________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप
अनुक्रम
[-]
[भाग-3] “आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) १
अध्ययनं [-], निर्युक्तिः [ ४७ ], भाष्यं [-] वि० भा० गाथा [ ६९१-६९२ ], मूलं [- /गाथा - ]
पूज्य आगमोद्धारकश्री संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनिर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः
आवश्यके उपोद्धा
॥ ६४ ॥
गतेयगाइं तिरिए । उक्कोसेणं पेच्छड़ जाई च तदंतराठेसु ॥ १ ॥ " ( वि. ६९१ ) एतद्रव्यानुसारेण क्षेत्रकालभावा अपि परिच्छेद्यतया स्वयमभ्यूह्याः, तदेवं यदुक्तम्- "काओ भवपञ्चइआ, खओवसमियाओ काडओ वि।” इति तत्र क्षायोपशमिकप्रकृतयोऽभिहिताः, अथ भवप्रत्ययास्ताः प्रतिपाद्याः, ताश्च सुरनारकाणां भवन्ति, तत्राल्पव कव्यत्वात् प्रथमं नारकाणामभिधित्सुराह - 'गाउये' त्यादि, 'नरकेषु तु' नरकेषु पुनरुत्कृष्टेष्वेव मध्ये जघन्योऽवधिः क्षेत्रतो गव्यूतं पश्यति, स च सप्तमपृथिव्यामवसातव्यः, उत्कृष्टस्तु योजनं पश्यति, स श्च प्रथमायां पृथिव्याम्, आह च भाष्यकृत् - "भणितो खयोव समिओ, भवपञ्च| इओ स चरमपुढवीए । गाउयमुक्कोसेणं पढमाए जोयर्ण होइ ॥ १ ॥” (वि. ६९२ ) इत्थंभूत क्षेत्रानुसारेण द्रव्यादयः स्वयं परिभाव| नीयाः॥ तदेवं सामान्येन नारक जातिमधिकृत्याभिहितमुत्कृष्टमवधिक्षेत्रपरिमाणम्, अथ तदेव रत्नप्रभादिपृथिवीभागेनाह"चत्तारि गाउयाई, अट्ठाई तिगाउयं वेव । अढाइज्जा दोन्नि य दिवमेगं च नरपसु ॥ ४७ ॥”
इह नरका नाम नारकाणामाश्रयाः, ते च सप्तपृथिव्याधारत्वेन सप्तधा भिद्यन्ते, तत्र नरकेषु रक्तप्रभायां उत्कृष्टमवधिक्षेत्रपरिमाणं चत्वारि गब्यूतानि जघन्यमर्द्ध चतुर्थानि, शर्करामभायामुत्कृष्टमर्द्धचतुर्थानि अर्द्ध चतुर्थं येषां तान्यर्द्धचतुर्थानि, सार्द्धानि त्रीणि गव्यूतानीति भावः, जघन्यं त्रीणि गव्यूतानि, वालुकाप्रभायामुत्कृष्टं त्रीणि गव्यूतानि जघन्यमर्द्धतृतीयानि, पङ्कप्रभायामुत्कृष्टमर्द्धतृतीयानि जघन्यं द्वे गन्यूते, धूमप्रभायामुत्कृष्टं द्वे गन्यूते जघन्यं व्यर्द्ध गच्यूतं तमः प्रभाया- ॥ ६४ ॥ मुत्कृष्टं यर्द्ध गय्यूर्त, द्वितीयमर्द्ध यस्य तत् व्यर्द्ध, सार्धमित्यर्थः, पूरणार्थी वृत्तावन्तर्भूतो यथा द्वितीयो भागो द्विभाग इत्यत्र, जघन्यं गन्पूर्व, तमस्तमः प्रभायामुत्कृष्टं गव्यूतं जघन्यमर्द्ध गव्यूतं सर्वत्रोत्कृष्टमर्द्धगभ्यूतोनं जघन्यमिति तात्प
Far Pate & Personal Use Only
तिर्यक्नारका
वधिः गा.
४६-७
150~
