________________
आगम
(४०)
[भाग-3] "आवश्यक"- मूलसूत्र
अध्ययनं H, नियुक्ति: [५४,५५], भाष्यं H, वि०भा गाथा [७०४], मूलं - /गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति: ।
प्रत सूत्रांक
॥६७॥
Rock
दीप अनुक्रम
आव.मल.8 इह द्रव्यतः क्षेत्रता कालतो भावतश्चोत्कृष्टोऽवधिर्मनुष्वेष्वेव, न देवादिषु, तथा मनुष्याश्च तिर्यशश्च मनुष्यतिर्यच-18 उत्कृष्टोउपोदाते स्तेषु मनुष्यतिर्यक्षु च जघन्यः, चशब्द एवकारार्थः, मनुष्यतिर्वक्ष्वेव जघन्यो, न नारकसुरेषु, तत्र प्रतिपातिववधिषु मध्ये प्रतिपाती अवधी | उत्कृष्टोऽवधिः प्रतिपतितुं शीलमस्येति प्रतिपाती लोकमात्र एव, मात्रशब्दोऽलोकव्यवच्छेदार्थः, इदमत्र हृदयम्
गा, ५३ यद्यवधिःमतिपतति तत उत्कर्षतो लोकमात्र एव, न लोकात् परं प्रदेशमात्रमपि पश्यन, तथा चाह-परं अपडिवाई दि ततो लोकात् परमेकमयाकाशप्रदेशं पश्यन् नियमाद् अप्रतिपाती, क्षेत्रपरिमाणद्वारे प्रस्तुते प्रसङ्गतः प्रतिपात्यप्रतिपाति
स्वरूपाभिधानमदुष्टमेव, विनेयजनप्रतिपत्तिलाघवात् , उक्त क्षेत्रपरिमाणद्वारम् १ ॥ अधुना संस्थानद्वारमभिधित्सुराह
थिबुगागार जहण्णो, वद्दो उक्कोसमायतो किंचि । अजहण्णमणुक्कोसो य, खेत्ततोऽणेगसंठाणो॥५४॥ | तिबुका-उदबिन्दुस्तस्येवाकारो यस्यासी स्तिबुकाकारो जघन्यावधिः, तमेव स्पष्टयति-त्ता, सर्वतो वृत्त इति भावः, पनकक्षेत्रस्य वर्तुलत्वाद्, उत्कृष्टः-परमावधिः, आयतः-प्रदीर्घः, किश्चित्-मनाक्, वह्निजीवसूच्या अवधिमच्छरीरस्य सर्वतो भ्राम्यमाणया व्याप्यमानस्य क्षेत्रस्य एतदाकारभावात्, उक्तं च-"पणको थिबुगागारो, तेण जहन्नावही तदागारो। इयरो सेढिपरिक्खेततो सदेहाणुवत्तीए ॥"(वि.७०४) तथा 'अजघन्योत्कृष्टश्च न जघन्यो नाप्युत्कृष्टः अजघन्योत्कृष्टः, चशब्दोऽवधारणे, अजघन्योत्कृष्ट एव, 'क्षेत्रतोऽनेकसंस्थानः' अनेकानि संस्थानानि यस्यासावनेकसंस्थानः, एवं तावजघन्योत्कृष्टावधिसंस्थानमभिहितम् । सम्पति विमध्यमावधिसंस्थानप्रतिपादनार्थमाहतप्पागारे पालग-पडहग-मल्लरि-मुइंग-पुष्फ-जवे । तिरिय-मणुएस ओही, नाणाविहसंठिओ भणिओ ॥१५॥
t
F
UEN
Maijaahelibrary.org
~156