________________
आगम
(४०)
प्रत सूत्रांक
[-]
दीप अनुक्रम
[-]
[भाग-3] “आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (निर्युक्ति:+वृत्तिः) १
अध्ययनं [-], निर्युक्ति: [ ८८ ], भाष्यं [-] वि० भा०गाथा [-], मूलं [- /गाथा - ] पूज्य आगमोद्धारकश्री संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनिर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः
www
- खियाए सदेवमणुदासुराए परिसाए लज्जाइ न तरह वारे ताहे विसज्जेइति, ततो मिगावई पज्जोयस्स उदवणं कुमारं निक्खेवग| निखितं काऊण पवइया, पज्जोयस्सवि अट्ठ अंगारवईपमुहाओ देवीओ पवइयातो, ताणिवि पंच चोरसयाणि तेण गंतॄण संबोहियाणि, एवं पसंगेण भणियं, पत्थं इहगापरंपरगेणाहिगारो, एस दवपरपरंगो। साम्प्रतं निर्युक्तिस्वरूपाभिधानार्थमिदमाह -
निता थापा तेण होइ निज्जुती । तहवि य इच्छावेद विभासितं सुत्तपरिवाडी ॥ ८८ ॥ यद्यस्मात् सूत्रे निश्चयेनाधिक्येन साधु वा आदौ वा युक्ताः-सम्बद्धा निर्युक्ताः, निर्युक्ता एवं सन्तंस्ते श्रुताभिधेया जीवाजीवादयोऽर्था अनया प्रस्तुत निर्युक्त्या बद्धा-व्यवस्थापिता व्याख्याता इतियावत् तेनेयं भवति निर्युक्तिः, निर्युकानां-सूत्रे प्रथममेव सम्बद्धानां सतामर्थानां व्याख्यारूपा युक्तियोंजनं निर्युक्तयुक्तिरिति प्राप्ते शाकपार्थिवादिदर्शनात् युक्तलक्षणस्य पदस्व लोपात् निर्युक्तिरिति भवति, ननु यदि प्रथममेव सूत्रेऽर्थाः सम्बद्धा एव सन्ति तर्हि किमिति ते नियुक्त्या व्याख्यायन्ते १, सम्बद्धानां स्वयमेव विनेयवर्गेणावयुज्यमानत्वात्, तत आह-' तहवियेत्यादि, यद्यपि सूत्रे सम्बद्धा एवार्थाः सन्ति तथापि तान् सूत्रे निर्युक्तानपि अर्थान् विभाषितुं व्याख्यातुं सूत्रपरिपाटी-सूत्रपद्धतिः एषवतीय | एषयति-प्रयोजयति, इयमत्र भावना अप्रतिबुद्ध्यमाने श्रोतरि गुरुं तदनुग्रहार्थं सूत्रपरिपाव्येव विभाषितुमेषयति, इच्छत इच्छा मां प्रतिपादयितुमितीत्थं प्रयोजयतीवेति, क्वचित् 'सूत्रपरिपाटी मिति पाठः, तत्रैवं व्याख्या- शिष्य एव सूत्रपरिपाटी| मनवबुद्ध्यमानो गुरुमिच्छायां प्रवर्त्तयति-इच्छत इच्छत मां विभाषितुं व्याख्यातुं सूत्रपरिपाटीमिति, व्याख्या च निर्युक्तिः | अतः पुनर्योजनरूपा निर्युक्तिरित्यमदोषायेति ॥ इह प्रागिदमुक्तम् अर्थपूथक्त्वस्य तैस्तीर्थकरगणधरैः कथितस्य श्रुतज्ञा
'निर्युक्ति' शब्दस्य व्याख्या प्रस्तूयते
Puate & Personal Use Orty
229~
www.janelibrary.org