________________
आगम
(४०)
प्रत सूत्रांक
[H]
दीप
अनुक्रम
[-]
[भाग-3] “आवश्यक”- मूलसूत्र - १ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) १
अध्ययनं [-], निर्युक्तिः [२०], भाष्यं [-] वि०भा० गाथा [ ५०२,५०३], मूलं [- / गाथा-] पूज्य आगमोद्धारकश्री संशोधिता मुनि दीपरत्नसागरेण संकलिता आगमसूत्र [४०] मूलसूत्र [१] आवश्यकनिर्युक्ति एवं मलयगिरिसूरिरचिता वृत्तिः
पोद्धा
॥ ४६ ॥
भावाक्षरकारणत्वात् लब्ध्यक्षरं तु भावाक्षरं विज्ञानात्मकत्वात्, अक्षरं च तत् श्रुतं च अक्षरश्रुतं ॥ उक्तमक्षरश्रुतम् । इदानीमनक्षर श्रुतस्वरूपमभिधित्सुराह
"ऊससियं नीससियं निच्छूढं खासियं व छीयं च । निस्सिंघियमणुसारं अणक्खरं छेलियाईयं ॥ २० ॥" उच्छ्रसनमुच्छ्रसितं भावे कप्रत्ययः, तथा निःश्वसनं निःश्वसितं निष्ठीवनं निष्ट्यूतं कासनं कासितं चशब्दः समुच यार्थः, क्षवणं क्षुतं, चशब्दः समुच्चयार्थ एव, अस्य च व्यवहितः सम्बन्धः सेण्टितादि चानक्षरश्रुतमिति, निस्संघनं निस्सिंघितं, अनुस्वारवत् अनुस्वारं, 'अस्वादिम्य' इति मत्वर्थीयात्प्रत्ययविधानादनक्षरमपि यदनुस्वारवत् उच्चार्यते तदनक्षरमनुस्वारमिति भावार्थः, एतदुच्छुसिताचनक्षरं - अनक्षरश्रुतं, न केवलमेतत् किन्तु सेण्टनं सिष्टितं एतदादि |चानक्षर श्रुतमिति ॥ इह उच्छुसितादि द्रव्यश्रुतमात्रं, ध्वनिमात्रत्वात्, अथवा श्रुतविज्ञानोपयुक्तस्य जन्तोः सर्व एव व्यापारः श्रुतं, तस्य तद्भावेन परिणतत्वात्, यद्येवं तर्हि किमिति करचरणादिचेष्टापि श्रुतमिति न व्यवह्रियते १ येनोच्कृसिताद्येवोकमिति, उच्यते, रूढिवशात्, तथाहि उच्छसिताद्येव श्रुतमिति व्यवहारमवतीर्ण, तस्य श्रूयमाणत्वात्, न करादिचेष्टा, तस्याः श्रवणपश्चातीतत्वात्, अनुस्वारादयस्त्वकारादिवर्णा इवार्थस्याधिगमका इति निर्विवादमेव ते श्रुतं, आह च भाष्यकृत् - "ऊससियाई दषसुयमेत्तमहवा सुतोवउत्तस्स । सवोच्चिय वाबारो सुयमिह तो किं न चेट्ठावि ! ॥१॥ रुडीऍ तं सुयं सुबइति चेट्ठा न सुबह कयावि । अहिगमगा वण्णा इव जमणुस्सारादयो तेणं ||२|| ” (वि०५०२ - ५०३ ) उक्तमनक्षर श्रुतद्वारं, इदानीं संज्ञिद्वारम् अथ संज्ञीति कः शब्दार्थः १, उच्यते, संज्ञानं संज्ञा, सा अस्यास्तीति संज्ञी, ननु
For Fate & Personal Use Only
~114~
अक्षरान
क्षर श्रुते
गा. १९-२०
॥ ४६ ॥
