________________
आगम
(४०)
[भाग-3] “आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) १
अध्ययनं -], नियुक्ति: [१], भाष्य [-], विभा गाथा [८९], मूलं [-/गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकरी संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनियुक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्ति:
प्रत सुत्रांक
wite)644-%
दीप
जपोटातहति, स वासौ ज्ञानं च मनःपर्यवज्ञानं मनःपर्ययज्ञानं वा, अपरे-'मणपज्जयनाण'मिति पाठेऽपि मनःपर्यायज्ञानमिति शब्दसं-14 अन्येपा
*स्कारमाचक्षते, तत्रैवं व्युत्पत्तिः-मनांसि-मनोद्रव्याणि पर्येति-सवात्मना परिच्छित्ति मनःपयोय, 'कर्मणोऽणि त्यणप्रत्यक्षता ॥१६॥ मनःपर्यायं च तज्ज्ञानं च मनःपर्यायज्ञानं, यदिवा मनसः पर्यायाः मनःपर्यायाः, पर्याया भेदा धर्मा बाह्यवस्वालोचन
प्रकारा इत्यर्थः, तेषु तेषांचा सम्बन्धि ज्ञान मनःपर्यायज्ञानं, इदं चार्द्धतृतीयद्वीपसमुद्रान्तवत्तिसंज्ञिमनोगतद्रव्यालम्बनमेव । तथाशब्दोऽवधिज्ञानेन सहास्य छद्मस्थत्वादिभिः सारूप्यप्रदर्शनार्थः, तथाहि-यथाऽवधिज्ञानं छद्मस्थस्य भवति तथा मनापर्यवज्ञानमपीति छद्मस्थसाधये, यथा वाऽवधिज्ञानं रूपिद्रव्यविषयं तथा मनःपर्यवज्ञानमपि, तस्य मनःपुद्गलालम्बनत्वादिति विषयसाधये, तथा यथाऽवधिज्ञानं क्षायोपशमिकभावे वर्तते तथा मनःपर्यायज्ञानमपीति भावसाधम्य, | यथा चावधिज्ञानं प्रत्यक्षं तथा मनःपर्यायमपि, तथाहि-अक्षोभण्यते जीवः एतच्च प्रागेवोपपादितं, असं-जीवं प्रति साक्षाद्वते यत् ज्ञानं तत्प्रत्यक्ष-इन्द्रियमनोनिरपेक्षमात्मनः साक्षात्मवृत्तिमत्प्रत्यक्षमित्यर्थः, तच्चावध्यादि त्रिभेदं उकंच-"अक्खो भन्नइ जीयो वावणभोयणगुणन्नितो जेणं । तं पइ वट्टइ नाणं जं पञ्चक्खं तयं तिविहं ॥१॥"(भा.८९ अक्खो अस्थ.) इति प्रत्यक्षसाधय । तथा केवलमेकमसहायं मत्यादिज्ञाननिरपेक्षत्वात् , मत्यादिज्ञाननिरपेक्षता च केवलज्ञानप्रादुर्भाव मत्यादीनामसम्भवात्, ननु कथमसम्भवो यावता मतिज्ञानादीनि स्वस्वावरणक्षयोपशमेऽपि प्रादुःध्यन्ति ततो निर्मूलस्वस्वावरणविलये तानि सुतरां भविष्यन्ति चारित्रपरिणामवत्, उक्तं च-"आवरणदेसविगमे जाई विजंति मइयाईणि । आवरण-15 सइविगमे कह वाई न होति जीवस्स? ॥१॥" उच्यते-ह यथा. जात्यस्य सरकतादिमणेर्मलोपदिग्धस्य यावन्नाद्यापि
अनुक्रम
44
in Edu
Jmisanelibrary.org
~54~
