________________
आगम
(४०)
[भाग-3] “आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं -1, नियुक्ति: [१], भाष्यं -1, विभा गाथा [९०], मूलं [- /गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:
उपोद्धाते
प्रत
सूत्रांक H
दीप अनुक्रम
ज्ञानमादेशतः सर्वव्यादिविपयं तथा श्रुतज्ञानमपीति विषयसाधर्म्य, यथा च मतिज्ञानं परोक्षं तथा श्रुतज्ञानमपीति मतिश्रुतपरोक्षतासाधर्म्य, एवकारस्त्ववधारणार्थः , स च परोक्षत्वमनयोरवधारयति, आभिनिवोधिकश्रुतज्ञाने एव परोक्षेनी
योःपरोशेष ज्ञानमिति, अथ परोक्षमिति कः शब्दार्थः ?, उच्यते 'अशूङ व्याप्तौं' अक्षुते-ज्ञानात्मना सर्वानर्धान व्याप्नोती
क्षता त्यक्षः, यदिवा 'अश भोजने अनाति-सर्वानर्थान् यथायोग भुङ्क्ते पालयति वेत्यक्षो-जीवः, उभयत्रापि 'मावावद्यमि-10 कमिहनिकष्यशी'त्यादिना उणादिकसप्रत्ययः, अक्षस्य-आत्मनो द्रव्येन्द्रियाणि द्रव्यमनश्च पुद्गलमयत्वात् पराणि वर्तन्ते, पृथग्वतन्त इति भावः, तेभ्यो यदक्षस्य ज्ञानमुदयते तत्परोक्ष, 'पृषोदरादय' इति रूपनिष्पत्तिः, अथवा परैः-इन्द्रिया-1 दिभिः सह उक्षा-सम्बन्धी विषयविषयिभावलक्षणो यस्मिन् ज्ञाने न तु साक्षादात्मना तत्परोक्षं, धूमादग्निज्ञानवत् , अथ कथमेतयोराभिनिबोधिकश्रुतयोः परोक्षता ?, उच्यते, पराश्रयत्वात् , तथाहि-पुद्गलमयत्वात् द्रव्येन्द्रियमनांस्यात्मनः पृथग्भूतानि ततस्तदाश्रयेणोपजायमानं ज्ञानमात्मनो न साक्षात् किन्तु परम्परयेति परोक्षता, उकं च 'अक्खस्स पोग्गलमया जं दबेंदियमणा परा होति । तेहिंतो जं नाणं परोक्खमिह तमणुमाणं व॥१॥" (भा०९०) अत्र वैशे-15 पिकादयः प्राहुः नन्वक्षाणीन्द्रियाण्युच्यन्ते, 'खमक्षमिन्द्रियं प्रोक्तम् , हृषीकं करणं स्मृत मिति वचनात्, ततोऽक्षाणां* इन्द्रियाणां या साक्षादुपलब्धिः सा प्रत्यक्षे, अक्षं-इन्द्रियं प्रति वर्चत इति प्रत्यक्षमिति व्युत्पत्तेः, तथा च सति सकल
लोकप्रसिद्ध साक्षादिन्द्रियाश्रितां घटादिज्ञानं प्रत्यक्षमिति सिद्धं, तदेतदयुक, इन्द्रियाणामुपलब्धृत्वासम्भवात्, तदसम्भवश्वाचेतनत्वात्, तथा चात्र प्रयोग:- यदचेतनं तन्नोपलब्धा, यथा घटः, अचेतनानि च द्रव्येन्द्रि
In Edu
For
Fun
Lanelibraryara
... परोक्षज्ञानस्य वे भेदे- मति एवं श्रुत
~48~
