________________
आगम
(४०)
- [भाग-3] "आवश्यक - मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः) १
अध्ययनं , नियुक्ति: [१०,११], भाष्यं H, विभा गाथा [३९४,३९५], मूलं - /गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:
प्रत
सूत्रांक
लोक
व
दीप
उपोद्धातेदावोपंजायमान उपलब्ध इत्यरुष्णस्वमिव न पर्यनुयोगमहति, अभ्या-नासौ परापातेनान्यद्रव्याणामात्मपरिणाममुत्पाद-II
शब्द * यति, किन्तु स्वपुद्गलैरेव लोकमापूरयति, ततोऽसौ चतु:समय एव, यदि पुनस्तत्रापि परापातो भवेत्तर्हि सोऽपि भाषया 5
द्रव्येण लोकापूरणमिव त्रिसामयिको भवेत्, न चतुःसामयिक इति, आह च भाष्यकृत्-"खंधोऽवि वीससाए न पराघाओ उ तेण चउसमयो । अह होज पराघातो हविज तो सोऽवि तिसमइओ॥१॥(३९४वि०) अन्ये त्वभिदधति-प्रथमसमये तावदूर्द्ध
व्याप्तिः दिशि दण्डं करोति,द्वितीयसमये तत्र मन्थानमधो दिशि पुनर्दण्ड, तृतीयसमये ऊर्ध्वदिश्यन्तरालापूरणमधोदिशि तु मन्थानं, चतुर्थसमये तु तत्राप्यन्तरालापूरणात् समस्तमपि लोकं भाषाद्रव्यैरापूरयति इति, तदपि नागमक्षम, कचिदप्यागम एवमश्रवणात् , नापि युक्तिमत् , काऽत्र खलु युक्तिर्यदनुश्रेणिगमनस्वभावानां पुद्गलानामेकयैव ऊर्वदिशा गमनं नाधोदिशा नापि शेषाभिः पूर्वादिदिग्भिरिति यत्किञ्चिदेतत्, उक्तं च-"एगदिसमादिसमये दंड काऊण चउहिं पूरेइ । अपणे भणंति तंपि य नागमजुत्तिक्खमं होइ ॥१॥(३९५ वि०)" यदुक्तम्-'लोकस्य च कतिभागे कतिभागो भवति भाषाया' इति, तत्रोत्तरमाह-लोकस्य च क्षेत्रगणितमपेक्ष्य चरमान्ते असङ्ख्ययभागोभवति भापाया समस्त लोकव्यापिन्या, इयमत्र भावनात्रिसमयव्याप्तौ चतुःसमयव्याप्तौ पञ्चसमयव्याप्ती वा नियमेन प्रथमद्वितीयसमयोलोंकासययभागे भाषाया असल्येयो । भागो भवति, तथाहि-त्रिसमयव्याप्ती प्रथमसमये दण्डपदं भवति, द्वितीयसमये तु षट् मन्थानः, ते च दण्डादयो। यद्यपि दैर्येण लोकान्तस्पर्शिनस्तथापि वक्तृमुखविनिर्गतत्वात् तत्प्रमाणानुसारतो बाहत्येन चतुरङ्गुलादिमाना भवन्ति, चतुरादीनि चाकुलानि लोकाकाशासयभागवत्तीन्येवेति त्रिसमयव्याप्ती प्रथमद्वितीयसमययोर्लोकासमायेयभागे ।
अनुक्रम
%
%%
%
JanEducation imesnapatial
Sanelibrarya
~96~
