________________
आगम (४०)
[भाग-3] “आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं [-], नियुक्ति: [-], भाष्यं [-1, विभागाथा [३१,३४,], मूलं -/गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:
P
प्रत
सूत्रांक
H
RASANSAR
दीप अनुक्रम
DISTRIA भाव इति कथमस्य द्रव्यता, उक्तं च-"जइ नाणमागमो तो कह दर्ष दधमागमो करण"
भा०२०पू.) इति, नैष दोषः, ज्ञानं झुपयोगात्मकं भावो, न लब्धिरूपं, 'उपयोगो भाव' इति वचनात्, अनुपयुक्तश्चात्मा सलुम्धिसहितत्वात् ज्ञानकारणम्, अतो भूतस्य भाविनो वा भावस्य हि कारणमिति द्रव्यलक्षणसम्भवात् द्रव्यमिति, इदं पागमतो द्रव्यमबाट पूर्वसूरिभिनेयेर्विचारितं, नयाश्च सप्त, तद्यथा-नैगमः सहा व्यवहारः ऋजुसूत्र शब्दः समभिरूढः एवंभूतच, अमीषा शब्दार्थ भावार्थ च स्वस्थाने वक्ष्यामः, तत्र नैगमनयः सामान्य विशेषांश्चाभ्युपगच्छति, विशेषाब पृथभिलस्वरूपा इति तन्मतेन एकोऽनुपयुक्तः एकं द्रव्यमङ्गलमनेकेऽनुपयुक्ता अनेकानि द्रव्यमङ्गलानि, आह च भाष्यकृत्
"एगो मङ्गलमेगं णेगा गाई गमनयस्स" (भा. ३१ पू.) । सङ्ग्रहनयस्तु सामान्यमेवैकं निरवयवमकियमभ्युपैति || नान्यत. स हि विशेषवादिनः प्रत्याह-विशेषः सामान्याद्यत्यरेक्षीद्वा न वा, आद्यपक्षे न विशेषः, सामान्याद व्यति-18 रिक्तत्वात् खपुष्पवत्, सदिति हि तद्वक्तुं शक्यते यत्सदिति प्रत्ययमुत्पादयति, सदिति प्रत्ययं चोत्पादयति सामान्यमेव तस्य तथास्वभावत्वात् न विशेष इति विशेषस्य खरविषाणकल्पता, अथ द्वितीयः पक्षस्तहि सोऽपि सामान्यमेव तद व्यतिरिकत्वात तत्स्वरूपवत्, उक्कं -"सामनाओं विसेसो अण्णोऽणण्णो व होज जइ अण्णो । सो नस्थि खपुष्फंपिव नऽपणो सामण्ण
मेव सयं ॥१॥"(भा. ३४) तत इत्थं केवलसामान्यवादिनस्तस्य मतेन सर्वस्मिन्नपि जगत्सेकमेव द्रव्यमङ्गलं, सर्वेपार काम्यमालसामान्यादब्यतिरिक्तत्वात्, सामान्यस्य च त्रिभुवनेऽप्येकत्वात् , आह च भाष्यकृत्-“संगहनयरस पकं सर्व
पिय मङ्गलं बोए (भा० ३१३०) इति, व्यवहारस्तु विशेषवादी, तथा च स सहनयं प्रत्याह-विशेषा एव तात्त्विका
H
~35~
