________________
आगम
(४०)
[भाग-3] “आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं , नियुक्ति: [१७], भाष्यं , विभा गाथा [७१४,७१५], मूलं - गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः ।
प्रत सूत्रांक
दीप अनुक्रम
चूर्णिकृत्-"अहवा उवलद्धिखेत्तस्स अवधिपुरिसो मझगतोचि, अतो वा मझगतो ओहि भनाई" इति, तत्रेहान्तगतो न ग्राह्यो, देवनारकाणामभ्यन्तराधित्वात्, किन्तु मध्यगतः, सोऽप्यन्त(न्त्य)व्याख्यानविशिष्टो, देवनारकाणां स्वावधिद्योतितक्षेत्रमध्यवर्तित्वात् , तुशब्द एवकारार्थः, स चावधारणे, आनुगामिक एव यथोकरूपो नान्य इति, केषामित्याहनरान् कायन्ति-स्वयोग्यान आह्वयन्तीति नरकाः नारकाश्रयाः तेषु भवा नारकास्तेषां, तथा 'दीन्यन्ति' यथेच्छया क्रीड-12 न्तीति देवाः तेषां, मनुष्यश्च तिर्यक् च मनुष्यतिर्यक् तस्मिन् मनुष्यतिर्यचि (रश्चि) जातावेकवचनम्, ततोऽयमर्थ:-मनुष्येषु | तिर्यक्षु आनुगामिक उक्तशब्दार्थः, अनानुगामिक:-अवस्थितखलानियन्त्रितप्रदीप इव यो गच्छन्तं पुरुषं नानुगकच्छति, आह च भाष्यकृत्-"अणुगामिओऽणुगच्छइ, गच्छंतं लोयणं जहा पुरिसं । इयरो य नाणुगच्छइ ठियपईवो 2
व गच्छतं ॥शा (वि.७१५)" यस्य तूत्पन्नस्यावधेर्देशो ब्रजति स्वामिना सह अपरश्च देशः प्रदेशान्तरचलितपुरुषस्योपहतै-18 कलोचनवदन्यत्र न प्रजति स मिश्न उच्यते, उक्तं च-"उभयसहावो मीसो, देसो जस्साणुजाइ नो अन्नो । कासइ गयस्स कत्था, एगं उवहम्मइ जहच्छि ॥२॥ (वि.७१५)" एष च भवति, अयं गाथासलेपार्थः-देवनारकाणां सर्वात्मप्रदेशजाभ्यन्तरावधिरूपमध्यगतः आनुगामिकोऽवधिः, तिर्यङ्मनुष्याणां सर्वप्रभेदः-आनुगमिकोऽनानुगामिको मिश्रश्चेति ॥ उकमानुगामिकद्वारम् ३ । अथावस्थितदारं वक्तव्यम् , अवस्थितत्वं चावधेराधारभूतक्षेत्रत उपयोगतो लन्धितश्च चिन्तनीयम् तत्र क्षेत्रत उपयोगतश्च प्रतिपिपादयिषुरिदमाह
खित्तस्स अवट्ठाणं तेतीसं सागरा उ कालेणं । ववे भिन्नमुहुत्तो पज्जवलंमे प सत्तह ॥१७॥
~1614
