________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप
अनुक्रम
[-]
[भाग-3] “आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (निर्युक्तिः+वृत्तिः) १
अध्ययनं [-], निर्युक्तिः [ ३६ ], भाष्यं [-] वि० भा० गाथा [६१९,६२४], मूलं [- / गाथा-]
पूज्य आगमोद्धारकश्री संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनिर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः
आवश्यके उपोद्घाते
॥ ५६ ॥
वर्द्धमाने द्रव्यं भाज्यम्, एकस्मिन्नपि द्रव्ये पर्यायविषयावधिवृज्य वृद्धिसम्भवात्, आइ च भाष्यकृत् - "भयणा य खेलकाले परिवर्द्धतेसु दवभावेसुं । दबे बहुइ भावो भावे दवं तु भवणिज्जं ॥ १ ॥” (वि. ६१९) आह- ननु जघन्यमध्यमोत्कृष्टभेदभिन्नयोवविज्ञानसम्बन्धिनोः क्षेत्रकालयोः अङ्गुलावलिकासोयभागादिरूपयोः परस्परं प्रदेश समय सङ्ख्यया तुल्यत्वमुत हीनाधिकत्वं १, उच्यते, हीनाधिकत्वं, तथाहि - आवलिकाया असंख्येये भागे जघन्यावधिविषये यावन्तः समयास्तदपेक्षया अङ्गुठस्यासज्ञज्ञेयभागे जघन्यावधिविषये एव ये नभःप्रदेशास्ते असल्यगुणाः, एवं सर्वत्राप्यवधिविषयात् कालादसावगुणत्वमवधिविषयस्य क्षेत्रस्यावगन्तव्यं, उक्तं च- "सबमसंखेज्जगुणं कालाओ खित्तमोहिविसयंमि । अवरोप्परसंबद्धं समयपसप्पमाणेणं ॥ १ ॥ ” (वि. ६२४) अथ क्षेत्रस्येत्यं कालादसङ्गपेयगुणता कथमवसीयते ?, उच्यते, सूत्रप्रामाण्यात्, तदेव सूत्रमुपदर्शयति
सुहृमो य होइ कालो तो सूडुमयरयं हवइ सेत्तं । अंगुलसेडीमित्ते, ओस्सप्पिणिओ असंखेखा || ३६ || 'सूक्ष्म च भवति कालः, चशब्दो वाक्यभेदक्रमोपदर्शनार्थः, यथा सूक्ष्मस्तावत्कालो भवति यस्मादुत्पलपत्रशतभेदे प्रतिपत्रमसमेवाः समयाः प्रतिपद्यन्ते, ततः सूक्ष्मः कालः, तस्मादपि कालात् सूक्ष्मतरं क्षेत्रं भवति यस्माद उश्रेणिमात्रे क्षेत्रे - प्रमाणाङ्गुलैकमात्रे श्रेणिरूपे नभःखण्डे प्रतिप्रदेशं समयगणनया असङ्ख्येया अवसर्पिण्यस्तीर्थकृ द्विराख्याताः, इदमुकं भवति प्रमाणामुलैकमात्रे एकैकप्रदेशश्रेणिरूपे नमः खण्डे यावन्तोऽसङ्ख्ये वास्तवसर्पिणीषु समया| स्वावत्प्रमाणा (: प्रदेशा) वर्त्तन्ते, ततः सर्वत्रापि कालादसवेयगुणं क्षेत्रं, क्षेत्रादपि चानन्तगुणं द्रव्यं, द्रव्यादपि चावधिविषयः
Fate & Personal i e Off
••• ••अत्र निर्युक्तिः ३७ एव वर्तते किन्तु मूल संपादने गाथा ||३६|| इति मुद्रितं
~134~
अवघी
कालादिवृद्धि
भजता
।। ५६ ।।
