________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[H]
दीप
अनुक्रम
[-]
[भाग-3] “आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (निर्युक्तिः+वृत्तिः) १
अध्ययनं [-], निर्युक्तिः [२९], भाष्यं [-] वि० भा० गाथा [ ५८४], मूलं [- / गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकश्री संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनिर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः
स द्विविधः आगमतो नोआगमतश्च तत्रागमतोऽवधिपदार्थज्ञस्तत्र धानुपयुक्तः, 'अनुपयोगो द्रव्य मिति वचनात्, नोवागमतस्त्रिविधस्तद्यथा - ज्ञशरीरद्रव्यावधिः भव्यशरीरद्रव्यावधिः ज्ञशरीर भव्यशरीरव्यतिरिकद्रव्यावधिश्च तत्र ज्ञशरीरभव्यशरीरे प्रतीते, तृतीयस्तु साक्षात्सूत्रेणैवोपात्तः 'दविए' इति द्रव्यावधिर्द्रव्यालम्बन इत्यर्थः, अथवा सूत्रे प्रथमान्तस्याप्येकारान्तता, जिनवचनस्य व सर्वस्याप्यर्द्धमागधभाषात्वात्, ततो द्रव्यमेवावधिर्द्रव्यावधिः, कारणं द्रव्यमिति भावः, यदिवा उत्पद्यमानस्यावधेर्यदुपकारकं शरीरादि तदवधिकारणत्वात् द्रव्यावधिः, आह् च-दयोही उप्पज्जइ जत्थ ततो जं च पासए तेण । जं वोनवारि दवं देहाइ तदुब्भवे होइ ||१||” (वि. ५८४) तथा क्षेत्रेऽवधिः क्षेत्रावधिः, किमुक्तं भवति १ - यत्र | क्षेत्रेऽवस्थितस्यावधिरुत्पद्यते यत्र वा क्षेत्रेऽवधिः प्रज्ञापकेन प्रकाश्यते यत्र वा क्षेत्रे स्वयोग्यानि द्रव्याण्यवधिः परिच्छिनत्ति स क्षेत्रस्याधारत्वेन प्राधान्यविवक्षया क्षेत्रे व्यपदिश्यते इति क्षेत्रेऽवषिः क्षेत्रावधिरित्युच्यते, एवं यत्र प्रथमपौरुष्यादी | कालेऽवधिरुत्पद्यते यत्र वा प्रज्ञापकेन प्ररूप्यते यस्मिन् वा काले स्वयोग्यानि द्रव्याणि परिच्छिनत्ति सकारल प्राधान्यविवक्षया कालेन व्यपदिश्यते, कालेनावधिः कालावधिः, अथ किमिति क्षेत्रकालावस्थितानि द्रव्याणि पश्यत्यसावित्युच्यते, न पुनः क्षेत्रकालावेव साक्षात्पश्यतीति ?, उच्यते, क्षेत्रकालयोरमूर्त्तत्वेन तदविषयत्वाद्, आह च भाष्यकृत्-"खेचे जत्थुष्पज्जइ कहिज्जए पेच्छए व दवाई । एवं चैव य काले नउ पेच्छइ खेत्त काले से || १ || ” ( वि. ५८५) तथा भवन्ति | तत्तत्कर्मवशवर्त्तिनः प्राणिनोऽस्मिन्निति भवः- नारकादिलक्षणः, 'तुदादिभ्यो नक्का' वित्यधिकारे 'अकितौ चे 'ति अप्रत्ययः, तस्मिन् भवे उत्पद्यते वर्त्तते प्रेक्षते वा योऽवधिः स भवावधिः, भावः क्षायोपशमिकः द्रव्यपर्यायो वा तस्मिन्नवधिर्भा
Far Pate & Personal Use Only
125~
