________________
आगम
(४०)
[भाग-3] "आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं H. नियुक्ति: [४२,४३], भाष्यं H. विभागाथा -1, मूलं - गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:
मनो
प्रत
आवश्यक उपोद्घाते
सूत्रांक
॥६२॥
दीप अनुक्रम
तहशिन इदमेव द्वीपसमुद्रकालासोयत्वं वृहद् द्रष्टव्यम्, कार्मणशरीरादयबद्धानां तैजसवर्गणाद्रच्याणां सूक्ष्मत्वाद् बृहत्तरं, तेभ्योऽपि भाषाद्रव्याणामतिसूक्ष्मत्वाद् बृहत्तममिति, ननु पूर्व कर्मद्रव्यदर्शिनः प्रत्येक लोकपल्योपमभागात हचर,
द्रव्यादी सोया विषयत्वेनोकाः, अत्र तु कार्मणशरीरद्रव्यदर्शिनः किमतिस्तोकावेव क्षेत्रकाली विषयखेनाभिहिताविति.Iानकाली उच्यते-पूर्व कर्मद्रव्याणि कर्मवर्गणागतानि जीवेन शरीरतया अवद्धानि उक्तानि, अत्र तु शरीरतया बद्धानि, गा.४२-३ बद्धानि चाबद्धेभ्यो बादराणि भवन्ति, अब्यूततन्तुभ्यो न्यूततन्तुषु तथादर्शनात्, ततः कार्मणशरीरदर्शिनः स्तोको क्षेत्रकालावुकाविति, अपरस्त्वाह-ननु यदि तैजसद्रव्याणि पश्यतोऽसङ्ख्यया द्वीपसमुद्राः कालश्चासाबेयो विषयः, तर्हि । यत्मागुक्तम्-तैजसभाषापान्तरालद्रव्यदर्शिनोऽङ्गलावलिकासयेयभागादि क्षेत्रकालप्रमाणं तद्विरुध्यते, अपान्तरालद्रव्याणि हि तैजसेभ्योऽपि परत्वात्सूक्ष्माणि, तत्र तैजसद्रव्योपलब्धावसङ्ख्येयक्षेत्रकालाभिधानं तैजसद्रव्येभ्योऽपि परसूक्ष्मद्रव्योपलब्धौ त्वालावलिकाऽसययभागादिक्षेत्रकालाभिधानमिति कथं न विरोधः, नैष दोषः, इह विचित्रा वस्तुशक्तयः, ततोपान्तरालद्रव्याणि प्रारम्भकस्यावधेविषयः, तैजसानि स्वसझयेयद्वीपसमुद्रासङ्ख्येयकालविषयस्येति न कश्चिद्दोषः, यदिवा अल्पद्व्याण्यधिकृत्य तत् अङ्कलावलिकासवेयभागादिक्षेत्रकालप्रमाणमुक्तमिदं तु प्रचुरतैजसद्व्याण्यधिकृत्यासोयद्वीपसमुद्रासयेयकालाभिधानमित्यविरोधः ॥ ननु जघन्यावधिप्रमेयं प्रतिपादयता गुरुलध्वगुरुलघु च द्रव्यं पश्यतीत्युकं, न सर्वमेव, विमध्यमावधिप्रमेयमपि च अङ्गुलावलिकासयभागाद्यभिधानान्न सर्वद्रव्यरूपं, तत्रस्थानामेव दर्शनात्, तत उत्कृष्टावधेरपि किमसर्वद्रव्यरूपमालम्बनमाहोश्चित् सर्वद्रव्यमालम्बनमिति संशयः, ततस्तदपनोदार्थमाह
Hill६२
R
a
helibrary.org
~146
