________________
आगम (४०)
[भाग-3] “आवश्यक - मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं -1, नियुक्ति: H], भाष्यं -1, विभा गाथा -1, मूलं [-/गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः ।
प्रत सूत्रांक
-%
दीप
पोद्धाते मां गालयति-अपनयति संसारादिति मङ्गलं, यदिवा मलं-पापं गालयति-रफेटयतीति मङ्गलं, मा भूत् गलो-विघ्नोऽस्मा- नामनिIx
दिति का मङ्गलं, सर्वत्र पृषोदरादित्वादिष्टरूपनिष्पत्तिः। तच्च नामादिभेदाचतुर्दा, तद्यथा-नाममङ्गलं स्थापनामङ्गलं क्षेपः ॥५॥ द्रव्यमङ्गलं भावमङ्गलं च, तत्र यस्य कस्यचिजीवस्य अजीवस्य वा मङ्गलशब्दार्थरहितस्य मङ्गलमिति नाम क्रियते तन्ना-14
मगङ्गाल, यत एवं तलक्षणम्-"यद्वस्तुनोऽभिधानं स्थितमन्यार्थे तदर्थनिरपेक्षम् । पर्यायानभिधेयं च नाम यादृच्छिकं18 च तथा ॥१॥" अस्यायमर्थ:-'यद्वस्तुनो' जीवाजीवादेर्नाम, यथा गोपालदारकस्येन्द्र इति, 'स्थितमन्यार्थ' इति तस्माद्गोपालदारकादन्यश्चासावर्थश्च अन्यार्थः तस्मिन् स्थितं, परमार्थतस्त्रिदशाधिपे अवस्थानात् , 'तदर्थनिरपेक्ष' मिति तस्य-18 8. इन्द्रादिनाम्नोऽर्धस्तदर्थः-परमैश्वर्यादिरूपस्तस्य निरपेक्षं तदर्थनिरपेक्षं, तथाहि-इन्द्र इति किमुक्तं भवति :-'इदु परमैश्वर्ये
इन्दनादिन्द्रः परमैश्वर्ययुक्त इत्यर्थः,एवंभूतेन चार्थेन युक्तमिदं नाम परमार्थतखिदशाधिपे एव वर्तते,तस्य तात्विकपरमैश्वययुक्तत्वात् , गोपालके तु तदर्थशून्यमिति, तथा पर्यायानभिधेय' मिति, इह नाम नामवतोरभेदोपचारात् इन्द्र इति गोपाल-| दारकवस्त्वेव गृह्यते तत्पर्यायैः-शक्रपुरन्दरपाकशासनशतमखप्रभृतिभिरनभिधेयं पर्यायानभिधेयं, न हि गोपालदारकव-18 स्त्विन्द्रशब्दवाच्यमपि तात्त्विकेन्द्रवत् शक्रपुरन्दरादिशन्दैरभिधेयमिति,प्रतीतमेतत्, एवंभूतं नाम, प्रकारान्तरेण नाम्नः या स्वरूपमाह-'यारच्छिकं च तथेति, यहछया निर्वृत्तं यादृच्छिकं, किमुकं भवति ।-न केवलमनन्तरोक्तलक्षणं नाम, किन्तु अन्यत्रावर्त्तमानमपि यद् एवमेव यदृच्छया गोपालदारकादेर्नाम क्रियते यथा डित्थो डवित्य इति तदपि नाम, इदं चोभयरूपमपि प्रायेण यावद्दव्यभावि, मेरुद्वीपसमुद्रादिकं हि नाम प्रभूतं यावद्रव्यभावि दृश्यते, किश्चित्त्वन्यथाऽपि,
अनुक्रम
... मङ्गल शब्दस्य नाम-आदि निक्षेपा: दर्शयन्ते
-~32~
