Agamato mokSAcca prAcInameva sUtramoghaviSayaM kiM nAmyupagamyate', evaM hyaniSTakalpanAparihAraH pUrvasUrikRtavyAkhyAnabahumAna (ca) tadhumAne ca sarvajJAjJArAdhanaM,tasmAtadeva vyAkhyAnaM samIcInamiti ghaTate grandhidezaprAptiriti na kazciddoSa, uktaMca-"AgamamoksAja na kiMci visesavisayataNeNa suttassa / to jAviha'saMpaJcI na ghaDai tamhA adoso u||1(shraav.42) iti bhAvitaH palyakadRSTAntaH, kathaM punaranAbhogataHpracuratarakarmakSaya iti girisaridupaladRSTAnta ucyate-gireH sarigirisarittasyAmupalA: pASANA girisaridupalAstadvat, iyamatra bhAvanA-yathA girisaritupalA- parasparasannikaNopayogazUnyA api vicivAkRtayo jAyante evaM yathApravRttakaraNato jIvAstathAvidhavicitrakammasthitikA vicitrA iti yathApravRttakaraNato pranthidezaprAptiH, sarka-- "girinaivattaNipattharaSaDaNovammeNa paDhamakaraNeNaM / jA gaMThI kammaThiikkhavaNamaNAbhogato tassa // 1 // (vi.1207) adhunA pipIlikAdRSTAntaH, pipIlikA nAma kITikA, tAsAM kSitI gamanaM svabhAvato bhavati, kAsAMcita svabhAvata eva // 114 // JanEducatunitor Furune Fersonals ... 'samyaktva viSayaka vizada vivaraNa ~250 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1208-1210], mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama sthANyArohaNamaparAsAM ca saJjAtapakSANAM tasmAdapyutpatanamanyAsAM sthANubudhe'vasthAnaM kAsAzcit sthANububhrAt pratyavasarpa Nama, evamiha jIvAnAM kITikAnAM kSitI svabhAvagamanamiva yathApravRttakaraNaM, sthANvArohaNasadRzamaprAptapUrvavAdaparvakaraNaM.. 4|tataH kIlakAdutpatanamiva jIvAnAmanivartikaraNam, anivartikaraNavalena mithyASTiguNasthAnakAdudahatya samyagdRSTi guNasthAnagamanAt, sthANubunAvasthAnasadRzaM granthAvavasthAnaM, sthANubunAdavasarpaNasadRzaM granthidezAtpunarvyAvarttanena dIrgha-1 karmasthitikaraNam , ukaM ca-"khitisAhAviyagamaNaM, thANUsaraNaM tato samuppayaNaM / ThANaM thANusire vA orahaNaM vaa| muiMgANaM ||1||atr 'thANusire vA' iti sthANubune iti draSTavyaM, bunapradeza evaM bhUtalasambaddho nimagnasthANupradezApekSayA zira iva ziro vivakSitam , "khitigamaNaMpiva paDhamaM thANUsaraNaM va karaNamappuvaM / uppayaNaMpiva tatto, jIvANaM karaNamaniyatrI ||2||thaannuv gaMThideso gaMThiyasattassa tatva'vatthANaM oyaraNaMpiva tatto puNovi kmmtttthitivivhii||3||"(vi01208-50) atra 'thANuva' iti sthANuvunamivetyarthaH / samprati puruSadRSTAntaH yathA kecana trayaH puruSAH mahAnagarayiyAsaba mahATavIM prapannAH sudIrghamadhyAnamatikAmantaH kAlAtipAtamIravo bhayasthAnamADhaukamAnAH zIghrataragatayo gacchantaH purastAdubhayataH samutkhAtakaravAlapANI dvau taskarAvAlokya teSAmekaH pratIpamanuprayAtaH aparastu tAbhyAmeva gRhItaH anyastu tI dvApyati kramyaSTaM nagaramanuprApta ityepa dRSTAntaH, ayamupanayaH-iha saMsArATavyAM puruSAkhayaH saMsAriNaH kalpyante, panthAH kammasthitizAratidIrghA, bhayasthAnaM granthidezA, dvau taskarau rAgadveSau, tatra pratIpagAmI yo yathApravRttikaraNena granthidezamAsAdya punaraniollepariNAmaH san karmasthitimuskRSTAmAsAdayati, taskaradvayAvaruH prabalarAgadveSodayo grandhikasattvaH, abhilapinagarAnu CCCA-1-44 A.sU.20 JanEducation. itemaal ~2514 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [107], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1211-1214], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / / prata satrAka la +X upodAta- pAso'pUrvakaraNato rAgadveSacArAvapAkRtyAnivartikaraNenAvAsasamyagdarzanA, uca-"jaha vA tiNi maNUsA jaMtaNDavipahA 107 niyukti sabhAvagamaNeNaM / velAikamabhIyA turaMti pattA ya do corA // 1 // daI maggataDatthe, te ego maggato pddiniytto| viDatosamyaktvA gahito taito samaito puraM patto // 3 // aDavI bhavo maNUsA jIvA kammahiI paho dIho / gaMThI ya bhayadvANaM rAga-1|2|| tidRssttaa115|| dosA ya do corA // 3 // bhaggo ThiiparivuDDI, gahito puNa gaMThio gato tito| sammattapuraM evaM joijA tiNNi karaNANi / mtAH Iman"(vi.1211-4) atra para Aha-nanu pranthibhedaM kRtvA samyagdarzanamupadezato labhate utAnupadezataH, ucyate, ubhayathApi kAlabhate, kathaM, payaH paridhaSTapuruSatrayavat , tathAhi-yathA kazcitpathaH paribhraSTapuruSa upadezamantareNaiva paribhramana svayaM panthA-13 namAsAdayati, kazcinu paropadezena, aparastu nAsAdayatyeva, evamihApyatyantamanaSTa satpatho jIvo yathApravRttakaraNataH saMsArATavyAM paribhraman kazcit granthimAsAdyApUrvakaraNena tamatikramyAnivartikaraNamanuprApya svayameva samyagdarzanAdirUpaM nirvANapurapanthAnaM labhate, kazcitparopadezAd, aparastu pratIpagAmI granthikasattvo vA naiva labhate iti / sampati jvaradRSTAntaH, yathAjvaraH kazcitsvayamevAti kazcid bheSajopayogena kazcinnavApaiti, evamihApi mithyAdarzanamahAjvaro'pi kazcitsvayamevApati, kazci-15 darhadvacanabheSajopayogAd, aparastu tadauSadhopayoge'pi nApaiti / kodravadRSTAntaH, yathA kepAzcit kodravANAM mdnbhaavH| svayameva kAlAntarato'paiti, keSAJcid gomayAdiparikarmato'pareSAM tathAparikarmaNAyAmapi nApati, evaM mithyAdarzana-3 bhAvo'pi keSAzcitsvayameva vinAzamupayAti, apareSAmupadezaparikarmataH, anyeSAM tu na sarvathA'paiti, yo'pi ca svayamapadezaparikarmaNAto vA'paiti so'pyapUrvakaraNabalena, tathAhi-sa jIvo'pUrvakaraNena zuddhAzuddhAzuddhamadanakodbhavanidarza-17 dIpa anukrama H CV . ~252 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [107 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1215-1217, 1220, 1221], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Jan Education international nena mithyAtvaM mithyAdarzanasamyagmithyAdarzanasamyagdarzanabhedena tridhA vibhajate, tathA cokam - "mayaNA daranivaliyA | nivaliA va jaha kohavA tivihA / taha micchattaM tivihaM pariNAmavaseNa so kuNai // 1 // (vi. 1220 ) tato'nivarttikaraNavizeSAt samyaktvaM prApnoti, evaM karaNatrayayogavato bhavyasya samyagdarzanaprAptiH, abhavyasyApi kasyacidyathApravRttikaraNato granthimAsAdyAIdAdivibhUtisandarzanataH prayojanAntarato vA pravarttamAnasya zrutasAmAyikalAbho bhavati, na zeSasAmAyikalAbha:, uktaM ca- "nAsei sayaM va parikammato va jaha kodavANa mayabhAvo / nAsaha taha micchamao, sayaM va parikammaNAe vA // 1 // apyuSeNa tipuMjaM, micchattaM kuNai kodavovamayA / aniyaTTIkaraNeNa u so sammadaMsaNaM laddaD // 2 // titthaMkarAipUrya, dahuM aNNeNa vAvi kajjeNaM / suyasAmAiyalaMbho hoja abhavassa gaMthiMmi // 3 // " (vi. 1215-7) samprati jaladRSTAntaH, yathAhi jalaM malinamarddha vizuddhaM zuddhaM ceti tridhA bhavati, evaM darzanamapi mithyAdarzanAdibhedena apUrvakaraNatastridhA karoti, evaM vastradRSTAnte'pi bhAvanA kAryA, Aha ca "jaha veha kiMci maliNaM, darasuddhaM suddhamaMbu vatthaM vA / evaM pariNAmavasA, karei | so daMsaNaM tivihN|| 1 // " (vi.1221) samprati prAsaGgikamucyate evaM samyagdarzanalAbhottara kAlamavazeSakarmmaNaH palyopamapRthaktva| sthitiparikSayottarakAlaM dezaviratiravApyate punaH zeSAyAH saGkhyeyeSu sAgaropameSu sthiterapagateSu sarvaviratiH, tadanantaramavazeSasthiterapi saGkhyeyeSveva sAgaropameSu kSINeSu upazamazreNiH, tadanantaraM bhUyo'pyavaziSTasthiteH saGkhyeyeSu sAgaropameSvapagateSu kSapakazreNiriti, iyaM ca dezaviratyAdiprAptiretAvatkAlato devamanuSyeSUtpadyamAnasyApratipatitasyotkarSato draSTavyA, anyathA anyatarazreNirahitasya samyaktvAdiguNaprAptirekabhavenApyaviruddheti bhaNitamAnuSaGgikamidAnIM yadudayAt samyaktvasAmA For Prvate & Personal Use Orty 253~ Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [108], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1226,1227], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAka NCREGA - dIpa anukrama H upodghAta-IIyikAdilAbho na bhavati saJjAto vA'paiti tAniha AvaraNarUpAn kaSAyAn pratipAdayazAha, yadivA yadukaM 'kaivalyazA-II niyuktiH18|nalAbho nAnyatra kaSAyakSayAditi, te kaSAyAH ke? kiMsajhAkA vA! ko vA kasya samyaktvAdisAmAyikasyAvaraNa ARTI ko vA khalu kasyopazamAdikrama itymumrthmbhighitsuraah||116|| | vArakAH paDhamiluANa udae niyamA saMjoyaNAkasAyANaM / sammaIsaNalaMbhaM bhavasiddhIyAvina lahaMti // 108 // prathamA eva prathamelukAH, dezIvacanametat , yathA 'paDhamelA estha ghare'tyAdi, teSAM prathamelukAnAm-anantAnuvandhinAM|| IodhAdInAM teSAM prAthamyaM samyaktvAkhyaprathamaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA, udaya:-udayAvalikApraviSTAnAM tatpada-14 galAnAmatasAmarthyatA tasminnudaye, niyamena asya padakha vyavahitapadena saha sambandhaH taM ca darzayiSyAmaH, sampati / panaH prathamelakA eva vizeSyante, kiMviziSTAnAM prathamellukAnAm / karmaNA tatphalabhUtena vA saMsAreNa saha saMyojayanti jIvamiti saMyojanAH, uktaMca-"khavaNaM paDuca paDhamA paDhamaguNavighAiNoti se (vA) jmhaa| saMjoyaNA kasAyA bhavAdisaMjoyaNAto y||" (vi.1226) te ca kapAyAca saMyojanAkaSAyAH, 'kaSAyA' iti kAnti-parasparaM hiMsanti prANino'sminniti kapa-saMsAra karma vA tataH kapa:-karma bhavovA tasya Ayo-ThAbho yebhyaste kaSAyAH, athavA kapa-saMsAramAyayanti-gamayanIti kaSAyAH, Aha ca-"kamma kaso bhavo vA kasamAto siM jato kasAcA to| kasamAyayaMti va jato gamayaMti kasaM kasA-II yti1||"vi.1227) teSAM prathamellukAnAM saMyojanakapAyANAmudaye kim -niyamena samyak-aviparItaM darzanaM samyaga-13 darzanaM sasva lAbha:-prAptiH sambagdarzanalAmA, mave siddhiryeSAM te mavasiddhikAH, sarveSAmeva bhave sati siddhirbhavati tataH kiM %ACARRIER JanEducation ireomal For a From Us ... kasya kaSAyasya udaye kasya alAbhaH vartate? ~2544 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 109, 110], bhASyaM [-] vi0 bhA0gAthA [ 1232, 1233], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Jan Educator bhavagrahaNena ?, satyametat, kevalaM bhavagrahaNAdiha tadbhavo gRhyate, tadbhavasiddhikA api na labhante, kiM punaH parIttasaMsA| riNaH abhavyA veti // uktAH samyaktvasyAvaraNabhUtAH kaSAyAH, samprati dezaviratyAvaraNabhUtAn tAn pratipAdayati-kasAyAda, apacakkhANanAmaghejjANaM / sammadaMsaNalaMbhaM, virayAvirahaM na u lahaMti // 109 // dvitIyAzca te kaSAyAzca dvitIyakaSAyAsteSAM dvitIyatA dezaviratilakSaNadvitIyaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA, udaye, 'pratyAkhyAnanAmadheyAnAM na vidyate dezataH sarvato vA pratyAkhyAnaM yeSUdayaprApteSu te'pratyAkhyAnAH, sarvaniSedhavAcI naJ, Aha ca - " dekho va jato, paJcakkhANaM na jesimudaeNaM / te appaccakkhANA sabanisehe mato'kAro // 1 // " (vi. | 1232) apratyAkha. ( nA iti nAmadheyaM yeSAM te'pratyAkhyAnanAmadheyAsteSAmudaye, samyagdarzanalAbhaM, bhavyA labhanta iti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSo viratAvirativizeSakatuzabdasaMsUcito draSTavyaH, Aha ca - "samma saNalaMbhaM, lahiMti bhaviatti vikaseso'yaM / vizyAviraivisesaNatusa dasaMlakkhito'yaM ca // 1 // " (vi. 1233 ) tathA viramaNaM virataM tathA na viratiraviratirvirataM cAviratizca viratAviratirdezaviratirityarthaH tAM natu labhaMte, tuzabdAt samyagdarzanaM tu ubhaMte iti bhAvaH // atha tRtIyasya sarvaviratiguNasyAvArakAn tRtIyakapAyAnAha kasAyAdae, paJcakkhANAvaraNanAmadhejANaM / desikadesavirahaM carittarlabhaM na u lahaMti // 110 // sarvaviratilakSaNatRtIyaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA tRtIyAste ca te kaSAyAzca tRtIyakapAyAsteSAmudaye, kiMviziSTAnAmityAha-AvRNvantItyAvaraNAH, 'krudrahula'miti karttaryanad, pratyAkhyAnaM sarvaviravilakSaNaM tasyAvaraNAH pratyAkhyAnAva For Pruate & Personal Use Orty ~ 255 ~ Janelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [111], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1235], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka // 117 // - * kAraNAH pratyAkhyAnAvaraNA iti nAmadheyaM yeSAM te pratyAkhyAnAvaraNanAmadheyAH teSAM, nandapratyAkhyAnanAmadheyAnAmudaye pratyA-18 khyAnaM nAstItyuktaM, natrA pratiSiddhatvAt, ihApi cAvaraNazabdena pratyAkhyAnapratiSedha evAbhidhIyate, tataH ka eSAM prativi-nAthAkhyAtadoSaH, ucyate, tatra naJ sarvaniSedhavacanaH, iha punarAGmayodAyAmISadarthe veti, IpanmaryAdayA vA''vRNvantItyAvaraNA- cAritrAvA stataH sarvaviratiniSedha evAyamAvaraNazabdo varttate, na dezaviratinipedhe iti mahAna vizeSaH, Aha ca-"savaM paJcakkhANaM,18/109-111 bareMti te jaMna desameeNaM / pacakkhANAvaraNA AmajjAdIsadatthesu // 1 // " (vi.1235) dezazca ekadezazca dezaikadezI, tatra deza:-sthUrapANAtipAtAdiH ekadezastu-tasyaiva dRzyavanaspatikAyAcatipAtaH tayordezaikadezayoviratiH-nivRttistAM, labhaMte iti vAkyazeSaH, atrApi vAkyazeSaH 'carittalaMbha nau lahaMtI'tyatra tuzabdopadAnAlabhyate, yata Aha-'caritte'tyAdi, 'ghara 8 gatibhakSaNayoH' caranti-gacchantyaninditamaneneti caritraM, 'khanasahalUdhUvariti itrapratyayaH, caritrameva cAritraM, kimukta bhavati ?-anyajanmopAttASTavidhakarmasaJcayApacayAya caraNa-sarvasAvadhayoganivRttirUpaM cAritramiti tasya lAbhazcAritralAbhastaM na tu labhante, tuzabdAt dezaikadezaviratiM tu labhante paveti // amumevArtha saGgRhya vibhaNipustathA caturthakaSAyANAM yathAkhyAtacAritrAdivighAtitvaM ca didarzayiSurAha- . mUlaguNANaM laMbha, na lahaDa mUlaguNaghAiNo udae / saMjalaNANaM udae na lahai caraNaM ahakkhAyaM // 111 / / iha samyaktvaM mahAvratAmyaNuvratAni ca mUlabhUtA guNAH mUlaguNAH, uttaraguNAdhArA ityarthaH, teSAM mUlaguNAnAM lAbha na labhate-na pAmoti, kadetyAha-mUlaguNAn ghAtayituM zIlaM yeSAM te mUlaguNaghAtinaH teSAM mUlaguNaghAtinAm-anantAnuva dIpa anukrama H sa ~256~ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRtti:) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [112, 113], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH madhyapratyAkhyAnakaSAyapratyAkhyAnAvaraNAnAM dvAdazAnAM kaSAyANAmudaye, tathA sam-ISatparIpahAdisampAte cAritriNamapi | jvalayantIti sacalanAH krodhAdayasteSAmudaye na labhate caraNaM cAritraM, kiM sarvameva 1, netyAha- 'yathAkhyAtaM' yathaiva tIrtha| karagaNadharairAkhyAtamakaSAyaM bhavati cAritramiti tathaiva yat tad yathAkhyAtam, akaSAyamityarthaH, sakaSAyaM tu ubhate eva // na ca yathAkhyAta cAritramAtropaghAtina eva saJcalanAH, kintu zeSacAritra dezopaghAtino'pi tadudaye zeSacAritrasthApi dezato'ticArasambhavAt tathA cAha saddevi ya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoMti / mUlacchejaM puNa hoi bArasahaM kasAyANaM // 112 // sarve'pi AlocanAdicchedaparyantaprAyazcittazodhyA apizabdAt kiyanto'pi aticaraNAnyavicArAH - vAritraskhalanavizeSAH samjvalanAnAmevodayato bhavanti, tuzabda evakArArthaH, dvAdazAnAM punaH kaSAyANAmudayato mUlacchedyaM bhavati, mUlena-aSTamasthAnavarttinA prAyazcittena chidyate- apanIyate yat doSajAtaM tat mUlacchedyam, azeSacAritrocchedakArIti bhAvaH, punaH zabdaH prakrAntArthavizeSaka eva bhavati dvAdazAnAmanantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalakSaNAnAM kaSA| yANAmudaye, athavA mUlacchedyaM doSajAtaM yathAsambhavato yojyate, tadyathA- pratyAkhyAnAvaraNa kapAyacatuSTayodaye sarvavirati rUpasya cAritrasya mUlacchedyaM sarvanAzarUpaM doSajAtaM bhavati, apratyAkhyAnakaSAya catuSTayodaye dezaviraticAritrasya, anantAnubandhikapAyacatuSTayodaye tu samyaktvasyeti // yatazcaivamataH bArasavihe kasAe, khaie ubasAmie va jogehiM / labbhai paricalaMbho, tassa visesA ime paMca // 113 // For Prate & Personal Use Offy ~ 257 ~ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 114,115], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuktiH // 118 // dvAdazavidhe - dvAdazaprakAre'nantAnubandhyAdibhedabhinne kaSAye - krodhAdirUpe 'kSapite' vidhyAtAgnitulyatAM nIte 'upazamite' bhasmacchannAgnikalpatAM prApite vAzabdAt kSAyopazamike ca- arddhavidhyAtajvalanasamatAmupanIte yogeH- manovAkkAyalakSaNaiH prazastairhetubhUtaiH, kiM ?-labhyate cAritralAbhaH, tatra kSayata upazamataH kSayopazamatazcAdyAni trINi labhyante, sUkSmasa| mparAyayathAkhyAtacAritre punaH kSayata upazamato vA, na tu kSayopazamataH, uktaM ca- "khayato vA samato vA, khatovasamato va tiNNi umbhanti / suhumAhakkhAyAI khayato samato va nannatto // 1 // " (vi. 1257) 'tasya' cAritrasya sAmAnya rUpasya, na tu dvAdazavidhakapAyakSayAdijanyasyaiva, vizeSA-bhedA ime vakSyamANAH paJca // tAnevAha sAmAttha paDhamaM cheovadvAvaNaM bhave bIyaM / parihAravimuddhIaM, muhamaM taha saMparAya ca // 114 // tattoya akkhAyaM khAyaM sarvabhi jIvaloyammi / jaM cariUNa suvihiyA, varcata'yarAmaraM ThANaM // 115 // samo rAgadveparahitatvAd ayo- gamanaM samAyaH, eSa dhAnyAsAmapi sAdhukriyANAmupalakSaNaM, sarvAsAmapi sAdhukriyANAM rAgadveSarahitatvAt, samAyena nirvRttaM samAye bhavaM vA sAmAyikaM, yadvA samAnAM - jJAnadarzanacAritrANAmAyo - lAbhaH samAyaH samAya eva sAmAyika, vinayAderAkRtigaNatayA 'vinayAdibhya' iti svArthe ikaNU, tacca sarvasAvadyaviratirUpaM, yadyapi ca sarvamapi cAritramavizeSataH sAmAyikaM tathApi chedAdivizeSairvizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate, prathamaM | punaravizeSaNAt sAmAnyazabda evAvatiSThati, tacca dvidhA- ityaraM yAvatkathikaM ca tatretvaraM bharatairAvateSu prathamapazcimatIkaratIrtheSu anAropitamahAtratA zaikSakasya vijJeyaM yAvatkathikaM pratrajyApratipattikAlAdArabhyAmANoparamAt, tacca mahA ... cAritrasya bhedAnAM varNanaM For Pruate & Personal Use Only ~ 258~ aticArahetuH cAritrabhedAH 112-15 // 218 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM , niyukti: [114,115], bhASyaM H, vibhA gAthA [1262-1267], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka SACRECAS dIpa anukrama videhatIrthakaratIrtheSu bharatairAvatabhAnimadhyadvAviMzatitIrthakaratIrtheSu ca sAdhUnAmavasevaM, teSAmupasthApanAyA abhAvAt, uktaM ca-18 "sabamiNaM sAmAiya chayAiviseruo puNo bhinnaM / avisesiya sAmAiya Thiyamiha sAmannasannAe // 1 // sAvajjajogaviraiti tatya sAmAiyaM duhAtaM ca / itaramAvakahatiya paDhamaM paDhamaMtimajiNANaM ||2||tityesu aNAroviyavayassa sehassa yevakAlIyaM / sesANamAyakahiyaM titthesu videhayANaM ca ||3||"(vi.1262-4) nanu cetvaramapi sAmAyika karomi bhadanta ! sAmAyika yAva-13 jIva' mityevaM yAvadAdurAgRhItaM, tata upasthApanAkAle tatparityajataH kathaMnapratijJAbhaGgaH, Aha ca-"naNu jAvajIvAe ittariyapi gahiyaM muyaMta sA hoi paiNNAlovo, jahAvakahiyaM muyaMtassa // 1 // " (vi.1265) ucyate-nanu prAgevotaM-sarvamevedaM cAri-12 tramavizeSataH sAgAyika, sarvatrApi sarvasAvadyayogaviratisadbhAvAt, kevalaM chedAdivizuddhivizeSaivizeSyamANamarthataH zabdAnta-18 ratazca nAnA bhajate, tato yathA yAvatkaSikaM sAmAyikaM chedopasthApanaM vA paramavizuddhivizeSarUpasUkSmasamparAyAdicAritrAvAptaunaGgamAskandati tathetvaramapi sAmAyika vizuddhivizeSarUpacchedopasthApanAvAptI, yadi hi pravrajyA parityajyate tarhi tadA adyate, na tu tasyaiva vizuddhi vizepacchedopasthApanAvAptI, uktaM ca-"naNu bhaNiyaM sarva ciya, sAmAiyamiNaM visuddhito bhinnN| yajaviraimaiyaM ko vayaloyo visuddhiie?||unnikkhmtobhNgo jo puNataM ciya karei suddhy|snnaamettvisittuN suhumaMpi tassa ko bho ||2||"(vi.1266-7)tthaa chedopasthApanaM bhavet dvitIya,tatra chedaH pUrvaparyAyasya upasthApanA ca mhaavrtessu| pasin cAritre tat chedopasthApanaM, tacca dvidhA-sAticAraM niraticAraMca, tatra niraticAraM yat itvarasAmAyikavataH zaikSasyAro-18 pyate, tIrthAntarasamAntau vA, yathA pArzvanAthatIrthAvarddhamAnasvAmitIrtha saGkAmataH paJcayAmadharmapratipacau,sAticAraM yanmUlaguNa Eden ~259~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 114,115 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1269], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtanirdutiH // 116 // ghAtinaH punarvratoccAraNaM, uktaM ca- "sehassa niraiyAraM titthaMtarasaMkameva taM hojaa| mUlaguNaghAiNo sAiyAramubhayaM ca Thiyakappe // 1 // (vi. 1269) 'ubhayaM ce 'ti sAticAraM niraticAraM ca sthitakalpe - prathamapazcimatIrthakaratIrthe, tathA pariharaNaM parihAraH| tapo vizeSastena vizuddhiryasmin cAritraM tatparihAravizuddhiH, tacca dvidhA - nirvizamAnakaM nirviSTakAyakaM ca, tatra nirvizamAnakA| vivakSitacAritra sevakA nirviSTakAyikA - AsevitavivakSitacAritrakAyAH, tadvyatirekAJcAritramevamucyate, iha navako gaNa| zcatvAro nirvizamAnakAzcatvArazcAnucAriNaH ekaH kalpasthito vAcanAcAryaH, yadyapi ca sarve'pi zrutAtizayasampannAstathApi kalpatvAtteSAmekaH kazcitkalpasthito'vasthApyate, nirvizamAnakAnAM cAyaM parihAra:- "parihAriyANa u tavo jahanna majjho taheva ukkoso| sIuNhavAsakAle bhaNito dhIrehiM patteyaM // 1 // tattha jahanno gimhe cattha chaTTaM tu hoi majjhimao / aTThamamiha | ukkoso eco sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAI, chaDAI dasamacarimago hoi / vAsAmu aTThamAI bArasapajaMtago | neo // 1 // pAraNage AyAmaM, paMcasu gahu dosa'bhiggaho bhikkhe| kappaDiyAi paidiNa kareMti emeva AyAmaM // 4 // evaM chammA| satavaM caritaM parihAragA aNucaraMti / aNucarage parihAriyapayaTThie jAva chammAsA // 5 // kappaTThito vi evaM chammAsa sarva kare i sesA u| aNuparihAragabhAvaM vayaMti kappaThiyattaM vA // 6 // eveso aTThArasamAsapamANo u vannito kappo / saMkhevato viseso visesasu| sAu nAyavo // 7 // kappasamacIeN tayaM jiNakarNaM vA uveMti gacchaM vA / paDivajamANagA puNa, jiNassagAse pavajaMti // 8 // virathayarasamIvAsevagassa pAse va to u annarasa / eesiM jaM caraNaM parihAravisuddhiyaM taM tu // 9 // " (paMcava0 ) athaite parihAravizuddhikAH kasmin kSetre kAle vA bhavanti 1, ucyate, iha kSetrAdinirUpaNArthaM viMzatirdvArANi tadyathA kSetradvAraM 1 kAladvAraM 2 For Pruate & Personal Use Only 260~ sAmAyikAdIti // 119 // www.janelibrary Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 114, 115], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA - ] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH Jan Educa cAritradvAraM 3 tIrthadvAraM 4 paryAptadvAraM 5 AgamadvAraM 6 vedadvAraM 7 kalpadvAraM 8 liGgadvAraM 9 lezyAdvAraM 10 dhyAnadvAraM 11 gaNanAdvAraM 12 abhigrahadvAraM 13 prabrajyAdvAraM 14 muNDApanadvAraM 15 prAyazcittadvAraM 16 kAraNadvAraM 17 niSpratikarmmatAdvAraM 18 mikSAdvAraM 19 pathadvAraM 20, tatra kSetre dvidhA mArgaNA-janmataH sadbhAvatazca tatra yatra kSetre jAtastatra janmato mArgaNA, yatra ca kalpe sthito varttate tatra sadbhAvataH uktaM ca- "khete duddeha maggaNa jammaNato caiva saMtibhAve ya / jammaNato jahiM jAto saMtIbhAvo ya jahiM kappe // 1 // " (paMca. 1485) tatra janmataH sadbhAvatazca paJcasu bharateSu pazca svairavateSu, na tu mahA videheSu, na caiteSAM saMharaNamasti, yena jinakalpikA iva saMharaNataH sarvAsu karmmabhUmiSu akarmabhUmiSu vA prApyerana, | uktaM ca- "khette bhara heravaesa hoMti saMharaNavajiyA niymaa|" (paM.1529) kAladvAre'vasarpiNyAM tRtIye caturthe vA ara ke janma sadbhAvaH paJcame'pi, utsarpiNyAM dvitIye tRtIye caturthe vA janma, sadbhAvataH punaH tRtIye caturthe vA, uktaM ca- "osappiNIe dosuM, jammaNato tIsu saMtibhAveNaM / usappiNi vivarIto, jammaNato saMtibhAve ya // 1 // " (paMca. 1487) notsarpiNyava sappiMNIrUpe caturthArakapratibhAge kAle na sambhavanti, mahAvidehakSetreSu teSAmasambhavAt, cAritradvAre saMyamasthAnadvAreNa mArgaNA, tatra | sAmAyikasya chedopasthApanasya ca cAritrasya yAni jaghanyAni saMyamasthAnAni tAni parasparatulyAni, samAnapariNAmatvAt, | tato'sayalokAkAzapradezapramANAni saMyamasthAnAnyatikramyordhvaM yAni saMyamasthAnAni tAni parihAravizuddhika yogyAni, tAnyapi ca kevaliprajJayA paribhAvyamAnAnyasaGkhveyalokAkAzapradezapramANAni tAni prathamadvitIyacAritrAvirodhIni, teSyapi sambhavAt tataH UrdhvaM yAni saGkhyAtItAni saMyamasthAnAni tAni sUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritrayogyAni, uktaM ca For Prvate & Personal Use Orty ~ 261 ~ www.brary org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra adhyayanaM , niyukti: [114,115], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [-], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / upoddhAta- "tullAna prata sUtrAMka dIpa anukrama "tullA jahannaThANA saMjamaThANANa paDhamabIyANaM / tatto asaMkhaloge garnu parihAriyANA // 1 // teci asaMkhA logA, hA parihAraniyuktiHaviruddhAceva pddhmbiiyaannN| uvaripi tato'saMkhA saMjamaThANA u dohaMpi // 2 // " (paMca.1530-1) tatra parihAravizuddhika- vizuddhiA kalpapratipattiH svakIyeSveva saMyamasthAneSu vartamAnasya bhavati, na zeSeSu, yadA tyatItanayamadhikRtya pUrvapratipanno vivakSyate tadA 81 // 12 // zepeSvapi saMyamasthAneSu bhavet , parihAravizuddhihetukalpasamAyanantaramanyeSvapi cAritreSu sambhavAt , teSvapi ca vartamAna| syAtItanayamapekSya pUrvapratipannatvAvirodhAta , uktaM ca-"saTTANe paDivattI asuvi hoja puvapaDivanno / tesuvi naTuMto so, tIyanayaM pappa vitIe uu||1||"(pNc.1532) tIrthadvAre parihAravizuddhiko niyamAtIdhe pravarttamAna eva sati bhavati, na tUcchede nAnupapattyAM vA, tadabhAve jAtismaraNAdinA, uktaM ca-"titthati niyamatocciya hoi satitthaMmi na uNa tadabhAve / vigae'Nuppanne vA jAissaraNAiehiM tu ||1||"(pNc.1491)pryaaydvaare paryAyo dvidhA-gRhasthaparyAyo yatiparyAyazca, ekaiko'pi | dvidhA-jaghanya utkRSTazca,tatra gRhasthaparyAyo jaghanya ekonatriMzadvarSANiyatiparyAyoviMzatiH,dvAvapicotkarSatodezonapUrvakoTIpramANI, jakaM ca-"eyassa esa neo gihipariyAtojahanna gunntiiso|jtipriyaano vIsA dosuvi ukkosa desUNA ||1||"(pNc. 1494) AgamadvAraM apUrvamAgarma sanAdhIte, yasmAt kalpamadhikRtyocitayogArAdhanata eva sa kRtakRtyatAM bhajate, pUrvAdhItaM tu viznotasikAkSayanimittaM nityamevaikAgramanAH samyak prAyo'nusmarati, Aha ca-"appuvaM nAhijai, Agamameso paDucca taM 8| // 120 kappAjamuciyapagahitajogArAhaNato ceva kykicco||shaapubaahiiyN tu tayaM pAyaM aNusaraha nishcmeveso| egaggamaNo sarva vissoysigaaikhyhej||2||"(pNc.1495-6)veddvaare-prvRttikaale vedaHpuruSavedocA bhavet napuMsakavedo vA, na strIvedaH, striyaaN| % % % + JanEducatun.irtan ~262 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 114, 115], bhASyaM [-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] .21 vi0 bhA0 gAthA [-] mUlaM [- /gAthA - ] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH parihAravizuddhikakalpapratipattyasambhavAd, atItanayamadhikRtya punaH pUrvapratipannazcintyamAnaH savedo vA bhavedavedo vA, tatra | savedaH zreNipratipattyabhAve, upazamazreNipratipattau kSapakazreNipratipattau vA tvaveda iti, uktaM ca "vedo pavidhikAle itthIvajjo ya hoi egyro| puvapaDivannago puNa, hojja savedo avedo vA // 1 // (paMcava. 1497)" kalpadvAre sthitakalpa evAyaM, nAsthitakalpe, 'ThiyakaSpaMmi ya niyamA' iti vacanAt, tatra 'Acelaku 1 desiya 2 sijAyara 3 rAyapiMDa 4 kiikamme 5 / vaya 6 jeThTha 7 paDikamaNe 8 mAsaM 9 pajjosavaNakappe 10 // 1 // (paMca. 1500 ) ityevaMrUpeSu dazasu sthAneSu ye sthitAH | sAdhavasteSAM kalpaH sthitakalpaH, ye punaH - " sejjAyarapiMDaMmI cAujjAme ya purisajeTTe y| kiikammassa ya karaNe cattAri | avaTTiyA kappA // 1 // / ityevaMrUpeSu caturSvavasthiteSu kalpeSu sthitAH zeSeSu cAceLakyAdiSu SaTsu asthitAstatkalpo|'sthitakalpaH uktaM ca- "Thiya aTThito ya kappo, AcelakAipasu ThANesu / sabesu ThiyA paDhamo cauThiya su aTThiyA bIo // 1 // " ( paMca. 1499 ) liGgadvAre niyamato dvividhe'pi line bhavati, tadyathA-dravyaliGge bhAvaliGge ca, ekenApi vinA || vivakSitakalpocita sAmAcAryayogAt, lezyAdvAre tejaHprabhRtikAsu uttarAsu tisRSu vizuddhAsu lezyAsu parihAravizuddhikaM kalpaM pratipadyante, pUrvapratipannaH punaH kathaJcitsarvAsvapi lezyAsu bhavati, tatrApItarAsu avizuddhAsu lezyAsu nAtyantaM saGkliSTAsu varttate, tathAbhUtAsu ca tAsu varttamAno na prabhUtaM kAlamavatiSThate, kintu stokaM, yataH svavIryavazAt jhaTityeva tAbhyo vyAvarttate, adha prathamata eva kasmAtpravarttate ?, ucyate - karmavazAt, ukaM ca "lesAsu visuddhAsu ya paDivajjai tIsu na uNa sesAsu / puyapaDivannato puNa hojA dhAvi kahaMci // 1 // na'vaMtasaMkilidvAsu thovakAlaM ca haMdi iyarAsu / citA For Pruate & Personal Use Offy ~ 263~ janelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [114,115], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [-], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka ITY 4 dIpa anukrama upodAta- takammANa gaI tahAvi viriya phalaM deha // 2 // " (paMca. 1503-4) thAnadvAre dharmadhyAnena pravardramAnena parihArika kalpaparihAraviniyuki pratipadyate, pUrvapratipannaH punarAtaraudrayorapi bhavati, kevalaM prAyeNa niranubandhaH, Aha ca-"zANamivi niyameNa paDivajA zuddhika so pavahamANeNaM / iyaresu'vi jhANesuM puSapavano na paDisiddho // 1 // evaM ca kusalajoge uddAme tibakammapariNAmo // 12 // roha su'vi bhAvo, imassa pAyaM niraNubandho // 2 // " (paMca. 1505-6) gaNanAdvAre jaghanyatastrayo gaNAH pratipadyante, utkarSataH zatasayA, pUrvapratipannA jaghanyata utkaSeto vA zatazaH, puruSagaNanayA jaghanyataHpratipadyamAnAH saptaviMzatirutka-1|| pataH sahasra, pUrvapratipakSakAH punarjaghanyataH zatazaH utkarSataH sahasrazA, Aha ca-"gaNato tinneva gaNA jahanna paDivatti sayasa ukosA / ukkosa jahanneNaM sayasociya puvapaDivannA // 1 // sattAvIsa jahannA, sahassamukkosato ya pddivttii| sayaso sahassaso yA, paDivanna jahanna ukosA // 2 // " (paMca. 1534-5) anyacca-yadA pUrvapratipannakalpamadhyAdeko nirgacchati anyaH pravizati tadonaprakSepe pratipattI kadAcideko'pi bhavati pRthaktvaM vA, pUrvapratipanno'pyevaM bhajanayA kadAcidekA prApyate pRthaktvaM vA, ukaMca-"paDivajamANa bhayaNAe~ hoja eko'vi UNapakkheve / purvapaDibancayAvi ya, bhaiyA ekko puhattaM vA ||1||"(pNc. 1536) abhigrahadvAre abhigrahAzcaturvidhAH, tadyathA-dravyAbhigrahAH kSetrAbhigrahAH kAlAbhigrahA hai bhAvAbhigrahAca, ete cAnyatra carcitA iti na bhUyazcaya'nte, tatra parihAravizuddhikasyaite'bhigrahA na bhavanti, yasmAdetasya / // 12 // kalpa eva yathoditarUpo'bhigraho vartate, ukaM ca-"davAIya abhiggaha, vicittarUvA na hoti puNa keii| eyarasa jAva kappo kappociya'bhiggaho jeNaM // 1 // eyaMmi goyarAI niyayA niyameNa niravavAdA yA tappAlaNaM ciya paraM eyassa visu Eduaren ~2640 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [114,115], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / * prata % sUtrAMka 44-25-% dIpa anukrama ddhiThANaM tu||2||"(pN. 1509-11) pravajyAdvAre nAsAvanya pravAjayati kalpasthitireSetikRtvA, Aha ca-"pavAve| na eso anrbha kappaTiiti kAUNaM / (paM. 1510) upadezaM punarvathAzakti prayacchati, muNDApanAdvAre'pi nAsAvanya muNDayati, atha pravajyAnantaraM niyamato muNDanamiti pramajyAmahaNenaiva gRhItamataH kimarthamidaM pRthaga dvAra , tadayuktaM, pravrajyAnantaraM niyamato muNDApanasthAsambhavAd, ayogyasya kathaJcittAyAmapi pravajyAyAM punarayogyatAparijJAne muNDApanA'yogAt, tataH pRthagidaM dvAramiti / prAyazcittavidhidvAre manasA'pi sUkSmamapyaticAraM prAptasya niyamatazcaturgurukaM prAyavisaM, yato'sya kalpa ekAgratAmadhAnastatastadle gurutaro doSa iti / kAraNadvAre-kAraNaM nAma Alambana, tatpunaH suparizuddha jJAnAdikaM, taccAsya na vidyate yena tadAzrityApavAdapadasevitA syAt , eSa hi sarvatra nirapekSaH kliSTakarmakSaya* nimittaM prArabdhameva svaM kalpaM yathoktavidhinA samApayan mahAtmA vartate, kaMca-"kAraNamAlavaNamo taM puNa nANAiyaM suparisuddhaM / eyassa taM na vijai uciyaMtapasAhaNA pAyaM // 1 // savattha niravaikkho, ADhataM ciya daDhaM smaannito| | vaTTA esa mahApA, kilihakammakkhayanimittaM ||2||(pN. 1517-8)" niSpratikarmatAdvAre eSa mahAtmA niSpatika mazarIro'vimalAdikamapi kadAcinnApanayati, na ca prANAnti ke'pi samApatite vyasane dvitIyapadamAsevate, ukaM ca "nippaDikammasarIro acchimalAIvi nAvaNei syaa| pANaMtieviya tahA vasaNaMmi na vaTTae bIe // 1 // appabahuttAlodAyaNavisayAtIto u hoi pasatti / ahavA suhabhAvAto bahugaM eyaMciya imassa // 2 // (paM. 1519-20)" bhikSAdvAre pathAdvAreca bhikSA vihArakamazcAsya tRtIyasyAM pauruSyo bhavati, zeSAsu ca pauruSISu kAyotsargoM, nidrA'pi cAsyAspA draSTacyA, SPECACAUCRACK For a From Us ~265 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [114,115], bhASyaM , vibhA gAthA [1278], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / sUkSmasaMpa prata sUtrAMka CA dIpa anukrama upodAta- yadi punaH kathamapi javAbalamasya parikSINaM bhavati tathApyeSo'viharannapi mahAbhAgo na dvitIyapadamApadyate, kintu tatraiva niyuktiH yathAkalpamAtmIyayogaM vidadhAtIti, rakaM ca-"taiyAe porisIe bhikkhAkAlo vihArakAlo u / sesAsu u ussaggo 8 dipAya appA ya niddeti // 1 // jaMghAvalaMmi khINe aviharamANou navIamAvaje / tattheva ahAkappaM kuNai ya joga mahAbhAgo| // 12 // M // 2 // " (paM. 1521-2) ete ca parihAravizuddhikA dvividhAH, tadyathA-isvarA yAvatkathikAca, tatra ye kalpasamAptyanantaraM tameva kalpaM gacchaM vA samupayAsyanti te itvarAH, ye punaH kalpasamAtyanantaramavyavadhAnena jinakalpa pratipatsyante te yAvatkadhikAra, ukkaM ca-"ittariya therakappe, jiNakappe aavkhiytti|" (paM.1523) atra sthavirakalpamupalakSaNaM svakalpe ceti draSTavyaM, tatretvarANAM kalpaprabhAvAdeva devamanuSyatiryagyonikakRtA upasargAH sadyoghAtinaH AtaGkA atIvAviSahyAzcAtIva | vedanA na prAduSpanti, yAvatkathikAnAM punaH sambhaveyurapi, te hi jinakalpaM pratipatsyamAnA jinakalpabhAvamanuvidadhati, |jinakalpikAnAM copasargAdayaH sambhavantIti, uktaM ca "ittariyANuvasamgA AyaMkA veyaNA ya na hvNti| AvakahiyANabhaiyA" iti ||(pN. 1526) 'suhama taha saMparAyaM ceti tathetyAnantarye gAthAbhanabhayAd vyavahitasyopanyAsaH, sUkSmamityanu svAro'pyalAkSaNikA, sUkSmasamparAyaM caturtha cAritraM,tatra saMparyeti saMsAramaneneti samparAyA-kaSAyodayaH sUkSmo-lobhAMzAvizeSa: samparAyo yatra tat sUkSmasamparAya, tacca dviSA-vizuzamAnakaM saGktizyamAnakaMca, tatra vizubamAnakaMkSapakazreNimu- pazamazreNiM vA samArohatA, savizvamAnakaM tUpazamazreNitaHpracyavamAnasya, uUMca-"seTiM vilamagato taM vimugjhamANaM | to bhyNtss|vh saMkilistramANaM pariNAmavaseNa vizeSa // 1 // " (vi.1278) vaco a ahakkhAya'mityAdi, tatazca-sUkSma-18 Acc 122 // JanEducatun.irtan For a From Us ~266~ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [116], bhASyaM H, vibhA gAthA [1285-1286], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / SSC prata sUtrAMka H dIpa anukrama KASTECARISMAX-RS samparAyAntaraM 'athAkhyAtam' apazabdo yathArthe AGmamividhIyAthAtathyena abhividhinA payat khyAtaM kathitama-1 kaSAyaM cAritramiti tat ayAkhyAtaM, ukkaM ca-"ahasado jAha'tthe AunabhivihIeN kahiyamakkhAyaM / caraNamakasAyamapUditaM tamahakkhAyaM jahakkhAyaM // 1 // " (vi.1279) yathAkhyAtamiti dvitIyaM nAma, tasyAyamanvarthaH-yathA sarvasmin jIvaloke khyAtaM-prasiddhamakaSAyaM bhavati cAritramiti tathaiva yat tadyathAkhyAtaM, tathA cAha-khyAtaM-prasiddhaM sarvasmin jIvaloke, yat kathaMbhUtamityAha-yaccaritvA-Asevya zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAM te suvihitA:-susAghavo vrajantyajarAmaraM-na |vidyate jarA yatra tadajaraM na ghiyate prANI yatra tadamaram , acUmatyayo bAhulakAt, ajaraM ca tadamaraM ca ajarAmaraMmokSalakSaNaM sthAnaM, idaM ca dvidhA, tadyathA-chAnasthikaM kaivalikaM ca, tatra chAnasthikamupazAntamohaguNasthAne kSINamohaguNasthAnake vA, kaivalikaM sayogikevalibhavaM ayogikevalibhavaM ca / iha sUkSmasamparAyaM yathAkhyAtacAritraM ca upazamakSayalabhyamataH karmopazamakramapradarzanArthamAha aNa-dasa-napuMsi-sthIveya-chakaM ca purisaveyaM ca / do do egaMtarie, sarise sarisaM uvasameha // 116 // iha upazamazreNiprArambhako bhavatyamamattasaMyata eva, anye tvaviratadezaviratapramattasaMyatApramattasaMyatAnAmanyatama iti.[4 upazamazreNiparyavasAne svapramattasaMyatapramattasaMyatadezaviratAviratAnAmanyatamaH, uktaM ca-"uvasAmagaseDhIe paTThavago appamattavirato u / pajavasANe so vA hoi pamatto avirato vA // 1 // anne bhaNaMti avirayadesapamatcApamattavirayANaM / annayaro paDivajaha saNasamaNammi u niyaTTI // 2 // (vi.1285-6)sa cetthamupazamazreNimArabhate-'aNa'tti 'aNaraNe tyAdi 464 Jankaucson treet ~267~ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [116], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [1285-9286], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuktiH | // 123 // daNDakadhAtuH, aNantIva - avikalahetutvenAsAta vedyaM narakAdyAyuSkaM ca zabdayantyAkArayantItyaNAH - AdyAH krodhAdayazcasvAraH kaSAyAH, athavA 'padaikadeze padasamudAyopacArAd aNa' ityanantAnubandhina iti draSTavyaM tatrAsau pratipattA prazasteSvadhyavasAyeSu varttamAnaH prathamaM yugapadantarmuhurttamAtreNa kAlenAnantAnubandhinaH krodhAdInupazamayati, tato darzanaM darzastaM darzanaM taca trividhaM tadyathA - mithyAdarzanaM samyagmithyAdarzanaM samyagdarzanaJca, etAni trINyapi yugapadantarmuhUrttamAtreNopazamayati, evaM sarvatra yugapadupazamakAlo'ntarmuhUrtta pramANa eva draSTavyaH, yadi puruSaH prArambhakaH tato 'napuMsa' ti anudIrNamapi napuMsaka vedamantarmuhUrttenopazamayati, tataH strIvedaM, tadanantaraM hAsyaratyaratizokabhaya jugupsAlakSaNaM hAsyaSahUM, tataH puruSavedam, atha strIprArambhikA tataH prathamaM napuMsakavedamupazamayati, pazcAt puruSavedaM tadanantaraM hAsyAdipaGkaM atha napuMsakaH prArambhakastato'sAvanudIrNamapi prathamaM strIvedamupazamayati tataH puruSaM vedaM tadanantaraM khIvedam, tataH hAsyAdiSaTkaM tato napuMsakavedamiti, 'do do egaMtarie' ityAdi, itaUrddha dvau dvau -krodhAdyo ekAntaritau-saMjvalana krodhAntaritau sadRzau - krodhAditayA parasparaM tulyau sadRzaM yugapadeva pratyekamantarmuhUrttenopazamayati, etaduktaM bhavati - apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakrodhau krodhatvena sadRzau yugapadantarmuhUrttamAtreNopazamayati, tataH saJcalanakrodhamekAkinamevAntarmuhUrttamAtreNopazama| yati, tato'pratyAkhyAna pratyAkhyAnAdaraNamAnau yugapadeva tataH savalanamAnamekAkinameva, tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamAye yugapat tataH savalamAyAmekAkinIM tato'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalobhau tataH sabalanalobhaM taM copazama| yan tridhA karoti, tatra dvau bhAgau yugapadupazamayati, tRtIyabhAgaM satyeyAni khaNDAni karoti, tAnyapi pRthakpRthakkA For Prvate & Personal Use Orty 268~ upazamazraNiH 116 // 123 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [116], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1293], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka Socx - dIpa anukrama holabhedenopazamayati, tata eteSAM soyAnAM khaNDAnAM yaccarama khaNDaM tadasoyAni khaNDAni karoti, tataH samaye samaye| dAekaikaM khaNDamupazamayati, iha darzanasaptake upazAnte'pUrvakaraNo'nivRttibAdaro vA'bhidhIyate, sa cAnivRttibAdarastAvad yAvat saGgyeyAntimacaramakhaNDa / nanUpazamazreNiprasthApako'pramattasaMyata eva 'upasAgamaseDhIe par3havago appamattavirato ya' iti vacanAt, apramattasaMyatazca anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNamithyAtvasamyagmithyAtvAnAmupazamAd bhavati, anyathA teSAmudaye samyaktvAdilAbhAyogAt , tathA cAbhihitaM prAk-'paDhamelluyANa udaye ityAdi, tataH kathamidAnI teSAmupazamo bhaNyate / iti, tadasat, samyak siddhAntAparijJAnAt, pUrva hi teSAM kSayopazama. evAsIt, nopazamaH, idAnI | tUpazamaH kriyate / nanu kSayopazamo'pyudite karmAze kSINe'nudite ca upazAnte bhavati, upazamo'pi cetthaMbhUta eva, tataH | ko'nayoH prativizeSo yenaivamucyate-pUrva kSayopazama AsIt idAnI tUpazamaH kriyate iti, ucyate, iha kSayopazame tadA-1 vArakasya karmaNaH pradezato'nubhavo'sti, upazame tu sa na bhavatIti prativizeSaH, Aha ca bhASyakRt-"veei saMtakamma khatoksamiesunANubhAvaM so| uvasaMtakasAo puNa, veei na saMtakammapi // 1 // " (vi.1293) nanu yadi satyapi kSayopazame'nantAnubandhyAdikaSAyamithyAtvAnAM pradezato'nubhavo'sti tahi kathaM na samyaktvAdiguNavidhAta upajAyate?, tadudaye hyavazya samyaktvAdiguNalAbhaH sannapyapagacchati, yathA sAsvAdanasamyagdRSTeriti, nepa doSaH, pradezato'nubhavasya mandAnubhAvatvAt , mandAnubhAvo hyudayo na svAvAryaguNavighAtamAdhAtumalaM, yathA caturjJAnino matijJAnAvaraNAdInAM vipAkato'pyudayaH, tathAhi-matijJAnAvaraNAdika karma dhruvodayaM dhruvodayatvAcAvazyaM sarvadA vipAkato'nubhavanIyaM, vipAkAnubhavApekSayaiva dhruvoda E 44 ~269~ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [117], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1297,1298], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa anukrama sapodAta- yatvAbhidhAnAt, atha ca tat sakalacatuAnino gautamAderiva namatyAdijJAnavidhAtakRt bhavati, tadanubhavasya mandAnubhA- yopazaniyuktiH vatvAt , tapadi vipAkato'pyanubhUyamAnaM mandAnubhAvodayatvAnna svAvAryaguNavighAtAya prabhavati tataH pradezato'nubhUyamAna-16 memandAna. manantAnuvandhyAdi sutarAM na prabhaviSyati, tadudayasyAtIva mandAnubhAvatvAd, Aha ca bhASyakRt-"kiha dasaNAighAto na // 124 // hoi saMjoyaNAivedayato / maMdANubhAvayAe jahANubhAvaMmivi khNci|||| niccodiNNaMpi jahA, sagalacaupaNANiNo tadA-15 ma. 117 varaNAna vidhAi maMdayAe paesakammatahA neyaM // 2 // " (vi.1297-8) iha saveyAni lobhakhaNDAni upazamayan vAdarasamparAya ucyate, caramasya tu soyakhaNDasyAsoyAni khaNDAni, pratisamayamekaikakhaNDamupazaman sUkSmasamparAyaH // tathA cAhalobhANU veyaMto jo khalu uvasAmao va khavao vA / so suhamasaMparAo ahakhAyA UNo kiMci // 117 // lobhasya-sacalanalobhasya aNUna-soyatamasya khaNDasyAsaGkhyeyAni khaNDAni vedayamAnaH-anubhavan upazamakA Apako vA bhavati, so'ntarmuhUrNa kAlaM yAvatsUkSmasamparAyo bhaNyate, ayaM ca yayAkhyAtAtkiJcidUnaH, kimukkaM bhavati :sUkSmasamparAyAvasthAmantarmuharttamAtrakAlamAnAmanubhUya upazamakanirmantho yathAkhyAtacAritrI bhaviSyatIti, iha yadi raddhAyurupazamazreNipratipannaH zreNimadhyagataguNasthAnAnuvarcI upazAntamoho vA bhUtvA kAlaM karoti tadA niyamenAnuttarasuretpadyate, zreNipratipatitasya tu kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmatitvena nAnAsthAnagamanAt, athAvaddhAyustA pratipannaH // 124 // tAntarmuhurcamupazAntamoho bhUtvA niyamataH punarapyuditakaSAyaH kAsnyena zreNipratilomamAvarcate, rakaM ca-"baddhATraka pahivako sevigato yA pasaMtamoho vA / jai kuNai koI kATa vaccA toSNuttarasuresuM // 1 // anivadAU hoI Fur Fercom IN ~2704 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [118], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1303,1304,1307], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama pasaMtamoho muhuttametavaM / uhitakasAoniyamA niyatapa sepiDilomaM ||2(vi. 1303-4) / tathA ca etadeva duranta | kaSAyasAmarthyamutkIrcayannAhadivasAmaM pravaNIyA, guNamahayA jiNacaritasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA, kiM puNa sese sraagtthe| // 198 // upazamanamupazamaH tam , apizabdAt kSayopazamamapi, upanItAH, kenetyAha-guNairmahAn guNamahAn tena guNamahatA| upazamakena, pratipAtayanti kapAyAH saMsAre, kam !-tamevopazamakaM, kathambhUtamityAha-'jinacAritrasadRzamapi' jinasyakevalinazcAritreNa kRtvA sadRza:-tulyo jinacAritrasadRzo, dvayorapi kaSAyodayarahitacAritrayuktatvAt , tamevaMbhUtamapi pratipAtayanti, kiM punaH zepAna sarAgasthAn ?, tAn sutarAM pratipAtayanti, athopazAntAH santaH kaSAyAH kathaM svasvarUpamupadarzayanti !, ucyate, iha yathA bhamacchanno'gniHsvarUpeNAdyApi sattvAt pavanAdisahakArikAraNAntaramAsAdya punaH svaM svarUpamupadarzayati yathA vA aJjanagumo vanadavadhyAmito'pyataH sArasya adyApi sacetanatvAd udakasekAdikAraNasAmagrImavApya punarapi aGkarapuSpapatrapravAlAdirUpaM nijasvarUpamupadarzayati evamupazAntA api kapAyAH svarUpeNAdyApi santa iti tathAvidhaM kiJcinimittamAsAdya svasvarUpaM prakaTanti, tato'ntarmuhUrttAniyamena pratipatati, uktaM ca-"davadUmiyaMjaNadumo chAracchannAgaNiva pccyto|daavei jaha sarUvaM taha sa ksaatodyobhujo|||| (vi.1307)pratipatitazca saMsAraM paryaTati, tathAhi-sa tAvad tadara evaM nirvANaM na labhate, utArSatastu dezonamarddhapudgalaparAvarttamapi saMsAramanuvabhAti, ukaMca-"tami bhave KANESCRICANCERCACAKRCS. JanEdication read Furune Fersonals ~271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [119-121], bhASyaM , vibhA gAthA [1308,1311], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka = 20 poddhAta- nivANaM na labhai ukkosato va saMsAraM / poggalapariyadRddhaM, desUrNa koi hiMDejA // 1 // " (vi. 1308) yata evaM tIrthakaro- alpArNAniyuktiHpadezo'ta aupadezikaM gAthAdvayamAha dAvavizvAjai upasaMtakasAto lahai aNaMtaM puNo'thi paDiyAyaM na vIsasiyavaM ghede'vi kasAyasesammi // 119 // s.1918||125|| aNathovaM vaNathovaM aggIyovaM kasAyathovaM ca / na hubhe vIsasiyaI dhevapi hutaM bahuM hoi|| 120 // yadyupazAntakaSAyo'pyanantaM bhUyo'pi pratipAtaM labhate tataH stoke'pi kaSAyazeSe 'na hunaiva 'bha' bhavadbhirvizvasitavyam, amumevArtha sadRSTAntaM bhAvayati-'aNathova'mityAdi, RNasya stokaM RNastokaM vraNastokamagnistoka kaSAyastoka caTa 4 dRSTvA 'na hu' naiva bhavadbhirvizvasitavyaM, yataH stokamapi tat-RNAdi bahu-prabhUtaM bhavati, tathA cAnekadoSasambhavaH, tathAhiraNaM pravarddhamAnaM gacchatA kAlenAtiprabhUtaM saddAsatvamupanayati, yathA vaNigduhituH sAdhubhaginyAH, praNazca visappain atiprabhUto bhUtvA stokakAlena maraNaM, bahirvAtAdisAmagrIvazAdatiprasaramadhirohana sarvasyApi grAmanagarAdedohaM, kaSAyAH punaH pravarddhamAnA bhavamanantamiti, uktaM ca-"dAsattaM dei aNaM acirA maraNaM vaNo visappaMto sabassa dAhamaggI deMti kasAyA bhavamaNataM // 1 // " (vi.1311) uktamaupazamikaM cAritramidAnI kSAyikamAha, athavA sUkSmasamparAyayathAkhyA| tacAritre upazamazreNyaGgIkaraNenokke, sampati kSapakazreNyaGgIkaraNataH pratipAdayati aNa-miccha-mIsa-sammaM, aha napuMsisTiveya-chaSaM ca / pumaveyaM ca khavei kohAIe ya saMjalaNe // 121 // iha yaHkSapakazreNiprasthApakaH so'vazyaM manuSyo varSASTakAcopari vartamAna uttamasaMhananazuddhadhyAnArpitamanA avirata dIpa anukrama CRECEO- = // 125 kala JanEducatun.iral ~272~ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [119-121], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1314,1316,1317], mUlaM !- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama samyagdRSTidezaviratapramattApramattasaMvatAnAmanyatamaH, Aha ca-"paDivattIe avirayadesapamacApamattavirayANaM / annyro| paDivajaha suddhjjhaannossgvcitto||1||" (vi.1314) kevalaM yadyapramattasaMyataH pUrvavit tataH zukladhyAnopagataH zreNimArabhate, zeSastu dharmadhyAnopagataH, tatra kSapakazreNimArohan sa prathamamanantAnubandhinazcaturo'pi krodhAdInantahina yugapat zapa yati, tadanantabhAgaM tu mithyAtve prakSipya mithyAtvaM sahaiva tena yugapat kSapayati, yathA hyatisambhRto davAnalA khalvarddhakAdagdhendhana evendhanAntaramAsAdya ubhayamapi dahati, evamasAvapi kSapakastIghrazubhapariNAmatvAdavazeSamanyatra prakSipya kSapayati, tadanantaraM tathaiva samyagmithyAtvaM tadanantarameva ca samyaktvam , iha yadi baddhAyuH kSapakazreNimArabhate anantAnubandhikSayAnantaraM ca maraNasambhavato nyuparamate tataH kadAcinmithyAdarzanodayAt bhUyo'pyanantAnuvandhina upacinoti, tadvIjasya mithyAtvasyAvinAzAda , kSINamithyAdarzanastu na upacinoti, bIjAbhAvAt , kSINasaptakastvapratipatitapariNAmo|'vazyaM tridazeSu madhye samutpadyate, pratipatitapariNAmastu nAnAmatisambhavAt yathApariNAmaM sarvagatibhAga bhavati, uktaM ca-"baddhAU paDivanno, paDhamakasAyakkhae jai marejjA / tA micchattodayato ciNijja bhUto na khINami ||1||tmi mato jAi divaM tappariNAmo ya sattae khINe / uvarayapariNAmo puNa pacchA nANAmaigaio // 2 // " (vi. 1316-7) vaddhAyuH ko'pi yadi tadAnIM kAlaM na karoti tathApi saptake kSINe niyamAdavatiSThate, na cAritramohakSapaNAya yatnamAdadhAti, Aha ca-"baddhAU pahivanno niyamA khINami sattae ThAe / " atrAha-nanu yadi darzanatrikamapi kSayamupanItaM tataH kimasau samyagdRSTirutAsamyagdRSTiH, ucyate, samyagdRSTiH, samyagdarzanAbhAve samyagdRSTitvamanupapannamiti cet, tadasad, abhiprA Eduar ~273 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM , niyukti: [122-123], bhASyaM H, vibhA gAthA [1318-1321], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka +KC+CCCOR ****** dIpa anukrama sapodAta- yAparijJAnAt, iha nimardanIkRtamadanakodravakalpA apagatamithyAtvabhAvA mithyAtvapudgalA evaM yat samyagdarzanaM tadeva pakaneniyuktikSINaM, yatpunarAtmapariNatisvabhAvaM tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanaM tanna kSINam, api pa-tadatIva zlakSNazRddhAbhrapaTalavi- NiH 16 // 12 // gamena manuSyasya dRSTiriva zuddhajalAnugataM zuddhaM vastramiva vA jalakSaye vizuddhatarasvarUpaM bhavati, Aha ca-"khINaMmi | prakRtayaH dasaNatie ki hoi tato tidaMsaNAtIto / bhaNNai sammaddiTThI sammattakhae kuto samma ||1||nivliymynnkodv-1121-3 rUvaM micchattameva sammatvaM / khINaM na u bo bhAvo saddahaNAlakkhaNo tassa // 2 // so tassa visuddhayaro jAyai smmtpubhaaukkhye| diviSa sAhasuddhabbhapaDalavigame maNUsassa // 3 // jaha suddhajalANugayaM vatthaM suddhaM jalakkhae sutaraM / sammacasuddhapoggalaparikkhae daMsaNaM evaM // 4 // " (vi. 1318-21) yadi punarabaddhAyuHkSapakazreNimArabhate tataH saptake vINe niyamAdanuparatapariNAma eva cAritramohakSapaNAya yajJamArabhate, yadAha-"iyaro aNuvarato ciya, sayalaM seTiM samAyei / " vakhApaNakramazcAyaM-samyaktvasya kSapitazeSe'vatiSThamAna evApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakapAyASTakaM samakameSa dhapayi kumArabhate, pateSu cAvapiteSvanyApoDaza prakRtIkSapayati, tatpratipAdakamidaM gAthAdvayam gaiANupuri do do jAtI mAmaM ca jAva criNdii| AyAvaM ujjoyaM, thAvaranAmaM ca suttumc|| 122 // sAhAramappajasaM nirAniraMca payalapayalaM ca dhINaM khabehatAhe avasesaM jaMca aTThaNDaM // 123 // // 126 // gatizca AnupUrvIca gatyAnupUjyauM de de, tadyathA-narakagatinAma narakAnupUrvInAma tiryaggatinAma tiryagAnupUrvImAma, tavA jAtinAma ekendrivAdijAtinAma yAvacaturindriyAH, kimuktaM bhavati :-ekendriyajAtinAma dvIndriyajA Eden * Furune Fersonals ~2744 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [122-123], bhASyaM H, vibhAgAthA [1330-1331], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata %A8 sUtrAMka tinAma trIndriyajAvinAma caturindrivajAtinAma iti, paH samuccaye, tathA AtapanAma udyotanAma sthAvaranAma suukssmnaam| sAdhAraNanAma aparyAptakanAma nidrAnidrAM pracalAmacalAM styAnaddhi ca, etAzca poDazApi karmaprakRtIH kSapayitvA tadana5ntaraM yadaSTAnAM kaSAyANAM zeSaM tat kSapayati, sarvamidamantarmuhUrttamAtreNa, tato napuMsakavedaM tataH strIvedaM tato hAsyAdiSahUM, tataH puruSavedasya khaNDanayaM kRtvA khaNDadvayaM yugapat vapayati, tRtIyaM tu khaNDaM saJcalanakrodhe prakSipati, puruSe pratipattayeyaM kramaH, napuMsakAdau pratipattaryupazamazreNinyAyo vaktavyaH, tataH krodhAdIn caturaH saMjvalanAn pratyekamantarmuhUrtamAtreNa kSapayati, kSapaNaM caiSAM khaNDatyAdikaraNakrameNa puruSavedavat vAcyaM, krodhasatkaM ca tRtIyaM khaNDaM mAne prakSipati, mAnasatkaM mAyAyAM mAyAsatkaM lobhe, kSapaNakAlazca pratyekaM sarvatrAntarmuharcapramANo mantavyaH, zreNirapi so antarmuhUsemAnA, ekasminnapyantamuharne laghutarANAmantIha nAmasaGkhyeyAnAM bhAvAt , lobhasya tu caramaM tRtIyaM khaNDaM soyAni khaNDAni karoti, tAni ca khaNDAni pRthak pRthak kAlabhedena kSapayati, teSAmapi ca saGkhyAtatamaM caramaM khaNDamasayayAni khaNDAni karoti, tAni tu samaye samaye ekaikazaH kSapayati / iha va kSINadarzanasaptako nivRttibAdara ucyate, tate ak| manivRttivAdaro yAvat saGkhyAtatamaM caramaM lobhakhaNDa, tata U masaGkhyeyAni lobhakhaNDAni pratisamayamekaikaM kSapayan | sUkSmasamparAyo yAvaJcaramalobhAMzakSayaH, ata UrdU yathAkhyAtacAritrI bhavati, uktaM ca-"dasaNamohakkhavaNe, niyahi | aniyaTTivAdaro prto| jAvara seso saMjalaNalobhamasaMkhejabhAgottiAzA tadasaMkhejayabhAga samaye samaye khaveha ekA bA.22paya va muhumasarAgo lobhANU jAva ikoni // 2 // (vi. 131-1)" mahAsamudramataraNaparibAntavat mohasAgara kana dIpa anukrama *-*-02-164k For a From Us ~275 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [122-123], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1332-1333], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAta - area anAbhoganirvarttitena karaNena vizrAmyati, tataH chadmasthavItarAgatvadvicaramasamayayoH prathame samaye nidrAma- kSapakaniryuktiH cale kSapayati caramasamaye paJcavidhaM jJAnAvaraNaM caturvidhaM darzanAvaraNaM paJcavidhamantarAyamiti caturddaza prakRtIryugapat zreNiH OM kSapayitvA anantarasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM cotpAdayati, Aha ca cUrNikRt -"jaM saMkhejaimaM lobhassa // 127 // * khaMDaM taM asaMkheje bhAge karei, tevi kameNa khabei, tattha khabao suhumasaMparAo, jAhe taMpi khaviaM hoi tAhe khavaganiyaMTo labbhai, itthaMtarA vIsamai aNAbhoganivattieNaM karaNovAeNaM, jahA koi mahAsamudaM tarikaNa jAhe aNeNa thAho laddho havai tAhe aMtomuhutaM acchiUNa sesaM taraha, evaM so aNegabhavasaMciyaM kammaM khaviUNa tAhe muhuttaMtaraM Asattho, etyaMtare jAva acchai tAhe niyaMTho labbhai jAva dohiM samapahiM sesehiM kevalanANaM uppajjissaitti | tAhe jo ego samao tattha niddaM payalaM ca khavei, jo caramasamayo tattha paMcavihaM nANAvaraNijaM cauvihaM darisaNAvara| NijjaM paMcavihamaMtarAyaM etAo cauddasa kammapagaDIo jugavaM khavittA aNataM kevalanANaM daMsaNaM uppADeDa" iti, bhASyakAro'pyAha - "khINe khavaganiyaMTho, bIsamae mohasAgaraM tariDaM / aMtomuhuttamudahiM, tariraM thAhe jahA puriso // 1 // chaumatthakAladucaramasamae nidda khavei payalaM ca / carame kevala lAbho, khINAvaraNaMtarAyassa // 2 // (vi. 1332-3 ) " iha carame samaye kSINAvaraNAntarAyasya-kSINajJAnAvaraNapazcaka darzanAvaraNacatuSTayAntarAya paJcakasyAnantarasamaye kevalalAbha iti pratipattavyam, anye tvevamabhidadhati + dvicara me samaye kSINamoho nidrAM pracalAM ca kSapayati, nAmnazcemAH prakRtIstadyathA| devagatidevAnupUrvyo vaikriyadvikaM prathamavarNAni paJca saMhananAni uditavarjIni paJca saMsthAnAni AhArakanAma tIrthakara - For Pruate & Personal Use Orty ~276~ // 127 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 124 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH nAma ca yadyasthAtIrthaMkaraH pratipattA iti, atrArthe ca tanmatena tisro'myakartRkA imA gAthA: - "vIsamiUNa niyaMge dohi u samaehiM kevale sese| paDhamaM nihUM payalaM nAmassa imAu pathaDIto // 1 // devagaDa ANupubI veDa viyasaMghayaNapaDhamavajAI / annayaraM saMThANaM tirathayarAhAranAmaM ca // 2 // carame nANAvaraNaM paMcavihaM daMsaNaM cavikappaM / paMcavihamaMtarAyaM khabattA kevalI hoi // 3 // " etacca matamasamIcInaM, cUrNikRto bhASyakRtaH sarveSAM ca karmmagranthakArANAmasammatatvAt, kevalaM | vRttikRtA kenApyabhiprAyeNa likhitamiti, sUtre'pyetA gAthAH pravAhapatitAH, niryuktikAra kRtAstvetA na bhavanti, cUrNau bhAdhye cAryahaNAditi, utpanna kevalajJAna kevala darzanazca bhagavAn sarve vastu jAnAti // tathA cAha niyuktikAraH bhinnaM pAsaMto logamalogaM ca sabao sarvvaM / taM natthi jaM na pAsaha bhUyaM bhavaM bhavissaM ca // 124 // sam - ekIbhAvena bhinnaM sambhinnaM yathA vahistathA madhye'pItyarthaH, athavA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNaM sarvamapi jJeyaM viSayatvena darzanIyaM tatra sambhinnamiti dravyaM vizeSyaM sUcitaM, kAlabhAvI tadvizeSakI, kAlabhAvau hi dravyasya paryAyau, tata|stAbhyAM sanantAdbhinnaM dravyamiti sambhinnagrahaNena tritayamapi sUcitam etatpazyan upalabhamAno lokaM dharmAdyAdhArabhUtaM kSetramalokaM ca tadviparItaM kSetram, anena kSetraM pratipAditam etAvadeva caturvidhaM jJeyaM, nAmyaditi, kimekayA dizA pazyanityAha sarvataH sarvAsu dikSu, tAsvapi kiM kiyadapi dravyAdi uta netyAha- 'sarva' niravazeSaM, amumevArtha spaSTayannAha - 1 niryuktInAM sarvAsAM cUrSyAdAvamaddAt na yuktamidaM, kSapakopazamakate prakRte mohamAzrityeti na nAmavicArarthyAdau, matabhedastu nAsaMbhavIti tA gAthA vRttau vyAkhyAtAH For Pruabe & Personal Use Orty ~277~ Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [125], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / , , zl- prata sUtrAMka dIpa anukrama papodAta- tanAsti kimapi jJeyaM bhUtam-atItaM bhavatIti bhavyaM-varcamAnaM bhaviSyaca yanna pazyati kevalIti, itthaM tAvadupodghAta18| niyuko prasUtAyAM prasaGgato yaduktam 'taponiyamajJAnavRkSamArUDhaH kevalI'ti ayamasau kevalI nidarzitaH, etasmAt rUpaM pravaca sAmAyikAdizrutamAcAryapAramparyeNAyAtam, etasmAca jinapravacanaprasUtirityAdi, sarva prAsanika niyuktisamutthAnaprasakne dAmopacyA. // 128 // nokaM, sAmpratamapica keyaM jinapravacanotpattiH kiyadabhidhAnaM cedaM jinapravacanaM ko vA'syAbhidhAnavibhAga! ityetat di124-5 prAsaGgikazeSa zeSadvArasaMgrahaM cAbhidhitsurAhajiNapavayaNauppattI pacayaNaegaDhiyA vibhAgo ya / dAravihIya nayavihI vakkhANavihIya annuogo||12|| iha jinapravacanotpattiH pravacanaikArthikAni ekArthikavibhAgazceti tritayamapi prasaGgazeSaM, dvArANi-uddezanirdezAdIni teSAM vidhi:-prarUpaNaM dvAravidhi:, ayamupodghAto'bhidhIyate, nayavidhistUpakramAdInAM mUlAnuyogadvArANAM caturthamanuyogadvAraM, tyA vyAkhyAnasva vidhirvyAkhyAna vidhiH-ziSyAcAryaparIkSAbhidhAnam , anuyogaH-sUtrasparzikaniyuktiH sUtrAnugamazceti samudAyArthaH / Aha-caturthamanuyogadvAraM nayavidhimabhidhAya punastRtIyAnuyogadvArAkhyAnuyogAbhidhAnaM kimartham , ucyate, nyaanugmyo| sahacarabhAvapradarzanArthe, tathAhi-nayAnugamau pratisUtra yugapadanugacchataH, nayamatazUnyasyAnugamasyAbhAvAt , yadi yugapannayAnugamI gacchatastarkhetadupanyAso'pi yugapadevAstu, kimarthamanuyogadvAracatuSTayopanyAse nayAnAmante upanyAsaHcyate, yugapadakumazakyatvA, Apa mUlaTIkAkRt-"anuyogadvAracatuSTayopanyAse navAnAmanve'bhidhAnaM yumapAkumazAtvA"diti / aparastvAha-caturanuyogadvArAtmakaM jhAlaM, tatazcaturanuyogadvArAtirikasa Fare L Farsonal use of ~278~ Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 126], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH vyAkhyAnavidherupanyAso nirarthakaH, tadayuktam, anugamAGgatayA nirarthakatvAyogAt, anugamAGgatA ca vyAkhyAGgatvAditi, tatra jinapravacanotpattirniryuktisamutthAnaprasaGgato'bhihitA, arhadvacanatvAt pravacanasya, Aha ca 'sugamiha jiNappavayaNaM tassuppattI pasaMgato'bhihiyA' iti // samprati pravacanaikArthikAni tadvibhAgaM ca pratipAdayannAha - ( prandhAyaM 5000 ) emaTTiyANi tini u pavayaNa susaM taheva attho ya / ekkekarasa ya etto nAmA egaTTiyA paMca // 126 / / eko'rtho yeSAM tAnyeArthikAni trINyeva, kAni punastAnItyata Aha-pravacanam uktazabdArtha sUcanAtsUtraM arthate ityartha:-abhidheyaM, caH samuccaye, ata Urddha ekaikasya-pravacanasya sUtrasya arthasya ca nAmAnyekArthikAni paJca, iha pravacanaM sAmAnyaM zrutajJAnaM, sUtrArthI tu tadvizeSau uktaM ca---" jamiha pagayaM pasatthaM pahANavayaNaM ca pavayaNaM taM ca / sAmannaM suyanANaM | visesato suttamattho ya // 1 // (vi. 1367)" Aha- sUtrArthayoH pravacanena sahaikArthatA yuktA, tayostadviSayatvAt, sUtrArthI ca parasparavibhinnau, tathAhi - sUtraM vyAkhyeyamarthastu tadvyAkhyAnamiti, athavA trayANAmadhyeSAM bhinnArthataiva yuktyupapannA, | pratyeka me kArthika vibhAga sadbhAvAt, ghaTapaTazakaTavad, anyathA ekArthatAyAM satyAM medenaikArthikAbhidhAnamayuktaM, ghaTakumbhayoribeti, atrocyate, iha yathA mukula vikasitayoH padmavizeSayoH saGkoca vikAzarUpaparyAyabhede'pi kamala sAmAnyarUpatvenAbhedaH tathA sUtrArthayorapi pravacanApekSayA parasparatazcAbhedaH, tathAhi avivRtaM mukulatulyaM sUtraM tadeva vivRtaM prabodhitaM vikacakalpamarthaH, pravacanaM tUbhayamapi, yathA ca teSAM kamalasaGkocavikAzAnAmekA rthika vibhAga upalabhyate, kamalamaravindaM paGkaja| mityAdi padmakArthikAni tathA mukulaM taM saGkucitamityAdIni mukulaikArthikAni tathA vikacaM phulaM vibuddhamityAdIni For Pruate & Personal Use Orty ~279~ www.janelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [127], bhASyaM H, vibhA gAthA [1379-1380], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata podAta- niryutiH sUtrAMka // 129 // dIpa anukrama vikasitaikArthikAni, tathA pravacanasUtrArthAnAmapi padmamukulavikasitakalpAnAmekArthikavibhAgona viruddha iti, athavA pravacanazru| anyathA vyAkhyAyate-ekAthikAni trINyevAzritya vaktavyAni, tadyathA-pravacanamekArthikagocarastadhA sUtramarthazca, zeSa hatArthekArthapUrvavat, Aha-yadyevaM dvAragAthAyAM yaduktaM pravacanaikArthikAni iti tad vyAhanyate, sUtrArthayorapyekAdhikAbhidhAnAt, naiSa / tA doSaH, pravacanasya sAmAnyavizeSarUpatayA sUtrArthayorapi pravacanavizeSarUpatvena pravacanatvopapatteH, Aha-yadyevaM tarhi 126-7 |vibhAgazceti pRthagadvArAbhidhAnamanarthaka, tadasamyak, vibhAgazceti kimuktaM bhavati -nAvizeSeNa sAmAnyavizeSarUpasya pravacanasya paJcadazaikArthikAnIti, kiM tarhi :-vibhAgazca vaktavyA, vizeSagocarAbhidhAnaparyAyANAM sAmAnyagocarAbhidhAnaparyAyatvAnupapatteH, nahi cUtasahakArAdayo vRkSAdizabdaparyAyA bhavanti, loke tathA vyavahArAbhAvAditi // tatra pravacanasUtrayostAvat paJca paca ekAthikAnyAha suyadhamma tittha maggo pAvayaNaM pavayaNaM ca egtttthaa| sutaM taMtaM gaMyo pATo satthaM ca egaTThA // 127 // zrutasya dharmaH-svabhAvaH zrutadharmaH, zrutasya bodhasvabhAvAt zrutasya dharmo bodho boddhanyA, athavA zrutaM ca tat dharmazca sugatidhAraNAt zrutadharmaH, yadivA jIvaparyAyatvAt zrutasya zrutaM ca tat dharmaH zrutadharmaH, ukkaM ca-"boho suyassa dhammo, surya va dhammo sa jiivpjjaato| sugaIe saMjamaMmi ya dharaNAto vA surya dhmmo||1||" (vi.1379) tathA tIryate saMsArasa // 129 // mudro'neneti tIrtha, tacca saha ityutam, iha tu tadupayogAnanyatvAt pravacanaM tIrthamucyate, pAca-"titthaMti puSabhaNiya, saMgho jo naanncrnnsNghaato| iha pavayaNaMpi titthaM, tatto'NatyaMtaraMjeNa // 1 // " (vi. 1380) tathA mRjyate-zodhyate'nenAtmA iti JanEdication. i n ~280 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [128], bhASyaM H, vibhA gAthA [1381-1386], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka LACK H dIpa anukrama mArgaH mArgaNe vA mArgaH, zivasyAnveSaNamiti bhAvaH, kaMca-"majijjAi sohijai, jeNatA pavayaNaM tomggo| ahavA sivassa maggo, maggaNamannesaNaM pNtho||2||"(vi.1381)iti, tathA pragatamabhividhinAjIvAdiSu padArtheSu vacanaM prAvacana,pravaca-1| namuktazabdArtham, ukAni paJca pravacanakArthikAni, sampati paJca sUtrakArthikAnyAha-mukhamityAdi, sUcanAt sUtra, tanyate'nena | asmAdasmimiti vA tantra prabhyate'nena asmAdasmimiti vA artha iti granthaH, pradhyate iti vA granthaH, paThanaM pAThaH paThyate | vA taditi pAThaH, paThyate-vyakta kriyate'nena asmAdasminnabhiSeyamiti vA pAThaH, tathA ziSyate'nenAsmAdasminniti | vA jJeyamAtmA vA iti zAstram , ekAdhikAnIti punarabhidhAnaM sAmAnyavizeSayoH kathazci dakhyApanArthamiti / atha arthaikArthikAni vaktavyAni, tatra arthoM vyAkhyAnamanuyoga ityanAntaram , ato'nuyogaikArthikAni vibhaNiSurAhaaNuogo ya niogo, bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa u, nAmA egaDiyA paMca // 128 // __ sUtrasyArthena sahAnukUlaM yojanamanuyogaH athavA'bhidheye vyApAraH sUtrasya yogaH anukUlo'nurUpo vA yogo'nuyogaH | yathA ghaTazabdena ghaTastha pratipAdanamiti, uktaM ca-"anuyojaNamaNujogo suyassa niyaeNa jamabhidheeNaM / vAvAro vA jogo, jo aNurUvo'NukUlo vA ||1||"(vi. 1386) tathA niyato nizcito vA yogaH-sambandhI niyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTasyaiva pratipAdanaM na paTAderiti, tathA bhASaNaM bhASA vyaktIkaraNamityarthaH, yathA ghaTanAt ghaTaH, ceSTAvAnarthoM ghaTa iti, tathA vividhA bhASA vibhASA-paryAyazabdaiH svarUpakathanaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha iti, vArtikaM tvazeSaparyAyakathanamiti, etAnyanuyogasya nAmAnyekAthikAni paJca, eSa gAthAsamudAyArtho'vayavArtha tu pratidvAraM vakSyati, tatra yadyapi = ... atra anuyogasya varNanaM kriyate ~281 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM 1, niyukti: [129], bhASyaM , vi0bhA0gAthA [1389], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama upodghAta-131 pravacanAdInAmekAdhikAbhidhAnaprakramastathApyanuyogasyAnuyogAdInAmekAthikAnAM medopanyAsenAnvAkhyAnamarthagarIyastva-13 anuyoge niyukti dakhyApanArtham , ukaM ca-"suttaharA bhatthaharo asthaharA hoi tadubhayadharo u|" ityAdi, tatrAnuyogAkhyaprathamadvArasvarUpaM drA paryAyAH nyAcikhyAsurAha nikSepAca nAma ThavaNA davie, khitte kAle vayaNa-bhAve ya / eso aNuogassA, nikkheko hoi sattaviho / 129 // 31128-1 nAmAnuyogo yasya jIvAderanuyoga iti nAma kriyate, nAno vA anuyogo nAmAnuyogo-nAmavyAkhyA, yadivA nAnA-11 'nurUpo yogo nAmAnuyogaH, ukkaM pa-"nAmassa jo'Nuyogo, ahavA jssaabhihaannmnnuyogo| nAmeNa va jo joggo jogo* 4.nAmANujogo so||1||" (vi. 1389) sthApanA-akSanikSepAdirUpA, tatra yo'nuyogaM kurvan sthApyate so'nuyogAnuyogavato-18 di ramedopacArAt sthApanAnuyogaH, sthApanA cAsAvanuyogazca sthApanAnuyogaH, yadivA sthApanAyA anuyogo-vyAkhyA sthApaPAnAnuyogaH athavA yaH sthApanAyA anukUlo yogaH-sambandhaH, kimukaM bhavati |-ysy sthApanA sthApyamAnA dezakAlAdya4 pekSayA yukA pratibhAsate iti sa sthApanAnuyogaH, ukkaM ca-"ThavaNAe joDaNuyogo'Nuyoga iti vA Thavejjae jaMtu jA veha jassa ThavaNA joggA ThavaNANujogo so||1||" dravyAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Aga-| mato'nuyogapadArthajJAtA tatra cAnupayuktA, 'anupayogo dravya'miti vacanAt, noAgamatastridhA, tadyathA-zarIradabyAnuyogo bhavyazarIravyAnuyogastavyatiriktazca, tatra jJazarIrabhavyazarIre prasiddhe, tadvyatiriktastvanekadhA-dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyadravye dravyeSu vA anuyogo dranyAnuyogaH, evaM kSetrAdiSvapi pabhedayojanA kAryA, taba dravyasyAnuyogo sata % % Eduar %% ~282 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [129], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1393], mUlaM - gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka - dIpa anukrama vidhA, tadyathA-jIvadravyasyAnuyogo'jIvadravvasvAnuyogaca, ekaiko'pi caturdhA, tadyathA-nambata kSetrataH kAlato bhAvata, uktaM ca-"davassa u aNuyogo, jIvahavassa vA ajIvassA ekakamiya eco, havaMti davAiyA cro||1||" (vi.1393) taba dravyato jIva ekaM dravyaM kSetrato'soyapradezAvamAhaH kAlato'nAdyaparyavasitaH bhAvato'nantajJAnAnantadarzanacAritradezacAritrAcAritrAgurulaghuparyAyavAna, era jIvadravyasa dranyAdibhedAcaturdA'nuyogA, ajIvadravyANi paramANavAdIni, tatrAjIvadravyasya dravyAdibhedAcaturdA'nuyoga evaM-dravyataH paramANurekaM dravyaM kSetrato ekapradezAvagADhaH kAlato japanyenaka samayaM dvau vA utkarSatastvasajheyA utsapiNyavasarpiNIryAvat bhAvatastvekarasa ekavarNa ekagandho dvisarza iti, eteSAM / svasthAne'nantA rasAdiparyAyA ekaguNatikAdimedena draSTavyAH, evaM vyaNukAdInAmapi anantANukaskandhAvasAnAnAM svarUpaM draSTavyam / ukko dravyasyAnuyogaH, sAmprataM dravyANAmanuyogo'bhidhIyate, so'pi dvidhA-jIvadravyANAmajIvadravyANAM pa, ekako'pi caturdhA, tadyathA-dranyataH kSetrataH kAlato bhAvataca, tatra anantAni jIvadravyANi iti dravyataH, jIvadravyANi sarvalokApannAnIti kSetrataH, anAdyanidhanAni jIvadravyANi iti kAlataH, tathA anantAni paramANvAdInyajIvadravyANi iti dravyataH tAni samasalokAzritAnIti kSetrataH tattatsAmagrIvazAt tathA 2 sAdiparyavasAnAni anAdhanidhanAni dharmAstikAyAdinIti vA kADhatA, bhAvato'nuyogo jIvadravyANAmajIvadravyANAM ca yathA prajJApanAyAM,* tathA ca tatra sUtram-"kaivihANaM bhaMte ! pajavA pacacA!, moyamA! duvihA pannatA, taMjahA-jIcapajavA ya ajIvapajavA ya, jIvapajjavA NaM bhaveki saMdhejA asaMkhejA marNatA, goSamA ! no saMkhejA no asaMkhejA arNatA, pava E Furune Fersonals ~283 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [129], bhASyaM , vibhA gAthA [1400,1402], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka dIpa upoddhAta- majIvapajavAvi aNaMtA"ityAdi, uko dravyANAmanuyogaH, sampati dravyeNa dravyairvA dravye dravyeSu vA anuyogo bhAvyate, anuyoganiyuktiH 8 tatra ekayA khaTikayA ekena pralepenaikenAkSAdinA vA kRtvA yo'nuyogaH kriyate sa dravyeNAnuyogaH, yastu bahubhirakSAdibhiH / nikSepAH sa dravyairanuyogaH, yastu dravye phalakAdAvupaviSTenAnuyogaH kiyate sa dravye'nuyogaH, yastu pahuSu phalakeSu prabhUtAsu vA niSadyAsUpaviSTena sa dravyeSvanuyogaH, tathA kSetrasyaikasya jambUdvIpAderanuyogo yathA jambUdvIpaprajJaptiH, tasyA jambUdvIpalakSaNakakSetracyAkhyAnarUpatvAt , bahUnAM kSetrANAmanuyogo yathA dvIpasAgaraprajJaptiH, bahUnAM dvIpasamudrANAM tayA vyAkhyAnAta , kSetreNAnuyogo yathA pRthivIkAyikAdisakyAnyAkhyAnaM jambUdvIpaM prasthakaM kRtvA, uktaM ca-"jaMbuddIvapamANA, puDhavijiyANaM tu patthayaM kaauN| evaM mavijamANA havaMti logA asaMkhejjA // 1 // " (vi.1400) kSetrairanuyogo yathA bahudvIpasamudrapramANaM |prasthadaM kRtvA pRthivIkAyAdisaGkhyAbhaNanam , uktaM ca-"khecehiM bahudIvehiM puDhavijiyANaM tu patthayaM kAuM / evaM mayi| jamANA havaMti logA asaMkhejA // 1 // " (1402) kSetre'nuyogastiryagloke bharatAdau vA kSetreSvanuyogo'rddhatRtIyeSu dvIpasamudreSu, kAlasyAnuyogo yathA samayasyAnuyogadvAreSu prarUpaNA, kAlAnAmanuyogaH prabhUtAnAM samayAvalikAdInAM prarUpaNA, kAlenAhanuyogo yathA bAdaravAyukAyikAnAM vaikriyazarIrANi addhApalyopamasyAsaGgyeyabhAgamAtreNApahiyante, kAlairanuyogo yathA pratyutpannAtrasakAyikAH pratisamayamekaikApahAreNApahiyamANA asaGkhyeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante iti,kAle'nu-| // 13 yogo dvitIyapauruSyA, kAleSu anuyogo yathA avasarpiNyA tRtIyacaturthapaJcameSvArakeSu, tadyathA-suSamAcaramabhAge duSpa-15 masuSamAyAM vupamAyAM ceti, utsapiNyAM kAladvaye-duSpamasuSamAyAM suSamaduSamAyAM / vacanasyAnuyogo yathA ityambhUta anukrama RARS Jankaucson trece ~2844 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [129], bhASyaM , vi0bhA0gAthA 1, mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama mekavacana dvivacana bahuvacanaM vA, vacanAnAmanuyogo yathA itthaMbhUtAnyekavacana dvivacanabahuvacanAni, yadibA boDazAnAM vacanAnAmanuyogaH, tAni ca SoDaza vacanAnyamUni-"liMgatiyaM vayaNatiyaM kAlatiyaM taha parokla paJcakkhaM / uvaNaya'vaNayacaukaM amAtya hoi solasamaM // 1 // asyA akSaragamanikA-liGgatrikaM iyaM strI ayaM puruSaH idaM napuMsakamiti, vacanatrika ekavacana dvivacana bahuvacanamiti, kAlatrikamakarot karoti kariSyatIti, parokSavacanaM yathAsa iti, pratyakSavacanaM yathA ayamiti, upanayaH-stutirapanayo-nindA tayorvacanacatuSkaM, yathA-rUpavatI strItyupanayavacanaM, kurUpA strItyapanayavacana, rUpavatI khI kintu kuzIletyupanayApanayavacanaM, kurUpA strI kintu suzIlelyapanayopanayavacanamiti, tathA anyazcetasi nidhAya vipratArakabuddhyA anyadiNipurapi sahasA yaccetasi tadeva vati yat tatpoDazamadhyAtmavacanaM, vacanenAnuyogo yathA kazcidAcAryaH sAdhvAdibhirabhyarthita ekenApi vacanenAnuyogaM karoti, vacanairanuyogo yathA sa eva bahubhirvacanairabhyarthitastaM karoti, thAyopazamike tu vacane sthitasyAnuyogoM vacane'nuyogaH, vacaneSvanuyogo vyaktivivakSayA bahuSu kSAyopazamikeSu vacaneSu sthitasya, anye tu pratipAdayanti-vacaneSu nAstyanuyogaH, vacanasya kSAyopazanikatvenaikatayA bahutvAsambhavAt, bhAvAnuyogo dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtA upayuktA, noAga-12 mato bhAvasthAnuyogo'nyatamasyaudayikAdeyAkhyAnaM, bhAvAnAmanuyogo nAma bahUnAmaudayikAdInAM bhAvAnAM vyAkhyAnaM, mAvenAnuyogaH saGgrahAdInAM paJcAnAmadhyavasAyAnAmanyatareNAdhyavasAyena yo'nuyogaH, sabahAdayaH pazcAmI-'paJcahiM ThANehiM suyaM bAejA, taMjahA-saMgahaDhayAe 1uvaggayAe 2 nijaraTuyAe 3 suapajjavajAeNaM 4 abochittIe 5 SACROSCIENC%ii + ~285 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [129], bhASyaM , vibhA gAthA H], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka H dIpa anukrama podAta-1 asya sthAnAGgasUtrasyAyamarthaH-kathaM nu nAmaite ziSyAH sUtrArthasAhakAH sampatsyante iti saGgrahArthatA, kathaM nu nAma anuyoganiyuktiHgItArthA bhUtvA vastrAdhutpAdanena gacchasyopagrahakarA bhaviSyantItyupagrahArthatA, mamApyetAn vAcayataH karmanirjarA vipulA nikSepAH bhaviSyatIti karmanirjarArthatA, tathA zrutaparyavajAtaM-zrutaparyAyarAzirmamApi vRddhiM yAsyatIti zrutaparyavajAtaM caturtha kAraNaM, samAvezava // 132 // zrutasya ziSyapraziSyaparamparAgatatayA avyavacchittirmayAditi paJcamamavyavacchittiH kAraNaM, etaiH paJcabhirabhiprAyaH zrutaM sUtrato'rthatazca vAcayediti, eSAmeva saGgrahAdibhAvAnAM madhyAt dvitrAdibhirbhAvaiH sarvairvA'nuyogaM kurvato bhAvairanuyogaH,1* zAyopazcamike bhAve sthitasya vyAkhyAM kurvato bhAve'nuyogaH, bhAveSu punarnAstyanuyogaH, kSAyopazamikabhAvasya ekatvAn, athavA eko'pi dhAyopazamiko bhAva AcArAdizAskhalakSaNaviSayabhedAdanekadhA bhidyate tadA'cArAdizAstraviSayabheda-| [bhinbheSu bahuSu kSAyopazamikeSu bhAveSu bulA vyavakhitakha vyAkhyAM kurvato bhAveSvanuyoga ityayaviruddhamiti, athavA kA pratikSaNamanyathA'nyathA pariNamite bAyopazAmikabhAve'pi tataH pratikSaNamanyasmin anyasmin pariNamamAne zAyopazAmike bhAve'vasthitasya vyAkhyAM kurvato ghaTate mAveSvanuyoga iti // atha teSu dravyakSetrakAlabhAvAnuyogeSu kasya kutra smaaveshH| ucyate, iha dravye niyamAdAvA, paryAvarahitakha dravyakhAsambhavAta, dravyaparyAyI va kSetrakAlAvinAbhAvinI, tato dravyA-1 nuyoge bhAvAnuyogasya kAlAnuyogalakSetrAnuyomakha pAvatAro bhavati, kSetre tu dranyakAlabhAvAnuyogAnAM bhajanA, vayAhi-yadi kSetraM DokarUpaM vivakSyate tAhi taba nyANi dharmAstikAvAdIni santi kAlava varcanAdiyaNaH samavAvavikAdirUpo vA bhAvAstu gurupayogumbamavo vAradipAza,tataH kSetrAnuyoge lokavetraviSaye vivakSite dravyAnuyogaH RA 61 // 13 // Eden For a From Us PRE ~286 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [130], bhASyaM , vi0bhA gAthA [1408], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka SARDCOM 4 MkAlAnuyogo bhAvAnuyogazca yathAvivazaM sambhavati, athAlokarUpasya kSetrasyAnuyogavivakSA tarhi na tatrAnyAni dravyANi santi, ye'pyagurulaghuparyAyAste'pi pratItA eva, amUrtatvAdalokAkAzasya, kAlazca tatra sannapi vartanAdirUpona vivakSyate, vyavahArAbhAvAt , tadabhAvazcAnAdyanidhanatayA pratItatvAt, tato'lokarUpakSetrAnuyoge na dravyAnuyogasya na kAlAnuyogasya nApi bhAvAnuyogasya sambhava iti kSetrAnuyoge dravyakAlabhAvAnuyogAnAM bhajanA, kAlAnuyogaH punadravyakSetrabhAvAnuyogeSu bhajanayA, kaalo| hi nAma dvidhA bhavati-vartanAdirUpaH samayAvalikAdirUpazca, tatra yadi vartanAdilakSaNo vivakSyate tataH samastadravyakSetrabhAvanyApIti dravyAnuyoge kSetrAnuyoge bhAvAnuyoge ca kAlAnuyogasya sambhavaH, atha samayAvalikAdirUpasya vivakSA tarhi (sa) samayakSetra eva nAnyatreti samayakSetragatadravyakSetrabhAvAnuyogeSu tadanuyogasya sambhavo, na tadvahi vyakSetrabhAvAnuyogeSviti, 8 ukaM ca-"dave niyamA bhAvo na viNA te yAvi khettakAlehiM / khette tiNhavi bhayaNA kAlo bhayaNAe~ tIsupi // 1 // " hai(vi.1408) utko'nuyogaH, etadviparIto'nanuyogaH, sAmpratamanuyogAnanuyogapratipAdakadRSTAntapratipAdanArthamAha vacchagagoNI khujjA sajjhAe ceva bhirullaavo| gAmellae ya vayaNe satteva ya hoti bhAvammi // 130 // iha yathA nAmAdibhedAt saptavidho'nuyogo varNitastathA'nanuyogo'pi yathAsambhavaM varNayitavyaH, tatra nAmasthApane sugame, dravyAnanuyoge tatprasaGgato dravyAnuyoge vatsagAvAbudAharaNaM, kSetrAnanuyogAnuyogayoH kubjA udAharaNaM, kAlAnanuyogAnuyogayoH svAdhyAyaH, vacanAnanuyogAnuyogayorudAharaNadvayaM, tadyathA-badhirolApo grAmeyakazca, bhAve tu udAharaNAni sapta vazyamANAni / tatra vatsagodRSTAntabhASA iyam-"jai godohato jo pADalAe vacchago taM bahulAe muyai bAhuleyaM vA dIpa anukrama mA.sU.23 ~287 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [130], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka upodghAta-18||vacchagaM pADalAe muyA to'NaNuyogo duddhakajassa ya appasiddhI, jai puNa jo jAe taM tAe ceva muyaha to aNuyogodavyAdhananiyuktiH to duddhakajjassa ya niSphattI, evamihAvi jai jIvalakSaNeNamajIvaM parUveI ajIvalakkhaNeNaM vA jIvaM to aNaNuogo yogAdau bhavA, tato vitahaparUvaNeNa visaMvayaMteNa attho visaMvayai, atyeNa visaMvaryateNa caraNaM visaMvayai, caraNaviNAse mokkhA |dRSTAntAH |bhAvo, mokkhAbhAve dikkhA niratthigA, aha puNa jIvalakkhaNeNaM jIvaM parUvei ajIvalakkhaNeNaM ajIvaM to anuyogo,| di tato kajasiddhI, avigalo asthAvagamo hoi, tato caraNabuDDI tato mokkho iti, uko dravyAnanuyogAnuyogayorvatsago-16 dRSTAntaH / samprati kSetrAnanuyogAnuyogayoH kunodAharaNaM bhAcyate-paiTANe nagare sAlivAhaNo rAyA, so carise varise 1 bharuyacche nayare nahavAhaNaM rAyANaM rohei, jAhe ya barisAratto patto havai tAhe sanagaraM par3a jAi, evaM kAlo vaccai / annayA teNa rohaeNa gaelaeNamatthANamaMDaviyAe nitaM, tassa ya paDiggahadhAriNI khujA, sA ciMtei-nUrNa rAyA jAtukAmoteNa esA hai| aparibhogA saMbhAviyA, tIse ya rAulato jANasAlito paricito, tIe tassa siTTha, so (teNa) pae jANagANi pamakkhiuM payaTTAdraviyANi ya, taM daTTaNa sesato khaMdhAvAro paTTito,rAyA rahasi ekallo dhUlAdibhayA gacchissAmitti payaTTo jAva sabo khaMdhAvAro paTTito diho, rAyA ciMtei-na mae kassai kahiyaM, kahameehiM nArya?, gaviTTha paraMparaeNa jAva khujatti, tato pucchiyA khujjA, tAe tahevamakkhAya, estha khujjAe aparibhogaM kheta jAyaMti paNNavaMtIe aNuogo, annahA puNa aNaNuogo, evaM nipp-10||13|| esamegaMtanizcamekamAgAsaM paDivajAvaMtassa aNaNuogo, sappadesAi puNa paDivajjAvitassa aNuyogo / kAlAnanuyogAnuhai yogayoH svAdhyAyodAharaNabhAvanA-ego sAhU pAdosiyaM pariya9to rahaseNa kAlaM na yANai, sammahiDigA ya devayA taM C-%DEVA SAUCER-CA dIpa anukrama % Furtune Parcoma wwwsanelibrary ery ~288 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [130], bhASyaM , vibhA gAthA H], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / M prata sUtrAMka dIpa anukrama hiyaDAe bohei micchadihigAi bhaeNa, sA takassa ghaDaM bhareUNa mahayA mahayA saddeNa ghoser3a-mahiyaM mahiyaM vikkAi iti, so tIse kaNNAroDagamasahato bhaNai-aho takvelatti, sA bhaNai-jahA tumbhaM sajjhAyavelA tahA mamavi takkavelatti, tato sAhU uvauMjiUNa micchAdukkaDaMti bhaNai, devayAe aNusAsio-mA puNovi evaM kAhisi, mA micchAdiviyAe chalijihisi, tassa akAle sajjhAyaMtassa aNaNuyogo, devayAe kAlaM sAhaMtIe annuyogo| idAnIM vacanaviSaye badhirollApodAharaNabhAvanA-egaMmi gAme bahirakuDuMba parivasai, thero therI ya tANaM putto tassa bhajjA, so putto halaM vAhei, annayA paMthe vaccaMto paMthaehiM paMthe pucchite bhaNai-gharajAyagA ee mAjha baillA, tato khetvaM gato,bhajAe tassa bhattamANiyaM, tIse kahei-jahA ee majha baillA siMgiyA, sA bhaNai-loNiyaM vA aloNiyaM vA tava mAyAe rakheM, nAhaM jANAmi, tIe ghare ArgatUNa sAsuyAe kahiye, sA kattaMtI ciTThai, tato sA bhaNai-thullaM vA varaDaM vA bhavau me sutaM, therassa pottaM hohida, tato thero Agato, so hai|kira tilarakkhago Asi, tato therIe bhaNiyaM-jahA evaM te vahU bhaNati, tatomae bhaNiyaM-thulaM vA varaDaM vA bhavatu, therasma pottaM hohiitti, thero bhaNai-pAuM te jieNa egaMpi tilaM na khAmi, ettha tesiM taM vayarNa annahA kahatANamaNaNujogo, taheva kahatANaM puNa aNujogo, evaM jai egavayaNaM parUviyava duvayaNaM parUbei duvayaNe vA egavayaNaM to aNaNuyogo, aha taheba paruvei to aNuyogo / idAnIM grAmeyakodAharaNaM bhAvyate-egami nagare egA mahilA, sA bhattAre mae kaTThAI|Nipi tA biDakIyANi, picchAmotti tA jIvamANI khuDagaM puttaM ghettuM gAmaM gayA, so dArato vahRto mAyaraM pucchaikahiM mama piyA, tIe si?-jahA mato iti, tato so puNo pucchai-keNa pagAreNa so jIviyAito, sA bhaNai-o ~289~ Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka - mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [130], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata upoddhAta- niyuktiH sUtrAMka CLICENS // 12 // -* *-* 4 dIpa anukrama laggAe, to khAI ahapi olaggAmi, sAbhaNaina jANihisi olaggiTha, tato pucchA-kaha olagijai, bhaNito-4vyAyanalaggA tAlAi viNayaM karejAsi, keriso viNato, bhaNai-jokAro kAyavo nIyaM caMkamiyavaM chaMdANuvattiNA hoyaI, tato so nagaraM | yogAdau pahAvito, aMtarA aNeNa vAhA mayANa gahaNatthaM nilukkA diTThA, tato so vaDDeNaM saddeNaM tersi jokkArotti bhaNai, teNa dRSTAntAH saheNa mayA palAyA, tato tehiM ruDehiM so ghernu pahato, sambhAvo NeNa kahito, tato tehiM bhaNiyaM-jayA erisaM pecchejAsi tayA nilukaMtehiM nIyaM AgaMtavaM, na ya ullavijai, saNiyaM vA, tato agge gacchaMteNa rayagA diTThA, tato nila-1 to saNiya saNiyaM ei, tesiM ca rayagANaM pottagA hIrati, te thANaM vaMdhiUNa rakkhaMti, so nilukato ei, esa | corotti tehiM gahito baMdhito piTTito ya, sambhAve kahite muko, tehiM bhaNiyaM-evaM bhaNijAsi-suddhaM nIrayaM nimmalaM ca bhavatu, asaM ca paDau, tato so nayarasamuha ei, egattha vIyANi vAvijaMti, teNa bhaNiyaM-bhaTThi ! suddhaM nIrayaM bhavatu, Uso | mAya paDau, tato tehiM kimakAraNaverio evaM bhAsaitti gahito baMdhito piTTito ya, sambhAve kahite muko, bhaNito ya-erise kaje evaM bhaNNai-bahuM erisaM bhavatu, bhaMDiM bhareha eyassa, tato puNo nagarasammuhaM eti, egattha maDayaM nINijaMtaM daha bhaNati-bahuM erisaM bhavatu, bhaMDiM bhareha eyassa, tatthavi gahito piTTito ya, sambhAve kahite mukko, bhaNito ya-erise kaje| evaM buccai-eriseNaM accaMtaviyogo bhavatu, annattha vivAhe bhaNai-accaMtaviogo bhavau, tatthavi piDio, sambhAve | |134 // kahie mukko, bhaNito ya-erise kajje evaM bhaNNai-niccha erisayANi pecchaMtayA hoha, sAsayaM ca evaM havatu, tato gacchaMto egattha niyalabaddhaM daMDiyaM dahaNa pavaM bhaNati-niccha parisayANi pecchaMtayA hoha, sAsayaM ca bhe evaM havau, tatthavi gahito || E JanEdication ineral ~290 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 131], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH pir3ito ya, sambhAve kahile muko, bhaNito ya-erise ko evaM bhaNijAsi evAto me uhuM muklo havasati, tato gaccheto egastha kei mitA saMghADayaM karite picchaDa, tattha bhaNai eyAto me uhuM mokkho bhavata, tatthavi piTTijo, sambhAve kahie muko, gato nagare, tattha egassa daMDikulaputtagassa allINo, so sevato acchai, annayA dumbhikkhe tassa kulapucassa aMbikhalliyA siddhilliyA, tassa bhajjAe so bhaNNati-jAhi mahAjaNamajjhAto sahAvehi jeNa bhuMjara, sIyalA japAoggA bhavissai, teNa gaMtuM mahAyaNamajjhe bar3eNaM saddeNaM bhaNito - ehi ehi sIvalI phira hoi aMbakhaliyA, so lajjito, gharaM gaeNa aMbADito, bhaNito - erise kajje nIyamAgaMtUNaM kaNNe kahijjara, annayA gharaM palitaM, tassa bhajAe bhaNitouhuM saddAveha ThakuraMti, tato so tattha gato saNiyaM saNiyaM AsanaM hoUNa kaNNe kahei, jAva so tattha gaccA saNiyaM saniyaM AsanaM hoUNa akkhAuM payaTTo tAva gharaM savaM jhAmiyaM tatthavi aMbADito, bhaNito ya-erise kacce na Agammai, navi akkhAijjai, kiMtu appaNA caiva pANiyaM vA gomuttaM vA Adi kAuM gorasaMpi chumai tAva jAva vijjhAi, annayA tassa daMDiputtagarasa vhAiUNa ghUrvitassa dhUmo niggacchati gomuttaM chUDhaM gomuttAiyaM ca / evaM jo annaMmi kahiyave anaM kahe to aNaNuyogo bhavati, sammaM kahejamANe aNuyogoM' iti, dvitIyaM ca vacanAnanuyogAnuyogaviSayamudAharaNaM vacanAnuyogasya |garIyastvakhyApanArtham // yaduktam- 'saptaiva bhavanti bhAvAnanuyogAnuyogaviSayApyudAharaNAni tAni pratipAdayatisAvagabhanA savaIe ya koMkaNagadArae naule | kamalAmelA saMbassa sAhasaM sejie kovo // 131 // prathamamudAharaNaM zrAvakabhAryA 2 dvitIyaM sAtapadikaH puruSaH 2 tRtIyaM koNadArakaH 3 caturtha nakulaH 4 paJcamaM For Pruate & Personal Use Offy ~ 291~ wjanelibrary.org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [131], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka 4 4 - dIpa anukrama upodghAta-14 kamalAmelA 5 paSThaM zAMcasya sAhama 6 saptamaM zreNikasya SaSThIsaptamyorartha pratyabhedAt kopaH / tatra zrAvakabhAryodAharaNami- bhAvAnuyoniyuktiH dam-sAvageNa niyabhajAe vayaMsiyA ubbhaDarUvA AbharaNAlaMkAravibhUsiyA diTThA, ajjhovavanno, eyaM ciya sumari gAdau ha dubbalo bhavai, mahilAe pucchito na kahei, nibaMdhe siddha, tIe bhaNiyaM-ANemi, tAhe saMjhAsamae tehiM caiva STAntAH // 135 // vasthAbharaNehiM appANaM nevasthittA aMdhakAre allINA saMvutthA, pacchA bitiyadivase adhiI pagato vayaM khaMDiyaMti, tato 5 tAe bhaNiya-vayaM na khaMDiyaM, ahaM cevAgayA, sAbhinnANaM pattiyAvito, evaM jo sasamayavattavayaM parasamayavattavayaM bhaNai, parasa-1 mayavattavyaM vA sasamayavattavarya, udaiyabhAvalakkhaNeNa uvasamiyaM bhAvaM paruvei upasamiyabhAvalakkhaNeNa vA odaiyaM, tAhe | aNaNuyogo, samma parUvijjamANe aNuyogo / tathA saptabhiH padairvyavaharatIti sAptapadikaH, tadudAharaNamidaM-egaMmi paJcaMtagAme ego olaggayamaNUso sAhumAhaNAINa na suNei,na vA samIvamalliyai, nAvi roja dei, mA mama dhamma kahahiti, mA'haM dhammaM socA saho hohAmitti, annayA taMgAma sAhuNo AgatA, paDissayaM maggaMti, tAhe gohillaehiM so na deitti sovi eehiM pavaMcito hou iti tassa gharaM dasiyaM, jahA eriso tAriso tumbha bhatto sAyagotti eyassa gharaM jAha, tAhe sAhUNo ||81 taM gharaM gayA, diDo so, para na caiva ADhAi, tattha ekeNa sAhuNA bhaNiyaM-jaha na ceva so eso, ahavA pavaMciyAmotti, hAta soUNa teNa te sAhUNo pucchitA, kahiyaM jahA amha kahiyaM eriso tAriso vA sAvagotti, so ciMtei-aho akajja, 135 // mamaM tAva pavaMcaMtu, to kiM sAhuNopavaMcaMtitti, tAhe mA tesimasArayA houtti bhaNai-demi paDissayaM ekAe vavatthAe, hai jai mama dhammaM na kaheha, sAhahiM bhaNiyaM-evaM houtti, dinaM gharaM, varasAratte nivatte ApucchaMti-amhe viharAmo, tAhe S JanEducason.ireonabomla ~292 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [131], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka - dIpa anukrama payaTTA sAhuNo annatya viharilaM, teNa aNubaiyA, tato sImApajate dhammo kahito, so bhaNai-bhaya ittha na kiMci mUla-1 5 guNaM uttaraguNaM majjamahumaMsaviraI vA ghettuM tIrai, pacchA sAhahiM sattavaiyaM vayaM dinnaMmAreukAmeNaM jAvaieNaM kAleNaM 4 | sat payA osakijati evaiyaM kAlaM paDikkhiI mAreyacaM, saMbujhissaittikAuM, gayA sAhuNo / annayA so coriyAe / gato, avasauNeNaM niyatto rattiM saNiyaM gharaM ei, tadivasaM ca tassa bhagiNI. AgateliyA, sA purisanevatthaM kAUNaM bhAja-12 jAyAe samaM naDapekkhiyA gayA, cireNa AgayA, nidakaMtAo taheva ekami ceva sayaNe sahayAto, iyaro ya Agato, tato pecchai, parapurisotti asiM karisittA AhaNAmitti, vayaM sumariyaM, Thito satcaparyaMtaraM, eyaMmi aMtare tassa bhagiNIe / bAhA bhajAe akaMtiyA, tIe dukkhAvijatIe bhaNiyaM-halA avaNehi bAhAto me sIsaM, teNa sareNaM nAyA-bhagiNI me esa purisanevasthiyA iti, lajjito jAto, aho mae maNAgeNa akarja na kayaMti, uvaNato jahA sAvagabhajjAdihate, so saMyuddho padhaito / koMkaNakadArakodAharaNamidam-koMkaNagavisae eko dArago, tassa mAyA matA, piyA se annamahaliyaM na lahai, savattiSutto acchai iti, annayA saputtago kaDANaM gato, tAhe aNeNa ciMtiyaM-jAva eso jIvai tAva mahilaM na labhAmi, to mAremi eyamiti kaMDaM pakkhitaM, ANatto-vacca kaMDaM ANehi, so pahAvito, anneNa kaMDeNa viddho, ceDeNa bhaNiyaM-kiM tae kaMDaM khittaM !, viddhomitti, puNovi khitaM, raDato mArito, puDhamayANateNa viddhomitti agaNuyogo, mArijAmitti evaM nAe aNuyogo, ahavA sArakkhaNijjaM mAremitti aNaNuyogo, sArakkhaMtassa aNuyogo, evaM annaM parUveyacaM annaM parUvetassa aNaNuyogo, jahAbhUtaM parUvemANassa aNuyogo / nakulodAharaNamidam-egA cAra E ~293~ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [131], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka syA dhAntAH dIpa anukrama upodAta- bhaDiyA gambhiNI jAyA, anAvi nauliyA gammiNI ceva, tasya egAe evaM racIe samagaM tAyo pasUbAto, tato mAvAnadoniyukicArabhaDIe ciMtiyaM-mama puttassa ramaNato bhavissai, tassavi navalassa pIhavaM khIraM ca deza, ajayA tIse aviraiyArAgAra kaMDatIe jattha maMculiyAe so dikaro uyArito tattha sappeNa ghaDicA khaito mato, nagleNaM maMculiyAe ovaraMto // 13 // diho, tato teNa khaMDAkhaMDIkato, tAhe so teNa ruhiraliteNa tuDeNa tIse aviraiyAe mULa gaMtUNa cADa karei, vAhe nAya-eeNa mama putto khaito, musaleNa AhaNittA mArito, tAhe dhAvaMtI gayA pucassa mUlaM, jAca sappaM khaMDAsaMgakayaM pAsai, tAhe duguNataraM adiI pagatA, tIse aviraiyAe puSi aNaNuyogo pacchA aNumogo, evaM jo anna palvevavaM annaM parUvaha tassa aNaNuyogo, jo puNa taM ceva paruvei tassa aNuyogo / kamalAmelodAharaNa-cAravaIe baladevapucassa nisahassa putto sAgaracaMdo sveNamukkiTTho, sabesi saMbAINaM iho, tattha ya vAravatIe vatyavastha va assa raNo kamalAmelA nAma dhUyA, ukiDasarIrA, sA ya uggaseNanattuyassa dhaNadevassa vareliyA, ito va nArado sAgaracaMdassa pare samAgato, anbhudvito ya sAgararcadeNa, tato svavihaM samANaM sAgaracaMdo nAraya puccaa-bhyvN| diI kiMci baccara, so bhaNA-mAma dilu, kahiM 1, iheva bAravatIe kamalAmelA nAma dArigA, sAgaracaMdo pucchaha-kassai sA dijiyA // 15 // nArado maNa-Arma, tato so bhaNai-kahaM mama tAe samaM saMpaogme hujjA !, nArado na pANAmiti maNiya gato, mova sAgaracaMdo taM soUNa navi Asabe navi sayaNe piI labhAi, saMdAriyaM phalae lihaMto nAma ca gehato acchA, nAradoSi kamalAmechAe aMtiyaM gato, vAe pukhio -diDa kiMci adieSamaparavati', somavA-ve dizAmi-veNa sAgara JanEducation.irnama For a From Us ~294 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 131], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH caMdo virUvattaNeNa ghaNadevo, tato sAgaracaMde mucchitA dhaNadeve viratA, nAraeNa samAsAsiyA, teNa gaMtumakkhiyaM sAgaracaMdassa jahA tumaM sA icchatitti, tAhe sAgaracaMdassa mAyA anne ya kumArA AdannA - marai nUNaM sAgaracaMdotti, saMbo Agato jAva pecchai sAgaracaMdaM vilabamANaM tAhe aNeNa pacchato ThAiUNa acchINi dohivi hatthehiM pacchAiyANi, sAgaracaMdeNa bhaNiyaM - kamalAmelA iti, saMveNa bhaNiyaM - nAhaM kamalAmelA, kiMtu ahaM kamalAmelo, tato sAgaracaMdeNa bhaNiyaM-AmaM tumaM | caiva mamaM vimalakamaladala lolaloyaNi kamalAmelaM melehisi, tAhe tehiM kumArehiM saMbo majjaM pAyaittA abbhuvagacchAvito, | vigatamado ciMtei - aho mae Alo abbhuvagato, iyANiM kiM sakkA kAuM ?, nibahiyavaMti pajjunaM pannattiM vijjaM pADihAriyaM maggar3a, teNa dinA, tato kamalAmelAe vivAhadivase savijjAe paDirUvaM viuviUNamavahariyA kamalAmelA, revate ujjANe tIe saha vivAhaM kAUNaM sadhe miliyA ubalalaMtA acchaMti, vijjApaDirUvaMpi vivAhe vaTTamANe aTTahAsaM kAUNa uppaiyaM tato jAto khobho, na Najjai keNai hariyatti, nArado pucchito bhaNai - revaie ujjANe divA, keNavi vijjAhareNa avahariyA iti, tato sabalavAhaNo nimgato kaNho, saMbo vijAhararUvaM kAUNa saMpalaggo jujjhiuM, sabai sesA rAiNo parAiyA, tato kaNheNa saddhiM laggo, tato jAhe aNeNa nAto ruTTho tAtoti tato se calaNesu paDito, tato saMveNa bhaNiyaM - esA amheNa gavakkheNaM appANaM muyaMtI diTThA, tato kaNheNa uggaseNo aNugamito, pacchA imANi bhoge bhuMjamANANi viharaMti, annayA bhayavaM ariTThanemilAmI samosarito, tato sAgaracaMdo kamalAmelA va sAmisagAse dhammaM soUNa | gaddiyAzudrayANi sAvagANi saMttANi tato sAgaracaMdo aTThamicaudasIsu sunnagharesu vA susANesu vA egarAiyaM paDimaM ThAi, For Pruabe & Personal Use Offy ~ 295~ wanelibrary org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [131], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sapodAta- niyuki sUtrAMka H-1 dIpa anukrama ASOKHASONGS dhaNadeveNaM eya nAUNa taMbiyAto sUhato ghaDAviyAto, tato sunapare paDimaM Thiyassa bIsamubi aMgulInahesu akloDi- bhAvAnayoyAto, tato sammamahiyAsemANo veyaNAbhibhUto kAlagato devo jAto, tato viiyadivase gavasaMtehiM divo akaMdo "2 54 akAdAlAgAdojAto, gavasaMtehiM sUIto dihAto, taMbakuTTagasagAse uvala -dhaNadeveNa kArAviyAo, rusiyA kumArAH dhaNadevaM / pTAntAH maggati, doNhavi balANaM yuddha saMpalagga, tAhe sAgaracaMdo devo aMtare ThAUNa uvasAmei, pacchA kamalAmelA bhaya-1 vato sagAse padhaiyA, ettiyaM pasaMgeNa bhaNiyaM, estha sAgaracaMdassa saMbakumAraM kamalAmelaM manamANassa aNaNuyogo, nAha kamalAmelatti bhaNie aNuyogo, evaM jo vivarIyaM parUvei tassa aNaNuyogo, jahAbhAvaM paravemANassa annuyogo| saMvassa sAhasamudAharaNaM-jaMbavatI kaNhaM bhaNai-ekkAvi mae puttassa aNADiyA na dihA, kaNheNa bhaNiyaM-aja dAemi, vAhe kaNheNa jaMbavaIe AbhIrIrUvaM kayaM, sayaM AbhIro jAto, dovi takaM ghettuM cAravaimajjhamoiNNANi mahiyaM vikkiNaMti, saMbeNa divANi, AbhIrI bhaNiyA-ehi mahiyaM kiNAmitti, sA aNugacchai, AbhIro maggeNa ei, so ekillayaM devaliyaMmi pavisei, sA AbhIrI bhaNai-nAhaM pavisAmi, kiMtu mollaM dehi, jai icchA to pattha ceva dvito takaM geNhAhi, so bhaNai-avassaM paisi| yacaM, sA necchA, tAhe hatthe laggo, AbhIro uddhAito, saMveNa sama saMpalaggo, saMbo juddhamahiDito, AbhIro vAsudevo jAto, iyarIvi jaMbavatI, tato saMbo piyaraM mAyaraM ca pAsiUNa lajjito aMguhi kAUNa palAito, viiyadivase maDDAe ANito // 17 // khIlagaM ghaDei, vAsudeveNa pucchito-kiM evaM ghaDehisi ?, so bhaNai-jo pAriyAsiyaM bollaM kahehi tassa muhe khoDijihii, ettha| paDhamamaNaNuyogo, nAe ayogo, evaM jo vivarIyaM parUvei tassa aNaNuyogo, iyarassa annuyogo|shrennikkopodaahrnnm ~296~ Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [132], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / 4 prata sUtrAMka dIpa anukrama AXASSISWAXXX* rAyagihe nayare seNiko rAyA, cellaNA tassa bhajA, sA baddhamANasAmimapacchimatitthayaraM vaMdittA yAliyavelAe mAimAse nayaraM pavisai, aMtarApahe ya sAhU paDimApaDivannato diTTho, tIe ratti suttiyAe kihavi hattho laMbito, jayA sIeNa gahito tayA cetiya, hattho sauDimajjhe pavesito, tassa hatthassa taNaeNa sarva sarIraM sIeNa gahiyaM, pacchA tAe bhaNiyaM-sa tavassI kiM karissai saMpayaM !, pacchA seNieNa ciMtiyaM-saMgAradinnato koI, ruDeNa pabhAe abhayo bhaNitosigyamaMtejaraM palIvehi seNiko gato sAmisagAsaM, abhaeNaM hasthisAlA palIviyA, seNiko sAmi pucchara-kicellaNA egapatI aNegapattI 1, sAmiNA bhaNiyaM-egapattI, tAhe mA Dajhihitti turiyaM niggato, abhayo ya nipphiDA, seNieNa bhaNiyaM-palIviyaM !, abhayo bhaNati-Ama, seNito bhaNai-tuma kina paDito, bhaNai-ahaM sAmimUle pabaissAmi, kiM mama aggiNA, tAhe abhaeNa ciMtiyaM-mA viNassihie, pacchA bhaNiyaM-na Dajhai, seNiyassa vekSaNAe puSi aNaNuyogo, pucchie aNuyogo, evaM vivarIyaparUvaNe aNaNuyogo, jahAbhAve parUvie aNuogo, // evaM tAvadanuyogaH sapratipakSaH prapaJchanoko, niyogo'pi prAkpratipAditasvarUpamAtraH sodAharaNo'nuyogavadavaseyaH, sAmprataM prAgupanyastabhASAdisvarUpapratipAdanArthamAha kaDe potye citte sirigharie boMDa desie ceva / bhAsaga vibhAsae vA vittIkaraNe ya AharaNA // 12 // kASTha iti kASThaviSayo dRSTAntaH, yathA kASThe kazcit rUpakAraH svalpAkAramAtraM karoti, kazcit sthUlAvayavaniSpatti, kazcitpunarazeSAGgopAGgAyavayavaniSpaciM, evaM kASThakartA sAmAyikAdisUtra, tatra bhASaka: paristhUramarthamAtramabhidhatte %ACCCCCCCCCCCC Fara Faconlusso ~297 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 132 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [1426-1427], mUlaM [- /gAthA -] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuktiH // 138 // yathA samabhAvaH sAmAyikamiti, vibhASakastu tasyaivAnekadhA arthamabhidhatte, yathA samabhAvaH sAmAyikaM samAnAM vA jJAnadarzanacAritrANAM vA''yaH samAyaH samAya eva sAmAyika, svArthe ikaNpratyaya ityAdi, tathA vyaktikaraNazIlo vyaktikaraH, yaH khalu niravazeSavyutpatti aticArAnaticAraphalAdibhedabhinnamarthaM bhASate sa vyaktikara iti bhAvaH, sa ca nizcayataH caturddazapUrvadhara eva, iha bhASakAdisvarUpAnvAkhyAnAt bhASAdaya eva pratipAditA draSTavyAH, bhASAdInAM tatprabhavatvAt uktaM ca- 'paDhamo rUvAgAraM dhUlAvayavovadaMsaNaM bIo / taito savAvayavo niddoso sabahA kuNai // 1 // kaTThasamANaM sutaM tadatthakhvegabhAsaNaM bhAsA / thUlaTThANa vibhAsA sabesiM vattiyaM neyaM // 2 // (vi. 1426-7) samprati pustaviSayo dRSTAntaH, yathA puste kazcidAkAramAtraM karoti, kazcitparisthUlAvayava niSpattiM, kazcitvazeSAvayavaniSpattimiti, dAntikayojanA prAgvat / idAnIM citraviSayo dRSTAntaH, yathA citrakarmmaNi kazcidvarttikAbhirAkAramAtraM karoti, kazcit haritAlAdivarNodbhedaM kazcittvazeSaparyAyairniSpAdayati, dArzantikayojanA pUrvavat / zrIgRhikodAharaNam - zrIgRhaM bhANDAgAraM tadasyAstrIti 'ato'nekasvarA' diti ikapratyayaH, taddRSTAntabhAvanA iyam - kazcidralAnAM bhAjanameva vetti, iha bhAjane raktAni santIti, kacijjAtimAnAdi, kazcitpunarguNAnapi evaM prathamadvitIyatRtIyakalpA bhASakAdayo draSTavyAH / tathA 'boNDa' miti padmaM tadyathA ISadbhinnamarddhabhinnaM vikasitarUpamiti tridhA bhavati, evaM bhASAdyapi krameNa yojanIyam / idAnIM dezikaviSayamudAharaNaM, dezanaM dezaH - kathanamityarthaH so'syAstIti dezikaH, yathA kazcidezikaH panthAnaM pRSTaH san digmAtrameva kathayati, kazcicadvyavasthitagrAmanagarAdibhedena kazcitpunastadutthaguNadoSabhedena kathayati, evaM bhASAdayo'pi krameNa For Pevate & Personal Use Only ~298~ bhASakAdisvarUpam // 138 // janelibrar Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [133], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka yojanIyAH / tadevaM tAvadvibhAga uktaH, sampati dvAravidhimavasaraprAtamapi vihAya vyAkhyAnavidhiH pratipAdyate, atha caturanuyogadvArAnadhikRta eva vyAkhyAnavidhistataH kimartha pratipAdyate iti !, ucyate, ziSyAcAryayoH sukhazravaNasukhavyAkhyAnapravRttyA zAstropakArArtham , athavA caturanuyogadvArAdhikRta eva vyAkhyAna vidhiH, anugame'ntarbhAvAd, antarbhAvazca vyAkhyAGgatvAdityabhihitametat prAgapi, Aha-yadyasAvanugamA tataH kimavatArya dvAravidheH prAk pratipAdyate / , ucyate, iha dvAravidhirapi bahuvatavyastato mA bhUdihApi vyAkhyAnavidhiviparyaya ityatraivAcAryaziSyayoguNadoSAH pratipAdyante, yenAcAryoM guNavate ziSyAyAnuyogaM karoti, ziSyo'pi guNavadAcAryasannidhAveva zRNotIti, nanu yadi vyAkhyAnavidhiranugamAGgatvAdihAvatArya procyate tahiM dvAragAthAyAmapyevaM kasmAnnopanyastaH, ucyate, sUtravyAkhyAnasya gurutvakhyApanArtha, yathA vizeSataH sUtravyAkhyAyAmAcArya: ziSyo vA guNavAn anveSTavyaH, ityalaM vistareNa / vyAkhyAnavidhi pratipAdayati goNI caMdaNakaMthA ceDIo sAvae bahiragohe / TaMkaNao vavahAro paDivakkhe Ayariya-sIse // 133 // ___ AcArya ziSyayoryogyAyogyavicAre gauNI-gostadudAharaNaM vaktavyam , tathA candanakanthA tathA vyA-jIrNAbhinavazreSThiputrike, tathA zrAvakaH tathA vadhiragohA-badhirapuruSaH tathA TaMkaNavyavahAraH SaSTha udAharaNam, eteSu SaTsUdAharaNeSu ziSyAcAryayoH sAkSAdayogyatvamabhidhAya tataH pratipakSe yogyatvaM yojanIyaM, yogyatvaM vA sAkSAdabhidhAya tataH pratipakSes-IN yogyatvamAyojyam , athavA eSAM SaSaNAmudAharaNAnAM madhye yogyatvAyogyatvayoH krameNaikamudAharaNamAcAryasya eka ziSya -ENRA%AEE55 dIpa anukrama ma.sa.14 JanEducation.ireema For a From Us ~299~ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [133], bhASyaM , vibhA gAthA , mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [9] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka sapodhAta- svetyevaM yojanA kAryA, satrAyaM godRSTAnta:-egammi navare egeNa kassai dhuttassa samAse gAvI rogiyA rahiu~pi asamatthA vyAkhyAniyuktiH / niviTThA ceva pakiNiyA, so taM paDivikiNai, tato kayagA bhaNaMti-pecchAmo se gaipayAraM duddhaM ca joemi tA kiNIhAmida | navidhau so bhaNai-mae evaMvihA uvaviTThA ceva gahitA, jai paDihAi tumhevi evameva giNhaha, iyare bhaNati-jai tumaM bodaho gvaadi||13|| tAki amhevi boddahA, vayaM na geNhAmo, evaM jo Ayario pucchito parihAraM dAumasamattho bhaNai-maevi evaM suyaM, dRSTAntAH tumhevi evaM suNahatti, tassa sagAse na soyavaM, saMsaiyapayaMmi micchattasaMbhavAto, jo puNa avikalagovikiNago iva gA. 133 akkhevaniNNayapasaMgapAragAmI tassa sagAse soyavaM, sIsovi avicAriyagAhI paDhamagovikSiNagova soya ajoggo, ityaro a joggotti / candanakanthodAharaNam-bArayaIe vAsudevassa tinni bherIo, taMjahA-saMgAmiyA abbhuiyA komuiyA, tatra prathamA sazAmakAle samupasthite sAmantAdInAM jJApanArdha vAdyate, dvitIyA punarAgantuke kasmiMzcitprayojane samudbhate lokAnAM sAmantAdInAM ca parijJApanAya, tRtIyA kaumudImahotsavAdyutsavajJApanArtha, tAto tiNNivi gosIsacaMda-10 Namaito devatApariggahiyAto, tasaM cautthI merI asivappasamaNI, tIse uppattI kahijai-teNaM kAleNaM terNa samapaNaM sako deviMdo, so tattha devaloge suramajjhe vAsudevassa guNakittaNaM karei-aho uttamapurisA ee avaguNaM na giNhaMti, nIeNa ya| juddheNa na jujhaMti, tattha ego devo asahahaMto Agato, vAsudevo'vi jiNasagAsa baMdago paThito, so aMtarA kAlasuNayarUvaM | | // 13 // mayayaM viuvaha dumbhimegha, tassa maMdheNa sabo logo parAbhaggo, vAsudeveNa diTTho, bhaNiyaM ca'NeNa-aho imassa kAlasuNayassa paMDurA daMtA maragayabhAyaNanihittamuttAvalIca rehiMti, devo ciMtei-sartha muNagmAhI, tato vAsudevassa AsarayaNaM kara dIpa anukrama JanEdication inary ~300 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 133 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH gahAya pahAvito, so va baMdurApAlapaNa nAto, teNa kUviyaM bahA Aso hIraha, tato kumArA rAyANo a niggayA, te | deveNa hayavippahayA kAUNa ghADiyA, vAsudevo nimmato, bhaNai-kIsa mama AsarayarNa harasi 1, eso mama Aso tugbha na hoi, devo bhaNai-hamaM jujjhe parAjiNiUNa giNhAhi, vAsudeveNa bhaNiyaM vADhaM, kiha jujjhAmo ! tumaM bhUmIe ahaM ca raheNaM to raha geNha, devo bhaNai-alaM me raheNa, evaM Aso hatthI paDisiddho, vAyAjuddhAiyAI sabAI paDisehei, to khAI keNa jujjheNa jujjhiyavaM 1, devo bhaNai- ahidvANajuddheNa, vAsudeveNa bhaNitaM parAjito'haM, nehi AsarayaNaM, nAhaM nIyajuddheNa jujjhAmi tato devo tuTTho samANo bhaNati varehi varaM kiM te demi ?, vAsudeveNa bhaNiyaM - asivovasamaNiM meriM dehi, teNa dinnA, esA tIse merIpa uppattI / tAhe sA chaNhaM chaNhaM mAsANaMte vAijai, tattha jo sadaM suNei tassa punbuppanA rogA uksamaMti, navagAvi chammAse na upparjati, tatthasaar kayAi AgaMtuko vANiyago AyAto, so ya atIva dAhajjareNAbhibhUto, taM merIpAla maNai - geNha tumaM sayasahasvaM mama etto palamettaM dehi, teNa lomeNa dinnA, tattha'nnA caMdaNathiggaliyA dinnA, evamantreNavi aneNavi maggito dinnaM ca sA sabA caMdaNakaMthA jAtA, sA annayA kayAi asi vAsudeveNa tAlAvivA, jAva taM caiva sabhaM pUrei, teNa bhaNiyaM-jopaha mA merI viNAsiyA hojjA, tAhe joiyA diTThA thIkayA, hA bherI saghA viNAsiyA, tao so bherIpAlo vavarovito, azA bherI aTTamabhatteNa ArAhaittA laddhA, anno bherIpAlo kato, so AyareNa rakkhai, so puuito| evaM yaH ziSyaH sUtramartha vA paramatena svakIyayanthAntareNa vA mizra| vitvA kanyAM karoti athavA vismRtaM sUtramartha vA suzikSitaH svayamevAhaM nAnyaM kaJcitkadAcitkimapi pRcchAmItyahaMkAreNa For Pruate & Personal Use Only ~ 301~ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryukti:+vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 133 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1438 - 1439], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuH // 140 // paramatAdibhirapi mizrayitvA sampUrNa vidadhAti so'nuyogazravaNasva na yogyaH, evaM kamthIkRtasUtrArthI gururapi nAnuyogasya yogyaH, uktaM ca- "jo sIso suttatthaM caMdaNakaMthaM va paramayAIhiM / mIsei galiyamahavA mikkhiyamANeNa sa na joggo // 1 // kaMthIkayasuttastho, guruvi joggo na bhaasiyvs| aviNAsiyasuttatthA, sIsAyariyA viNidivA ||2||" (vi. 1438-9) atra 'sikkhiyamANeNa' iti suzikSito'haM svayameva nAnyaM pRcchAmIti mAnena, galitaM- vismRtaM sampUrNaM karoti ityarthaH, | zeSaM sugamam / samprati ceSTIdRSTAnta ucyate-basaMtapure nayare juNNasedvidhUyA abhinavaseTThidhUyA ya, vAsiM paropparaM pII, tahavi se juNNaseDidhUyAe asthi veso, jahA amhe eehiM ubaTTiyANi, tAo annayA kayAi majjitaM gayAto, tattha jA sA navagassa seTThissa ghUyA sA tilagacodasageNa alaMkAreNa alaMkiyA, sA AbharaNANi taDe uvittA oinnA, junnaseTThighUyA tANi gahAya pahAvitA, iyarA jANai-kheDuM karei iti, tIe juNNaseTThidhUyAe mAyApiUNaM sihaM, tANi bhaNatituNDikA acchAhi, navagaseThiyA NhAittA niyayaM gharaM gayA, piDamAUNaM kahiyaM, tehiM maggite na diti, amhe bahiyANitti paribhUtAI, kiM AbharagANivi amhANaM natthi 1, rAyakule vabahAro jAto, natthi sakkhI, tattha kAraNigA bhAMti - ceDito vAhijaMtu, vAhicA bhaNiyA- jai tugbhaccayaM tA Aviddha, tAhe sA juNNaseDighUyA jaM itthe taM pAe | Arvidhei, jaM pAe taM itthe, na yANei, taM ca se asiliDaM jAyaM, tAhe tehiM nAyaM, jahA- etIe na hoMti, tAhe iyarI bhaNiyA-tumaM AviMdha, tAe kameNa AviddhaM, siddhiM ca se jAyeM, bhaNiyA ya- mellehi, tAhe taheva nicaM AkuMcatIe pari vADIe mukaM, tAhe so juNNaseTThI daMDito, jahA so egabhaviyaM maraNaM patto evamAyario'vi jaM mannattha tamannahiM For Pruate & Personal Use Orty ~302~ vyAkhyA navidhI gavAdi dRSTAntAH gA. 133 // 140 // wanlibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM , niyukti: [134,135], bhASyaM H, vibhA gAthA [1440-1443], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / prata sUtrAMka 4 dIpa anukrama saMghaDei, annavattavayAto annastha paruvei, evaM so saMsAradaMDeNa daMDijAi, tArisassagAse na soyacaM, jaha sA navagasehidhUyA jasaM pattA AviMdhaNasuhaM ca evaM jo Ayario na visaMvAei teNa arahatANaM ANA kayA bhavai, tassa pAse | suttatthANi gaheyavANi, ettha gAhAto-"atthANathaniuttA''bharaNANaM juNNasedvidhUyavAna gurU vihimaNie vA vivarIyanijojato sIso // 1 // sasthANasthaniuttA IsaradhUyA samUsaNANaM vA / hoi gurU sIsoviya viNijojato jahAbhaNiyaM | // 2 // " (vi.1440-1)zrAvakodAharaNaM pUrvavat, navaramevamupasaMhAraH-"cirapariciyaMpi na sarai suttatthaM sAvago samajaM va / jona sa jogo sIso guruttaNaM tassa dUreNaM ||1||"(vi.1442)bdhirpurussodaahrnnmpi pUrvavadeva, navaramatraivamupasaMhAraH-"annaM puTTho annaM jo sAhai so gurU na bahiroba / na ya sIso jo annaM suNei aNubhAsae annaM ||1||"(vi. 1443) sampati TaMkaNakavyavahArodAharaNa-uttarAvahe TaMkaNAnAma mecchA, te suvaNNadaMtAIhiM dakSiNAvahagAI bhaMDAI geNhaMti, te ya avaroparaMbhAsaM na yANati, pacchA puMje karaMti, hattheNaM ucchAiMti, jAva icchA na pUrai na tAva avaNeti, evaM eesiM icchiyapaDi-14 cchito vavahAro, AyarieNaM tAva sissassa attho bhANiyabo jAva tassa paDipugnaM gahaNaM, sIseNa ya tAva pucchiyavaM jAva | dra uvagayaMti, esA TaMkaNavaNitovamA / itthamuktena prakAreNa gavAdiSu dvAreSu sAkSAdabhihitArthaviparyayaH pratipakSaH sa AcAryaHIziSyayoryadhAyoga yojanIyaH, sa ca yojita eveti / samprati vizeSataH ziSyadoSaguNAn pratipAdayati kassa na hohI deso aNabhuvamao ya niruvagArI ya / appacchaMdamaIo patthiyao gaMtukAmo y||14|| viNaoNaehiM paMja liyaDehi chaMdamaNupattamANehiM / ArAhio gurujaNo suyaM bahuvihaM lahuM deha // 134 // - ~303 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [136], bhASyaM H, vi0bhA0gAthA [1453], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH / upodAtaniyukti prata sUtrAMka // 14 // - dIpa anukrama Aha-ziSyadoSaguNAmiSAnaM kimartham , ucyate, kAlAntareNa tasyaiva gurutvabhavanAdayombAvaca gurupadavidhAne tIrtha-ziSyadoSakarAjJAdilopaprasaGgAt , tatra prathamagAthAvyAkhyA-kasya gurorna bhavati dveSTA(pyaH)-aprItikaraH ziSyaH, api tu bhavatyeva, guNAH zikiM sarva eva !, netyAha-anabhyupagataH-zrutasampadA anupasampannaH, aniveditAtmA iti bhAvaH, upasaMpanno'pi na sarva pyArIkSA evAdvepyo bhavati, tata Aha-nirupakArI ca nirupakartuM zIlamasyeti nirupakArI-gurUNAM nirupakArakA, gurukRtyeva-18| gA. pravartaka iti bhAvaH, upakAryapi na sa sarva evAdeSya ityata Aha-AtmacchandA-AtmAyattA matiryasya kAryeSvasAvAtma- 114-6 cchandamatikA-svAbhiprAyakAryakArI, gurvAyattamatirapi na sarva pavAdveSyaH, tata Aha-prasthito' yo yo'nyaH ko'pi ziSyo gantumanAstasya dvitIyaH, tathA gantukAmazca, gantukAmo nAma so'bhidhIyate yaH sadaiva gantumanA vyavatiSThate, vakti ca-ko'sya guroH sannidhAne'vatiSThate / , samarthyatAmetat zrutaskandhAdi tato yAsthAmIti, tadevaMbhUtaH ziSyo na yogyaH / zravaNasya / idAnIM guNAH pratipAdyante-vinayA-abhivandanAdilakSaNastenAvanatA vinayAvanatAstaritthaMbhUtaiH sadbhiH, tathA| pRcchAdiSu kRtAH prAJjalayo yaiste kRtaprAJjalayastaiH, tathA-chando-gurvabhiprAyaH taM igitAkArAdinA vijJAya tadadhyavasitazraddhAnasamarthanakaraNakAraNAdinA anuvartamAnaH, ukaM ca-sahA samatthei ya kuNai karAvei gurujaNAbhimayaM / chaMdamaNuvatamANo sa gurujaNArAhaNaM kuNai // 1 // " (vi. 1453) tairevaM ArAdhito gurujanaH zrutaM-sUtrArthobhayarUmaM bahuvidham // 14 // anekaprakAraM laghu-zInaM dadAti -prayacchati // sampatti prakArAntareNa ziSyaparIkSA pratipAdayatiselamamA Daga cAlaNi paripUNaga-raMsa-mahisa mesevAmasama-jalUma-virAlI jaahg-go-merii-baaherii15|| E JanEducation.irtal Furune Fersonals ~304 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 136 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [1453 ], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH 'sela'si muzailaH- mudraprayANaH pAcANavizeSaH dhano-meSaH, zailadhana bhairUSanaH tadudAharaNaM prathamaM kuTo-baTaH, cAlaNI pratItA, pariSUNaka:- sugharIciTikAgRhaM, iMsamahiSameSamasakajalaukAniDAlyaH zItAra, jAhakA seDulakara, gauH | merI AmerI ca pratItA / udAharaNaM ca dvighA bhavati caritaM kalpitaM ca, uktaM ca "variyaM ca kampiya kA AharaNaM | duvihamevaM pannantaM / atyassa sAhaNaTThA iMdhaNamiva oyaNadvAe // 1 // ( piNDani. 630 ) tattha imaM kappiyaM, taMjA - mummaselo pukkhalasaMvaTTato ya mahAmeho jaMbuddIvapamANo, tattha ya nAravatthANIo kalahaM saMjoei, mummasela maNati-tumbhA nAmagahaNe kae pukkhalasaMvaTTato bhaNai-jahA NaM egAe dhArAya virAemi - bhinajhIti bhAvArthaH, selo ucpAsito bhai ja me tilatusatibhAgapi ullei to nAmaM na vahAmi, pacchA mehassa mUle bhaNai muggaselavavaNAI sakkarisAI, tato so kuvito sabAyareNa jugappamANAhiM dhArAhiM varisitumAraddho, sasarace vuddhe ciMtei-iyANiM gato so varAgoti Thito, iyaro misimi| saMto ujjalataro jAto dippaDamAraddho, maNai-jojharoti, meho lajjito gato, evaM ca koI sIso mumgaselasamANo egaMpi payaM nAvagAhara, tato banno Athario gajaMto jagato, ahaNaM gAhemi, paThati ca garvAdhmAtamAnasa:- "AcArya | sveva tajjAjyaM, yacchiSyo nAvabudhyate / gAvo gopAlakeneva, kutIrthenAvatAritAH // 1 // tato paDhAvejamArakho, na sakito, lajjito, parisarasa na dAvavaM kasmAditi cet, ucyate, iha yasmAnna vandhyA gauH ziraHzRGgavadanapRSThapucchodarAdau sohaM spRSTA satI dugdhapradAyinI bhavati, tathA svAbhAvyAdU, evameSo'pi samyak pAThyamAno'pi padamapyekaM nAvavAhate, tato na tasya ThAkyupakAra, bhAta, topakArAbhAvaH pratyutAcArye sUtre cApakIrttirupajAyate, yathA na samyakozasyamAcAryasya vyAkhyA Jan Education International For Pruate & Personal Use Orty ~305~ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM , niyukti: [136], bhASyaM , vi0bhA gAthA [1453,1458], mUlaM F /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka upoddhAta- nizrutiH 142 // dIpa anukrama yAm, idaM vA'bhyayanaM na sanIcInam , kathamayamanyathA nAvabudhyate iti, api ca-tathAvidhakuziSyapAThane tasyAvatrodhAbhAvAn bAdhAbhAvAta ziSya:uttarottarasUtrArthAnavagAhane sUreH sakalAvapi zAstrAntargatau sUtrArthI bhraMzamAvizataH, anyeSAmapi ca paTuzroNAmuttarottara-1 / rokSAyAM sUtrArthAvagAhanahAniprasaGgaH, ukkaM ca-"Agarie suttami ya parivAo suttaatthapalimaMtho / annasipi ya hANI puTThAvi na duddhayA vaMjhA // 1 // " (vi.1457) mudgazailapratipakSAd tato yogyaziSyaviSayo dRSTAntaH kRSNabhUmipradezaH, tatra hi prabhUtamapi | | nipatitaM jalaM tatraivAntaH pariNamati, na punaH kizcidapi tato bahirapagacchati, evaM yo vineyaH sakalasUtrArthagrahaNadhAraNe samarthaH / |sa kRSNabhUmipradezatulyaH, sa ca yogyaH, tatastasmai dAtavyamidamadhyayanamiti, uktaM ca-"buDhe'vi doNamehe na kaNhabhomAo lohae udayaM / gahaNadharaNAsamatthe, iya deyamachittikAraMmi // 1 // " (vi.1458) samprati kuTadRSTAntabhAvanA-kuTA-ghaTAH, te dvividhAstadyathA-navInA jIrNAzca, navInA ye sampratyevApAkataH samAnItAH, jIrNA dvividhA-bhAvitA abhAvitAca, bhAvitA dvividhAH-prazastadravyabhAvitA aprazastadravyabhAvitAca, tatra ye karpUrAgurucandanAdibhiH prazastadravyai vitAste prazastadravyabhAvitAH, ye punaH palANDulazunasurAtailAdibhirbhAvitAste'prazastadravyabhAvitAH, prazastAprazastadravyabhAvitA api dvidhA-dhAmyA avAmyAzca, abhAvitA nAma ye kenApi dravyeNa na vAsitAH, evaM ziSyA api prathamato dvidhA navInA jIrNAzca, tatra ye bAlabhAve vartamAnA ajJAninaH sampratyevAvabodhayitumArabdhAste navInAH, jIrNA dvividhA-bhAvitA 8 // 14 // abhAvitAca, tatrAbhAvitA ye kenApi darzanena na vAsitA, bhAvitA dvividhAH-kumAvanikapArdhasthAdibhiH savinaizca, TU kupAvanikapArzvasyAdimirapi bhAvitA dvividhAH-cAmyA avAmyAzca, saMvigairapi bhAvitA dviSA-cAmyA avA Jantducation inema ~306~ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryukti: [ 136 ], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [-], mUlaM [- / gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH myAzca tatra ye navInA ye jIrNA abhAvitA ye ca kuprAvacanikAdimAvitA api kmyA ve ca saMvighnabhAvitA avAmyAste sarve'pi yogyAH, zeSA ayogyAH / athavA'nyathA kuTadRSTAntabhAvanA-iha catvAraH kuTAstadyathA -- chidrakuTaH khaNDakuTaH kaNThahInakuTA sampUrNakuTazca tatra yasya adho bubhe chidraM sa chidrakuTaH yasya punaroSThaparimaNDalAbhAvaH sa kaNDahInakuTaH yasva punarekapArzve khaNDena hInatA sa khaNDakuTaH yaH punaH sarvAvayavasaMpUrNaH sa saMpUrNakuTaH evaM ziSyA api catvAro veditavyAH, tatra yo vyAkhyAnamaNDalyAmupaviSTaH sarvamarthamavabudhyate vyAkhyAnAdutthitaJca na kimapi sArati sa chidrakuTasamAno, yathA hi chidra | kuTo yAvattadavastha eva gADhamavanitalasaMlagno'vatiSThate tAvanna kimapi jalaM tataH zravati, stokaM vA kiJciditi, evameSo'pi yAvadAcAryaH pUrvAparAnusandhAnena sUtrArthamupadizati tAvadavabudhyate, utthitazcevyAkhyAnamaNDalyA. tarhi svayaM pUrvAparAnusandhAnavikalatvAnna kimapi anusmarati, yastu vyAkhyAnamaNDalyAmapyupaviSTo'rddhamAtraM tribhAgaM catuSkaM vA hInaM vA sUtrArthamavadhArayati tathA'vadhAritaM ca smarati sa khaNDakuTasamAnaH, yastu kiJcidUnaM sUtrArthamavadhArayati pazcAdapi ca tathaiva smRtipathamavatArayati kaNThahIna kuTasamAnaH, yastu AcAryoktaM sakalamapi sUtrArthaM yathAvadavadhArayati pazcAdapi ca tathaiva saMpUrNa smarati sa sampUrNa kuTasamAnaH, atra chidrakuTasamAna ekAntenAyogyaH, zeSA yathottaraM pradhAnAH pradhAnatarAH pradhAnatamAH / samprati cAlanIdRSTAntabhAvanA, cAlanI lokaprasiddhA yayA kaNikAdi cAlyate, tatra yathA cAlanyAmudakaM prakSipyamANaM tatkSaNAdeva gacchati, na punaH kiya tamapi kAlamavatiSThate, tathA yasya sUtrArthaH pradIyamAno yadaiva karNe pravizati tadaiva vismRtipathamupaiti sa cAlaNIsamAnaH, tathA mudrazailacchidrakuTacAlaNIsa nAnzijya medapradarzanArthamukaM bhASyakRtA - " se leyachiducAliNi mihokahA sou uTThiyANaM tu / For Pruate & Personal Use Orty ~ 307~ janelibrary Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRttiH ) 1 adhyayanaM H, niyukti: [136], bhASyaM , vi0bhA gAthA [1463-1467], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sutrAMka - dIpa anukrama upodyAta-chiDAha tatva viTTho sumariMsu sarAmi neyANi mema visai bIema, nIi kamyeNa cAliNI Aha / postha AhANa niyuktimA selo pavisai nIi vA tumaM // 2 // " (ki.1453-4) tata eSo'pi cAlanIsamAno na yogyH| cAlanIpratipakSabhUvaM ca rIkSAyAM vaMzadalanirmAphtiM tApasamAjanaM, tato hi vindumAtramapi jalaM navavati, uktaM dha-"tAvasakhaurakaDhiNayaM cAlaNipaDivakkhu na / // 143 // sabaha davapi (vi.1465tatastatsamAno yogyaH / sampati paripUNakadRSTAnto mAvyate, paripUNako nAma ghRtakSIragAlanA dRSTAntAH sugRhAbhiSacaTakAkulAyo kA, tena hyAbhIryo ghRtaM mAlayanti, tato yathA sa paripUNakaH kacavaraM dhArayati ghRtamujjhati tathA * ziSyo'pi yo vyAkhyAvAcanAdau doSanabhigRhNAti guNAMstu muJcati sa paripUNakasamAnaH, sa cAyogyaH, Aha ca cUrNikRt"vakkhANAisu dosaM hiyayaMmi Thavei muyai guNajAlaM / so sIso a ajoggo bhaNito pripuunngsmaanno||1||"(nndiittiipp.) Aha-sarvazamate'pi doSAH sambhavantItyazraddheyametat, satyam, uktamatra bhASyakRtA-"sabasuSpAmannA dosA huna saMti |jinamae kevi / aNukuttakahaNaM, apattamAsa va vaMti ||1||(vi.1466)" sampati iMsadRSTAmtabhAvanA-yathA IsaH kSIrabhudakamizritamapi udakamapahAya kSIramApibati tathA ziSyo'pi yo guroranupayogAdisambhavAn doSAn avadhUya guNAneva kevalAnAdatte sa haMsasamAnaH, sa caikAntena yogyama, nanu haMsaH sIramudakamizritamapi kathaM vibhaktIkaroti', yena zrIrameva kevalamApivati, na tUdakamiti, ucyate, jihvAyA ammalena kUrSikIbhUya pRthagbhavanAt, uktaMca-"aMbasaNeNa jIhAaiM, kRciyA hoisIramudagaMmi / iMso musUna jalaM AviyAvaM vaha susIso // 1 // (vi.1467) mocUNa daDaM dose guruNo'NuvauttabhAsivA- IemeNhA guNe bosoyomo samayatvasArassa (mandITI.) dAnI mahipAntabhAvanA-yathAmahiSo niSAnakhAna Jan E ROT Allianelibrary.orgE ~308~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [136], bhASyaM , vi0bhA gAthA [1468-1470], mUlaM - /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama mavAsaH san udakamadhye taduda muhurmuhuH kAmyAM sADayamavagAhamAnazca sakalamapi kalupIkaroti, tato na svayaM pAtuM meM zakroti, nApi yUyaM, tadapichayo'pi yo vyAkhyAnaprabandhAvasare'kANDa evaM kSudrapRcchAbhiH kalahavikathAdibhirvA AsmanaH pareka cAnuyogabaNavighAtamAghatte sa mahiSasamAnaH, sa caikAntenAyogyaH, uktaM ca-"sayamavi na piyai mahiso naba jUhaM pibai loliya udayaM / viggahavikahAhiM tahA athakapucchAhi ya kusIso ||1||"(vi.1468) meSodAharaNabhAvanAyathA meSo vadanasya tanutvAt svayaM ca nibhRtAtmA goSpadamAtrasthitamapi jalamakalupIkurvan pibati tathA yaH ziSyo'pi pada-31 mAtramapi vinayapuraHsaramAcAryacittaM prasAdayan pRcchati sa meSasamAnaH, sa caikAntena yogyaH / masakadRSTAntabhAvanAyaH ziSyo masaka iva jAtyAdikamudghayana guromanasi vyathAmutpAdayati sa masakasamAnaH, sa cAyogyaH / jalaukAhaSTAntabhAknA-yathA jalaukAH zarIramadunvatI rudhiramAkarSati tathA zithyo'pi yo'dunvan zrutajJAnamApibati sa jalUkAsamAnaH, ukaM ca-"jalugA va tama(a)dUmito, piyai susIso'vi suynaannN|"vi.1470) biDAlIdRSTAntabhAvanA-yathA | biDAlI bhAjanasaMstha kSIraM bhUmau binipAtya pivati, tathA duSTasvabhAvatvAt , ziSyo'pi yo vinayakaraNAdibhItatayA na sAkSAd / gurusamIpe gatvA zRNoti, kintu vyAkhyAcAdutthitebhyaH kebhyazcit sa viDAlIsamAnaH, sa caayogyH| tathA jAhakA|tiyagvizeSastadudAharaNamAknA-vathA jAhakaH stokaM stokaM kSIraM pItvA pArthANi ledi, tathA ziSyo'pi pUrvagRhItaM sUtra martha vA matiparicitaM kRtvA anyatkRcchati sa jAhakasamAnA, saca yogyaH / sampatti godRSTAntabhAvanA-yathA kenApi // |kauMTubikena kamicisarvaNi caturvavaturvedapAramAmimbo viprenyo gaurdatA, tataste parasparaM cintayAmAmu payA iyamekA Maijaahelibrary.org ~309~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) prata sUtrAMka [-] dIpa anukrama [-] [bhAga-3] "Avazyaka"- mUlasUtra - 1 (niryuktiH + vRttiH) 1 adhyayanaM [-], niryuktiH [ 136], bhASyaM [-] vi0 bhA0 gAthA [ 1473 - 1475], mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniryukti evaM malayagirisUriracitA vRttiH upodghAtaniryuktiH // 144 // gauzcaturNAmasmAkaM tataH kathaM karttavyA ?, tatraikenokaM paripAvyA duhyatAmiti, tacca samIcInaM pratibhAtamiti sarvaiH pratipannaM, tato yasya prathamadivase gaurAgatA tena cintitaM yathA'hamadyaiva dhokSyAmi, kalye punaranyo dhokSyati, tataH kiM nirarvikAmasvAzvAriM vahAmi ?, tato na kizcidapi tasyai tena dattaM evaM zeSairapi tataH sA zvapAkakulanipatitaMtra tRNasalilAdivirahitA gatAsurabhUt, tataH samutthitasteSAM dhigjAtIyAnAmavarNavAdo loke, zeSagodAnAdilAbhavyavacchedazva evaM ziSyA api ye | cintayanti na khalu kevalAnAmasmAkamAcAryo vyAkhyAnayati, kintu pratIcchakAnAmapi tatasta eva vinayAdikaM kariSyanti, | kimasmAkamiti, pratIcchakA apyevaM cintayanti nijazicyAH sarva kariSyanti, kimasmAkaM kiyatkAlAvasthAyinAmiti ?, tatasteSAmevaM cintayatAmapAntarAla evAcAryo viSIdati, loke ca teSAmavarNavAdo jAyate, anyatrApi ca gacchAntare durlabhau teSAM sUtrArthI, tataste gopratigAhakacaturdvijAtaya ivAyogyA draSTavyAH uktaM ca- "anno dujjhihi kalaM niratyayaM se vahAmi kiM cAriM / caDacaraNagavI u mayA annahANI u bahuvANaM // 1 // (vi. 1473) sIsA paDicchagANaM bharotti te'viya hu sIsagabharoti / na kareMti suttahANI annatthavi dulahaM tesiM // 2 // (vi. 1475) eSa eva godRSTAntaH pratipakSe'pi yojanIyaH, yathA kazcitkauTumbiko dharmmazraddhayA caturbhyaH caturvedapAragAmibhyo gAM dattavAn, te'pi ca pUrvavatparipAvyA dogdhumArabdhAH, tatra yasya prathamadivase sA gaurAgatA sa cintitavAn yadyahamasvAzcAriM na dAsyAmi tataH kSudhA dhAtukSayAdeSA prANAnapahAsyati, tato me lokeSu gohatyAvarNavAdo bhaviSyati, punarapi cAsmabhyaM na ko'pi gavAdikaM dAsyati, apica-yadi madIyacA| ricaraNena puSTA satI zeSairapi brAhmaNairbhokSyate tato me mahAn anugraho bhaviSyati, ahamapica paripAvyA punarapyenAM Far Fate & Personal Use Only ~310~ ziSyapha rIkSAyAM zailAdidRSTAntAH // 144 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) bhAga-31 "Avazyaka"- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [136], bhASyaM H, vibhA gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: / prata sUtrAMka dIpa anukrama dhokSyAmi, tato'vazyamasyai dAtavyA cAririti dadau cArim, evaM zeSA api daduH, tataH sarve'picirakAlaM dugdhAmyavahAra bhAjino jAtA, loke ca samucchalitaH sAdhuvAdaH, labhante ca prabhUtamanyadapi gavAdikaM, evaM ye'pi vineyAzcintayantiTrAyadi vayamAcAryasya na kimapi vinagadikaM vidhAnArastata eSo'vasIdannavazyamapagatAsubhaviSyati, loke ca kuziSyA ime ityavarNavAdaH, tato gacchAntare'pi na vayamavakArya lapsvAmahe, apica-asmAkameSa pravajyAzikSApratAropaNAdikaraNato mahopakArI, sampati ca jagati durlabhaM zrutaranamupayacchan varcate, tato'vazyametasya vinayAdikamasmAbhiH karaNIyam , anyaJca-yadyasmadIyavinayAdisAhAyakavalena pratIcchakAnAmayAcAyata upakAraH kimasmAbhine labdha, dviguNatarapuNya-4 lAbhasyAsmAkaM bhAvAt , jAtIcchikA api ye cintayanti-anupakRtopakArI bhagavAnAcAryo'smAkaM, ko nAmAnyo mahAntamevaM vyAkhyAprayAsamasmannimittaM vidadhAti !, tataH kimeteSAM vayaM pratyupakartuM zakAH, tathApi yatkurmaH so'smAkaM mahAn lAbha iti parasparanirapekSaM vinayAdikamAdadhate, teSAM nAvasIdatyAcAryo'vyavacchinnA ca sUtrAdhepravRttiH samucchalati ca | tataH sarvatra sAdhubAdaH gacchAntare ca teSAM sulabha zrutajJAnaM paraloke ca sugatyAdilAbhaH / bheryudAharaNaM prAgvat / sampatyAbhIrISTAntabhAvanA, kazcidAbhIro nijabhAryayA saha vikrayAva ghRtaM gaLyA gRhItvA pattanamavatIrNaH, catuSpathe ca samAgatva vaNigApaNeSu paNAyituM pravRtto, paTitazca paNAyAH saGkaTaH, tataH samArabdhe ghRtamApe gaLyA adhastAdavasthitA AbhIrI ghRtaM matroM pArakeNa samayamANaM pratIcchati, tataH kathamapyarpaNe grahaNe vA'nupayogatopAntarAle eva eko laghupaTarUpo dhArako bhUmI lipatya lahazo bhagnAH, tato ghRtahAnidUnamanAH patihallapitu kharaparuSavAkyAni prAvata-bacA hA pApIyasi bAsa.25 h ~3114 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka'- mUlasUtra adhyayanaM H, niyukti: [136], bhASyaM H, vi0bhA gAthA , mUlaM [- /gAthA-] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [1] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti:| prata sutrAMka // 145 // [-] duHzIle ! kAmaviDambitamAnasA taruNimAbhiramaNIyaM puruSAntaramavalokase, na samyagvArakamabhigRhAsi, tataH sA kharaparuSa-18 anuyoge vAkyapravaNataH samudbhUtakopAvezavazocchalitakampakampitapInapayodharA sphuradadharabimboSThI dUrotpATitadhUrekhAdhanuravaSTambhato dRSTAntA nArAcazreNimiva kRSNakaTAkSasantatimavirata pratikSipantI pratyuvAca hA prAmeyakAdhama ! ghRtaghaTamapyavagaNayya vidagdhamattakAminInAM mukhAravindAnyavalokase, na caitAvatA avatiSThase, tataH kharaparuSavAkyairmAmapyadhikSipasi, tataH sa evaM pratyuko'tIva jvalitakopAnalo yatkimapyasambaddhaM bhASitu lagnA, sA'pyevaM, tataH samabhUttayoH kezAkezi, tato visaMsthulapAdAdinyAsataH sakalamapi prAyo gantrIghRtaM bhUmau nipatitaM, tacca kiJcicchoSamupagataM avazeSa cAvalIDhaM zvabhiH, gantrIghRtamapi zeSIbhUtamapahRtaM pazyatoharaiH, sAdhikA api svaM svaM ghRtaM vikrIya svagrAmagamanaM prapannAH, tataH prabhUtadivasabhAgAtikrameNApa ste yuddhe svAsthye ca labdhe yatkizcit prathamato vikrINayAmAsa ghRtaM tadravyamAdAya tayoH svagrAmaM gacchatoH apAntarAle - sAta gate sahasrabhAnau sarvataH prasaramabhigRhati tamovittAne parAskandinaH samAgatya vAsAMsi dravyaM balIvI cApahRtavantaH,IPL tata evaM tI mahato duHkhasya bhAjanamajAyetAM, eSa dRSTAntoH, ayamarthopanayaH-yo vineyo'nyathA prarUpayannadhIyAno vA kharaparuSavAkyarAcAryeNa zikSito'dhikSepapuraHsaraM prativadati-yathA tvayaivetthamahaM zikSitaH, kimidAnI ninhuSe ityAdi, sana kevalamAtmAnaM saMsAre pAtayati, kintvAcAryamapi kharaparuSapratyuccAraNAdinA tIvratIvratarakopAnalagcAlanAt, bhavanti ca // 145 // kuvineyA mRdorapi guroH kharapuruSapratyuccAraNAdinA kopaprakopakAH, ukaM cottarAdhyayaneSu-'aNAsavA thUlavayA kusIlA, Ta mipi caMDaM pakariti sIsA' iti, apica-guravo guNaguravaH, tataste yadi kathamapi duSTazaikSazikSApanena kopamupAgamata SA-kalakara dIpa anukrama Jan Educatu isanelibrary.org ~312 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (40) [bhAga-3] "Avazyaka- mUlasUtra-1 (niyukti:+vRtti:) 1 adhyayanaM H, niyukti: [136], bhASyaM H, vibhA gAthA , mUlaM [- /gAthA-] / pUjya AgamoddhArakarI saMzodhitA muni dIparatnasAgareNa saMkalitA AgamasUtra [40] mUlasUtra [[] Avazyakaniyukti evaM malayagirisUriracitA vRtti: prata sUtrAMka dIpa anukrama dhApi teSAM bhagavadAjJAvartitvAdalpapApabhAjAM midhyAduSkRtAdimAtreNApi vizuddhirupajAyate, zibhyastu bhagavadAjJAvilopatto gurvAzAtanAyAzcopacitAzubhagurukarmA dIrghatarasaMsArabhAgI, kizca-evaM sa vartamAno matimAnapi zrutarasAihirbhavati, anyatrApi tasya durlabhazrutatvAt , kohi nAma sacetano dIrghatarajIvitAbhilApI sarpamukhe svahastena payovindUna prakSipatIti, sa ekaantenaayogyH| pratipakSabhAvanAyAmapIdameva kathAnakaM paribhAvanIyam, kevalamiha ghRtaghaTe bhane sati dvAvapi tI dampatI tvaritatvarita karpareryathAzakti ghRtaM gRhItavantau, stokameva vinanAza, nindati cAtmAnamAmIro yathA-hIna mayA ghRtaghaTaste samyaka samarpitaH, AbhIryapi vadati-samarpitastvayA samyak na mayA samyak gRhItA, tata evaM tayorna kopAvezaduHkhaM nApi ghRta hAniH nApi sakAla evAnyasArthika saha svagrAmamabhisarpatAmapAntarAle taskarAvaskandaH, tatastau sukhabhAjana jAtI, evami-15 dAhApi kathaJcidanupayogAdinA'nyathArUpe vyAkhyAne kRte sati pazcAdanusmRtayathAvasthitavyAkhyAnena sUriNA ziSyaM pUrvamukaM| vyAkhyAnaM cintayantaM prati evaM vaktavyam-vatsa! maivaM vyAkhyaH, mayA tadAnImanupayuktana vyAkhyAtaM, tata evaM vyAkhyAhi, tata evamukte sati yo vineyaH kulIno vinItAtmA sa evaM prativadati-yathA bhagavantaH kimanyathA prarUpayanti', kevalamahaM 5 matidaurbalyAdanyathA'vagatavAniti, sa ekAntena yogyH|| tadevamAcAryazidhyadoSaguNakathanalakSaNo vyAkhyAnavidhiH pratipAditaH, samprati kRtamaGgalopacAro vyAvarNitaprasaGgavistaraH pradarzitavyAkhyAnavidhirupodghAtaM pratipAdayatiAvazyaka malayagirijI vRtte: pUrvArdhasya prathamo bhAga samApta: dvitiya bhAgasya AraMbha: niyukti: [135,136], 1 se 26 dvAraiH kRta: Avazyaka- mUlasUtra- [40/1] niyukti evaM malayagirisUrijI racitA TIkA parisamAptA: mUla saMzodhakaH sampAdakazca pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba kiMcit vaiziSTya samarpitena saha puna: saMkalanakartA muni dIparatnasAgarajI (M.Com.,M.Ed.,Ph.D.,zrutamaharSi] ~313 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH bhAga-3 pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: saMpAditazca "Avazyaka-mUlasUtra" niyukti: evaM malayagirisUrijI-racitA vRtti:] (kiMcit vaiziSThyaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalita: , "Avazyaka" niyukti: evaM vRtti:" nAmeNa parisamApta: "savRttika-Agama-suttANi-2' zreNi, bhAga-3 ~314~ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baap p 4 naam dii kaas' krn naal s'hir dee haal s . dii TTT vAcanA zatAbdI varSa daas nuuN u vii s tooN vii tee trs naal paas bbaas' ghr nuuN Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladaMsuNassa savRttika-Agama-sUtrANi-2 mUla saMzodhaka abhinava-saMkalanakartA Ka Si SONG HIRO pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] randuate Vinyleoniparingeet prata prApti aura peja seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 982559885519825306275 ~3164 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA saccAritra cUDAmaNi svargastha pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrI devendrasAgara sUrIzvarajI mahArAja sAheba zrI parama AnaMda zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha vItarAga sosAyaTI, prabhUdAsa Thakkara koleja roDa, pAlaDI, amadAvAda __ karIba pacAsa sAla pahele parama pUjya svargastha gacchAdhipati AcArya deva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba dvArA saMsthApita isa saMghameM zrI zItalanAtha bhagavaMta kA jinAlaya bhI hai, jina ke pratiSThAcArya bhI pUjya devendrasAgarasUrIzvarajI ma. hI hai / isa saMghameM pUjya sAdhu -bhagavaMta evaM sAdhvI -mahArAja ke lie upAzraya bhI hai, jahAM hara-sAla cAturmAsa karavA ke zrAvaka-zrAvikAo ko dharma-ArAdhana se lAbhAnvita karavAyA jAtA hai | isa saMghameM AyaMbilabhavana, ubAlA huA pAnI, jJAna-bhaNDAra evaM pAThazAlA kI bhI bahota acchI suvidhA pradAna ho rahI hai | aise samyag-mArgI saMgha kI sadbhAvanA aura prabhAvaka AcArya pUjya zrI harSasAgarasUrijI ma. kI preraNA se isa zAstra ke lie anudAna prApta huA hai | Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ajama Agama Agama Ajama jAmA mUla saMzodhaka pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba Ama Agama -40 "Avazyaka" niyukti: evaM vRtti: [1] Ajama Aja abhinava-saMkalanakartA AjamA Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI Agama [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] Ajama Agama Ajama Agama Ajama Ajama Agama ~318~