________________
आगम
(४०)
[भाग-3] "आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं , नियुक्ति: [१३-१५], भाष्यं H, वि०भा०गाथा , मूलं - गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:।
प्रत सूत्रांक
दीप अनुक्रम
उपोद्धातेदारन्-तच आभिनिवोधिक ज़ानिनामेव पूर्वप्रतिपन्नप्रतिपद्यमानानां परस्परं द्रष्टव्यं, शेषज्ञान्यपेक्षया अल्पवर-1| त्वस्य भागद्वार एवान्तर्गतत्वात्, तत्र सहावे सति सर्वस्लोकाः प्रतिपद्यमानका: तेभ्यः पूर्वप्रतिपन्ना जघन्यपदिनोड-।
लान्तरभा॥४४॥ सयातगुणाः तेभ्योऽप्युत्कृष्टषदिनः पूर्वप्रतिपन्ना विशेषाधिका इति ॥ सम्पति यथाच्यावर्णितमतिभेदसङ्ख्यामदश-1
*गभावाः नद्वारेणोपसंहरन्नाह
आभिणियोहियनाणे अट्ठावीसं हवंति पयडीओ। आभिनिवोधिकज्ञानेऽष्टाविंशतिर्भवन्ति प्रकृतयः, प्रकृतयो भेदाः इत्यनान्तरं, कथमष्टाविंशतिः प्रकृतयो भवन्तीति चेत्, उच्यते, इह चतुर्की व्यञ्जनावग्रहः, तस्य नयनमनोवर्जेन्द्रियसम्भवात् , अर्थावग्रहः पोढा, सर्वेन्द्रियमनस्सु तस्य सम्भवात् , एवं पोढा ईहा पोढा अपायः षोढा धारणा, सर्वसङ्कलनयाऽष्टाविंशतिर्भेदा, ननु प्रागेवावग्रहादिनिरूपणायां 'अत्थाणं ओग्गहण' मित्यादावेता प्रकृतयः प्रदर्शिता एव किमर्थं पुनः प्रदश्यन्ते, नैष दोषः, तत्र हि सत्रे न सवानियम उक्तः, इह तु सङ्ग्यानियमेन प्रतिपादन गित्यपौनरुवत्यं ।। इदं च मतिज्ञानं चतुर्विधम् , तद्यथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च, तत्र च द्रव्यतः सामान्यादशेन मतिज्ञानी सबैद्रव्याणि धर्मास्तिकायादीनि जानाति न विशेषादेशेन. किमुक्तं भवति?-सामान्यप्रकारेण असषेयप्रदेशात्मको लोकव्यापी अमूर्सः प्राणिनां पुद्गलानां च गतिपरिणामपरिणतानां गत्युपष्टम्भहेतुर्धर्मास्तिकायः असक्वेयप्रदेशात्मक एव लोकव्यापी अमूर्तः प्राणिपुद्गलानां स्थितिपरिणामपरिणतानां स्थित्युपष्टम्भ तुरधर्मास्तिकायः अनन्तप्रदेशात्मको लोकालोकव्यापी अमूर्तोऽवकाशदानहेतुराकाशास्तिकाय इत्यादिरूपेण पडपि द्रव्यांग्यववुझ्यते न तु सर्वविशेषः, सर्वपर्यायाणां केवलिगम्यत्वात् , उक्तं च-"तं पुण
-*
... अथ आभिनिबोधज्ञानस्य २८ प्रकृतयः वर्णनं
~110~
