Book Title: Jain Darshan
Author(s): T K Tukol, Chitra P Shukl
Publisher: Sardar Patel University Vallabh Vidyanagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005255/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hari: ema Azrama prerita zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva smAraka sa dha kreIna graMthamALA-7 jainadarzana paTela saradAra ZUG yUnivarsiTI Q:15/11/03 zratam lekhaka : TI. ke. turkAla anuvAdaka : citrA pra, zukla saradAra paTela yunivarsiTI, vallabha vidyAnagara For Private & Person Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hari oma Azrama prerita zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva smAraka sarvadharmadana graMthamALA-7 jainadarzana lekhaka TI. ke. tukela ema. e. elaela. bI. (nivRtta) nyAyAdhIza, beMglora vizvavidyAlaya, beMglora anuvAdaka citrA pra. zukala yanika hadvAra para i HD}TM I pip ) saradAra paTela yunivarsiTI vallabha vidyAnagara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama saMskaraNa : 1978 prata saMkhyA : 1000 mUlya : rUA. 18-00 (c) : yunivarsiTI yojanAdAna : hari oma Azrama, naDiyAda. mudraka ane prakAzaka : kAnitabhAI e. amIna kulasaciva, saradAra paTela yunivarsiTI yunivarsiTI presa, vallabha vidyAnagara. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ma - ma A - mabhArA pU.pitA spa. zrI yunIlAla chaganalAla zAhanI pUNyasmRtinA saMbhAraegA ipe sprebha. rahanIThAnta yunIlAla zAha hatIna imAra yunIlAla zAha prAzayaMTa yunIlAla zAha ubhAmaheja yunIlAla zAha mammeenamamarineeewww - - 'rasmitaH surendra bhaMgaNAsa pAGios. surendra bhaMgaNAma ro', mAmApADI. samAcAra - 380 015. kA fa - - - - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ salAhakAra samiti (1) DaoN. Ara. ema. paTela (kulapati ) (2) DA. eca. ema. paTela (3) zrI phAdhara vAlesa (4) zrI nagInadAsa pArekha (5) DA. DI. DI. jADejA (6) zrI je. ema. zekhaDIvALA (maMtrI, salAhakAra samiti) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha lokazAhIne varelA koI paNa samAjane sudaDha karavo hoya to e samAjanI prajAne jIvana vizenA darzanane suyogya khyAla Apavo joIe. vaLI vyakitanuM vyakita tarIkenuM mUlya ne Adara e sAcI lokazAhIne pAyo che. dareka prajAjanamAM A bhAvanA janme te mATe duniyAbharanA badhA dharma pratye samabhAva keLavavAnI AvazyakatA che; ane A mATe badhA ja dharma, darzana, ciMtana ane philasUphInA zuddha ane sAtvika jIvana darzanathI prajAne paricita karAvavI te jarUrI paNa che. ekabIjAnA dharmanA AdarabhAvathI samatA khIle che ane sAMkaDA thatA jagatamAM ekabIjAne samajavA mATe e Avazyaka che. gujarAtanI yuvAna peDhI sarvadharma samabhAva keLave tevI punita bhAvanAnI hariH ema AzramanA sadgata pUjya zrI moTAne AkAMkSA janmI ane jagatanAM sarvadharma, darzana, ciMtana, philasUphI vagerethI gujarAtanI guNiyala prajAne paricita karAvavAnI yojanA mATe emaNe saradAra paTela yunivarsiTIne rUpiyA be lAkhanuM AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva smAraka sarvadharma darzana prakAzana TrasTa' suprata karyuM che. A TrasTanA vyAjamAMthI vizvanA vividha dharmo, darzane, ciMtaka vizenA pramANabhUta maulika graMtho eka pachI eka pragaTa karavAnI amArI yojanA che. A graMthamALAmAM agAu cha graMtho-khristIdarzana, jarathuSTradarzana, zIkhadarzana, IslAmadarzana, hindudarzana ane bauddhadarzana prakAzita thaI cUkyA che. jainadarzana temAM prakAzita thaI rahela sAtamo graMtha che. A graMtha mULa aMgrejI bhASAmAM compendium of Jainism ne nAme lakhAyo hato. tenA lekhaka, nivRtta nyAyamUrti ane benkera yunivarsiTInA bhUtapUrva kulapati, zrI TI. ke. kola jaina dharma ane darzananA gaMbhIra abhyAsI che. temanA A graMthanuM gujarAtI bhASAMtara zrImatI citrAbahena pI. zukale taiyAra karyuM che. mULa aMgrejI lakhANanA arthabhAva temAM utare, te mATe temaNe barAbara prayAsa karyo che. A upayogI pusatakane A graMthamALAmAM pragaTa karatAM huM AnaMda anubhavuM chuM. AzA che ke, A graMthamALAmAM agAu prakAzita thayelA graMthanI jema ja jainadarzanane paNa vAcako jarUra AvakAraze. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ vi ] gujarAtanI prajAnA hRdayamAM zuddha ane sAttvika bhAveA jagAve ane sudRDha kare tevAM pustakonA prakAzana arthe saradAra paTela yunivarsiTIne dAnanidhi suparata karavA mATe hira: oma Azrama, naDiyAda prati huM hArdika AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM tema ja A graMthanA lekhaka nyAyamUrti zrI tukola tema ja gujarAtI anuvAdaka zrImatI citrAbena zukalane paNa hradayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. sapTembara, 1978 saradAra paTela yunivarsiTI vallabha vidyAnagara Ara. ema. paTela kulapati Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 'Compendium of Jainism * jaina dharma parano vyavasthita graMtha che. prakaraNonAM zIrSako para daSTipAta karatAM ja, vidvAna lekhake A pustakamAM calA viSayonA vizALa kSetrane khyAla Avaze. jaina dharma eka prAcIna dharma che. jaina dharmanA abhyAsanA prAraMbhamAM tenI prAcInatA viSe khoTA khyAlo pravartatA hatA. paNa bhAratIya ane prAcya vidyAonA vidvAnoe hAtha dharela abhyAsa AgaLa vadhatAM A badhA khyA dUra thayA che. zvabha, pArzva, mahAvIra jevI vibhUtio-jemanA jIvanavRttAntanI saMkSipta rekhA ahIM ApI che-e A bhUminI sAMskRtika samRddhimAM vRddhi karI che. mahAvIranI uttarakAlIna jaina dharmanI sthiti, khAsa karIne dakSiNamAM ene phelAve, ane pAchaLathI, jaina dharmanA vibhinna saMpradAyo, bhAratanA dharmanA itihAsamAM eka AkarSaka prakaraNa banI rahe che. divyatA ane pUjA, vizva ane tenAM ghaTakato, sacetana jagata ane tenI vigato viSenA jaina dharmanA khyAla dharmano tulanAtmaka abhyAsa karanArAo mATe savizeSa dhyAnane pAtra che. karma, dravyane eka sUkSma prakAra che. AtmA sAthenA saMsargathI te potAnI jAte pravRtta thAya che ane manuSyanA AdhyAtmika bhaviSya para tenI asara paDe che. te eka anivArya naitika kAnUna tarIke kAma kare che ane badhAM ja jIvita prANIonA bhAgyamAM devanI daramyAnagIrIne mATe koI avakAza raheto nathI. darekane potAnA vicAra, vacana ane karmanuM phaLa maLe ja che. tattva athavA padArtho ane guNasthAne (AdhyAtmika pragatinI avasthAo) jevA pAyAnA siddhAMte AtmA ane karmanA saMbaMdha yoje che. karmanA baMdhanamAMthI AtmAne mukta thavA mATe AdhAra che samyak darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritra. jaina dharmane "nItimaya vAstavavAda' kahyo che te yathArtha che. te sadAcAra para khUba bhAra mUke che-sAmAnyajana mATe eka prakArano sadAcAra che te sAdhujana mATe bIjA prakArane. bIjA prakAranA sadAcAra karatAM prathama prakArane sadAcAra ocho kaThora che. sAdhu mahAvratonuM mAnasika rIte paNa pAlana kare che. samAdhi ane aparigrahamAM magna rahI, te AdhyAtmika jIvana jIve che. koI paNa prakAranI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ viii] AsakitathI mukata manuSya mRtyunI samIpa svecchAe jAya che. mRtyuthI te bhayabhIta thatuM nathI, kAraNa ke AtmA amara che evuM te jANatA hoya che. AvA ucca naitika Adarzo sAthe jaina dharma bhAratanI paraMparA ane saMskRtine judI judI rIte samRddha karyA che. ahiMsA, anekAnta ane aparigrahanA siddhAMtonI Aje, pahelAM kadI na hatI eTalI jarUra che, kAraNa ke vaijJAnika ane zAstrIya pragatie sarjelA ghaNA naitika ane AdhyAtmika prazno mAnavatAnI sAme paDyA che. jaina dharma viSe ghaNAM pustako che, paNa prastuta pustakanI potAnI viziSTatAo che. judA judA viSayo paranI lekhakanI carcAo pramANabhUta che ane A carcAonuM, dharmagraMthomAMthI udbhUta zloko temaja sUtro ane te paranI TIkAo dvArA samarthana karavAmAM AvyuM che. jaina dharmane paribhASArahita parivezamAM samajavA mAgatA vivekI vAcakonA AvakArane te pAtra che. jaina dharma mAtra dharma ke suvyavasthita darzana nathI. saMsAranAM baMdhano jemaNe tyajI dIdhAM che evA aneka sAmAnya jano temaja saMtone AdhyAtmika zAMti ApatI e eka jIvanapraNAlI che. - jasTIsa tukolamAM aMgrejInA prAdhyApakanI susaMskRta abhivyakti, pratiSThita eDavokeTanI daDha tarkazakita, anubhavI nyAyAdhIzanI saMtulita rajUAta ane satya ane vAstavikatAnA jAgRta anveSakanAM bauddhika UMDANane samanvaya thayo che. teo pavitra zrAvaka hovA uparAMta jaina dharmanA gADha ane jAgRta abhyAsI rahyA che. jaina dharmanA UMDA abhyAsa ane UMDI samajanA paripAkarUpa A pustakamAM jasTIsa tukolanA A badhA guNa dekhAI Ave che. jJAna, naya, Izvara, sRSTi ane anekAtavAda jevA keTalAka jaina siddhAMta temaNe bahu subodha zailImAM samajAvyA che. temanI pUrvenA abhyAsIonA ghaNA khoTA khyAlo temaNe dUra karyA che ane te siddhAMtone yogya pariprekSyamAM rajU karyA che. jasTIsa tukolanA vivaraNa kALajIbharyo abhyAsa, hiMdu tattvadarzananI zAkhAomAM mahattvanuM sthAna dharAvatA, bhAratanI citanapaddhati ane jIvananAM ghaNAM kSetrone prabhAvita karatA jaina dharmanI sAcI samaja Apaze. e. ena. upAdhe mahesura vizvavidyAlaya mAnasa gaMgotrI, haisura-6 22mI me, 1975. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakIya 1973nA navembaramAM me sAnaMdAzcarya anubhavyuM. saradAra paTela yunivarsiTI, vallabha vidyAnagaranA upakulapati DaoN. rameza esa. mahetAe jaina darzana vize pustaka lakhavAnuM uttaradAyitva huM svIkArI zake ke kema, te viSe puchAvate saujanyabharyo patra mane lakhyo hato. vizvanA pramukha dharmo viSenAM pustakonuM prakAzana karatAM TrasTanI salAhakAra samitie mAruM nAma sUcavyuM hovAthI temaNe mane patra lakhyo hate. pustaka lakhavAnuM uttaradAyitva meM svIkAryuM. mArA mAnavA mujaba TrasTane mukhya hetu "bhinna bhinna paMthane anusaratA lokomAM udAratA vadhAravAno" hato. tethI, jainadharmanI prAcInatA temaja tenA keTalAka mULabhUta siddhAMte vizenA keTalAka khoTA khyAlo dUra karavA uparAMta, digaMbara temaja zvetAMbara baMne paMthone svIkArya evA AdhArabhUta dharmagraMthanA saMdarbhamAM jaina dharmanA vividha siddhAMtonuM pratipAdana karavAne meM prayAsa karyo che. dareka prakaraNamAM vicArAyela viSaya para prastuta mULa zlokone, bhAvane hAni na pahece e rIte, mukata anuvAda karyo che. dareka viSaya para susaMgata, yathArtha ane spaSTa vicAra karavAno prayAsa karyo che. A mahAna ane atiprAcIna dharmanA siddhAMtanA sarvane, bane teTalA taTasthabhAve, atizayokti vagara, rajU karavA huM prayatnazIla rahyo chuM, jethI tenA tattvajJAnane yathArtha ane sunizcitarUpe samajI zakAya. siddhAMtonI rajUAtamAM pramANabhUta rahevAnuM, mAruM, AraMbhathI aMta sudhI lakya rahayuM che. A kAryamAM huM keTale aMze saphaLa thayo che te vAcakee nakkI karavAnuM che. vartamAna yuganA chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranA nirvANane 2500me varSe A pustakanuM prakAzana thAya che te paNa eka sukhada yoga che. sau prathama, A pustaka lakhavAnI taka ApavA mATe prakAzana samitinA TrasTIone ane vidyApIThanA bhUtapUrva upakulapati zrI rameza esa. mahetAno huM AbhAra mAnuM chuM. DaoN. e. ena. upAdhya, ema. e. DI. liTa, adhyakSa, jainolojI ane prAkRta vibhAga, karNATaka yunivarsiTI, pratye paNa huM mArI UMDI kRtajJatA vyakta karuM chuM. teo AMtararASTrIya khyAti dharAvatA prasiddha saMzodhaka vidvAna che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ x ] prAcyavidyAnA vividha sAmayikomAM temaNe lagabhaga so jeTalA maulika, vidvattApUrNa saMzodhanalekhonuM prakAzana karyuM che. temaNe paccIsathI paNa vadhu prAcIna dharmagraMthonuM saMpAdana karI temane pragaTa karyA che. A saMpAdane vividha hastapratonAM tulanAtmaka adhyayana ane prakhara vidvattApUrNa prastAvanAothI yukata che. 1974mAM beljiyamanA bhuvana khAte bharAyelI dharma ane zAMti mATenI vizvapariSadamAM te jainadharmanuM pratinidhitva karatA mukhya bhAratIya praNidhi hatA. potAnA pravRttimaya, vyasta kAryabhAranI vaccethI, A hastapratane joI javAnI, A pustakanuM yogya zIrSaka *Compendium of Jainism ' sucavavAnI, temaja bIjAM ghaNAM upayogI sUcana karavA mATe samaya phALavavAnI sujanatA temaNe dAkhavI che. A pustakane suMdara ane udAra prastAvanA ApIne temaNe zobhAvyuM che. mArA jayeSTha putra zrI bAhubali tukola, bI. I. (onarsa)ne paNa, A pustakanI hastapratanA svaccha ane suyogya TAIpiMgamAM UMDo rasa levA mATe, mAre nirdeza karavo joIe. bIjA saMpradAyo pratye sanmAna ane vizALa daSTikoNa rAkhI, temane udArabhAve samajavAno upadeza ApatA anekAntavAdanuM pratipAdana karatA jainadharmanA mULa siddhAMtathI A pustaka vAcakone mAhitagAra karaze te huM ghaNo kRtakRtya thaIza. TI. ke. tukelA beMglara 11. 22mI me, 1975. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA pAna naM. prakaraNa 1. jaina dhama ane tenI prAcInatA 1-19 jaina dharma ane tenI prAcInatA (1), jaina dharma ane bauddha dharma (4) jaina dharma hiMdudharmanI zAkhA che ? (7) veda temaja bIjA saMdarbho (9) vedonA samaya (11), meAhodaro ane harappA (12) AlekhA (14) paradezI vidrAnA (15) bhAratIya vidrAnA (15), nyAyAdhIzonA abhiprAya (17), upasaMhAra (18) prakaraNa 2. tIkarA ane bhagavAna mahAvIra 20-35 tIrthaMkaro ane bhagavAna mahAvIra (20), RRSabha (21), munisuvrata (25), ariSTanemi athavA neminAtha (26), pArzvanAtha (27), bhagavAna mahAvIra (29), gaNadharo (34). prakaraNa 3. mahAvIra pachInA samaya ane vicchinna sa'praTThAyA 36-45 mahAvIra pachInA samaya ane vicchinna saMpradAyA (36) digaMbara (40), digaMbaronA peTA saMgho (40), zvetAMbaronA peTA saMghA (41) yApanIya saMgha (44). prakaraNa 4. Izvara ane pUjA viSenA vicAro Izvara ane pUjA viSenA vicAro (46) pUjA viSenA vicAro (51). prakaraNa 5. vizva 46-56 prakaraNa 6. jIva athavA jIva viSenA siddhAMta prakaraNa 7. 'nA siddhAMta 7-5 karmanA siddhAMta (79) ATha prakAranAM karmo (82) ghAti karma (83) jJAnAvaraNIya karma (83) darzanAvaraNIya (84), antarAya (85), mohanIya (86), nAkaSAya (88), aghAtIya karma (88) AyuSkarma (89), nAmakarma (90), gotrakarma (92), vedanIya karma (93) 57-64 5-78 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ si] prakaraNa 8. lezyAne siddhAMta 96-103 prakaraNa 9. sAta to (karmasiddhAMta cAlu) 104-116 sAta to (104), Asava athavA karmapravAha (105) baMdha (106) saMvara (109) nirjarA (113), mekSa (115). prakaraNa 10 nava padArtho 117-121 prakaraNa 11. guNasthAne athavA jIvanI AdhyAtmika unnatinI cauda keTio 122-134 guNasthAna (122), mithyAtva (123), sAsajIvana (patana) (124), samyaka mithyASTi (125), aviratasamyakatva (125), dezavirata (AMzika vrata) (126), pramatavirata (127), apramattavirata (128), apUrvakaraNa (128), anivRttikaraNa (129), sUkSmasaMparAya (129) upazAMtamUha (129) kSINameha (130) soga kevalI (130) aga kevalI (131). prakaraNa 12. ratnatraya 135-19 ratnatraya (135), samyak darzana (137), samyak jJAna (142), samyak cAritra (147) prakaraNa 13. jaina nItizAstra athavA jIvanapaddhati 150-177 jaina nItizAstra (150) zrAvaka dharma (152) ahisA (153) satya (158) acaurya (161) brahmacarya (62) aparigraha (164) aSTamUlaguNa (166), guNavate (167), divrata (168), anarthadaNDavrata (168), bhegepabhegaparimANavrata (170), zikSAvrata (171) dezAvakAzika (171) sAmAyika (172), paSadhovAsa (174) vaiyAvRtya (175). prakaraNa 14. agiyAra pratimAo athavA gRhasthanAM jIvananA 178-183 agiyAra pratimAo (178) darzanapratimA (178) vratapratimA (179), sAmAyikapratimA (179), piSadhopavAsapratimA (179), sacittayAgapratimA (179), rAtribhejanatyAgapratimA (180) brahmacaryapratimA (180) AraMbhatyAgapratimA (180) parigrahatyAga (181) anumatityAga (181) uddiSTa tyAgapratimA (182) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ xiii ] prakaraNa 15. daza dharma 184-196 daza dharma (184) uttama kSamA (185), uttama mArdava (186), uttama Arjava (188), uttama satya (188) uttama zauca (189) uttama saMyama (190) uttama ta5 (192), uttama tyAga (193) uttama akiMcanya (194), uttama brahmacarya (195). prakaraNa 16 sAdhuonA nItiniyama 197-210 prakaraNa 17. sallekhanA 211-216 prakaraNa 18. mokSamArga 217-230 prakaraNa 19. anekAntavAda (syAdvAda) ra31-246 anekAntavAda (231), nayavAda (234), syAdvAda (237) prakaraNa 20. jaina dharma ane Adhunika vicAra 27-260 saMdarbhasUci Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 jaina dharma ane tenI prAcInatA manuSyanA ciMtanane itihAsa darzAve che ke manuSya satata satya ane sukhane zodhato rahyo che. duHkha ane viTaMbaNAothI te bacavA mAMge che. manuSya sAmAjika prANI hovAthI tenA sukha ane duHkhanI samasyAono ukela enA, samAjanA athavA vadhu vizALa daSTie jotAM, jagatanA saMdarbhamAM hovo ghaTe. manuSyane eka AtmA che ane eka deha che. sukha ke duHkha AnaMda ke ApattinI koI paNa anubhUtimAM, AtmA athavA deha athavA te baMnenI sAthe saMbaMdha dharAve che. vaLI, A uparAMta vizva paNa che. manuSya ane vizvano saMbaMdha vijJAna ane dharma baMnene viSaya che ane baMnenuM eka sAdhAraNa lakSya che--satyanI zodha. prakRtinI ghaTanAomAM rahelI vyavasthAne zodhavAnuM kAma vijJAnanuM che. purANa ke rahasyavAdane Azraya lIdhA vagara, prAkRtika ghaTanAomAM rahelA niyamone tAravavA ane vizleSaNa dvArA temane samajAvavA te koziSa kare che. bAhA jagatanA kSetramAM vijJAnanI siddhio tAjuba karI de evI noMdhapAtra che, paNa sat ane jIvananA marmane lagatA prazno tenA kSetranI bahAra che. manuSya ane vizva, manuSya ane tenuM kartavya, tenuM jIvanadhyeya, ane dhyeyaprAptino mArga - A badhAne lagatA praznone uttara ApavA dareka dharma prayAsa karyo che. upadeza ane udAharaNa dvArA A praznane uttara vakhatovakhata ghaNA saMta ane RSioe Apyo che. temaNe je kAMI kahyuM ke karyuM tenI tavArIkha racAI gaI ane te temanA dharmonA paMtha banI gayA. eka ja muddA para temanI mAnyatAo bhinna bhinna hatI, ane A muddo hato IzvaranuM astitva, tenA guNa ane tenAM kAryo. vizva paramezvaranuM sarjana che evuM jaina dharma svIkArato nathI. vizva jIva ane ajIvanuM baneluM cheA baMne nitya, asuSTa, saha-astitva dharAvatA ane svataMtra che. ajIva pAMca prakAranA che; pudgala, dharma, adharma, kAla ane Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. AkAza. jIva jJAna ane darzananA guNA dharAve che, rUparahita che, kartA che, karmaphaLanA bhAkatA che, ane Urdhvagati dharAve che. te saMsAramAM vase che ane pUrNAvasthAmAM siddha che. jIva amara che jyAre dravya avinAzI che. sRSTinA kAraNa tarIke vedAntI mAtra brahmane ja svIkAre che. jaina dharma mAne che ke vanaspati ane dhULanA kaNa, zItaLa jaLa, agni ane pavana-darekane jIva che. A vaijJAnika vargIkaraNanAM mULa vedomAM ke hiMduoe pavitra mAnelA bIjA dharmagraMthAmAM maLatAM nathI. upaniSado AtmAnAM ekatva ane tenAM sarvopari astitva para bhAra mUke che teA buddha tattvavidyAnA praznAmAM bahu paDatA nathI ane temane avyakata kahe che. AtmA ane deha, jagatanAM svarUpa ke mRtyu pachI jIvananAM astitva ke abhAva jevA praznAnA vidheyAtmaka ke nakArAtmaka javAba ApavA teo mAMgatA nathI ane AvA viSayo para ciMtana karavAnI teo nA kahe che. jaina dharmanA IzvarajJAnanA khyAlA spaSTa ane buddhiyukta che. pUrNa AnaMda ke jJAna vagere mULa dharma jeNe prApta karyA che evA mukta AtmAne jaina dharma Izvara mAne che. Izvara vyakti ke sRSTi para aMkuza dharAvatA nathI. saMpUrNatAne Adarza Izvaratva che. te koIne kRpA ke sukhanuM dAna ApI nathI zakatA tema koInAM sukhadu:khane nAza paNa karI zakatA nathI. hindudharma eka evA Izvarane mAnya rAkhe che je sRSTinA sarjaka, pAlaka ane saMhAraka che. pratyeka manuSyanI pUrNatva athavA Izvaratva pAmavAnI zaktinA siddhAMta sAthe susaMgata rIte jaina dharmanA nItinA siddhAMto evI AcArasaMhitA niyata kare che, je, jIvananA mULamAM ahiMsA sthApIne vyaktine Adarza mAnava banAvavA mAMge che. jagatanA pratyeka prANInA kalyANane lakSamAM rAkhI te vizvavyApI premane upadeze che. svArtha, lAbha, krodha ane mAna jevA Avege ja ApaNI durdazA ane du:khanAM kAraNarUpa che. koI paNa bhAge temanA parihAra karavAnA che ane ni:svArthatA, dAna, karuNA, kSamA temaja jIvane unnata kare ane samAjamAM bIjAMne sukha Ape evA guNAthI temane parAjaya karavAnA che. gRhastha jIvanamAM agiyAra pratimAomAM kramaza: naitika ane AdhyAtmika utkarSa prApta karavAne mArga batAvIne aMte kauTuMbika jIvana sAthenAM saghaLAM baMdhane toDI nAMkhavAnAM hoya che. AtmAne mATe te cauda guNasthAnA ( AdhyAtmika unnatinI avasthA ) svIkAre che ane gRhasthanI agiyAra avasthAne pAMcamA guNasthAnamAM samAveza kare che. pAMca aNuvratAnuM rojanA jIvanakramamAM pAlana karavAnuM hoya che: ahiMsA, satya, asteya, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacarya ane sImita parigraha. A vrata vyakitanuM kalyANa to kare ja che paNa temanI pAchaLa sAmAjika kalyANano unnata Azaya paNa rahelo ja che. tevI ja rIte dharmagraMthanuM dainika adhyayana, dAna, ane pUjAnA niyamo sAmAnya janane vizuddha ane vicAra temaja AcaraNamAM nirmaLa rahevAmAM madadarUpa thAya che. sAdhuo ane sAdhvIo mATenA nItiniyamo hajI vadhAre kaThora che ane mAnavajIvananA dareka pAsAMne AvarI lenArAM che. dhArmika Adarza mATenI niSThAne vikAsa, temaja vicAra, vANI ane karmanI vizuddhi prApta karavAM e jaina dharmanA kriyAkAMDanuM lakSya che. manuSyane dharmaparAyaNa jIvana gALavAmAM ane sarvajJa tIrthakaroe cIMdhelA pUrNatvanA dhyeyanA sAkSAtkAramAM madadarUpa thavAne tene uddeza che. jaina dharma jino athavA tIrthakaroe darzAvelI jIvanapaddhati che. A dharma potAnA anuyAyIone karmano kSaya karI parama sukhanI prApti karavAmAM madadarUpa thAya che. samyak darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritra A ratnatraya mukti athavA mokSane mArga banI rahe che. A traNa bhegAM hoya te ja pUrNatvanI parAkASThAe pahoMcI zakAya. pravartamAna samayacakramAM thaI gaelA ane Izvaratva prApta karI cukelA covIsa tIrthaM konuM e jIvanasaMgIta che. jaina paraMparA pramANe prathama tIrthakara RSabhadeva che ane chellA mahAvIra che. "jainonA covIsa tIrthakaronI paraMparAmAM prathama tIrthaMkara RSabhe ahiMsAdharma pradarzita karyo. AmAM chellA mahAvIra hatA ane teo buddhanA agraja samakAlIna hatA. jaina dharma bauddha dharma karatAM vadhu prAcIna che, I. pU. 599 thI 127mAM thaI gaelA mahAvIra jaina dharmanA sthApaka nathI ane temanAthI aDhIso varSa pUrve thaI gaelA pArtha paNa aitihAsika vyakita hatA evuM have svIkArAyuM che. sthaLe upadezelo ahiMsAdharma AryonA bhAratamAM thaelAM Agamana pahelAMne dharma hoya ane te samayamAM pravartatI saMskRti hoya e zakya che." bhAratanA prAcIna itihAsa ane darzananA kSetromAM thaelAM navIna saMzodhana ghaNAM AgaLa vadhyAM che chatAM keTalAka vidvAna evAM vidhAna kare che ke jaina dharma vaidika brAhmaNa dharmanI eka zAkhA che ane jaina dharmanA anuyAyIo, bauddhonI jema, hiMdu dharmanA virodhIo che. ArnolDa ToyalbI jevo pratiSThita itihAsakAra paNa evo dAvo kare che ke mahAvIra "jaina dharmanA sthApaka' che; jenone teo "lupta thaelA samAna samAjonA avazeSarUpa" kahe che. teo AgaLa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ noMdhe che: "tevI ja rIte, bhAratanA jene ane silona, brahmadeza temaja siyAmanA hInayAna paMthanA bauddho, maurya sAmrAjyamAM vikasatA bhAratIya samAjanA avazeSarUpa che evuM joI zakAya che." A mata bhUlabharela na gaNIe te paNa te apUratI sAmagrIne AdhAre ghaDAyo che e te dekhItuM ja che. have pachInAM pRSTho darzAvaze ke jaina dharma koI bIjA dharmamAMthI ugI nIkaLyo nathI temaja "avazeSarUpa" zabdothI sucavAyo che tevo purANa, apracalita dharma paNa nathI. saMkhyAnI dRSTie jene ochA che te sAcuM che paNa bhAratanAM darzana, sAhitya, kalA, sthApatya ane saMskRtinI samRddhimAM teo hamezAM nedhapAtra pradAna karatA rahyA che. dharmanA abhyAsIne mATe jaina dharma mahattvane che, kAraNa ke e dharmanAM mULa ghaNA prAcIna samayamAM che. ApaNe jANIe chIe ke jainanA dhArmika graMthe prAcIna che ane ApaNe jene zAstrIya saMskRta kahIe chIe tenA karatAM te bezaka vadhu prAcIna che ja. have pachInAM pRSThomAM darzAvelI, navIna saMzodhakoe prakAzamAM ANelI ghaNI vigato ToyalbInI dhyAna bahAra rahI gaI lAge che. zrImatI sIlera sTIvansana e mata dharAve che ke I. pU. chaThThA saikAmAM, lagabhaga eka ja samaye bauddha ane jaina dharmane udaya thayo haze. A samaya evo hato ke jyAre nAnAM rAjyo vacce satata cAlu rahetAM yuddhoe sAmAnya prajAnuM jIvana yAtanAo ane atyAcArothI trAsabharyuM banAvI dIdhuM haze. AvA zokapUrNa jagatamAM punarjanma pAmavAnA bhayamAMthI chuTakAro meLavavA koI paNa mANasa Icche. potAnI pAsethI jhuMTavI levAya tevI badhI vastuono tyAga karI, svecchAe badhA parigraho ane badhI lAgaNIono parihAra karI, rAjA ke kIsmatanI lolupa dRSTimAMthI bacI javAnI koI paNa vyakita IcchA rAkhe ja. AvA mato vadhAre TAMkavAnI jarUra nathI. paNa AmAMthI jaina dharmanI prAcInatA aMge A traNa prazna UbhA thAya che : (1) jaina dharma bauddha dharmanI zAkhA che? (2) jaina dharma hiMdu dharmanI zAkhA che? (3) vaidika dharma karatAM te vadhu prAcIna che? jaina dharma ane bauddha dharma A baMne dharmo eka ja samaye ubhava pAmyA e zrImatI sTIvansanane mata yogya nathI. emanA pustakanI prastAvanA lakhanAra jyo pI. Telara paNa zrImatI sTIvansanane virodha kare che. teo kahe cheH "jaina dharma viSenA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNAM jJAnamAM chellAM trIsa varSomAM vidvAnonAM eka nAnAM jUthe ghaNo vadhAre karyo che. A vidvAnomAM sva. hephAtha, pro. bUlara, pro. yAkobI ane DaoN. harnela mukhya che. lAMbA vakhata sudhI evuM manAyuM hatuM ke jaina dharma bauddha dharmane eka peTA saMpradAya che. paNa upara nidezelA prAcyavidyAvidonAM saMzodhanane pariNAme, A mata have paDato mukAyo che ane evuM svIkArAyuM che ke jaina dharma bhAratanI sauthI prAcIna dharmavyavasthA che. eTale, bauddha dharmanI mAtra bhinna zAkhA hovAne badale, be vidharmomAM jaina dharma vadhu jUno che ane have sunizcita che ke mahAvIra, buddhanA samakAlIna hovA chatAM, buddhanAM mRtyu karatAM lagabhaga pacAsa varSa pUrve mRtyu pAmyA" A abhiprAya bAjue rAkhIe to paNa, bauddha itihAsa ane sAhitya evuM sthApita kare che ke jagatano tyAga karyA pachI keTalAka samaya mATe buddha jaina dharmanA trevIsamA tIrthaMkara pArzvanA saMpradAyanA anuyAyI thayA hatA. bauddha sAhityamAM mahAvIrane nigraMtha nAtapura tarIke varNavavAmAM AvyA che. mAma nivAtha mAM mahAvIrane anusaratA sAdhuono nirdeza karavAmAM Avyo che. A sAdhue evuM kahetA ke temanA gurU sarvajJa che ane temaNe temanA (sAdhuonA) pUrvajanmanI vigato temanI AgaLa kahI hatI. buddha pote potAnA ziSyone, pote nagna gayA, potAnI hatheLImAM bhejana karyuM ane AhAranA vividha niyamonuM pAlana karyuM te vAta varNavI che. emane prathama AcAra jainonA rivAja sAthe taddana maLatA Ave che. prathama buddhanA anuyAyI, paraMtu zArIrika ane mAnasika karmonA tulanAtmaka gurUtva viSe buddha sAthe matabheda thatAM aMte jainadharmane aMgIkAra karatA upAline nirdeza paNa A pustakamAM che. ghaMA bauddhadharmanuM bAIbala che. pAlImAM lakhAelA dharmagraMtha girimAM buddhane mULa upadeza che. A graMthanA judA judA bhAgomAMthI udhUta karelA zlokone saMgraha te ja dhammapada. jaina dharma ane bauddha dharma baMne zramaNa saMskRtinA pravAho che ane svAbhAvika rIte ja brAhmaNa zabdonI navI vyAkhyA ApavA prayAsa kare che. A vyAkhyA anusAra brAhmaNatva vaMzaparaMparA dvArA prApta nathI thatuM paraMtu vyakitanA sadguNo para AdhAra rAkhe che. (juo 6 393). kSabha, mahAvIra ane buddha zramaNa saMskRti dharAvanAra ane sadgaNone kAraNe brAhmaNa hatA. dhammapadanA 422mA zlokamAM e ja kahyuM che : usabhaM pavaraM vIraM mahesiM vijitAriNaM / / aneja nahAtakaM buddhaM tamahaM brUmi brAhmaNam // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sarvazreSTha Sabha, vijayavaMta ane maharSi vIra (mahAvIra) ane tRSNArahita ane vizuddha buddhane huM brAhmaNa kahuM chuM." A uparAMta, baMne dharmonI tattvavidyA temaja darzanazAstranI vibhAvanAo paNa bhinna che. jainone sarvAtmavAda vadhAre prAcIna che. bauddha dharma pratyeka vastune kSaNika mAne che te jaina dharma jIva temaja ajIvane nitya mAne che. bauddha dharma anusAra, eka janma ane bIjA janmamAM vyaktinuM sAtatya rahetuM nathI. vizva kSaNika ane Atmarahita che. AtmA amara nathI. eka janmathI bIjA janma daramiyAna navuM jIvana udbhave che ane te hakIkatonI paraMparAne eka bhAga hoya che. jaina dharma bauddha dharmathI prAcIna che evuM darzAvatA ghaNA saMdarbhe zrI jyoti prasAda jene TAMkyA che. praoN. haramAna yAkobIe jaina dharma bauddha dharmanI zAkhA che evA sAdhAraNa rIte pravartatA paraMtu beTA khyAlano nirdeza karyo che, ane badhI khoTI zaMkAone dUra karI che. "jene brAhmaNetara hovAthI temaNe vadhAre pracalita dhAraNAo ane vadhAre Adima temaja apariSkRta svarUpanI mAnyatAo viSe vicAryuM che, dA. ta. sarvAtmavAda. bauddha dharmanA tattvavidyAnA siddhAMto sarvathA bhinna che... pUrNa ane zAzvata evI koI sattA nathI. bIjA zabdomAM kahIe te sarva kAMI kSaNika che. darzanazAstranI vicAraNAmAM mULa bheda hovA chatAM jaina dharma ane bauddha dharma brAhmaNa dharmanA kSetranI bahAra hovAthI, bAhya rUparekhAmAM samAnatAne bhAsa karAve che. Ane kAraNe keTalIka vakhata bhAratIya lekhako paNa temAM guMcavaNa karI bese che. AthI jaina sAhityanA apUratA khaMDo dvArA jaina dharmane paricaya pAmelA keTalAka yuropIya vidvAnoe mAnI lIdhuM ke jaina dharma bauddha dharmanI zAkhA che, ane teo AvuM mAne temAM bahu navAI pAmavA jevuM nathI. paNa temanI mAnyatA khoTI che evuM have puravAra thaI cukayuM che.. bauddhonA pramANabhUta lekhAtA dharmagraMthe temanA pratispadhI saMpradAya tarIke jaina dharmanA nirdeza kare che, prAcIna "nirgata' (saMskRta ni -prAkRta niraMtha) zabdano paNa upayoga kare che, buddhanA samayamAM temanA netA, nAtaputta mahAvIrane paNa nirdeza kare che (jenenA chellA tIrthakarane nAta athavA nAtaputta paNa kahe che). jaina paraMparAnI jema, teo paNa pAvAne mahAvIranuM mRtyusthaLa mAne che. mahAvIra buddhanA samakAlIna hatA ane pAvAmAM mahAvIranuM mRtyu thayuM tyAre buddha jIvatA hovAthI, mahAvIra te bemAM vadhu moTI heya e saMbhavita che. paraMtu mahAvIra, buddhanI jema, potAnA saMpradAyanA sthApaka na hatA. jena dharma temane potAnA tIrtha kara tarIke sanmAne che paNa jaina dharmanA teo sarjaka na hatA. baudhdha paraMparA sarvAnumate mAne che ke Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodhivRkSa nIce buddha svayaMskuraNAthI potAnA dharmanA mULa siddhAMtanuM anveSaNa karyuM hatuM. buddhanI pitAnI kRtiomAM paNa Ama ja dekhAya che. temanA anuyAyIone temane prathama upadeza, temaNe pachIthI pratipAdita karelAM siddhAMtonI jema, yAda rAkhavAno hato. jenA pramANabhUta dharmagraMthomAM mahAvIra viSe AvI koI paraMparA jaLavAI nathI.. Ama emanA potAnA ja saMpradAyanI paraMparAmAM pahelethI ja mahAvIra pahelAM sthapAelA dharmane anusaratA darzAvAyA che. ethI vadhu kAMI hota, teo jo jaina dharmanA sthApaka hota, to tIrthakaronuM sanmAna karavA sadA ya Atura evI paraMparAe temanA sanmAnanA hakane dabAvI dIdhA na hata... paNa ni:zaMka teo jainonA chellA tIrthakara che. temanA pUrvavatI pArtha hatA. pArthanuM avasAna mahAvIranA avasAnanA 250 varSa pUrve thayuM hatuM." jaina dharma hiMdu dharmanI zAkhA che? keTalAka pazcimanA vidvAnee evuM pratipAdita karyuM che ke hiMdu dharma sAmenA baLavAne pariNAme jaina dharmane udbhava thayo. zrImatI sTIvansananuM vidhAna che: "hamezAM e yAda rAkhavuM ghaTe ke jaina dharma brAhmaNa dharmanuM baMDakhara saMtAna hevA chatAM che to saMtAna ja. hajI jaino brAhmaNa dharmanI ghaNI pramukha mAnyatAo dharAve che. baMne dharmanA mULa siddhAMtamAMthI potAnA matane samarthana ApavAne badale teo ATaluM kahIne saMtoSa mAne che: "temanI ghaNI pUjAvidhi hiMdu pUjAvidhi sAthe sAmya dharAve che. ane temanA gora, hajI brAhmaNo ja hoya che. jo ke maMdiranA pUjArIo brAhmaNo hotA nathI." keTalAka bhAratIya vidvAno A matanI sAthe saMmata thAya che ane kahe che ke jene hiMdu dharmanA virodhIo che ane temane dharma vaidika hiMdu dharmanI eka zAkhA che. zrI. bI. ena. luniyA e mata dharAve che ke "I. pU. chaThA saikAmAM AkhA jagatamAM mAnavamana bauddhika rIte atyaMta sateja banyAM hatAM, bhAratanA hiMduo pitAnI prAcIna dArzanika mAnyatAothI asaMtuSTa hatA; temane saraLa pUjAvidhi joItI hatI ane jaina dharma brAhmaNa dharmanI sudhAraka pravRttirUpe Avyo hato." pracalita mAnyatA evI che ke hiMduonA pazumArganI virUddha jemaNe baMDa karyuM temano dharma te jaina dharma. baMne dharmonA dArzanika ane tattvavidyAnA vicAronA mULa bhedone AdhAre A prazna ukelavAne che. divya utpatti dharAvatA manAtA vedamAM mukhyatve traNa devonI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stuti karatA zloko maLe che. sUrya, Indra ane agni. A traNa vaidika samayanA pramukha devatAo che. varuNa sRSTinI vyavasthAnA saMrakSaka, sarvavyApI ane lokone temanA pApanI sajA karanArA deva manAtA hatA-pUjAvidhimAM yajJa atyaMta mahattvano hato. devanI kRpA meLavavA temane saMtuSTa karavA e yajJano pradhAna hetu hatA. pAchaLathI, brAhmaNonA samayamAM brahmA, viSNu ane maheza AvyA. upaniSadonA samaya daramyAna punarjanma ane karmanA siddhAMta pracalita thayA. punarjanmamAMthI mukita meLavavA mATe AtmAne brahmarUpe sAkSAtkAra karavo joIe evuM manAyuM. manuSya jyAre brahmanI avasthA prApta kare che tyAre harSa ane zokamAMthI mukata bane che. upaniSadonA sAhityamAM sarvatra vyakitanA ane samaSTinA AtmAnuM ekaya, puna: punaH, judI judI rIte darzAvAyuM che. samaSTinA AtmAnA aikayanAM svarUpa ane lakSaNonAM judAM judAM arthaghaTana karavAmAM AvyAM che. upaniSadone pradhAna viSaya "taravasa'-'tuM (vyakita) te (samaSTi) che" evo che. hindu dharmanA A mULa siddhAMta ane jaina dharma vacce ghaNuM ochuM sAmya che. zrImatI ena. Ara. gusevAe baMne dharmanI bhinnatAnA muddA noMdhyA che: "vaidika brAhmaNa dharmathI jaina dharma ochAmAM ochA ATha muddAothI judo paDe che. A muddAo eTalA badhA vajudavALA che ke te jaina dharmane brAhmaNa dharmano saMpradAya ke bIjI koI prakAranI upaja mAnavAnI koI zakayatAne puSTa karatA nathI. A muddAo A pramANe gaNAvI zakAya : jaina dharma (1) vedonI pavitratAne svIkAra karato nathI. (2) deva pUjAnA mukhya lakSya che e siddhAMtane te prativAda kare che. (3) hiMsaka yajJo tema ja brAhmaNa dharmanA ghaNAM kriyAkAMDone asvIkAra kare che. (4) brAhmaNa samAjanI varNavyavasthAne svIkAra karatA nathI. (5) bIjAnA jIvananI rakSA karavAno Adeza Ape che. (6) sAdhu dharmane Adeza Ape che. (7) anuSThAna vakhate nagna rahevAno Adeza Ape che. (8) strIone sAdhuvRtti temaja dharmagraMthonA vAcana vagerenI chuTa Ape che." huM umeravAnI rajA lauM ke sRSTi paramezvare sarjI ke paramezvara sRSTine rakSaka che evuM jaina dharma mAnatA nathI to paNa A baMne dharmo ane bauddha dharmamAM traNa to samAna che : (1) jIvanA punarjanmanI mAnyatA (2) karmano siddhAMta jenA anusAra dareke potAnAM karmanAM phaLa bhogavavAnAM hoya che. (3) mukita athavA mokSa prAptinI zakyatAmAM mAnyatA. A traNa to brAhmaNa dharmo vedavirodhI dharmomAMthI lIdhAM ane Ano artha evo thayo ke Aryo A tattvone jaina dharmamAM lAve evI saMbhAvanA nahIMvat che. national Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara je kAMI kahevAyuM te parathI spaSTa thaze ke jaina dharmanA siddhAMtA hiMdu dharmathI mULabhUta rIte bhinna che tethI jaina dharma hiMdu dharmanI zAkhA na ha|I zake. te pachI prazna UbhA thAya che ke jaina dharma hiMdu dharma karatAM vadhu jUnA che? veDha temaja bIjA saO Rgveda, yajurveda ane purANAmAM jaina tIrthaMkaro, zramaNA, arhatA ane temanA siddhAMtAnA ullekha che. zrI subbayyA zAsrIe potAnI kuMDAmanI prastAvanAmAM A badhA ullekhAmAMthI ghaNA ullekhAnAM TAMcA ApyAM che. e graMthanA 10 thI 12 pAnAM paranA keTalAka ullekhA nIce ApyA che. jaina paraMparA anusAra RSabhadevane ghaNA putro hatA, jemAMnA benAM nAma bharata ane bAhubali hatAM. sauthI moTA putra bharatanA nAma parathI A dezanuM nAma bhArata paDayuM. AcArya jinasenanA mahApurALamAM jenenI A paraMparAnuM varNana che. viSNupurANanuM varNana Ane samarthana Ape che: 66 bharata RSabhano putra hatA. seA putromAM e sauthI moTA hatA. enA nAma parathI A bhUmi bhAratane nAme oLakhAya che." RSabhAt bharato jajJe jayeSThaH putraH zatAgrajaH / tatazca bhArataM varSametallokeSu nIyate / / ( viSNupurALa ) Ta bhAgavatapurANanA pAMcamA skaMdhanA pAMcamA adhyAyamAM kahyuM che: bhagavAn RSabhadevaH upazamazIlAnAM uparatakarmaNAM mahAmunInAM bhaktijJAnavairAgya - lakSaNaM paramahaMsadharmaM upazikSamANaH svatanayajyeSThaM bharataM dharatIpAlanAya abhiSicya svayaM urvaritazarIramAtraparigrahaH parivavrAja / .. ( bhAgavatapurANa skaMdha 5 adhyAya 5 ) bhagavAna RSabha, je dharmamAM pAraMgata hatA, ane bhakti temaja zamanA cihnathI sAdhuvRtti tarapha DhaLelA hatA, temaNe pRthvI para rAjya karavA potAnA putra bharatanA siMhAsana para rAjyAbhiSeka karyo ane pote jagatamAMthI saMnyasta lIdhuM." bhagavAna RSabhadevanA putra bharatanA nAma parathI hiMdustAna 'bhArata 'nA temaNe evuM kAraNe 6 9 bhArata nAme oLakhAyuM e mAnyatAnA bIjA vidrAnAe virodha karyo che. pratipAdana karyuM che ke duSyanta ane zakuntalAnA putra bharatane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 nAma bharata paDayuM. duSyanta pachInA samayamAM thayA ane kAlidAsanAM 'zAkuntala ' nATaka parathI vikhyAta thayA te nirvivAda che. vedamAM bIjA eka tIrthaMkara ariSTaneminA ullekha che: vAmadevazAntyarthamanuvidhIyate so'smAkaM ariSTanemi svAhA // arhan birbhASa' sAya'kAni' dhanvArhaniSkaM yajanaM vizvarUpam / I arhannidaM dayase vizvama bhavana vA ojIyo rudra tvadasti // Rgveda, 2.33.10 e ja vedanA prathama aSTakanA chaTThA adhyAya ane 16mA vargamAM bIjo ullekha che. vi'izvave'dAH svastinastArkSyo ariSTanemi svasti no bRhaspatirdadhAtu.... yajurvedamAM RSabha, supArzva ane neminAtha evA traNa tIrthaMkaronA 25 ane 92mA adhyAyamAM ullekha che : OM namo arhato RSabho, OM RSabhaH puruhUtamadhvaraM yatISu nagnaM paramamAha saMstutaM varaM zatruM jayaMtaM pazurindramAhuriti svAhA / OM trAtAramindraM RSabhaM vadanti amRtAramindra have sugataM supArizvamAhuriti svAhA, OM nagnaM sudhIraM digvAsasaM hyagarbha sanAtanaM upaimi vIraM puruSaM mahantamAdityavarNaM tamasaH parastAt svAhA // yajurveda adhyAya 25 zruti 16 ahIM pahelA, sAtamA ane bAvIsamA tIrtha karone ullekha che te dekhItuM che. A ullekhAne DaoN. rAdhAkRSNana yathArtha mAne che ane noMdhe che: " jaina paraMparA potAnA dharmanuM mULa RSabhadevamAM Arope che. teo ghaNI sadIo pUrve thaI gayA. TheTha I. pU. pahelA saikAmAM evA lokonA ullekhA maLI Ave che je prathama tIrthaMkara RSabhadevane bhajatA hatA. vardhamAna ane pArzvanAtha pahelAM paNa jaina dharma pravartatA hatA te vAta nirvivAda che. yajurveda RSabha, ajIta ane ariSTanemi e traNa tIrtha karonA nAmeAnA ullekha dharAve che. bhAgavatapurANa RSabhadeva jaina dharmanA sthApaka hatA te matane samarthana Ape che." Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manusmRtimAM paNa prathama tIrthaMkarano ullekha maLe che: aSTamo maLyAM tu nAmetA kahaw:. darzayan karma vIrANAM surAsuranamaskRtaH / nItitrayasya kartA yo, yugAdau prathamo jinaH / / (manusmRti ) yuganA prAraMbhamAM marudevIe nAbhithI prathama jinane janma Apyo, je vIrakAryo karato hato, jene devo ane dAnave namaskAra karatA hatA, ane je traNa prakAranI nItiono ghaDanAro hato." AvuM ja varNana bhAgavatapurANamAM paNa maLe che. temAMnA zloko mAtra uparokta paraMparAne ja samarthana nathI ApatA paraMtu zlabhe potAnA putrone je salAha ApI hatI tenI paNa vigato Ape che ane te jaina dharmanA siddhAMtane anurUpa che. ahaM to ane tIrthakaronA uparokata ullekha darzAve che ke A vibhUtio vedakALa pUrve thaI gaI, temaja temaNe upadezelo dharma vedadharma pUrvene hato. jenonI potAnI mAnyatA anusAra jaina dharma nitya che ane aneka tIrthakaroe, anaMta samayanA pratyeka yugamAM pharI pharIne tene prakAzita karyo che. dharmanA abhyAsIne mATe jaina dharma mahattvano che kAraNake tenA mULa ghaNA prAcIna samayamAM che. A mULa, dharma ane tattvavidyAnA ciMtananI evI Adi praNAlikAomAM che, jemAMthI bhAratanAM sauthI prAcIna darzane - sAMkhya ane yoga temaja bauddha dharmano uddabhava thayo. A darzanonAM saiddhAMtika nirAzAvAdane temaja tenA vyAvahArika Adarza-- mokSane-jaina dharma svIkAre che." vedane samaya vedonI racanAnA samaya aMge ThIka ThIka matabhedo pravarte che. " danA sUkatonI racanAnA temaja saMgrahanA samayanI koI mAhitI maLatI nathI. keTalAka purAvAo evA che jene AdhAre kAMIka cokasAIpUrvaka sucavI zakAya ke I. pU. paMdara saikAo pUrve A sUkato pracalita hatAM ane atyAre prApta thatI saMgrahavyavasthA ja kAMIka aMze te vakhate paNa hatI." I. pU. traNa hajArathI eka hajAra varSo jeTalA lAMbA samayagALAmAM vede racAyA haze." TiLaka I. pU. 15 saikA sudhI vedonA racanAkALane kheMce che, jyAre pachInA itihAsakAro mAne che ke vedo I. pU. bIjA ane pahelA sahastrAbdanA prathama ardhabhAgamAM racAyA. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadika sUkatone saMgraha karavAnI prakriyA kramaza: thaI haze ane Aryo bhAratamAM AvyA tyAM sudhI ghaNI sadIo sudhI A kAma pahoMcyuM haze. ghaNA vidvAnoe svIkAryuM che ke zveda I. pU. 2500 thI moDo nahIM racAyo hoya. moha kare ane harappA siMdhu saMskRtinAM svarUpa ane prAcInatA viSe ghaNA vidvAnoe saMzodhana karyA che. paMjAbamAM rAvI nadInA DAbA taTa para AvelAM be nagaromAMthI ekanAM sthaLane harappA evuM nAma apAyuM che ane tenI saMskRtine purAtattvavido harappA saMskRti tarIke oLakhe che. siMdhu nadInA jamaNA taTa para AvelAM bIjAM zaheranA sthaLanuM nAma mehajo dara che. siMdhu nadInAM mukhathI A sthaLa lagabhaga 250 mAIla dUra che. mohanjo daro viSenAM sara jahona mArzalanA cirasmaraNIya lakhANamAM cha mudrAono ullekha che. temane pleTa 12 ane pleTa 118 nAme oLakhI che. A mudrAone abhyAsa karI, zrI caMdAe 1932nA ogasTanA "meDane rivyu'mAM pitAnA lekhamAM A pramANe jaNAvyuM che. A mudrAmAM UbhelA devatAo yoganA kAyotsarga nAmanA AsanamAM che. A Asana jaina yogIonuM viziSTa Asana che ane tene namUne mathurA saMgrahasthAnamAM kSabhadevanI vikhyAta pratimAmAM jovA maLe che. zlabhano artha sAMDha che, ane sAMDha jinanuM pratIka che. pleTa ii (161)nI f, g h naMbare dharAvatI mudrAo UbhelI sthitimAM devatAne ane tenI AgaLa sAMDhane batAve che e paNa eka vilakSaNatA che. e tracchabhanA purogAmI hoI zake? jo tema hoya, to zaiva dharmanI jema jaina dharma paNa prAcInatama dharmomAMnuM eka che, ane siMdhu nadInI temaja tenI uttaravartI bhAratIya saMskRtinI vacceno gALe pUre che. ane A badhA eka sAMskRtika utkrAMtinA tabakkA banI rahe che." mohanjo daromAMthI maLelI bIjI eka mudrAmAM vRkSanI zAkhAonI vacce UbhelI eka nagna devanI AkRti aMkita thaI che. - A AkRtio bezaka jaina dharmanI paraMparA ane saMskRtine samarthana Ape che. AcArya tulasI mAne che ke mehanjo daronI mudrAmAM keTalIka AkRtio yogAsanamAM aMkita karavAmAM AvI che. yogAsana jenI zodha che, AryonA Agamana pahelAM bhAratamAM te ghaNuM jANItuM hatuM ane hiMdu sAdhuoe ghaNA samaya pachI e grahaNa karyuM. pro. prANanAtha vidyAlaMkAra kahe che ke siMdhunI 449 naMbaranI mudrA, mArA dhAravA pramANe jinezvara athavA jineza (jina I. Insara:) evI vAcanA dharAve che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAtatvavidoe zodhelI mudrAmAMthI keTalIka para svastikanAM cihna che. Ano ullekha karatAM zrImatI gusevA noMdhe che : "jaina dharmanAM pratIkomAM paNa AvAM cihane che. sAtamA tIrthaMkara supArzvanuM cihana svastika che. (jene mAne che ke mahAvIra pahelAM trevIsa tIrthaMkara thaI gayA.) madhya bhAgamAM 18mAM tIrthakaranuM cihana che. jene hastapratamAM ane jaina maMdironAM alaMkaraNamAM A cilDrana hamezAM aMkita karavAmAM AvyuM hoya che." ulbanano parathI jANavA maLe che ke AryonA humalAo pahelAM suMdara ane suvyavasthita nagararacanA hatI. saMzodhake sarvAnumate svIkAre che ke A nagara jemaNe racyo haze te prajAnI saMskRti ane paraMparA I. pU. 4000nI AsapAsanAM varSonI che ane AryasaMskRti karatAM A saMskRti caDhiyAtI che. che. cakravartI yuddha mATenAM zastronA abhAva tarapha khAsa dhyAna dore che ane nirNaya kare che ke siMdhu nadInI khINanI saMskRti, spaSTapaNe jaina saMskRtinA madhyabiMdurUpa ahiMsAnA siddhAMta para racAelI hatI. bIjA vidvAnonAM anumAna sAthe teo saMmata thAya che. A anumAna A pramANe che : "mehajo daro ane harappAnAM ukhkhananamAMthI maLI AvelI yogInI ane sAMDhanI AkRtione, bhagavAna zlabhanI sAthe gADha saMbaMdha sthApI zakAya. kSabhanA ahiMsA saMpradAyamAM siMdhunI khINamAM vasatA loko mAnatA hatA. prajAnA je vargoe Aryone virodha karyo hato temanA upara vijaya meLavyA pachI, Aryo paMjAba ane gaMgAnA medAnanA pazcima bhAgamAM vasyA hatA. tyAMnA rahevAsIone teo dasyu kahetA ane temane temaNe ekadama pUrvamAM ane viMdhyAcaLanI bIjI bAjunA pradezamAM hAMkI kADhayA. pazuyajJa dvArA judA judA devanI pUjA karavAnI paddhati temaNe dAkhala karI ane varNavyavasthA dvArA samAjanI racanAmAM parivartana karyuM. varNavyavasthAe dezanA vikAsamAM mahattvano phALo Apyo. paNa lokonA sumeLa ane saMgaThana mATe A prathA hAnikAraka hatI. ahiMsA saMpradAyanA anuyAyIoe pazuyajJa ane varNavyavasthA banene sarvathA asvIkAra karyo. zrImatI gusevA mAne che ke A siddhAMta uparAMta AtmavidyAno dArzanika vicAra kSatriyoe ApyuM hatuM. teo noMdhe che: "prAcIna bhAratIya sAhityamAM bahoLA pramANamAM raju thaelI paraMparA pramANe AtmavidyAne vicAra gaMgAnI pUrvanA taTapradezamAM phelAyo hate (jainadharma tyAM ja ghaDAyo hato). A pradezanA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 kSatriya rAjAone upadeza sAMbhaLavA brAhmaNa. paNa AvatA. jaina dharmanA udgamanI prAcInatA vizenA ullekha prAcIna bhAratIya sAhityamAM paNa maLe che. evo ullekha paNa maLe che ke vAle eTale ke anArya kSatriyo ane sAdhuoe vedathI bhinna zikSaNa sthApavAmAM noMdhapAtra bhAga bhajavyo." vedomAM AtmavidyAnA koI ullekha nathI paNa pAchaLathI astitvamAM AvelAM upaniSadoe brahmavidyA athavA AtmavidyAnuM pratipAdana karyuM te yAda rAkhavuM joIe. Alekho itihAsamAM siddha thaeluM che ke prAcIna bihAra ane tenI AsapAsanA pradezanA ghaNA rAjyakartAo jaina dharmanA AzrayadAtAo athavA anuyAyI hatA. licchavIone rAjA ceTaka jaina hatA ane teNe potAnI bahenanAM lagna siddhArtha sAthe karyA. A lagnathI thayeluM saMtAna te mahAvIra. naMdavaMzanA keTalAka sabhyo jaina hatA. caMdragupta maurya paNa jaina hatA ane te bhadrabAhunI sAthe dakSiNamAM gayo hato. pArzvanA samayathI kaliMga pradezamAM jainonI vasatI hatI. tethI A bhAgamAM jaina dharmanA koIka avazeSo hoya te te ghaNuM svAbhAvika che. mathurA najIkanAM ukhanane jaina mUtikalAnA mahattvanA purAvA Ape che. 18 mAM tIrthaMkara pAse saMvat 78 ne Alekha che. zrI dIvAkara, rAvabahAdura gaurIzaMkara harizaMkara jhAe ukelelA Alekhano ullekha kare che. ajameranI najIkanA badalI gAma pAsethI te maLI Avyo hato. te 84 vIra nirvANano samaya eTale ke I. pU. 443nA samayane temaja rAjasthAnamAM jaina dharma pravartatA hovAno ullekha kare che. phayurare zodhela I. sa. 100no Alekha RSabhadevanI pUjA mATe apAyelAM bhUminAM dAnano ullekha kare che. DaeN. hIrAlAla mathurA najIka maLI AvelA stUpa paranA Alekhano ullekha kare che. emAM jaNAvyA pramANe arihaMtanI pUjA mATe phAguyasa nAmanA nRtyakAranI pUjA mATe AyAgapaTa taiyAra karAvyo hato. akSaronAM svarUpa uparathI vinsenTa smitha A Alekhane I. pU. 150nA samayamAM lakhAyo hovAnuM mAne che. zrI dIvAkara apabhraMzamAM lakhAelA, udayagirinI TekarIo uparanA hAthIguphA Alekhano ullekha kare che ane mAne che ke A Alekha jainadharmanI prAcInatA viSe mahattvanI mAhitI Ape che. A AlekhanA prAraMbhamAM paraMparAgata jaina paddhati pramANe arahaMta ane siddhonI stuti karavAmAM AvI che. vaLI te darzAve che ke kaliMgano rAjA khAravela jaina hata ane khaMDagiri TekarIo upara teNe ghaNI guphAo karAvI hatI. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 khAravelanA AlekhamAM RSabhadevanI mUrtine nide za che. te parathI puravAra thAya che ke mahAvIranA samayamAM ke tenI pahelAM kSabhadevanI pUjA thatI hatI. A aitihAsika vigate, RSabha jainonA tIrtha kara hovAnI vAtane samarthana Ape che. paradezI vidvAne jaina dharmanI prAcInatA viSe upara je kAMI kahevAyuM tene ghaNA paradezanA ane bhAratanA vidvAne samarthana Ape che. jaina dharmanI prAcInatA viSe DaoN. haramAna yAkobInA lekhamAMthI meM pahelAM TAMcaNo ApyAM che. teo lakhe che : "lokonA sArA evA varge noMdhelI paraMparAne khoTI gaNI nakAravA mATe koI tarkasaMgata bhUmikA nathI. jaina dharmanI prAcInatA sAthe saMkaLAelA badhA prasaMge ane hakIkata eTalI badhI vakhata ane eTalI vAstavika rIte noMdhAyAM che ke temane nakAravAM zakya na gaNAya. sivAya ke jaina dharmanI prAcInatAmAM saMdeha uThAvanArA vidvAne baLavattara purAvAo raju kare." DaoN. phayurara ane praoN. ela. DI. bArneTa evuM svIkAre che ke raramAM tIrthakara bhagavAna neminAtha aitihAsika vyakti hatA. hiMdu purANonI prAcInatAno ullekha karI e. e. mekaDonAlDa kahe che ke jaina dharmanI prAcInatA brAhmaNa dharmanA ubhavakALa karatAM paNa vadhu pAchaLa jAya che. mejara jana. je. jI. Ara. phA~ga paNa AvA ja nirNaya para Ave che. "bhAratanA uparanA samagra bhAgamAM prAcIna ane atyaMta suvyavasthita, dArzanika, nItimaya ane prakhara sAdhutvanAM lakSaNo dharAvate eka dharma-jaina dharma-astitvamAM Avyo. A dharmamAMthI brAhmaNa dharma ane bauddha dharmamAM paNa sAdhutvanAM lakSaNo AvyAM. A gaMgA ke sarasvatI sudhI pahoMce tethI bahu pahelAM jainone bAvIsa vikhyAta saMte athavA tIrthakarono upadeza maLI gayo hato. I. pU. 8mA ke 9mA saikAmAM thaI gaelA 23mA tIrthaMkara pArzvanA pahelAM Ama thayuM hatuM." bhAratIya vidvAne bhAratIya vidvAnonA abhiprAyo A nirNayane samarthana Ape che. A viSe DaoN. esa. rAdhAkRSNanano mata meM pahelAM Apyo che. pro. cakravartI lakhe che : "vaidika sAhityanA vividha vikAsakramono niSpakSapAta abhyAsa darzAvaze ke be samAMtara vicAradhArAo hatI ane temanI vacce gharSaNa thayA karatuM hatuM. eka ahiMsAnA niyama mATe daDha Agraha rAkhatI hatI ane bIjI yajJanA anuSThAna Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe Agraha sevatI hatI. kSabhe upadezelA ahiMsAne siddhAMta ghaNuMkharuM AryonA bhAratamAM Agamana pUrvene hato ane te samayamAM te ja pracalita hate." jaina dharmanA itihAsa viSe lakhatAM praoN. hIrAlAla lagabhaga Avo ja mata pradarzita kare che. "jeno pitAnA dharma mATe prAcInatAne dAvo kare che. temanA sarvaprathama upadezaka zlabhadeva hatA ane viSNupurANa temaja bhAgavatapurANamAM teo atyaMta prAcInakALamAM thaI gayAnA ullekho maLe che. prAcIna brAhmaNa sAhityamAM vedonAM prAmANya temaja pazuyajJanI prathAne prakhara virodha karatA eka dharmanA ullekho maLe che. jaina paraMparA pramANe mahAbhAratanA yuddha vakhate jaina dharmanA agraNI neminAtha hatA. teo kRSNanI jema yAdavakuLanA hovAnuM manAya che ane temane bAvIsamAM tIrthakara mAnavAmAM AvyA che. vArANasImAM janmelA tevIsamA tIrthaMkara pArzvanAthanA samayamAM eTale ke I. pU. AThamA saikAmAM A dharma savizeSa dRDha banyo." jaina dharma temaja prAkRta sAhityanA prakhara vidvAna DaoN. e. ena. upAdhdha uparanA nirNayane Teko Ape che: "vyAvahArika dRSTie jotAM, RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha, mahAvIra vagere tIrthaka jagatanA sauthI moTA rahasyavAdIo che. bhAgavatamAM ApelI kSabhadeva viSenI mAhitI jaina paraMparAmAM noMdhAelI vigato sAthe mukhyatve maLatI Ave che te noMdhavuM rasaprada thaI paDaze." bIjA bhAratIya vidvAna paNa jaina dharmanI prAcInatAne mAne che. DaoN. vidyAbhUSaNane abhiprAya evo che ke "jaina dharmanA mULa sRSTinA prAraMbha sudhI jAya che. jaina tattvajJAna, vedAMta ane bIjAM darzana karatAM vadhAre prAcIna che evuM vidhAna karatAM huM acakAto nathI." jyoti prasAda DaoN. ena. ena. basune mata TAMke che: "ghaNuMkharUM lakhavAnI kaLA pahelavahelI kSabhadeve zodhI. brahmavidyAne phelAvavA mATe temaNe brAhmI lipi zodhI hoya evuM lAge che ane tethI ja teo AThamA avatAra tarIke jANItA thayA. rAjA nAbhirAjanI rANI marudevIne peTe teo janmyA hatA. ane bhAgavatamAM 22 avatAramAMthI temane AThamA avatAra mAnavAmAM AvyA che. sarvodaya netA vinobA bhAvene abhiprAya che: "mahAvIra svAmI 24mA tIrthakara manAyA che. temanI pUrve hajAro varSa pahelAM jaina dharmane udbhava thayo haze kvedamAM bhagavAnanI prArthanAmAM eka ThekANe kahyuM che : "mana rUdra viravuM ." "he ardhana, tame A jagata para karuNA darzAvo cho." AmAM "aDhuM" ane "rA' be zabdo jenene priya che. jaina dharma hiMdu dharma jeTalo ja prAcIna hoI zake te viSe huM saMmata thAuM chuM." praoN. jI. satyanArAyaNa mUrtine mata vadhu spaSTa che: "jainadharma prAcIna ciMtana Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddhatinI maulika upaja che. vikhyAta yuropIya vidvAnonA viruddha abhiprAya chatAM e noMdhavuM ghaTe ke dharmanI badhI ja bhavyatA temaja dharmathI nirapekSa ke sApekSa sAhityanI pUrNatA sAthe jaina dharma atiprAcIna paraMparAmAMthI utarI Avyo che. jaina dharmane ene potAne viziSTa itihAsa che. A itihAsanA ghaNA aspaSTa bhAgo para pratyeka varSe bhAratamAM ane bhArata bahAra ghaNA saMzodhakonA prayAsane kAraNe navo prakAza paDayAM kare che. jaina dharmanA itihAsanA ume ghaNA che ane vicitra lAge paraMtu A uddagamano paNa itihAsa che. mArI potAnI mAnyatA evI che ke jaina dharma draviDa lokono dharma che ane draviDa loko AryonI pahelAMnA hiMdanA rahevAsI hatA. nyAyAdhIzene abhiprAya A viSaya para nyAyAdhIzonA nirNayane TAMkavAthI zreSTha upasaMhAra thaze evuM mane lAge che. madrAsa hAIkorTanA mukhya nyAyAdhIza sara sI. vI. kumArasvAmI zAstrIare A pramANe mata Apyo: "navIna saMzodhanee puravAra karyuM che ke jene hindu dharmanA virodhIo na hatA paraMtu hiMdu kAnUna ane ruDhi para pramANabhUta manAelI smRtio ane TIkAo karatAM jaina dharmanI utpatti ane itihAsa ghaNAM vadhAre prAcIna che. jainonA chellA tIrthakara mahAvIra buddhanA samakAlIna hatA ane Azare I. pU. 327nI AjubAju mRtyu pAmyA. pUrve thaI gaelA ghaNA tIrthakarone jaina dharma ullekha kare che. khrista pahelAM keTalAka saikAo agAu jaina dharma svataMtra dharma tarIke vikasyo hato e vize bhAgye ja koI zaMkA uThAvaze. hiMdu dharmanI AdhArazilA gaNAtA vedanAM prAmANyane jaina dharma svIkAratA nathI. vaLI hiMduo jene mahattvanI gaNe evI ghaNI vidhionI mahattAne te avagaNe che. jaina dharmanA pitAnA kAyadAnA graMtho che ane temAM bhadrabAhunI saMhitA mahatvanI che. jenonA mahAna AcArya hemacandranI vardhamAnanIti ane anIti paNa jaina kAyadA vizenA graMtho che." bombe hAIkorTanA jasTIsa rAMgaNekare jaina dharmanI prAcInatA viSe Avo ja mata vyakata karyo che: "navIna aitihAsika saMzodhanoe puravAra karyuM che ke jaina dharma A dezamAM brAhmaNa dharma astitvamAM Avyo ke teNe varcasva jamAvyuM te pahelAM pravartato hato ane A sAcuM che. vaLI jeno mULa hiMduo hatA ane pAchaLathI temaNe jaina dharmane aMgIkAra karyo te khoTuM che. A pradezamAM hiMduonuM pramANa bahoLuM che ane temanI sAthenA dIrdhA saMparkane kAraNe jainee temanA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNA rivAjo apanAvyA che ane brAhmaNa dharmanI, hiMduo vaDe custapaNe paLAtI vidhio paNa temaNe grahaNa karI che te sAcuM che." A phakarAnI AgaLanA phakarAne aMte temaNe kahyuM che: "jene vedone dharmagraMtha tarIke svIkAratA nathI ane zrAddhakriyA temaja mRtAtmAnI mukita mATe naivedya dharAvavAnI kriyA temaja aMtyeSTikriyA aMgenA brAhmaNa dharmanA siddhAMtanuM khaMDana kare che te sAcuM che. aurasa ke dattaka putra, pitAnuM pAralaukika kalyANa kare che evI koI mAnyatA nathI. brAhmaNa dharma karatAM, mRtyu aMgenA temanA AcAra bhinna che. mRtadehanuM dahana ke daphana karyA pachI teo koI aMtyeSTikriyA karatA nathI." hiMdu kAnUna paranA lekhaka jaina dharmanI prAcInatA viSe koI ullekha karatA nathI. jaina siddhAMta ane jena kAyadAonuM nirUpaNa karatAM mullA kahe che: "khristanI pUrve keTalAka saikAo agAu jaina dharma vikasyo. jaina dharma ghaNA tIrthakarone ullekha kare che. mahAvIra tIrthakaromAM chellA hatA. teo buddhanA samakAlIna hatA ane I. pU. pa27mAM mRtyu pAmyA. hiMdu dharmanI AdhArazilArUpa vedonAM prAmANyane jaina dharma asvIkAra kare che. ane hiMdu dharmamAM mahattvanI gaNAtI ghaNI vidhinI kSamatAnI teo avagaNanA kare che." jenonAM viziSTa rivAjo ke rUDhio mATe purAvAno abhAva hoya tyAre jenone sAmAnya hiMdu kAyadAo lAgu pADavAmAM Ave che." mainee potAnAM kathanane judA judA viSayomAM jenone lAgu paDatA kAyadAo pUratuM maryAdita rAkhyuM che tethI emane bahu navuM kahevAnuM nathI. temano mata evo che ke jene jo ke sAmAnya rIte hiMdu kAnUnone anusare che paNa teo vedonI divya utpatti mAnya rAkhatA nathI, zrAddhavidhi karatA nathI ane mRta vyakti pAchaLa koI kriyA karatA nathI. upasaMhAra Adhunika saMzodhakonAM saMzAdhanonI kALajIpUrvaka samIkSA karatAM nizcayapUrvaka kahI zakAya ke jaina dharma maulika dharma che ane dharma temaja tattvavidyAnI Adima ciMtanadhArAnA samayamAM AryonA Agamana pahelAMnA samayamAM teno udbhavakALa gaNI zakAya. harappA ane mohanjodaronA anveSaNomAM je mUrtio, mudrAo vagere maLyAM che temAM Sabha ane sAMDha eTale ke prathama tIrthakara ane tenuM pratIka, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA tIrthaMkara supArzvanuM pratIka svastika, ane eka mudrA, jenA paranI lipimAM jinezvara evA akSaro aMkita thayA che. eTaluM maLyuM che. A badhAne jaina dharmanuM pratinidhitva dharAvanArA namUnA gaNI zakAya. jaina dharma vedonAM prAmANyane svIkAratA nathI ane vaidika dharmanI pratyeka zAkhA karatAM enA mULa siddhAMtAnuM svarUpa bhinna che. Rgveda ane yajurvedamAM RSabha, supArzva ane neminAtha ema anukrame pahelA, sAtamA ane bAvIsamA tIrtha karonA ullekha che. A dharma vedonI pUrvenA samayanA che ane Aryo bhAratamAM AvyA te pahelAM te vikAsa pAmyA hatA. 19 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ra tIthaMkarA ane bhagavAna mahAvIra kALa anaMta che. jaina paraMparA pramANe te dravya che ane tenA vibhAga kalpa athavA cakro kahevAya che. pratyeka cakranA be bhAga hoya che : avapaNI ane utsarpiNI. avasarpiNImAM sukha ane zubha sthiti ghaTatAM jAya che jayAre utsarpiNImAM pavitratA, satya ane zubha sthiti krame krame vadhatAM jAya che. pratyeka sUMpaNInA cha yugA hAya che, temanI mudata asamAna hoya che, ane darekanAM pAtAnAM viziSTa lakSaNA hoya cheH (1) suSamAsuSamA athavA zubhatama yuga. (2) suSamA athavA zubha yuga. (3) suSamAdu:SamAM athavA zubha ane theDA azubhanA yuga. (4) du:SamAsuSamA athavA azubha ane thoDA zubhanA yuga. (5) du:SamAM athavA du:khanA yuga. (6) du:SamAdu:SamA athavA azubhatama yuga. utsarpiNInA yugonA AvAM ja nAma che paNa temanA krama UlaTo hoya che tethI tenA AraMbha du:SamAdu:SamAthI thAya che. Ama avasarpiNInA prathama traNa ane utsarpiNInA chellA traNa sukhanA yuga hoya che. saMskRtinI prAraMbhika avasthAmAM manuSyane kaLAnuM jJAna na hatuM tema kRSi jevA vyavasAyonuM paNa jJAna na hatuM. AhAra mATe te phaLa ane kaMdamULa upara AdhAra rAkhato hato ane vastro mATe vRkSAnAM pAna ane chAla upara. manuSyanI icchA ke jaruriyAto pUrI pADatAM hovAthI vRkSeA kalpavRkSa kahevAtAM. Adhunika saMzAdhanAe pragaTa karyuM che ke kRSi ke tenA upakaraNA zodhAyAM tyAM sudhI manuSya vRkSAnAM phaLa ane mULa upara AdhAra rAkhato hato, paraMparA A saMzAdhanA sAthe susaMgata che. vikAsa haMmezAM krame krame thAya che. A samaya daramyAna eka pachI eka cauda kulakaro athavA manuno AvirbhAva thayo. navAM kalAkArIgIrInI zeAdhathI tema ja jIvana jIvavAnI kaLAmAM vyavasthA ane navA sudhArA dAkhala karIne A catura puruSoe jagatamAM pragatikAraka parivartana ANyAM. pratikruti, sanmati, kSemaMkara, kSemabha, sImaMkara, sImaMdhara, vimalavAhana, cakSumAna, yazasvAna, abhicaMdra, Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrAbha, maruddava, prasenajita ane nAbhi -- A cauda manuo che ane temaNe mAnavajAtinuM ghaNuM kalyANa karyuM. temaNe sagavaDabharI jiMdagInA mArga taiyAra karyo eTaluM ja nahIM paNa nIti ane zubha bhAvanAnA pAyAnA niyame paNa mAnavajAtine zIkhavyA. Sabha chellA manu - nAbhinI patnInuM nAma marudevI hatuM ane teNe RSabha nAmanA putrane janma Apyo. jaina paraMparA sarvAnumate RSabhane prathama tIrthaMkara tarake mAnya rAkhe che. samantabhadra kahe che : yena praNItaM pRthu dharmatIrtham 21 jyeSThaM janAH prApya jayanti duHkham / "koSTha dharmanA sidhdhAMtAne jeNe ghaDayA te tIrthaMkara. A dharmanI sahAyathI loko du:kha upara vijaya meLave che." " kAmukatA, lAbha jevA zatruo para jeNe vijaya meLavyA che te arihaMta kahevAya che. tenAM ghAtikarma tema ja aghAtikarmano kSaya thayo che. tenuM bIjuM nAma arhata che ane tenA artha 'sanmAnane yogya' evA thAya che. yuropIya vidvAne e 'tIrthaMkara 'zabdanA artha 'pavitra AcArya, ' 'mAkSamArganAM vidA dUra karanAra' 'saMsAra sAgarane pAra karAvanAra nAvika' evA karyo che. SabhanuM rAjacihna sAMDha hatuM. emaNe lAkone zeraDI (Innu) ugADatAM zIkhavyuM tethI temanA vaMza 'IkSvAkuvaMza'ne nAme oLakhAyA. temaNe lokone Dhora pALavAnuM ane jamIna kheDavAmAM baLadonA upayoga karavAnuM zIkhavyuM. temaNe ahiMsA ane satyanA mArgane sthApyo ane tene anusaryA. temaNe vyavasAya pramANe samAjanA traNa vargA pADayA : kRSikAro, vepArI ane kSatriyo. chellA vargamAM samAjanuM rakSaNa karI zake ane samAjamAM vyavasthA jALavI zake evA sazakta mANasA hatA. temaNe ghaNAM varSo sudhI rAjya karyuM. temane ghaNA putro hatA paNa te saumAM bharata ane bAhubila vadhAre jANItA che. temanuM jIvana atyaMta pavitra ane zuddha hatuM. kharU jotAM, RSabhe ziSTa jIvananA pAyA nAMkhyA ane manuSyone zIkhavyuM ke paraspara sahakAra ApavAthI baMne pakSe lAbha thAya che. temaNe puruSone 72 kaLAo zIkhavI ane strIone 64 lalitakaLAo zIkhavI, jemAM lekhanakaLA, citrakaLA, saMgIta vagereno samAveza thAya che. paNa emanA sAMsArika zikSaNamAM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauthI mahatvanuM zikSaNa anAja ugADavAnuM ane vAsaNo banAvavAnuM hatuM. pre. thara venDala emane mATe sAcuM ja kahe che ke teo "kRSi ane saMskAranA janaka hatA. A baMnenI sauthI moTI siddhi AtmAnI oLakha che je jIvananI pavitratAnA ane ahiMsAnA AviSkAranA mULamAM rahelI che." jenenAM mahApurANa ane padmapurANamAM ApelI temanAM jIvananI vigatone bhAgavata ane zivapurANa jevAM hindu purANo samarthana Ape che. kSabhanA zAsanamAM prajA sukhI ane sArthaka jIvana gALatI hatI. evAmAM eka atyaMta mahattvanI ghaTanA banI. eka vakhata teo temanA darabAramAM beThA hatA evAmAM nIlAMjanA nAmanI eka nartakIne nRtya karavA mATe hAjara karavAmAM AvI. saMgIta sAthe teNe nRtya AraMbhya. tenuM lAlityamaya nRtya jyAre parAkASThAe pahoMcyuM tyAre ekAeka te Dhagalo thaIne paDI ane mRtyu pAmI. A prasaMga jIvananI anizcitatA ane kSaNabhaMguratAnI khAtrI karAvavA mATe pUrato hato. temaNe jagatano tyAga karavA nizcaya karyo. zvabhe potAnA uttarAdhikArI tarIke bhAratano rAjyAbhiSeka karyo. potAnA rAjyane temaNe bAhubali ane bIjA putro vacce vaheMcI dIdhuM. bhAratanA yAdagAra zAsanane kAraNe hiMda bhAratavarSa ne nAme vikhyAta banyuM. pitAnI pAse je kAMI hatuM tene tyAga karIne temaNe zramaNadharma aMgIkAra karyo. teo kailAsaparvata upara gayA ane nagna muni thaIne tapa karavA lAgyA. temaNe sarvajJatva prApta karyuM ane ahiMsA, prema ane satyanA dharmane upadeza Apyo. temanA 64 gaNadharo athavA paTTaziSyoe temanA upadezane artha zretAone samajAvyo. bharatane nAno bhAI vRSabhasena tIrthakaranA AdhyAtmika saMdezane prathama vAhaka banyo. lAMbA upavAsa pachI jemane tyAM temaNe bhejana svIkAryuM te semaprabha ane zreyAMsa paNa temanA paTTaziSyo banyA. temanI sauthI moTI putrI brAhmIe sau prathama zramaNadharma svIkAryo ane te sAdhvI banI. tenA pachI temanI bIjI putrI sundarIe paNa sAdhvadharmane aMgIkAra karyo. paraMparA pramANe kSabhadeve potAnI putrIone zikSaNa ApavA mATe lipi zeAdhI ane tethI te lipi brAhmI lipine nAme oLakhAya che. viSNupurANa ane vAyupurANamAM paNa kahyuM che ke kSabhadeve ahiMsAno upadeza Apyo. A uparathI puravAra thAya che ke e tIrthakara pratye hinduo paNa sanmAnanI bhAvanA rAkhatA hatA. jinadharma tarIke jANItA banelA potAnA dharmano upadeza ApyA pachI teo himAlayanA kailAsa parvata para gayA. ane aghAti karmone Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 kSaya karyA pachI teo nirvANa pAmyA. mAgha mAsanA kRSNapakSanI caudasane divase teo nirvANa pAmyA hatA. harappA ane mahodaronAM ukhananemAMthI kAyotsarga sthitimAM nagna sAdhuonI mUtio tema ja sAMDhanA pratIka sahitanI mudrAo maLI hovAno ullekha pahelAM thaI gayo che. AvI ghaNI upalabdhio uparathI vidvAnoe aTakaLa karI che ke siMdhu nadInI khINanI saMskRti, Arya saMskRtinI pUrvenI hatI ane ahiMsA saMpradAya temAM pracalita hatuM. A upalabdhiomAM yuddhanAM zastrono abhAva che te uparathI vidvAne jaNAve che ke te vakhate yuddho thatAM nahIM hoya ane rAjyavahIvaTa ahiMsAnA siddhAMta para racAyo haze. purAtattavanI zodhakhoLa ane bIjA purAvAo dhIre dhIre jaina dharmanI prAcInatAne anumodana ApatA jAya che te sAruM che. pravartamAna samayacakra daramyAna covIsa tIrthakaro thaI gayA. temanAM nAma ane bIjI keTalIka vigate nIce mujaba che : nAma pitA mAtA janmasthaLa pratIka nAbhirAja marudevI ayodhyA sAMDha hAthI 1. zlabha athavA AdinAtha 2. ajitanAtha 3. saMbhavanAtha 4. abhinaMdananAtha pa. sumatinAtha azva jitazatru jitAri. saMvara meghaprabha vijyAdevI ayodhyA senA zrAvastI siddhArtha ayodhyA sumaMgalA ayodhyA (maMgalA) suSimA kauzAmbI kapi kaca 6. padmaprabha 2katakamaLa 7. supArzvanAtha pRthivI kAzI skRtika dharaNa (zrIdhara) supratiSTha (pratiSTha) mahAsena sugrIva daDharatha 8. candraprabha 9. puSpadanta 10. zItalanAtha lakSmaNA rAmA sunaMdA kAkacchI caMdrapurI ardhacandra makara bhadrikApurI kalpavRkSa (bhaDhillA) (zrIvansa) siMhapurI geDe 11. zreyAMsanAtha viSNu vizuddhi (viSNA) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma pitA mAtA janmasthaLa pratIka 12. vAsupUjaya 13. vimalanAtha varAha 14. anaMtanAtha rIMcha 15. dharmanAtha 16. zAMtinAtha 17. kunthanAtha 18. aranAtha 19. mallinAtha vAsupUjaya vijayA campApurI mahiSa (jayA) kRtavarmana suramyA kompilya (zyAmA) siMhasena sarvavazo ayodhyA (bAja) bhAnu suvratA ratnapurI vajadaMDa vizvasena acirA hastinApura mRga sUrya (sUra) zrIdevI hastinApura bakaro sudarzana mitrAdevI hastinApura matsya rakSitA mithilApurI jaLakuMbha (prabhAvatI) (mathurA) sumitra padmAvatI kuzAgranagara kAcabo. rAjagRha vijaya vaprA (viprA) mithilApurI nIlakamala (mathurA) samudra- sivAdevI zauripura zaMkha vijaya athavA dvArikA azvasena vAmAM kAzI siddhArtha priyakAriNI kuMpura siMha. (trizalA) 20. munisuvrata 21. naminAtha 22. neminAtha sa 23. pArzvanAtha 24. mahAvIra athavA vardhamAna zvabha, vAsupUjaya, neminAtha ane mahAvIra sivAya bIjA badhA tIrtha karIe bihAramAM samedaparvata para nirvANa prApta karyuM. upalA cAre kailAsaparvata, caMpApurI, giranAra ane pAvApurI para nirvANa meLavyuM. (je. ela. jenInA "Outlines of Jainism'nA prathama prakaraNane aMte ApelA koThAmAMthI uddhata). mahApurANamAM tIrthakaronA mAtApitA, sagarbhAvasthAmAM mAtAne AvelAM svapno, garbha-kalyANa, janma-kalyANa, rAjyArohaNakalyANa, dIkSA-kalyANa ane Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSa-kalyANa khUba vigatavAra varNavAyAM che. indra vagere deve A dareka utsava vakhate hAjara rahIne utsAhapUrvaka temAM bhAga letA hatA. dareka tIrthaMkara pUrvajanmamAM mANasa ke pazu hatA. ane darekanA chellA janma manuSyajanma hato, jemAM nirvANa pAmI teo 'jina' thayA hatA. prathama tIrthaMkaranI UMcAI Azcaryajanaka hatI ane te lAkhA varSo paryaMta jIvyA hatA 25 pratyeka tIrthaMkaranI mAtAne AvelAM svapno purANAmAM umeravAmAM AvyAM haze. A svapnA dvArA mAtApitAne evuM sucavavAnA Azaya haze ke temane jina thavA sarjAelA putra thaze ane tethI temaNe atyaMta vizuddha ane pavitra jIvana gALavuM ghaNuM jarUrI che. paMcakalyANapUjAne nAme oLakhAtA pAMca pUjA ane utsavanA prasaMge! janatAmAM jAgRti utpanna karavA ane janatAne navA tIrthaMkaranA AgamananI jANa karavA jarUrI hatA. UMcAI tema ja jIvanakALanAM varNanA dvArA dareka jine prApta karela zArIrika ane AdhyAtmika parAkASThAno prabhAva anuyAyIo para pADavAnA uddeza haze. kavi potAnA manamAM Azcaryajanaka baLa ane zaktinI kalpanA karatA hoya ane peAtAnAM kAvyanAM varNanamAM pratyeka jina para te Aropita karatA hoya te asaMbhavita nathI. bhavAvalI athavA pUrvajanmanA ane mRtyunA itihAsa dvArA karmanA siddhAMtanI aTaLatAnuM bhArapUrvaka pratipAdana karavAno Azaya haze. A siddhAMta, vyakita game teTalA ucca sthAne virAjatI hAya, to paNa tene lAgu paDe ja che. dareka tIrthaMkaranA jIvanano itihAsa varNavavA azakya che. vaLI ghaNA tIrthakaronI aitihAsikatA hajI purANakathAomAM DhaMkAelI che. badhA ja tIrtha karo mAtra purANAmAM ja varNavAyelA che evuM mAnavuM vadhAre paDatuM che kAraNa ke temanAmAMthI ochAmAM ochA traNanI aitihAsikatA have mAnya rakhAI che. pacAseka varSa pahelAM ghaNA vidrAnoe evuM khATuM vidhAna karyuM hatuM ke mahAvIra jaina dharmanA sthApaka hatA. tIrthaMkaromAMthI je aitihAsika manAyA che athavA jemanI AjubAju aitihAsika vAtAvaraNa che temanA ja huM ullekha karIza. munisuvrata munisuvrata vIsamA tIrthaMkara che. temane janma vaizAkha vada bIjane divase thayA hovAnuM manAya che. te rAjaguha athavA kuzAgranagaramAM janmyA hatA. temanA pitAnu nAma sumatirAja ane mAtAnuM nAma padmAvatI hatuM. temanuM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIka kAcabo hatuM. phAgaNa vada bArasane divase temaNe nirvANa prApta karyuM. DaoN. kAmatAprasAde vedamAM (2, 3, 27-32) kUrma aiSi ane enA upadezanuM vidhAna hovAno ullekha karyo che te A tIrthakara che evuM kahI zakAya. teo kUrmapurANane paNa ullekha kare che. A sivAya bIjA purAvA nathI. ariSTanemi athavA neminAtha AgaLa ullekha thaI gayo che te pramANe svedamAM ariSTanemi viSe ullekha che. teone janma phAgaNa suda bIjane divase mathurAmAM thayo hato. temanA pitAnuM nAma samudravijaya ane mAtAnuM nAma sivadevI hatuM. zrIkRSNanA pitA vasudeva, samudravijayanA nAnA bhAI hatA. teo yaduvaMzanA kSatriya hatA. jaina purANa anusAra, rAjA ugrasenane rAjamatI nAmanI putrI hatI. neminAthanA lagna rAjamatI sAthe nakkI thayAM hatAM. jyAre varayAtrAmAM teo zvazuranA gRha tarapha jaI rahyA hatA tyAre temaNe keTalAMka prANIone ArtanAda sAMbhaLyo, ane keTalAMka prANIone thAMbhale bAMdhelAM joyAM. pUchaparacha karatAM temane khabara paDI ke lagnasamAraMbhamAM AvelA atithinA bhajana mATe A prANIone vadha karavAnuM hatuM. temanuM hRdaya karuNAthI dravI gayuM. temaNe potAne ratha pAcho pheravyo. zrIkRSNa ane bIjAM saMbaMdhIonI vinavaNI chatAM temaNe jagatane tyAga karI zramaNadharma svIkAryo. rAjamatIne jyAre A prasaMganI jANa thaI tyAre teNe paNa rAjavIjIvanano tyAga karyo ane te sAdhvI thaI. temaNe magadhamAM tema ja pallava vagere sthaLoe karuNA, saMyama ane tyAgane upadeza Apyo. pachI teo giranAra gayA ane ugra tapazcaryA karyA pachI nirvANa pAmyA. vedamAM ariSTaneminA nAmano ullekha che te vAta pahelAM thaI gaI che. A tIrthakaranI aitihAsikatA vize DaoN. rAdhAkRSNanane koI zaMkA nathI te paNa kahevAI gayuM che. DaoN. prANanAthanI I. pU. 1140nI, bebilonanA rAjA nebutsanajhara pahelAMnA tAmrapatra paranAM dAnapatranI vAcanA prasiddha thaI che. temaNe evuM kahyuM che ke bhagavAna neminAthane praNAma karavA rAjA revataparvata upara AvyA hatA. mathurAmAM thaelAM purAtattvanAM anveSaNone AdhAre DaoN. phayurare jAhera karyuM che ke neminAtha aitihAsika vyakti hatA. DaoN. kAmatAprasAdanuM vidhAna che ke InDo-sidhiyana samayanA keTalAka Alekhe A tIrthakarane spaSTa nirdeza kare che. mahAbhAratanAM AdiparvamAM kahyuM che ke mahAbhAratanuM yuddha kaliyuganA prAraMbha vakhate thayuM hatuM ane kaliyugano prAraMbha I. pU. 3101 thI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 tha. neminAtha zrIkRSNanA samakAlIna ane pitarAI hatA ane temaNe yuddhamAM bhAga lIdhe na hato. jaina purANa pramANe pAnA janma pahelAM 2750 varSa pUrve neminAtha nirvANa pAmyA hatA. mahAbhAratanA yuddhane AdhAre karelI gaNatarI ane A gaNatarI lagabhaga maLatI Ave che. bIjA AdhArabhUta purAvAo prApta na thAya tyAM sudhI neminAthanI aitihAsikatAnuM samarthana karavA mATe A purAvAo bhUlabharelA nahIM gaNAya. AnA saMdarbhamAM eprila, 1966nA Journal of the Royal Asiatic Society Hi uslud uzej ena. Ara. viliyamsanuM "Before Mahavira' nAmanuM zodhapatra noMdhapAtra che. zrI viliyamsanA abhiprAya pramANe paraMparAgata saMtacAritryalekhananI pUrvabhUmikAmAMthI pArzva jeTaluM ja neminuM citra spaSTa thAya che. pAzvanAtha neminAtha pachI 23mA tIrtha kara bhagavAna pArzva Ave che. temano janma vArANasImAM thayo hato. te vakhate kAzI para emanA pitA vizvasenanuM zAsana hatuM. temanI mAtAnuM nAma brAhmI hatuM. I. pU. 1039 varSanA piSa mAsanA kRSNapakSanI agiyArasane divase emano janma thayo hato. paraMparA pramANe bhagavAna neminAtha nirvANa pAmyA tenA ra750 varSa pachI temane janma thayo hatA. teo ugra vaMzanA ane kAzyapa zetranA hatA. temanuM rAjacihna phaNIdhara nAganuM hatuM. teo prakhara sudhAraka hatA ane bhavya vyaktitva dharAvatA hatA. bALapaNathI teo atyaMta dayALu hatA. dareka mahApuruSanI sAthe temanA parAkrama ke divya svarUpane sucavatA prasaMgo sAMkaLI levAnuM ghaNuM sAmAnya che. kahevAya che ke eka vakhata rAjakumAra vanamAM jatA hatA tyAre temaNe eka sAdhune joyA. A sAdhu temanA mAtAmaha mahIpAla hatA. potAnI rANInuM mRtyu thatAM mahIpAla jagatano tyAga karIne tapazcaryA mATe vanamAM gayA hatA. te vakhate teo pAMca agninI vacce ugra tapa karatA hatA. A tapanI asara pArtha upara paNa thaI. agnimAM baLataNa nAkhavA mATe mahIpAle jhADa kApavA mAMDayuM. potAnI mAnasika zakitathI kumAra pArzvanAthe jANI lIdhuM hatuM ke je jhADa mahIpAla kApatA hatA te jhADanI DALImAM be jIvatA sApa hatA. temaNe mahIpAlane kahyuM ke jhADamAM sApa ane sApaNa hovAthI jhADa na kApazo. vaLI temaNe ema paNa kahyuM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ke A jAtanA tapathI AdhyAtmika unnati sadhAtI nathI. temanI salAha para dhyAna ApyA vagara, vinA vicAryuM, mahIpAle jhADa kApavuM cAlu rAkhyuM. pote kApelA jhADamAMthI be sApa nIkaLatA joI teo vyAkuLa thaI gayA. sarpo du:khathI kaNasatA hatA ane maraNAsana hatA. kumAra pArzvanAthane temanI dayA AvI ane temanA pratyenA premathI prerAIne temaNe moTethI temanI AgaLa paMcanamokAranuM uccAraNa karyuM. A pavitra maMtra sAMbhaLatAM sarponuM mRtyu thayuM. temaNe nAgalekamAM dharaNendra ane rANI padmAvatI tarIke janma lIdho. pArzvanAthanAM ghaNAM maMdiromAM A yakSa-yakSiNInI mUrti hoya che. rAjakumAra trIsa varSanA thayA tyAre temaNe sAMbhaLyuM ke sAketapuranA rAjA devasena bhagavAna kSabhadevanI paMcakalyANapUjA ujavatA hatA. teo tyAM gayA tyAre temane, bhagavAne zA mATe jagatane tyAga karyo hato tenI khabara paDI. temane lAgyuM ke jIvana kSaNabhaMgura che, ane dharmane nAme hiMsA pravarte che. temaNe saMsArano tyAga karavAno nizcaya karyo. A nizcayathI temanA mAtApitAne ghaNo zoka thayo. mAtApitAne temaNe jIvananAM aniSTa ane sAdhudharmanI mahattA samajAvyAM. teo vanamAM gayA. tyAM jaIne temaNe badhAM AbharaNa ane vastrone utArI nAMkhyAM. pitAne hAthe temaNe keza dUra karyA ane teo zramaNa dharmanA badhA niyamo pALavA lAgyA. temaNe upavAsa karyA ane tapa karyuM. temane mana:paryAya (bIjAnA vicAra jANavAnuM) jJAna prApta thayuM. teo prema ane pavitratAthI dedIpyamAna lAgatA hatA. evuM kahevAya che ke teo jyAre UMDA dhyAnamAM magna hatA tyAre zambaradeve (je AgalA janmamAM mahIpAla hatA) temanAM para dareka prakAranAM du:khe varasAvyAM. pelA be nAga-dharaNendra ane padmAvatI-ne AnI khabara paDatAM temaNe bhagavAna para potAnI pheNa prasArI. je kAMI thatuM hatuM temAM paNa bhagavAna to nirvikAra ja hatA. bhagavAna pArzvanAthanI mUrtimAM mastaka para chatranI jema nAganI pheNa prasarelI hoya che te nedhavA jevuM che. temanuM pratIka nAga che. avicaLa rahIne pArzvanAthe potAnuM tapa cAlu rAkhyuM. temanA pitAnI jAta para khUba aMkuza hate. chevaTe teo zukala dhyAnamAM magna thayA ane caitra vada cothane divase temaNe sarvajJatva prApta karyuM. pachI temaNe jinenA saMdezane upadeza deve zarU karyo ane lokone ahiMsA, satya, asteya ane aparigrahanA vrata pALavAne anurodha karyo. teo kAzI, kesala, magadha, kaliMga, ane pAMcAla Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vagere sthaLoe gayA. temanI uMmara 60 varSa ane 9 mahinAnI thaI tyAM sudhI temaNe upadeza Apyo. pachI teo sammadagiri tarapha gayA ane dhyAnamAM magna thayA. teo jyAre 100 varSanA thayA tyAre, I. pU. 939 varSanA zrAvaNa vada 7me divase temaNe nirvANa lIdhuM. AgalA 19 tIrthakaroe nirvANa levAthI pavitra eve sammadagiri, pArzvanAthanA nAma parathI pArzvanAtha TekarIne nAme oLakhAvA lAgyA. Aje e jene mATenuM sauthI vadhAre pavitra yAtrAsthaLa manAya che. DaoN. yAkobInA jaNAvyA pramANe pAnAtha aitihAsika vyakti hatA e have nirvivAda che. orissAnA khaMDagiri ane udayagirinI guphAomAM temanAM jIvananAM dazyo kaMDArAyelAM che. mathurAmAM maLI Avelo InDo-sIdhIana samayane Alekha temanI prAcInatA sthApita kare che. DaoN. jhImare noMdhyuM che : "khabhA parathI be nAga DokiyAM karatAM hoya evI pArzvanAthanI jaina pratimAo vadhAre noMdhavA lAyaka che. A uparathI evuM dhArI zakAya ke prAcIna mesopoTemiyAnI kalA sAthe ApaNo kAMIka saMbaMdha hato. AnA uparathI jaina saMpradAyamAM bheLavavAmAM AvelAM pratIkonI atyaMta prAcInatA paNa sucavAya che." purogAmIoe upadezelA dharma karatAM pArzvanAthe upadezela dharma vadhu vyApaka hate. uttarAdhyayanasUtramAM noMdhAyelI, pArzvanA anuyAyI kezI ane vardhamAnanA anuyAyI gautama vaccenI vAtacIta parathI evuM lAge che ke samyam darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritrarUpI ratnatraya pahelAthI ja jaina dharmanA bhAgarUpe hatAM. pA cAra avatane upadeza karyo. emanI mAnyatA evI hatI ke aparigrahamAM brahmacaryano samAveza thaI jAya. pArve sAdhuone eka uttarIya ane eka adhovastra ema be vastro dhAraNa karavAnI chUTa ApI hatI. gautama samajAve che ke tIrthakare dharmanA niyamonA pAlanA je jarUrI hatuM te nakkI karyuM. ema lAge che ke vastranA praznane bahu mahatvane gaNavAmAM Avato na hato kAraNa ke aMtaranI zuddhi vadhAre mahattvanI hatI. AgalA tIrthakaroe sAmAyika ane saMyamano Adeza Apyo hato. zramaNathI thaelA vratabhaMga mATe pratikramaNa karavAno Adeza hate. te uparAMta pA AdhyAtmika unnati mATe mithyA AcAro ane karmakAMDa nirarthaka che evuM lokone samajAvI, AtmasAkSAtkAra mATe pUrNa zraddhA, jJAna ane cAritranI jarUra para bhAra mUkyo. bhagavAna mahAvIra covIsa tIrthakaromAM mahAvIra chellA che. teo jaina dharmanA sthApaka na hatA te vAta have nirvivAda che, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 I. pU. 599nA caitra suda terasane divase mahAvIranA janma thayA hatA. vaizAlInA jJAtu kuLamAM janmelA emanA pitA siddhArtha kuNDapuranA rAjA hatA. licchavI vaMzanA rAjA cetakanI putrI trizalA tenI mAtA hatI ane tenuM bIjuM nAma priyakarNI hatuM. bIjI mAnyatA pramANe te cetakanI bahena hatI. mAtApitA bhagavAta pArzvanAthanA anuyAyI hatAM. bALakanuM nAma pahelAM te vIra evuM rAkhavAmAM AvyuM paNa enA janma pachI rAjya vadhAre samRddha thavA lAgyuM tethI tene 'vardhamAna 'paNa kahevA lAgyA. keTalAka dharmagraMthAmAM temane jJAtaputra kahyA che. bauddha sAhityamAM te ' nAtaputta ' kahevAya che. paraMparA pramANe janmathI temane matijJAna, indriyagamya jJAna ), zrutajJAna ( pavitra vidyAonuM jJAna) ane mana:paryAya jJAna (atIndriya jJAna ) maLyAM hatAM. Ama, janmathI ja teo bauddhika ane AdhyAtmika zakti dharAvatA hatA. AvI zakti mahAna dharmaguruonI paricAyaka hoya che. temane rAjaputrane yAgya zikSaNa ApavAmAM AvyuM. teo tejasvI ane pratibhAzALI vyaktitva dharAvatA hatA. evuM kahevAya che ke vijaya ane saMjaya nAmanA be RSie temane viSe jANyuM tyAre teo temanI mahattA viSe saMdeha karavA lAgyA. teo temane maLavA gayA. paNa jayAre temaNe temane pratyakSa joyA tyAre temanA badhA saMdehA dUra thaI gayA. tethI teo temane 'sanmati ' kahetA. rAjakuLamAM janmyA chatAM sattA ke dhanane temane moha na hato. peAtAnA jeTalI mahattA, suSupta rIte pratyeka jIvamAM paDelI hAya che evuM te jANatA hatA. prANImAtra pratye emanuM vartana karuNA ane premathI bhareluM hatuM. bhautika sukhasagavaDonuM temane AkarSaNa na hatuM. saMyama temane jIvanamArga hatA. temanA svabhAva madhura hatA ane koInA tarapha temane kaTutA na hatI. temanI AsapAsa gUMthAelI be vAto ghaNI pracalita che ane tethI TUMkamAM kahIe to asthAne nahIM gaNAya. te mahelamAM hatA tyAre temaNe lokone bhayabhIta thaI Amatema doDatA joyA. bahAra AvatAM temaNe joyuM ke rAjAne hAthI unmatta thaIne Amatema doDatA hatA, ane loko tenAthI DaratA hatA. te tarata doDavA, hAthIne sUMDhathI pakaDayo ane kSaNamAtramAM tene zAMta pADI dIdhA. temanA adbhuta sAhasa ane saMyamanI nagarajanoe khUba prazaMsA karI. tevI ja rIte eka vakhata mitro sAthe bAgamAM pharatA hatA tyAre eka bhayaMkara nAga AvI pahoMcyA ane mitro tene joIne khUba gabharAI gayA. bIjAoe bhAgI javAnA prayatna karyo paNa mahAvIra zAMta UbhA rahyA ane nAga jyAre najIka AvyA tyAre temaNe nAgane pakaDayo ane tenI pheNa upara nRtya karyuM. A joI mitro Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 Azcaryacakita thaI gayA. zrIkRSNa mATe paNa AvI ja vAta kahevAya che. temanAM AvAM bahAdurIbharyA kAmane lIdhe ja temanuM nAma mahAvIra paDayuM ema kahevAya che. AvA zuravIra ane sarvaguNasaMpanna mahAvIra yuvAna banyA. teo lagabhaga ekavIsa varSanA thayA tyAre mAtApitAe temanuM lagna karavAno vicAra karyo. A viSe digaMbara ane zvetAMbaromAM matabheda che. digaMbaro mAne che ke mahAvIre lagnanI nA pADI kAraNa ke mahAvIra AdhyAtmikatA tarapha DhaLelA hatA, tethI lagnane AdhyAtmika unnatimAM bAdhaka mAnatA hatA. zvetAMbaro mahAvIracarita varNavatAM kahe che ke kaliga dezanI rAjaputrI yazodAnI sAthe temanAM lagna thayAM hatAM. temane eka putrI hatI ane tene jAmAla sAthe paraNAvavAmAM AvI hatI. jAmAla keTalAka samaya sudhI mahAvIranA ziSya hatA paNa pAchaLathI judA paDyA. baMne saMpradAya pramANe trIsa varSanI vaye mahAvIre sAdhu dharma svIkAryo. te samaye temanAM mAtApitA mRtyu pAmyAM hatAM. potAnI sarva saMpattinuM dAna karI eo vanamAM gayA. tyAM temaNe potAnAM vastro dUra karyA ane potAne hAthe kheMcIne vALa paNa dUra ryA. potAne ghaNokharo samaya teo guphAo, parvatazikharo ke TekarIo para tapa karavAmAM gALatA. ghaNI vakhata bharavADo ane bIjI ajJAnI lokonI taraphathI temane aneka jAtanAM apamAna ane hADamArI sahevAM paDatAM. kahevAya che ke eka vakhata te dhyAnamagna hatA tyAre eka kheDUta pitAnAM Dhora temane bhaLAvIne jamavA mATe gAmamAM gayo. pAchAM pharatAM teNe Dhora na joyAM. Dhora guma thavA mATe teNe bhagavAnane ja javAbadAra gaNyA. kheDUte bhagavAnane mAryA paNa te avicaLa ane hasatA ja rahyA. A joI tene potAnI murkhAInuM bhAna thayuM ane teNe kSamA mAgI. divasa sudhI dhyAnamagna rahevAne kAraNe teo upavAsa karatA. mana ane vANI para temane pUra aMkuza hato. jIvane zarIrathI mukata banAvavA mATe teo Atmazuddhine atyaMta jarUrI mAnatA. sAmAjika mobhAne teo mahattva na ApatA ane UMcanIcanA bhedane teo gaNatA nahIM. eka vakhata temaNe vRSabhadatta nAmanA dhanikanI dAsI paraMtu aMtara ane AcAramAM zuddha evI caMdanA pAsethI bhikSA lIdhI hatI. keTalAya dhanika mANase temane bhikSA ApavA Atura hatA, tyAre temaNe caMdanA pAsethI bhikSA lIdhI. Ama emaNe janma ane bhAne kAraNe UbhA thayelA bhedabhAvone potAnA AcaraNa dvArA dUra karavAne prayatna karyo. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jIvananAM bAra varSe temaNe tapasyA ane UMDAM ciMtanamAM gALyAM. teo bhikAgrAma (hAlanuM bihAra rAjyanuM jhariyA) gayA ane juvAlukA nadIne kinAre sAlavRkSa nIce beThA. teo zukaladhyAnamAM magna thayA ane darzanAvaraNIya, jJAnAvaraNIya, mehanIya ane AnA evA cAra prakAranAM karmone kSaya karyo. temaNe sarvajJatva prApta karyuM. vaizAkha suda dazamane divase temaNe parama jJAna meLavyuM. jyAre bhagavAna mahAvIra jina ane arvata banyA tyAre teo kevalI, sarvajJa thayA. jagatanI, devanI, manuSyonI ane dAnavonI badhI avasthAone temaNe joI ane jANI. A sarvane udbhava ane aMta, te manuSya, prANI, deva ke narakavAsI thaze te, temanA vicAro, karmo, icchA, AhAra, dareka prANInAM khullAM ke apragaTa kAryo-A badhuM ahaMtathI ajAyuM na hatuM. teo koI paNa kSaNe manuSya ke bIjuM prANI je kAMI vicAratAM, bolatAM ke karatAM te badhuM jANatA. bhagavAnane kevaLajJAnanI prApti thaI che evuM jANatAM ja mAnavasamudAya temanI pUjA mATe umaTyo. A lokomAM vedavidyAno prakAMDa paMDita gautama indrabhUti paNa hato, rAjagRha najIka vipulAcalanI TekarI upara temaNe prathama upadeza Apyo. zvetAMbaronI mAnyatA evI che ke prathama upadeza pAvAnagara najIka apAyo hato. teoe tyAM eka maMdira paNa bAMdhyuM. prathama upadeza sAMbhaLatAM indrabhUti gautamanA badhA saMzayo vikharAI gayA ane temane navuM jJAna maLyuM. temaNe ane temanA anuyAyIoe jemAM temanA bhAIo agnibhUti ane vAyubhUtine samAveza thayo hato, dIkSA levA icchayuM ane temane dIkSA maLI. indrabhUti gaNadhara prathama gaNadhara banyA. magadhanA AdhyAtmika citanamAM A prasaMga ghaNo krAntikArI hato. mahAvIre ahiMsA, satya, saMyama, AtmajJAna, AtmasanmAna manuSyane mukita Ape che evo upadeza ApavA mAMDyo. bAra varSa sudhI aMtarmukha banIne ugra tapasyA ane muzkelIo veThIne temaNe jeno sAkSAtkAra karyo hato teno temaNe lokone upadeza karyo. jJAti ke dharmanA bAdha vinA lokonA ToLeToLAM temane upadeza sAMbhaLavA umaTavA lAgyAM. je sabhAmAM emaNe upadeza Apyo tene jaina mata pramANe samavasaraNa (samAnatA ane samatvano Azraya) kahe che. vaizAlI, rAjagRha, mithilA ane zrAvastI jevAM sthaLoe temaNe cAturmAsa (mAsAnA cAra mahinA) gALyA. AdhyAtmika jJAnanAM tarasyAM hajAro mAnavIe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane Azraye AvavA lAgyA. chellA cAturmAsa temaNe pAvApurImAM gALyA. dhyAnamagna sthitimAM prabhAta pahelAM temaNe chellA zvAsa lIdhA. temanA aghAti karmanA kSaya thayA. I. pU. 527nA azvinamAsanI amAsanA divase teo nirvANa pAmyA. janma, jarA ane mRtyunA baMdhanamAMthI te mukta thayA. teo pUrNapaNe meAkSa meLavI mukta banyA. kAzI, kosala ane vaizAlInA rAjAoe A prasaMga -ekamanA divasa--khUba dIpaka pragaTAvIne ujavyo. temaNe kahyuM : ' buddhinA prakAza gayA che. ApaNe bhautika ajavALuM karIe.' Aja sudhI A divasane utsavadina mAnavAmAM Ave cheane A parva dIpAvali parva manAya che. 33 mahAvIre upadezelA dharma naveza nathI. temanI pUrve thaelA jinAe A dharmanA upadeza karyo hatA ane AtmAnI mahattAnA siddhAMta pracalita karyo hato. vizvanAM be mULatattvA che : jIva ane ajIva. pahelethI ja teo ekabIjA sAthe saMkaLAelAM che. mana, vacana ane dehanI pravRttio jIvane karma sAthe sAMkaLe che. tapasyA, dharmanA siddhAMtAnA pAlana ane dhyAnathI A aTakAvI zakAya ane mukta thaI zakAya. mANasa pote ja potAnAM bhAvine sarje che. anaMta zrAddhA, jJAna ane AnaMdanI prApti e tenuM dhyeya che. e dhyeya siddha karyAthI karmanA baMdhanAmAMthI mukta thaI zakAya che. ahiMsA ane satyanA dharmo ApaNA dezanA tema ja A dharmanuM pAlana karatA bIjA dezAnA bhAgyavidhAyaka banyA che. ApaNA svAtaMtryasaMgrAma vakhate A dharmanuM pAlana karIne ApaNe puravAra karyuM hatuM ke A dharmo nirbaLanA nahIM paraMtu zuravIranAM zasro che. mahAvIre A upadezA leAkabhASAmAM ApyA. A upadezAne bAra vibhAgeAmAM vaheMcIne mahAvIranA ziSyoe temane hrAvA (bAra dharmagraMtho ) evuM nAma ApyuM che. mahAvIranA upadeza bhAvihoNA nathI. temaNe bhArapUrvaka kahyuM che ke jIvana arthapUrNa che ane pavitra dhyeya rAkhIne jIvana jIvavAmAM Ave, to ja te saphaLa thAya. A saMdeza pavitratA ane premapUrNa jIvana jIvavAnI preraNA Ape che. mahAvIre brahmacaryane svataMtra vrata gaNyuM eTale vrata pAMca thayAM: ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha. temaNe saMgha racyA. A saMgha sAdhuo, sAdhvIo, zrAvako (gRhastha puruSo) ane zrAvikAonA banelA hatA. upalAM pAMca vratAne sAdhuo ane sAdhvIo mATe temaNe mahAvratA (meTAM grA) kahyAM. jai.--3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 A ja vratA sAmAnya strIpuruSo mATe aNuvrata athavA nAnAM vrata hatAM. mahAvratomAM vrata lenAre vratAnuM pAlana khUba kaThoratApUrvaka ane sUkSma rIte karavAnuM hatuM ane dareka vratanAM pAlanamAM dareka prakAre khUba kALajI ane sAvadhAnI rAkhavAnAM hatAM. sAmAnya strIpuruSo mATe temaNe 11 pratimAo taiyAra karI. AmAM AraMbha samyak darzanathI karI aMte ochAmAM ochAM vastro paheravAnI sthitie pahoMcavAnuM hatuM. vratabhaMganu aniSTa dUra karavA dareka bhUla mATenA sAcA hRdayane pazcAttApa khUba asara kare che evuM paNa temaNe bhArapUrvaka kahyuM. navAM karmonA pravAhane aTakAvavA mATe tapasyA ane vratonuM niyamita pAlana anivArya che evuM paNa temaNe upadezyuM. gaNo A viSayanI samApti karatAM pahelAM gaNadharonA ullekha karavA joIe. sarvajJatva prApta karyA pachI mahAvIre je upadeza ApavA mAMDayo hateA tenuM arthaghaTana gaNadharoe karyuM hatuM. sau prathama A kArya indrabhUti gautame karyuM. gautama vedavidyAmAM pAraMgata brAhmaNa hatA. tattvavidyAnA keTalAka siddhAMtonAM arthaghaTana viSe temane saMdeha hato. bhagavAnanI sarvajJatA viSe jANyA pachI cha dravyo, pAMca astikAyo ane sAta siddhAMtonuM jJAna meLavavA teo temanI pAse gayA. jIva, karmanA artha ane karmane kAraNe kevI rIte judI judI jAtanA punarjanmanA udbhava thAya che te mahAvI2e temane samajAvyuM. A jJAna maLyA pachI indrabhUtie peAtAnA pAMcaso ziSyo sAthe zramaNadharmanA aMgIkAra karyo. te pachI indrabhUtinA be bhAIo, agnibhUti ane vAyubhUti maNadharma pratye AkarSAyA ane temaNe peAtAnA ziSyo sAthe A dharmanI dIkSA lIdhI. agnibhUti ane vAyubhUti paNa vedamArganA prakAMDa paMDita hatA ane temanA saMzayA paNa dUra thayA hatA. A traNa bhAIo uparAMta bIjA paNa ATha brAhmaNa ane kSatriya paMDitAe mahAvIranA upadeza pratye AkarSAIne peAtAnA ziSyo sAthe mahAvIrane dharma aMgIkAra karyo hatA. temanAM nAma sudharma, mauryaputra, maundA, putra, maitreya, akaMpana, acelaka ane prabhAsa hatAM. A sau gaNadharomAM indrabhUti gautama sauthI vadhu vicAravaMta hatA. viSayanu pratipAdana karavAnI temanI zakti paNa yuktisaMgata hatI tethI teo prathama gaNadhara thayA. mahAvIranA upadezanuM temaNe arthaghaTana karyuM ane tene lakhIne taiyAra paNa karyo. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35 jJAti ke dharmathI nirapekSa rahIne pAMca vrata, mukitamArga, AtmasaMyama ane AtmajJAnane upadeza ApatA mahAvIre aneka sthaLoe bhramaNa karyuM. zreNika ane magadhanA ajAtazatru, vaizAlInA ceTaka ane zrAvastInA prasenajita jevA aneka rAjAo temano upadeza sAMbhaLavA AvatA. teo temanA anuyAyI banyA. agiyAra gaNadharomAMthI gautama ane sudharma mahAvIra pachI jIvyA. bAkInA gaNadharoe rAjagRhamAM jude jude samaye sallekhanAnuM vrata lIdhuM ane mokSa meLavyo. mahAvIranA nirvANa pachI indrabhUti gautama lagabhaga bAra varSa sudhI jIvyA ane temaNe sarvajJatva prApta karyuM. temanA pachI sudhama dharmanA agraNI banyA ane temane paNa sarvajJatva maLyuM. temanA pachI koIne sarvajJatvanI prApti thaI na hatI. I. pU. 403mAM jabusvAmIe mukti meLavI te pachI jainamArganuM netRtva prabhave lIdhuM. I. pU. 397mAM temanuM mRtyu thayuM. temanA samaya daramyAna osavALa jaina ane zrImALI jaina evA be vibhAgo paDayA. jabusvAmInA samaya sudhI digaMbara ane zvetAMbara paraMparAo ekamata hatI te noMdhavuM ghaTe. temanA pachI zvetAMbara paraMparA prabhava, svayaMbhava, yazobhadra, saMbhUtivijaya ane bhadrabAhu evAM nAma Ape che jayAre digaMbara paraMparA viSNu, naMdI, aparAjita, gavardhana ane bhadrabAhu evAM nAma Ape che. A badhA zrutakevalI hatA. temanA traNa purogAmIonI peThe temaNe sarvajJatva prApta karyuM na hatuM. maurya vaMzanA caMdraguptanA guru bhadrabAhu hatA. bhISaNa dukALanI AgAhI karIne teo bAra hajAra ziSyo sAthe dakSiNamAM cAlyA gayA hatA te eka moTI aitihAsika ghaTanA che. caMdragupta paNa potAnA gurU sAthe gayo hato. zravaNa benagelA ane bIjAM sthaLonA Alekha bhAratanA dakSiNa bhAgamAM jaina dharmanA phelAvAnI sAkSI pUre che. I. pU. 297mAM rAjyane tyAga karIne caMdragupta jaina sAdhu banyo ane sahalekhanA vrata dhAraNa karIne bAra varSa pachI zravaNa baLagelAmAM tenuM mRtyu thayuM. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 mahAvIra pachIne samaya ane vicchinna saMpradAye koI paNa jyotirdharanA kAryane AgaLa dhapAvavuM atyaMta muzkela che. pahelAM kahevAI gayuM che ke indrabhUti gautamane ane temanA be bhAIone zramadharmanI dIkSA ApavAmAM AvI hatI ane gautama prathama gaNadhara banyA hatA. agiyAra gaNadharomAMthI mAtra indrabhUti ane sudharma ja temanA svAmI pachI jIvyA. mahAvIra 14000 sAdhuo, 36000 sAdhvIo, 159000 zrAvako ane 31800 zrAvikAonA banelA zreSTha saMghanA netA hatA. gurunA nirvANa pachI bAra varSe indrabhUtine mukita maLI. temanA pachI ATha varSo sudharmane maLI. jabusvAmI sudharmanA ziSya hatA. mahAvIranA nirvANa pachI cesaTha varSe temaNe nirvANa meLavyuM. sudharmanI mokSa prApti pachInI chaThThI peDhIe bhadrabAhu ane zUlabhadra be samakAlIna AcAryo thaI gayA. tIrthakare upadezelA siddhAMto aMge temanA anugAmIvargamAM matabheda thAya te svAbhAvika che. mahAvIranA jIvanakALa daramyAna ja makakhali gozAla ane jamAline mahAvIra sAthe matabheda thayo hato, ane teo temanAthI chuTA paDyA hatA. gozAlake AjIvaka saMpradAya zarU karyo ane jamAlie bahurata nAmano navo paMtha sthApyo. bauddha sAhitya parathI evuM lAge che ke mahAvIranA anugAmI zramaNo vacce takarAra cAlyAM karatI hatI. ghanAthanA ahevAlo parathI evuM lAge che ke mahAvIre pratipAdita karelA siddhAMtonI yathArthatA ke zreSThatA viSe A takarAro thatI. keTalIka vakhata kaDavA zabdonI Apale thatI temaja humalAo paNa thatA. A takarAroe navA saMpradAyo janmAvyA evuM kahevuM muzkela che. pArzvanA jIvanakALa daramyAna keTalAka sAdhuo TUMkuM adhovastra paheratA paNa temane potAnA svAmI ke anugAmI sAthe koI matabheda na hatA. vicchinna saMpradAyanA uddabhava aMge judA judA ahevAlo maLe che. tene lagatI keTalIka kivadaMtIo paNa che. I. pU. 298mAM 12000 sAdhuo sAthe bhadrabAhu dakSiNamAM sthaLAMtara karI gayA te jaina dharmanA itihAsamAM sImAcihana che. karNATakanA zravaNabeLagolAne Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A banAvane ullekha kare che. A Alekhane ' I. sa. 600nA prathama Alekha prastuta bhAga ahIM TAMkayo che. jyAre sahasra tejasvI kiraNAthI prakAzatA, peAtAnA guNa vaDe sajjanarUpI kamaLAne vikasAvatA, zreSTha guNAnA nivAsarUpI zreSTha jInadharmasarovaranA pASaka, temaja jemanA udaya jagatanA uddhAra karavA thayo hato evA mahAvIrarUpI sUryanA asta thayo tyAre pUjya sarvazreSTha gaNadhara muni gautama, temanA ziSya lAhAcArya, jammu, viSNudeva, aparAjita, geAvardhana, bhadrabAhu, vizAkha, proSThila, kRttikArya, jayanAma, siddhArtha, dhRtiSeNa, buddhila ane bIjA AcAryothI ujajavaLa banelI paraMparAmAM bhadrabAhusvAmI, je ATha prakAranAM zakunAnAM svarUpathI paricita hatA, temaNe ujayanImAM, bAra varSanI Apatti AvI paDaze evuM bhaviSya bhAkhyuM tyAre sakaLa saMgha uttaramAMthI dakSiNamAM Avyo ane dhIre dhIre evA dezamAM pahoMcyo jyAM sukhI lAkothI bharelAM hajAro gAma hatAM." paraMparA pramANe samrATa caMdragupte rAjyatyAga karyo ane zrutakevalInI sAthe gayA. caMdragiri TekarI paranA be AlekhA ( naM. 17 ane 18) ane zrIraMgapaTTama najIka maLelA bIjA be AlekhA bhadrabAhu ane candragupta baMnene zramaNa tarIke oLakhAve che. cidAnaMda kavie I. sa. 1680mAM racelI 'munivaMzAbhyudaya ' nAmanI kannaDa kRti paNa bhadrabAhu ane candragupta sAthe AvyA te vAtane samarthana Ape che. 37 vidrAnAne saMzaya che. Ara. << A banAvanI aitihAsikatA viSe ghaNA narasiMhAcArya DaoN. lenamAnane evuM kahetA TAMke che ke dakSiNamAM thayeluM sthaLAMtara 'digaMbara paMthanA prAraMbha' che. jaina guruonI padAvalionI samIkSA karyA pachI DaoN. hArnela kahe che. bhadrabAhu pahelAM jaina samAja avibhakta hato. temanA samayathI digaMbaro zvetAMbarothI judA paDayA. avibhakata jaina samAjanuM mULa sthAna bihAra hatu. temAM kArame! dukALa paDavAthI bhadrabAhue dakSiNamAM sthaLAMtara karyuM, ane tethI digaMbaro judA paDayA." Ara. narasiMhAcAryanA abhiprAya evA che ke "kAmacalAu parikalpanA tarIke, bhaviSyanuM saMzAdhana virUddha abhiprAya na Ape tyAM sudhI jaina paraMparA svIkArI zakAya ". esa. Ara. zarmA lakhe che ke " sva. DaoN. vI. e. smithane candragupta maurya bhadrabAhu (chellA jaina zrutakevalI )nI sAthe auMsura gayA ane tyAM sallekhanAthI mRtyu pAmyA evI paraMparA zakaya che evA nirNaya, jhAjhI garabaDa vinA svIkArI levA joIe." navIna saMzAdhanAe hajI virUddha purAvAo raju karyA nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zvetAMbara paraMparA saMghanA vibhAga mATe be bayAna raju kare che. (1) bhadrabhAha nepALa gayA ane tyAM dhyAnamagna thayA. emanI anupasthiti daramyAna, sthUlabhadra badhA anuyAyIonI pariSada bolAvI ane dvAdazAMgo raju karyA. digaMbaroe e dharmagraMthonuM prAmANya na svIkAryuM kAraNa ke teo mAnatA hatA ke mULa dharmagraMtho ghaNA varSo pUrve lupta thaI gayA hatA. (2) zivabhUti nAme sAdhu hatuM. dIkSA pahelAM te eka rAjasevaka hatA. teNe zramaNadharma svIkAryo tyAre rAjAe tene keTalAMka suMdara vastro bhego eka kAMbaLo paNa Apyo. vastronA parigrahamAM saMpatti pratyenI Asakti AvI jatI hovAthI gurue A vastrone tyAga karavAnuM kahyuM. zivabhadde tema karavAnI nA pADatAM guru gusse thayA, ane temaNe jAte vastro phADI nAkhyAM. zivabhUti gusse thayA, guruthI chUTA paDayA ane temaNe zvetAMbarone navo saMpradAya zarU karyo. - AmAMnA eka paNa bayAnane aitihAsika samarthana nathI. mane evuM lAge che ke A vibhAgo dhIme dhIme paDyA haze ane pachI koIka samaye temaNe nizcita rUpa prApta karyuM haze. zrutakevalI bhadrabAhu dakSiNamAM gayA pachI sthUlabhadra ane temanA ziSyo uttaramAM rahyA. grIka itihAsakAroe nagna tattvavettAono ullekha karyo che te parathI elekajhAnDare (I. sa. pU. 227-226mAM) bhArata para humalo karyo tyAre uttaramAM digaMbaro ja hatA te viSe koI saMzaya nathI. pAnA samaya daramyAna adhovastra paheratA sAdhuo haze evuM lAge che paNa mahAvIra pote ja nagna saMpradAyane vaLagI rahyA hatA tethI emanA samayamAM adhovastra paheravAnA rivAjane bahu mahattva na maLyuM. paMDita becaradAsa, je zvetAMbara jaina che teo evo abhiprAya vyakata kare che ke jakhkhasvAmInA nirvANa pachI ja AcAramAM zithilatA AvI haze. mahAvIre ghaDelA kaThora niyamothI chuTA paDavAnI vRtti AvI haze ane bhAgalAnuM viSavRkSa vadhavA lAgyuM haze. zarIranA aMge DhAMkavA mATe sAdhuoe veta vastrono upayoga zarU karyo. vaLI teo keTalAMka lAkaDAnAM pAtro paNa rAkhavA lAgyA. tIrthakaronI pratimAone suvarNanAM temaja hIrAjaDita AbhUSaNothI alaMkRta karavAnI prathA zarU thaI. esa. gepAlana evuM mAne che ke I. sa. 83mAM A vibhAgo kAyamI banI gayA. haramAna yAkobI evo abhiprAya Ape che ke ardhaphalakone saMpradAya I. sa. 80mAM vetAMbara paMtha tarIke vikAsa pAmyo. teo noMdhe che : "jaina dharmanuM vibhAjana kramaza: thayuM. ekabIjAthI ghaNe dUra rahelA vibhAge pitApitAne vikAsa karyo jatA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 hatA; I. sa.nI pahelI sadImAM temane potAnI bhinna mAnyatAono khyAla Avyo. paNa A bheda thoDo hato ane dhArmika parigrahane lagate hato." je. ela. jenI paNa Avo ja mata dharAve che. "zvetAMbara - zvetavastra dhAraNa karanAra ane digaMbara - dizArUpI vastra dhAraNa karanArA eTale ke nagna evA be saMpradAyomAM jaina dharmanuM vibhAjana, temanI baMnenI sAkSI pramANe, mahAvIra pachI 609 varSe, eTale ke I. sa. 80mAM thayuM paNa vibhAjananAM bIja pahelI pariSadamAM naMkhAyAM hatAM." e. ela. bazAmAM potAno mata A rIte raju kare che: "sthaLAMtarane pariNAme, sAdhuonA AcAra aMge jaina dharmamAM be moTA vibhAgo paDI gayA. sthaLAMtara karI janArA jainanA agraNI, saMghanA vaDA bhadrabAhue, mahAvIre Apelo nagnatAne niyama cAlu rAkhavA anurodha karyo. uttaramAM ja rahelA sAdhuonA agraNI sthUlabhadra duSkALanI viTaMbaNAo ane muzkelIone kAraNe potAnA anuyAyIone zveta vastra paheravAnI chuTa ApI. Ane kAraNe jainenA zvetAMbara ane digaMbara evA be bhAga paDyA. IsavI sananA pahelA saikAmAM A vibhAgo kAyamI banyA." zrImatI sTIvansana paNa kahe che ke I. sa. 79 athavA 82mAM A vibhAgo kAyamI thayA. baMne saMpradAyomAM mULa koI bheda na hovA chatAM Aja sudhI A vibhAgo cAlu che. baMne saMpradAyonA gauNa bhedo A pramANe che: (1) zvetAMbara sAdhuo zveta vastro pahere che. temanI pratimAo suvarNa ane hIrAnA alaMkArothI alaMkRta hoya che. A pratimAnI AMkho kAcanI hoya che. pratimA rezamI vastro dhAraNa karatI hoya che. Adarza digaMbara sAdhuo ane temanA tIrthakaronI pratimAo nagna hoya che. (2) digaMbaro mAne che ke zArIrika sthiti ane sAmAjika darajjo utaratI kakSAno hovAthI strIo mekSa meLavI na zake. zvetAMbaro AthI virUddha mata dharAve che. (3) AgaLa noMdhAyuM che te pramANe digaMbaronI mAnyatA anusAra mahAvIra apariNIta hatA. che tAMbara mAne che ke teo pariNIta hatA ane temane eka putrI hatI. (4) zva tAMbaro dvAdazAMge ane bIjA dharmagraMthanAM prAmANya ane pavitratAne svIkAre che. digaMbaro mAne che ke mULa ane sAcA graMthe lAMbA samayathI lupta thaI gayA che. (5) zvetAMbaro mAne che ke sarvajJa ke mukata kevalIe AhAra karatA hatA. digaMbare AvuM mAnatA nathI. (6) zvetAMbaro mAne che ke sattaramAM tIrthakara mallinAtha, mahilA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAme strI hatAM. digaMbaro mAne che ke teo puruSa hatA. (7) zvetAMbara sAdhuo judAM judAM gharamAMthI khAvAnuM vahore che jyAre digaMbara sAdhuo pitAne saMkalpa pUrNa kare tevAM eka gharamAMthI ja khAvAnuM le che ane UbhA rahIne khAya che. digaMbara A paMthanA Adarza sAdhuo nagna hoya che. jamIna ke lAkaDAnI pharasa para besatAM pahelAM teo koI jaMtu hoya te tene haLavethI dUra karavA mATe mayUrapicchano eka nAno gucchA rAkhe che. teo pANI bharavA mATe lAkaDAnuM kamaMDalu paNa rAkhe che ane zauca jAya tyAre tene sAthe rAkhe che. teo mAtra eka ja vakhata bhejana kare che ane be hAthanI aMjali te ja temanI thALI hoya che. temane udyAne ke ekAMta gRhomAM rahevAno Adeza che paNa teo gAmaDAM ane gAmamAM rahevA lAgyA che. AvAM parivartana tarapha guNabhadra pitAnI nArAjI batAvI che. keTalAka sAdhue maMdiromAM rahevA mAMDayuM tyAM sudhI zithilatA cAlyA karI. paNa zvetAMbaronI jema A eka niyamita rivAja thayo na hato. digaMbaromAM paNa keTalAka saMgho athavA vargo vikasyA lAge che. zravaNabaLagalAnA keTalAka AlekhAmAMthI maLI AvatA ulekha pramANe mUla saMgha pracalita haze evuM lAge che. IndranaMdinA samaya daramyAna vIra, aparAjitasena, bhadrasiha, candra vagere saMghe dhIre dhIre astitvamAM AvyA hatA. ahaMdubalinA samayamAM temane mAnya rAkhavAmAM AvyA. vikrama saMvat 753mAM kumArasena munie kASThasaMgha sthApyo. temaNe moranAM pIMchAMne badale DhoranI puMchaDInA vALano rajoNo vAparavo zarU karyo. strIone temaNe sAdhvadharmanI dIkSA ApavA mAMDI ane temanI pAse brahmacaryanI pratijJA levaDAvavA mAMDI. base varSa pachI mathurAmAM mathurAsaMgha nAmano saMgha sthapAyo. A saMghanA sAdhuoe rajoNo tadana kADhI ja nAMkhyo. vajasUrie draviDasaMgha sthApyo. temanA AcAramAM zithilatA hatI paNa teo maMdiranI marAmata karAvatA ane maMdira mATe bhUmi vagerenuM dAna letA. digabaranA peTA saMgha digaMbaronA traNa peTA saMghe che : (1) terApaMtha (2) bisapaMtha (3) tAraNapaMtha. dakSiNa bhAratamAM pAMcama, caturtha, bogara, setavAla jevAM nAnA saMgha paNa che paNa A saMgho temanA vyavasAyane kAraNe astitvamAM AvyA hoya evuM lAge che. koI graMtha ke aitihAsika mUlya dharAvatI noMdhamAM temane ullekha nathI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, te rAhapaMtha jaina maThonA uparIo bhaTTAraka kahevAtA. teo temanA pada uparAMta saMpatti ane bIjI keTalIka sAmagrI meLavatA. saMghanA eka vibhAge temanI rahevAnI rIta sAme vAMdho uThAvyo hoya ane temanA pratye Adara darzAvavAnuM ke temane praNAma karavAnuM baMdha karyuM hoya ema lAge che. aDhAramI sadInA samayamAM A grAnA rahevAsI banArasIdAse A virodhanuM sukAna saMbhALyuM hoya evuM lAge che. A jUtha terApaMthIne nAme oLakhAyuM. tenA anuyAyIo bhaTTArakane mAna ApatA nathI. pratimAone zaNagAravAne paNa teo virodha kare che. teo pUjAmAM puSpa ane kesarane niSedha kare che. A jUthe bhAratanA dareka bhAgamAM phelAyuM hatuM. 2. bIsapaMtha bhaTTArakanA TekedAro potAne bIsapaMthI kahe che. teo nagna pratimAnI pUjA karavAnI rUDhigata praNAlikAne anusare che. pUjAmAM puSpa ane agarabattIne upayoga kare che ane phaLa vagerenAM naivedya dhare che. A jUtho zAMtipUrvaka rahe che. temanI vacce koI takarAra nathI. teo digaMbaronA dharmagraMthone svIkAre che. 3. tAraNapaMtha pahelAMnA gvAliyara rAjyanA malhAragaDhamAM mRtyu pAmelA tAraNataraNasvAmI A paMthanA praNetA hatA. temanA samAdhisthaLane temanA anuyAyIo yAtrAsthaLa gaNe che. teo mUrtipUjAno virodha kare che. teo maMdiro bAMdhe che paNa pratimAne sthAne dharmagraMtho rAkhe che. pUjAmAM te phaLa ke phUla jevI cIjone upayoga karatA nathI. digaMbaronA dharmagraMtho uparAMta teo temanA AcAryo lakhelAM pustakonI paNa pUjA kare che. temanI moTA bhAganI vasatI madhya pradezamAM che. zvetAMbarenA pitA sAthe tAMbaronA traNa peTA saMgho che: mUrtipUjaka, sthAnakavAsI ane terApaMthI. zvetAMbara sAdhuone ullekha pahelAM thaI gayo che. zveta vastro dhAraNa karavA uparAMta teo mUlyavAna rezamI vastro, AbhUSaNa ane hIrAthI zobhatI pratimAnI pUjA kare che. A sAdhuo maMdiramAM rahevA lAgyA ane dravya vagerene saMgraha karavA lAgyA. strIoe ANelAM bhajana ane bIjI svAdiSTa vastuone teo svIkAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 kare che ane pUjAmAM sugaMdhI dravyo tema ja dhUpanA upayoga kare che. teo gIta gAya che ane jyAtiSane AdhAre bhaviSyakathana kare che. temanAmAM upakezagaccha, kharataragaccha, tapAgaccha jevA aneka saMgha che. caityavAsI ( maMdiramAM rahenArA ) A peTAsaMghanI utpattinA cAkkasa samaya mATe matabheda che, paNa IsavI sananI cothI sadInA prAraMbhamAM teno udbhava thayo haze. kalyANavijayajInA mata evA che ke A paMthanA udbhava I. sa. 355 pahelAM thayA haze. A saMghanA anuyAyIoe vihAromAM rahevAnuM choDI dIdhuM ane temanA cAritryamAM zithilatA vadhavA lAgI. teo maMdiromAM rahevA lAgyA. samaya jatAM temanI saMkhyA vadhI. temanI dalIla che ke vartamAna samayamAM sAdhuoe maMdiramAM rahevu joIe. haribhadrasUrie A rivAjanI TIkA karI che ane temanA attara, puSpa ane phaLanA upayoga sAme tema ja betraNa vakhata khAvA sAme, tela cALIne snAna karavA sAme, bALakone ziSya banAvavA mATe kharIdavA sAme, maMtra ane tenA anuSThAna sAme, dharmagraMthomAM darzAvyA pramANenuM AcaraNa karatA sAdhuo pAse lAkone jatA aTakAvavA sAme sakhata vAMdho uThAvyo che. jinavallabha, jinadatta ane pachInA bIjA sAdhuoe paNa AvA sAdhuonI TIkA karI che. lagabhaga I. sa. 745mAM ke tenI AjubAju aNahilapuranA cAvaDA rAjAe zIlaguNasUrinA kahevAthI caityavAsI sivAyanA sAdhuonA nagarapraveza aTakAvatA hukama kADhayo. sane 1013mAM jinezvarasUri ane buddhisAgarasUrie rAjA durlabhadevanA darabAramAM judA judA paMthanA dharmagraMtho viSenI carcAmAM A paMthanA sAdhuono parAjaya karyA tyAre A hukama badalAyA. te pachI caityavAsIonuM baLa ghaTayuM. peAtAne 'ti ' athavA zrIpUjya ' kahevaDAvatA zvetAMbara A paMthanA che. pAtAne ' saMvegI ' kahevaDAve che. teo vanamAM vasatA sAdhuonA anuyAyI 6 je sthAnakvAsI atyAre gujarAta rAjyamAM, pahelAMnA zirohI rAjyanA arahatanADA nAmanA gAmamAM I. sa. 1415mAM janmelA lAMkAzAhe A saMpradAya sthApyA hatA. te savALa kuTuMbamAM janmyA hatA. paccIsa varSanI uMmare teo amadAvAda gayA. tyAM meAhammadazAhanuM zAsana hatuM. hIrAnA vepAranA sodAmAM sulatAnane lAMkAzAhanA paricaya thayo. lAMkAzAhanI kuzaLatAthI zAha bahu prasanna thayA ane je tijorImAM potAnAM badhAM ghareNAM rAkhatA tenA rakSaka tarIke zAhe temane nImyA. jherathI che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 mehammadazAhanuM mRtyu thayuM tyAre teo ghaNA du:khI thayA ane nokarI choDI dIdhI. temanA akSarothI khuza thaIne jJAnazrI nAmanA munie dharmagraMthonI nakala karavAnuM kAma temane soMpyuM. temaNe ghaNA dharmagraMthonI nakala karI. A kAma karatAM eka eka nakala teo potAne mATe paNa rAkhatA. vakhata jatAM temane lAgyuM ke mUrtinI pUjA karavAnI je rIte te samaye pracalita hatI te dharmagraMthane anusaratI na hatI. tethI temaNe jaina dharmamAM sudhAro karavA dhAryo. temanAM vyAkhyAne sAMbhaLavA amadAvAdamAM je loko AvatA temanA para A vyAkhyAnono bahu prabhAva paDayo ane temaNe kAzAhane pitAnuM netRtva levA vinaMti karI. pote gRhastha hovAthI AvuM netRtva levAnI lIMkAzAhe nA pADI. jJAnazrImunie temane sAdhudharmanI dIkSA ApI te pachI lokAgacchano udbhava thayo. bIjuM bayAna evuM che ke eka muslimane zikAra karato joIne du:kha ane karuNAthI temanuM hRdaya bharAI AvyuM ane temaNe zAhanI sevA choDI dIdhI. A vicAradhArAnA anuyAyIo "TuMDiyA' kahevAtA. teo sthAnakavAsI paNa kahevAtA kAraNake teo potAnI dharmakriyAo "sthAnaka' - je prArthanA khaMDa jevA che - temAM kare che. A paMthanA anuyAyIo gujarAta, mAravADa, kAThiyAvADa vageremAM vadhAre pramANamAM maLe che. teo potAne vetAMbara paMthanA gaNAve che. paNa dhArmika kriyAnAM anuSThAnamAM sthAnakavAsI zvetAMbarothI judA paDe che. sthAnakavAsIo maMdira bAMdhatA nathI, mUrtipUjAmAM mAnatA nathI ane yAtrAdhAmomAM paNa mAnatA nathI. teo potAnA mukha para sapheda paTTI bAMdhe che. lokAzAhanI mAphaka teo dharmagraMthomAMthI mAtra agiyAra dharmagraMthonI pramANikatA svIkAre che. lagabhaga aDhAramI sadImAM satyavijaya munie zvetAMbara sAdhuone pILAM vastra paheravAnuM kahyuM jethI teo sthAnakavAsIothI judA paDe. e rivAja Aja sudhI cAlu che. a-mUrtipUjaka terApaMthIo A peTAsaMpradAya AcArya bhikSu athavA bhikamaRSie mAravADamAM sthApyo hato. atyAranA rAjasthAna paraMtu pahelAMnA jodhapuranA kAMTaliyAmAM lagabhaga I. sa. 1860mAM teo jamyA hatA ane I. sa. 1885 (saMvata 1803)mAM temaNe sAdhudharmanI dIkSA lIdhI. dharmanuM mULa ahiMsA hovA chatAM ApaNe ApaNAM dainika jIvanamAM hiMsA AcarIne dharmane badale adharmanuM AcaraNa karIe chIe, evI dalIlane AdhAre temaNe A paMtha sthApyo. muninA agraNIne Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghanA sau sabhyo mAna Ape che ane dainika jIvanamAM paNa temanA AdezanuM sau pAlana kare che. temanA AcAra pramANe gurune temaNe dararoja praNAma karavAnA hoya che. kalakattA ane bIjAM zaheromAM A saMpradAyanAM ghaNA anuyAyIo hovA chatAM bhAratanA pazcima bhAgamAM AvA anuyAyIonI saMkhyA vadhu che. yApanIya saMgha digaMbara ane zvetAMbara uparAMta yApanIya saMgha nAmano eka prAcIna saMgha paNa che. tene gauNa saMgha paNa kahe che. A mArganI sthApanA zrIlaza nAmanA vetAMbara sAdhue I. sa. 148mAM karI. saMghanA be vibhAgo paDayA pachI 70 varSe A saMgha sthapAyo hovAthI A mArga baMne mArgonA samanvayarUpa hoya evuM lAge che. A paMthane udbhava uttara karNATakamAM thayo lAge che. kanaDapradezanA zilAlekhamAM yApanIyone ullekha vAraMvAra Ave che. AnAthI UlaTuM, bIjA pradezamAM kayAMya Avo ullekha maLato na hovAthI, pApanI mAtra karNATakanA jaina dharmamAM ja hatA evuM kahI zakAya. lagabhaga pAMcamI sadIthI caudamI sudhI temanuM baLa uttarottara vadhatuM gayuM. temaNe pitAnA saMgho racyA ane karNATakanA ghaNA bhAgomAMthI rAjAoe temane uttejana ApyuM. prajAnA paNa ghaNA vargone Teko temane maLyo. yApanIya sAdhuonuM mukhya sthAna belagAma jillAnA saunadattI tAlukAnA hasara ane manelI gAmomAM che. A navA mArge ghaNe udAra dRSTikoNa apanAvyo hoya evuM lAge che. tenA sthApakoe sudhArAvAdI valaNa apanAvyuM, paNa keTalAMka mahattavanAM digaMbaronAM tema ja zvetAMbaronAM lakSaNone temaNe jALavI rAkhyAM. A paMthanA sAdhuo nagna rahetA. teo mayUrapicchane rajo laI pharatA ane hAthamAM bhejana karatA. teo nagna pratimAonI pUjA karatA ane praNAma karatA bhaktone saMgharmavRddhiratuM (sAcA dharmanI vRddhi thAo)' e AzIrvAda ApatA. strIo paNa mokSa meLavI zake ane kevalIo temanI pAsethI bhojana vahorI zake evI zvetAMbara mAnyatA temaNe svIkArI. pAlyakItine nAme oLakhAtA vaiyAkaraNa zAkaTAyana A paMthane hato. pAlyakItie racelAM pustako temanA anuyAyIo vAMcatA. AvetAMbara paraMparA para AdhArita keTalAka dharmagraMthe teo svIkAratA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 yApanIyo ghaNA udAramatavAdI lAge che. teo ema mAne che ke bIjA siddhAMtamAM mAnanArAo, tema ja gRhastho paNa mokSa meLavI zake che. AvI udAra ane vizvAsa utpanna kare evI mAnyatAone kAraNe jyAM jatA tyAM A sAdhuonuM uSmAbharyuM svAgata thatuM. AvI ja samAI javAnI vRtti ane anukULa thaIne rahevAnI AvaDatane kAraNe yakSIpaMtha pracalita thayo. dakSiNa bhAratanA jaina purohitoe devanI pUjAvidhi ane kriyAkAMDamAM ghaNA navA prayogo pracalita karyA. thApanIya ane temanA matane samAjanA rUDhicusta vargoe virodha karyo. temanI lokapriyatAnAM ghaNAM kAraNo hatAM. dhArmika siddhAMtamAM vaLavAnI vRtti, sAmAnya jamAM chUTathI haravuMpharavuM, bIjA saMpradAyone cheDI chuTachATa ApavI, yakSa ane yakSiNInI prathA dAkhala karavI, rAjA ane prajA pAsethI maLatI udAra madadamAMthI dhArmika saMsthAo sthApavI ane strIone sAdhvadharmamAM praveza karavA uttejana ApavuM-AvAM kAraNothI A saMgha lokapriya banyo. siddhAMtanI lokapriyatA ane prajAjIvana para sAdhuo ane sAdhvIonI ATalI pakaDa hovA chatAM A navo mArga kayAre adazya thayo te kahevuM muzkela che. paMdaramI sadInA aMta sudhI te pracalita haze evuM belagAma jillAnA kAgavADA pAse maLelA vikrama saMvata 1451nA AlekhomAMthI A saMpradAyanA be sAdhu-dharmakIrti ane nAgacandranA mRtyune ullekha thayo che te parathI puravAra thAya che. Life of Bahubali'mAM ratananandI AcAryo tema ja bIjAM keTalAMka pustakomAM ardhaphalaka paraMparAno ullekha karavAmAM Avyo che. ratananaMdInuM kahevuM che ke saMpradAyanA sAdhuo vastranA TukaDAthI temanI nagnatAne DhAMkatA. A uparathI evuM anumAna thaI zake ke jaina samAjanA zvetAMbara saMpradAyane pUro vikAsa thayo te pahelAM A saMgha pracalita haze. paMthonI saMkhyA game teTalI hoya, paNa tIrtha karo ane temaNe upadezelA siddhAMtane badhA ja paMthe mAnya rAkhe che. matabhedo mAtra uparauparanA ja che. jainadharmanAM nItizAstra, tattvavidyA ke IzvarajJAnanA svarUpa aMge matabheda che, aMtastattva aMge koI matabheda nathI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 Izvara ane pUjA viSenA vicAre ghaNI vakhata jaina dharmanI TIkA karatAM loko tene nAstika dharma kahe che. hiMdu Astika darzanemAM mAnatA vivecako potAnA A mata mATe traNa kAraNa Ape che : jene IzvaramAM mAnatA nathI; teo vedanA pramANamAM mAnatA nathI; teo pAralaukika jIvanamAM mAnatA nathI. tIrthakaronA Adeza, vaidika vidhio, karmakAMDo, thaze ane vaidika dharmamAM pujAtA anekAneka devonI viruddha hovAthI, jaina vedanAM prAmANyane svIkAratA nathI te to svIkAravuM ja rahyuM. nAstika' zabdanuM arthaghaTana judI judI rIte karavAmAM Ave che. "ati nApti matIti' evAM pANininAM sUtrane e artha karavAmAM Avyo che ke paraloka athavA mRtyu pachInA jIvanane je svIkArato nathI te nAstika che. nyAyakoza pramANe IzvaranA astitvane je mAnatuM nathI te nAstika che. manue kahyuM che ke vedonI mahattAnI je niMdA kare che te nAstika che (nAstio veni:). nAstikatAnI bhAvanAmAM vedonA svIkAranI vAta AvatI nathI. "vyutpatti ane rUDhi baMne pramANe nAstikatA mULamAM eka nakArAtmaka bhAvanA che ane IzvaraviSayaka svIkArAtmaka mAnyatAonA virodhanI abhivyakita che. AstikavAda eTale evI mAnyatA ke indriyagrAhya athavA kalpanA ke tarka dvArA anumeya, brahmAMDanI badhI hastIo potAnI utpatti temaja sthiti TakAvavA mATe je anaMta, nitya, caitanyamaya, sarjanAtmaka ane kriyAzIla icchAzakitanA kArya para AdhAra rAkhe che, te tattvamAM mAnyatA. potAnI uccatara avasthAmAM A svayaMbhU sat potAnAM sattva ane svarUpano potAnAM buddhisaMpanna prANIonA vicAra ane AdarzomAM uttarottara AvirbhAva kare che ane temanI sAthe vyakitagata saMbaMdha rAkhe che. pUrvAvasthAmAM AstikavAda Izvarane pratyeka parimita ane parataMtra hastIonAM kAraNa ane bhUmikArUpe svIkAre che paNa AgaLa vadhatAM te Izvarane sarvavyApI, sarjaka ane sarvoparI temaja pitAne AvirbhAva karatAM tavarUpe nihALe che." mane evuM lAge che ke judA judA dharmasthApakonA Izvara vizenA vicAronI jema, "AstikavAda" zabdanA arthamAM parivartana thatAM gayAM haze. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Izvara viSene sauthI sAmAnya khyAla e che ke te sarvazreSTha che, teNe jagatanuM sarjana karyuM che ane jagata para tenuM zAsana che. badhAM prANIonuM bhAvi tenA hAthamAM che, ane dareka manuSyanAM satkRtya ke duSkRtya anusAra te temane sAro badala Ape che athavA daMDa de che. bhagavadgItAmAM zrIkRSNa kahyAM che: yo yo yAM yAM tanuM bhaktaH zraddhayArcitumicchati / tasya tasyAcalAM zraddhAM tAmeva vidadhAmyaham // 21 // sa tayA zraddhayA yuktastasyArAdhanabhIhate / labhate ca tataH kAmAnmayaiva vihitAnhi tAn // 22 // "mAro bhakta zraddhApUrvaka IzvaranA je svarUpane pUjavA icche che te svarUpamAM huM tene acaLa zraddhA ApuM chuM. A zraddhAthI yukta thaIne te devanI ArAdhanA kare che ane pitAnuM icchita meLave che. huM ja e icchAone pUrNa karuM chuM." izvaranA bhraSTAtvanA guNa aMge svAmI vivekAnaMde kahyuM che : "A suSTi koNe racI? prabhue. aMgrejI zabda "God' dvArA huM zuM kahevA dhAruM chuM? sAmAnya rIte aMgrejI bhASAmAM je rIte e zabdano prayoga thAya che tenA karatAM ghaNuM bhinna-aMgrejImAM ene mATe bIjo yogya zabda nathI. ene badale huM saMskRta zabda-"brahma'ne prayoga karIza. A badhA AvirbhAvAnuM kAraNa te ja che. te nitya che, nityazuddha, nityabuddha, sarvazaktimAna, sarvajJa, paramakRpALu, sarvavyApI, nirAkAra, akhaMDa che. te A vizvane sarje che." saMskRtinA AdikALamAM agni, vAyu, varasAda jevA prakRtinAM prabaLa tone ja manuSya Izvara mAnate. prakRtinAM ajeya svarUpano vicAra karatAM te vismaya pAmato haze. tenAM ghaNAM svarUponI kalpanA karI temane te pUjAne pAtra gaNato haze ane vividha prakAranAM naivedya dharI, temaja pazuyajJa karI, te temane prasanna karavA icchatA haze. prAcIna yahUdI dharma yahovAhane vizvanI aSTA mAne che ane Adama temaja Ivane prathama mAnavo gaNe che. Ano ullekha karatAM iMglaMDanA bhUtapUrva rAjakavi raoNbarTa brijIse lakhyuM che : "mArA pitAnA vizenI mArI potAnI vicAraNA pratye mane vismaya uparyuM. mArI vicAraNA pramANe mANasa prabhunI kalpanAmAM sarjAyo hato. mane hajI evuM samajAyuM na hatuM ke manuSyanI kalpanAmAM prabhu sarjAyA che. mane e Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paNa samajAyuM na hatuM ke A baMne satyo eka che-A koI vANInuM chaLa ke upahAsa nathI paNa gaMbhIra satya che kAraNa ke manuSyanI buddhi AgaLa vadhe tema tema Izvara viSenA tenA vicAro paNa AgaLa vadhe che, vadhu vizALa ane vadhu yogya bane che. chevaTe buddhi, Avega, premanuM tarkayukta samAdhAna karI pRthvI para khristanI zAMti utAre che. (paramezvara AvuM ja Apa.)." jagatanA judA judA dharmonA Izvara vizenA vicAro tapAsIe to ApaNane jarUra jANavA maLaze ke purANo ane paurANika kathAomAM IzvaranAM je svarUpanI dhAraNA che, te svarUpa aneka che. A dhAraNA pramANe bhakatanI pUjA ke naivedyathI tuSTa thAya, to bhagavAna temanAM aniSTone TALe che. hiMduomAM brahmA, viSNu ane mahezanI tripuTIne vicAra pracalita che. viSNu ke mahezanA bhakato potAnA devane ja pUjAne pAtra gaNI bIjA devane gauNa gaNe che. viSNunA daza avatAronI, teo nirbaLanI rakSA kare che tenI ane duSTonA sakaMjAmAMthI bhakatone bacAvI le che tevI ghaNI vArtAo ApaNe tyAM che. sarasvatI, lakSmI ane pArvatI devIo che. ziva vize paNa aneka purANakathAo che. indra, yama, varuNa, kubera vagere jarA utaratI kakSAnA devo che. vizvanA pAlana ke rakSaNamAM temanAM kAryo ullekha karavo atyAre jarUrI nathI. vizvanI sRSTi koI deva ke devee karI evuM jaina dharma mAnato nathI. vizva nitya ane asuSTa che. enAM judAM judAM svarUpa hoI zake ane te svarUpa tathA lakSaNonAM saMdhaTana-vighaTana paNa thaI zake. te cha dravyonuM baneluM che : jIva, pudgala, kALa, AkAza, gati ane sthiratAnA sahAyaka eTale ke dharma ane adharma. vizva A badhAM dravyonuM saMyojana che. jIva caitanya dharAve che jyAre pudagala te dharAvatuM nathI. vaijJAnika siddhAMto sAthe A ghaNuM susaMgata che. jIva rUparahita che ane prakRtithI mukta che. jIvonI saMkhyA anaMta che. jainane Izvara mATene mata evo che ke Izvara zuddha jIva che ane te anaMta dharma, jJAna, AnaMda ane zakita dharAve che. pratyeka jIvamAM A guNo hoya che ja paraMtu darzanAvaraNIya, jJAnAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra prakAranAM karmone kAraNe jIvanA A svAbhAvika guNono kSaya thayo hoya che athavA temanI upara AvaraNa AveluM hoya che. prathama prakAranA karmane kSaya thavAthI pUrNa darzana prApta thAya che jyAre bIjA prakAranAM karmono kSaya thavAthI pUrNa jJAna prApta thAya che. bAkInAM be prakAranAM karmone kSaya thavAthI anaMta AnaMda ane zakita maLe che. A cAra guNo keInA ApavAthI AvatA nathI paraMtu teo jIvanA pitAnA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 svabhAvamAM rahelA che. jaina dArzaniko AvA jIvane ahaMta kahe che jyAre loko tene Izvara, sarvajJa, vItarAga, paramAtmA, jina vagere nAmoe oLakhe che. teNe badhA Avega ane Asakitaone jItI lIdhAM hoya che. saMsAranAM duHkha ane ApattiomAMthI teNe mokSamArga batAvyo hoya che tethI tene Apta athavA tIrthaMkara paNa kahe che. bhUkha, tarasa, bhaya, dveSa, Asakti, mAyA, ciMtA, jarA, javara, mRtyu, zrama, sveda, darpa, du:kha, vismaya, janma, nidrA ane zoka-A aDhAra prakAranI nirbaLatAomAMthI te saMpUrNa rIte mukta hoya che ja. yathArtha rIte ahaMtA deharahita hoya che paNa pracalita mAnyatA pramANe darika deha dharAvatA hoya che ane temane deha sahastra sUrya samAna tejasvI hoya che. anaMta jJAna ane anaMta AnaMdane kAraNe A Izvara atyaMta tejasvI hoya che. tene koI icchA ke kArya hotAM nathI. manuSyonA vyavahAromAM te paDato nathI temaja jagatanI vyavasthAnI javAbadArI tene hetI nathI. koI paNa prakAranI sarjanAtmaka pravRttiomAM te potAno samaya ApatA nathI. Izvarane apUrNa dhyeya, asaMtuSTa vAsanA ke abhilASa hotAM nathI. tethI jagatanI vyavasthAmAM ke tenA sarjanamAM tene kAMI karavAnuM hotuM nathI. asRSTi ane nitya jagatane aSTA, zAsaka ke niyAmaka hoI zake nahIM te dRSTibiMdunI sAthe ahaMta athavA Izvarane khyAla atyaMta susaMgata che. sRSTinuM sarjana karavA mAgatA Izvara mATe icchA jarUrI che ane icchA eTale apUrNatA. A viSaya para e. bI. laThee eka AcAryane tarka A pramANe TAMkyo che : "Izvare jo sRSTinuM sarjana karyuM, to sarjana pahelAM te kyAM hato? jo te AkAzamAM na hato teNe vizvane kyAM mUkayuM? rUpa ane dravyarahita Izvara dravyarUpa vizvane kevI rIte sarjI zake? jo dravyane pahelethI astitva dharAvatuM mAnavAmAM Ave te tene asRSTa kema na mAnavuM? jo aSTA asuSTa hoya te vizvane pitAne jAte ja astitva dharAvatuM kema na mAnavuM? Izvara svataHpUrNa che. jo tema hoya te tene jagatanuM sarjana karavAnI jarUra nathI. jo te svata:pUrNa na hoya te sAmAnya kaMbhAranI jema potAnA kAryamAM te asamartha thaze, kAraNa ke pUrvadhAraNA pramANe pUrNa jIva ja tenuM sarjana karI zake. jo Izvare potAnI lIlAthI jagatanuM sarjana karyuM hoya, to Izvara bAliza kahevAze. Izvara ja kRpALu hoya ane pitAnI kRpAthI teNe vizvanuM sarjana karyuM hoya, to sukhanI sAthosAtha teNe duHkhane kema utpana karyuM?" Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 TUMkamAM, jagata eka caitanyamaya, jJAnamaya Izvara vaDe sarjAyuM evI taiyAyikonI mAnyatA jainone svIkArya nathI. Izvara sarvavyApI che evuM te svIkAratA nathI kAraNa ke jo te sarvatra hoya to te badhI vastune potAnAmAM samAvI leze, ane tenI bahAra kAMI raheze nahIM. vizvane samajAvavA mATe te Izvarane jarUrI gaNatA nathI. pratyeka jIva divya che ane pUrNatva prApta karI zake evA hoya che. jaina darzanamAM IzvaranA vicAra eTale manuSyanI divyatA, sthira darzana, yathArtha grahaNa, pUrNajJAna ane vizuddha cAritryathI A divyatA prApta karI zakAya che. manuSya saMpUrNa rIte svataMtra che; tenAM karma ane karmaphaLanI vacce koInI daramyAnagIrI cAlI zakatI nathI. A prakAranuM darzana nirbaLa manane svIkArya hotuM nathI. strI ke puruSo du:khamAM AvI paDe tyAre evI koI divya zakitanI madada mAMge che je temane muzkelImAM sahAya kare ane temanAM du:khAne haLavAM kare. teo kRpA ane anugrahanI yAcanA kare che paNa teo bhUlI jAya che ke te pote ja peAtAnAM bhAgyavidhAtA hAya che ane temanAM sukha ke duHkha temaNe pAte ja sarjelAM che. kadAca AvAM mANasAnAM AzvAsana mATe ja pAchaLathI yakSa ane yakSiNInA paMtha nIkaLyo haze. hIrAlAla jainanA mata pramANe jainAe potAnAM maMdiromAM yakSa, nAga ane bIjAM devadevIne tIrthaMkaronAM rakSaka tarIke sthAna ApyuM kAraNa ke teo temane mATe maMdiro bAMdhatA anAryanI bhAvanAnuM sanmAna karavA mAMgatA hatA. eka vakhata bhAratamAM yakSa saMpradAya pracalita thayA pachI yakSI ane bIjAM svarUponA saMpradAya paNa phelAyo. teo kuladevatA hatAM. lAkoe jaina jIvanasaraNI grahaNa karI pachI teo potAnI sAthe A kuladevatAnA vicAra paNa lAvyA. jaina AcAryoe jaina devAmAM temane gauNa sthAna ApyuM ane kriyAkAMDAmAM paNa temane sthAna maLyuM. jaina purANAmAM yakSa ane yakSiNIonA ullekha Ave che. dharaNendra ane padmAvatIne tIrthaMkara pArzvanAthanI sAthe sAMkaLavAmAM AvyAM che. tIrtha karonuM dhyAnabhaMga karavA krUra humalA karatA duzmanothI temaNe rakSaNa karyuM evuM kahevAya che. icchA pUrNa thAya tA koI vastu dharAvavAnI mAnatA rAkhIne temanI pUjA karavAmAM Ave che, tAntrika tema ja mAntrika karmakAMDathI jaina dharma anabhijJa che. paNa icchA pUrNa kare evAM devadevIothI bharelA hiMdudharmanI asaramAMthI srIpuruSone dUra rAkhavA AvAM devadevIonI pUjA vicAravAmAM AvI haze. TI. jI. kalaghATagI kahe che : " tAntrika vidhio sAthenA javAlAmAlinInA paMtha A jAtanI pUjAnA bIjo eka prakAra gaNI zakAya. A saMpradAyanA pravartaka, ponnUranA hemAcArya hAI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake. te vakhatanI pracalita mAnyatA pramANe maMtravidyA paranuM prabhutva uccapadanuM lakSaNa gaNAtuM. jaina AcAryonA dAvA hatA ke teo prakhara mantravAdIo hatA. jaina dharmane hiMdu saMpradAyonI spardhA karavAnI hatI. pracalita pUjAvidhinA saMparkamAM rahIne, sAmAnya mANasAne jaina dharma pratye AkarSita karavA A jAtanI pUjA dAkhala karavAmAM AvI haze.' 51 jaina tattvavidyA pramANe astitvanI cAra dazAmAMnI eka dazA devagati che. A gatimAM peAtAnAM satkarmone kAraNe bhavanavAsI, vyaMtaravAsI, jyotiSTha ke kalpavAsI banIne devati pAmyAthI jIva svargamAM vasI zake. A devAne janma ane punarjanma levA paDe che. teo bIjA jIvAne varadAna ApI zakatA nathI. manuSya karatAM te eka uccatara kakSAnA hoya che paNa janma mRtyunA cakramAMthI saMpUrNa meAkSa meLavavA mATe temaNe manuSya tarIke janma levA paDe che. temanA nivAsa svargalAkamAM nizcita thayA hoya che. tyAM puNyanA kSaya thAya tyAM sudhI temaNe puNyanAM phaLa bhAgavavAnAM hoya che. temanA jIvanakALa athavA padane AdhAre temanAmAM darajjA hoya che. jainadharma manuSyanI divyatAmAM mAne che. Izvaratva eTale pratyeka jIvamAM rahelI vizuddhi ane pUrNatvanI prApti. tIrthaMkaroe sarvajJatva ane pUrNatva prApta karyuM hoya che. pUjA viSenA vicAro jainA tIrthaMkarone zA mATe pUje che? teo tIrthaMkarone pUje che kAraNa ke tIrtha karo pUrNatva ane sarvajJatva pAmIne mukata jIvA banyA hoya che. tIrthaMkaro martya hatA. temaNe vadhAre ucca sthitinI AkAMkSA rAkhI nathI hotI paNa aMtadRSTi keLavI hoya che. temaNe jaina dharma ane saMskRtinA prakAza phelAvyA che. temaNe jIvananAM zAzvata satyAnA upadeza Apyo, te satyone anusaryA ane saMsAranAM vighne pAra karavAmAM lAkho lokone sahAya karI. temaNe peAtAnA jIvanI divyatAnA sAkSAtkAra karyo hAya che. tIrthaMkaronI pUjAmAM AtmasAkSAtkAranA paMthe javAnA dhyeyanA upadezanI pUjA che. jaine varadAna mAMgatA nathI kAraNa ke tIrthaMkara varadAna ApI zake nahIM. divyakRpA jevuM kAMI hotuM nathI. pAtAnA jIvane unnata karIne divyatA keLavavAnI hoya che. sattAnA sidhdhAMtAne sUtrAtmaka rIte raju karatA peAtAnA dharmagraMtha tattvArthasUtramAM umAsvAmIe prAraMbhanA zleAkamAM ja pUjAnA hetu viSe lakhyuM che: Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArgasya netAraM bhettAraM karmabhabhRtAm / jJAtAraM vizvatattvAnAM vande tadguNalabdhaye // "mokSamArga tarapha laI janArA, karmarUpI parvatane bhAMganArA samasta tattvanA jANakAra evA bhagavAnane huM namuM chuM jethI temanA guNa prApta thaI zake." ahIM pUjAno hetu kRpA mAMgavAno nathI, paNa evI mAnasika sthiti keLavavAno che jethI potAnAmAM bhagavAnanA samasta guNo keLavAya. bhakta eka ziSyanI avasthAmAM che ane mokSa mATe navo prakAza ane mArgadarzana mAMge che. pUjyapAde potAnA graMthamAM upalA lokonuM pratipAdana karatAM udAharaNa ApyuM che : "koI DAhyo mANasa potAne mATe zreSTha vastunI prApti karavA icche che, te mumukSu che. bhavya jIvonA manane zAMti ApavA mATe samartha, ekAMtasthita, prasanna sAdhunI pAse te jAya che. sAdhuonA samUhanI vacce sAkSAt mokSamArga jevA, bolyA vagara, svarUpamAtrathI mArga darzAvatA AcAryane te jue che. tarka ane dharmagraMthomAM pravINa, zreSTha puruSonA sanmAnane pAtra, badhA jIvone kalyANamaya evo upadeza ApavAnuM jenuM mukhyakArya che ane koSTha puruSonA sanmAnane je pAtra che evA nirvikAra, mahAna saMta pAse jaIne praNAmapUrvaka ziSya pUche che: "prabhu, jIva mATe zuM hitakAraka che?" saMta kahe che: "mekSa". vaLI te saMtane pUche che : "mokSanuM svarUpa kevuM che ane tene meLavavAno mArga kayo che?" saMta javAba Ape che: "karmadravya ane dehanI badhI azuddhio dUra thatAM jIvanI eka atyaMta judI sthitinI prApti te mokSa. duHkha ane yAtanAothI mukta evA jIvanA jJAna ane AnaMda jevA suSupta guNathI te viziSTa che." tIrthako temaja dharmagraMthanA AdezanuM smaraNa karIne mArgadarzana meLavavuM e pUjAne hetu che. mana ane vicAra vizuddha hoya to ja A zakaya bane che. pUjA eTale jIvanA sAcA svarUpanuM jJAna. dareka dharmamAM dainika prArthanAne Adeza che. prArthanAne marma bhakatanA mAnasika abhigamane sucaka che. AkhI prArthanA A pramANe che: OM Namo arihantANaM, Namo siddhANaM, Namo AyariyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savvasAhUNaM / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "ahaMtane namaskAra, siddhone namaskAra, AcAryone namaskAra, upAdhyAyane namaskAra, jagatanA sarva sAdhuone namaskAra." A maMtrane "pAMcaNamokAramaMtra' kahe che kAraNa ke temAM ApaNA bhakitabhAvabharyA praNipAtane pAtra evA pAMca sarvakoSTha che, eTale ke pAMca parameSThIonI prArthanA che. A praNAma keTalAM vyApaka che te joI zakAze. AmAM kazuM koI amuka saMpradAya pUratuM maryAdita nathI. koI paNa viziSTa deva ke AcArya karatAM AmAM saguNa ane puNya para vadhu dhyAna apAyuM che. saMgraha nAmanA pitAnA pustakanA 50-54 zlokomAM nemicandra A pratyeka parameSThI kayA sadguNo ane AdarzonA pratinidhirUpa che te samajAvyuM che. Izvara viSenA vicAranuM nirUpaNa karatAM ahaMtanA guNonuM nirUpaNa paNa meM karyuM che. te eka zubha dehamAM rahela vizuddha jIva che, anaMta dharma, AnaMda, jJAna, ane zakita dharAve che ane tenAM cAra prakAranAM karmono kSaya thayo hoya che. kharuM jotAM ahaMta deharahita hoya che paNa pracalita vicAra pramANe te tejasvI deha dharAvatA hovAnuM kahevAya che. siddhanuM dhyAna eTale ATha prakAranAM karmathI prApta thatA deha vinAnA jIvanuM dhyAna; te loka ane alokano dRSTA temaja jJAtA che ane vizvanA sarvocca sthaLa para vase che. siddho deharahita hoya che tethI indriyagrAhya hatA nathI. temane chAyAmaya AkAra mAnavAkRti jevo hoya che. lokAkAzanA je zikhara para te vase che, tene siddhazilA kahe che. jaina dharma pramANe lokAkAza ke alakAkAzanI bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanI pratyeka vastunuM siddhane jJAna hoya che. keTalIka camatkArika zakita dharAvatA sAmAnya sAdhuo karatAM siddho sAva judA prakAranA hoya che. prArthanAmAM je AcAryane namaskAra karyA che te AcArya pAMca prakAranA AcAronuM pAlana kare che. A pAMca AcAle che. darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra. dehathI bhinna hovAne kAraNe parama caitanyamaya jIva ja dhyAna dharavA pAtra che evI zraddhA keLavavI te darzanAcAra, jIva vizuddha ane pUrNa che ane rAga, dveSa, bhramathI taddana alipta che evAM jJAnano vikAsa karavo te jJAnAcAra. sarva prakAranI Asakita ane bIjAM bAdhaka tothI mukata rahIne, mana, jIvanA svarUpa para prazAMta sthira ciMtana karI zake Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI vartaNUka ghaDavI tene cAritrAcAra kahe che. jIva potAnuM sAcuM svarUpa prApta karI zake te mATe vividha prakAranI tapasyA ane AkarAM vrata pALavA te tapAcAra. pitAmAM ja aMhita, suSupta baLane evI rIte vikasAvavuM jethI AtmasAkSAtkAramAM jIvane koI prakAranuM vidana na rahe. Ane vIryAcAra kahe che. je AcArya A guNono upadeza Ape che ane svayaM A guNo pramANe AcaraNa kare che te sanmAna ane Adarane pAtra che. ratnatraya dharAvatA ane dharmasiddhAMtanA upadezamAM niraMtara magna rahetA gurune AcArya kahe che. potAnA upadeza dvArA dharmanA AcAra ane anusaraNa mATe lokone preraNA ApatA hovAthI upAdhyAyane sanmAnapAtra ucca sthAna ApavAmAM AvyuM che. vicAra ane AcAranI zuddhi sAthe pUrNa darzana ane jJAna sahita mokSamArge janArane sAdhu kahe che. te tapasyA kare che ane mokSaprAptine anurUpa kAryomAM rata rahe che. A pAMca parameSThIone roja vaMdana karI mAna ApavAnuM hoya che. teo evA guNo dharAve che, jenA para dhyAna kendrita karavAthI mAnasika zAMti maLe che, sadAcAranuM ghaDatara thAya che ane jIvanA sAcA svarUpanuM sAcuM jJAna maLe che. dhyAnanI pahelI dazAmAM AcaraNanI sthiratA prApta karavAnI hoya che jayAre bIjI dazAmAM jIvanA sAcA svarUpanA citanamAM ekAgratA Ave che. sAMsArika parigrahanI tRSNA ke AsakitamAMthI mana mukata thAya che. bhrama, dveSa, krodha, dhikkAra, mAna, ane lAbha jevI durbaLatA dUra thAya che ane mana pUrNa samatvane prApta kare che. dhyAnanI taiyArInI A prAthamika dazA che. te pachI bAhya padArtho paratvenAM mana, vANI ane karmanA vyApAro para pUrNa saMyama meLavI badhI zaktione aMtarmukha karIne jIvanA svarUpanuM dhyAna dharavAnuM hoya che. jene dhyAna dharavAnI icchA hoya teNe dharmagraMthanAM jJAna, vividha prakAranAM vratonAM pAlana ane tapazcaryA dvArA pUrvataiyArI karavAnI hoya che. jaina dharmanI pUjA tema ja prArthanAnuM A sAcuM svarUpa che. pAMca parameSThIonA guNone dharmagraMthane niyamita abhyAsa vagara jANavA azakaya che. dharmagraMthonuM jJAna ApaNI dhArmika zraddhAne baLa Ape che ane jIvamAM rahelI AMtarika suSupta zaktionuM bhAna karAve che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina prArthanA ane pUjAnAM viziSTa lakSaNAne je. ela. jainIe TUMkamAM noMdhyAM che. cAra muddAo noMdhavA jevA che : (1) jaina dharmanuM kaThora valaNa. pUjA ane sanmAnane pAtra sarva jIvonI pUjA tema ja prArthanA karavAnI che -- pachI te jIva game te sthaLa ke game te samayanA hoya. A pUjA saMpUrNa rIte avaiyaktika hoya che. (2) koI paNa viziSTa vyaktinI nahIM paNa guNasamUhanI prArthanA karavAnI hAya che. (3) jainaM sAkSAt dhyeya arhata che. teNe jagatanA tyAga karyo hoya che. satyanuM anveSaNa karavA icchatI vyakti, AyAsa karyA vagara tenI prApti karI zakatI nathI. (4) jaina maMtra 'OM' pAMca dhvanionA banelA che. a, a, A, u, ane ma. A pAMce dhvanio anukrame arhat, azarIra eTale ke deharahita siddho, AcArya, upAdhyAya ane muni -- nA pratikarUpa che. 11 prArthanA ane pUjAnA mAdhyama dvArA ApaNe ApaNA dhyeya mATe sanmAna ane prema vyakta karIe chIe, eTaluM ja nahIM paNa A prArthanA ane pUjA AtmasAkSAtkAramAM manane parama AnaMdamaya, utsAhapUrNa sthiti para lAve che. aMtamAM eTaluM umeravuM joIe ke Izvara mATenA Adarzamaya vicAra chatAM jaina saMtA ane kavioe potAnA anuyAyIone bIjA dharma pratye sahiSNu banatAM zIkhavyuM che. temanA anekAntavAdanA siddhAMte kadAca temane vizvabaMdhutvanA dRSTikoNa Apyo. A kAraNe ja teo bIjAnuM dRSTibiMdu samajI zakatA haze. ahIM eka jaina saMtanA zloka TAMkayA che jenA sAra evA che ke tame kayA nAme Izvarane bAlAvaze! te agatyanuM nathI, kAraNa ke badhA ja dharmamAM Izvara vizuddhi, karuNA ane divyatAnA guNa dharAvatA hoya che. viSNurvA tripurAntako bhavatu vA brahmA surendro'thavA bhAnurvA zazalAJchano'tha bhagavAnbuddho'pi siddho'thavA / rAgadveSaviSAtidoSa rahitaH sattvAnukampodyataH yaH sarvaiH saha saMskRto guNagaNaistasmai namaH sarvadA || 55 "rAga, dveSa jevA manuSyanA manane viSanI jema AvarI letA doSothI je mukta che, je karuNApUrNa che ane sarva guNAthI saMpUrNa che te viSNu, ziva, brahmA, indra, sUrya, candra, ke buddha game te hA tene mArAM praNAma che." je. ela. jainI potAnA pustakamAM Izvara viSenA vicAronA saMkSepa sAdA paNa jussAdAra zabdomAM kare che. temanA eka phakaro atre TAMkavAnI rajA lauM chuM. bIjA koI paNa saMpradAya karatAM jaina dharma manuSyane saMpUrNa dhArmika "" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtratA Ape che. ApaNe karelAM karma ane tenAM phaLa vacce koI AvI zakatuM nathI. eka vakhata AraMbha thatAM, karma ApaNA para prabhutva jamAvI bese che. ane phaLyA vagara rahetAM nathI. manuSya ghaNe svataMtra che paNa tenAM kartavyo paNa eTalAM ja che. te phAve tema rahI zake che paNa tenAM karma aTaLa che ane te karmonAM pariNAmamAMthI chaTakI zake nahIM. A siddhAMta jaina dharmane khristI, IslAma ane hiMdu dharma jevA dharmothI judo pADe che. koI Izvara, koI payagaMbara ke Izvarano koI pratinidhi ke prItipAtra manuSyajIvanamAM daramyAnagIrI karI zake nahIM. ekamAtra manuSya ja potAnAM tamAma karmo mATe javAbadAra che. aMtamAM, sarjaka ke saMrakSakarUpe IzvaranA astitvamAM jaina dharma mAnato nathI. pUrNatva pAmelo jIva ja paramezvara che. anaMta caitanya, jJAna, zakti ane AnaMda, je saMpUrNatAnAM lakSaNo che te pratyeka jIvamAM suSuptarUpe rahelAM ja che. bhautika jagatamAM A lakSaNo karmanA AvaraNathI DhaMkAelAM che. pUrNatAnA AdarzarUpa tIrthakaree mokSamArga batAvyo che. samyak darzana, samyak jJAna ane samyaka cAritrane je anusare che te potAnAM suSupta baLane sAkSAtkAra karI divyatA meLavI zake che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 vizva vizvanAM janma ke utpatti aMge aneka ciMtana thayAM che. vizvanI utpatti kevI rIte thaI? vizva konA AdhAre raheluM che? koIka RSie kahayuM ke vizva zeSanAganI pheNa para raheluM che. sarjanakArya viSe hiMdu dharmamAM ghaNI dhAraNA che. sAMkhya darzana evuM mAne che ke bhraSTAe prakRtine upayoga karyo. sRSTino pratyeka padArtha, pachI te jaDa hoya ke cetana, paramezvaramAMthI ja utpanna thayo, evI vedAntadarzananI mAnyatA che. A darzana pramANe sRSTino hetu brahmanI lIlA che. sRSTine samajAvavA mATe hindu dharma tripuTIne vicAra prastuta karyo-sRSTinA sarjaka brahmA, pAlaka viSNu ane saMhAraka ziva che. DaoN. esa. rAdhAkRSNana kahe che ke "upaniSadonA mata pramANe sRSTino hetu evA jIvo utpanna karavAno che jemanAM mana ane vijJAna AnaMda tarapha laI jAya" sRSTinI utpatti ke aMta aMgenA ciMtanane buddha mahattva nathI ApyuM. temaNe vizvane kSaNika ane satata parivartanazIla mAnyuM che. koI paNa padArtha zAzvata nathI. padArthane zAzvata gaNavo te ajJAna che. tattvavidyAnA ciMtanane temaNe nirarthaka gayAM. buddha satyanuM anveSaNa karavA mATe ziSyone tarka para AdhAra rAkhavA kahyuM ane zabdapramANano svIkAra na karavA kahyuM. khristIo evuM mAne che ke vizva Izvare saryuM. temanI saraLa prArthanAmAM A mata sArI rIte vyakta thayo che : "he prabhu! svarga, pRthvI, sAgara ane temAM je kAMI che te te racyuM." khristanA mata pramANe Izvara svarga ane pRthvIne svAmI che." "zubha ke azubha para te sUryane prakAza Apate rAkhe che ane nyAyI ke anyAyI badhA para varasAda varasAve che." A ja devI pitA "pakSIone khavaDAve che ane khetarone ghAsanAM vastro paherAve che." saMta paoNla kahe che, "ene kAraNe ja ApaNe jIvIe chIe, harIe pharIe chIe ane ene AdhAre ja ApaNuM astitva che." eTale khristI mata pramANe vizva ke temAM je kAMI hoya te badhAne sarjaka Izvara che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kurAnamAM vizvanI sRSTi aMgenI muslima mAnyatA GenesisnI vAta para AdhArita che. Izvara athavA allAe be divasamAM pRthvI banAvI ane tenA para UMcA pahADo mUkyA. teNe AziSa ApI ane cAra divasamAM saune icchA pramANe bhejana ApyuM. svarganI sRSTi teNe be divasamAM pUrI karI. jaina vizvavidyA vizvane cha dravyonuM baneluM mAne che. vizva satya che ane jIva temaja ajIvanuM baneluM che. vizva gatizIla che. te sthira nathI. te satata parivartanazIla che ane vikAra ke kSaya anubhave che. A vicAranA mULamAM rahelA siddhAMta sAcA ane vaijJAnika che. nyUTananA samayathI bhautikazAstranA siddhAMta badalAyA kare che. A kSetramAM eTalAM badhAM noMdhapAtra parivartano thayAM che ke sAmAnya vicAraka sApekSavAdanA siddhAMtanI guMcavaNathI ja muMjhAI jAya. sApekSavAde daLa, kALa ane AkAza aMgenA mULa vicAromAM krAMti ANI. vizvanAM rahasyo pAmavA mATe teNe eka navI daSTi ApI che. jena AcAryoe dravyanA jIva ane ajIva athavA jaDa ane cetana evA be moTA bhAga pADyA che. ajIvanA temaNe pAMca vibhAgo pADyA : pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. jIva satya che ane tenuM mukhya lakSaNa caitanya che. tene rUpa nathI. te upayogano guNa dharAve che. upayogano guNa jJAna ane darzanano banelo che. jIva badhAM kAryone kartA che. te deha jeTaluM parimANa dharAve che. nAnA ke moTAM sau koInA dehanuM parimANa karmanA pariNAmarUpa hoya che. mAtAnA garbhamAM jIva atyaMta sUkSma parimANamAM hoya che. temAMthI bahAra Ave tyAre te moTuM parimANa dhAraNa kare che ane pArthiva jIvana pUruM thatAM te saMkucita thAya che ane navAM bIja rUpe punarjIvita thAya che. A parathI nakkI thAya che ke jIvanuM parimANa nizcita hoI na zake. Adhunika vijJAna jIvanane jIvadravya ke jIvita koSa sAthe ekarUpa mAne che. bAhyabaLanI asarathI jIvadravya saMkucita thavAne guNa dharAve che te jANItuM che. karmadravyane kAraNe jIva sukha, du:kha, jIvana ane mRtyu anubhave che. pudgala zabda jaina darzanane viziSTa zabda che. tene artha che dravya ane zakita. pudgalane AkAra ane rUpa hoya che ane te sparza, svAda, dANa ane varNanA guNo dharAve che pudgalanA vikAro hoya che ane A vikAro che dhvani, saMyojana, sUkSmatA, sthULatA, AkRti, vibhAjana, aMdhakAra, mUrtatva, prakAza ane uSNatA. pudgala zabda vyApaka che ane temAM dareka prakAranAM dravyono samAveza Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che: ghana, pravAhI, vAyu, kAryazakti ane sUkSma karmadravya vagereno samAveza pudgalamAM thAya che. AInsTAIne puravAra karyuM che ke kAryazakti daLa dharAve che paNa AkAra dharAvatI nathI. jaina ciMtakoe kAryazaktine dravya gaNIne tenA skaMdha, aNu, paramANu evA vibhAgA pADayA che je anukrame aNu (molecule), paramANu (atom) ane vighudaNu (electron) jevA che. vidudANu ane dhanANunA saMyojanathI vividha prakAranAM dravyo thAya che. aNuonI snigdhatA ane kSatAnAM judAM judAM pramANAne kAraNe AvuM thAya che. 59 vizva anaMta jIvAthI bhareluM che. A jIvA kayAM to saMsArI hAya che athavA mukta hoya che. saMsArI jIvAmAM jagatanAM badhAM ja prANIo AvI jAya che. te sUkSma karmadravyathI yukta hoya che. indriyonI saMkhyA anusAra prANIonA vibhAga pADayA che. sparza, svAda, dhrANa, darzana ane zravaNanI pAMca indriyo che. mAtra sparzendriya dharAvatAM prANIomAM vanaspati hoya che. be ke traNa indriyo dharAvatA jIvAnAM udAharaNarUpe kRmi, kIDA, mAkhI vagere che. karoDarajju dharAvatAM prANIo pAMca indriyo dharAvatAM hoya che. temanAM samanaska (manasahita) ane amanaska (manarahita ) evA bhAga pADavAmAM AvyA che. samanaska prANIo buddhiyukta che jyAre mana vinAnA tiryaMcA buddhirahita hAya che. buddhiyukta prANIomAM manuSyo, nArakI ane devA evA prakAro paDe che. te uparAMta pRthvI, jaLa, vAyu ane agni--A cAra tattvothI anuprANita thaelA jIvA paNa hoya che, eTale ke temanA deha pRthvI, jaLa, vAyu ke agninA aNuthI banelA hoya che. A badhAM tattvothI yukata jIvA sUkSma ke sthULa hAya che. sUkSma jIvA adRzya hoya che. vanaspativargamAM paNa sUkSma prakAro hoya che. sUkSma vanaspatine niAda kahevAmAM Ave che. teo aneka jIvonA banelA eka nAnA gucchanA banelA hoya che. temanI zvasanakriyA ane poSaNakriyA eka sAthe thatI hoya che ane te tIvra du:kha anubhavatA hoya che. aneka nigAdathI eka geAlikA bane che ane temanAthI vizvanA avakAza, bhUkAthI bharelI peTInI jema bharelA hoya che. nigeAda, nirvANaprApta jIvAthI udbhavelA avakAzane jIvAthI bharI de che. anAdikALathI vartamAnakALa sudhI je jIvA nirvANa pAmyA, temane kAraNe utpanna thaelI zUnyatAne bharI devA eka nigodanA atyaMta sUkSma bhAga pUrA che. A parathI puravAra thAya che ke saMsAra jIvAthI zUnya kadI nahIM thAya. AvA jIvonI saMkhyA anaMta hovAthI, anaMta jIvAmukta thAya topaNa jIvonA bhaMDAra akSaya rahevAnA che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 atre e kahevuM joIe ke mukta jIvA karyuM che evA jIvA, sRSTinI Toca upara, upara eTale ke jemaNe pUrNatva prApta atyaMta zuddha dazAmAM vase che. dharma evuM dravya che ke je jaMgama pudgala ane jIvane gatimAM sahAya Ape che. ahIM hAlatI mAchalInI gatimAM sahAya karatAM jaLanuM udAharaNa ApI zakAya. adharma sthira jIvA ane pudgalane sthitimAM sahAyaka thAya che. ahIM musApharane thAbhavAmAM sahAya karatI (vRkSanI) chAyAnuM udAharaNa ApI zakAya. te sthitinuM mAdhyama che. A baMne amUrta, a-paramANurUpa ane satata mAdhyama che temaja samasta leAkAkAzamAM vyApta che. jo ke vyavahAranI saraLatA khAtara tene pradeza ( Space-points--AkAzanA atyaMta nAnA bhAga )nA banelA mAnavAmAM Ave che. teo 'sat'nA guNA dharAve che, eTale ke teo parivartanazIla che-parivartananuM cakra anubhave che. navAM rUpo adazya thatAM jAya che, jUnAM rUpA dekhAtAM jAya che. ane cakra pUruM thatAM mULarUpa pAchuM Ave che. "dharma ane adharma AkAza mAraphata vizvanA cheDA sudhI vyApelAM che. svarUpe teo atyaMta abhautika ane baMdhAraNamAM a-paramANurUpa ane a-pRthak che. temanAmAM pudgalanA dharma hotA nathI temaja teo AkAza-pradezanAM paNa banelAM nathI. dharma ane adharmanA siddhAMtA atyaMta saraLa che. te AkAzIya che chatAM AkAzIya nathI. teo amUrta ane arUpa hoya che. teo haLavAM nathI tema bhAre paNa nathI. teo indriyagrAhya nathI. temanA kArya dvArA ja te anumeya che. jaina dharmanI viziSTatArUpa A baMne dravyo--dharma ane adharma--nAM AvAM lakSaNA che. dharma ane adharma kriyAzIla paribaLA nathI paraMtu niSkriya mAdhyame che. jI. Ara. jainanuM mAnavuM che ke gatinA mAdhyamanuM Adhunika sAmya 'thara' che. Ajadina sudhI Ithara koyaDArUpa rahyuM che. temanA mata pramANe sthiratAnA mAdhyamanuM vaijJAnika sAmya evuM 'kSetra' che, jenI mAraphata vizvanI ekatA jALavI rAkhanArAM baLA kArya kare che. A mAdhyama vagara jIva ane aNuonI sAmaMjasyabharI vyavasthA raheze nahIM. sarvatra avyavasthA pravartaze ane vizvanuM astitva ja zakaya nahIM bane. kSetra itharanA jevuM che kAraNa ke te paNa abhautika, adRzya, a-paramANurUpa, satata ane niSkriya mAdhyama che paNa tenuM kArya sAva virodhI che. vizvanA pratyeka bhAgamAM A baMne mAdhyamA ekabIjAne bhede che paNa ekabIjAnAM kAryamAM daramyAnagIrI karatAM nathI. teo aMte kahe che: " vizvanI utkrAMtinA sidhdhAMto ghaDavAmAM badhAM bhAratIya darzanAe ghaNA zrama uThAvyo che paNa gati ane Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiratAnA mahatvanA sidhdhAMte viSe jeno sivAya bIjA koIe vicAra karyo nathI te khAsa noMdhavuM joIe. A baMne sivAya sthira vizvanI racanA azakya ane apUrNa che." jene Izvarane jagatanA sarjaka mAnatA nathI. AnI sAthe susaMgata rahIne temaNe potAne vizvane vicAra ghaDayo che. jaina ciMtakonA mata pramANe AkAza zuddha avakAza hoI zake ane te bIjA padArthone avakAza Ape che. tene rUpa nathI ane vizvanA badhA padArtho temAM rahe che. te nitya ane vyApaka che. te sUkSma dravya che ane bIjAM dravyone bAdhaka nathI. AkAzanA be prakAro che. lokAkAza ane alakAkAza. jaina tattvavidyA pramANe leka ekale vizva. tenA traNa vibhAgo che: Udhvalaka athavA sauthI uparanuM jagata, madhyaloka athavA vaccenuM jagata ane adhalaka athavA nIcenuM jagata. UrdhvalokamAM devo vase che, madhyalokamAM manuSyo ane bIjAM prANIo vase che. adhaloka eTale naraka jemAM nArakI jIvo vase che. eka upara eka rahelAM A traNa jagatane vIMTaLAI vAyunAM traNa AvaraNo athavA paDaLo che. sauthI aMdaranuM paDa bhejavALuM che, vacaluM ghana che ane bahAranuM viralita che. A traNa paDanAM AvaraNanI aMdara lokAkAza che. te adazya dravya che ane bIjAM dravyone potAnAmAM avakAza ApI rahevA de che ane tene vistAra loka - vizva - jeTalo che. jIva, pudgala, dharma, adharma ane kALa lokAkAzamAM rahelAM che. lokAkAzanI upara anaMta alakAkAza vistareluM che. te zuddha avakAza che. temAM sajIva ke nirjIva koI padArtho hotA nathI. dharma ane adharma, gati ane sthitinA siddhAMta ahIM hotA nathI. te nitya, anaMta, rUparahita ane mAtra sarvajJa vaDe ja grAhya che. chaThuM dravya kALa che. pracalita dRSTikoNa anusAra kALa bIjAM dravyomAM pheraphAra kare che ane dravyomAMnA pheraphAra uparathI tene jANI zakAya che. kALa pote parivartananuM kAraNa nathI paNa pote vastuonA pheraphAramAM ADakatarI sahAya kare che. pracalita mAnyatA pramANe kALa varSo, mahinAo, divase, kalAka, miniTo vagerene bane che. tene kAraNe ApaNe vastune navI ke jAnI kahIe chIe, te vastumAM dekhAtA pheraphArane kAraNe ApaNe tene navI ke jUnI gaNIe chIe. kALa nitya ane anaMta che. te rUparahita che. vastue anubhavelAM parivartana uparathI samayanuM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 anumAna karI zakAya. udAharaNa tarIke, kAcA cokhAne vAsaNamAM te baphAya tyAM sudhI mUkIe, te temAM thayelAM parivartana parathI kALa jANI zakAya. vizva kALanAM sUkSma paramANuothI bhareluM che. A paramANue adazya, agaNita, niSkriya ane rUparahita che. A paramANuo chuTAM rahe che. cha dravyomAMthI, kALa sivAyanA pratyekane astikAya kahe che. ati eTale hevuM ane kAya eTale zarIra. eTale ke AmAMnA pratyekane ghaNA pradeza hoya che. pradeza eTale dravyanAM eka avibhAjya paramANu vaDe rokAto AkAzano eka bhAga. lokAkAzanA pratyeka pradezamAM agaNita aNu ke paramANu hoI zake, kAraNa ke AkAzane dharma badhAM dravyone sthAna ApavAno che. kALa potAnI jAte rahe che ane satata rahevAnI kriyAmAM vastune sahAya kare che. mahAna phrenca dArzanika bargasane kahyuM che ke vizvanI utkrAMtimAM kALa eka zakitazALI tattva che. teo evo abhiprAya dharAve che ke kALanAM tattva vagara parivartana ane rUpAMtaro zakya nathI. jaina lekhakone paNa Avo ja mata che. vizvanA astitvanA dRSTikoNathI kALanAM be cakromAM vibhAga karavAmAM AvyA che : (1) utsarpiNI kALa athavA to upara jatuM cakra, jJAna, AyuSya, sukha vagerene vikAsa temaja pragati A kALacakranA dharmo che. (2) avasarpiNI kALa athavA nIce utaratuM cakra. A samayacakra daramyAna jJAna, AyuSya, sukha vageremAM avanati ane hrAsa thAya che. pratyeka samayacakranA cha vibhAgo hoya che. utsarpiNI kALa duHSamaduSamAthI (atyaMta du:khI kALathI) zarU thAya che. te pachI duHSamA (du:khamaya), duHSama-suSamA (sukhamizra du:khamaya), suSamaduHSamA (duHkha mizra sukhamaya), suSamA (sukhamaya) ane suSamasuSamA (sauthI vadhAre sukhamaya) evA ArAo Ave che. avasarpiNI kALamAM kama UlaTo hoya che. tene prAraMbha atyaMta sukhamaya samayathI thAya che ane chevaTe atyaMta duHkhamaya samaya Ave che. A batAve che ke nitya ane avinAzI dravyonI dazAmAM A be samayacakromAM parivartana Ave che. kALanA A vibhAge samasta vizvane lAgu nathI paDatA paraMtu airAvatakSetra ane bhAratanA AryakhaMDane ja lAgu paDe che. * vizva (loka)ne AkAra paga pahoLA rAkhIne, keDe hAtha rAkhI UbhelA puruSa jevo che. bAju parathI joIe te eka aDadhA mRdaMga upara bIja AkhuM mRdaMga goThavyuM hoya, tevuM che. te piluM nathI paNa nakkara che ane trionI viziSTa bhASAmAM, jANe dhvajothI bhareluM hoya, tevuM che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanuM parimANa rajajunI paribhASAmAM ApavAmAM AvyuM che. tene samajAvavuM muzkela che. vizvanI UMcAI cauda rajaju che. taLiyethI pUrva-pazcimanI pahoLAI sAta rajaju che. madhyabhAganI pahoLAI eka rajaju che. uttarottara pahoLuM thatAM te upalA madhyabhAgamAM pAMca rajaju pahoLuM hoya che ane tenI Toca uparanI pahoLAI eka rajaju jeTalI hoya che. tenI uttaradakSiNa jADAI sAta rajaju hoya che. vizvanI Toca upara siddhakSetra AveluM che. tene siddhazilA paNa kahe che ane te mukta jIvonuM nivAsasthAna che. tene AkAra ughADelI chatrI, ghummaTa ke uMdhA pyAlA jevo che. tenA madhyabhAganI pahoLAI ATha yojana che. te svayaM prakAzita che. mukta jIvo temAM zAzvata AnaMdamAM vase che. karmathI mukta thaI, jIva sRSTinA cheDA sudhI uparanI tarapha jAya che. gatino sidhdhAMta pUro thavAthI mukata jIvo haMmezane mATe ahIM sthira thAya che. teo zuddha jIvarUpe, sAcA, nitya, sarvajJa ane sarvazakitamAna IzvaratvamAM vase che. siddhazilA loka ane alokanI vaccenuM sthAna che. lokamAM rahelAM cha dravyo alokamAM hotAM nathI. saMkSepamAM kahetAM, baMdhAraNa ane svabhAva baMnemAM aloka, lokanA abhAvarUpe che. jena khagoLavettAonuM mAnavuM che ke pRthvI sthira che ane sUrya tenI AjubAju ghume che. TaoNlemIne mata paNa Avo ja hato. kaoNpanakase AnAthI virUddha abhiprAya Apyo. enA mata pramANe pRthvI ghUme che ane sUrya sthira che. praoN. AInsTAInanA sApekSavAda pahelAM TaoNlemIne mata azakaya ane bAliza lAgatuM hatuM. have evuM jAhera thayuM che ke sUryanI AsapAsa pRthvInA bhramaNanI vAta, gaNitanI sagavaDa khAtara che. jI. Ara. jaine, hembarga yunivarsiTInA DaoN. zubraganA, 1928nA jAnyuArInI 30mIe dilhI khAte ApelA vyAkhyAnamAMthI A pramANe TAMkayuM che : "vizvanA baMdhAraNanuM jene pUrNa jJAna che teo jaina ciMtananA tarka ane susaMgatinI tArIpha karyA vinA nahIM rahe. supariSkRta vizvavijJAnanA vicAronI sAthosAtha temAM khagoLa ane gaNitanuM paNa UMcuM dhoraNa vyakta thAya che." "bhAratIya khagoLazAstrane itihAsa, "sUrya-prajJapti' vagara adhUro che." pRthvInA sAmAnya AkAra viSe lakhatAM IjhAka esimova noMdhe che : "grIkonA samaya pahelAM badhAMe dhArI lIdhuM hatuM ke pRthvI sapATa che. evuM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAge che paNa kharUM. phakata parvata ane khINanI sapATI aniyamita che. AnAthI bhinna mata dharAvatA koI grIkanuM nAma ApaNI pAse AvyuM nathI, ane tenA ciMtananI koI nedha rahI nathI. sAmAnya buddhine game teTaluM anukULa lAge paNa pRthvIne sapATa mAnI levAthI gaMbhIra dArzanika muzkelI Avaze evuM grIka mAnatA lAge che." vijJAnanI zodhakhoLe ApaNA jJAnamAM ghaNuM parivartana AvyuM che. prakRtine pUrNarUpe ane sAcA svarUpe samajavAmAM manuSya kadI saphaLa thayo nathI. vakhatovakhata navA vAdonuM pratipAdana karavAmAM Ave che. tattvavidyAnA moTA praznane chevaTane ukela kayAre Avaze te koI jANatuM nathI. TUMkamAM, ApaNe joI zakIzuM ke vizva viSene jaina dharmane dRSTikoNa vidheyAtmaka che. te jIvane tema ja ajIvanA prakArarUpe gaNavAmAM AvelA pAMca dravyone satya ane nitya mAne che. pratyeka padArtha, vikAra ane kSayane pAtra hovA chatAM potAnI sattA jALavI rAkhe che. parivartana pAmavA chatAM padArthanI sattA cAlu ja rahe che. umAsvAmIe avismaraNIya zabdomAM darzAvyuM che ke che dravyo 'sat' hovA chatAM, A 'sat', unmAda (janma), vyaya (astitvanI bahAra javuM) ane dhauvya (nityatA)nAM lakSaNo dharAve che. dhrauvya eTale padArthanuM avinAzIpaNuM. yAkobIe pahelAM jaina dharmanA siddhAMtamAM koI pradhAna vicAra na hovAnI TIkA karI, paNa pAchaLathI emaNe potAno mata sudhAryo hate: "jaina darzanane have huM judA svarUpe jotAM zIkhyo chuM. jaina dharma pAse potAnI viziSTa tattvavidyAno AdhAra che ane tene kAraNe brAhmaNa ane bauddha baMne pratispardhI darzanethI teNe alaga, viziSTa pratiSThA prApta karI che." yAkobI jevA prakhara vidrAne pahelAM jaina tattvavidyAnA TIkAkAra hatA chatAM pAchaLathI temaNe jaina citanamAM saMvAdIpaNuM joyuM te parathI ApaNane khAtarI thAya che ke jaina darzana pratye pUrvagraharahita abhigama rAkhavAmAM Ave, te jaina tattvavidyAne yogya rUpe samajI zakAya. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 jIva athavA jIva viSeno siddhAMta tattvavidyAmAM, darzananA judA judA yuga ane avasthAothI manuSya AtmA ane anAtmAnuM nirIkSaNa karato Avyo che. emAMnA game te ekamAM te devatvanuM AropaNa karato Avyo che athavA be vacce samAdhAna zodhate Avyo che. teNe vedAnatIonAM brahma jevAM eka tattvanI kalpanA karI ke bhautikavAdIonI jema padArthanI kalpanA karI, ke sAMkhyanI mAphaka be tattvonI kalpanA karI. jaina dharma sAmAnya buddhine AdhAre A prazno ukela kare che. tenA satyanI pratIti dareka jaNa potAnI jAte karI zake che. - AgaLa ApaNe joyuM te pramANe jaina vicArako jIva ane ajIva evA svataMtra prakAromAM vizvanuM vibhAjana kare che. A baMne dravyo nitya, asuSTa ane saha-astitva dharAvatA che. A vibhAjana tarkayukta, saMpUrNa ane nirvivAda che. dareka dharmano sUra eka ja che : 'tane pitAne jANa.' tethI Atmadarzanane jIvananuM lakSya banAvavA Adeza ApatAM pratyeka darzanane mukhya viSaya che AtmA. koIka tene puruSa paNa kahe che. badhAM ja hiMdu darzane AtmAnuM astitva svIkAre che, paNa darekanI te viSenI dhAraNA bhinna bhinna che. keTalAka (naiyAyiko ane prAbhAkara mImAMsako) mAne che ke AtmA pote saMvedI (consciousness) che paNa jJAna kriyA ane anubhavane AdhAra che. bIjA keTalAka (sAMkhyavAdIo, bhATTa mImAMsako ane vedAMtIo) mAne che ke AtmA pote ja jJAnamaya che. keTalAka tene svabhAvathI pApa temaja du:khathI mukta mAne che. jyAre bIjA mAne che ke te AnaMdamaya ane zuddha che. nIcenA muddAo vize badhA ekamata che: AtmA, deha, mana ke indriyo nathI. deha, mana, ane indriyo bhautika che. AtmA nitya che. te du:kha ane pApathI mukta che paNa dehamAM vasato hovAne kAraNe, tema ja mana ane indriyo sAthenA saMbaMdhane kAraNe te vicAra, kArya, ane anubhUti kare che. janma ane mRtyu sAthe AtmAnuM AveSTana anAdi che, paNa AtmA mokSa pAme tyAre A AveSTanano aMta Ave che. badhA jIvo svabhAve eka sarakhA che paNa karmane kAraNe temanAmAM bhinnatA che. AtmA brahmamaya bane te sarvazreSTha prApti che. eka vAkaya vAraMvAra TAMkavAmAM Ave che: "gvAdritIya'. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahma ane AtmAnAM aikayane siddhAMta vedAMtadarzananAM mULamAM che ane prAcIna upaniSadamAM A bhAva vyakata thayA che. zaMkarAcArye evuM pratipAdana karyuM ke brahma parama satya che. vizvanI racanA vivartane AdhAre thaI che eTale ke sane, te je nathI temAM AbhAsa thAya che ja. brahma, jagatamAM eka mAtra satya che. A aMduta darzana che. sAMkhyadarzana dUtavAdane puraskAra kare che. prakRti ane puruSa evAM be tanuM te pratipAdana kare che. A baMne ekabIjAthI svataMtra ane satya che. puruSa caitanyamaya che ane tenI saMkhyA anaMta che. jagatanA badhA dazya padArtho prakRtimAMthI udbhave che. te uparAMta buddhi, ahaMkAra ane mana jevA sUkSma padArtho paNa temAMthI ja udabhave che. prakRti, satva, rajas ane tamasa nI banelI che. A traNa guNanAM judAM judAM prakAranAM saMyojanone kAraNe jagatamAM parivartana thAya che evuM kahI zakAya. viziSTadUta aMtavAdanuM pratipAdana kare che. tenAM darzana pramANe brahma athavA sat aMta nathI paNa eka mizra prakAranI ekatA che, jemAM ekatA ane bhinnatA baMnenuM saMyojana che. zaMkara kevalAddatamAM mAne che, jemAM bhinnatAne lopa thayo hoya che, jyAre rAmAnujanA mate bhinnatA mAtra mananI racanA-mAyA-nathI; rAmAnujanA matamAM bhinnatAne sattA dharAvatAM tattva sAthe sAMkaLI devAmAM AvI che. A prakAranI viziSTa ekatAmAM chevaTe traNa to che : acit, cit ane Izvara. A traNa tavo anukrame jaDa padArtho, jIvo ane paramezvarane sUcave che. eka bAju Izvara ane bIjI bAju cit ane acinA saMbaMdha, dravya ane tenA dharma jevA che. sat Ama sammizra svarUpanuM che je eka brahmAMDa ane tenA para AdhAra rAkhanArAM-jagata ane jIvonuM baneluM che. vaizeSika darzana aneka AtmAone ane jagatanI sattAne mAnya rAkhe che. saMvedana, saMkalpa ane vicArane AtmAnAM kAryo mAnavAmAM AvyAM che. A bhedo bahu mahattvanA nathI. mukita pachInAM AtmAnAM svarUpa viSe temanA vicAro judA judA che. jaina dArzanikoe jIvanAM lakSaNo be dRSTithI joyAM che : (1) vyavahAranaya ane (2) nizcayanaya. vyavahAranaya eTale pracalita daSTibiMdu. manuSya pite je rIte padArthone jue ke jANe tene A daSTibiMdu AvarI le che. sAmAnya rIte loko je samaje te ja A dRSTibiMdumAM Ave (vahRAro govitam). nizcayanaya eTale satyanuM dRSTibiMdu, yathArtha daSTibiMdu. yathArtha abhivyakti ane Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSma varNana e tenAM lakSaNA che. pracalita vyavahAramAM dhyAna bahAra rahyAM hoya evAM satyonuM AmAM varNana hoya che. dA. ta. ApaNe zAhInA khaDiyAnuM varNana karIe teA te dhAtu, kAca, ke mATInA banyo che te kahevuM paDe ane zAhI rAtI, bhUrI ke kALI che te paNa kahevuM paDe. 85 A jagatamAM ApaNe ekalA jIvane kayAMya jotAM nathI. jIva, ajIva sAthe haMmezAM saMyukta hoya che. sAmAnya vyavahAramAM jIva eTale AtmA. sAmAnya manuSya, ajJAnane kAraNe pAtAnA dehane AtmA mAne che ane potAnA badhA vicAro ane dhyAnane dehanA sukha para kendrita kare che. jIvanAM lakSaNA viSenuM ajJAna ApaNAM du:khonuM mULa kAraNa che. jaina tattvadarzana pramANe jIva, asRSTa ane avinAzI che. upara noMdhyA pramANe sRSTi jIva ane ajIva, evAM be dravyonI banelI che. jIvanuM mukhya lakSaNa caitanya che, je jIvananuM lakSaNa che. sAvadhAnapaNu-satarkapaNuM e tenA svabhAva che kAraNa ke tenA sivAya, te saMkalpazakti dharAvI na zake. koI paNa prakAranAM jJAna mATe te jarUrI che. pracalita mAnyatA pramANe jIva cAra prANa dharAve che. baLa athavA zakita, indriyA, Ayu athavA jIvana ane Ana-prANa eTale ke zvasanakriyA. A cAra prANa bhUta, vartamAna ane bhaviSya, traNe kALamAM tenI pAse hAya che. indriyo pAMca che: darzana, zrAvaNa, sparza, svAda ane prANa. baLa traNa prakAranuM che: zarIranuM, vANInuM ane mananuM. lAkamAnyatA pramANe A traNa jIvaMta vyakitaonA jIvananI nizAnI che. nizcayanayanI dRSTie A badhA caitanyanA AvirbhAve che. pAribhASika rIte caitanyane upayoga' kahe che. tenA be prakAranA AvirbhAvA hAya che : darzana ane jJAna, darzana ane jJAnamAM phera e che ke darzanamAM viSayanI badhI vigato grAhya banatI nathI. jayAre jJAnamAM A badhI vigatAnuM grahaNa karI zakAya che. jaina darzanamAM vakhatAvakhata AvatI A be saMjJA vaccenA bheda spaSTa samajI levA joIe. jJAnaprAptinI kriyAmAM darzana eka anizcita dazA che. indriya ane tenA viSayanA saMsargathI jJAnanI prakriyA zarU thAya che ane pahelAM te caitanyane jAgRta kare che. A dazAmAM mAtra viSayanI upasthitinI ja khabara paDe che ane pariNAme viSayanA anizcita ane aspaSTa khyAla ja Ave che. viSayanI vadhu mAhitI maLatI nathI tethI viSaya amuka varga ke amuka prakAranA che evuM samajAtuM nathI. manuSyamanamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 svabhAvathI ja rahelI pRthakkaraNanI kriyAne kAraNe indriyagrahaNamAMthI indriyajJAnamAM parivartana thAya che. indriya sAme upasthita thayelA viSayanI aspaSTa sabhAnatAne sthAne tenA varganAM lakSaNonuM nizcita jJAna thAya che. viSayane bIjA viSayomAMthI bhinna tAravI zakAya che ane enA dvArA jJAnane vistAra vadhe che. A vize matabheda che. hemacaMdranA mata pramANe darzana eTale viSayanuM evuM jJAna jemAM viziSTa nizcaya Avato nathI. indriya ane viSayano saMsarga thatAM ja te astitvamAM Ave che. temanA mata pramANe darzananuM jJAnamAM rUpAMtara thAya che. je astitva dharAvatuM ja nathI te utpanna thatuM ja nathI ane je astitva dharAve che te saMpUrNapaNe nAza pAmatuM ja nathI. Ama darzananuM enA pachInI avasthA-jJAnamAM rUpAMtara thAya che. darzana e jJAnanI prathama avasthA che. te avasthA koI paNa jAtanI vigato vagaranI hoya, athavA anizcita bodhanI banelI hoya. jJAnamAM vigatone bodha hoya che. darzana cAra prakAranAM hoya che: cakSu, acalu, avadhi ane kevala. Ano artha e thayo ke cAra prakAranA bodha hoya che: cAkSuSa, acAkSuSa, atIndriya ane pUrNa. AMkhathI thate bodha te cAkSuSa darzana kahevAya che. mana, kAna, nAka, jIbha ane tvacA dvArA thato bedha te acakSu darzana. avadhi darzana eTale jIva pAsethI thate sIdho bodha. Adhunika mAnasika saMzodhanoe darzAvyuM che ke indriya ane mana vagara paNa bodha thaI zake. atIndriya jJAna (clairvoyance), dUrasaMvedI jJAna, atIndriya zravaNa vagere, atIndriya darzana hovAnI yathArthatA puravAra kare che. je vyakitao A zakti dharAvatI hoya che, teo temanI indriyonA vyApAra vagara bIjAnA mananA gupta vicAra jANI zake che. teone sthaLa ke samayanI daSTie dUranI ghaTanAone paNa bodha thAya che. mekaDugala, eca. eca. prAisa ane bIjA Adhunika manovaijJAnikoe evuM mAnya rAkhyuM che ke dUrasaMvedI jJAna, atIndriya jJAna vagere mATenI prAcIna mAnyatAo sAcI che ane manuSya eka evI mahAna bedhazakti dharAvI zake che, jenA vaDe indriyadrArA aprApya evI ghaNI vigato maLI zake che. kevala darzana athavA to pUrNa darzanamAM vartamAna, bhUta ane bhaviSya traNe kALanI ghaTanAone bodha thAya che. jJAnanA ATha prakAra che: (1) matijJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) mana:paryAyajJAna (5) kevaLajJAna (6) kumati athavA ajJAna Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) kuzruta ane (8) vibhaMgAvadhi athavA avadhinuM ajJAna. chellAM traNa te prathama traNanAM ayathArtha jJAna che. nemicandra peAtAnA prakhyArthasaMpradu mAM jJAnane darzana pachI mUke che. umAsvAmI jJAnane paheluM ane darzanane pachI mUke che. tattvArthasUtra paranI TIkAmAM pUjyapAde jovI samajutI ApI che ke darzana karatAM jJAna utkRSTa che. 69 matijJAna eTale indriyo drArA prApta thaeluM jJAna. mananI kriyA drArA thaelAM jJAnane paNa ahIM ja samAveza thaI jAya che. zrutajJAna eTale dharmagrathAnA vAcana athavA zravaNathI thatuM jJAna. ene zabdajJAna kahI zakAya. matijJAna, je zAbdajJAna nathI, tenAthI te bhinna che. dharmagra MthAnA jJAna mATe bhadrabAhu buddhinA ATha guNA jarUrI mAne che : (1) sAMbhaLavAnI icchA (2) vAraMvAra prazna (3) sAvadhAnapaNe zravaNa (4) grahaNa ( 5 ) paripRcchA ( 6 ) vizvAsa ( 7 ) dhAraNA ( 8 ) yathArtha AcaraNa. je kAMI lakhAyuM hoya tene samajavAnI zakti te jJAna. matijJAna ane zrutajJAnamAM phera e che ke matijJAnamAM bhASA ke pratIka jevAM upakaraNAnI jarUra paDatI nathI jayAre zrutajJAnamAM, dharmagraMtho dvArA prApta thayeluM jJAna mAtra vAMcavA ke sAMbhaLavA pUratuM sImita na rahetAM, vyaktinI zakti anusAra ciMtana ane kAryamAM pariName che. trIjA prakAranuM jJAna avadhijJAna eTale ke alaiMdriya jJAna che. A jJAna jIva sIdhuM ja, indriyo ke mananI sahAya vagara meLave che. saMmeAhananI asara hoya tevI dazAmAM meLavelAM jJAnane avadhijJAnanuM udAharaNa gaNI zakAya. jaina dharma pramANe jIva enI pUrNa vizuddha avasthAmAM badhuM jANI zake che ane emAM sthaLa ke kALanI koI apekSA rahetI nathI. A jJAna AkAra athavA rUpa dharAvatI vastuonuM jJAna che ane ene svayaMsphuraNAthI jANI zakAya che. judAM judAM mANasAnI svayaMsphuraNAnAM kSetra ane sthAyitva judAM judAM hoya che ane AvI svayaMsphuraNAnuM kAraNa temanAM puNyo che. zreSTha prakAranuM avadhijJAna dharAvatI vyakti, rUpa dharAvatI koI paNa vastunI svayaMsphuraNA meLavI zake che. sthaLanI dRSTie enI svayaMsphuraNA agaNita AkAzapradezAthI vyApta AkAza para vistarI zake che. samayanI dRSTie, bhUta, ane bhaviSyakALAnAM aneka samayacakrane bhedI zake che. te agaNita vastune jANI zake che. mana:paryAyajJAna eTale bIjAnA vicAronuM jJAna. tene Telepathy kahI zakAya. manuSyalAka tenI sImA hoya che. te puNyane kAraNe prApta thAya che ane Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 uMcA prakAranA vikAsa pAmelAM manuSyone te prApta thAya che (eTale ke anagAragRhavihIna sAdhune prApta thAya che). pUjyapAda devanaMdI tenI vyAkhyA A pramANe Ape che: "mana sAthenA saMyeAgane kAraNe, bIjAnA mananA viSaya paNa mana kahevAya che ane te viSayanuM paryAya eTale ke jJAna te mana:paryAyajJAna." te matijJAna nathI kAraNa ke mana eka niSkriya bhUmikArUpe hoya che ane AvAM jJAnamAM mananA koI rItane hissA hotA nathI. potAnAM ke bIjAnAM mana drArA (mana sAthenA saMyoga dvArA ) te racAyuM hoya che paNa te vinAza sAthe upazamananI zakti dvArA thaeluM hoya che. 'AkAzamAM cAMdo juo' evA rUDhiprayogamAM AkAza dvArA caMdra batAvyA hAya tevuM ja ahIM che. mana:paryAyajJAna be prakAranuM hoya che : jumati ane vipulamati. RjumatijJAna pAtAnI ke bIjAnI lAgaNIo ane vicAronA saMdarbhamAM che jyAre vipulamatijJAna eTale vartamAnakALa, bhUtakALa ke bhaviSyakALanuM bIjAnAM vicAro ane lAgaNIonuM jJAna. dUrasaMvedana DhAMkatAM karmanA AvaraNanA vinAza sAthe upazama thatAM jIvanI avasthA zuddha thAya che. dUrasaMvedIpaNAnI zreSThatAne AdhAra zuddhi ane patananA abhAvanA vistAra para che. viSaya, sthaLa, kALa, svarUpa ane sthitinA saMdarbhamAM jumatijJAna karatAM vipulamatijJAna vadhu zuddha che. zuddhi, sthaLa, zAtA ane jJeyane kAraNe atIMdriya jJAna ( clairvoyance ) ane dUrasaMvedIjJAna (Telepathy) judAM paDe che. dUrasaMvedIzAna upara kahelA badhA muddAomAM vadhu zuddha che. UMcuM cAritrya dharAvatA ane sAtamI pUrNa vratanI--avasthAmAMthI bAramI--bhramanA kSaya--nI avasthAe pahoMcelA sAdhu ne AvuM jJAna thAya che. sAdhuomAM paNa jenI uttarottara AdhyAtmika pragati thatI hoya temane ja A jJAna maLe che. devA, nArakIo, manuSyo ane pazuo artIdriya jJAna meLavI zake che. be jJAna vaccenA taphAvatanA AdhAra, te jJAna dharAvanArAnA taphAvata para che. pazcimamAM paNa mekaDugala jevA manovaijJAnikoe atIdriyajJAna, dUrasaMvedIjJAna, pUrvAbAdha ane mAdhyamadrArA prApta thatAM jJAna jevAM indriyAtIta jJAnane sAcAM mAnyAM che te noMdhatAM AnaMda thAya che. praoN. eca. eca. prAIsa kahe che ke * ahIMdriya jJAna ane dUrasaMveditA mATenA purAvA vipula pramANamAM maLe che.' atIMdriya grahaNa viSe DaoN. hAIne ghaNuM kAma karyuM che. teo kahe che ke atIMdriya jJAna ane dUrasaMvedIjJAna jevAM indriyAtIta darzanA sAcAM che. temanAM udAharaNarUpe ghaNA vRttAnta raju karI zakAya. AvAM zAna indriyagrAhya hotAM nathI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAna eTale sarvajJatva. zuddha ane mukata avasthAmAM rahelo jIva ja sarvajJatva prApta karI zake. te dareka rIte, dareka AkAranAM dravyonuM darzana karI zake che. umAsvAmIe kahyuM che ke sarvajJatva eka sAthe badhAM dravyo ane temanI badhI sthatio sudhI vistareluM che. atyAra sudhI gaNAvelAM ane varNavelAM vividha prakAranAM jJAne, jJAnanI uttarottara pragati darzAve che. sarvajJatva aMtima kakSAnuM jJAna che. A avasthAmAM karmanAM dareka prakAranAM AvaraNamAMthI jJAna mukta thayuM hoya che. sarvajJa jIvanuM darzana indriyo dvArA prApta thaeluM hotuM nathI tethI te indriyAtIta viSayonuM grahaNa karI zake che. te uttarottara utpanna thatuM nathI paNa ekasAthe utpanna thAya che tethI ekasAthe ane eka ja samaye te vizvanA badhA ja viSayonuM darzana karI zake che kAraNa ke te sthaLa ane samayathI para che. sarvajJa jIva zuddha ane pUrNa che tethI indriyo ane mananI apUrNatAothI te dUSita thatuM nathI. sarvajJa bhUtakALa ane bhaviSyakALanuM darzana vartamAnakALamAM nahIM paraMtu bhUta ane bhaviSya tarIke kare che. AthI bhramane koI prazna Ubho thatuM nathI. sarvajJa bhUtakALanI sattAne bhUtakALanI ane bhaviSyakALanI sattAne bhaviSyakALamAM astitva dharAvatI jANe che. karmanAM AvaraNanA saMpUrNa kSayane kAraNe sarvajJanuM darzana bAhya indriyo ke mananA mAdhyama vinA, jIve kareluM sIdhuM darzana che. ayathArtha athavA vikRta jJAna traNa prakAranuM hoya che. mati, zrata ane avadhinuM ajJAna. kheTA abhigama, khoTAM valaNa ke beTA vivekane pariNAme ayathArtha jJAna thAya che. ayathArtha jJAnanuM kAraNa ayathArtha mAnyatA che. yathArtha jJAna mATe vivekazakti jarUrI che. ciMtananI aspaSTatAne kAraNe ayathArtha jJAna thAya che. khoTI mAnyatAne kAraNe vastuo para khoTA guNadharmo Aropita karavAmAM Ave che. khoTI mAnyatAne kAraNe vyakta thaelo mata satya karatAM kAlpanika vadhu hoya che. AmAMnAM eka ke vadhu kAraNone lIdhe khATuM matijJAna, khoTuM zrutajJAna ke beTuM avadhijJAna thAya che. bIjA eka daSTibiMdu pramANe jJAnanA be prakAra che: pratyakSa ane parokSa. A baMne prakAranAM jJAnane taphAvata temanA mAdhyama para AdhAra rAkhe che. indriya ane mana dvArA prApta thaeluM jJAna te parokSa jJAna. jaina ciMtakonA mata pramANe mana indriya nathI. te atIndrIya che. indriyonuM sthAna zarIranA vividha bhAgomAM che jyAre manane zarIra sAthe koI saMbaMdha nathI. te bodhane mATenuM AMtarika Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hara karaNa che ane sukha ke du:kha jevI sthitinA bodha karavAmAM jIvane sahAya kare che. A dRSTie jotAM matijJAna ane zrutajJAna parokSajJAnanA prakAro bane che kAraNa ke A baMnemAM jJAna, indriya ane mananA mAdhyama drArA Ave che. bAkInAM traNa eTale ke avadhi, mana:paryAya ane kevala, sIdhAM athavA mAdhyamarahita jJAna che. jaina maneAvijJAna matijJAnanA cAra kramA mAne che. (1) avagraha-- pahelI daSTi. (2) IhA--ciMtana, jANavAnI icchA (3) apAya--nirNaya. (4) dhAraNA--cAlu rAkhavuM. avagrahathI koI paNa vastu viSenuM bhAna ane bedha utpanna thAya che. te bAdha anizcita hoya che ane vastunA sAmAnya dharmanA bAdha kare che. A sAmAnya bhAna pachI IhA Ave che. vastunAM viziSTa lakSaNA samajavA mATe viziSTa bhAna tarapha ApaNI jANavAnI icchA AgaLa vadhe che. dA. ta. ApaNe eka avAja sAMbhaLIe chIe paNa enuM svarUpa jANatAM nathI. ahIM ApaNane mAtra avAjanA paricaya thAya che. IhAmAM ApaNe mahadaMze avAjanA svarUpanA bAdha karI zakIe chIe. avagrahamAM vastunA eka bhAga ja oLakhAya che jyAre bAkInA bAdha IhAmAM thAya che, ane temAM viziSTa lakSaNAnA spaSTa nizcaya karavAnA prayAsa hoya che. tarka para AdhAra rAkhIne satyanA nizcaya karavA mATe prayatnazIla mAnasika avasthA te IhA. satyanA nizcaya ane mithyAne dUra karavuM te apAya. te vastunA nizcita bAdha Ape che temAM vastumAM rahelA guNAnA bAdha thAya che ane vastumAM na rahelA guNa dUra thaI jAya che. apAya pachI dhAraNA Ave che kAraNa ke emAM keTalAka samaya mATe viSayanuM grahaNa dRDha thAya che. tene koI paNa rIte smRti na kahI zakAya. dhAraNAnAM svarUpa viSe je kAMI kahevAyuM te parathI e spaSTa thAya che ke jaina manovijJAna smRtine eka prakArano bAdha gaNe che. mananA athavA indriyanA saMskAro cAlu rAkhIne smRti tenI punarutpatti kare che. pUrve anubhUta vastunuM temAM kalpana (image) hAya che. te matijJAnanA eka bhAga che. nizcayanaya pramANe jIva zuddhadarzana ane zuddha jJAna che. upara joyA pramANe nizcayanaya anusAra darzananA cAra ane jJAnanA ATha prakAra che. jaina dharma pratyeka vastune bhinna bhinna daSTikoNathI tapAse che. koI jAtanuM haThapUrvakanuM vidhAna karatA nathI. nyAya darzana guNa ane guNInuM aikaya mAnya rAkhatuM nathI jyAre jaina dharma te mAnya rAkhe che. paMcAstiAya mAM spaSTa kahyuM che ke darzana ane jJAna jIva sAthe aikaya dharAve che ane jIvathI chuTAM hoI zake nahIM. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 pUrva kahevAI gayuM che ke sAmAnya rIte jagatamAM ApaNe jIvane koI AkAramAM joIe chIe, paraMtu nizcayanaya pramANe jIvane rUpa nathI. tene varNa svAda, dANa ke sparza nathI. svabhAve jIva adazya che. pugala athavA karmadravyanA saMyogane kAraNe te dazya bane che. jIva jyAre pugalanA baMdhanamAM hoya, tyAre ja ApaNe tene rU5, sparza, svAda, ghANa ane varNa dharAvate joIe chIe. karmadravyanA baMdhanamAM rahelA ane punarjanma anubhavatA jIva saMsArI jIva kahevAya che. jIva karmaphaLane bhoktA hoya che. jIva rUparahita che paNa mUrta hoya tyAre te deha jeTalo ja vistAra dharAve che. te Urdhvagati dharAve che. jIva nAnA ke moTA dehamAM hoI zake. vedAntIo A matanI TIkA kare che. teo mAne che ke eka ja jIva mAkhInA zarIramAM paNa hoya ane hAthInA zarIramAM paNa hoya. A zakya nathI. pitAnA matanA samarthanamAM jaine dIvAnuM udAharaNa Ape che. dIvAne nAnA pAtramAM mUkavAmAM Ave ke moTA khaMDamAM mUkavAmAM Ave te paNa potAnA prakAzathI te AkhuM sthaLa bharI de che. je dehamAM pote rahyo hoya te dehanA parimANa pramANe jIva saMkocAya che ke vistAra pAme che. A vyavahAranaya che. nizcayanaya pramANe lokAkAzanA agaNita pradezamAM jIva rahe che. Urdhva gati dharAvavAmAM tenAM lakSaNa viSe paMcAstikamAM kahevAyuM che ke jyAre jIva karmanI azuddhimAMthI mukta thAya che tyAre lokanA cheDA tarapha Urdhva gati kare che. siddhazilAnI carcA vakhate A muddAno vicAra thaI gayo che. saMsArI jIvonA be vargo pADavAmAM AvyA che : samanaska ane amanaska. mana dravyarUpa che athavA bhAvarUpa che. jaina ciMtakonA mata pramANe mana atindrIya che. bIjI indriyo bAhya che jyAre mana AMtara che. mana kaI paNa viSayanA sIdhA saMsargamAM AvatuM nathI. te indriya vaDe grahaNa karAelA viSayane bodha kare che. dravyarUpa mane pudgalanA aNuonuM, mananA AkAramAM thaeluM rUpAMtara che. bhAvarUpa mana jIvanI zuddhinuM pariNAma che. mana dharAvatAM prANIo ISTa ane aniSTano viveka karavAnI zakti dharAve che. saMsArI jIvenA be vargo che : trasa (cala athavA gatizIla) ane sthAvara (agatizIla). A bheda karmaphaLa para AdhAra rAkhe che, gati dharAvavA ke na dharAvavA para AdhAra rAkhatA nathI. mAtra eka ja indriya dharAvatA-mAtra sparzanI ja indriya dharAvatA sthAvara jIvo aneka prakAranA che, jyAre trAsa jIvonA vargIkaraNano AdhAra temanI indriyonI saMkhyA para che. teo be, traNa, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 cAra ke pAMca indriya dharAvatA hoya che, pAMca indriya dharAvatA jIvonA be vargo che : samanaska ane amanaska. eka ja indriya dharAvatA jIvo bAdara (dhULa) athavA sUkSma hoya che. A baMne prakAranA bIjA be prakAro che : paryApta--vikAsa pAmI zake evA ane aparyApta-vikAsa na pAmI zake evA. vyasaMghanA bAramA zlokamAM saMkSepamAM jIvanA cauda prakAre jaNAvyA che. jaina darzanamAM tene "jIvasamAsa' kahe che. jokatAra (nIvavAda) jevA graMthomAM hajI vadhAre vargo jaNAvyA che. jaMtunA dravyakoSathI mAMDIne pUrNavikasita mAnava sudhI agaNita jIvo A vizvamAM rahelA che. atyAre jANItuM che te pramANe dravyakoSane sAMbhaLavAne kAna nathI, jovAne AMkha nathI, suMghavAne mATe nAka nathI ane svAda anubhavavA mATe jIbha nathI. tene mAtra sparzendriya che. manuSya pUrNavikasita pAMca indriya dharAve che. te eka vadhAre ucca prakAranI, dRSTithI agocara evI eka vadhu indriya-mana-paNa dharAve che. jaina dharma pramANe mana, "mane vargaNa' nAmanA sUkSma dravyanuM baneluM che. teno AkAra, hRdayanI najIka, ATha pAMkhaDIvALAM kamaLa jevo che. che. TrAuDa ane yuddha samayanA vikhyAta zalya cikitsako mana mAnasika kriyA ne AdhAra hovA vize zaMkAzIla che. yuddha samayanI zalyakriyA vakhate, magajane dUra karavAmAM AvyuM chatAM mAnasika zakitaone koI hAni pahoMcI na hatI. eka ja indriya dharAvatA sthAvara jIvo, bAdara (dhULa) athavA sUkSma hoI zake. vaLI te paryApta ke aparyApta paNa hoI zake. A jIvo pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, temaja vanaspatikAya hoI zake. A jIvonAM nAma, temanA nAmakarmanA phaLane AdhAre paDelAM hoya che. teo cAra jIvanazakitao dharAve che : sparzendriya, zArIrika baLa athavA kAryazakti, zvasanakriyA ane jIvanakALa. pRthvIkAya jIvone deha pRthvIne banelo che. bIjA zabdomAM, te jIva pRthvIdehamAM jIve che. AvuM ja jaLakAya jIvonuM paNa che. pRthvIkAyanAM udAharaNa khANanI kapacI, hIro ke kelo, paththaro, dhAtuo, sidUra, haLadara vagere che. pANI, jhAkaLa, barapha, dhummasa vagere jaLakAya jIvonAM udAharaNa che. javALA, vIjaLI, ulkA vagere agnikAya jIvonAM udAharaNa che. zvAsamAM AvatAM nAnAM jaMtu vAyukAya jIvo che. pAMca varga vanaspatikAya jIvone banelo che. te vyakitagata jIva dharAvatA hoya che athavA samUha-jI heya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 sUma, eka indriya dharAvatA jIvone ApaNI indriya grahaNa karI zakatI nathI. AvA jIvo vizvamAM sarvatra hoya che ane badhAM dravyane bhedIne rahe che. teo koIne harakata pahoMcaDatA nathI, tema koI temane harakata pahoMcADatuM nathI. keTalAka vikAsa mATe asamartha hoya che. nigoda athavA vanaspatijIvomAM ghaNuM vaividhya hoya che. choDa, vRkSo, jhADavAM, ghAsa, zAka, bhAtabhAtanA pAka, lasaNa, kAMdA, phaLa, phUla vagere. prayogo dvArA zrI jagadIzacaMdra bojhe darzAvyuM che ke vanaspatine jIva hoya che ane te anubhUtinI zakita dharAve che. Adhunika prayogoe darzAvyuM che ke pAka ane choDanA vikAsa upara saMgItanI ghaNI sArI asara thAya che. ApaNane dRSTigocara thatAM badhAM nigoda dhULa hoya che athavA evuM bane ke vanaspatine nigadane eka prakAra gaNavAmAM Avyo che. sUkSma nigoda vizvamAM sarvatra che ane adazya che. teo jaLakAya, agnikAya ke vAyukAya jIvothI bhinna che. keTalIka vanaspatine eka jIva ane eka deha hoya che. keTalIka vanaspatine ghaNA jIva ane eka deha hoya che. temane nityanigoda kahevAmAM Ave che. ghaNAkharA vanaspatikAya jIvo paryApta hoya che kAraNa ke khorAka, pANI vagere maLatAM temanuM saMvardhana ke vikAsa zakaya bane che. teo gatinI zakita dharAvatAM na hovAthI sthAvara che. be indriyovALAM prANIo sparza ane dANanI zakita dharAve che. kIDA, chIpalAM, zaMkha, jaLa, A prakAranA jIva che. traNa indriyo dharAvatA jIvo sparza, dANa ane darzananI indriyo dharAve che. mAMkaDa, ja kIDI ane kudAM tenAM udAharaNa rUpe che. cAra indriya dharAvatA jIvo svAda, prANa, darzana ane zravaNanI indriya dharAve che, temanAM udAharaNarUpe madhamAkhI, mAkhI ane macchara che. pAMca indriya dharAvatA jIvonA ghaNA prakAra hoya che. temanA traNa vargo hoya che : (1) jaLamAM rahetA jIvo, jevA ke mAchalI, magara, vahela vagere. (2) bhUmi para rahetA jIvo, jevA ke gAya, hAthI, bheMsa vagere. (3) havAmAM rahetA jIvo, jevA ke pakSIo cAmAcIDIyAM vagere. manuSyanA be vargo pADavAmAM AvyA che : pUrNavikasita ane apUrNavikasita athavA azakta. mAnasika ane zArIrika baMne rIte vikAsa pAmelA jIva ja jIvanI svabhAvagata zakita prApta karI zake che, tema ja punarjanmanAM cakramAMthI mukita meLavavAnI AkAMkSA rAkhI zake che. jemanI indriyo ane mAnasika zakitao pUrNavikasita hoya che temanAM ja mana ane kArya taMdurasta tema ja samatola hoya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 manuSya mana dharAve che. mananuM kArya zubhanI prAptinA ane azubhanA nivAraNanA upAyo zodhavAnuM che. mana dharAvatAM prANIone 'saMzI ' paNa kahevAmAM Ave che. . svarganA ane narakanA jIvAne janma viziSTa zayyAmAM tatkALa thatA hoya che. tattvArthasUtra mAM kahevAmAM AvyuM che ke pRthvI paranA jIvAnA janmanA traNa prakAro che. (1) garbhanALa sAthenAM bALako (2) sevAIne janma letAM, IMDAM, maraghInAM baccAM vagere. (3) nALa vagaranAM -- siMhanAM baccAM, haraNanAM baccAM vagere. A traNa prakAranA janme garbhAzayamAMthI thaelA hoya che. svarganA jIvA peTIrUpI zayyAmAM janmelA che jayAre nArakI jIvA narakanI chatanA chidromAMthI laTakatI kothaLImAM janmelA hoya che. svarganA jIvA athavA devAnI AvI sthiti ane AvA janma temanAM puNyAne kAraNe hoya che. te haMmezAM AnaMdamAM hoya che ane " vaikiyika zarIra " kahevAtu prakAzita zarIra dharAve che. te zarIra pravAhI hoya che tethI devA potAnI icchAmAM Ave tevuM rUpa laI zake che. temanA dehane mAMsa, hADakAM, ke leAhI hotAM nathI pariNAme temanA dehamAMthI vAsa mAratA koI utsarga bahAra AvatA nathI. temanA deha tejasvI hAya che. kudaratI rIte ja dezane ATha svargIya prApti thaI hoya che. ( 1) aNimA--zarIrane saMkocavAnI ke nAnuM banAvavAnI zakti (2) mahimA-- zarIrane game te parimANamAM vistAravAnI zakti (3) laghimA--zarIrane haLavuM banAvavAnI zakti (4) garimA--zarIrane bhAre banAvavAnI zakti (5) sakAmarUpitva-- eTale eka ja samaye koI paNa eka ke aneka dehAnA AkAra dhAraNa karavAnI zakti (6) vAsitA--bIjAne tAbe karavAnI zakti (7) IzitA--bIjA para adhikatA batAvavAnI zakti ( 8 ) prakAmya--potAnI icchA mujaba vartana karavAnI zakti. karmanA udayane pariNAme svargamAM janma thatAM devA muktapaNe vihAra kare che ane aMtarikSanA parvata ke sAgara jevA vividha bhAgeAmAM AnaMda kare che. temane bhavyatA, zAbhA ane adbhuta zakti maLelI hoya che. temanI padavI ane jIvanakALa aMge vibhinna mato che. tattvArthasUtranA cothA prakaraNamAM umAsvAmIe svarganA jIvA vaSe vigatavAra carcA karI che. svarganA jIvA cAra prakAranA hoya che: (1) bhavanavAsI athavA sthAnika (2) vyaMtara athavA bhramaNazIla (3) jyotiSka athavA tArAkAra (4) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika athavA svargIya. bhavanavAsInA dasa, aMtaranA ATha, jyotiSkanA pAMca ane vaimAnikanA cAra vargo che. temanAmAM uccanIca kakSAe che. bhavanavAsI devA ane bIjA keTalAka jAtIya sukha anubhave che kAraNa ke teo vedanA ane asvasthatA prere tevAM kAryothI pravRtta thatA heAya che. bIjAo madhura saMgIta, smita, jayazabdo ane devIoe dhAraNa karelA alaMkAronA raNakArathI AnaMda meLave che. bhavanavAsI deve prAsAdomAM vase che, jyAre vyaMtara deveza agaNita samudro ane TApunA pradezamAM vase che. jyotiSTha devAmAM sUrya, candra, graho, nakSatro ane tArAo Ave che. te tejasvI heAvAthI temane jyAtiSka kahevAmAM Ave che. A devA avakAzamAM vistarelA che. avakAzanI jADAI 110 yojana che. avakAza bhejavALA vAtAvaraNa sudhI, agaNita TApuo ane drIpA sudhI vistarelA che. vaimAnika devA eTale vimAnanuM puNya dharAvatA devA. teo indraka, zreNI ane puSpakaDaMDaka nAmanA traNa prakAranA vimAnAmAM vase che. eka upara eka ema 16 svargalAka AvelA che. upara vasatA vaimAniko temanI nIce vasatA vaimAnikothI jIvanakALa, zakti teja, vicArazuddhi, indriyonI zakti, dUrasaMvedIpaNAMnI maryAdA ane sukhamAM caDhiyAtA hoya che. AnuM kAraNa karma che. vadhAre uMcenA svargalAkanA jIvamAM abhimAna ane bIjA AvegA ochA pramANamAM hAya che. badhA devAnI lezmA bhinna bhinna hoya che. 77 have narakamAM vasatA nArakI jIvA viSe joIe. A pradeza, ekanI nIce bIjo, ema karatAM sAta che. temanI AjubAju bhejavALu vAtAvaraNa che jene gADha havAnA Teko hAya che, ane e havA pAte pAtaLI havA para AdhAra rAkhatI hoya che. A pratyeka pradezane ratna jevuM teja (ratnaprabhA), kAMkarAnA jevA raMga (zarkarAprabhA), retInA raMga (vAlukAprabhA) mATI athavA kAdavanA raMga (paMkaprabhA), dhumADAno raMga (maprabhA), aMdhakAranA raMga (tama:prabhA) ane gADha aMdhakAranA raMga (mahAtama:prabhA) hoya che. A pradeza traNa prakAranI havA ane avakAzathI vIMTaLAelA hoya che. A pradezanA aniSTa svarUpane kAraNe, nArakI jIvAnA saMyogamAM AvatI badhI vastu aNagamA, du:kha ane saMtApa upajAve evI hoya che. A jIvAnA vicAro azuddha ane dhRNAjanaka hoya che. temanI paristhiti ane dehA du:khathI khadabadatAM hoya che; ane jema jema nIce utaratAM jaIe tema tema du:kha vadhatuM jAya che. temanA deha kaDhaMgA, dhRNA ane jugupsA utpanna kare evA hoya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 temane dekhAva anAkarSaka ane bhayaMkara hoya che. temanI dehAkRti dhRNAjanaka hoya che. prathama cAra pradezonA jIvo atyaMta garamIthI pIDAtA hoya che. nIcenA cAra pradezonA jIvo atyaMta ThaMDIthI pIDAtA hoya che. temanI sukha mATenI pratyeka pravRtti asahya vedanA ane du:khamAM pariName che ane jemAM nIcenA pradezamAM jaIe tema tenuM pramANa vadhatuM jAya che. karmane pariNAme nArakI jIva yAtanA ane paritApa sAthe ja janmelA hoya che. A jIvo jema ekabIjAnI najIka AvatA jAya tema temanI zatrutA vadhe che, ane pUrvasmRti temanA ekabIjA pratyenA dhikkAra ane zatrutAmAM vadhAro kare che. jAtajAtanA hathiyArothI teo ekabIjA para humalo karyA kare che ane ekabIjAnA du:khamAM vadhAro kare che. AsurI karmane udaya thavAne kAraNe teo duSTatAmAM pravRtta rahIne bIjAne asahya du:kha ApyAM kare che. "bIjAne pIgaLeluM loDhuM pAIne, tapAvIne lAla karelA thAMbhalA sAthe bAtha bharAvarAvIne ane kAMTALAM vRkSo para utarAvI ane caDhAvIne teo duHkha ApyAM kare che. teo bIjAMne hathoDAthI mAre che, kuhADA ane cappathI kApe che, temanA para ukaLatuM tela reDe che, ane ghANImAM pIle che. temane vividha prakAranI zArIrika yAtanAo sahana karavAnI hoya che tethI teo vahelA mRtyu pAmI zakatA nathI ane temane jIvanakALa TuMkAvI zakAtuM nathI" uparanI carcA jIve kaI kaI gatiomAMthI pasAra thavAnuM che tene khyAla Ape che. A gatie mAnavI, svargIya, tiryaMca ane nArakI hoI zake. jIva aneka prakAranA deha ane dazAmAM AvI paDe che. judA judA jIvonA deha, indriya ane manamAM spaSTa bheda hoya che. tema chatAM AkhuM vargIkaraNa, mAtra zarIranA prakAra para AdhArita che. chevaTe prazna e Ubho thAya che ke vizvamAM jIvanI A musApharIomAM parivartane zAne kAraNe AvyA kare che? punarjanmanuM kAraNa mAtra saMyoga che ke susaMgata ane samajI zakAya evuM koI kAnUna che? svabhAvathI zuddha ane pUrNa jIvo mATe janmanI zRMkhalA ke baMdhane toDavAnuM ane pharIthI pUrNatva prApta karavAnuM zakya che? A mahattvanA praznonA javAba jaina dharme ApyA che. jIvanuM A baMdhana kevI rIte AvI paDe che te joIzuM ane pachI e baMdhanamAMthI mukta thavAnI rItano abhyAsa karIzuM. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tr ApaNAM karma hajI ApaNI sAthe AvyAM kare che; ApaNe jevuM AcaraNa karyuM che tene pariNAme atyAre ApaNe je chIe te chIe." prakaraNa 7 karmonA siddhAMta -jyArja iliyaTa bIjAM hindu darzana karatAM jaina dharmamAM karmanA siddhAMta vadhu mahattvanA che. sukha ke du:khanuM koI dekhItuM kAraNa hotuM nathI te saunA anubhavanI vAta che. sajjanA du:kha anubhavatA hoya che ane durjanA jarA paNa muzkelI vagara AgaLa vadhe che ane meAja uDAvatA dekhAya che. ujajavaLa kArakirdI ane UMcI zaikSaNika guNavattAvALI vyakti nIce sabaDe che tema ja pavitra cAritrya dharAvatA manuSyo muzkelI veThe che ane du:kha bhAgave che. A badhI asamAnatAonuM kAraNa sAmAnya rIte nasIba athavA daivane gaNavAmAM Ave che. bIjA kahe che : "koI divya tattva ApaNuM bhAvi ghaDe che, ApaNI tenI AgaLa koI visAta nathI." zuM manuSyo sAva asahAya prANI che ane temane koI jANyAM ke ajANyAM tattvane AdhIna karI devAmAM AvyAM che? karmanA siddhAMta, janma ane mRtyu, sukha ane du:kha, zArIrika ane mAnasika asamAnatA ane jIvAnA uccAvaca prakArane buddhipUrvaka ane saMtASajanaka rIte samajAve che. e ja tenI mahattA che. jaina dharmanA pAyAnA siddhAMta che ke pratyeka jIva cetana che, ane darzana ane jJAnarUpI 'upayoga ' dharAve che; tene AkAra nathI, paNa te badhAM kAryAnA kartA che; je zarIramAM peAtAnA nivAsa hoya te zarIranAM parimANa jeTale peAtAnA vistAra karavAnI tenAmAM zakti che; te karmaphaLanA bhAkatA che ane tene parivartanazIla saMsAramAM mUkavAmAM AvyA che; tenI vRtti Urdhvagati karavAnI hoya che ane pUrNatvanI dazA prApta thatAM te siddha bane che. vyavahAranaya pramANe tene cAra prANa che : indriya, baLa, jIvanakALa ane zvasanakriyA. yathArthanaya pramANe jIva ane caitanya ekarUpa che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jIvanAM jo A lakSaNA che te jIva saMsAramAM pherA phare che, sukhadu:kha anubhave che, tenuM kAraNa zuM? unnati karatA hoya che. moTA bhAganA jIvo te anabhijJa hAya che ane AkAra tema ja deha dhAraNa lapaTAya che, janma-mRtyunA jagatamAM bahu ochA jIvA peAtAnA sAcA svarUpathI karIne rahe che. A badhI samasyAonuM kAraNa eka ja che--karmadravyanI pravRtti. ene kAraNe ja jIvanA svAbhAvika guNA para AvaraNa AvI jAya che ane guNAnI zakti kuMThita thaI jAya che. jaina dharma evI pUrvadhAraNA sAthe cAle che ke anaMta kALathI jIva karmadravyane vaLagelA che. dharmanuM paheluM kArya e che ke karmanA pravAha kSINa karavA, jIva sAthenA tenA saMbaMdha zamAvI devA ane meAkSamArga batAvavA tema ja jIva je rIte pUrNatva prApta karI zake te rIta batAvavI. karmanA svabhAva kevA che? sAmAnya bhASAmAM karma eTale kArya athavA kAma. keTalIka vakhata tenA artha, 'dharmagraMthAe niyojelAM dhArmika karmakAMDa ' evA paNa thAya che. jaina dharmamAM e pudgalanuM eka svarUpa che. te niSkriya, nirjIva, aNurUpa ane sUkSma che. ApaNI koI paNa indriya tene grahaNa karI zakatI nathI. atyaMta sUkSma, sauthI vadhu Avardhanazakti dharAvatA sUkSmadarzaka yaMtra vaDe paNa tene joI zakAtuM nathI. koI rasAyaNazAstrI ke bhautikazAstrI tene oLakhI zakatA nathI ke tenuM pRthakkaraNa karI zakatA nathI, ane karavA jAya, te guMcavAI jAya che. dhvani, prakAza ke vidyutanA taraMgo karatAM ke Adhunika vijJAne kalpelAM vidyudaNu karatAM paNa te lAkhAgaNuM sUkSma ane bArIka che. ApaNane te dareka bAjuethI hamezAM gheranuM rahe che ane avakAzamAM tema ja vAtAvaraNamAM paNa te vyApeluM hoya che. e ja vizvanI gatinuM kAraNa che. sRSTinI badhI ghaTanA karmanA pariNAmanA ja AvirbhAva che. karmanA jIva sAthene saMbaMdha zI rIte astitvamAM Ave che? jIvanA AMdAlanane 'yoga 'kahevAmAM Ave che. A 'yoga' athavA pravRtti deha, vANI ke vicArane kAraNe hoI zake. zarIranI pravRttine kAraNe ke vANInI indriyonAM aNuonI pravRttine dAraNe ke manane racatAM ANuonI pravRttine kAraNe jIvamAM AMdolanA utpanna thAya che. jevI rIte jharaNAMo dvArA pANI sarovaramAM vahe che tevI rIte yoga athavA pravRttinA mAdhyama dvArA karmadravya jIvamAM vahe che. tethI pravRtti, je karmanA pravAhanuM kAraNa che tene Azrava kahevAmAM Ave che. vicAranI pravRttine bhAvakarma kahevAmAM Ave che jyAre jIvamAM vahetAM ane tene baMdhanamAM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAkhatAM dravyone dravyakarma kahevAmAM Ave che. jIva zuddha ane pUrNa che paNa karmadravyanA kAnA pravAha tenA svAbhAvika guNAne jhaMkhavI nAMkhe che--jema sUryanA prakAzane dhULanA gATa ke gherAM vAdaLAM jhaMkhavI nAMkhe che tema. koI pUchI zake ke jIva to amUrta che, te mUrta kaNAthI zI rIte jhaMkhavAya? anubhava ApaNane kahe che ke svacchatA, saMyama ane susaMgata vANI jevA manuSyanA ghaNA guNA kephI auSadhA ke pINAMne kAraNe DhaMkAI jAya che. ahIM paNa evuM ja che. 81 pravRtti zubha ke azubha hAya, tenA anusAra, karma, puNya ke pApanA pravAhane utpanna kare che. pravRtti pAchaLa rahelA Azaya, ane tenAM pariNAma baMnenI gaNatarI thAya che. koIne IjA pahoMcADavI, corI karavI, e badhI azubha zArIrika pravRtti che. tevI ja rIte kaThora vANI, asatyabhASaNa, vagere vacananI azubha pravRttio che. zatrutA, dhikkAra, irSyA, e badhI mananI azubha pravRttio che. jIvane vizuddha kare ke sukha Ape te puNya. du:kha, Apatti, asvasthatA vagerenuM kAraNa pApa che. karmA bIjA dRSTibiMduthI paNa judAM paDe che- prakRti ane pariNAmamAM teo bhinna hoI zake. temanI asaranI gahanatA (anubhAga) athavA temanA jaththA (pradeza)mAM bhinnatA hoI zake. A badhuM pravRttinA svabhAva para, ane pravRttimAM preratA saMjogA ane kAraNA para paNa AdhAra rAkhe che. pravRtti nirbaLa ke prabaLa hoya, te pramANe AmravanuM svarUpa badalAya che. AMtara ane bAhya saMjogA bhegA thaIne pravRttine prabaLa ke nirbaLa banAve che. keTalIka vakhata kAryo IrAdApUrvaka karavAmAM Ave che. keTalAMka kAryo bedarakArIpUrvaka thAya che. dhAro ke eka mANasa badalA levAnI icchAthI bIjAne mArI nAMkhe che. A kArya jANIbujhIne karavAmAM AvyuM tethI udbhavelA AveganI ghanatA prabaLa che. bIjI bAju, koI kIDI para thaIne cAlatA hoya ane ajANatAM kIDIne mArI nAMkha, tenI pAchaLanA IrAdA mArI nAMkhavAnA hotA nathI. krodha, garva, kapaTa ane lAbha evA cAra kaSAyAthI prerAIne manuSya kArya kare ke na kare tene kAraNe paNa karmapravAhanI bhinnatA udbhave che. pAMca indriyo ane cAra kaSAyo uparAMta pAMca prakAranAM vrato na levAthI paNa karmapravAha utpanna thAya che. hiMsA, asatyabhASaNa, caurya, abrahmacarya ane Asakti A pAMceyane kAraNe deha, vacana, ane mananI pravRttio udbhave che. pariNAme karmapravAha utpanna thAya che, je janma-mRtyunAM cakranuM kAraNa che. jai.--6 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha prakAranA karmo anaMtakALathI jIva karma sAthe baMdhAyela che. te uparAMta, pratyeka kSaNe navAM karmadravyanA pravAhamAM te kheMcAto hoya che te have spaSTa thayuM haze. saMsAranA aneka jIvomAM pratyeka jIva, pitAnI AdhyAtmika sthiti tema ja pravRtti anusAra karmane AdhIna che, tethI jIvanA "ga" ke kaSAyonA vikAra mATe jUnAM karmo sahAyaka kAraNo che. zuddha hovA chatAM, jIva, upara jaNAvelI vividha pravRttione kAraNe karmadravyanAM aNuothI prabhAvita thAya che ane pariNAme mithyA darzana, ajJAna, kaSAya vagere utpanna thAya che. jevI rIte karmadravyane kAraNe jIva vicArapravRtti utpanna kare che tevI ja rIte, karmadravyanAM aNuone kAraNe, A pravRttionAM phaLa paNa te anubhave che. AvI rIte vividha prakAranAM vidanakAraka kameM jIvanA sAcA svarUpane aspaSTa banAve che ane jIvanA sAcA guNonA sAkSAtkAranA kAryane muzkela banAve che. jIvanA cAra mahAna guNe - jIva satya che evuM anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta zakita ane anaMta AnaMda-ne aspaSTa karanArA ane pariNAme temanA sAkSAtkArane bAdhaka evAM karmo anukrame darzanAvaraNIya, jJAnAvaraNIya, aMtarAya ane mohanIya karmo kahevAya che. prathama prakAranuM karma darzanaguNane aspaSTa kare che, bIjuM jJAnane aspaSTa kare che, trIjuM jIvanI zakti ghaTADe che ane tenI saphaLatAmAM bAdhaka nIvaDe che to cothuM bhrama utpanna kare che, jethI jIva sAcuM sukha karyuM ane meha kayo te jANI zakato nathI. A cAra prakAranAM karma jIvanA cAra mahAna guNone jhAMkhA pADatAM hovAthI temane ghAtanIya karma kahevAmAM Ave che. bAkInAM cAra prakAranAM karmo jIvanA guNono nAza nathI karatAM paNa tenA sAMsArika astitva para asara kare che. te A prakAranAM che: AyuSkarma, nAmakarma, gotrakarma, ane vedanIyakarma. pahelA prakAranuM karma jIvananA samaya tema ja astitvanI bIjI sthitione nakkI kare che. bIjA prakAranuM karma zarIra, UMcAI, varNa, parimANa vagere nakkI kare che. trIjA prakAranuM karma vyaktinAM kuTuMba, rASTrIyatA vagere nakkI kare che ane cothA prakAranuM karma sAMsArika jIvananAM enAM sukha ane duHkha nakkI kare che. A karmo jIvanA mahattvanA guNone prabhAvita karatA nathI tethI temane aghAtIya athavA a-vinAzakAraka karmo kahe che. Ama karmonA ATha prakAra hoya che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAtikama A karmonuM kAraNa zuM che te jANavuM jarUrI che, jethI AvA karmonA saMgrahane vyakita rokI zake ane temAMthI mukata thavA prayatnazIla rahI zake. umAsvAmIe jJAnAvaraNIya karmanI carcA pahelI karI che tethI huM paNa enI carcA pahelI karIza. jJAnAvaraNIya karma jJAnanI niMdA, athavA jJAna mATene dhikkAra, bIjAthI jJAnane chupAvavuM, ISyane kAraNe jJAnane apamAnita karavuM athavA prApta na karavuM, bIjAM jJAna prApta karatAM hoya tyAre vidana ke rukAvaTa utpanna karavAM, sAcA jJAnanI avagaNanA karavI, sAcA jJAnane tuccha gaNavuM-A badhuM karmapravAhane utpanna kare che. ane e karmapravAha jJAna ane darzanane aspaSTa kare che. darzana jJAnanI pahelAM Ave che tethI AcAryuM sUtranA aMtabhAgamAM jJAna ane darzana baMne zabdo mUkayA che. jJAna pAMca prakAranuM che: matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryAyajJAna ane kevalajJAna. matijJAna indriyo dvArA meLavAya che jyAre zrutajJAna dharmagraMthanA adhyayanathI, temanAM vAcana ke zravaNathI prApta thaI zake che. avadhijJAna atIndriya jJAna che, jene kAraNe jJAtA dUra banatA prasaMgone bodha karI zake che. A banAvo bhUta, bhaviSya ke vartamAnakALanA hoI zake. tene clairvoyance paNa kahe che. mana:paryAya jJAna eTale Telepathic jJAna. kevala jJAna eTale sarvajJatva, jenI prApti mAtra mukta AtmAo ja karI zake. sUtramAM nirdezelAM vividha prakAranAM karmo jIvanA jJAnane vidanarUpa thaI paDe ke tene aspaSTa banAve tevA karmonA pravAhane utpanna kare che. AcAranA svAbhAvika niyama ke mAnasika vRttionuM teo ullaMghana kare che. sAcuM jJAna vyaktine namra banAve che. jJAna anaMta che evuM jo samajAya to ahaMkAra ocho thavo joIe paNa keTalAka loko evuM mAne che ke pote badhuM jANe che. teo bIjI pratiSThita vyakitaonA jJAnanI IrSyA kare che. ahIM jJAna eTale sAcuM jJAna, mokSano mArga batAve tevuM jJAna. bIjAnI niMdA karI, mithyA abhimAna dharI koIe potAnA jJAnanuM pradarzana karavuM joIe nahIM. keTalAka potAnuM jJAna chupAve che ane mAtsaryane kAraNe bIjAne zIkhavavAnI nA pADe che. keTalAka AcAryo bIjAe je zIkhavyuM hoya, te pratye udAsIna rahe che athavA tenI avagaNanA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. bIjAe zIkhavyuM hoya tenI keTalAka avajJA (upapata) kare che athavA tene tuccha gaNe che. pahelAmAM sanmAnano abhAva che, to bIjAmAM sAcA jJAnane MTuM kahI tucchakArI dIdhuM hoya che. A badhI mananI vikRtio che. AvI vikRta mAnasika pravRttio evAM karmo utpanna kare che je jJAna ane darzana baMnene avarodhe che. prathama be prakAranAM jJAnane aspaSTa karatAM karmonA prakAra upara carcAI gayA che. bAkInAM traNa prakAranAM jJAna jIvanA AMtarika baLanA AvirbhAva para AdhAra rAkhe che. manuSya bhavya che ke abhavya tenA para AvirbhAvanI zakayatAno AdhAra hoya che. je manuSya samyak darzana, samyaka jJAna ane samyak cAritra dharAvato hoya te bhavya che. jayAM sudhI A guNone AviSkAra na thayo hoya athavA jayAM sudhI vyakti abhavya hoya, tyAM sudhI traNa prakAranAM jJAna gupta rahe che ane eka paNa prakAranA jJAnane AviSkAra thatuM nathI. abhavya manuSya mokSa mATe nirNAyo hote nathI. darzanAvaraNIya A prakAranAM karmanAM kAraNo A pramANe che: dharmagraMtha, sAdhusaMgha, sAcA dharma, ke svarganA jIvo ane sarvajJa para doSanuM AropaNa karavuM athavA nirbaLatAo Aropita karavI. vANI ane mananI AvI pravRttiothI darzanAvaraNIya karmonA pravAhane udbhava thAya che. sarvajJo pUrNa jJAna dharAvatA hoya che ane gaNadharo ke temanA ziSyoe ApelA jJAnane AdhAre dharmagraMtho racAelA hoya che. sAdhuonA saMghanA uparI AcArya hoya che. sAco dharma manuSyane karmono kSaya karavAmAM ane saMsAramAMthI mukti meLavavAmAM madada kare che. A saMdarbhamAM darzana eTale dharmagraMthomAM je kAMI kahevAyuM che te sAcuM mAnavAnI mAnyatA athavA AsthA athavA keTalIka vyakitao beTI hoya ja nahIM evI mAnyatA jJAnamAM, mananI zuddhimAM ane cAritryamAM amuka mANaso caDhiyAtA che evI daDha mAnyatA rAkhavI, mahApuruSone tuccha mAnI levA ane hoya nahIM tyAM temanA doSa kalpI levA tene avarNavAda kahe che. | darzanAvaraNIya karmanA nava vibhAgo che: cakSu darzanAvaraNIya, acakSu darzanAvaraNIya, avadhi darzanAvaraNIya, kevala darzanAvaraNIya, nidrA, nidrAnidrA, pracala, pracalapracala ane tyAnagRdhdhi. cakSu darzanAvaraNIya eTale evuM karma je cakSurindriya dvArA thatA bodhane aspaSTa kare che. cAkSuSa darzananI svAbhAvika sthitimAM aMtarAyarUpa thatI mananI ke zarIranI sudi Ane kAraNe thAya che. aca, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanAvaraNIya eTale evuM karma je acakSudarzanAne aspaSTa kare. acakSu eTale AMkha sivAyanI indriye! eTale ke cAmaDI, jIbha, nAka, kAna, jenA dvArA vyakita sparza, svAda, dhrANa ane dhvanino bAdha meLave che. jyAM sudhI badhI indriyo yathArtha rIte kArya karatI hoya che, tyAM sudhI temanA dvArA thatA bAdha yathAyAgya hoya che. keTalAka mANaseAnI eka ke be IndriyAmAM koIka doSa hoya che ane pariNAme AvI. Indriyo dvArA bAdha thatA nathI. cakSu ane acakSudarzanane bAhya jagatanA IndriyAnubhavo sAthe spaSTa saMbaMdha hoya che. 5 avadhi darzanAvaraNIya, avidha jJAnAvaraNIyanI jema, evA prakAranuM karma che je jIvanA sthaLa ke samayathI nirapekSa alaiMdriya beAdhane avarodhe che. sAmAnya ajJAna, satya mATenuM mithyA darzana, kaSAyo ane bhrama pUrNa darzananI zaktine roke che. kevala darzanAvaraNIya karmane kAraNe AvuM thAya che. darzananI zaktine roke evI mana ane zarIranI sthitine utpanna karatAM darzanAvaraNIya karmanA prakAro A pramANe che: nidrA, nidrAnidrA, beThAMbeThAM uMghavuM ( pracala ) jene jhokuM khAvuM kahe che, meTuM jhokuM (pracalapracala ), zarIranI koI ceSTA sAthe uMghamAM cAlavuM (tyAnagRdhdhi ). Ane nidrAbhramaNa (somnambulism) - uMghamAM ja koI duSTa pravRtti AcaravI -- evuM kahe che. zarIra ane mananI A badhI evI sthitio che je darzananI zaktine avarodhe che. - - antarAya trIjuM ghAtanIya karma te aMtarAya karma che. jIvanA naitika ane AdhyAtmika vikAsa kare evAM kalyANamaya kAryo karavAmAM A prakAranuM karma, mAnasika saMgharSo utpanna karIne eka jAtanI anizcitatA ubhI kare che. aMtarAya karyAM pAMca prakAranuM che : (1) dAna ( 2 ) lAbha (3) bhAga (4) upabhAga ane ( 5 ) vIrya A pAMcane antarAya karma avarodhe che. A pAMca prakAranAM avarodhaka karmA puNya ke muktinA kameryA karavAmAMthI vyaktine avarodhe che. pahelAMnA udAharaNarUpe ApaNe ghaNA mANasono anubhava laI zakIe. teo dAnamAM kAMIka dravya ApavA icchatA hAya paNa koIka lAgaNI ke vicAra temane A icchAnA amala karatAM roke che. mana nizcaya karI zakatuM nathI ane tenI DhIlane pariNAme dAna karavAnA nirNaya paDato mukavA paDe che. bIjuM karma temane pote karelA lAbha ke naphAne bhAgavatAM roke che. trIjA ane ceAthA prakAranAM karmo sthAvara ke jaMgama mAlamilakatanA upabhAgane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 roke che. mANasa pAse A vastuo hoya che ane te A vastuonA upayoga tema ja upabhAga karavA paNa icchatA hoya che. paNa A karma upabhAgamAM avarodhaka thAya che. ghaNI vAra evu bane che ke mANase vastu bhegI karI hoya paNa koI ajJAta kAraNa tene saMgrahelI vastunA upabhAga karavA detuM nathI. temAM A prakAranuM karma ja kAraNabhUta hoya che. pAMcamuM kAraNa jIvanA zubha ane kalyANakAraka prAptinA prayAsAne aTakAve che. A rUkAvaTa AdhyAtmika pravRttiomAM hoI zake tema sAMsArika saphaLatA prApta karavAmAM paNa hAI zake. mAhanIya bIjAnA mArgamAM vinA ke rUkAvaTo ubhI karavI te antarAya karmanuM kAraNa hAya che. dAna ke udAratAnAM kRtyomAM, jAhera kalyANanAM kAryomAM, bIjAne muzkelImAM sahAyarUpa thavAnAM jAhera upayogitAnAM kAryo karavAmAM vidanA utpanna karavAthI aMtarAya karmonA AAva udbhave che. zubha kArya ke zubha vANIne avarodhe evI pravRttithI, A karmanuM phaLa maLe che. cothA prakAranuM ghAtikarma te meAhanIyakarma. A kArya vivekazaktine rokIne judI judI vastuo pratyenA abhigamamAM meha ke bhrama utpanna kare che. A prakAranAM karmA 28 prakAranA che. darzanAvaraNIyanA traNa peTA prakAro, kaSAyo ane nAkaSAyAne utpanna kare tema ja tenAthI utpanna thAya evAM cAritra~meAhanIyakarmanA be peTA prakAro ane kaSAyA ane nAkaSAyonA peTA prakAro je anukrame seALa ane nava che. A karmanI pravRttine kAraNe manuSya jIvanA sAcA svarUpathI ajANa rahI jAya che. tenAM jJAna, darzana ane cAritrya mithyA ane vikRta bane che. meAhanIya karmanA be mukhya vargo che. darzanameAhanIya ane cAritramAhanIya. badhuM maLIne mAhanIya karmanA aThThAvIsa bheda hoya che. darzanamAhanIya karma traNa prakAranAM hoya che: pahelA prakAra che mithyAtva, athavA khoTI mAnyatA. jIvanA sAcA svarUpa viSe, tIrthaMkaroe upadezelA sidhdhAMto viSe ane saMtAe racelA dharmagraMthonI yathArthatA viSe khoTI mAnyatA hoI zake. bIjA prakAramAM evuM mAnasika valaNa hoya che jemAM samyak ane mithyA mAnyatAonuM mizrANa thayeluM hoya che ane be vaccenA bheda pArakhI zakAtA nathI. Ane samyagmithyAtva--mizrA kahe che. chelluM samyakatvaprakRti che. A evI avasthA che jemAM samyak mAnyatA para thoDuM mithyAtvanuM paDa AvI gayuM hoya che. pariNAme zaMkAzIla mAnasa pravartatuM hoya che. samyak mAnyatAnI dRDhatA ahIM jarA DagamagatI hoya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritramehanIyakarma athavA samyaka cAritra mehanIyanA aThThAvIsa prakAro che prathama prakAranAM karmane udaya thatAM, sarvajJAe darzAvelA mArgathI vyakti vimukha thAya che ane satyanA sAcA svarUpa pratye udAsIna rahe che. potAne mATe zuM lAbhadAyaka che ane zuM nathI tene viveka karavA samartha bane che. AvI jAtanuM valaNa vikRta hoya che. sAcI ane saguNI vicArapravRtti dvArA jo tenuM niyamana karavAmAM Ave, te samyaka darzanane avarodha thato nathI. jo vikRta valaNa zuddha sthiti sAthe mizra thaI jAya to bIjo prakAra astitvamAM Ave che. A traNa prakAranAM mohanIya karmonI asarane jaina loko, kodarA nAmanuM anAja khAvAthI thatI asara sAthe sarakhAve che. sarakhA taiyAra thayA vinAnA kodarA khAvAmAM Ave to evAM cakkara caDhe che ke khAnAra khUba gabharAI jAya che. mithyAtvanI asara AvI hoya che. kodarAnAM choDAMne chaDIne kadarA khAvAmAM Ave te asara ochI bhayajanaka hoya che ane mizra karmanI asarane maLatI Ave che. jo kodarA sArI rIte sApha karavAmAM Ave, to te hejasAja asvasthatA upajAve che jene sabhyatvanI asara sAthe sarakhAvI zakAya. cAritra mohanIya karmanA paccIsa prakAre che. A pustakamAM temanuM vigatavAra nirUpaNa karavuM muzkela che. mukhyatve kaSAyo cAra che : krodha, mAna, mAyA ane lebha. A darekanA cAra peTA prakAro che ane temanI asara cAritra para thAya te anaMta saMsAracakramAM pherA pharavA paDe che. e cAra peTA prakAre A pramANe che : anaMtAnuvaMghI athavA AkhA jIvanaparyata je karmanI asara rahetI hoya te, pratyAnAvara-koI paNa kaSAyanI na rokI zakAya evI lAgaNI; pratyAhyAnAvarA athavA rokI zakAya ane aMkuzamAM rAkhI zakAya evA kaSAyo. savana athavA bhabhUkatA, paraMtu AtmanigrahathI aMkuzamAM AvI zakatA kapAyo. bIjA karmanI mudata eka varSanI, trIjAnI cAra mahinA ane cothAnI paMdara divasanI hoya che. kaSAyonuM prAbalya udAharaNa dvArA samajAvavAmAM Ave che. krodhanA cAra prakAre, paththara para, mATImAM, dhULamAM ane pANImAM dorelI rekhAo jevA che. paththara para dorelI rekhA dUra karatAM ghaNo zrama paDe che. mATI, dhULa ane pANInI rekhAo dUra karavAmAM zramanuM pramANa ochuM thatuM jAya che. tevI rIte, anaMtAnubaMdhI karma, krodhanI asara mahAprayAse ane ghaNAM baLathI rokI zakAya che, jyAre bAkInA traNa prakAranA krodhanuM baLa ochuM hoya che. pariNAme te prakAranA krodhano jhaDapathI nAza thaI zake che. mananI kakSA paththaranA thAMbhalA, hADakAM, lAkaDAnA TukaDA ane jhADanI kuMpaLa jevI che. anukrame daDhatA A cAremAM ochI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 thatI jAya che. mAyAnA peTA prakArone vAMsanA mULa, gheTAMnA ziMgaDAM, gomUtra ane lAkaDAnI sATI sAthe sarakhAvI zakAya. pUrvapUrva karatAM uttarottaranI vakratA vadhu jhaDapathI dUra thaI zakaze. ( gAmUtranI vAMkIcUMkI rekhA pavana ane havAthI adRzya thaI jAya che). leAbhanI kakSAnuM udAharaNa vastra para paDelA rAtA raMga, thoDo kacaro, ane haLadaranA DAgha che. A traNa jo vastu para paDayA hoya, tA rAtA raMgane bhAgye ja dUra karI zakAya, kacarAne dUra karatAM gheADI muzkelI paDe ane haLadaranA DAghane sahelAIthI dUra karI zakAya. nAkaSAya cha nAkaSAya A pramANe che : (1) hAsya (2) rati-ayeAgya ane pakSapAta bharI rUci (3) arati--ayeAgya ane pUrvagraha-yukta aNagamA (4) zAka (pa) bhaya (6) jugupsA. A cha nAkaSAyo cAritrameAhanIya che kAraNa ke temanA saMbaMdhamAM AvelA jIva samyak cAritranuM pAlana karI zakatA nathI. sukha ke du:khanI A lAgaNIonI lAMbI asara hotI nathI tethI vedanIya karmane nAkaSAyothI bhinna mAnavAM. A jAtanuM karma mithyA darzana utpanna kare che ane gRhastha ke sAdhunA Atmika vikAsane rUMdhe che. nAkaSAyo athavA ardhakaSAyo nava che : hAsya, rati, arita, zAka, bhaya, jugupsA, strIveda ( strIo mATenI icchA), puMveda ( puruSo mATenI icchA ), napuMsakaveda (napuMsaka mATenI icchA). A badhAMne kAraNe vividha prakAranAM karmA udbhave che. saMyama dvArA temane rokI zakAya. A badhI lAgaNIonA anubhava vicAra ane AcAranI samatulAne uthalAve che. kaSAyonI tIvratA upara karmanA samaya AdhAra rAkhe che. jyAre kaSAya ke nAkaSAyane kAraNe koI paNa pravRtti thAya che, tyAre cAritrameAhanIya karmAnA pravAha cAlu thAya che. keTalAka loko bIjAnA samyak darzananI hAMsI uDAve che ane du:khamAM AvI paDelAM mANasAnA upahAsa kare che. keTalIka vakhata hAsya nirUddeza hoya che. zithila cAritryavALAM strI ke puruSa sAthenA saMbaMdha du:kha ane zAka utpanna kare che. bIjAnI ghRNA karavI, temanI sAthe dhikkArapUrvaka vartana karavuM, viruddha jAti pratye gADha Asakti rAkhavI--A badhAM kAraNeAthI jIva dUSita thAya che ane navAM karma Acare che. aghAtIya ka A karmAM cAra prakAranAM che : Ayu, nAma, gAtra, ane vedanIya. A cAreya prakAra, mAnava, svarganA jIvA, nArakI jIvA ane tiryaMca ema cAra prakAranI gatimAM janmelA jIvA sAthe saMkaLAelAM che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSka nArakI, tiryaMca, mAnava ane svargIya evI cAra gati AyuSkarmane kAraNe thAya che. je karma vyaktinI amuka gatimAM rahevAnI samayamaryAdA nakkI kare che tene nArakIya AyuSkarma, tiryaMca AyuSkarma, manuSya AyuSkarma ane deva AyuSkarma kahe che. A karmane AdhAre, vyaktinI pAtAnI gatimAM jIvanamaryAdA nakkI thAya che. karmanI mudata pUrI thatAM prANI mRtyu pAme che. Ama prANInA janma ane mRtyu mATe A karma javAbadAra che. umAsvAmIe vividha gatimAM jIvAnA karmapravAhanAM kAraNeA samajAvyAM che. atyaMta du:kha ApavAthI ke atyaMta Asakti rAkhavAthI evA karmapravAha utpanna thAya che, je nArakIya gatimAM laI jAya che. sUtramAM garama ane pratiprad evA be zabdo che. Arama eTale jIvAne du:kha ane saMtApa ApavAM ane prativratlR eTale vizvanA vividha padArtho pratye atyaMta Asakti rAkhavI. hiMsAthI ke IjA karIne atyaMta du:kha pahoMcADavAthI narakamAM janma Ape evA karmapravAha utpanna thAya che. bhautika parigrahonI Asaktine kAraNe satata krUra karma karavAthI ke bIjAnI milakata AMcakI levAthI A prakAranA AyuSkarmanA uddbhava thAya che. 89 * mAyAne kAraNe tiryaMca ke vanaspatikAya jIvAnI gati Ape evAM AyuSkarmanA pravAha utpanna thAya che. jIvanuM mAyAvRttiyukta vartana cAritrameAhanIya karmane pariNAme hAya che ane tene kAraNe tiryaMcAmAM gati thAya che. vikRta valaNa rAkhI dharmanA upadeza karavA, aucitya ane zubha cAritryanA abhAva, bIjAne chetaravAnI icchA, jIvanI kapAta ke karbara lezyA, ane mRtyu daramyAna zAkabharI ekAgratA--A badhI mAyApUrNa vartaNUka, tirthaMgiMtamAM laI jatAM AyuSkarmane utpanna kare che. thoDI hiMsA, thoDI Asakti ane svAbhAvika mRdutA, manuSyajanma ApatA AyaSkarmanAM kAraNa che. namratA, mRdutA, zreSTha AcaraNa, thoDA kaSAya, mRtyu vakhate du:khabharyA valaNanA abhAva, manuSyagati ApatA AyuSkarma mATe javAbadAra che. bIjA zabdomAM, karuNA, kRpA, prema, sneha, Arjava ane satya jevAM lakSaNA A prakAranAM AyuSkarmanAM lakSaNa che. samyak darzana, Asakti para aMkuza, zithilatAmizra Atmanigraha, svaicchika karmatyAga, vikRta darzanathI yukta tapasyA, devagatimAM janma Ape evAM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSkarmanA kAraNarUpa che. Atmanigraha cAritra ane vicAranI zuddhinI cAvI che. ghaNI vakhata evuM thAya che ke mana ane vANIne atyaMta saMyama dharAvanAra loko paNa nirNaya na karI zakavAthI asvastha hoya che. mithyA darzanane kAraNe loko ugra tapasyA kare che. vaLI te uparAMta samyaka darzanane alaga nirdeza hovAthI ema lAge che ke te paNa devagatimAM janma ApanArA AyuSkarmanuM kAraNa hoI zake. be sUtro vacce samAdhAna karavAno eka mAtra mArga e che ke je jIvo samyak darzana dharAve che teo khoDakhAMpaNarahita hoya che jyAre AvuM darzana na dharAvatA devene kheDakhAMpaNa hoI zake. hakIkatamAM jIvanA sAcA svarUpane bodha na thAya ane sAMsArika viSayo sAthe saMbaMdha tUTe nahIM tyAM sudhI samyak darzana prApta thAya nahIM. nAmakarma A jAtanuM karma jIva je dehamAM mUrta thaze te dehanAM lakSaNo nakkI karaze. ApaNe joyuM che ke jIva cAra gatiomAMthI game te eka gatimAM janma laI zake. svAbhAvika rIte ja dehanAM svarUpa, pramANa, raMga, uMcAI vagere bhinna bhinna hoya che. nAmakarmanA prathama be vargo paDe che : pati athavA bhautika guNo ane vikati athavA abhautika guNa. ( navIna jIvavidyAnA siddhAMtanuM pUrvAnumAna karatA hovAthI nAmakarmane siddhAMta atyaMta rasaprada che. tenA 93 vargo pADavAmAM AvyA che. navIna jIvavidyA jIvaMta vastunA udgama ane vikAsane samajAvavAno prayAsa kare che. tema karatAM te unsecako ane janIna atisUkSma tattvonI abhidhAraNa kare che, jenA para sendriya padArthane vikAsa AdhArita che. tevI ja rIte hajAro varSo pUrve jaina ciMtakoe sthApela nAmakarmane siddhAMta, jIvaMta tattvonA eka prakAra ane bIjA prakAra vaccenA bheda, zarIranA hADakAMnA sAMdhAonI judI judI rIta, pRSThavaMzIya ane apRSThavaMzIya dehonI racanA vacce bheda, zarIranI saMvedanazIla indriyonI racanA - A badhA jIvavaijJAnika praznone samajAvavA prayatna kare che. zarIranI indriyo pUrNavikasita ane kriyAtmaka rIte samartha hoya temaja apUrNavikasita ane kriyAtmaka rIte asamartha paNa hoya. A badhuM vividha prakAranAM nAmakarma para AdhAra rAkhe che. nAmakarma pratyeka vyakitanI deharacanAnAM niyAmaka paNa hoya che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene kAraNe prANI bIjI gatimAM janme che te nAmakarmanI vadhu vigate A pramANe che. "nAma-karma'mAM gati, varga, deha, mukhya ane gauNa bhAganI racanA, saMyojana, aNuonuM AMtara saMyojana, bAMdho, sAMdhA, sparza, svAda, dANa, varNa, mRtyu pachInI gati, AtmahatyA, bIjA dvArA vadha, zItoSNa prabhA, zvasanakriyA, gati, vyakitagata deha, jaMgama prANI, saumyatA, surIlo avAja, AkArasauSThava, sUkSama deha, (indriyono) pUrNa vikAsa, majabutAI, tejomaya deha, bhavyatA ane pratiSThA, A badhAnuM uMdhu (vyakitagata dehathI mAMDIne) temaja tIrtha karava-A badhuM AvI jAya che. A gaNatarI adbhuta rIte vyApaka che kAraNa ke te badhI ja gatio ane prANIonA vargone AvarI le che. mAtra sparzendriya dharAvatAM, sparza ane svAdanI indriyo dharAvatAM, sparza, svAda ane dANanI indriyo dharAvatAM, sparza, svAda, prANa, darzana ane zravaNanI indriyo dharAvatAM-A badhAM prANIonA jIvonA janma temanAM nAmakarma anusAra che. zarIra nAmakarma pAMca prakAranAM hoya che. zarIra pAMca prakAranAM hoya che : (1) saura deha athavA sthULa zarIra, je manuSyo ane pazuo dharAve che. (2) vaiyikA athavA rUpAMtara karI zake evA deha. te sUkSma ane bArIka dravyonAM banelAM che. temanA AkAra ane UMcAInuM rUpAntara thaI zake che. dA. ta. devo ane nArakIya jIvo (3) AhAra athavA sUkSma deha. jeNe pUrNa jJAna prApta karyuM che, tema ja je pUrNavikasita gUDha Atmazakti dharAve che tevA pUrNa, jaina sAdhunA mastakamAMthI nIkaLe che ane vAtAvaraNamAM pasAra thaI prabhunA paga AgaLa prakAze che, jyAM tenI zaMkA dUra thAya che. (4) tenA zarIra athavA prabhAmaMDaLa sAthene deha, athavA vidyuta ane cuMbakatvanI zakti dharAvate deha. (5) JrmaLa zarIra athavA karmanAM paramANuthI banelo deha. vividha prakAranA dehanA kAraNarUpa nAmakarmano uddabhava umAsvAmIe samajAvyuM che. temanA mata pramANe kapaTabharelI pravRttio ane chaLa evA prakAranA karmapravAha utpanna kare che jene kAraNe azubha deha prApta thAya che. kuTilatA eTale vakratA-saraLa mArga choDI devo te, vikRta ane Arjavarahita pravRtti karavI che. bIjAne chetaravAM te paNa vakratAnuM bIjuM rUpa che. baMne prakAranI pravRttio vicitra prakAranAM mAnasika AMdalane UbhAM kare che. A pravRttio jo saphaLa thAya to bIjAne hAnikAraka nIvaDe che. baMne ayogya pravRttio che tethI azubha deharacanA Ape tevAM karmone utpanna kare che. kuTilatA ane chaLa jema vadhAre tema karmanuM svarUpa vadhu gADha. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 AthI UlaTuM, Rju pravRtti, prAmANikatA ane niSkapaTa svabhAva, zubha deha ApatAM nAmakarmonA pravAhane udbhava kare che. pramANika ane mAnavatA dharAvatA manuSyone sadgaNI manuSyo pratye Adara hoya che. teo pavitra ane nirmaLa saMtanuM sanmAna kare che. AvA manuSyone sAMsArika jIvananAM duHkhene khyAla hoya che tethI teo AcAravicAramAM khUba kALajI rAkhe che. zubha deha ApatAM karmonA nirdeza uparAMta, traNe jagata para vijaya apAve evAM nAmakarmonA pravAhanA kAraNarUpa vicAra ane AcAranI paNa vigatavAra gaNatarI karavAmAM AvI che. AvAM karmothI traNe bhuvanamAM vijaya maLe che. umAsvAmInA mata pramANe tIrthakara nAmakarmane pravAha seLa prakAranAM vratanA pAlanathI udbhave cheH bhakitayukta zuddha samyaga darzana, koI paNa jAtanA aticAra vinAnuM vrata ane anuvratanuM pAlana, jJAnanI avirata zodha, saMsAracakrane satata bhaya, dAna, yathAzakita tapazcaryA, sAdhuonAM samatvane mATe pratikULa evAM vidonuM nivAraNa, du:kha ke aniSTa dUra karIne puNyazALI jananI zukUSA, sarvajJa bhagavAna AcAryo ane upAdhyAyo tema ja dharmagraMtho pratye bhakita, cha dainika kartavyonuM pAlana, sarvajJanA Adezane pracAra ane potAnA bAMdha pratye prema. AtmAne mukita apAve evuM samagra nItizAstra ane AdhyAtmika kriyAone A AkhuM kSetra AvarI le che. nAmakarmanA vividha prakAra hoya che. mastaka, chAtI, pITha, hAtha, peTa ane paga jevA zarIranA vividha bhAgo sAthe te saMbaMdha dharAve che. upanAma karma pAMca Indriyo ane mukhya bhAga sAthe saMkaLAyuM che. kapALa, khAparI, tALavuM, gAla, dADhI, dAMta, hoTha vagereno AkAra pAnAmakarmanA pravAhane kAraNe che. nAmakarmanAM judAM judAM svarUpa snAyu, bAMdho, aMgenA AkAra, ane pramANa, zarIranA raMga, sparzanA prakAra, ane sthiti sAthe saMbaMdha dharAve che. ekavIsa prakAranAM pratinAmakarmo dehanA prakAra ane viziSTatAo sAthe saMbaMdha dharAve che. gotrakarma goTAkarma trIjA prakAranuM aghAti karma che. tene kAraNe kuLane mobhe, rASTrIyatA vagere nakakI thAya che. Adhunika jIvavaijJAniko AnuvaMzikatAnA sidhdhAMtane manuSyanI tema ja prANIonI jIMdagImAM kAma karato batAve che. mA athavA pada nakkI karatAM karmo be prakAranAM che: (1) ucca pada nakkI karatAM karma ane Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nIca pada nakkI karatAM karma, pahelAM prakAranAM karmane kAraNe manuSya khAnadAna, pratiSThita kuLamAM janma le che. bIjA prakAranAM karmane lIdhe te evA nIca kuTuMbamAM janme che, jene kadI pratiSThA na maLe. umAsvAmI kahe che ke paraniMdA, svaprazaMsA, bIjAnA sadgaNonI vismRti, pitAnAmAM na hoya evA sadgaNonI jAherAta evA karmapravAhane utpanna kare che, jene kAraNe nIce kuLamAM janma thAya che. ghaNA loko evA hoya che je bIjAnA sadgaNa pratye AMkhamIMcAmaNAM kare che. teo pote sadgaNonAM putaLAM hoya evI DaMphAsa hAMke che ane potAnI anucita prazaMsA kare che. paraniMdA e durguNa che. mithyAbhimAna paNa evo ja durguNa che. bIjI bAju, vinaya, namratA, bIjAnA saguNonI kadara, vagere guNo evo karmapravAha utpanna kare che jene kAraNe mobhAdAra kuTuMbamAM janma thAya che. guNIjanone praNAma karavAmAM namratA che. vidyA, dhana ane aizvarya hovA chatAM vinaya, ahaMkAra ane krodhano abhAva sUcave che. vedanIya kAma cothA prakAranA aghAtikarmane vedanIya karma kahe che. tene kAraNe vyaktine sukhada ke duHkhada anubhavo thAya che. sukha ane duHkhada anubhavo upajAvanArAM karmo vedanIya karmonA peTA prakAra che. vedanIya karma be prakAranAM che: satAvenIya ane asAtA naya. sattAnIja karma evA karmapravAhanuM pariNAma che je deva, manuSyo ane pazuonA zarIra tema ja manamAM AnaMdadAyaka ane sukhI anubhave utpanna kare che. A karmapravAhane utpana karatI pravRttio, umAsvAmInA kahevA pramANe, ATalI cheH badhAM ja prANIo pratye, ane khAsa karIne pUjya vyakti pratye karuNA, dAna, Asakita sahitanuM sAdhutva (saMyama ane asaMyamanuM mizraNa), vinA prayAse paNa anicchAe karmatyAga, samyak jJAna para AdhArita na hoya evI tapazcaryA, ciMtana, samatva, ane nirlobha. badhAM ja prANIo pitapotAnAM karma anusAra judI judI gatimAM janme che. temanAmAMnA keTalAMkane jIvanA sAcA svarUpano bodha hoya che. teo vrata, tapazcaryA ane karuNA prerita kAryomAM rata heya che. teo sAMsArika Asakita ochI karI nAMkhe che ane udAra hAthe bIjAne madada kare che. bIjAnI vedanA pratye teo sahAnubhUti vyakata kare che, ane temanI vedanA haLavI karavAnA prayAsa kare che. anicchanIya pravRttiothI teo dUra rahe che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mana ane cAritryanI AvI pravRttio evA karmapravAhane janma Ape che jene pariNAme sukhada lAgaNIo utpanna thAya che. sAtavedanIya karmo dukhada lAgaNIonAM kAraNa che. potAnAM ke bIjAnAM ke baMnenA vedanA, zoka, vilApa, IjA ane pralApa A karmonAM kAraNarUpa che. saMtApa ane du:khanA A badhA anubhavo krodha, lobha vagere kakSAnA pariNAma rUpa hoya che. asaMyama, vyakita ke tenI saMpattine nukasAna, anaitika kAryo, vANIthI sahevo paDato apayaza, aniSTa athavA bInajarUrI cIjo mATenI prabaLa icchAne kAraNe teo khinatAne bhAva utpanna kare che. kaSAya na hoya tyAM vedanA hotI nathI. bhAvika loko ghaNI tapazcaryA kare che paNa temane vedanA thatI nathI, kAraNa ke temaNe svecchAe Atmazuddhi mATenI kriyAo svIkArI hoya che. A kriyAo pAchaLa aniSTa Azaya hoto nathI. mana zAMta ane samatola hoya che. zalya cikitsaka du:kha Ape che paNa tene hetu dardIne dardamukata karavAnuM che jethI e du:khamukta thAya ane vadhu vedanA na anubhave A ATha prakAranA karmo jIvanI zuddhine duSita kare che, ane tenI badhI athavA thoDI AMtarika guNavattAone malina kare che. A karmo bahAranAM paribaLo che. jIvanA mArganI dizAne te badalI de che ane sAMsArika jIvananI jaMjALamAM tene kheMce che. ajJAna, vedanA, nirbaLatA, A ja karmone kAraNe che. sthitinI asamAnatA paNa temane kAraNe ja che. ApaNA potAnAM mana, vacana ane deha temanA pravAhanA kAraNarUpa che. karmano siddhAMta devavAda nathI. e kAryakAraNane kAnuna che. natika kAryakAraNabhAvane A kAnUna batAve che ke ApaNI khuzanasIbI ke kamanasIbI ApaNe ja sarjI che. koI mANasanAM sukha ke duHkha tenAM potAnAM ja kArya, vANI ane vicAranA pariNAmarUpa hoya che. pasaMdagInA tattvanI upekSA karIe to ja daivavAda Ave che. dUdhathI zarIrane sArI asara thaze evuM barAbara jANyAM chatAM koI mANasane dArU pIvAnI icchA thaI Ave, ane e dArU pIvo pasaMda kare evuM bane paNa kharUM. icchA mANasane pharaja nathI pADatI. dUdha choDIne dArU pIvAnI mANasanI pasaMdagInuM e nimittakAraNa hoya che. dUdha pasaMda karavAnI zakti to tenI pAse hatI ja. ATaluM jo yAda rAkhIe te pote karelA kAryamAM daivavAda kAma karato nahIM dekhAya. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 vaLI e paNa spaSTa thaze ke kAraNatAne A niyama yAMtrika nathI kAraNa ke tenuM mahattvanuM kAraNa caitanya che. jIvana eka lAMbe pravAsa che. prANI AgaLa vaLe jAya che. pitAnI musApharI sagavaDabharI rAkhavI hoya, akasmAtathI bacavuM heya, te saMyamanI breka lagAvavI joIe. kaSAyo, Trenane pATA parathI gabaDAvI de evAM paribaLo che. paNa sAcA mArganuM jJAna, ane samyaka darzananA prabhAvamAM zraddhA, mANasane dhArele raste pahoMcADe che. pratyeka prANI potAnI gatimAM deha, jIvanamaryAdA, raMga, paristhiti ane bIjAM lakSaNa sAthe janma le che. A badhuM karelAM karmone AbhArI che. jenA tIrthakaroe pRthakkaraNa karIne A kAraNe kayAM che te batAvyuM che. pratyeka prANI, pite je kAMI laIne janmyo che tenuM kAraNa pote ja che. karmo akudaratI AvaraNo che je jIvanA svAbhAvika guNone malina kare che. muktino mArga batAve te dharmanuM kArya che. jeo azuddha ke asvaccha sthitimAM janmyAM che temaNe A asvacchatAmAMthI kema mukata thavuM ane jIvanA anaMta guNone vikAsa kema karavo te jANavuM ja joIe. jIvanI pragatine rUMdhatI azuddhio mANasa kevI rIte dUra karI zake te have joIzuM ane jaina dharma pramANe A dhyeyanI prApti zI rIte thaI zake te paNa joIzuM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 lezyAnA sidhdhAMta karmanAM bIjA lakSaNAnuM nirupaNa karatAM pahelAM, karmasidhdhAMta sAthe gADha rIte saMkaLAelA eka bIjo sidhdhAMta samajavA jarUrI che. A sidhdhAMta te lezyAnA sidhdhAMta. jaina ciMtakonA vicAra pramANe, vizvamAM agaNita jIvA che. A badhA jIvA pUrNa jJAna, AnaMda jevA svAbhAvika guNA dharAve che. karmadravyanAM sUkSma, bArIka, aNusvarUpo vaLagelAM hAvAthI jIvA bhinna lAge che. tejasvI ane AnaMdamaya jIva, zarIra, mana ane vANInI pravRttio ane kAyAthI AveSTita thaIne dUSita bane che. kaSAyo ane pravRttionAM AMdolanothI, baMdhananAM svarUpa ane dravyanA nizcaya thAya che. jIve karelAM karmonA saMgraha, tenA para, AMkhothI na dekhI zakAya tevI sarvopari raMganI chAyAne prerita kare che. Ane yA kahe che. lezyAo cha che: kRSNa, nIla, kApAta (rAkhADI), pIta, rakta, ane zveta, athavA zukala. nItinI dRSTie paNa tenA viziSTa artha thAya che. lezyAnA raMga uparathI tene dharAvatA manuSyanuM cAritrya sucavAya che. prathama traNa raMgA duSTa cAritrya sucave che ane chellA traNa raMgA zubha cAritrya sucave che. bIjA zabdomAM kahIe to prathama traNa duSTa bhAvAnAM pariNAma rUpa che te chellI traNa zubha bhAveAnA pariNAmarUpa che. . karmanuM nirUpaNa karatA lagabhaga badhA ja dArzanikoelezyAnA viSayanA vistArapUrvaka nirdeza karyo che. dravyarUpa athavA dravya sAthe mizra pratyeka padArtha, koIne koI prakAranA sparza svAda, vAsa ke varNa dharAve che. AmAM ApaNuM mana ke mananI pravRtti paNa apavAdarUpa nathI. A baMne dravyarUpa che ane temanA raMga paNa badalAya che. 'kALA mananA mANasa" 'krodhathI rAtA thayelA,' 'bhayathI phikko paDelA' irSyAthI lIlA thayelA' AvA zabdaprayogA bahu jANItA che. ApaNA vicAro ane lAgaNIne raMga sAthe bahu gADha saMbaMdha hoya che. ghaNA tA vicAraraMgA che evuM kahI zakAya, paraMtu mukhya raMgA kALA, bhurA, rAkhADI, pILA, gulAbI athavA rAtA ane sapheda Aya che mRdu ke kaThora kaSAyathI bhAvita thaela, . Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanA AMdolano te vezyA. teo svabhAvamAM rahelI lobha vagerenI koTienA udAharaNarUpa che. A raMgonI chAyAo sarvoparI che paNa bhautika nathI. nemicandra siddhAMtacakravartIe kahyuM che ke vezyAnA guNone jeo jANe che temanA mata pramANe bhAvalezyA jIvane raMjita kare che. jIva tene potAnI gaNI le che ane pariNAme puNya athavA pApane udbhava thAya che. varNa athavA raMga, dravyanI sthiti che. jIva pote AkAra, svAda, gaMdha, raMga ane sparza vagarane che. raMga dravyanuM mahattvanuM ane viziSTa lakSaNa che. caitanya jIvanuM lakSaNa che. ciMtanapravRttione kAraNe temAM rUpAMtaro thayAM kare che. A rUpAMtaro paNa AkAra ane raMga vinAnAM hoya che. jyAre deha, mana ane vacananI pravRttio temaja kaSAyo AMdolano utpanna kare che tyAre eka karmapravAha jIvamAM jAya che ane baMdhana utpanna kare che. karmanI pravRttine kAraNe A AMdolananI pravRtti raMjita thAya che. ApaNe joyuM ke AMdolanakriyAothI mAtra karmadravyanuM svarUpa ja nahIM paraMtu karmanA aNuonI saMkhyA paNa nakkI thAya che. A aNuo jIvane baMdhanamAM nAkhe che. kakSAnI tIvratA parathI baMdhananI mudata ane phaLanAM svarUpano nirNaya thAya che. upara kahyuM te pramANe vezyA cha prakAranI che. sw, nIru, vAvola, tenA (pILI), padma (rAtI) ane paNa rUpAMtaranI dRSTie jotAM rage agaNita rahe che. vezyA be prakAranI hoya che : mArA ane traNa . mArA vicAranI pravRttine raMga che. dravya nAmakarmane kAraNe utpanna thAya che. judI judI gatinA jIvonA judA judA raMga hoya che. nArakI jIva kALA hoya che jyAre bIjA jIvone chamAMno koIka raMga hoya che. uttama, madhyama ane adhama pradezanA jIvone anukrame sUrya jeva, caMdra jevo ane lIlo raMga hoya che. jalakAya, agnikAya ane vAyukAya jIvone veta, pIta ane avarNanIya raMgonA dehe heya che. vizvanA agaNita AkAzapradezamAM kaSAyonAM udayasthAne hoya che. duSTa kaSAyonAM raMga zyAma, nIla ane rAkhaDI hoya che jayAre zubha vicAronA raMge pIta, gulAbI ane zveta hoya che. duSTa vicAronA raMgo gherA, vadhu gherA ke atigherA hoya che. tevI ja rIte zubha vicAronA raMga AchA, vadhu AchA ane sauthI AchA hoya che. zubha ke azubha vicArapravRtti ke kaSAyonA ghaTADA ke vadhArA pramANe raMgenAM rUpAMtara thayAM kare che. du:khamAM vadhAro thatAM lezyA rAkhaDI, nIla ke zyAmamAM rUpAMtarita thAya che. jIvanI zuddhi ke zubha ciMtana vadhatAM pIta, padma Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ane zveta raMgAmAM pragati thAya che. A parathI spaSTa thAya che ke sauthI duSTa athavA azubha vicArapravRtti kALI che jayAre sauthI zuddha ane zubha vicArapravRtti zveta che. te paNa, lezyA, raMgo karatAM paNa raMgonI paribhASAmAM vRttinI tIvratAnI koTinA vadhAre paricaya Ape che. nemicandra siddhAMtacakravartIe mananI pravRtti pramANe udbhavelI lezyAone samajAvavA bahu suMdara udAharaNa ApyuM che. cha musApharo araNyamAM bhulA paDe che ane phaLothI lacI paDatAM eka vRkSane jue che. svAbhAvika rIte ja temane phaLa khAvAnI icchA hoya che. eka mANasa AkhuM jhADa ukheDIne phaLa khAvA mAMge che. tenI lezmA kALI che. bIjo mANasa jhADanuM thaDa kApIne phaLa khAvA mAMge che. tenI lezyA nIla che. trIjA DALIo kApIne phaLa khAvA icche che. te kApAtalezyA dharAve che. A traNe jhADane nukasAna karIne enAM phaLa khAvA icche che, jo ke darekanA nukasAnanI kakSA judI judI che. bAkInI traNa vyaktie vadhAre sArI jAtanI che. te jhADanA bhAgonA nAza karyA vagara potAnA hetu siddha karavA mAMge che. ceAthe! mANasa jhADanI je DuMkha upara phaLa che te DuMkha ja kApIne phaLa khAvA icche che. te pIta lezyAvALA che. pAMcamAne mAtra phaLa ja khAvuM che. tenI padmalezyA che. chellAne to mAtra pAkelAM ja phaLa khAvAM che. vRkSane koI nukasAna pahoMcADavAnI tenI icchA nathI. tethI te zveta athavA zukalalezyA dharAvatA zreSTha puruSa che. A vividha lezyAo mananI AMtarapravRttinI paricAyaka che. lezyAo sUcave che ke dhyeyanI prApti mATe pratyeka vyaktie yojelA upAyo, vyaktinA mAnasika ane naitika lakSaNA anusAra bhinna bhinna che. kRSNa lezyA dharAvatA manuSya krodhI, duzmanAvaTathI bharelA, duSTa, ugra, cha prakAranAM prANIone nukasAna karavAnAM pariNAmeAnI upekSA karanAro, pavitratA ane karuNA vinAnA, saMyamahIna, siddhAMtahIna, jaDa, sAmAnya buddhi vinAnA, caturAI vinAnA, indriyasukhAmAM Asakta, abhimAnI, mAyAvAdI, ALasu, tophAnI ane mIMDhA haze. nIla lezyAvALA manuSya atyaMta nidrALu ane mAyAvAdI, ajJAna, uddhata, duSTa, pramAdI, dunyavI parigraho ane samRddhinA atyaMta lAbhI, pApakarmAmAM pravRtta ane jhaTa uzkerAI jAya evA hoya che. kApAta lezyAvALI vyakti svabhAve gussAkhAra, bIjA viSe mAThuM bolatI, baDAIkhAra, muzkelIo UbhI kare evI, viSaNa, bhayaMkara, zatrutAbharI, bIjAnuM apamAna karanArI, kapaTI, nIca, nAstika, bIjAnA lAbha ke nukasAnanI upekSA karanArI, yuddhabhUmi para mRtyu pAmavAnI icchA rAkhatI, khuzAmatakhAra ane vagara vicAryuM kAma karanArI hoya che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa prakAranA, zubha prakRti dharAvatA manuSyanI vezyA bhinna bhinna hoya che. pIta vezyA dharAvato manuSya zuM karavuM, zuM na karavuM te jANato hoya che. te kartavyaniSTha, sthira, upabhoga mATe zuM ayogya te samajanAro, cAra kaSAyothI yukta, saMyamI, niSpakSapAtI, dayALu, dAnI, zAMta ane mRdu hoya che. gulAbI athavA rAtI vezyA dharAvatI vyakita hajI vadhu mRdu guNo dharAvatI hoya che ane dAnI, mAyALu, paropakArI, bIjAnuM kalyANa icchanArI, namra, sthira, ziSTa, saMyamI, kSamAzIla, saMte ane AcAryo pratye niSThAvALI, ane satya mATe prayatnazIla hoya che. zukala legyA dharAvatI vyakita niSpakSapAtI, dharma ane satyanAM dhyAnamAM magna, upabheganI spRhArahita, samiti ane guptinuM pAlana karanArI indriyone nigraha karanArI, prazAMta, kaSAyarahita ane sAMsArika sukha pratye niHspRha hoya che. mana tema ja vicAranI zuddhinAM parivartana sAthe A legyAo badalAya che. A parivartana cha legyAmAM 26 prakAranAM parivartana ANe che upara je kAMI kahevAI gayuM te parathI spaSTa thayuM haze ke vezyAo judAM judAM karmonA prabhAvathI utpanna thaelI judI judI sthitio ja che. teo jIvanA svabhAva para nahIM paraMtu jIvanAM sahakArI karmo para AdhArita che. eTale ke sUkama karma-dravya lazyAne utpanna kare che tethI vezyAne raMga, svAda, gaMdha, sparza, koTi, svabhAva, prakAra, samayamaryAdA, pariNAma vagere hoya che. kRSNa, nIla, kapota, pA, pIta ane zukala leyAone anukrame pANIthI bharelA megha, nIla AkAza, kabUtaranA kaMTha, siMdUra, haLadara ane vahetAM pANI jevA raMge hoya che, temanA svAda anukrame lIMboLIthI kaDa, trikUTa karatAM paNa vadhu tUro, kAcI kerI karatAM vadhu khATo, pAkI kerI karatAM vadhu madhura, madha karatAM aneka gaNo vadhu mITho, ane dUdha karatAM aneka gaNo caDhiyAta hoya che. prathama traNa duSTa vezyAonI gaMdha gAya, kUtarA ane sarpanA mRta deha karatAM anekagaNI vadhu duSTa ane traNa zubha lezyAonI gaMdha coLI nAMkhelAM suvAsita puSpa, ke attarathI anekagaNI vadhu sukhada hoya che. prathama traNa duSTa lezyAono sparza karavata ke gAyanI jIbha karatAM anekagaNo aniSTa hoya che jyAre chellI traNano sparza sutara, mAkhaNa ke zirISa puSpa karatAM paNa aneka gaNo vadhu sukhada hoya che. kaSAya ane pravRttinI tIvratA pramANe vezyAo badalAya che tethI temanI hAjarI ane raMganI koTi pratyeka vyaktinA Atmika vikAsa para avalaMbana rAkhe Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 che. prAraMbhamAM mithyAdarzana dharAvatI vyakitanI lazyA jo tenA kaSAyo mRdu hoya te prAraMbhamAM zukala hoI zake. jyAre samyaka darzananI cothI kakSA dharAvatI vyakti, jo tIvra kaSAyothI pravRtta thatI hoya to kRSNa vezyA dharAvI zake. AThathI tera sudhInI Atmika vikAsanI avasthA jeNe prApta karI hoya, te vyakti zukala lezyA dharAvatI hoya che. 14mI avasthAmAM AMdolana hotAM nathI tethI legyA paNa hotI nathI. karmaphaLane kAraNe apUrNa manovRttio utpanna thAya che tethI evuM nakkI karI zakAya ke karmatyAga karavAthI lazyAmAM parivartana AvavuM ja joIe. tethI dharmagraMtho evuM vidhAna kare che ke sarvajJa, tema ja jemanA kaSAyo zamI gayA hoya, ke jemanA kaSAyone vinAza thayo hoya, temanI AsapAsa zukala leDyA hoya. pracalita dRSTikoNa-vyavahAra naya-pramANe sarvajJane raMga zveta che. paNa kharuM jotAM sarvajJamAM kriyAno abhAva hoya che tethI temane raMga hoto nathI. vibhinna gatiomAM jIvanAM rUpAMtaronAM kAraNarUpa cauda mArgaNasthAnonuM nirUpaNa karatAM, 'paddha nAma'nA pahelA bhAgamAM jIvanAM rUpAMtaronI lezyAnA daSTibiMduthI samIkSA karavAmAM AvI che. kaSAyathI pravRtta thayelA yogane kAraNe jIvo cha prakAranI legyA dharAve che. kaSAyo tIvra, tIvratara ane tIvratama ke maMda maMdatara maMdatama hoya tenA parathI legyAnI koTino nirNaya thaI zake che. vezyAno abhAva hoya evI sthitine alezyA kahe che. legyA uparathI jIvanI naitika ane Atmika sthiti jANavI zakya bane che. prathama traNa lezyAone pApanI nizAnI mAnavAmAM Ave che ane chellI traNane zubha mAnavAmAM Ave che. kaSAya ane vezyAnA viSayanuM jaina ciMtakoe atyaMta kALajI ane buddhipUrvaka adhyayana karyuM che te A uparathI spaSTa thAya che. kaSAya ane pravRttio (yoga) nuM pArasparika kArya karmadravyane AkarSe che ane tene kAraNe jIva bhinna bhinna vezyAo dhAraNa kare che te aMge vigatavAra carcA thaI gaI che. mAnasika pravRttionI gahanatA sAthe gaMdha, svAda, sparza ane raMganuM rUpAMtara kevI rIte thAya te sAdAM udAharaNa dvArA samajAvavAmAM AvyuM che. jaina dharmanA ciMtakonuM manovijJAnanA kSetramAM A eka mahattvanuM pradAna che. Adhunika manovaijJAnikoe svIkAryuM che ke lAgaNIonI prakriyAnI tIvratA ke maMdatAne kAraNe raMgamAM parivartana thAya che. zuddha sthitimAM jIva karmathI mukta che. kaSAya ane yogathI pravRtta thayelAM karmadravyanI pakaDa kharekhara AzcaryakAraka ane agamya hoya che. A siddhAMtanuM jJAna jIvanAM zuddha svarUpane sArI rIte samajAvaze ane azubha karmonI hAnikAraka Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 asarane paNa spaSTa karaze. kuMdakuMdanuM vidhAna che ke vyavahAra naya pramANe vezyAo, jIva AdhyAtmikatAnI kakSAe pahoMce tyAM sudhI jIvamAM praveze che. je jIvo saMsAracakramAMthI mukta thayA hoya che teo lezyAthI mukata hoya che. vividha prakAranAM dhyAna dharavAmAM A siddhAMta keTalo mahattvanuM che te jinabhadra noMdhyuM che. yoga paranA bIjA ciMtakonI jema, te paNa cAra prakAranAM dhyAna che evuM kahe che; kArta, raudra, gharve ane . A cAramAMthI dareka prakAranuM dhyAna dharatI vyakitanA naitika ane AdhyAtmika guNo kevA hoya, te temaNe potAnI carcAmAM jaNAvyuM che. dhyAna dharavA icchatI vyakitae manane eka viSaya para ekAgra karIne tene cittane vikSubdha kare tevA badhA viSayamAMthI pAchuM kheMcavAnuM che. ekAgratA mAnasika prakriyA che. tene vikSubdha kare tevI badhI pravRttione dUra karavAnI che. ghaNA lokonAM mana sAMsArika du:khathI bharelAM hoya che. keTalAkanAM uddezo ane vRttio duSTa, verIlAM ane nukasAnakAraka hoya che. AvA manuSyonI vezyA kRSNa, nIla, ke kApata haze. mAtra temanI tIvratAmAM phera haze. temanI pravRttio bhrama, Asakita, mAtsarya ane vikRtithI bharapUra haze. raudra dhyAnamAM magna vyakitanI vezyAo vatteoche aMze adhikatAdarzaka haze. chellA be prakAranAM dhyAnamAM magna vyaktinA vicAro zubha haze ane kramazaH AdhyAtmika mArge AgaLa vadhatAM temanAM mana AtmasAkSAtkAra ke jIvanA sAcA svarUpanAM jJAna sudhI pahoMcaze. zukala dhyAnamAM mananI sthiratA, bhamano abhAva, viveka, deha temaja sAMsArika viSaya pratye anAsakita hoya che. svAbhAvika rIte ja A kakSAe pahoMcelI vyaktinI leNyA zukala haze. mekhalI gozAlanA siddhAMtane anusaratA AjIvaka paNa karmasiddhAMta ane lezyAnA siddhAMtane mAnya rAkhe che A siddhAMtanuM arthaghaTana gozAlake viziSTa rIte karyuM. tenA mata pramANe baudhdho athavA baudhdha bhikSuo nIla glezyA dharAvatA hatA. kAraNa ke temanAmAMnA keTalAkane sagavaDabharyuM jIvana joItuM hatuM ane tethI teo sukhane Adeza ApatA hatA. nijhmathenI vezyA rAtI mAnavAmAM AvatI hatI kAraNa ke temaNe sagavaDone tyAga karyo hate. paNa temane AjIvako karatAM utaratI zreNInA mAnavAmAM AvyA hatA, kAraNa ke teo adhovastra dhAraNa karatA hatA. teNe potAnA sAmAnya anuyAyIone pIta vezyAnA, jyAre potAnA daDha anuyAyIone zveta vezyA dharAvatA mAnyA. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 baudhdha dharma paNa karmanuM vargIkaraNa raMganI paribhASAmAM kare che: kRSNa, zveta, zyAma ane vetanuM mizraNa, ane zyAma paNa nahIM ane te paNa nahIM. teo karmane sUkSma paramANunuM baneluM sUkSma dravya mAnatA nathI. yoga darzane paNa te ja vargIkaraNa svIkAryuM che. dAsaguptanuM sucana che ke yogadarzanamAM kRSNa ane zveta karmane vicAra ghaNuMkharuM jainadarzanamAMthI levAmAM Avyo haze. jIva pote lezyAthI raMjita thAya che evuM jainadharmanuM pratipAdana nathI. lezyAne pahelo saMbaMdha karyadravya sAthe che. jIva paranuM tenuM pratibiba zveta sphaTika para paDatAM raMgIna puchyuM ke raMgIna padArtha jevuM che. IzvaravAdIoe paNa kaSAya ane mananI pravRttionA saMbaMdhamAM raMgano sidhdhAMta sthApita karyo che. temanA mata pramANe matsya deha traNa prakAranA hoya che : bhautika, sUkSma ane mAnasika. bhinna bhinna manuSyonA sUkSma dehano vikAsa atyaMta judo hoya che. A deha ja sukha ane duHkhane anubhava karAve che. kaSAya, icchA ane bhAvathI prerAIne A deha ja kAryamAM prerita thAya che. ane e dehanI aMdara ja darzana, zravaNa, svAda, dANa ane sparzanI indriyanAM kendro AvelAM che. jo Avega, icchA ane bhAva, halakA prakAranAM, viSayAsakata ane pAzavI hoya, to tenuM dravya barachaTa, tenAM AMdolano pramANamAM dhImAM ane raMga zyAma ane anAkarSaka badAmI, ghero kALo, ghero lIle ane temanAM mizraNarUpa hoya che, ane vakhatovakhata temAM lohI jevA rAtA raMganA jhabakArAno prakAza hoya che. sUkSma zarIranA raMgonAM varNanacitro kalAkAroe doryA hovAnuM kahevAya che ane te atIndriya jJAnanA anveSakonAM varNana pramANe daryA hoya che. te raMgone A pramANe samajavAmAM AvyA che: ratAza paDato badAmI raMga viSaya pratyenI Asakti ane lobha sUcave che. lIlAza paDatA rAkheDI raMga mAyA ane kapaTa sUcave che. badAmI raMga svArtha sUcave che. mastakanI DAbI bAju para rAto raMga krodha sUcave che. mastakanI AjubAju pILo raMga budhdhi sUcave che. mastaka upara bhUrAza paData rAkhoDI raMga Adima dhArmika lAgaNI sUcave che. gherA gulAbI raMganI chAMTa premane prAraMbha sUcave che. vikAsa thato jAya tema tema dravya vadhAre sUkSma, raMga vadhAre svaccha, spaSTa ane vadhu tejasvI thatA jAya che. vadhu vikasita sUkSma zarIramAM lIlo raMga sahAnubhUti ane samAvezanI vRtti sUcave che. gulAbI raMga prema, bhUro raMga dhArmika lAgaNI, pILo raMga budhdhi ane mastakanI upara jAMbalI raMga AdhyAtmikatA sUcave che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 lezyAnA sidhdhAMtanuM manovijJAna, ane khAsa karIne parAmanovijJAnanI paribhASAmAM arthaghaTana karI zakAya. bhAvalezyAnuM manovaijJAnika mahatva che. jIvanI AjubAju yoga ane mAnasika pravRttione kAraNe utpanna thatI AbhA te bhAvalezyA. te mananI prakriyA para AdhAra rAkhe che. pahelA cha raMge mAnasika sthitio ane prasaMgomAMthI udbhavatA karmapravAhanA pariNAmarUpa che. pratyeka vikSubdha mana:sthiti bhautika temaja mAnasika asara lAve che. yogya pRthakkaraNa ane anveSaNa dvArA evuM batAvavuM zakya che ke pratyeka mAnasika prapaMca astitva dharAve che ane tenuM anveSaNa paNa karI zakAya che. eka achaDato nirdeza karI lauM. keTalAka vidvAne e abhiprAya dharAve che ke mahAvIre vezyAno sidhdhAMta gozAlaka pAsethI lIdho. A matamAM bahu vajuda nathI. karmano sidhdhAMta jaina dharmano eka susaMgata bhAga che. jainoe tene vaijJAnika AdhAre vikasAvyo che ane te ja vezyAsiddhAMtanA mULamAM che. sAdhuvratamAM mAnanArA keTalAka sAdhAraNa vicArono e vArase jaina dharmamAM utarI Avyo che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 (karmasiddhAMta cAlu) sAta ta amerikana kavi vaeNlTa vhITamena, pitAnAM "Starting from Paumanok' nAmanAM kAvyamAM lakhe che : "koI mane AtmAne jovAnuM kahetuM hatuM? tamAro pitAne AkAra ane cahero juo. bIjA lokone, padArthone, pazuone jue. vRkSane, vahetI nadIne, khaDakone ane retIne juo." jene kAraNe jIvo vividha gatimAM janma le che, te karmanA siddhAMtamAM teo mAnatA lAge che. bIjA ghaNA dhamanI jema, karmano siddhAMta jaina dharmanA pAyAnA siddhAMta che. paNa ApaNA mULa stroto ane temanuM jJAna badhAne samAveza karavAmAM Ave to kahI zakAya ke jaina dharme karmanA bhautika svarUpano vicAra jeTalo bhArapUrvaka karyo che, eTalo bIjo koIe karyo nathI. A siddhAMtano vikAsa, sUkSmatAbharI vigata sAthe, kALajIpUrvakanAM vargIkaraNa sAthe ane yathArtha vidhAna sAthe karavAmAM Avyo che. A vicAra atyaMta vAstavadarzI che ane atyaMta vyavasthita temaja Adhunika vicArasaraNIne anurUpa che. jokatasAramAM saMkSipta, ane ghavA, ane nAghavajhA paranI vistRta TIkAomAM A vigate joI zakAya che. jaina tattvavidyA pramANe vizva zAzvata, asuSTa ane svataMtra evA be vargo - jIva ane ajIvamAM vaheMcAyuM che te ApaNe joI gayA chIe. jIva ane ajIvane sAMkaLatI kaDI te karma. jIvanAM lakSaNo ane tene sUkSma dravya vaLageluM rahe che te ApaNe joI gayA. karmanAM svarUpa ane prakAre AgalAM prakaraNane viSaya hato. sAta to umAsvAmIe samyaka darzananI vyAkhyA A pramANe ApI che : "tattvonAM sAcAM svarUpamAM daDha mAnyatA". AMtarika valaNa ane jJAnanI prApti dvArA samyaka darzanane udaya thAya che. (1) nIva (2) nIva (3) sAstrava (4) vaMgha (5) saMvara (6) nirnara ane (7) mokSa A sAta to che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Asala athavA ka pravAha jIva ane ajIva e be siddhAMtAnA sAcAM lakSaNAnuM nirUpaNa AgalAM prakaraNAmAM thaI gayuM. have ApaNe AAva nAmanAM trIjAM tattvanI carcA karIzuM. Amrava eTave evI prakriyA jenA dvArA karmadravya jIvamAM praveza kare che. vyutpattinI dRSTie jaina dharmamAM Asava eTale jIvamAM dravyanA pravAha. jo ke bauddho AvA ja zabda ' Asava ' pAlimAM prayoje che ane ene kaleza ( pApa, Avega, bhraSTatA )nA paryAya mAne che. deha, mana ane vANInI pravRttiomAMthI AAva utpanna thAya che. jainAnA prayoga vyutpatti anusAra thatA arthanI vadhu najIka che ane vadhu maulika paNa che. 105 AAva be prakAranA che. mAvAsrava ane dravyAnnava. bhAvAAva vicAronI pravRtti sAthe saMkaLAelA che. dravyAAva karmadravyanA peAtAnA pravAha sAthe saMkaLAelA che. bhAvAAvanuM kAraNa azuddha Asakti jevI pAMca indriyonI pravRtti che. AnI sarakhAmaNI, vahANa nadImAM cAlatuM hoya te vakhate chidra vATe temAM pANI pese tenI sAthe karI zakAya. dravyAmrava eTale azuddha vicArapravRtti dvArA grahaNa kareluM dravya, je jIvane vaLageluM rahe che. bhAvAAvanuM pAMca prakAramAM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che: mithyAtva, virati (saMyamanA abhAva ), pramA ( bedarakArI ), yoga ( pravRttio ) ane hraSAya. A dareka bhAvAAvanA peTAvibhAgeA che: mithyAtvanA pAMca prakAra che : jhAnta, viparIta, vinaya, saMzaya ane gajJAna. AMtamithyAtva eTale evA prakAranuM khATuM darzana, jene bIjA koI sAthenI cakAsaNI vinA, ke yathArthatAnI khAtarI ke parIkSA karyA vinA sAcuM mAnavAmAM Ave che. keTalIka mAnyatAone ApaNe sAcI mAnIne svIkArI laIe chIe kAraNa ke kuTuMbamAM ke samAjamAM te pracalita hoya che. bIjA prakAranuM mithyAtva eTale ke vikRta athavA sarakhApaNu dharAvatI bIjI mAnyatAonI sAtheAsAtha sAcI mAnIne svIkArI lIdhelI mAnyatA. mAnyatA khoTI che evuM jANyA pachI paNa tene pakaDI rAkhavI te vinayamithyAtva. mAnyatAnA satya viSe mana jyAre zaMkAzIla bane athavA koI paNa vyakti siddhAMtanI yathArthatAmAM saMzaya gumAve, tyAre saMzaya mithyAtva kahevAya. chellA prakAranuM bhAvArAva karma zrAddhAnA abhAva vizenA ajJAnamAM che. A nirbaLatAthI pIDAtI vyakti potAnI buddhino upayoga karI zakatI nathI athavA koI prakAranA nizcita nirNayA laI zakatI nathI, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 aviratinA paNa pAMca prakAro che : nA, anaita (asatya), vIrtha (cerI) vraja (asaMyama) ane parikSA (binajarUrI vastu pAse rAkhavAnI icchA). A pAMca aviratine avrata gaNavAmAM Ave che. pramAdanA paNa pAMca prakAro che : vitha eTale ke vyakti, rAjya, saMsthA rAjA, strI vagere vize niMdanIya vAto karavI. kaSAya cAra prakAranA hoya che : srodha, mAna, mAyA ane stroma. pAMca indriyo, vividha prakAranAM bedarakArIbharyA kAryo, nidrA jyAM asvAbhAvika hoya, tyAM bedarakArIbharI bhUlanuM kAraNa thaI zake. rAga e pAMcamA prakArano pramAda che. judA judA sAMsArika padArtho taraphanI Asakti rAgamAM pariName che. yoga eTale deha, mana ane vANInI pravRtti. te satya, asatya ane mizra hoI zake. kaSAyomAM krodha, mAna, mAyA ane lobhane samAveza thAya che. teo mRdu, gahana ke vadhAre hoya te pramANe temanA paNa bhAga paDe che. AgalA prakaraNamAM nekaSAyane nirdeza thaI gayo che. kundakundrAcArye samayasAra nA pAMcamA prakaraNamAM karmanA AmravanAM AvAM ja kAraNone nirdeza karyo che. mithyAtva, avrata, kaSAya ane yoga, jIvanA guNone dUSita karatA karmadravyanA pravAhanA kAraNarUpa che. samyak jJAna ke samyak darzana na dharAvatA manuSyamAM AvA kapAyo ane mAnasika sthiti pravarte che. mana ke vacananI azuddha ke mithyA pravRttine kAraNe Asavane AraMbha thAya che. samyaka darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritrayathI aMkuzamAM levAmAM na Ave te kaSAyo preraka paribaLa hoya che. Asrava jIvane zI rIte bAMdhe che? AnI prakriyA samajAvavA mATe eka mANasanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. A mANasanuM zarIra telathI pUruM lIMpAI gayuM hoya che ane te pavanavALI jagyAmAM Ubho hoya che. AvA mANasane dhULanA 2jakaNo coMTe te bahu svAbhAvika che. tevI ja rIte vividha prakAranI mananI pravRttione kAraNe jIva jyAre nirbaLa banI gayo hoya che, tyAre te karmadravyanA paramANuone praveza karavA avakAza Ape che. bhAvAcava athavA mananI pravRttio, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 dravyAsUva athavA dravyapravAhanA sIdhAM kAraNarUpa hoya che ane A prakriyA aphara hoya che. je zaitanyamaya mana:sthiti karmane jIva sAthe bAMdhe che tene maravavaMdha kahe che jyAre karmapradeza ane jIva ekabIjAne bhede tene dravyavaMdha kahe che. upara darzAvelAM rAgadUSa jevAM kAraNothI jIva uttejita thayo hoya. te vakhate eka caitanyamaya mana:sthiti karmane jIva sAthe bAMdhe che. baMdhanA be prakAra che: mAvavaMda ane vaMgha. bhAvabaMdha eTale uzkerATa, kaSAya, mithyA darzana vagerene kAraNe utpanna thatI mananI pravRttio sAthe jIvanuM maLavuM. vardhamAnapurANamAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke rAgadraSa jevA tanyanAM rUpAMtaro, jene kAraNe karma jIva sAthe baMdhAyuM che. tene bhAvabaMdha kahe che. karmadravyanA arasaparasa bhedAelA aNuo ane jIvanA saMyogathI utpanna thato baMdha te dravyabaMdha. baMdha eTale ghaNA pradezomAM rahelAM dravyanuM jIva dvArA thanuM AtmIkaraNa. jIvanI pravRttimAM judAM judAM AMdolana thatAM hovAthI karmanA aNuo praveza kare che ane jIvanA pradeza sAthe rahe che. teo pratipaLe pratyeka jIva pAse agaNita saMkhyAmAM Ave che. umAsvAmI pahelAM kahe che ke mithyAvAda, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga, baMdhananAM kAraNe che. kaSAyamAM pravRtta thaelo jIva, karmamAM parivartita thavA yogya dravyanAM ANuone AkarSe che, tyAre baMdhane udbhava thAya che. A zloka upara TIkA karatAM pUjyapAda kahe che: "jevI rIte jaTharAgni pitAne anukULa AhArane samAvI le che tevI rIte jIva, kaSAyonA mRdu ugra ke sAmAnya svabhAvane anurUpa karmanA samaya ane phaLane AkarSe che.". mithyAvAda vagerenI zakitane kAraNe jIva pratyeka sthitimAM satata pravRttizIla rahetA jIve rokelA AkAza pradezone AvarI letA sUkSma dravyanA asaMkhya AkAzapradezone AkarSe che. dravyane te karmadravyamAM rUpAMtarita kare che ane jIvanA AkAzapradezone bhedIne tenI sAthe saMyojAya che. A baMdha che. java, puSpa, phaLa vagerenA rasane eka pAtramAM mizra karavAthI mAdaka Asava taiyAra thAya che tevI rIte jIva jeTalA ja vyApaka dravyanuM, kamaMdravyamAM, yoga ane kaSAyone kAraNe rUpAMtara thAya che. prakRti (svabhAva), fthati (samayamaryAdA), anumAna (gahanatA) ane (AkAzapradezonuM daLa) anusAra karmanA baMdha cAra prakAranA hoya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya vagere ATha prakAranAM karmone nirdeza thaI gayo che. A karmo jIvanA cAra guNone aspaSTa karI de che te paNa kahevAyuM che. A karmo ja vidane vagere utpanna karI, jIvananI cAra prakAranI sthiti sarje che, tethI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 svAbhAvika rIte ja AThe ya karmonAM svarUpamAM bheda hoya che. pariNAme baMdhanA paNa vividha prakAro hoI zake. baMdhane bIjo prakAra che sthiti athavA pratyeka karmanI samayamaryAdA. baMdhanI samayamaryAdA karmanI samayamaryAdA jeTalI ja vistRta hovI joIe. baMdhanI samayamaryAdA, tene dUra karavA mATe lAgatA samaya para AdhAra rAkhe che. baMdhanI samayamaryAdA ane tenI gahanatA kaSAyonI gahanatA para AdhAra rAkhe che. kaSAyo jema vadhu prabaLa, tema baMdhanI samayamaryAdA ane phaLa paNa vadhAre. azubha karmomAM A pramANe hoya che; zubha karmomAM phaLanI gahanatA ochI hoya che. azubha karmonI gahanatA vadhu tema tenI vedanA paNa vadhu, bhale pachI te akathya mudata sudhI sahana karavAnI hoya. A samayamaryAdAne "sAgaropama varSanI paribhASAmAM mApavAmAM Ave che. ochAmAM ochI samayamaryAdA muhUrtanA (48 miniTanA) ekamanI hoI zake. gahanatAnI kakSAnA cAra vargo paDe che. zubhakarmanAM phaLonI gahanatA vadhu hoya, to tene upabhoga paNa vadhAre samaya mATe hoya. baMdhanA svarUpano vicAra karatAM anubhAgane nirdeza paNa karavAmAM Avyo che. azubha karmomAM pariNAma rUpa vedanA ane zubha karmonA pariNAmarUpa upabhega mRdu, vadhu ke gahana hoI zake, ane teno AdhAra karmane utpana karatA kaSAyo ane yoga upara rahe che. karmapravRttinAM UMDANanI kakSA pramANe baMdhamAM vaividhya Ave che. anubhAga mATenI dhAraNA evI che ke anaMta saMkhyAmAM tenA avibhAjya bhAgo pADI zakAya. A pratyeka bhAganuM vadhu vibhAjana zakya hetuM nathI. Avo pratyeka avibhAjya bhAga mAri cheH' kahevAya che. samagra karmadravyano, ochAmAM ochI gahanatA dharAvato eka aNu paNa AvA agaNita paricchedonI agaNita saMkhyA dharAve che. baMdhane e prakAra te pradeza athavA karmothI bhedAtA AkAzanA aNuo. jIva ane karmanA saMyogathI baMdha utpanna thAya che tethI ApaNe pradezanI vAta karIe chIe. jyAre jIvamAM karmane avirata pravAha vaheto hoya che tyAre jIva dravyane AkarSe che ane dravya jIvanI jagyAne rokI le che. baMdhanI hada jIvamAM rakAelI jagyA jeTalI hovAthI baMdhane pradezabaMdha karavAmAM Ave che. sRSTino avakAza karyadravyathI bharelo che ane jIva, kaSAyanI pravRttithI kheMcAya eTalI saMkhyAnA aNuone ja AkarSe che. AkarSAyelAM dravyanA pariNAmanA ATha mukhya bhAga hoI zake kAraNa ke karmanA ATha prakAro che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 saMvara saMvara eTale navAM karmonA AruvAmAMthI virAma. karmathI mukata thavAnI jIvanI prakiyAmAM e paheluM mahattvanuM pagathiyuM che. saMvara, AsavathI taddana virUddha che. jIvamAM karmano praveza thatA roke che tethI tene saMvara kahevAmAM Ave che. umAsvAmIe tenI spaSTa vyAkhyA ApI che : "Asavano avarodha athavA virAma te saMvara." AtmAnI mukitane te agradUta che ane navAM karmonA pravezane te roke che. bhAvAsava ane dravyAva jevI rIte AsavanA be prakAra che, tevI rIte saMvaranA paNa be prakAra che. mAvasaMvara ane vyavara. rAgadveSathI manuSya mukta thAya tyAre karmane pravAha athavA Asrava aTakI jAya che. deha, mana ane vacananI pravRtti temaja kaSAya, karmonA AsavanA kAraNarUpa hovAthI saMvaranI prApti mAtra Asavane aTakAvavAthI thAya che. bhAvasaMvaranA ghaNA prakAro che : vrata, samiti (kALajI), (saMyama), gharSa, anuSA (citana), varasanI (muzkelIo para vijya) ane vAritra, AgaLa ApelI upamA cAlu rAkhIe, to vahANanA chidra vATe pravezeluM pANI aTakAvavuM hoya, to chidra pUravuM joIe. bArImAMthI pavana Avato hoya te bArI baMdha karavI joIe. A sAmAnya buddhi pramANe sUjhato upAya che. A ja siddhAMta navAM karmonA AcavanA virAmamAM lAgu paDe che. Amravane rokavo hoya, te tene utpanna karatI pravRttio rokavI joIe. kaSAyo jo kAraNarUpa haya, to temane paNa zamAvavA joIe. ghaNAMkharAM karmonuM kAraNa mithyAdarzana hoya che. jyAre koI paNa vyakita mehamAM ke kaSAyomAM sapaDAyelI hoya, tyAre jIva mATe zuM ISTa che te te jANatI nathI. AvI vyakita sAMsArika AsakitamAM racIpacI rahe che ane jAtajAtanI ApattiothI ciMtita rahe che. mana, vacana ane dehane zuddha karavAthI A jAtanA baMdhananA pAzane rokI zakAya che kAraNa ke mana, vacana ane deha ja karmanA Asavane udbhava karatI vividha pravRttione janma Ape che. tevI rIte samyaka darzana ane saMyama dvArA kaSAyone zamAvI zakAya che. Ama, karmanA Asavone utpanna karatI pravRttione nirAsa karIne, kaSAya upara vijya meLavIne, saMvaranAM sAdhane prApta karavAnAM hoya che. vra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 pAMca che : haMsA, satya, asteya, brarya ane sAji. bauddhadharmanA nItizAstra pramANe AcAranA A niyamane "paMcazIla' kahevAmAM Ave che. A vratanuM pAlana pAMca indriyonI ghaNI azubha pravRttione aTakAvaze ane kaSAyonA udayane rokaze. samiti pAMca prakAranI che. teo AcAra ane vartanamAM kALajI ane saMyama rAkhavAno Adeza Ape che. rU samiti eTale cAlatI vakhate kALajI rAkhajva. manuSyo ane pazuo je raste cAlatAM hoya, te ja raste javuM joIe. A rastAne upayoga evI rIte thavo joIe ke kIDI ke bIjAM jaMtuone koI paNa jAtanuM nukasAna ke hAni na pahoMce. mAvA samiti eTale bolavAmAM kALajI rAkhavI. vANI namra, mita ane kalyANakAraka hovI joIe. kaThoratA, uddhatAi, karaDAkI ane kaDavAza vagerene ApaNe jyAre bIjA sAthe vAta karatAM hoIe tyAre dUra rAkhavAM joIe. gSaNa samiti eTale bhikSA levAmAM kALajI rAkhavI, jethI cAritranA niyamonuM khaMDana na thAya. mArA nikSepa-dharmanA AcaraNa mATenI cIjo levAmAM ane rAkhavAmAM kALajI rAkhavI. je sthAna para A vastuo rAkhavAnI hoya te sthAnanI parIkSA karavI joIe. chellI sa ti che. maLamUtrano tyAga karavAnI ke bIjA utsargo mATenI bhUmi pasaMda karavAmAM kALajI rAkhavAnI hoya che. A sthAna evuM hovuM joIe jemAM ghaNA lokonI avarajavara na hoya, tema ja te jIvajaMtu rahita hovuM joIe. guNi eTale deha, mana ane vANInA vyApAramAM aMkuza. cAlatAM ke zarIranI koI paNa hilacAla karatAM khUba kALajI rAkhavAnI hoya che. tene kAyagupti kahevAmAM Ave che. vAgupti eTale jIbha para aMkuza rAkhave che. bIjAnI lAgaNI dubhAya evA zabdo na bolAya te mATe vANI para aMkuza rAkhavo joIe. trIjI managupti che, jemAM mana para saMyama rAkhavAno che. aniSTa ke hAnikAraka viSayamAM manane bhaTakavA devuM joIe nahIM. dharmamAM AcAranA daza guNo athavA niyamonuM pAlana karavAnuM hoya che. dharma' zabdanA sAmAnya arthathI judA tAravavA mATe "uttama' evuM vizeSaNa pratyeka guNane ApavuM anivArya che. eTale ke A guNonAM vadhAre utkRSTa svarUpe ahIM abhipreta che. te A pramANe che : uttama kSamA, uttama mArtava, uttama gArnava, uttama satya, uttama va, uttama saMyama, uttama tA, uttama tyA, uttama AvavA ane uttama vrArtha. A daza AcAranA niyamo manane zuddha kare che, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 saMyamane keLave che, ane AdhyAtmika dRSTino vikAsa kare che. A dareka prakArane dharma icchanIya che, ane vicAra temaja AcAramAM tenuM sauthI vadhAre pAlana karavAnuM che. ahIM e kahevuM jarUrI che ke zreSTha tapa be prakAranuM che. sAmyatara ane vArdi. bAhya tapamAM upavAsa, AhAranuM niyamana, ekAMta Asana athavA zayana ane bIjI zArIrika tapazcaryA Ave che. AtyaMtara tapamAM pazcAttApa, pUjA, dharmagraMthonuM adhyayana, sAMsArika viSayonA vicArano tyAga ane dhyAna AvI jAya che. A daza guNo atyaMta mahattvanA hovAthI pAchaLathI temane vize vistArapUrvaka kahevAmAM Avaze. anuprekSAnA bAra prakAro che: (1) anityAnuprekSa- jagatanI pratyeka vastu kSaNabhaMgura che evo vicAra karavo. (2) sArAnuprekSa- jIvanA sAcA jJAna sivAya jagatanI koI vastu Azraya ke zAMti ApI zake nahIM evuM ciMtana (3) saMsArAkurakSA eTale saMsAracakra anaMta che evuM ciMtana (4) gvavAnu eTale jagatamAM manuSya ekale che ane te ja potAnA bhAgyane ghaDanAro che e vicAra (5) svAnuBkSA eTale jIva, ajIva eTale ke deha karatAM bhinna che. evo vicAra (6) azuttivAnu kSA eTale zuddha jIva sivAya jagatanA saghaLA padArtho azuddha che evo vicAra (7) zAstrAnusaT eTale karmanA Asavano vicAra (8) saMvarAjulA eTale karmapravAhane rokavAno vicAra (9) nirbarAnA eTale upasthita thaelAM karmamAMthI mukti meLavavAnA upAyono vicAra (10) DhosAnukSA eTale vizva ane temAM rahelA padArthonA sAcA svarUpane vicAra (11) vofbahumAnujJA eTale jagatamAM mokSamArganuM jJAna meLavavuM atyaMta muzkela che evo vicAra. (12) dhanuSyakSA eTale sAcA dharma ane tenA mahattvanA siddhAMtono vicAra. frDhagaya eTale bAvIsa prakAranI muzkelIo para vijaya meLavavo. temane A pramANe gaNAvI zakAya. (1) sudhArAnA eTale bhUkhanAM du:kha upara vijaya (2) upasAdhvaritA eTale tarasanA du:kha upara vijaya. (3) zItarisaraMgA-ThaMDInI asarathI thatAM du:kha para vijaya (4) 3curifsaMhanA eTale garamIne lIdhe thatAM duHkho para vijaya (5) vaMzamArisanA eTale machara, mAMkaDa vagere karaDavAthI thatAM duHkha (dhyAnamAM bhaMga paDavo vagere) para vijaya. (6) nAnaparisaDhanaya eTale nagnatAne kAraNe utpanna thatI zaramanI lAgaNI upara virya (7) tirasaraMgA eTale aruci ke asaMtoSanI lAgaNI para Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vijaya (8) trArisanA eTale strI ke tenA hAvabhAva vagerenAM darzanathI upajatI cittanI vibdhi upara vijaya (9) rarisanA page cAlavAthI upajatAM thAka, du:kha vagere para vijaya (10) niSagrifrasanA eTale dhyAna mATe nizcita sthaLa parathI khasavAnI icchA para ke tene kAraNe thatI agavaDathI upajatAM du:kha upara vijaya (11) rAccArasanA eTale khullI jamIna para suvAthI thatI kaSTanI lAgaNI para vijaya (12) morArisanA eTale bIjAnAM vartanathI upajatI krodha vagerenI lAgaNI para jaya (13) vAghArisanA eTale bIjAthI thatI avagaNanAne pariNAme upajatI muzkelI para jaya (14) thAkyA rasanA koIpaNa vastunI anivArya jarUra hoya tyAre bIjA pAse mAMgavAnI icchA para jaya (15) sAmarisanA eTale ke bhikSA mAMgatAM te na maLe to thatA asaMtoSa para jaya (16) rajaparisarNaya - rogathI thatAM kaSTa upara vijaya (17) turisannaya eTale kAMTA ke ghAsa khuMcavAthI thatAM kaSTa upara jaya (18) riphaMgara eTale pitAnA dehanI asvacchatA joIne thatA tiraskAra ke asaMtoSanA bhAva para vijaya (19) savAraparisaTTA eTale prazaMsA ke sanmAna meLavavAnI lAgaNI para vijaya (20) prajJAArisana - jJAnathI thatA abhimAna para jya (21) ajJAnaparisaDhagatha eTale potAnA ja ajJAnathI anubhavAtI nirAzA ane zaramanI lAgaNI para vijaya (22) avanaparisa eTale tapazcaryA karIne zuddha jIvana gALyA pachI potAno Adarza siddha na thAya tenAthI thatI niSphaLatAnI lAgaNI para jaya. Ama bAvIsa prakAranI muzkelIo para vijaya meLavavAmAM Ave te samatva maLe ane dainika jIvananI vividha paristhitiomAMthI udbhavatAM zoka ane du:khanI asaramAMthI mukta rahI zakAya. bhAvasaMvarane sAtamo upAya che samyapha cAritra. cAritranA pAMca prakAra che : (1) sAmAyika pAMca vratanAM pAlana ane jIvamAM lIna thavAthI prApta thatuM samatva (2) chevouthAna bedarakArI ke asAvadhAnIthI thaelA doSa mATe pazcAttApa karI cAritranuM samatva prApta karavuM (3) varAvizuddhi prANIonI ahiMsAmAMthI prApta thatI vizuddhi (4) sUmasaMya lobha sivAyanA badhA kaSAyothI rahita cAritra (5) kathAsthata badhA kaSAyanuM zamana thavAthI kapAyarahita AcaraNa. je prANIo vikAsanA 11 thI 14mA krama sudhI pahoMcyA hoya teo A prakAranuM cAritra prApta kare che. upara je kAMI kahevAyuM te parathI spaSTa thayuM haze ke judI judI rIte AdhyAtmika vikAsa prApta thAya tyAre ja saMvaranI prApti thAya che. yoga ane Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 kaSAyathI punarjanma prApta thAya che, ane e baMnene aMta AvavAthI bhAvasaMvara prApta thAya che. pravRttio parano aMkuza ane kaSAyo para vijaya meLavavAthI karmadravyane pravAha aTake che eTale ke dravyasaMvara prApta thAya che. badhA aniSTanuM mULa mithyA darzana ane kaSAyone udaya che. ene kAraNe anaMta saMsAracakra ane saMyamano abhAva pravarte che. AdhyAtmika vikAsanI ucca kakSAone teo avarodha kare che. deha, mana ane vANInI pravRttionA nigrahathI saMvara prApta thAya che. pharavA, khAvA, besavA, suvA jevI svAbhAvika pravRttiomAM paNa niyamana hovuM joIe jethI sUkSma jIvone hAni thAya nahIM. daza guNanuM niyamita ane sUkSma pAlana vicAra ane AcAranI zuddhi mATenI AMtarika sabhAnatA jAgRta kare che. upara jaNAvelI vividha prakAranI anuprekSAo mAnasika ane Atmika guNonI parAkASThA keLavAya te mATe madadarUpa thAya che. teo jIvanA ane bhautika jagatanI kSaNabhaMguratAnA sAcA jJAna mATenAM vizALa kSetro khullAM kare che. bhrama dUra karI, aMgata temaja bhautika dareka prakAranI AsakitamAMthI ApaNane te mukata kare che. sAMsArika jIvananI Apattione vicAra karavAthI ApaNe satyane asatyathI juduM tAravI zakIe chIe. A kSaNika jagatamAM daza dharmo ja ApaNA sAcA mArgadarzake, ane pathapravartaka che. jIva dehathI bhinna che e vicAra karavAthI ApaNane khAtrI thAya che ke deha mAtra azuddhi ono saMgraha che. dharmanuM satata anuSThAna ane dharmamAM upadezAvelA niyamonuM pAlana, navAM karmonI ADe Ave che. ApaNI zraddhA aDaga rahe te mATe parisa sahevA ja joIe. vividha prakAranA parisahone jeo samatvapUrvaka jItI le che teo satya ane ahiMsAmAMthI Dagaze nahIM. navAM karmone Azrava rokavA mATe AMtara ane bAhya tapanuM pAlana atyaMta jarUrI che. pazcAttApa, ciMtana, sAdhuo ane caturvidha saMghanA sabhyonI sevA tema ja dharmagraMthanuM adhyayana ane saMnyAsaA badhAM dvArA aMtaranI zuddhi prApta thAya che. nija navAM karmone Asrava jayAre baMdha thAya che tyAre eka prazna svAbhAvika rIte Ubho thAya che. je karmo jIvamAM pravezI cukayAM che te karmonuM zuM? je prakriyAthI A karmono kSaya karavAmAM Ave che tene nirjarA kahevAmAM Ave che. eka rIte joIe te nirjarA eTale karmone kSaya. karmanAM phaLarUpe sukhadu:kha bhogavI je.-8 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 lIdhA pachI mAnirbarAnA udbhava thAya che. tapazcaryAne kAraNe paNa te udbhavI zake. karmadravyanA potAnA nAzane dravyanirjhA kahevAmAM Ave che. karmaphaLa sakAma athavA akAma hoI zake. cAra prakAranI gatinA jIvAnAM karmanA, tenA paripAkarUpa sukhadu:khanA, samayamaryAdA pramANe upabhAga thaI gayA pachI, kSaya thaI jAya che. potAnA prayAsathI karma sAthenA saMbaMdha tADI karma para vijaya meLavavA te bIjA prakAranI nirjarA che. umAsvAmIe kahyuM che ke karma sAthenA saMbaMdha tapazcaryA ke ugra vrato drArA paNa tUTI zake. keTalAMka sUtromAM temaNe saMvara ane nirjarAnA bhegA vicAra paNa karyo che, kAraNa ke te baMnene eka ja prakAranAM tapa, vijaya, niyamana, ane dhArmika vidhi anukULa thaI paDe che. sAdhuo ane AdhyAtmika vikAsa pAmelA manuSyo vividha prakAranAM tapa ane dhArmika vidhie Acare che, ane tene pariNAme phaLanA upabhAga thatAM pahelAM ja karma adazya thAya che. phaLanA upabhAga thayA sivAya paNa nirjarAnA udbhava thatA hovAthI nirjarAne avivAnirjarA kahevAmAM Ave che. bIjA TiMbaMduthI jotAM, AyAsa ane tapazcaryAthI karmano kSaya karavAmAM Ave tyAre nirjarAne sAmanirgarA kahevAmAM Ave che. keTalAMka karmAnA upabhAganA samaya nizcita hoya che. e samaya pUro thayA pachI, karmanA sukhadu:kha bhAgavAI gayAM pachI karmAnA temanI jAte ja kSaya thAya che. Ane vivAnirgarA kahe che. upabhAga ke kSaya dvArA karmaphaLanA saMyoga tUTI gayA pachI jIva potAnI zuddhi punaH prApta kare che. kundakundrAcArye paMcAstiAyanA zloka 144 thI 146mAM A viSayanI carcA karI che. temanA mata pramANe je vyaktie ghaNI tapazcaryA karI hoya che ane peAtAnAM kAryonI zuddhi mATe ghaNA niyameAnuM pAlana karyuM hoya che te pAtAnAM ghaNAM karmone dUra karI zakaze. tapazcaryA AMtara paNa hoI zake ane bAhya paNa hoI zake. je vyakti jIvanAM sAcAM svarUpane ane sAMsArika vastuo pratyenI nirarthakatAne samaje che tene samyajJAna maLe che. peAtAnA vicAra ane AcAranI zuddhi dvArA te karmanA nAza karavA samartha thAya che. saMpUrNa ekAgratAthI je jIvanuM ciMtana kare che, te ja peAtAnAM karmone dUra karI zake che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 karmone dUra karavAmAM samyak darzananAM mahattva para kuMdakuMde khUba bhAra mUkyo che. samyaka darzana sAMsArika vastuonI kSaNabhaMguratAnuM jJAna karAve che ane kaSAyonI pravRttine aMkuzamAM rAkhe che; navI Asaktio utpanna karI te guMcavaNa UbhI karatuM nathI. AvuM darzana dharAvatA mANasanI vicArapravRttio zuddha hoya che ane te karmanuM navuM baMdhana racavAnI vRtti dharAvato hoto nathI samyak darzanamAM jIva viSenI sAcI daSTi AvI jAya che. karmanA vinAzaka ane hAnikAraka svarUpane te sArI peThe jANatA hoya che tethI samyaka darzanamAMthI utpanna thatAM samyakatvanAM AMdolana dvArA karmone pratIkAra thAya che. mAThAM ke sArAM karmabaMdhanone kAraNe sukha ke du:kha utpanna thAya che evuM te jANato hoya che. te haMmezAM jAgRta rahe che ane jIvana zuddha svarUpa viSe sabhAna rahe che. jIvanuM svarUpa zuddha jJAnamaya che ane sAco mArga te muktimArga hoya che evuM tattvadarzana teNe karyuM hoya che. samyaka darzananI prApti jene nathI thaI te vyakti ajJAna, vikRta manavALI ane jIvanA sAcA svarUpa vize nirNaya karavA asamartha rahevAnI ane tethI ja te sAMsArika viSayone lagatI vicArapravRttiemAM ja magna rahevAnI. samyaka darzana jene prApta thayuM che te vyakti potAnA samyak darzanathI saMtuSTa rahe che ane tene kAraNe tene zAMti ane sukha maLe che. mAtra mithyAvAdI ane ajJAnI manuSya ja indriyanuptimAM rAce che ane pariNAme tenA kaSAyo tRpta thAya tevA bhautika parigraha saMgraha kare che. samyak darzana jene prApta thayuM hoya che te manuSya sAta prakAranA bhayathI mukta hoya che : jIvanane bhaya, punarjanmano bhaya, asahAyatAne bhaya, parigraha gumAvavAno bhaya, du:khano bhaya, akasmAtano bhaya, mRtyuno bhaya. samyaka darzana dharAvatI vyakti potAnI mAnyatAmAM daDha ane vicAramAM aDaga hoya che samyaka darzana, samyaka jJAna ane anAsaktithI je baLa utpanna thAya che tene kAraNe pUrvAvasthAmAM ja karmo naSTa thaI jAya che. jIvamAM lIna thavAnA prayAsane pariNAme bhAvanirjarA prApta thAya che ane bhAvanirjarAne kAraNe dravyanirjarA prApta thAya che. mekSa sAtamuM tattva te kSatattva che. baMdhananuM kAraNa na hovAthI tema ja jIvathI karma dUra thayAM hovAthI, karmone saMpUrNa kSaya thAya che, ane jIva mukata thAya che. karmanA siddhAMtanA nirUpaNa vakhate ApaNe joyuM che ke karmo ATha prakAranAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 hoya che: cAra ghAtakarma ane cAra aghAtikarma, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya. A cAra ghAtikane kSaya thavAthI jIvane bhAvamokSa maLe che. jIva jyAre ayogI nAmanA chellA vikAsakramamAM hoya che tyAre cAra prakAranAM aghAtikarmone kSaya thAya che. sarva karmone samagrapaNe kSaya thatAM saMpUrNa mukita maLe che. jaina ciMtakonA mata pramANe AkhI sRSTi jIva ane ajIvanI banelI che. jIva zuddha, anaMta jJAnathI paripUrNa ane AnaMdamaya che paNa anAdikALathI te karma sAthe saMyukata che. jIvane karma, je eka bArIka, sUkSma dravya che, tenuM baMdhana deha, mana ane vANInI pravRttithI thAya che. A pravRttio ane kaSAyone kAraNe jIva judAM judAM prakAranAM karmo sAthe baMdhAya che, tene vividha gatio prApta thAya che ane janmamaraNanA aneka cakronI vedanA te sahe che. jIva potAnA bhaviSyane ghaDanAro che. karmasaMyoganAM kAraNa, ane mukita meLavavAnAM sAdhanonuM nirupaNa vaijJAnika spaSTatAthI karavAmAM AvyuM che. karmathI jIvanI saMpUrNa mukitanI prApti te mokSa mokSa pratyeka jIvanuM dhyeya hovAthI e viSayanuM bIjA prakaraNamAM svataMtra nirUpaNa karyuM che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 nava padArtho jena tattvavidyAno mULa siddhAMta e che ke jIva ane ajIva eTale ke cetana ane acetana evAM be dravyonuM baneluM vizva satya che. bhArapUrvaka A siddhAMtanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. "ajIva' eka vyApaka saMjJA che ane pudgala, dharma, adharma, AkAza, ane kALa e tenA peTA vibhAge che. jIva ane ajIva sAta tattvonAM mULamAM che. sAta tenI saMpUrNa samaja, samyakajJAna ane samyaga darzana mATe atyaMta jarUrI che. anAdikALathI jIva karma sAthe saMyukata thaelo hovAthI jIvanuM sAcuM jJAna, mukitanI prakriyA ane jene sAkSAtkAra karavAno che te aMtima dhyeyanuM svarUpa, e badhAnuM jJAna, mekSaprApti karI zakAya evA jIvana mATe anivArya che. ghaNA jIvo eka janmamAMthI bIjA janmamAM bhaTakayAM kare che. kAraNa ke teo jIva ane ajIvane bhUlathI eka mAnI le che. Ane kAraNe AjubAjunI vastuo ane vyakitao sAthe aneka bhramabharelI Asakti thAya che. - mithyAjJAnathI udbhrAMta banela manuSya badhA bhautika padArtho potAnA havAne dAvo kare che ane jIvanA sAcA svarUpane bhulI jAya che. jIvanA vizuddha guNo aspaSTa banI jAya che. jIvamAM karmadravyanA Asava temaja tenA baMdha vizenI carcA jaina darzananAM sAta tamAM thaI gaI che. A sAta tattvomAM jo pApa ane puNya umeravAmAM Ave te nava padArtho thAya che. kundakunda kahayuM che ke jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA baMdha ane mokSa-ema nava padArtho che. padArtha mATe yogya paryAya zedha muzkela che paNa zrImatI sTIvansana nava padArthone mULa satyanA nava vargo evuM nAma Ape che. sAta tanuM nirUpaNa karatAM zubha ane azubha vicAro karmanA utpAdaka che e ullekha thaI gayo. puNya ane pApa bane evA prakAranAM karmo che, je anukrame zubha ane azubha vicArothI utpanna thAya che. zubha vicAro athavA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 te zubha manavRttinI pravRttithI puNya utpanna thAya che. vividha prakAranA bhrama, krodha ane dhikkAramAMthI pApa udbhave che. teo zubha ane azubha karmone janma Ape che. puNya mananA zubha vicAronuM pariNAma che jyAre pApa azubha vicAronuM pariNAma che. baMne prakAranA vicAro, svabhAve pudgala hovAthI, karmanuM svarUpa dhAraNa kare che. A karmanA phaLane pravAha jIvamAM vahI ane indriyo dvArA sukha ke du:kha rUpe anubhavAya che. jIvane AkAra nathI paraMtu karmanI snigdhatA ke zuSkatAne kAraNe jIvane bAMdhatAM karmadravyamAM pApa ane puNya samAI jAya che. A rIte zubha ane azubha karmone baMdha zarU thAya che. dareka prakAranuM karma be jAtanuM che : bhAvakarma ane dravyakarma. pApa ane puNyakarmanA paNa be prakAro che. vicArapravRttio jyAre prema, karuNA ane zuddhithI bharelo hoya che, tyAre puNyakarmane Asava zarU thAya che. ahaMta, sidhdha, ane saMto pratye jeo AdarabhAva ane bhakitabhAva dharAve che temaja je AcAryane mAna Ape che temane yogya prakArane sneha thaze. tarasyAM, bhUkhyAM, saMtapta, ane duHkhIne mATe je sahAnubhUti dharAve che, tene dayALu kahevo joIe. A prakAranI vicArapravRttio puNyamAM pariName che. krodha, mAna, meha ane lebhane kAraNe mana asvastha thAya che ane azubha karmonAM kAraNe utpanna thAya che. kapaTabharI mukhamudrA dharAvatA, viSayAsakata ane paranidA karanArAM manuSyo pApa kare che. viSayAsakita, duHkhI ane zudhdha manovRtti temaja duSTa valaNane kAraNe cha prakAranI vezyAo racAya che. puNya ane pApanA sidhdhAMta mAnya rAkhatA bIjA dharmonI jema, janadharmanA nItiniyamo evuM vidhAna kare che ke potAnA ke bIjAnA kalyANane anurUpa vicAra ane AcAra puNyakAraka hoya che jyAre nItinA niyamonuM je ullaMghana kare che temanA vicAra ane AcAra pApamAM pariName che. puNyanI vyAkhyA evI ApavAmAM AvI che ke te jIvane zudhdha kare che athavA jIvanI zudhdhi pratye unmukha che. svabhAve te karma (pugala) che. bhautika jagatamAM sukha ane AnaMdamAM pariNamavAne kAraNe, AdhyAtmika pragati karavA mATenuM te eka anukULa sAdhana che. nItiparAyaNa vicAro ane AcaraNa samyaka Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 darzana, Atmanigraha ane AMtarazakitane sahAyaka thAya che. saMpatti, sattA ane taMdurastI jevI sAMsArika prApti puNyanAM phaLarUpa hoya che. puNya ja manane dharmane vaLagI rahetAM zIkhave che. pAMca vratanAM pAlana, tapazcaryA ane bIjI dharmakriyAothI bhAvapuNya ane dravyapuNyanI prApti thAya che. vividha prakAranAM dAna paNa puNyane upakAraka hoya che. gRhasthanAM dainika kartavyomAM dAnane paNa sthAna ApavAmAM AvyuM che. dAna, bhajana, auSadha, upakaraNo ane AzrayanuM dAna karavAne dharmagraMthane Adeza che. dAna ApatI vakhate dAtAnAM deha, mana ane vacana zudhdha hovAM joIe. dAna grahaNa karanAra vyakitanI pAtratA paNa teNe dhyAnamAM levI joIe. tenI manovRtti nArAjI, viSAda ke saMtApa rahita hovI joIe. mana prasanana ane sAMsArika sukha mATeno koI badale levAnI icchA vagaranuM hovuM joIe. upakaraNo eTale sAdhuo mATe vastro ane zramaNo mATe mayUrapicchanA rajoNA. A cAra dAna uparAMta vidyAdAna, nirAdhArane AzrayanuM dAna, vagere paNa thaI zake. potAnI saMpatti jinapratimAo taiyAra karAvavAmAM, maMdiranA bAMdhakAmamAM yogya vyakitane dharmagraMthanuM vitaraNa ane dharmasaMsthAnA sabhyo temaja sAmAnya janene bhikSA ApavAmAM khacAya tene viziSTa mahattva ApavAmAM AvyuM che. muni suzIlakumAre nava prakAranAM puNya gaNAvyAM che. khAdya, peya (tarasyAMne pANI), Azraya, zayyA, vastra vagerenAM dAna, zubha vicAra, madhura vANI, bIjAne madada karavI ane vaMdana. dAna ApavAmAM ane bIjAne madada karavAmAM jaina darzananA anuyAyIo ane jaina sAdhuone prathama pasaMdagI ApavI joIe. puNyanAM phaLa vividha prakAranAM hoya cheH UMcI gatimAM janma, pratiSThita kuLamAM janma, icchAono abhAva, dareka prakAranA dravyaparigrahone abhAva, suMdara ane nirogI deha, temaja prabhAvazALI vyaktitva, koI paNa prakAranA rogamAMthI mukita, ane AdhyAtmika pragati thaI zake evo janmaA badhAM puNyanAM phaLa che. potAnA vicAra, vANI ane vartanane kAraNe pitAne je duHkha sahana karavuM paDe tene pApa kahe che. dareka sacetana prANI pitAnAM pApanuM phaLa anubhave che. (pApanI) pravRttio tera prakAranI hoya che. (1) pitAnA hetu mATe (2) pitAnA aMgata svArtha vagara (3) vadha karIne (4) akasmAtathI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 (5) daSTideSathI (6) juThuM bolIne (7) je nathI apAyuM te laIne (8) mAyAthI (9) abhimAnathI (10) potAnA mitro sAthenAM duSTa vartanathI (11) chetarapIMDIthI (12) lobhathI (13) ane dhArmika kriyAothI pApanI pravRtti thaI zake che. upara kahelI pravRttio uparAMta saMpattino saMgraha karavAnI ane jALavI rAkhavAnI lAlasA, lobhathI je kAMI meLavyuM hoya tenuM rakSaNa karavAmAM magna rahevuM, bIjA pratye zatrutA ane dhikkAramAM, viSayAsakti ane jAtIya AnaMda mATenI tRSNA, takarAra, TaMTA ke yuddhamAM rata rahevuM, bIjAnI nidA karavI ke dUSaNo jovAM, uzkerAI javuM ane mithyAvAda-A badhuM paNa azubha karmone AkarSe che. pAMcamAMthI koI paNa vratano bhaMga, ane kaSAyathI prerAeluM koI paNa vartana pApamAM pariName che. azubha karmanI mudata kaSAyonI gahanatA para AdhAra rAkhe che. pA5 jIvanA guNone malina karI nAMkhe che ane bIjA janmamAM paNa mana ane zarIranI vikRtio utpanna kare che. prathama bAra prakAranI pravRttio spaSTa che. teramA prakAranI pravRtti dhArmika jIvana sAthe saMkaLAyelI che. AtmakalyANa mATe Amanigraha karate sAdhu jIvahiMsA na thAya te mATe kALajIthI cAle che, vANImAM mRdutA rAkhe che, dhArmika kriyAo kALajIpUrvaka kare che, ane pavitra jIvana gALe che. te badhAM aniSTothI pitAnuM rakSaNa kare che, pApa karatuM nathI ane evA karmo kare che jene pAchaLathI kSaya thAya che. parigraho ane pravRttiothI dUra rahevAthI, nItiparAyaNa rahevAthI, sArUM cAritrya ane AcAra rAkhyAthI, bIjAne duHkha Ape evI hiMsA ane hiMsaka kRtyothI dUra rahevAthI puNya maLe che. sAdhuo ane A badhAM vratanuM pAlana karatI vyaktio A vargamAM Ave che. danika jIvanamAM lokone puNya game che kAraNa ke tene pariNAme AnaMda ane sAMsArika sukho maLe che. loko pApane dhikkAre che kAraNa ke te duHkhanuM mULa che. kharuM jotAM AnaMda ane sAMsArika sukha AvakArapAtra nathI kAraNa ke indriyatRptinI pratyeka kSaNa sukhapaganI tRSNA vadhAre che. sonAnI beDInuM baMdhana, lokhaMDanI beDInAM baMdhana jeTaluM ja pratibaMdhaka che. tevI ja rIte sArAM ke mAThAM kAryo, jIvane baMdhanamAM nAMkhe che. nizcayanaya pramANe pApa ane puNya jIvane saMsAracakramAM dhakele che - gati ke sukhadu:khanI paristhiti game te hoya. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 samyak darzana dharAvatA puruSe koI paNa prakAranAM karmAnA saMgraha karatAM aTakavuM joIe ane jIvanA sAcA guNAnuM ciMtana karI mokSamArga tarapha ja dRSTi rAkhavI joIe. AdhyAtmika vikAsanI nIcalI kakSAmAM mana ane indriyA sukha tarapha AkarSAze ane puNyanI prApti mATe satkarmo karavA tarapha prerAze chatAM tIrthaMkaronI avirata bhakti, dharmagraMthonuM adhyayana, AtmanirIkSaNa, duSkRtyo mATenA pazcAttApa vagere manane AdhyAtmika pravRtti tarapha deraze. mumukSu vyaktie jANavuM joIe ke sArAM ke narasAM-baMne prakAranAM kAryo jIvane baMdhanamAM nAMkhe tevAM ka utpanna karaze. tethI samyak darzana ane samyak jJAnano Azaro laI, anAsakti keLavavI joIe ane karmapravRttimAMthI mukta thavuM joIe. nava tattvAnA sAcA AdezanA spaSTa jJAnanuM mahattva e che ke te meAkSamArga mATe vyakitane taiyAra kare che. jIvanA sAcA svarUpanuM svAbhAvika jJAna meLavavAthI temaja puNya ane pApa baMne jIvane keTalAM nukasAnakAraka che te jANavAthI vyakita temanI (pApa--puNyanI) asaramAMthI mukata thaze ane jIvanA uccatara ciMtana tarapha abhimukha thaze. kAryakAraNanA A niyamamAM dRDha AsthA rAkhavAthI rAga, dveSa, mAyA, mAna jevA kaSAyone zamAvavA mATe vyakita samartha banaze. samyak jJAna A samajaNa upara AdhAra rAkhe che ane samyak darzana A satyo pratyenI AsthA upara AdhAra rAkhe che. mithyA athavA vikRta jJAna unmArge dorave che ane mAkSamArgathI dUra ghasaDe che. A nava tattvo vyakita pote je kAMI che ane je thavAnI che te mATe pote ja javAbadAra che evuM sthApita kare che. AdhyAtmika vikAsa eka sabhAna ane vicArazIla prakriyA che ane aTaLa niSThApUrvaka tene mATe prayAsa karavAnA che. nava padArtho para vicAra karatI koI paNa vyakitane tenI mahattAnA khyAla Ave che. karma pratyenI Asakita vizuddha jIvane saMsAracakranI yAtanAmAM kevI rIte ghasaDe che temaja mukitamArgane anusaravAthI samyak darzana ane samyak jJAna navAM karmonA saMgrahane kevI rIte roke che te paNa te jANI zake che. nava padArtho jIvananI samasyAone ukele che ane batAve che ke pUrNatvaprAptinA upAya vyakitanI peAtAnI pAse ja che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 guNasthAnA athavA jIvanI AdhyAtmika unnatinI cauda kATiA ApaNA mahAprayAsanuM sarvocca dhyeya, AdhyAtmika prApti, vyaktinAM sattvanI prApti che. koI paNa bhAge e prApti mATe prayAsa thavA joIe, koI paNa bhAge e prApti thavI joIe ane koI paNa bhoge e nizcita hovI joIe ". --rATa brijIsa 46 badhAM nItizAstro ane darzanazAstronuM dhyeya, AdhyAtmika pUrNatvanI prAptimAM vyaktine sahAyarUpa thavAnuM che. A mahattvAkAMkSA pUrNa karavAmAM vyaktine zuM bAdhArUpa nIvaDe te jANavuM mahattvanuM che. pratyeka jIva, zuddha ane nirmaLa hAvA chatAM mithyAdarzana, zithila Atmanigraha ane kaSAyathI prerAelI deha, mana ane vacananI pravRttiothI, karmanA Astravane kAraNe dUSita bane che. A rIte utpanna thatI kAryazakti, jIvane azuddha banAve che ane dareka prakAre jIvane nirbaLa banAve che. karmanI zRMkhalA, puNyane pariNAme sAnAnI hAya ke pApane pariNAme lAkhaMDanI hAya, paNa tene bhAMgI zakAya che. jIvanAM jUnAM karmone mAtra dUra karavAthI ja nahIM paNa navAM karmanA AAva rUMdhavAthI paNa Ama karI zakAya che. jainadharme upadezeluM naitika ane AdhyAtmika anuzAsana kramika keLavaNI mAMgI le che. A keLavaNI krame krame levAnI hoya che. tethI dArzanikoe muktinA mArganuM cauda kramAmAM vibhAjana karyuM che. pratyekakrama vikAsanI eka viziSTa avasthA, sthiti ke koTi sUcave che. A sthiti karmanA parityAga, niSkriyatA ke aMzata: niSkriyatA ke karmanA ardhaparityAgathI, prApta thAya che ane karmanI pravRttio aMkuzamAM rAkhyAthI je guNA ke lakSaNA prApta thAya che te paNa A kramavikAsanA kAraNarUpa hoI zake. cauda guNasthAnA dhyeya taraphanA kramika vikAsane anurUpa prApta thatA dharmo ane lakSaNAnuM vargIkaraNa kare che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 guNasthAnAnA krama tarkayukta che-- kAlakramAnusAra nathI. pratyeka vyakti dITha enA krama badalAya che. atyaMta UMcI kakSAe pahoMcyA pachI jIvanuM punaH patana thaI zake ane tyAM sudhImAM sAdhI zakAelA vikAsa pUrNata: ke aMzata: naSTa thaI zake. eka ja kakSAmAM sthiti ghaNI ochI kSaNA sudhI hAI zake. savAramAM koI meATI UMcAI para hAI zake, bapAre gabaDI zake ane sAMje pharI pAchA caDhI paNa zake. A AMtara ane AdhyAtmika prakriyA che ane bAhya dekhAvamAM te dRSTigAcara thatI nathI. guNasthAnAnA kramanI judI judI zakayatAo je prakriyA dvArA samyaktvanI prApti thAya tenA para AdhAra rAkhe che. je be mArgo dvArA karmanA kSaya thAya te be mArgo para paNa AdhAra rAkhe che. karmadravyanA udaya, upazama, kSaya ane kSayopazama thavAne kAraNe jIvanI je Atmika gati thAya che tene guNasthAna kahe che. avidyAne kAraNe judI judI kakSAnI samajadArI dharAvatA keTalAya jIvA hoya che, te te ApaNA anubhavanI vAta che. keTalAka jIvAne karmanA baMdhanA khaMkheravAM joIe e vAtanI khabara hoya che jayAre keTalAkane te vAtanuM spaSTa bhAna hotuM nathI; jIva pAte, peAtAnI pragatimAM je koI avarodhaka baLA che tenAthI sabhAna bane tyAre jAgRti AvI gaNAya. traNa vastunA upazama athavA to parityAga karavAnA che: karmanA jaththA, tenI gahanatA, ane tenI samayamaryAdA, pUratA AdhyAtmika prayAsa thAya tyAre ja karmanA A lakSaNanA upazama thaelA gaNAya. zonmatasAranA gIyAkanA navamA ane dazamA zrlAkamAM AdhyAtmika vikAsanA cauda krameA batAvyA che, je A pramANe che : (1) mithyAtva (2) sasAvana (3) mizra (4) aviratasamyaktva (5) dezavirata (6) pramattavirata (7) apramattavirata (8) apUrvaraLa (9) nivRttinaraLa (10) sUkSmasaMvAya (11) 3vazAMtamod (12) kSoLamor (13) sathonavIgina (14) yoga vI A pramANenA guNasthAnAnA krama che. chellI koTi pachI jIva mukta thAya che. uttarottara vikAsakramanI pramukha vicArapravRttine AdhAre cauda guNasthAnAnAM nAma apAyAM che. ApaNe e ja kramamAM emane joIzuM. 1. mithyAtva bhrAMtikAraka athavA meAhanIya karmone kAraNe A koTie jIva mithyAdarzanathI prabhAvita thaelA hoya che. A koTi mithyA darzananI heAya che. AvI vyakti Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 sAcA mArgamAM mAnatI nathI temaja satyamAM ane satyanAM temaja saujanyanAM mUlyomAM mAnatI nathI. vaLI te mithyA darzanane vaLagI rahe che. sAcuM athavA samyak darzana tene arucikara lAge che. AvI vyakti sAta tattvAmAM paNa mAnatI nathI. tethI tenuM darzana ekapakSI, vikRta, zaMkAzIla, mithyA ane vivekarahita hoya che. A kakSAe jIvanuM jJAna ajJAnathI abhibhUta thayeluM hoya che. jaina dharma tarka ane buddhi upara AdhAra rAkhe che. upara kahelI pAMca mananI sthitimAM eka yA bIjI mAnyatA rahelI che. keTalAka loko mithyA AcAromAM ane aMdhazraddhALu mAnyatAomAM rAce che. jIva jyAre AvI mithyA mAnyatAmAM parovAelA hoya che tyAre mANasa vikRta bane che. kaSAyAnA punaH puna: Agamanane kAraNe zraddhA lupta thaI gaI hoya che. sAcI dRSTinA AvirbhAva mATe tenA upazama jarUrI che. satyanI ene koI kiMmata hotI nathI. jinAe AdezelA mahAna siddhAMtAmAM mithyA darzana dharAvatI vyakti mAnatI nathI. A kakSAe darzanAvaraNIya karmone kAraNe AdhyAtmika aMdhApA pravartatA heAya che. mithyA athavA vikRta darzana dharAvatI vyakti aMdhajana jevI che, kAraNa ke bemAMthI koIne sArU ane iSTa zu temaja narasuM ane aniSTa zuM te jovAnI dRSTi hotI nathI. 2. sAsAvana ( patana) patana eTale samyak darzanamAMthI patana. anaMtAnubaMdhI kaSAyone kAraNe samyak darzanano kSaya thayA hoya che, tyAre jIva samyak darzananA zikhara parathI athavA to ucca AdhyAtmika kakSAethI paDe che ane mithyA darzananA araNyamAM bhUlA paDe che. Ane sattAvana kahevAmAM Ave che. A kakSAne sAsAvanasanya vRSTi kahevAmAM Ave che, ane temAM samyak darzananI kakSAethI patana thaeluM hoya che. upadeza ke sAcI samaja maLe to samyak darzananI kakSAe pahoMcI zakAya; paNa kaSAya ane mithyA vicArapravRttiothI jo mANasa gherAI jAya, to pote nisaraNInA je upalA pagathiyA upara caDhayo hAya che, tyAMthI paDe che. A patana daramyAna jIvane samyak ke mithyA, koI paNa prakAranuM darzana hotuM nathI. A kakSAe jIva auyika bhAva dharAve che. A kakSA kSaNika che paraMtu meAhanIya karmonA kSaya thavAthI vikAsanA prAraMbha thavAnA ja hAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. samyaka mithyAdRSTi A kakSAe manuSya samyak ane mithyA baMne darzana dharAve che. anirNayAtmaka ane DAmADoLa mana:sthitine kAraNe AvI sthitine udaya thAya che. A mana:sthitimAM mana samyak darzana ane mithyA darzana vacce jholAM khAtuM hoya che, ane tene kAraNe A sthitinA udaya thAya che. A kakSAmAM AvelA manuSya samyak darzanane vaLagI rahetA nathI tema mithyAdarzanane tyajI paNa nathI detA. A sthiti paNa kSaNabhaMgura che. upAdhyAya pAsethI meLavelAM navAM jJAnane kAraNe ke puNyane kAraNe samyak darzananuM punarutthAna thAya to vyakti vadhAre ucca kakSAe pahoMcI zake che athavA teA mithyAdarzananI kakSAe pAchI pharI paNa zake che. 125 A traNa prAthamika kakSAmAM ghAtikarma haju pravartatuM hAya che paNa tenuM pramANa juduM judu hAya che. samyak jJAnanA hajI kSaya thayA hotA nathI paNa te mithyA darzanathI gherAeluM hoya che; jema zeraDInA rasa ane dahIM be bhegAM thayAM hoya, tyAre temane chuTAM pADI zakAtAM nathI tema mizra vicArapravRttinA be bhAga pADI zakAtA nathI. A miA kakSA DAmADoLa azuddha, ane asthira hoya che. paraMtu tene kAraNe karmanA kSaya thAya che. mizra kakSAmAM AyuSkarmanuM baMdhana hotuM nathI. kAraNa ke AyuSkarma jIvane bAMdhatuM hovAthI mRtyu thAya che ane jIva jyAre janmyo hoya che te ja samaye amuka gatimAM punarjanma tA baMdhAI ja gayA hoya che. 4. aviratasamyaktva A kakSAmAM jIva samyak darzana, temaja satya ane asatyanuM jJAna dharAvatA hoya che. paNa apratyAkhyAnAvaraNa kAyane kAraNe (aMzata: vratapAlana aTakAvatA kAyAne lIdhe) te vratanuM pAlana karavA samartha hoto nathI. A kakSAe samyak jJAna traNa prakAranuM hAya che : (1) upazamasamyaktva. cAra prakAranA kAyAthI utpanna thaelI bhrAmaka mAnyatAo ane mithyA darzanane kAraNe jIvamAM tenA upazamasamyakatvanA) udaya thAya che. A pahelAM jIvane samyak darzana prApta thayuM hotuM nathI. karmane pariNAme je samyajJAna bhrAMtimaya banI gayuM hatuM te have jAgRta thAya che, evuM paNa bane ke jIvane samyak darzana hoya ja ane prathama traNa kakSAomAM darzAvelAM darzana mATe javAbadAra evAM karmono kSaya thavAthI te AgaLa pragati paNa kare. vaLI evuM paNa bane ke eka aMtarmuhUrta mATe jIva Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 traNa nIcalI kakSAmAM lapasI paDe. jo patana na thAya to jIva bIjA prakAranA samyaka darzana tarapha pragati karI zake. (2) A sthitine kSayorAmakhyatva kahe che. A kakSAe samyakdarzananI pravRtti para trIjAM guNasthAnanI jema, mithyA darzananuM thoDuM AvaraNa AvI gayuM hoya che. cAra kaSAyone lagabhaga kSaya thayo hoya che ane thoDe aMze temano upazama paNa thayo hoya che. (3) kSavikhyatva-cAra prakAranA kaSAyo ane mehanIya karmone nAza thayo hovAthI samyaka darzana prApta thAya che. A zreSTha prakAranuM samyaka darzana che. je jIva AvuM samyak darzana prApta kare che tenI pragati thAya che. A kakSAe jIvane mokSamArgamAM zraddhA hoya che. karmathI jIva saMpUrNa rIte mukta hoya che paNa AtmanigrahanA badhA niyamonuM pAlana karI mokSamArga mATe prayatna karavA te samartha banato nathI. jaina dharmagraMthoe pratipAdita karelA siddhAMtamAM te mAne che paNa keTalIka vakhata ajJAnI guruonA beTA AdezathI prabhAvita thAya che. yogya guru pAsethI dharmasiddhAMtanuM saMtoSakAraka vivaraNa meLavavAthI te mithyA darzanamAMthI pAcho phare che. A kakSAe vyakita samyakatva dharAve che paNa tene atyaMta anurUpa hoya evuM vartana dAkhavI zakAtuM nathI. indriya saMyama (viSayAsati para aMkuza) ane prANasaMyama ( jIvone hiMsA pahoMcADavAmAM saMyama)nA vratothI te potAnA jAtane baddha karatA nathI. te dayALu, zAMta, sAMsArika jIvanathI trAselo ane satyazIla hoya che. koI ene uttejita na kare te e koIne IjA karato nathI. krodha, mAna, mAyA ane lebha jevA prabaLa kaSAyo para te aMkuza meLavI zakyo hoya che. bahu ochI mAyAmAM te A kaSAyonI asara heThaLa hoya che paNa samyakatvamAM te zraddhA dharAvato hoya che. 5. saivirata (AMzika vrata) AgalI kakSA karatAM, A kakSAmAM Avelo manuSya vadhAre pramANamAM saMyama keLavI zako hoya che. A avasthAne dezavirati kahe che kAraNa ke pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyonI pravRttine kAraNe pUrNa saMyamano ahIM abhAva hoya che. kaSAyone kAraNe, jIvane baMdhanamAM nAMkhatAM karmone keTaleka aMze vinAza ane keTaleka aMze upazama thayo hoya che. thoDI mAtrAmAM ja vratane roke evAM kaSAyone racatAM pharmadravyano ahIM udaya thaye heya che. A kakSAe manuSya ucita AdhyAtmika Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 valaNa dharAve che ane vadhu vikAsa mATe prayatnazIla rahe che. saMpUrNa saMyamane abhAva hovAthI, te samyaka cAritranA niyamonuM mAtra AMzika rIte pAlana kare che. A kakSAmAM AdhyAtmika pragati uparAMta cAritra eTale ke dharmagraMthoe AdezelA niyamonA pAlana para bhAra mUkavAmAM Avyo hoya che. agiyAra pratimAone samAveza ahIM ja thaI jAya che. pote samyaka darzana dharAvatA hovAthI manuSya kaSAyo para aMkuza rAkhe che ane bInajarUrI pApa karatA nathI. jaMgama jIvonI te hiMsA karato nathI ane sthAvara jIvonI paNa te vinA kAraNe hiMsA karato nathI. te jinano pUrNa bhakta hoya che ane vrata dharAvato (virata) paNa hoya che ane vrata na dharAvatA (avirata) paNa hoya che. e jo jaMgama jIvonI hiMsA kare, te jInazAsanamAM tene zraddhA nathI evuM gaNAya. 1. pramattavirata A kakSAe manuSya samyaka darzana dharAve che ane cAritranA badhA niyamo pALavA te prayatnazIla rahe che, jo ke tenI vicArapravRtti lagabhaga badhA karmadravyane kSaya ane upazama karI cukI hoya che, chatAM kSaya thavAmAMthI bAkI rahelAM alpa karmadravya temaja gauNa kaSAyonI (nekaSAyonI) pravRttine kAraNe vratanuM saMpUrNa pAlana karavAmAMthI e aTakI jAya che. saMjavalana kaSAya eTale evA kaSAyo je pUrNatva meLavavAmAMthI pUrNa samyaka cAritrane avarodhe che. A kaSAyo te krodha, mAna, mAyA ane lobha. AvA ja avarodhaka nokaSAya paNa che. nokaSAya nava che : hAsya, rati, arati, soyA, maya, nANA, trIvera, puSave ane napuMsave. AvA kaSAyono saMpUrNa kSaya bAkI hovAthI vratapAlanamAM bedarakArI athavA apUrNatA rahe che. tethI A vratane "vrata (virata) mAM pramAda (bedarakArI) evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. vrata pAlana mATeno saMyama jALavavA vyakti prayatnazIla hoya che paNa sAMsArika viSayonI Asakitane saMpUrNa tyAga na thayo hovAthI tRSNA ane Avegone kAraNe vidano naDayAM karatAM hoya che. vAstavika rIte A sAdhunI avasthA che. sauthI nIcI kakSAmAM sAdhu je aThAvIsa mULa guNo dharAvato hoya che te badhA guNo A kakSAno sAdhu dharAve che. adhyApana, dharmagraMthono upadeza, pustakonuM vAMcana ane lekhana jevAM potAnAM kartavyo te karate hoya che ane ziSyona AcAra ane zistanuM paNa te dhyAna rAkhatA hoya che. strI, bhojana, rAjanIti, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 rAjA, kaSAyonA nigraha, nidrA ane AsakitanI vAtone kAraNe eTale ke sneha ane mohane kAraNe pramAda utpanna thaI zake che. A kakSAnA muninuM cAritra, te apramata hovAne kAraNe noMdhapAtra hoya che. 7. apramattavirata AdhyAtmika vikAsanI A kakSAe pahocelo jIva chaThThI kakSAnI apUrNatAothI mukata hoya che. te AdhyAtmika dhyAnamAM magna hoya che. samyaka cAritrano avarodha karatAM karmo ane saMjavalana kaSAyone upazama thAya che tyAre apramAdane udaya thAya che ane jIva apramattasaMyata kakSAe pahoMce che. te dhyAnamAM magna rahe che paNa te vadhu UMce AvI zakatA nathI kAraNa ke tenAM karma vagereno saMpUrNa kSaya thayo hato nathI. sAtamA guNasthAna para aTakI javAnI kakSA eka aMtarmuhUrta sudhI cAlI zake ane chaThA guNasthAna para patana paNa thAya. upara caDhavAnI bIjI zreNImAM jIvanI vicArapravRttinI zuddhi pratyeka kSaNe vadhe che ane te upalI kakSAnI zuddhi sudhI AgaLa vadhI zake. AdhyAtmika vikAsanI A eka mahattvanI avasthA che. ahIMthI AgaLa jatAM vikAsanA be mArgo hoya che. eka mArgamAM karmo ane kaSAyone mAtra upazama thayo hoya che (3parAji ) jyAre bIjo mArga paNa che jemAM karmono nAza thayo hoya che. badhA AsaktionA virAmane kAraNe temaja deha para saMpUrNa aMkuza hovAne kAraNe jIva baLa prApta kare che. pUrNa Atmanigraha prApta thayo hovAthI, vratanA pAlanamAM jarA paNa bedarakArI hotI nathI tema koI jAtane aticAra paNa thatuM hotuM nathI. 8. apUrvakaraNa A kakSAne saMpUrva kahe che kAraNa ke jIvanA AdhyAtmika vikAsane kAraNe pahelAM na prApta thaI hoya evI vicArapravRttinI prApti thAya che. A vikAsanI kakSAe pahoMcelA badhA ja jIvo vicAranI zuddhimAM eka sarakhA hotA nathI kAraNa ke teo bhinna bhinna samaye A kakSAe pahoMcyA hoya che. navI vicArapravRttio cAritramehanIya karmonA kSaya ke upazama sAthe ja saMkaLAelI hoya che. A jIvo nidrA ane pracalanAM karmadravyothI mukata hoya che, ane tethI cAritramohanIya karmone upazama karavA mATe samartha hoya che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSkarma hajI pravartatuM hoya che. kavicat udaya pAmatA kaSAyanI pravRttine zamAvavAmAM ke temane kSaya karavAmAM jIvane AnaMda Avato hoya che. A zuddha dhyAnanI kakSA che. tene zukala dhyAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM jIva apUrva mAnasika baLa prApta kare che ane karmanA nAzamAM paNa A ja baLa tene madadarUpa thaI paDe che, A baLa jIve pahelAM kadI paNa prApta karyuM nathI hotuM. upazamaNi athavA kSepakoNinA jIvAne A baLa prApya hoya che. A avasthAmAM cAritra pUrNa hoya che. jIva pAtAnI jAtane pavitra dhyAnamAM magna rAkhI zake che. 8. anivRttikaraNa 9. 129 A kakSAe jIva vadhAre vikasita vicArapravRtti prApta kare che. pratyeka vakhate mAtra eka ja vicArapravRtti kAma kare che. ekAgratA zuddha ane pUrNa hAvAthI vicAro pAvakavALAnI jema kAma karatA hoya che, ane karmarUpI vananA nAza karatA hoya che. vicArapravRttinA vikAsa ane enI vizuddhi eka ja prakAranAM hAya che. kaSAyAnA ekavIsa peTAvibhAgAnA tema ja cAritrameAhanIya karmAnA jIva upazama athavA kSaya kare che. Ane pariNAme sthULa IcchAo ane lAgaNIo abhibhUta thAya che. A avasthA jeNe prApta karI hoya che te vyakti pote je kAMI joyuM hAya, sAMbhaLyuM hoya ke khAdhuM hoya tenA upabhAganI icchA para vijaya meLave che. jIvanAM sAcAM svarUpanuM te dhyAna dhare che. 10. sUkSmasaMvarAya pAMca prakAranAM jJAnAvaraNIya, cAra prakAranAM darzanAvaraNIya, ane pAMca prakAranAM antarAyakarmAnA theADA bhramanI A kakSA che. dhyAna drArA atyaMta sUkSma karmAnA paNa upazama ke kSaya karavAnuM baLa jIvane prApta thAya che. mekSaprAptinI sUkSma IcchA hajI cAlu hoya che. jIvanI AdhyAtmika pragati thaI hovA chatAM paNa hajI zarIrane mATe abhAnapaNe Asakti rahe che. lAbha--kaSAyanI jarA chAMTa ahIM hoya che. vicAronI pravRtti upazama athavA kSapakoNinI hoya che. 11. suparazAMtamoda A kakSAe zuddha vicArapravRttine kAraNe meha athavA kaSAyonuM zamana thayuM hoya che. ziyALAnI RtumAM taLAvanAM pANI svaccha hoya che kAraNa ke 18.-4 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 badho kAdava taLiye jamA thaI gayo hoya che. tevuM ja A avasthAmAM che. Urdhvagamana karatA jIve upazamazreNi prApta karI hoya che. kSapakazreNi jeNe prApta karI hoya te jIve A zreNi pasAra karavAnI jarUra rahetI nathI. karmone upazama thayo hoya paNa kSaya na thayo hoya evI avasthAmAM jIva hovAthI kaSAyo pharI jAgRta thAya evI nIcI kakSAmAM jIva utarI jAya e ghaNuM saMbhavita hoya che. bIjA zabdomAM kahIe to mohanIya karmonA aMkuzane kAraNe prApta thaelI mAnasika sthiti badalAI jAya ane pharI karmo karavA jIvane pravRtta kare e saMbhavita hoya che. A avasthAmAM jIva chadmastha eTale mehanIya karma sivAyanAM bIjAM karmonI asarathI gherAelo hoya che. Asakita paNa aMkuzamAM AvelI hoya che. karmo aMkuzamAM AvelAM hovAthI jIva AnaMda anubhave che. ane tethI A avasthAmAM te vadhumAM vadhu eka aMtamuhUrta sudhI rahe che. hajI sudhI mehanIya kamene saMpUrNa kSaya thayo te nathI tethI te prakAranAM karmone kSaya karavA te baLa meLave che. 12. lIgano A avasthAmAM parigraharahita saMte (nirgathe) potAnAM badhAM mehanIya karmone nAza karyo hovo joIe. sphaTikamaNinA pAtramAM rahelAM pANInI jema tenA vicAro zuddha hoya che. jIva jyAre A avasthAe pahoMcyo hoya che tyAre vicArapravRtti dehane zuddha kare che ane tene atyaMta suMdara rUpamAM (parama audarikarUpamAM) pheravI de che tema ja bIjAM ghAtikarmane (jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmono) kSaya kare che. mohanIya karmono nAza thaI cukyo hoya che. A avasthAmAM kaSAyo naSTa thayA hoya che. A avasthA ane AgalI avasthAmAM phera e che ke AgalI avasthAmAM jIva upazamanI zreNimAM hoya che to A avasthAmAM kSapakazreNi para hoya che. te eka aMtarmuharta mATe tyAM rahe che ane pachI ghAtikane vinAza thAya te rIte AgaLa vadhe che. 13, sovaNI AgalI dazAmAMthI jIva sarvajJanI dazAmAM AgaLa vadhe che paNa hajI teNe ghAtikane kSaya karavAnuM hoya che tethI e kevalI che paNa kriyA sAthe (sayoga) che. deha, mana ane vANInI pravRttio hajI cAlu rahe che. jIva ahIM ahaMta bane che; vAdaLAMmAMthI mukata banelA sUryanI jema jIva tejasvI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 bane che ane tene sRSTinuM pUrNa jJAna prApta thAya che. ajJAnano nAza thayo hoya che. ghAti karmane nAza thayo hovAthI, nava zuddha vicArapravRttio prApta thavAthI paramAtmadazAe pahoMcyo hoya che. nava kevala labdhio A prakAranI hoya che: (1) kSayika jJAna eTale jJAnAvaraNIya karmone nAza thavAne kAraNe zuddha athavA pUrNa jJAna (2) kSaya vana eTale darzanAvaraNIya karmone kSaya thavAne kAraNe pUrNa darzana (3) kSaciva dvAna eTale dAnAtarAyakarmane nAza thavAne kAraNe pUrNa dAna (4) kSadhi sTama eTale lAbhAntarAya karmane nAza thavAne kAraNe pUrNa lAbha (5) kSaci bhoga eTale mojAntaraya karmanA nAzane kAraNe upabhoga thaI zake evI vastuone pUrNa bhAga (6) kSaziva samo eTale upabhogAntarAya karmanA nAzane kAraNe upabhega karI zakAya evI vastuono upabhega (7) kSaya vIrtha eTale vItarAya karmano kSaya thavAne kAraNe pUrNa baLa (8) kSaya samparva eTale darzanamehanA vinAzane kAraNe pUrNa samyakatva (9) kSaya rAtri eTale cAritryamahanA nAzane kAraNe saMpUrNa cAritra. pahelAM kahyuM che te pramANe AdhyAtmika pUrNatAnI A koTimAM deha, mana ane indriyo sAthe saMbaMdha cAlu che. badhAM prANIone dharmane upadeza Apate ahaMta parameSThI sayoga kevalInuM udAharaNa che. 14. govarI deha, mana ane vANInA yoga-(pravRttio)-pheMkAI gayA hovAthI, pavitra dehanA AMdolanono aMta Ave evI A mekSanI avasthA che. sarvoparI pUrNatAnI A siddhAvasthA che. A kakSAe sarvajJa bhagavAne potAne vaLagI rahelA Astra pUrNa rIte rokI lIdhA hoya che ane AMdolanakriyAno nAza karyo hoya che. jIva ATha prakAranAM karmothI saMpUrNa rIte mukta hoya che ane zAzvata AnaMdamaya avasthAne prApta kare che. pUrNa mukata thaIne jina sRSTine zikhare pahoMce che. enA nivAsane siddhazilA kahe che. mukta jIve tyAM zuddhi ane zAMtimAM jIve che. sAmAnya vAcakone, ajJAnanI avasthAmAMthI pUrNatvanI avasthA sudhInA AdhyAtmika vikAsanI tarkasaMgata paddhatine pharI eka vAra TUMkamAM joI jaIzuM te rasaprada thaI paDaze. A vizALa vizvamAM anaMta jIvo che; temanAmAMnA keTalAka indriyagocara hetA nathI. atyAre pUratuM te jIvanA be bhAga paDe che. (1) bhavya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132. jIvo, jemanAmAM suSupta guNenI jAgRti che ane (2) abhavya jIve, jemanAmAM AvI jAgRti nathI. guNasthAnanI vyavasthA kRtrima nathI paraMtu vaijJAnika che. mukitanuM mukhya kAraNa deha, mana, ane vANInI pravRttionuM damana ane AMtara tapa che. svAbhAvika rIte ja utkrAMtine paMtha ajJAna ke mithyA darzananI avasthAthI zarU thAya che. A prathama avasthAmAM manuSya vikRta ane aMdhazraddhALu mAnyatAomAM phasAela rahe che. jIva dehathI bhinna che evA satyathI te ajANa che ane mAne che ke dehanA AnaMda ke bhautika parigraha jIvananA dhyeya ane uddeza che. bIjI avasthA kharuM jotAM vikAsanI avasthA nathI. karmane kAraNe UMcI avasthAmAMthI Tyuta thaelA jIvane rokAI javAnI A jagyA che, athavA te mithyAtvamAM rahelA jIvane samyakatvanI heja, aspaSTa jhAMkhI thAya che. trIjI avasthA samyakatva ane mithyAtva vaccenI DAmADoLa sthiti che. manane samyaka darzananI jhAMkhI thaI hoya che paraMtu lAMbA samaya sudhI te samyakatvane vaLagI raheto nathI. te samyaka ane mithyA darzane vacce jholAM khAya che. cothI avasthAmAM manuSya samyaka darzana prApta karyuM hoya che. A niHzaMka vikAsanI avasthA che kAraNa ke manuSya samyaka jJAna ane samyaka cAritra vize sabhAna thatuM jAya che. teNe saMyama prApta karyo hotA nathI kAraNa ke kaSAyo ane darzanAvaraNIya karmone upazama, viyoga ke kSaya thayo hotA nathI. Ama prathama cAra kakSAemAM manuSya mithyAtvamAMthI samyakatva tarapha jaIne vikAsa sAdhe che paNa tenAmAM saMyama hoto nathI. pAMcamIthI sAtamI koTi sudhInI traNa kakSAo pUrNa saMyamanI utkrAMti ane vikAsa mATenI che. cothAM guNasthAnamAM samyak darzana prApta karyA pachI manuSya potAnA kapAyA para prabhutva meLavavA prayAsa zarU kare che, ane aMzata: saMyama meLave che. A AMzika saMyama sAthe te AgaLa vadhe che, ane pUrNa saMyama meLavavA te prayAsa zarU kare che paNa pramAdane kAraNe tenA prayAsa niSphaLa jAya che. kaSAya ane lAgaNIothI te kAMIka raMjita thAya che ane AdhyAtmika sthiratAnI dazAmAM rahe che. 7mAM guNasthAnanI sthiti saMyama meLavavAnI saphaLatAnI sUcaka che. AgalI avasthAonI AdhyAtmika sthiratA tenI pAse TakI zakatI nathI. dehanI apUrNatAo para vijaya meLavavAnuM AdhyAtmika baLa have te dharAvato thAya che. karmono vinAza ke zamana karavAnI zakti para AgaLano Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 vikAsa AdhAra rAkhe che. karmanA zamanathI prApta thaelI uccatA, karmanA kSayathI prApta thaelI uccatA karatAM utaratI zreNInI che. AThamI kakSA jIvanI vadhu zuddhi mATenA zuddha dhyAnanA prAraMbhanI paricAyaka che. karmone have tyAga ane upazama thaI gayo che ane jIvanI zuddhine kAraNe karmanI gahanatA ane samayamaryAdA ghaTayAM hoya che. navAM karmone Asava maryAdita thayo hoya che. Ama hovAthI A kakSAmAM jIva atyaMta zuddha hoya che. enA pachI navamI kakSAmAM AvatAM manuSya sthULa lAgaNIo temaja icchAo para vijaya meLavavA prayAsa kare che. saphaLatA meLavIne te vadhu UMce caDhe che. ahIM tene lebha ane zarIranI asaMprajJAta Asakita choDavAM paDe che; A dazamuM guNasthAna che. agiyAramAM guNasthAnamAM karmone upazama karI temanA para manuSya vijaya meLave che. jevI rIte dabAvI dIdhelo zatru pAcho UbhuM thAya evI saMbhAvanA rahe che, tevI rIte kaSAyo ane bhAvone pharI pAcho udaya thAya ane dazamAM guNasthAna para pAchuM vaLavuM paDe evI saMbhAvanA rahe che. 12 muM guNasthAna kaSAyonA pUrNa vinAzanI kakSA che. jIva jayAre temAM guNasthAne pahoMce che, tyAre badhAM ghAtikarmono nAza karI teNe sarvajJatva prApta karyuM hovuM joIe. chelluM athavA caudamuM guNasthAna, aghAtikarmone paNa nAza karI, jIva siddhAvasthA prApta kare che tyAre maLe che. gRhastha AdhyAtmika parAkASThAe pahoMce tyAre pAMcamAM guNasthAne pahoMcele hoya che ane saMsAranA AMzika tyAganuM dhyAna dharato hoya che. samyaka darzana, samyaka jJAna, samyaka cAritra - A traNa ratna evAM che jeno pUrNa sAkSAtkAra vyaktine mokSamArgamAM sahAyaka thAya che. pravAsanI AgalI kakSAomAM nizcita mithyA darzanamAMthI samyak darzanamAM parivartana thayuM hatuM. pachInAM guNasthAno samyaka cAritrane mArge pragati karanArAM hoya che. AThamAM ane navamAM guNasthAne vadhu dhyAna ane pariNAme jJAnanI pragatinI avasthA che. paNa sidhdhonA Adezone anusaravA ane nisaraNInA UMcenAM pagathiyAM caDhavA mATe e yAda rAkhavuM jarUrI che ke saMpUrNa cAritra eTale icchArahita manaHsthitinI prApti- ethI kAMI vadhAre paNa nahIM ane chuM paNa nahIM. tRSNAmAMthI nIpajatAM dareka lakSaNone saMpUrNa tyAga thAya, tyAre ja te mana:sthiti prApta thAya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 lakSaNo nIcene koTho cauda guNasthAnanAM mukhya lakSaNo darzAve che. zrI sI. Ara. jenI pAsethI te sAbhAra svIkAryo che. krama. guNasthAnanuM nAma 1. mithyAtva ghora ajJAna 2. nAsAna lupta thatuM darzana eTale ke cothathI pahelAM guNasthAna para lapasatI vakhate hoya tevI mananI sthiti. 3. mizra mizra samyaka darzana ane mithyA darzana. 4. aviratasamyagdRSTi tapazcaryA vinAnuM samyak darzana. 5. virata samyaka cAritrane prAraMbha. 6. pramatta AhAraka zarIranI racanA ane vratonuM pAlana, paraMtu pramAda sahita. muni tarIkenA jIvananI A pahelI avasthA che. 7. apramatta pramAdane lepa ane svAbhAvika AnaMdanI AMzika prApti. 8. apUrvakaraNa mananI zudhdhine kAraNe navI vicArapravRttio; vidanakAraka tattvonuM apasAraNa. 4. anivRtti vadhu AgaLa vadhelI mananI pravRtio. 10. sUkama thoDA lobha para aMkuza meLavavo bAkI. upazAMtamoha bAkI rahelA lobhane tyAga. kSINamoha lobhane saMpUrNa tyAga, pariNAme tRSNArahita sthiti ane pUrNa samyaka cAritra. 13. sovizrI sarvajJatva, samyapha jJAnanuM pUrNatva. jIva nyukitanI avasthAno sAkSAtkAra. A avasthAmAM tIrthakarone rahasyodghATana thAya. 14. sonI traNa yoga"ne aMta. AnA pachI nirvANa prApta thAya. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 ratnatraya manuSyo mithyA darzananI avasthAmAM janmyAM hoya che ane temano jIvanapravAsa mithyA darzanathI ja zarU thAya che. mithyA darzana manuSyane sauthI moTo zatru che. kAraNa ke jIvanamAM sAcAM svarUpane samajavAmAM te manuSyane roke che ane tene ema mAnavA prere che ke deha, ane tenI sAthe saMkaLAelI A bhautika jagatanI vastuo sAcI che, temaja sukhasagavaDa bharelI jiMdagIne mATe vastuono saMgraha karavAmAM ja sukha che. AvuM jIvana saMyamarahita, niyamarahita ane vratarahita hoya che. saMyamI jIvana jIvavAnI vRtti thAya, tyAre paNa jIvanane sumArge vALatAM vratanuM jJAna enI samaja bahAra hoya che. ApaNI musApharInA paMthamAM moTA zatruo humalo karavA taiyAra beThA hoya che. kaSAyo ApaNA sauthI moTA zatruo che, kAraNa ke ApaNI AdhyAtmika samRddhine harI laIne teo ApaNane dIna banAve che. deha, mana ane vANInI pravRttio aneka bAdhAothI bharelI che ane karmanA bhArane vadhAre che. jIvanI vizuddhio vize jene AchuM paNa jJAna hoya che, te tenAM svarUpa viSe vadhu jANavA prerAze ane potAnAM jIvanadhyeyane siddha karavA utsuka banaze. pratyeka darzananuM madhyabiMdu paramAtmA che. tenAM judAM judAM nAmo ane judAM judAM lakSaNo varNavAyAM che. upara kahyA pramANe jaina dharma, Izvarane suSTino sarjaka mAnatA nathI. Izvara eka Adarza, vizuddha, pUrNa jIva che ane anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta zakti ane AnaMda tenA dharmo che. pUrNatva ane sarvajJatvanI e eka kakSA che. vizvamAM jIvanI apUrNatA, karmadravya sAthenA tenA saMyogane kAraNe che. ApaNAM harSazoka, mitra ane zatru, svajane ane mitro, ApaNuM samasta sAMsArika jIvana, ApaNI badhI ja karaNI ApaNA potAnA ja kaSAya tema ja deha, mana, vANInI pravRttio (ga)thI ApaNe je karma karyA hatAM tenuM ja phaLa che. vizuddhi ane pUrNatvanI kakSA ApaNe kevI rIte prApta karI zakIe? pratyeka darzanazAkhA, mokSamArganuM varNana karatAM potAne je mahatvanuM lAge te lakSaNanuM bhArapUrvaka Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 pratipAdana kare che. koIke zraddhA ane bhaktinA mArganuM pratipAdana karyuM, te koIke jJAnane ja sarvazreSTha mAnI te para bhAra mUko. trIjI zAkhAe kArya athavA AcAra para bhAra mUke. A viSayane jaina dharma be daSTibiMduothI jue che: (1) vyavahAranaya eTale ke vyAvahArika dRSTibiMdu ane nizcayanaya athavA satya daSTibiMdu. satyanI paribhASA samajavI ApaNAmAMnA ghaNAkharA mATe atyaMta muzkela che. tene samajavA mATe, ApaNe jenAthI TevAyAM chIe te vyAvahArika daSTibiMduthI pracalita abhivyakitano temaja anubhava ke padArthonAM sAmyane Azraya laIzuM. parama satyanuM pratipAdana karavuM te ApaNAM samaja ane anubhavanI uparavaTa hoya che. umAsvAmIe eka atyaMta suMdara sUtramAM kahyuM che: "samparzanavijJAnavAritrALa mokSamar :-" "samyaka darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritra-traNa maLIne mokSamArga bane che." sUtramAMne "samyaka' zabda mAtra 'darzana'nuM ja nahIM paNa "jJAna" ane "cAritra'nuM paNa vizeSaNa che. A traNane jaina ciMtako "ratnatraya' kahe che. kuMdakuMdAcAryanI kRtio, khAsa karIne niyamasAra vigatavAra tenuM nirUpaNa kare che. AcArya amRtacandranAM puruSArthasidgavAya nAmanAM pustakane viSaya paNa ratnatraya ja che. pratyeka jaina dharmagraMtha A viSayanuM nirUpaNa kare che kAraNa ke te ja mekSamArgane sAra che. te ema paNa spaSTa kare che ke jeo A mArganAM sAmarthyamAM zraddhA rAkhatA nathI, temane mATe pragatinI koI AzA nathI. jJAna karatAM darzanane prathama sthAna ApavAmAM AvyuM te vize be zabdo kahevA jarUrI che. koI evI dalIla karI zake ke darzana karatAM jJAna paheluM AvavuM joIe, kAraNa ke jJAna vinAnuM darzana aMdhazraddhA che. sAcI zraddhAnA mULamAM jJAna hovuM ja joIe. jIvamAM eka sAthe darzana ane jJAnano udaya thaI zake. paNa darzana prathama Ave che kAraNa ke jJAnaprAptinI icchAne udaya darzanamAMthI ja thAya che. daDha zraddhA jJAna sAdhanAnI protsAhaka che. darzanamAM manuSyanI mAnasika samatulAne kSubdha kare tevAM bhrAmaka tara ane zaMkAonA nirAsa karavAnI icchA AvI ja jAya che. jJAnaprAptine te sArthaka banAve che, tene mArga batAve che ane cAritrayane ghaDe che. nizcayanayanA dRSTibiMduthI jotAM ApaNe svIkAravuM paDaze ke sarvajJa jIva pote badhA guNo dharAve che. A vizuddha ane pUrNa jIva karmabaMdhanothI mukta che ane bhautika dravyanI azuddhio tene sparzatI nathI. jIva AnaMdamaya Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 che ane badhI AMdolanakriyAthI mukta che. jIva pote ja samyaka jJAna che. manuSyanAM sAcAM jJAna ane cAritra jIvamAM ja kendrita thayAM che. Avo jIva ciMtana ane samAdhinuM madhyabiMdu che. zuddha jIva sarvajJa che ane tethI vizvanAM rahasyane temaja jIvananAM niyAmaka mULatattvane pAmI zake che. sarvajJa tIrthakaroe je kAMI pratipAdita karyuM tenA para badhA dharmagraMtho AdhArita che. A dharmagraMthone jIvana ane cAritranA pAyAmAM rAkhavAmAM na Ave tyAM sudhI sAcuM sukha maLatuM nathI. AthI ja kahayuM che ke nizcayanaya pramANe traNa rane zuddha jIvamAM ja kendrita thayAM che. vyavahAramAM rAjAnI sevA karI je vyakita dhana prApta karavA icche, teNe rAjAmAM zraddhA rAkhavI ja joIe, tenAM sattA ane saMpattine jANavAM joIe ane samagra sevAkALa daramyAna evuM vartana rAkhavuM joIe, je tenuM sAMsArika dhyeya prApta karavAmAM madadarUpa nIvaDe. A ja pramANe nizcayanayamAM zuddha jIvane rAjA jANavo. tenAmAM pUrNatvanA badhA guNo mUrNa thaelA mAnavA ane tenAM svarUpa para dhyAna kendrita karI tenuM ja ciMtana karavuM. vyAvahArika dRSTikoNa pramANe dehadhArI jIve ratnatrayane mArge cAlavuM joIe. jethI sUkSma karmadravyane banelo deha pUrNatvaprAptimAM vidanarUpa na thAya. samyaka darzana sauprathama samyakatvano artha samajavo atyaMta jarUrI che. AcArya samatabhadra tenI vyAkhyA A pramANe ApI che : " tanA arthamAM, ahaM tamAM, dharmagraMthamAM, traNa prakAranA aMdhavizvAsathI ane ATha prakAranA mAnathI mukata evA saMtemAM zraddhA". jaina dharmanA vicAra pramANe Izvara eTale zuddha, pUrNa jIva je anaMta jJAnane kAraNe sarvajJa che temaja AnaMdamaya che. umAsvAmIe samyaka darzananI vyAkhyA ApatAM kahyuM che ke "dravyonAM sAcA svarUpamAM zraddhA" (tasvArthazraddhAnuM sagavanam). nava padArthomAM gADha zraddhAne samyaka jJAna ane samyaka cAritranI pUrvAvazyakatA mAnI che. vItarAga athavA jinamAM, dharmagraMthomAM, nava tattamAM, ane AcAryamAM rahelI zraddhA, zaMkA ane ajJAnathI mukta hovI joIe. sAMsArika jIvamAM mAtra samanaska ane kapAyarahita manuSyomAM ja samyaka darzanane udaya thAya che. keTalAka Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jIvane ane dehane ekarUpa mAne che, ane samAjamAM pravartatI mithyA mAnyatAne dUra karI zakatA nathI. sAmAnya mana traNa prakAranA aMdhavizvAsathI bhrAMta thayuM hoya che; beTA, devAmAM zraddhA (hevamUDhatA), sthAnanI pavitratA viSe mithyA darzana (trovamUDhatA) ane zaMkAspada sAdhuemAM mithyA mAnyatA (vAvamUDhatA). prathama prakAranA aMdhavizvAsamAM evuM mAnavAmAM Ave che ke vinAzaka ane AvegapUrNa zakitao dharAvatAM devadevIo temanAM bhakatonI icchA pUrNa karI, temanA para kRpA kare che. bIjA prakAranI aMdhazraddhA dharAvatA loko keTalIka nadIomAM snAna kare che, parvatanA zikhara parathI kUdI paDe che ane agnimAM praveze che. A badhuM teo potAne ke potAnA sagAMsaMbaMdhIone puNya maLe te mATe kare che. trIjA prakAranI aMdhazraddhA dharAvatA loko khoTA sAdhuone pUje che, temanuM sanmAna kare che ane evI AzA rAkhe che ke teo kAMIka kRpA karaze, kAraNa ke temanI pAse jAduI ke bhedI zakti che. jo ke sAdhuo aMgata svArtha athavA pradarzana mATe A zakitao batAvatA hoya che. AvA aMdhavizvAsathI mana mukta rahevuM joIe. kAraNa ke aMdhazraddhA ke saMzayathI mukata manamAM ja samyak darzanano udaya ane vikAsa thaI zake. traNa prakAranAM mUDhatva uparAMta, ATha prakAranAM mAna hoya che. (1) kuLanuM abhimAna (gumara) (2) kauTuMbika saMbaMdhonuM abhimAna (jJAtimara) (3) potAnA baLanuM abhimAna (vara) (4) saundaryanuM abhimAna (zauryama) (5) jJAnane mada (jJAnamara) (6) dhanane mada (gharana) (7) aizvaryane mada (mAsAmava) (8) tapane mada (tA:mata). Amane eka, ekathI vadhu ke badhA mada mAnasika samatulA uthalAve tevA, tema ja manuSyo ke vastuo mATe ruci-aruci pedA kare evA hoya che. Avo mada hoya te manuSya niSpakSapAta na hoI zake. AvA mada sAthenuM jJAna vikRta nahIM te doSayukta to hoya ja. AmAMnA koI paNa kAraNasara pitAne mATe vadhAre paDato UMco khyAla dRSTimAM avarodha utpanna karavA samartha che. samyaka darzanano udaya thatAM pahelAM abhimAnanAM A to dUra thavAM ja joIe. samyaka darzananAM ATha aMge heya che ane temane AdhAre ja tenI koSThatA puravAra thAya che. (1) dharmanA siddhAMtanAM satya temaja prAmANikatA viSe saMzaya na hovo joIe. (niHzatA) (2) badhuM kSaNika hevAthI sAMsArika sukhe Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 mATe prema ke ruci na hovAM joIe. (niDaviAtam) (3) vivijhisa. deha, roga ane azuddhiothI bharelo hovA chatAM tenA pratye dhRNAbharyuM valaNa rAkhavAne InkAra. AvuM valaNa traNa ratnonI prAptimAM madadarUpa thAya che. (4) amRtavRSTi eTale vikRti ane aMdhazraddhAmAMthI mukita. nAstika ane mithyA darzanamAM koIe zraddhA rAkhavI joIe nahIM. (5) 35ghana - bIjAnI murkhAI ke nirbaLatAne kAraNe dharmanI pratiSThA jokhamAya tyAre AdhyAtmika unnati jALavI rAkhavI ane mokSamArganuM gaurava jALavI rAkhavuM. pavitra puruSonI prazaMsA karavI paNa dharma mATe prayatnazIla manuSyo bhUla kare te temanI niMdA na karavI. (6) sthitivALA bIjAM manuSyo jyAre unmArge jatAM hoya, tyAre dhArmika satyone upadeza ApIne ke tenuM smaraNa karAvIne temane samyaka cAritranA mArga para puna:pratiSThita karavAM. (7) vAtsalya sahadharmIo pratye prema darzAvavA ane AdhyAtmika mArge jemaNe pragati karI che, temanA pratye Adara ane bhakti dharAvavAM temaja sabhyatApUrvaka temane AvakArI temanI sagavaDonuM dhyAna rAkhavuM. (8) kamAvanAdhArmika utsavo ane dAnanuM Ayojana karI, dharmanAM mahattvanuM pratipAdana karI, lokone mithyAcAra ane mithyA darzanamAMthI rokavA. jaina dharmanA siddhAMto ane dharmagraMthanuM mahattva darzAvavA prayatna karavo joIe. A ATha aMge athavA samyaka darzananA bhAge manuSyane sarvajJanA, sAcA dharma viSenA, ane upAdhyAyane sAcA guNa vizenI zaMkAomAMthI mukata rAkhe che. A aMgenuM pAlana karanArI vyakitae bhakitapUrvaka A mArga para cAlavAnuM che ane temAM patananI zakayatAo kayAM che te paNa samajavAnuM hoya che. pote jAte AdhyAtmika unnati meLavyA pachI, unmArge gaelA sahadharmIone gusse kare evuM kazuM teNe karavAnuM hotuM nathI, paNa salAha ane samajAvaTathI temane sanmArge vALavAnA hoya che, temaja niMdAthI temane bacAvavAnA che. potAnA dharmane apayaza apAve evuM kazuM teNe karavAnuM hetuM nathI. pavitra ane puNyazALI AtmAne bhakitabhAvapUrvaka sanmAnavA joIe, jethI temanA temaja temanA AdhyAtmika AcArathI prabhAvita thaelA bIjAnA guNonuM ciMtana karI zakAya. jinanA siddhAMtane upadeza ane udAharaNa drArA yathAzakita phelAvavo joIe. samyaga darzananI prAptimAM mana sAme kevA saMzaya Ave te amRtacaMdra sUrie darzAvyuM che. samajavAnI ApaNI zakitanI maryAdAne kAraNe saMzaya UbhA thAya che. bIjA dharmo pALatA ane bIjA dharmonA guNa gAtA mitro ke paDozIo Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ApaNA manamAM (ApaNA dharma pratye) zaMkA prere che. mana jyAre saMtapta hoya, tyAre duHkha ane Apattio ApaNAM mithyAtvamAM vadhAro kare che, kAraNa ke rasa dharAvatI vyakita, khoTAM devadevIone pUjA ke naivedya dharAvavAthI manuSyanAM duHkha dUra thAya che evo pracAra karyA kare che. karmanA niyamanI aTaLatAmAM potAnI zraddhAnI daDhatAnI cakAsaNI karavAno A yogya prasaMga hoya che. ApaNI samajazakita maryAdita hovAthI, jIvanamAM ghaNI vastuo upara vizvAsa rAkhI ApaNe temane svIkArI levI paDe che. sAmAnya vyavahAramAM paNa judA judA viSayomAM judI judI siddhi meLavelI vyakitaone ApaNe joIe chIe. dharma ane AdhyAtmikatAne prayatnapUrvaka ane niSThApUrvaka anusaravAM joIe. dharmagraMthamAM varNavelAM, tIrtha karo ane emanAM lakSaNo ke evA bIjA viSayo mAnI lIdhA vagara ApaNe dharmanA adhyayanamAM pragati karI zakIe nahIM Ano artha e nathI tame prazna pUchI ja na zake. ApaNo sAmAnya anubhava evo che ke je vastuo ApaNI samaja bahAra haya, te paNa, ApaNAM adhyayana ane vicAranI prakriyAo AgaLa vadhatAM spaSTa thatI jAya che. jJAnanAM dvArA ApaNe mATe ekAeka khulI jatAM nathI. bhakitapUrvakanuM adhyayana badhA saMzayo dUra karI, khaMtIlA jijJAsune jJAnane nava prakAza Ape che. keTalIka vakhata AcArya ke vadhu jJAnI vyakitao ApaNA saMzayane dUra kare che. Ama pahelAM je adazya hatuM tene jJAnane prakAza, mananA aMdhakArabharyA khUNAone ajavALIne dazya banAve che. anekAntavAdanA siddhAMta pramANe pratyeka vastunuM ApaNe vividha dRSTibiMduothI parIkSaNa karavuM joIe, ane satyanuM anveSaNa karavuM joIe. tattvavidyAnA prazno svAbhAvika rIte ja durbodha hoya che. ApaNe khulluM mana rAkhIne parIkSA karavI joIe ane mithyA siddhAMta ke dharmagraMtho para AdhAra na rAkhavo joIe. badalAnI AzA rAkhe evI zraddhA ke evAM darzanane samyaka darzana na kahI zakAya. sAce zraddhALu rAjakuLamAM janma levAnI icchA nahIM rAkhe ke sattA ane saMpattinI prAptinI AzA paNa nahIM rAkhe. A badhI vastuo karmaphaLarUpe maLe che. bhUkha, daridratA, roga, gaMdakI, jevI svAbhAvika vastuo tarapha dhRNA na sevavI jAIe. jIvanI divyatAmAM daDha zraddhA rAkhavI joIe. kaSAyone avakAza ApyA vagara, daza guNo AcaravAthI samyakatvane vikAsa thAya che. A daza guNo A pramANe che : kSamA, mRdutA, RjutA, zuddhi, satya, saMyama, tapa, dAna, anA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 sakti ane brahmacarya. ApaNe prayatna AtmasudhAraNA mATe hovo joIe. bIjAnI niMdA karavI ke chidro jovAM te mAnasika taMdurastInI nizAnI nathI tema sAcI vRtti sAthe susaMgata paNa nathI. kaSAyo upara vijaya meLavIne ane vadhu jJAna prApta karIne ApaNe prAmANika mArgathI vimukha thatAM aTakI zakIe. jainadharma anusAra samyakatva nItizAstrane pAyo che. zvetAMbaronA mate sauthI vadhu prAcIna Agama evA uttarAdhyayanasUtramAM samyakatva zI rIte prApta karI zakAya ane zI rIte keLavI zakAya te viSe saMkSepamAM sUcana karyuM che. samyaktvanAM prAptisthAna daza che: (1) ni eTale ke jIvanAM svarUpane ane sAMsArika jIvanamAM tenI sAthe saMkaLAelA siddhAMtane samajavA mATe manane sahaja prayAsa. (2) kaveza (3) AjJA (dharmazAstrane upadeza) (4) sUtra aMge ane bIjA pavitra graMthonuM adhyayana (5) vIra (je jANItuM che tenA parathI tarkazuddha anumAna karI jANavuM) (6) umAma (pavitra vidyAno artha samajavo) (7) vistAra (vistRta adhyayana) (8) fkrayA cAritryanA niyamonuM pAlana (9) saMkSepa ane (10) gharma. A ja vAta kAMIka vadhAre vigatavAra ane thoDA sudhArA sAthe guNabhadra kahI che. samyak darzanane temaNe be prakAranuM gaNAvyuM che : nisaga ane viramaga. paheluM svayaMbhU ane svayaMprerita hoya che jyAre bIje upadeza, adhyayana ane mArgadarzana dvArA prApta thAya che. kamane upazama karavAnI jarUra che ane kaSAya para vijya meLavavAnI jarUra che te viSe upara kahevAI gayuM che. te pachI samyaka darzananAM daza prAptisthAna teo gaNAve che : (1) mAjJA eTale ke kaSAyarahita saMtone upadeza. (2) mA eTale kSaNika saMbaMdho ane AsakitaothI mukata evA zAzvata, zAMtimaya mokSamArgamAM zraddhA. A prakAranI zraddhA mehanIya karmonA nAzamAMthI udaya pAme che. (3) uddeza eTale pUrve thaI gaelA saMtonA upadezathI temaja samyaka jJAnathI pUrNa dharmagraMtharUpI sAgaramAMthI prApta thaelI sUkitamAMthI udaya pAmatI zraddhA. (4) sUtra zraddhAnuM bIjuM utpattisthAna che. sAdhuo mATe nakkI thaelA AcAra ane dhArmika anuzAsana pramANenA sAdhuonA niyamonuM adhyayana karatAM navAM jJAna ane samajaNa utpanna thAya che. (5) vIra eTale dravyo ane padArthonAM jJAnamAMthI utpanna thatI zraddhA. dravyo ke padArthonuM jJAna meLavavuM agharuM che paNa dhIrajapUrvaka prayatna karavAthI ane vikRta zraddhAnuM upazamana thavAthI A jJAna meLavI zakAya che. (6) saMkSepa eTale stutya vyaktiomAM zraddhA. siddhAMte atyaMta saMkSipta rIte rajU karavAmAM AvyA hoya, te paNa temAM zraddhA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 thAya ja che. (7) vistAra--bAra aMgenAM kALajIbharyA adhyayanathI prApta thatI zraddhA. A bAra aMgemAM prAcIna pavitra vidyA hoya che. (8) martha--dharmagraMthenA siddhAMtane sAco artha karI, temAM zraddhA rAkhavI. mAtra zabdo para vadhAre paDato bhAra na mUkavo. (9) avaDha-aMge ane bIjA dhArmika graMthanAM adhyayanathI prApta thatI zraddhA. (10) gharamAvaDha-tIrthakarone jenuM darzana thayuM che evAM satyamAM zraddhA. upara je kAMI kahevAyuM che te parathI spaSTa thayuM che ke saMvega (dharma pratye (prema), nirveda (sAMsArika sukho pratye aliptatA), ane jANIne ke pramAdathI thaelA AcAranA niyamonA aticAra mATe pitAnI TIkA karavAnI vRtti-A sau samyakatvanAM lakSaNo che. samyakatva dharAvatI vyaktie potAnA AdhyAtmika guru pAse potAnA doSa kabula karI pazcAttApa karavo joIe, ane potAnA kaSAyonA upazama mATe jAgRta prayatna karavo joIe. tene paMcaparameSThIo pratye bhakitabhAva hovo joIe, ane saguNI vyakitao pratye prema hovo joIe. sarva prANIo pratye anukaMpA to hovI ja joIe. Ama samyaka darzananAM mULa AdhyAtmikatAmAM che. satyanAM jJAna mATe vastuonAM sAcAM svarUpa viSe UMDuM jJAna te samyakatva. AvuM UMDuM jJAna dharAvatI vyakita koI paNa bhoge yathArtha satyane jANavA kRtanizcayI hoya che. jaina dharma mAtra nItizAstra ane tavavighAne banelo nathI. eka paNa apavAda vinA badhA jaina dArzanikoe, mokSamArganI prApti mATe koI paNa AcAra zarU karatAM pahelAM samyaka darzanane acUka prApta karavA mATe bhArapUrvaka kahyuM che, te darzAve che ke jaina dharma eTale adhyAtmavidyA. samaMtabhadra kahyuM che ke samyaktvanI prApti jeNe karI che, te bhale nIca kuLamAM janmyo hoya, paNa gaNadharo paNa tene deva jevo gaNaze. samyaka darzanane AdhAra na hoya, to jJAna ane cAritranAM udaya, sthiratA, vikAsa ane pUrNatA zakaya nathI. sabhya jJAna samyaka darzanane kAraNe ApaNe jIva ane dravyane keTaleka aMze samajI zakIe chIe, samyaka darzanane kAraNe ja ApaNe ApaNA vicAro ane pUjAne jine para ekAgra karI zakIe chIe ane dharmagraMthanAM adhyayanamAM udyamapUrvaka pravRtta thaIe chIe. dharmanA siddhAMtamAM zraddhA prApta thatAM, jJAnaprApti mATenI pUrvabhUmikA taiyAra thaelI gaNAya. vaLI tene kAraNe ja vicAro vizuddha bane che Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane abhigama atyaMta sanmAnabharyA chatAM tarkayukta rahe che. mithyAtva, samyak jJAnanuM avarodhaka che. 143 samantabhadre jJAnanI vyAkhyA A pramANe ApI che: "vastunAM pUrNa ane sAcAM svarUpane yathAvat, saMzaya, vikRti ke atizayokti vinAnA bAdha te jJAna." je bAdha AMzika, atizayokitapUrNa, vikRta ke saMzayayukta hoya te mithyAjJAna che. nemicandra siddhAMtacakravartI evA mata dharAve che ke pUrNa jJAna eTale jIva ane dravyanAM sAcAM svarUpano, saMzaya, vimeha ane vibhrama rahita, pUrNa bAdha. jaina dArzanikoe sAcuM jJAna prApta karavA mATe cAra pramANA gaNAvyAM che : pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama. yathArthanaya pramANe jJAna, e jIvane svAbhAvika guNa che. jIva jJAtA che ane jJAnanA mukhya srota paNa che. jJAna pUrNa che paraMtu karmanA AvaraNane kAraNe tenI pragADhatA ane tenAM tejane sAkSAtkAra thaI zakatA nathI. mithyAtva athavA mithyA darzanano jemAM abhAva hoya, te ja pUrNa jJAna. mithyAtva samaja ane vRtti baMnene vikRta karatuM hovAthI, samyak jJAnanuM virodhI che. kundakundanA mata evA che ke jIvanuM jJAna te ja sAcuM jJAna. A ja vastune nakArAtmaka rIte rajU karatAM te kahe che ke jJAna eTale dharmagraMtho, zabda, rUpa, raMga, vAsa, svAda, sparza, karma ke dravyomAMnuM kAMI paNa nahIM. AnuM kAraNa e che ke A badhAM dravyanAM lakSaNA che ane jIvanAM svarUpa sAthe temane koI levAdevA nathI. jIva jJAtA che, jJAna che, ane tethI jJAtAthI jJAna bhinna nathI. A jJAna te ja samyak darzana. ' samyak darzana e samyak jJAnanuM pagathiyuM che. tethI ja badhA jaina ciMtakoe manamAMthI mithyA darzanane dUra karavA mATe vAraMvAra kahyuM che. mithyAtva kAMIka aMze vedAntanI 'avidyA'nuM, sAMkhyadarzananA aviveka'nuM ane bauddha darzananI 'mAyA'nuM smaraNa karAve che. jaina dharma vAraMvAra kahe che ke mithyAtvane dUra karyA vagara samyak jJAnanI prApti zakaya nathI. jIva viSe vicAra karatAM ApaNe vyavahAra naya anusAra jJAnanA prakAro joyA hatA. jJAna svamavajJAna (kudaratI) ane vimAvajJAna (akudaratI) ema be prakAranuM hoI zake. svabhAvajJAna pUrNa che ane tenI prAptimAM koI paNa bAhya vastunI jarUra paDatI nathI. jJAnAvaraNIya karmanI pravRttine lIdhe lokone svabhAvajJAna Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 thatuM nathI. bAhya athavA bIjI koI rIte prApta thaeluM jJAna te vibhAvajJAna gaNAze. vibhAvajJAna be prakAranuM che : te sAcuM jJAna hoI zake athavA mithyAjJAna hoI zake. Ama jJAnanA ATha prakAra che jene viSe thoDuM pahelAM kahevAI gayuM che. prakaraNa bIjAMmAM darzAvyA pramANe jJAnaprAptinAM sAdhanonA saMdarbhamAM jJAna pAMca prakAranuM che. pAMca indriyo athavA mana dvArA prApta thaeluM jJAna te matijJAna. jyAre dharmagraMtho dvArA prApta thaeluM jJAna te zrutajJAna. matijJAna, astitva dharAvatI vastuo pUratuM maryAdita che te zrutajJAna, vartamAna, bhUta ane bhaviSyakALanI saghaLI ghaTanAone AvarI le che. dharmagraMthomAM A ghaTanAonuM pratipAdana thayuM ja hoya che. avadhijJAna eTale dUranA bhUtakALanuM jJAna. jemaNe vicAronI zuddhi prApta karI hoya ane tapazcaryA dvArA potAnI mAnasika zakitaone vikAsa sAdhyo hoya, tene ja AvuM jJAna prApta thAya che. svarganA ane nArakI jIvo paNa A jJAna dharAve che. cothA prakAranuM jJAna te mana:paryAyajJAna eTale bIjAnA vicAronuM jJAna. potAnI jAtane jemaNe vaza karI hoya teo A prakAranuM jJAna dharAve che. chelluM jJAna te kevalajJAna. A jJAnano udaya tIrthakaro athavA pUrNa jIvomAM ja thAya che. mokSamArga mATe sauthI vadhAre mahattvanuM ane atyaMta jarUrI hoya, te te kevalajJAna che. samyaka darzananI prApti thatAM, dharmagraMthonuM adhyayana karIne ane tenA siddhAMtane zraddhApUrvaka svIkArIne jaina darzanane pacAvavuM joIe. jIvanI pragati karAve e pratyeka siddhAMta yathArtha ane pUrNa rIte samaje joIe ane badhA khoTA khyAla tema ja saMzayo dUra karavA joIe. AvuM jJAna ja ApaNA vicAro ane vANInuM preraka baLa hovuM joIe. pUrNa jJAna jIvanA svabhAvamAM ja che paNa jJAnAvaraNIya karmane lIdhe te aspaSTa thayuM che. karmonA upazama ke kSaya dvArA ja AMzika ke pUrNa samyak jJAna meLavI zakAya. samyaga darzana thAya te ja samaye samyaka jJAna thatuM hovA chatAM baMnenAM udaya ane pragatine bAdhaka karmo judAM judAM che. baMne prakAranAM karmonI pAchaLa mithyAtva che paNa darzanAvaraNIya karma, samyaka darzanane aspaSTa karatuM AvaraNa che. samyakatva athavA samyagdarzana zI rIte prApta thaI zake te viSe AgaLa carcA thaI gaI che. samyakatva samyaka jJAnane prANa che. jJAnavaraNIya karmane jeTalA pramANamAM kSaya thatuM jAya, teTalA pramANamAM samyakajJAnanAM parimANa ane tejasvitA vadhe che. karmane saMpUrNa kSaya thatAM, sarvajJatvanuM tejasvI jJAna thAya che. badhAM vAdaLAM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra thAya tyAre ja sUrya pUrA teja sAthe prakAzI UThe, tevI rIte svAbhAvika jJAna, jJAnAvaraNIya karmarUpI vAdaLAM vikharAtAM, jIvamAM sarvajJatvarUpa dhAraNa kare che. samyak jJAna jeTaluM ja samyak darzana paNa jIvanuM svAbhAvika lakSaNa che. samyak jJAna, samyak darzana para AdhAra rAkhatuM hovA chatAM, jJAna ane darzana vaccenA kAryakAraNasaMbaMdha spaSTa che kAraNa ke buddhibharI zraddhA bauddhika pUchaparacha ke anveSaNanI apekSA rAkhe ja che. Ama jJAna ane darzana baMne parasparanA AdhAra che. 145 indriyo ane mana, jJAnanI prApti mATenAM mAdhyama che teA naitika ane AdhyAtmika jJAna AtmasAt karavA mATe dharmagraMthA atyaMta mahattvanA che. temanuM niSThApUrvakanuM adhyayana mAtra ApaNA dRSTikoNa ane cAritrane ja ghaDatuM nathI paNa AkhAM jIvanane sArthaka banAvavA ane nizcita mArge laI javA mATe manane suyogya rIte taiyAra kare che. bAra aMgA ane sUtro dharmagraMthAmAM viziSTa sthAna dharAve che. paraMtu temanAM prAmANya viSe digaMbaro ane zvetAMbaromAM matabheda che. te uparAMta ghaNA pratiSThita AcAryae amUlya sAhityanuM vipula sarjana karIne jaina dharmanAM AdhyAtmika vArasAne samRddha karyo che. sAmAnya mANaseAne samajAya evI sAdI zailImAM A dharmagraMtha jaina darzananAM samagra tattvone AvarI le che. jaina dharmanA Adeza che ke samyak darzana prApta thatAM ja ugra tapa ane sAdhanA dvArA zreSTha jJAna-sarvajJatvane prApta karavA prayAsa karavA. ghAtikone saMpUrNa kSaya thAya, tyAre ja A prApta thaI zake che. samyak darzana ane samyak jJAnanA saMbaMdha dIpaka ane tenA prakAza jevA che. dIpaka ane tenA prakAza sAthesAthe hAvA chatAM prakAza thAya te mATe tela ane vATa jarUrI che. tevI ja rIte, samyak jJAna prApta thAya te pahelAM akhUTa vizuddhi ane jijJAsArUpI tela hAvAM joIe. dharmagraMtho jevAM jJAnanAM prAptisthAnA tema ja upAdhyAya ane saMtAnAM AkhyAnA te vATa che. bhAvapUrvakanuM adhyayana ane khaMta dIvA pragaTAvavA barAbara che. A badhuM hoya te ja jJAnarUpI prakAza prApta thAya. vyavahAra naya anusAra, mULa tattvA jANavA mATe satata prayatna karavA jarUrI che; zaMkAthI mana gherAtuM hoya, te vadhAre sArI samaja prApta karI zaMkAo dUra karavI joIe. jo vikRti hoya to tenuM mULa kAraNa dUra karavuM joIe ane jo aspaSTatA hoya, teA jJAnI saMto ane AcAryo sAthe carcA karI, vadhu adhyayana dvArA ciMtana ane vicArone zuddha karavAM joIe. .--10 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 amRtacaMdra AcAryanuM evuM sUcana che ke samyak jJAnarUpI majabUta imArata bAMdhavA ApaNane ATha staMbhAnI jarUra che. e staMbhA A pramANe cheH (1) graMtha - dharmagraMthAnuM vAMcana. kALajIpUrvaka ane niSThApUrvaka AvA graMthonuM vAcana sau prathama jarUrI che. (2) artha-artha samajyA vagaranuM yAMtrika vAcana nirarthaka che. zabdo, vAkayAMzA, temanA abhipreta artha vagerenuM mahattva saMtASapUrvaka samajAya ke pacAvAya, te ja vAcana saphaLa bane che. (3) abhyAsa-vAcana ane tenA arthanI samaja baMne jarUrI che. baMne bhegAM thAya tyAre jJAnanI prakriyA ane tAtparya pUrNa thAya. (4) hrA-adhyayana mATe pasaMda karelA samaya yogya hovA joIe. mana zAMta hovuM joIe ane ciMtA ke vyathAothI kSubdha thaeluM hAvuM na joIe. (5) vinaya-namratA. dharmagraMtho pratye sanmAnabharyuM valaNa ane viSaya pratye jijJAsAbharyA abhigama, ApaNAM jJAna pratyenI niSThAne vikasAvavA mATe keLavAya te jarUrI che. (6) sovadhAna--cAritra ane vartaNUkanuM aucitya. adhyayana karatAM kaThina zabdo ke padAvalIo Ave, na samajAya evA vicAro ane bhAvA paNa hoya; mana A badhAMne grahaNa karavA anukULa rahe te jarUrI che. adhIrAIbharyA, utAvaLAM ke anucita vartanane prere evA nirNayo na levA joIe. (7) nannumAna--adhyayanamAM rasa ane sAtatya jaLavAya te mATe je viSayanuM adhyayana karatAM hoIe tene saMpUrNa rIte samajavAno utsAha paNa anivArya che. (8) anidbhava-jJAna ke tenAM prAptisthAne chupAvavAM na joIe. jJAnArthIe potAnAM mana ane vRttine khullAM rAkhavAM joIe jethI saMkucita vicAro jJAnanuM pUrNatva pAmavAmAM tene roke nahIM. Ama pavitra dharmagraMthonAM bhaktibhAvabharyA vAcanathI, yogya samaye, niyamita rIte, temanA artha ane rahasyane utsAhapUrvaka, aucityapUrvaka ane khullAM manathI samajavAthI samyak jJAna prApta thAya che. upasaMhAramAM ApaNe umerI zakIe ke jaina jJAnasiddhAMtanuM viziSTa lakSaNa e che ke kharUM jotAM pratyakSa ane pUrNa jJAnanA eka ja prakAra che ane te kevalajJAna che. AvuM hovAthI A prakAranAM jJAnane sarvoparI ane ahIMdriya grahaNa kahyuM che. IMdriyo ane mananA vyApArane jJAnamAM avarodhaka mAnyAM hovAthI, adhijJAna ane mana:paryAyajJAnane eka viziSTa arthamAM ja pratyakSa grahaNa kahyAM che. A viziSTa artha te e ke, kevalajJAnanI taiyArI mATenI prAraMbhika avasthAo rUpe A jJAnane gaNavAmAM Ave che. samyak jJAnanuM nirNAyaka tattva Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 avarodhano abhAva che. avadhi ane mana:paryAya jJAnamAM mana eka ja avarodhaka tattva che tethI temane pratyakSajJAna ApavA mATe samartha gaNyAM nathI. samyak cAritra mehamAMthI mukata thavA mATe ane pariNAme manuSya kone tyAga karavo ane kono sAkSAtkAra karavo te spaSTa karI Ape tevAM tattvonAM jJAnathI vyakita sajaja thAya te mATe samyak darzana ane samyaka jJAna jarUrI che. A baMnene mekSanA eka pradhAna ane anivArya aMga tarIke samyaka cAritranI jarUra paDe che. kundakundanA kahevA pramANe vyavahAra naya anusAra samyaka cAritra tapazcaryAnI vidhimAM raheluM che jyAre nizcaya naya anusAra jIvanAM sAcAM svarUpanAM dhyAnamAM magna rahI tapanuM pAlana karavAmAM samyaka cAritra samAyeluM che. A ja vicAra vistAra karatAM nemicandra kahe che ke nizcaya naya pramANe dehanI ane vANInI bAhya pravRttio para temaja mananI AMtarika pravRttio para aMkuza rAkhavAthI samyaka cAritra prApta thAya che ane tenAthI jIvanamAM sAcA svarUpanA sAkSAtkAramAM bAdhaka temaja AvaraNarUpa badhI ja vastuo dUra thAya che. samyak cAritra punarjanmanAM kAraNono nAza kare che. ekAgrapaNe dhyAna dharavAthI, saMsAranA kAraNarUpa ane zuddha jIvanAM sAcAM svarUpathI para evAM zubha ane azubha karmono kSaya thAya che. sukhada ke duHkhada vastuo pratye anAsakita para temaja manane bIje mArge dore tevAM ciMtana para dhyAnanI saphaLatAno AdhAra rahele che. nizcaya naya anusAra, jeNe jagatano tyAga karyo che, je mananI ekAgratA dharAve che ane jIvanamAM sAcA svarUpane jeNe jANyuM che te ja vyakita samyaka cAritra dAkhavI zake. samyaka cAritra jIvanA guNo sAthe saMvAda dharAvatuM hovuM joIe ane jIvanAM svarUpathI para evAM dUSaNo ane vikRtiothI mukata hovuM joIe. traNa ratno bhegAM thAya to ja mokSamArga racAya che. je potAne jANe che te ja pitAno sAkSAtkAra kare che, ane cAritra, jJAna temaja darzananI pratIti paNa te ja karI zake che. jaina tattvaciMtakoe samyaka cAritra para ghaNe bhAra mUkayo che. samyaka jJAna sAthe asaMgata cAritra, miththA cAritra athavA duSTa cAritra che. ratnatrayanI paripUrNatAthI ja jIvane baMdhanamAMthI mukata karI zakAya. dharmagraMthomAM pravINa vyakita jo jAte AtmanigrahI na hoya ane tapazcaryAnuM paripAlana na kare, to tenuM jJAna Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 nirarthaka che. AvI vyakita sukhaDane uMcakIne jatA ane chatAM tenI sugaMdhane na mANatA gadheDA jevI che. kArya dvArA karmane vinAza karavAnuM che. samyaka darzana ane samyak jJAna sAthe cAritrane saMvAda sadhAya to ja te pUrNa gaNAya. samyaka cAritra Indriya ane mananI pravRttionuM zamana karI, AtmAnI unnati sAdhe che. vicAranI zuddhi ane Atmanigraha dvArA ja tenI prApti thAya che. mananAM pApa karatAM dehanAM pApa vadhu hAnikAraka hovAthI jaina vicArakoe vartanacAritrane ghaNuM mahattva ApyuM che, kAraNa ke tenI asara mAtra tenA kartAne ja nathI thatI paNa bIjAne paNa thAya che. kArya, vANI ke lakhANanAM rUpamAM saMkalpanI bAhya abhivyakita te ja cAritra. jIva ane bIjA sAthe saMbaddha hovAthI prAmANikatA, dayA, kRpA, ane krodha, dhikkAra, mAna temaja dhRNAne abhAva e tenAM viziSTa cihano hovAM joIe. Ama jaina nItizAstra manuSyanI pravRttinAM vyakitagata temaja sAmAjika pAsAMne AvarI le che. ahiMsA ane sarva prANIo pratye prema e samyaka cAritrane pAyo che. te jIvane tejasvI banAve che ane vyakitane AdhyAtmika baLa Ape che. manuSyonAM mAnasika upaskaraNanI kakSAe vibhinna koTinI hoya che, te saue anubhavyuM ane jANyuM hoya che. AthI samyaka cAritrAnA be prakAro mAnavAmAM AvyA che. savAra ane vivAra. sakala cAritrAmAM cAritranA badhA niyamonuM kaThoratApUrvaka temaja vadhu ucca AdhyAtmika kSamatApUrvaka pAlana karavAnuM hoya che. vikala cAritramAM A ja rItanuM pAlana, zakaya eTalI zuddhipUrvaka temaja vadhu udyamapUrvaka karavAnuM hoya che. AthI sakala cAritra muni mATe ja che-e munidharma che. vikala cAritrA gRhastha mATe che. samyapha cAritrane uddeza mananI zAMti ane dainika jIvanamAM sukhaprApti uparAMta karmane kSaya karavAne paNa che. tethI uttaradhyAnakUTa cAritranI sidhdhi mATe keTalAMka vizALa vartanane Adeza kare che: (1) sAmAyika- dareka pApapUrNa vastune parihAra. AmAM pratyeka vyakitae hAnikAraka pravRtine rokavAnI che. Avo parihAra jaina nItizAstrane prANa che ane tIrthakaronA saMdezamAMno eka che. (2) zopathApana samyaka caritranA marmamAM navA mumukSanI dIkSA. cAritranA badhA niyamana ene mAtra paricaya ja nathI karAvavAno paNa te niyamo pAchaLa uddeza paNa samajAvavAnuM hoya che. niyama ke vratanI uparachallI samajathI mana unnata thatuM nathI. cAritrapAlanamAM ajJAna naDatuM hoya te mana ujajavaLa Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banatuM nathI, ane karmono kSaya paNa thatA nathI. (3) raddAvizudhdhi tapazcaryAnA paripAlanathI udabhavatI zudhdhi. bIjA prakaraNamAM ApaNe joizuM ke jaina nItizAstra sAdhuo temaja gRhastho mATe aneka ugra tapazcaryA sUcave che. zradhdhApUrvaka AvI tapazcaryA karavAthI mana vizudhdha bane che ane jIva azubha karmothI mukta bane che. (4) sUkSmasaMparAya eTale ApaNAM du:kha ane punarjanmanA kAraNarUpa icchA ane kaSAyonA hrAsa. vividha vrato ane tapazcaryAnA uddeza tyAga ke zamana dvArA karmonA kSaya karavAno che. (5) akSayayathAranthAta eTale ahe tAnA AdezAnusAra pApavRttiono nAza. sAdhuo temaja sauMsArIo mATe AnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. 149 ane vratA, daza guNA, pAMca samiti, parisaho, trividha gupti tapazcaraNa jaina nItizAstranAM niyamana ane vizudhdhi aMgenA sidhdhAMto che. AmAMnA pratyekanI judI carcA karavI joie. AtmasAkSAtkAramAM samyak cAritranu mahatva e che ke samyak jJAnanuM jyAre AdhyAmika nigrahamAM rUpAMtara thAya tyAre ja muktino mArga saraLa bane che. triratnano sidhdhAMta spaSTapaNe darzAve che ke jaina dArzanikoe naitika ane AdhyAtmika anuzAsananu pAlana karavAthI meAkSa maLe che te viSayanu pUrNapaNe mUlya AMkayu che. samyak darzana, samyak jJAna, ane samyak cAritra-- AmAMnA ekanuM paNa pAlana bAkInA be vinA sArthaka ke asarakAraka nathI; kAraNa ke AdhyAtmika tattvanA sAkSAtkArano sidhdhAMta eka amUrta kalpanA mAtra nathI tema tenuM pAlana karavuM paNa saheluM nathI. jaine bhArapUrvaka kahe che ke zradhdhA vinA jJAna ane cAritranI pravRtti zakaya nathI. Adhunika mAnasazAstra spaSTapaNe nirdeza kare che ke koi paNa ilAjamAM zradhdhA cAvIrUpa che. te pramANe A sidhdhAMta samajI zakAya evA che. satya mATenA prema AdhyAtmika unnati mATenA prema utpanna kare che ane te pUrNajJAnanI prAptimAM pariName che. sarvajJatva prApta karyuM hAvA chatAM badhI pravRttiono aMta na Ave, tyAM sudhI jIva dehathI chuTo thato nathI. saMpUrNa AdhyAtmika sayama prApta thAya tyAre ja karmonA aMta Ave che. mithyA vRttio, vikRta jJAna, ane vikRta AcaraNa saMsAranA kAraNarUpa che, tethI AvaraNIya karmone dUra karIne ratnatraya abhivyakata thAya, tyAre ja meAkSa maLI zake. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 jaina nItizAstra athavA jIvanapaddhati jagatanA badhA mahAna dharmoe nIti ja manuSyanA AcAranuM niyamana karatuM meTuM tattva che evuM bhArapUrvaka jaNAvyuM che. nItinuM pAlana manuSyanuM potAnuM temaja e jeno sabhya che te samAjanuM paNa kalyANa kare che. bhrAtRtva, nyAya ane zAMti jevAM naitika mUlyone TakAvavAM te samAjanuM dhyeya che. nItinA Adarzo pratyenI niSThA e Adhunika saMskRtionuM viziSTa lakSaNa che. prAcIna vicArakoe nItizAstrane tatvavidyAnA temaja dharmataMtranAM citano eka bhAga gayuM. pariNAme naitika siddhAMte temanA dharmanA eka aMgarUpa banI gayA. Ama karatAM mAnava ane vizva temaja mAnava ane tenAM jIvanadhyeyane saMbaMdha kevo heya tenuM paNa temaNe sUcana karyuM che. samAjamAM manuSyanA AcArano viSaya nItizAstranA kSetramAM AvI jAya che. paraMtu jaina ciMtakoe nItizAstra ane tattvavidyAnA Adarzo temaja vicArone sAthe guMthI dIdhA che. jaina nItizAstra e jaina dharmano sauthI ujajavaLa bhAga che. te atyaMta saraLa che. Ane kAraNe keTalAka lekhakoe jaina dharmane nItimaya vAstavavAda tarIke varNavyo che. mANasanuM potAnI jAta pratyenuM kartavya ane samAja pratye kartavya, baMne vacce koI saMgharSa nathI. samAjanuM zreya teja vyakitanuM zreya che. jIvanI zreSTha zaktione vikAsa thavo ja joIe. bIjAne pitAnAM udAharaNa, salAha, pretsAhana ane sahAya dArA upakAraka thavAthI Avo vikAsa sAdhI zakAya che. jaina dharma potAnA anuyAyIone prathama Adeza e Ape che ke dharmamAM manuSya buddhipUrvaka ane tarkayukta zraddhA rAkhavI. A zraddhA sAcA prakAranI hovI joIe ane Izvara, dharmagraMtho ke upAdhyAya vizenI mithyA dhAraNAothI mukta hevI joIe. A prakAranuM samyaka darzana, samyaka jJAnanuM preraka hoya che. dainika jIvananAM AcaraNamAM te pratibiMbita thavuM joIe. yAkobInA mata pramANe jaina nItizAstranuM dhyeya nirvANa ke mokSane sAkSAtkAra karavAnuM che. A dhyeyanI siddhi mATe cAritrayanA niyamonuM pAlana thavuM joIe, ane tene yogya saguNo prApta thavA joIe. cAritra eTale kAryamAM pratibiMbita thatI vyakitanI dharma pratyenI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 AsthA. vyaktinI vartaNUka uparathI tene Atmanigraha ane tenI manavRtti jaNAI Ave che. eka ja viSaya ke vyaktio paratvenuM be vyakitaonuM vartana, bhinna hoya che kAraNa ke temanA vikAsakALa daramyAna ghaDAyelAM sAMskRtika ane dhArmika mUlyo bhinna bhinna hoya che. dhArmika dRSTibiMduthI jotAM, jaina dharma zrAvako ane munio mATe judA niyamonuM vidhAna kare che. A AcArone anukrame zrAvakadharma athavA munidharma kahe che. keTalAMka vrata ane tapa baMne mATe samAna che, temanuM sAdhuoe zrAvako karatAM vadhAre kaThoratAthI ane khaMtathI pAlana karavAnuM che. AnuM kAraNa e che ke gRhastha kuTuMbanuM pAlana karavAnuM hoya che, je sAmAjika ane rAjakIya paristhitimAM pate rahetA hoya tene anukULa thavAnuM hoya che. sAdhune AvI maryAdAo naDatI nathI kAraNa ke temano eka mAtra uddeza AdhyAtmika mArgane anusaravAne che, ane tethI teNe sarvane tyAga karyo hoya che. pitAnI Indriyo upara pUrNa aMkuza dharAvato hovAthI A vratanuM te saMpUrNa pAlana karI zake che. te kaSAyonuM damana karI zake che kAraNa ke te AdhyAtmika nigraha ane dhArmika jJAna dharAvato hoya che. zrAvako mATe AdezelAM vrata ane AcArone uddeza Atmazuddhi che tethI zraddhA ane zakitane AdhAre A AcAronA pAlakonuM vargIkaraNa karavAmAM Ave, te svAbhAvika che. zrAvaka eTale sAMbhaLanAra athavA zraddhA dharAvanAra. strIo ane puruSonI buddhi ane saMkalpazakita bhinna bhinna hoya che te saunA anubhavanI vAta che. AthI jaina ciMtakoe traNa prakAranA vibhAgo ApyA che. (1) pAkSika eTale sAmAnya jana, jene ahiMsA pratye pakSapAta che. te samyakatva dharAve che ane mULa guNo temaja aNuvratonuM pAlana kare che. pUjA karavAmAM te udyama dharAve che. (2) naiSThika-agiyAramI pratimA sudhI pahoMce che. pratimA dvArA te mokSamArge javA icche che. parAkASThAe pahoMcatAM gRhasthajIvanane tyAga karI daza prakArane sAdhudharma Acare che. khalana thatAM te pAkSikanI sthitimAM nIce utare che. (3) sAdhaka - sallekhanA dvArA je pitAne mAnavajanma pUro kare che. ane jIvane zuddha kare che. naiSThikano artha "niSThA dharAvato', athavA "dharmasiddhAMtomAM pUrNa zraddhA dharAvate', evo paNa thAya che. manuSyanA svabhAvanI durbaLatAmAM A vargIkaraNa suSupta raheluM ja che. A vargIkaraNanI pAchaLa evI apekSA rahelI che ke potapotAnI zakti ke samaja anusAra sau koI niyama ane vratanuM pAlana kare. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bhagavAna mahAvIranA samayamAM samAjanA cAra jUtheA pADavAmAM AvyAMH sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA. prathama be varga mATenA niyamo lagabhaga sarakhA che. chellA be vargo mATe AvA ja niyame che. vrata dvArA pratyeka varganA cAritranuM niyamana karavAmAM AvatuM ane saMghanA pratyeka sabhye niyamanuM pAlana karavAnuM rahetuM. vrata eTale zuM? vicAraNApUrvaka AcAranA amuka niyama pALavAnA pavitra niyama te vrata. saMtapuruSanI salAhathI athavA cAritranA niyamabhaMgamAMthI potAne bacAvavA mATe vrata levAmAM Ave che. tenA hetu manane aMkuzamAM rAkhavAnA ane AdhyAtmika mArge javA cAritranuM ghaDatara karavAnA che. prAmANika mAgaeN peAtAnuM rakSaNa karI, te dvArA samAjanuM rakSaNa karavAnA tenA Azaya che. vrata saMkalpane sthiratA Ape che ane grahaNa karanArane aniyamita jIvananAM aniSTa pralAbhanAthI bacAve che. te jIvanane hetu Ape che ane AcAravicArane suyogya mArge vALe che. saMyamanI vRddhimAM te sahAyakAraka hoya che ane mukta jIvananAM bhayasthAnAmAMthI te bacAve che. pratyeka vyakti eka yA bIjI nirbaLatA dharAvatI hoya che. pratyeka nirbaLatAne gaNAvavI ane pratyekanA pratikAro nakkI karavA muzkela che. AthI AcAra athavA nItinA niyamo manuSyasvabhAvanAM mULatattva para AdhArita che. zrAvakadhama jaina nItizAstrane pAyo meAkSa che te vAtanuM punarAvartana karavuM binajarUrI che. samyak cAritranI nizAnI, bhramarahita, krodha, dhikkAra Adi kaSAyohata vicAra ane kAryamAMnuM samyak abhizAsana che. samaMtabhadra cAritranI "hiMsA, adbhuta, caurya, maithuna, ane parigraha--mAMthI, (samyak jJAna dharAvatA manuSyanI) nivRtti" evI vyAkhyA Ape che. vyavahAra naya pramANe zubha ane kalyANamayanuM anusaraNa ane potAne temaja bIjAne je nukasAnakAraka che tenA parihAra te cAritra. A pAMca vratA sAdhuo temaja gRhasthA baMnene mATe che. maryAdita pramANamAM vratanA paripAlanane aNuvrata (nAnAM vrata) evuM kahe che jyAre vratonAM saMpUrNa pAlanane mahAvrata kahe che. jevI rIte eka viziSTa, utkRSTa auSadha rogane dUra kare che tevI rIte A vratonuM jAgRtipUrvaka kareluM pAlana du:khAne dUra kare che. mahAvratA sAdhuo mATe che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 badhA ja lekhakoe A vrate mATe nakArAtmaka vAkyaprayoga karyo hovAthI TIkAkAroe vrata pAchaLanAM darzanane niSedhAtmaka mAnyuM che. A sAcuM nathI kAraNa ke pratyeka vratane naitika niSedharUpI nakArAtmaka pAsuM che te naitika kartavyanAM vidhAnarUpI vidheyAtmaka pAsuM paNa che. niSedhanA zabdomAM bahu asarakAraka vidhAna hoya che. pratyeka naitika AcAra, daza khristI dharmadezonI jema, niSedha para ja nirbhara che. paNa jaina dharmamAM pratyeka aNuvratane vidheyAtmaka temaja niSedhAtmaka pAsuM hoya che. ahiMsAne dayA paNa kahI zakAya kAraNa ke dayA eTale pratyeka prANI tarapha karuNA. jaina dharma samAjanA baMdhAraNane kadI paDakAryuM nathI paNa dayAbhAvathI samAjane bharI devA prayatna karyo che. manuSyo svArthathI prerAtAM hovAthI zubha kArya karavAnA utaratI kakSAnA hetuo paNa batAvyA che. dareka vratane be hetuo che : prathama pAnuM AdhyAtmika che kAraNa ke pratyeka vratanuM pAlana navA karmanA Asavane rokaze. hiMsA, corI, asatyanA vicAro pApanA kAraNarUpa hoya che. A vicAro AcaraNamAM mukAya te rAjya sajA karaze. bIjo hetu sAmAjika che. pratyeka vratanA pAlanathI vyakti potAnuM sAmAjika RNa cukavaze. hiMsA ane corI karatAM aTakavuM eTale samAjamAM zAMti ane salAmatI jALavI rAkhavAM. vratapAlananuM AdhyAtmika phaLa saMyama ane mananI duSpavRttiono avarodha che, te sAMsArika phaLa mAnasika zAMti ane samAjanuM kalyANa che. samacbhadra kahyuM che ke gRhasthanuM A cAritra pAMca aNuvrata, traNa guNavrato ane cAra zikSAvratonAM pAlanamAM che. A viSayamAM huM paNa e ja kramane anusarIza. ahiMsA pAMca vratamAM paheluM vrata ahiMsAnuM che. ahiMsA eTale hiMsAne abhAva. be ke tethI vadhu indriyo dharAvatAM trasa athavA jIvita prANInI, irAdApUrvaka, bIjA mAraphata ke anumati ApIne hiMsA karavAmAMthI je aTake che te ahiMsAvratanuM pAlana kare che. jenA ciMtakonuM kahevuM che ke ahiMsA parama dharma che. amRtacaMdra sUri kahe che ke Asakti ane kaSAyono abhAva te ahiMsA. kaSAyothI abhibhUta thaelI vyakita bIjAnI nahIM to potAnI to hiMsA kare ja che. kaSAyothI mukta thaIne, pUratI kALajI sAthe manuSya AcaraNa karate hoya tyAre bIjAM prANInA jIvanI hiMsA thAya to te hiMsA nathI. AvI hiMsA jo bedarakArIthI ke kaSAyonA prabhAva heThaLa thAya, tyAre jarUra te hiMsA ja hoya che. kharekharI hiMsA na thai Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 hoya tyAre paNa mana hiMsA karavAnI virUddha hatuM ke hiMsA karavA tatpara hatuM? mananI sthiti ane uddezya upara badho AdhAra rAkhe che. umAsvAmI hiMsAne artha "kaSAyothI abhibhUta vyakita koI paNa vyaktine koI paNa IndriyavihIna kare te evo kare che. jaina dharma mAne che ke jaDa jIvo cAra Indriyo dharAve che : sparza, kAryazakita, zvasanakriyA ane samayamaryAdA. A uparAMta gatizIla jIvo upara gaNAvI te uparAMta bIjI be ke tethI vadhu Indriyo dharAve che. te Indriyo A pramANe hoI zake: svAda, vAsa, darzana, zravaNa, vANI. samanaska jIvonI daza indriyo hoya che. jaDa ke cetana jIvane AmAMnI koI paNa IndriyathI vimukha karavAmAM Ave to hiMsA thAya. AvI hiMsA jIvane duHkha ane pIDA pahoMcADe che. kaSAyone kAraNe ke pramAdathI je hiMsA kare che te hiMsAne doSa Acare che. kaSAyonA prabhAvane kAraNe thaelI hiMsA te mAvadikSA. zArIrika IjA te dakSiA . ahiMsAvratanA pAlanamAM daDha rahevA mATe umAsvAmI pAMca prakAranA saMyamanA niyama Ape che : vANIne saMyama, vicArane saMyama, gatinuM niyamana, vastuone levAmUkavAmAM kALajI ane khAtAM ke pItAM pahelAM khAvApIvAnAM dravyonuM parIkSaNa. potAnI jAta para aMkuza atyaMta mahattva che. ahiMsAvratanA pAlanamAM bIjAnI lAgaNI dubhavavAmAMthI aTakavAnuM hovAthI, vANI ane vicArane saMyama atyaMta anivArya che. saue pitAnAM halanacalanamAM khUba kALajI rAkhavAnI che kAraNa ke bedarakArIthI halanacalana ke gati karavAmAM bIjAnI hiMsA thavAno bhaya rahyo hoya che. tevI ja rIte vastuo letAM kALajI rAkhavAmAM na Ave te nAnA zudra jIvone hAni pahoMce che. vastuo uMcakatAM pahelAM paNa AvI ja kALajI rAkhavAnI che. potAnuM khAvAnuM ke pIvAnuM letAM pahelAM tene tapAsIne khAtrI karavI joIe ke temAM koI jaMtu nathI. bhAvahiMsA (hiMsAne Azaya) ane dravyahiMsA (sAcesAca hiMsA) vacce jaina dharma bheda jue che. AthI hiMsAmAMthI aTakavA mAMgatI vyakitae rAkhavAnI sAvacetI mATe pAMca prakAranA saMyamone spaSTa Adeza ApavAmAM Avyo che. sUkSama hiMsA ane sthULa hiMsA vacce paNa bheda mAnavAmAM Avyo che. sUkSma hiMsAmAM koI paNa prakAranA jIvanI hiMsA upajAvatAM aTakavAnuM che. jyAre sthULa hiMsAmAM beke tethI vadhu indriya dharAvatI vyakitanI hiMsAmAMthI aTakavAnuM che. eka ja indriya dharAvatAM choDa, vRkSa, pAka jevA jIvonI hiMsA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 mAMthI aTakavuM gRhastha mATe zakaya nathI paNa binajarurI hoya tyAM ekendriya ke sthAvara jIvone hiMsA pahoMcADavI na joie. sAdhue te koI paNa prakAranA jIvanI hiMsA karatAM aTakavAnuM che. vyavahArU dharma tarIke jaina dharme sAmAnya mANasa mATe sAmAnya rIte zuM karavuM zakya che tene vicAra karyo che. hiMsA be prakAranI che. saMvepI (IrAdApUrvakanI) ane bAramI (vyavasAyAtmaka). zikAra, pazuyajJa, AhAra ke ramata mATenI hiMsA te IrAdApUrvakanI hiMsA che. AmAMthI aTakI jaIe to koIne hAni thatI nathI. AraMbhI hiMsA eTale sAmAnya jIvanakramamAM gRhasthathI thatI hiMsA tenA traNa prakAra che. (1) 3nI (2) mI ane (3) virodhI. (1) udyamI : potAnA ane kuTuMbanA nirvAha mATe gRhastha koIka ne koIka vyavasAya pasaMda karavAnuM ja che. jaina dharma cha vyavasAyanI anumati Ape che: (1) asi eTale ke talavAra. koI vyakti rasainika banI zake athavA te kartavyapAlanamAM jene talavAra ke zastra vAparavuM paDe evo amaladAra banI zake. (2) masi eTale zAhI. lekhanane dhaMdhe svIkArI zakAya athavA evo koI dhaMdho laI zakAya athavA kacerInuM kAma thai zake jemAM lakhavAnI jarUra paDe. (3) kRSi-khetI. jamIna kheDIne kRSi athavA bAgAyatane lagatI pravRttiomAM joDAI zakAya (4) vANijya athavA vyApAra. IrAdApUrvakanI hiMsA na thatI hoya evA vyApAramAM gRhastha joDAI zake. te khATakI, kalAla vagereno vyavasAya svIkArI na zake. (5) zilpa- mAlasAmAna utpanna karavAne dhaMdho te karI zake (6) vidyA-sAhitya, zikSaNa, kaLA vagere vidvattAbharyA vyavasAyomAM te joDAI zake. A dhaMdhAnI jarUriyAto pUrI pADavA mATe thatI hiMsAno parihAra zakaya nathI. (2) gRhAraMbhI hiMsAmAM gRhakArya ke gharanAM kartavyo karatAM koIka ne koIka hiMsA thAya che ja. ghara caNavAmAM, bhojana taiyAra karavAmAM, snAna ke dhovA mATe pANIne upayoga karavAmAM, pazupAlanamAM, bAgane tAjo rAkhavAmAM ke zAkabhAjI ugADavAmAM ke kApavAmAM, kUvo khodavAmAM, pAka laNavAmAM ke phaLa toDavAmAM hiMsA che ja. TUMkamAM, gRhastha tarIkenAM kartavya karatAM je hiMsA thAya che te kSamya che kAraNa ke te sivAya jIvana nirvAha zakaya nathI. (3) virodhI hiMsA-svarakSaNa, mAlamilakatanuM rakSaNa, kuTuMbanA sabhyo ke sagAM ane mitronuM rakSaNa karatAM hiMsAnuM AcaraNa thAya che. cora, lUMTArAthI, DAkuthI ke yuddhabhUmi para zatruthI rakSaNa karavuM paDe che. dezanI rakSA te lazkaranA sainikanI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ghaNI pharajomAMnI eka che. ekamAtra maryAdA mUkavAmAM AvI che ke zatrutA ke verabhAvathI prerAIne anAvazyaka hiMsaka kRtyo karavA joIe nahIM. hisAthI bacavA dArU, mAMsa, madha ane pAMca udumbara phaLa (aMjIranI jAtinAM phaLo-jemAM asaMkhya jIvo hoya, dA. ta. gulara, aMjIra, vaDanA TeTA, pIpaLAnAM phaLo) no tyAga karavo joIe. AmAMnA koI paNa prakAranuM phaLa khAtAM asaMkhya nAnAM adazya jaMtuonI hiMsA thAya che. eTaluM ja nahIM paNa phaLa, je asaMkhya bIthI bhareluM che temAM bInI paNa hiMsA thAya che. madirA ghaNA jIvanuM janmasthAna che. tevI ja rIte mAMsa, pazunI hatyA karIne athavA mRta pazumAMthI maLe che. pratyeka jIvano vinAza te dayAne vinAza che. madhathI dUra rahevAnuM che kAraNa ke tene saMgraha karavAmAM hiMsA che. vaLI temAM asaMkhya nAnAM IMDAM hoya che. madirA, pInAranA manane unmatta kare che. tene Athe caDAvIne taiyAra karavAmAM AvatI hovAthI jIvahiMsA anivArya bane che. mAMsAhArIo vAraMvAra evI dalIla kare che ke zAkabhAjI, phaLa, dUdha ane anAja khAvAmAM paNa hiMsA che, tethI mAMsAhAra sAme vAMdho na hovo joIe. zAkAhArI bhojana khAvAmAM ekendriya jIvonI hiMsA thAya che ja paNa cetana jIvonI hiMsA thatI nathI. vyAvahArika AvazyakatAo anusAra jaina lekhakoe, jIvanA, temanI indriyo temaja vikAsa anusAra vargo pADyA che. pazuonA dehamAM asaMkhya jaDa ane cetana jIve heya che te vAta pratye mAMsAhArIonI dalIlamAM durlakSa sevavAmAM AvyuM che. sUkSmadarzI parIkSAothI mAlUma paDe che ke prANIdehamAM ghaNA jIvonuM astitva hoya che. pazune vadha karavAmAM ke mRta pazunuM mAMsa khAvAmAM ghaNI indriyo dharAvatA jIvonI hiMsA karavAmAMthI koI mukta rahI zakatuM nathI. zAkAhArI bhojanamAM AvuM nathI thatuM. e bhejanamAM ochAmAM ochI hiMsA hoya che ane te paNa sthira, ekendriya jIvonI ja. devane nAme yajJa karavAmAM ke atithio pratye sanmAna darzAvavA prANIone vadha karavAne jaina dharma niSedha kare che. bIjAne nukasAnakAraka che ema gaNIne siMha, vAgha, sApa jevAM prANIone vadha karavo joIe nahIM. bIvaDAvavAmAM na Ave ke nukasAna pahoMcADavAmAM na Ave to A prANIo kAMI hAni pahoMcADatAM nathI te svIkAravuM ja rahyuM. prANIjagatamAM aniyaMtrita vadha nathI thatA. manuSyanI sarakhAmaNImAM prANIo ekabIjA pratye mAyAbharyuM vartana rAkhI jIve che. vadha trAsajanaka che. sau prANIo jIvavA icche che, maravA nahIM. have evI zodha thaI che Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 ke jaMgalI prANIone ane pakSIone paNa koI hetu siddha karavAno che. tethI ja sarakAre ane lokopakAravAdI saMsthAoe vanya prANIonAM rakSaNa mATe jhuMbeza upADI che. duHkha ane pIDAmAM sabaDatAM prANIone, temane duHkha ane pIDAmAMthI mukta thAya ema karIne mArI nAMkhavAM e paNa hiMsA che. temane dAkatarI sahAya ke sAravAra ApavAM joIe. sukhaduHkha karmonAM phaLarUpe ja prApta thAya che. IjA ke rogane kAraNe duHkha anubhavatAM prANIone je duHkha thAya tenA karatAM temanI hatyA karavAthI temane vadhAre duHkha thAya che. hatyA karanArane tenAM aniSTa karmane kAraNe vadhAre baMdhana utpanna thAya che. hatyA moTuM pApa che kAraNa ke sau jIvavA mAMge che, maravA nahIM. dayA sarva prANIonI kalyANamayI mAtA che. samaMtabhadra ahisAvratanA pAMca aticAra kahyA che : chevana, vaMdana, jana, gatimArAropaNa ane ArivAra. vratanI zuddhi para AnI asara thAya che kAraNa ke A pAMcamAM koI paNa aticAra, nokara ke prANI jevA jIvane du:kha Ave che. chedana eTale kAna, nAka ke bIjA koI paNa aMgane talavAra, kuhADI ke dAtaraDAM jevAM tINa sAdhanathI kApavuM. A ja vastu nirUddeza jhADa ke jhADanAM thaDane kApavAmAM paNa lAgu paDe che. pramAdathI ke zikSA karavA mATe AvuM kRtya karavAmAM Ave paNa te nirdaya che. baMdhana eTale manuSya ke prANIone potAnA kabajAmAM rAkhavAM, athavA Dhorone, ghoDAne, kUtarAone ke pALelAM prANIone bAMdhavAM. bAMdhavAmAM sApekSatAno siddhAMta lAgu pADavAno che. popaTa ke pAMjarAmAM pUravAmAM AvatAM pakSIone paNa te lAgu paDe che. nAsI na jAya te mATe aparAdhI manuSyone sAMkaLe bAMdhavAM ke doraDAMthI temanA hAthapaga bAMdhavA te aticAra che. pIDana eTale manuSyo ke prANIone doraDAM, cAbUka, daMDa ke lAkaDIthI TIpavAthI thato aticAra. nokone lAta mAravI vagere A aticAramAM ja AvI jAya che. kArya jyAre krUratA ke nirdayatAthI thatuM hoya, tyAre ja A aticAra thAya che. kAryane dUra banatuM aTakAvavA mATe marmasthaLo para prahAra na karavo joIe temaja umara vagereno khyAla kara joIe. atibhArAropaNa eTale baLada, ghoDA vagere para ke temanAthI kheMcAtAM vAhano para vadhu paDato bhAra mUkavo. zakita hoya tenAthI vadhAre bhAra upADavA nokarone pharaja pADavI te paNa eka aticAra che. manuSya ke prANInI zakita sUcavAya tenAthI adhika bhAra temanA para mUkavo te A aticArano sArAMza che. AhAravAraNa eTale manuSyo ke prANIone khAtAM ke pItAM aTakAvavAM. Arogyane mATe aTakAvavAmAM Ave Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 te aticAra thatA nathI. manuSyA ke prANIone khAvAnI ke pIvAnI jarUra hAya, tyAre temane bhUkhe mAravAthI A aticAra thAya che. ahIM e samajAvavuM ThIka thaI paDaze ke ahiMsA nakArAtmaka nathI. e dayAnI bIjI bAju che. hemacandra dayAne 'sarva prANIonI kalyANamayI mAtA', 'saMsArasAgaramAM du:khamAM bhaTakatAM prANInuM amRta' kahe che. AvI vidheyAtmaka ahiMsAne 'karuNAdAna' athavA 'abhayadAna'nAM rUpe vyakata karavAmAM AvI che. badhAM prANIone rakSaNa ApavAmAM samAelI che. samaMtabhadra kahe che ke ahiMsA jagatanAM prANIo mATe parabrahma samAna che. (nA bhUtAnAM nati viditaM brahma paramam / ) hiMsAne pariNAme A loka ke paralAkamAM du:kha ke bharsanA maLe che. hiMsA karanAra haMmezAM saMtapta ane ciMtita rahe che, kAraNa ke te duzmanAvaTathI bharelA rahe che. te du:kha ane pIDA ane keTalIka vakhata baMdhana paNa sahana kare che. tethI dareka jaNe hiMsAthI dUra rahevuM joIe, ane badhAM prANIonuM hita karavuM joIe. sadguNI lAkone joIne rAjI thavuM joIe. saMtapta jIvA pratye dayA ane sahAnubhUti darzAvavAM joIe, ane uddhata temaja dhRSTa mANasA pratye sahiSNutAbharyuM vartana rAkhavuM joIe. AvI jAtanuM AcaraNa karatI vyakti ahiMsA ane bIjAM vratAnuM pUrNa pAlana karI zake che. AthI, umAsvAmInA kahevA pramANe ahiMsAnA sAdhake ATalA guNA dharAvavA joIe : prANIo pratye maitrI, prameAda, (AnaMda), kAruNya, mAdhyasthya. sAmadeva kahe che ke badhAM prANIonI pratyenI dayA ciMtAmaNi ratna jevI amUlya ane camatkArika che. satya satyanuM svarUpa samajI zakAya evuM che paNa enI vyAkhyA ApavI muzkela che. umAsvAmI kahe che ke ' prazaMsanIya nathI tene bAlavuM te asatya '. A sUtra paranI TIkAmAM pUjayapAda kahe che ke koI paNa prANIne du:kha ke pIDA pahoMcADavAM te prazaMsanIya nathI--pachI te hakIkatanA saMdarbhamAM hoya ke na hoya, hiMsA utpanna karatA zabdo asatya che. samaMtabhadra kahe che ke je sthULa asatya bAlatA nathI te bIjA pAse bolAvatA nathI. peAtAne ke bIjAne vipattimAM ANe evuM, bhale satya hoya, te paNa na bAle te sthULa asatyanA parihAra kare che evuM kahI zakAya. amRtacandra satya viSe nakArAtmaka abhiprAya Apyo che. temanA mata pramANe zarIra, mana ke vANInA pramAdayogathI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khoTuM kathana karavuM te asatya che. asatya cAra prakAranuM che: (1) sthiti, samaya, ane svarUpanA saMdarbhamAM, vastu astitva dharAvatI hoya, tepaNa tenA astitvano inkAra karavA. (2) vastu astitva na dharAvatI hoya chatAM tenAM sthiti, samaya ke svarUpanA saMdarbhamAM astitvanuM vidhAna karavuM (3) vastu hoya te karatAM judI rIte rajU karavI, dA. ta. gheADAne gAya kahevI. (4) niMdanIya ane pApayukta vANI bAlavI. 159 pramAdayogathI pravRtta thaelI koI paNa vANI asatya che. cugalIbharelI, karkaza, anucita, nirarthaka ke anaitika vANI gahita kahevAya che. je vANI bIjAne vIMdhavA, kApavA, ke mAravA mATe uttejita kare ane jIvanA vinAza kare evI hoya te pApamukta che. bIjAne asvasthatA, du:kha, zatrutA, zAka ke paritApa pahoMcADatI vANI apriya kahevAya che. asatyamAM eka ke bIjA prakAranI hiMsA hAya che. vANI pAchaLano Azaya mahattvanA che. jyAre koI saMta ke AcArya, durguNA ke vAMdhAjanaka Adate virUddha sArI salAha Ape tyAre te asatya bAle che evuM na kahevAya--pachI bhale temanI vANIthI aparAdhI vyakti lajjA ke asukha anubhave. umAsvAmI kahe che ke satyanuM pAlana karavA icchatI vyaktie krodha, lAbha kAyaratA, bhaya, parihAsa ane ninda zabdonA tyAga karavA joIe. prasaMga ke AjubAjunA saMjogA jotAM, ninda zabdonI jarUra hoya, to jANIjoine temanAthI dUra rahevAnA prayAsa na karavo joIe. sAmadeva satya ane asatyanI koTiomAM bheda pADe che kAraNa ke keTalIka vakhata satya, asatya sAthe mizrA thayeluM jovA maLe che. rahasyabheda (rahasya phoDI devuM), niMdA, cugalI, khATAM lakhANa ane khATA sAganane satyanA bAdhaka gaNyA che. atizayokti, doSadarzana ane asabhya vANIthI te dUra rahevAnuM kahe che ane salAha Ape che ke ha MmezAM ucca ane kalyANakAraka vANI bolavI temaja mitabhASI thavuM. baDAIkhArIthI ke bIjAnA guNanI irSyA karavAthI paNa ajANatAM ja, asatyanuM AcaraNa thaI jAya che. satyapAlana karavA mAMgatA saune samaMtabhadra pAMca aticArothI sAvadha rahevAnuM kahe che: sadAcAranI vAta ke tenA niyameA viSe khoTI ke juThI zikhAmaNa ApavI (parivAra ) te pahelA aticAra che. AcAra ke zraddhAmAM lokone geraraste dAravavA te ghaNA meTo doSa che ane tenA parihAra karavA joIe. bIjAnAM rahasyo Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jAhera karI devAM ke khAnagImAM apAelAM vacanono bhaMga kare te paNa asatya che. pite sAMbhaLI hoya te khAnagI vAte jAhera karI devI te paNa vAMdhAbhareluM che. bIjAnI niMdA karavI ke bIjAnI nirbaLatAnI vAta karavI te paNa ThIka nathI kAraNa ke tenAthI jenI niMdA thAya tenI pratiSThA jhAMkhI paDe che. khATAM lakhANa karavAM ke khoTI sAkSI ApavI (vaTavA ) te samadevanA mate cethA prakArano aticAra che. AmAM khoTA hisAba rAkhavA ke jALavavA ke bIjA viSe kheTA pracAra karavA te paNa AvI jAya che. vizvAsano bhaMga karavo ke potAne soMpAelI vastu pacAvI pADavI (cAra) te satyavratane pAMcamo aticAra che. ghaNI vakhata loko potAnAM ghareNAM ke rokaDa rakama, saMjogavazAt bIjAne soMpe che, ane AzA rAkhe che ke jarUra paDaye te pAchAM meLavI zakAze. AvI pUrI ke thoDI paNa thApaNa pAchI vALavAno inkAra karavo te asatya che. digaMbara temaja zvetAMbara bene saMpradAyone svIkArya evA keTalAka dharmagraMne ullekha karI Ara. viliyamsa asatyanAM svarUpanA vargo A pramANe pADe che : (1) je che teno inkAra karavo. (2) je nathI tenuM vidhAna karavuM. (3) vastune sAcA svarUpathI bhinna svarUpe raju karavI (4) nindavANI je du:khadAyaka ane apamAnajanaka hoya che temaja corI karavA jevAM hAnikAraka kAryonI salAha Ape che. haribhadra, sidhdhasena gaNI, vageree darzAvelA aticAronI temaNe gaNanA karI che. saMkSepamAM temane A pramANe gaNAvI zakAya. barAbara vicAra karyA vinA, koInA upara teNe na karyo hoya evA doSanuM AropaNa karavuM, upahAsamAM AkSepa kare, amuka saMjogomAM patnIe kahelI khAnagI vAta bIjAne jAhera karI devI, bIjAne du:kha pahoMce evA zabdo bolavA, bIjAnI mudrAonI nakala karavI, amuka saMjogomAM patnIe kahelI khAnagI vAta bIjAne jAhera karI devI, koIe na karyuM hoya evuM vidhAna tenA para Aropita karavuM ane ceSTA ke caherAnA bhAva uparathI anumAna karIne bIjAnA gupta IrAdAne IrSyA ke bIjA koI hetuthI pragaTa karavo. jaina dharma asatyane hiMsAnuM ja rUpa mAne che. asatya A janmamAM ke bIjA janmamAM aneka Apattio lAve che. asatyavaktA potAne ja droha kare che. satya haMmezAM vijayI nIvaDe che. tethI dareke satyanA Adarzane vaLagI rahevuM joIe. asatyanuM AcaraNa karanAre keTalIka vakhata jelamAM javuM paDe che. asatya apayaza apAve che ane saMpattine nukasAna paNa kare che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 acaurya umAsvAmI corInI vyAkhyA A pramANe Ape che: "je ApavAmAM nathI AvyuM tene levuM te corI che (sattAvAne taiya).' na ApelI vastu levI te cerI karyA barAbara chejo A pravRtti azuddha vicAranI preraNAthI thatI hoya to. samatabhadra corI kone na kahevAya tenI vyApaka vyAkhyA ApI che. acauryavratanuM pAlana na apAelI vastu na levAmAM che. A vastu jamInamAM daTAelI hoya te zuM? te muddo kayAM to rahI gayo che athavA bhulAI gayo che. bIjA zabdomAM, acauryavratanuM pAlana, mAlike na ApelI saMpatti levAmAMthI aTakavAmAM che. amRtacaMdra spaSTa kahe che ke corImAM hiMsA AvI jAya che kAraNa ke na ApelI vastu levAmAM vicAranI zuddhine te hAni thAya ja che paNa je vyaktinI saMpatti laI levAmAM AvI hoya, tene paNa duHkha thAya che. zerI jo pakaDAya te kedanI sajA thAya che. bIjAnuM laI levAmAM pramattayAga athavA kaSAyayukata pravRtti thAya che. bIjAnI saMmati ke jANa vagara tenI milakata laI levAnI IcchA jIvanI AdhyAtmika avanati darzAve che. mAlikanI paravAnagI vagara gRhasthe khAnagI kUvAmAMthI pANI levuM na joIe. jAhera kUvA ke rastA, janatAnA upayoga mATe ja hovAthI temanA upayogamAM koI harakata nathI. samadeva kahe che ke jeo acauryavrata le che temaNe bIjAnuM kAMI levuM na joIe. pachI bhale te gharamAM, phaLiyAmAM, pANImAM jaMgalamAM, ke TekarI para heya. khANa ane gupta khajAnAnI mAlikI rAjAnI che. pachI bhale temanI mAlikI jANItI na hoya. ApaNA dezanA Adhunika kAyadA sAthe A mata maLate Ave che. bIja vratonI jema, acauryavratanA paNa aticAro hoya che. koI jAte corI na kare paNa bIjAnI, corI karavA mATe caDhavaNI kare athavA tene corI karavAnA rastA batAve tyAre te carIne protsAhita karavAne aparAdha kare che. corAelI saMpatti levI te bIjA prakArano aticAra che ( thavA). trIjA prakArane aticAra vidyAne nAme oLakhAya che. rAjya mUkelA aMkuza ke pratibaMdhanI avagaNanA karIne koI vastu meLavavA vyakita chupA sedA kare tyAre A aticAra thAya che. bheLaseLa saza8i eTale UMcA prakAranA mAla sAthe gerakAyadesara rIte tenA jevA ja raMga ke padArthane halakA prakArano mAla bheLavI devo ane vecavo. dA. ta. ghI ke mAkhaNamAM DAlaDAnuM mizraNa karavuM. pAMcamA prakArano aticAra khoTAM tolamApane upayoga karavAmAM je-11 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 che. dA. ta. bIjA pAsethI letAM bhAre kATalAM levAM ane pitAnI vastu vecatAM halakAM kATalAM vAparavAM. AvI zaMkAspada yuktiprayukitathI sodo karanAra vyakita prayatnapUrvaka aTake nahIM tyAM sudhI acauryavrata pUrNa ke prAmANika gaNAtuM nathI. bheLaseLa have eTalI sAmAnya thaI paDI che ke koI paNa khAdya padArtha ke davA halakI vasatunA bhega vagara meLavavAM zakya nathI. bheLaseLa ane khoTAM tolamApa have dhaMdhAnI cAlu rasama banI gayAM che. brahmacarya cothuM vrata te brahmacarya che. samaMtabhadra kahe che ke A vratamAM parastrI sAthenAM maithunathI dUra rahevAnuM hoya che. bIjAne AvA saMbaMdha bAMdhavA protsAhana ApavAmAMthI aTakavAnuM hoya che, kAraNa ke Ama aTake nahIM te vyakita pApa vaherI le che. upAdhyAya ane bIjAnI samakSa je strI sAthe lagna thayAM hoya tenAthI ja saMtoSa mAnavAno hoya che. parastrI sAthe jAtIya sukhanI icchA rAkhavI na joIe temaja vAsanAbharI dRSTithI tenI sAme jovuM na joIe, bIjAM badhAM vrata karatAM A vrata tenAM drividha svarUpamAM jaduM paDe che. potAnI strIthI saMtoSa (svara )nuM vidhAna karavAmAM te vidheyAtmaka to parastrI sAthenA saMbaMdhano parihAra karavAnuM vidhAna karavAmAM (maravArama)mAM te nakArAtmaka che. - amRtacandrasUri e cakkasa mata dharAve che ke dareka prakArane jAtIya saMbaMdha hiMsAtmaka che. jAtIya saMbaMdhane teo talathI bharelI naLImAM garama lakhaMDane saLiyo rAkhavA sAthe sarakhAve che. Ama karavAthI badhAM bI baLI jAya che. tevI ja rIte pratyeka maithuna yonimAM moTA pramANamAM, satata janmatA jIvone nAza kare che. vAsanAthI prerAyeluM maithuna hiMsAmAM pariName che. badhA ja lekhako e bAbatamAM saMmata che ke gRhastha je te A vratanuM pAlana karavA mAMgato hoya, te potAnI patnIthI saMtoSa mAnavo joIe. noMdha:- Ara. viliyamsa noMdhe che ke tAMbaro ane digaMbara A vatane sarakhA aticAro gaNAve che. samaMtabhadra gaNAvelA aticAromAM e AvI jAya che. te A pramANe che : (1) corIthI meLavelA padArtho levA (tenAhRtAvAra) (2) corI karavAnI preraNA ApavI (3) zatrurAjyanI hada oLaMgavI (virugharAAtijhama) (4) khoTAM tolamApa vAparavAM (TaturANIR) (5) sArI vastune sthAne halakI vastu mUkavI ( tataHvyavahAra). Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 strIne upabhaga saMtAparUpa che kAraNa ke tene kAraNe jhaMkhanA, urojanA temaja dehanI kSINatAne udbhava thAya che. Avo upabhoga karanArAne Avegabharyo AnaMda sAco saMtoSa ApI zakato nathI. pratyeka maithunane ninda gaNavA mATe be kAraNe ApavAmAM AvyAM che. naitika daSTie prema ane dhikkAranA Avega vadhavAnI sAthe jIvanI zAMti zubdha thAya che, ane zArIrika daSTie maithunamAM hiMsA AvI jAya che. A matanuM samarthana karavA hemacandra vAsyAyananA kAmasUtramAMthI mata TAMko che. pahelethI ja jaina dharma vyabhicAranA bhayathI pIDAtA rahyo che. samaMtabhadra A vratanA pAMca aticAro gaNAvyA che : (1) gRhastha bIjAnAM saMtAnanA vivAha karAvavA (avivAra). potAnAM bALakonAM lagna karAvavAnI gRhasthanI pharaja che. A lagnane te vidhi tarIke gaNe ane saMganI vyavasthA tarIke na gaNe to temAM koI doSa nathI. (2) strInAM stana, bagala jevAM zarIranAM aMgo sAthe ramata karavI ke temane paMpALavAM (vana - zrIer) (3) endriya upabhege pratye atyadhika vRtti (fgqSittavAra) (4) vezyAonI vAraMvAra mulAkAta levI, athavA temanI sAthe vArtAlApa ke vyavahAra kare athavA temanAM AkarSaka aMgenuM nirIkSaNa karavuM. A vratanuM je zabdaza: ane bhAvamAM pAlana karavA icchato hoya, teNe strIone ekAMtamAM maLavAnA, jAtIya saMbaMdhanI ke indriyasukhanI lAgaNI uzkere evI vAta karavAnA prasaMgo thanapUrvaka TALavA joIe. maithunanuM vargIkaraNa ApavAmAM siddhasenagaNI vadhu spaSTa che. temaNe maithunanA sacetana ane acetana evA be prakAro ApyA che. prathama prakAramAM puruSanAM strI (mAnava, svargaloka, ke pazu)nI sAthenAM maithunane, puruSanAM puruSa sAthenAM maithunane, hastamaithuna ane sajAtIya maithunano samAveza thAya che. bIjA prakAramAM strInuM kRtrima liMgathI hastamaithuna ane jAtIya icchAnI tRpti mATe strI (mAnava, svargalokanI ke pazu) nAM mATI, lAkaDAM ke paththaramAMthI banAvelAM putaLA sAthenI puruSanI ceSTA AvI jAya che. AvI ceSTA te citramAM AlekhelI strI sAthe paNa kare, to paNa aticAra thAya. badhA ja jaina dArzaniko ekamate mAne che ke brahmacaryavratano bhaMga vividha prakAranAM pApamAM pariName che. tethI ja teo tenI niMdA kare che. A vratanA bhaMgane pariNAme zArIrika baLa kSINa thavAthI potAnI jAtanA to gunegAra Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 thavAya ja che paraMtu bIjA paNa vividha prakAranAM pApa thAya che. A vratanA bhaMga karavAthI samAjanA paNa aparAdha thAya che, kAraNa ke AvA bhaMga sAmAnya nItiniyamAne kSubdha karIne kauTuMbika jIvananI zAMti ane paraspara vizvAsanA bhaMga karAve che. vyabhicArI strI ke puruSa aneka prapaMcabharyA kAmeAmAM saMDovAya che ane pariNAme bIjA sadguNNAnA nAza thAya che. dharmanA sAmrAjyamAM vasate| mANasa potAnI jAtIya icchAmAM saMyamI hAya che tethI peAtAnI pariNIta patnIthI saMtuSTa rahIne teNe parastrI, saMbaMdhIonI strIo ke sAdhvIothI dUra rahevuM joIe. jAtIya sukhanI icchAnA agni bhabhUkatA hoya tyAM sudhI adhyayana, dhyAna ane sadguNI AcaraNa zakaya nathI. aparigraha parigraha eTale peAtAnI mAlikInI vastu mATe mehabharI Asakita (mUrchAvaritra:). jamIna, ghara, Dhora, sAnuM, cAMdI, rokaDa rakama jevI aneka sAMsArika vastu meLavavAnI ane enA para mAlikI dharAvavAnI srIne ke puruSane icchA thAya te svAbhAvika che. A IcchA amaryAdita na hovI joIe. parigrahadravyo pratyenI Asakti jyAre niraMkuza ate nirmaryAda banI jAya che tyAre mana lAbha ane bhramanA kaSAyothI abhibhUta thaI jAya che. AvuM mana samyak darzana, samyAna ane samyak cAritrathI vimukha banI jAya che. koI paNa prakAranA mAha ke Asakti aniSTakAraka che. saMpattinuM rakSaNa karavA manuSya hiMsA ane asatyano Azraya le, tevA paNa saMbhava rahe che. parigrahanI icchA niraMkuza bane tyAre aniSTa nIvaDe che. A prakAranA aniSTathI mukta thavA pAte prApta karavA jeTalI saMpatti ke dravyanI sImAnA nirNaya karI levA joIe. lakSya prApta karyA pachI prApti aMgenI pravRtti thaMbhAvI devI joIe. Ane knchAparimANavrata kahe che. amRtacandrasUri parigrahanI vyAkhyA A pramANe Ape che: parigraha eTale Asakti, te meha athavA meAhanIya karmanA pariNAme utpanna thAya che. parigrahanI badhI bhAvanAneA tyAga te aparigraha. parigraha athavA sampatti pratyenI Asakti be prakAranI hoya che: dvijJa ane aMtarajJa prathamamAM mAlasAmAna, nokaracAkara, pazuonuM dhaNa vagerenI mAlikI che. aMtaraMga parigraha cauda prakAranA che : (1) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 mithyAvA (2) strIvera (3) puruSavera (4) napusaMvedra (5) hAsya (6) rati (7) jata (udAsInatA athavA nAkhuzI) (8) zo (9) mA (10) guNA (11) zogha (12) mAna (13) mAyA (14) joma. Ara. viliyamsa kahe che ke vratanA upalakSyamAM A badhuM taddana aprastuta che paNa sajIva ke nirjIva padArthonI banelI milakatanI prApti, mAlikI, upabhoga ane rakSAmAM jIvanI zuddhi para khUba asara thAya che, te bhArapUrvaka kahevA mATe A prastuta ja che. AsaktimAMthI parigraha janme che. AsakitanA prakAra ane tIvratA bhinna bhinna hoya che. strI paricArikA ke puruSa paricArakanI mAlikI jAtIya Avegone uzkere ane pariNAme rati, hAsya ane zokane paNa udbhava thAya. aMtaraMga AsaktiomAM gaNAvelI bIjI mAnasika avasthAo, vividha prakAranAM dravyonI prApti ke rakSAnI bhAvanAne kAraNe che ema kahI zakAya. lobha, mAyA ane mAna, saMgraha karavAnI niraMkuza tUNAmAMthI udbhave che jyAre te vastune tyAga karatAM bhaya, krodha ane zoka uttejita thAya che. ghara, jamIna jevI sthAvara milakata temaja sonuM, cAMdI, sikkA, jhaverAta, vastro, bichAnAM, rAcaracIlAM ane dANA jevI calita saMpatti temaja puruSa ane strI ne karacAkara jevAM sajIva prANIonI mAlikImAM bahiraMga parigraha rahelo che. A saMpatti sajIva ke nirjIva hoya te pramANe tenA uttara ane uttara evA vibhAgo paDe che. A vratane uddeza e che ke pratyeka gRhastha mAlikInI vastuo (sajIva ane nirjIva) nAM svarUpa temaja vistAra aMge aMkuzo svIkAravA joIe, jethI lobha para tene kAbu rahe. tyAga e jIvana jIvavAno sAco mArga che paNa dareka mATe tenuM anusaraNa zakya nathI. AthI parigraha para jAte maryAdA nakkI karavI jarUrI che. pitAnI maryAdA nakkI karyA pachI paNa vratanuM ullaMghana pAMca rIte zakya che. ratnAlaMdazAvavavAranA 62mA zlokamAM samaMtabhadra ATalA aticAro gaNAvyA che : mativAna, tisaMga, gativiramaya, yatiroma, gatimartvAhana. baLada, ghoDA vagere potAnI zakti anusAra bhAra uMcakIne sukhapUrvaka jeTalA aMtara sudhI jaI zake, te karatAM vadhAre aMtara sudhI tene laI javAmAM ativAhana nAmane aticAra thAya che. dravya ke samaya bacAvavAnA lebhe AvuM karavAmAM Ave Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 che. vadhu napho meLavavAnI AzAe vadhu anAja ke bIjI cIjavasatuonA adhika saMgrahamAM atisaMgraha nAmano bIjo aticAra thAya che. achatanI sthitine lAbha levAnA IrAdAthI AvuM lebhI kAma karavAmAM Ave che. svadezamAM ke paradezamAM lokono vipula dravyasaMgraha joIne bhAre nirAzAnI lAgaNI anubhavavI tene ativismaya nAmane aticAra kahe che. potAnA vicArone pariNAme ke bIjAnA vicAronI abhivyakita uparathI A vismaya ke nirAzAnI lAgaNI upaje che. judA judA sodAomAM atyadhika lobha karavo te atilobha. bIje ochI kiMmate maLatI vastuonA vadhAre bhAva levAmAM A prakArane aticAra thAya che. chello aticAra te atibhAravAhana eTale ke bhAravAhaka pazuo pAse, bhADA peTe napho khAvAnA uddezathI vadhAre paDato bhAra upADAvavo. mAtra naphAnA ja uddezathI vepAra karatA vepArIo A prakArano aticAra kare che. rijharamAdrita lIdhuM hoya, temane mATe vratanA niyame cetavaNIrUpa che. Avrata pravRttinA traNa siddhAMtonuM AcArya zrI tulasIe Adhunika rIte pratipAdana karyuM che. temaNe bhArapUrvaka kahyuM che ke ahiMsAvratathI mAtra aMgata prazna ja nahIM paNa yuddha ane zAMti jevA AMtararASTrIya prazna paNa ukela AvI zake. juThANuM, kALAbajAra, bheLaseLa, naphAkhorI, ane zaithilya jevAM Adhunika jIvananAM dUSaNone, mAnavadharmanA siddhAMtarUpa pAMca vratanA paripAlanathI ukela ANI zakAze. vyakitagata naitika dhoraNo UMcAM lAvavAthI mAnavajIvananA rASTrIya ke AMtararASTrIya-dareka prakAranA praznano ukela maLI zake evuM pUravAra karavA temaNe pustako ane pustikAo prasiddha karyA che. mUDIvAda virUddha sAmyavAdane prazna aparigrahavratanuM egya pAlana karyAthI ukalI zake te ahiMsAne ucita rIte samajavAthI ane tenAM AcaraNathI manuSyanA hRdayamAMthI yuddhanA bIjarUpa duSTatAne ukheDI zakAze. mahAtmA gAMdhIe kayAranuM ya puravAra karyuM che ke jagatanI durjaya sattA AgaLa ahiMsA ane satya, siddhi meLavI zake che. aSTa mUlaguNe samaMtabhadra kahe che ke zrAvaka athavA gRhasthanA mukhya guNa eTale pAMca aNuvrata ane madirA, mAMsa ane madhane parihAra. meM AgaLa upara pAMca aNuvratone samajAvyAM che ane mana, vicAra ane AcaraNanI zuddhi jALavavAmAM temanAM mahattvanI paNa carcA karI che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 keTalAka lekhaka kahe che ke ATha mULaguNo eTale pAMca audumbara phaLa ane madirA, mAMsa, temaja madhane tyAga. ahiMsAvatano vicAra karatAM ATha ya vastunA parivAranI AvazyakatAo viSe ullekha thaI gayo che. pAMca prakAranAM audumbara phaLo eTale ke drAkSa, aMjIra, vaDanA TeTA, pIpaLAnAM phaLa ane pAkaranA phaLamAM sApha dekhI zakAya evA jIvo bharelA hoya che. ghaNI vakhata A jIvo mRta hoya che. uparAMta, atyaMta sUkSma, agaNita bI paNa temanAmAM hoya che ane A nAnAM jaMtuthI temane judAM tAravI zakAtAM nathI. madirAne niSedha che kAraNa ke te pInAra vyakitane unmatta banAve che ane Arogya para pratikULa asara kare che. AthAnI kriyAmAM agaNita jIvonuM maghamAM rUpAMtara thAya che. sarva aniSTanuM mULa hovAthI madirAne nigha gaNI che. te manane mohamAM nAkhe che ane vivekanI bhAvanA para burI asara kare che. mANasa zarAbanI pUrI asara heThaLa hoya tyAre pote karelAM sarva pApa pratye durlakSa seve che. semadeva kahe che ke madirAthI ja yAdavakuLano vinAza thayo ane jugArathI pAMDavone vinAza thayo hato. dArUnAM eka TIpAMmAM rUpAMtarita thaelA asaMkhya jIvo AkhI sRSTine bharI devA samartha hoya che. mAMsabhakSaNanA niSedha mATenAM kAraNo pahelAM carcAI gayAM che. potAnuM kalyANa icchatA loko bIjAnuM mAMsa khAIne potAnI tabiyata sudhAre che te mATe semadeva Azcarya vyakata kare che. jema mANasane potAnI jiMdagI priya che tema pakSIo ane pazuone potAnI jiMdagI priya hoya che. AthI prANIone saMhAra karatAM aTakavuM joIe. madhapUDAne dabAvIne madha kADhavAmAM agaNita nAnA IMDAM ane jIvanI hiMsA thAya che tethI madhane niSedha karavAmAM Avyo che. asaMkhya adazya jIvo hovAne kAraNe mAkhaNane paNa keTalAka lekhakoe niSiddha khAdya padArthomAM gayuM che. guNavrata samaMtabhaThe traNa guNavratane ullekha karyo che. vrita, kanagvrata ane moLomorgrimANavrata. bIjAM vratonA aticAra, pUrA nahIM te AMzika rIte paNa ochA thAya, te mATe gRhasthanI pravRttio para lAMbA gALAno aMkuza mUkavAne IrAde A vrata nakkI thayAM che. teo AvratanA pAlanamAM madadarUpa thavA mATenAM pUraka vrata che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 1. digvata dizAo daza che : pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, pUrvottara, pazcimottara, dakSiNapUrva, dakSiNapazcima, upara ane nIce. jANItA viSayo aMge pratyeka dizAmAM sImAo nakkI karavI joIe ane A sImAnuM atikramaNa na karavAno nizcaya karavo joIe. A pramANe nakkI thaelI sImA pUratI pravRttinI maryAdA je svIkAre che teo pote nakkI karelI sImAnA bahAranA pradezamAM ahiMsAvratanuM pAlana kare che. A sImAnI bahAranA pradezamAM dareka viSayamAM saMyama rAkhavA e samartha thaze. AmAMnA koI paNa prakAranAM vratono bhaMga thavAne samaya ja nahIM Ave. A jAtanI maryAdA AjIvana pALI zakAya athavA amuka samaya mATe pALI zakAya. dizAonI maryAdA nakkI karavAmAM te potAnA vyavasAyane ane dhaMdhAkIya jarUriyAtone lakSamAM rAkhI zake. AthI lAbha para paNa maryAdA Avaze. A vratane aticAra pAMca prakAre zakya che : (1) pote nakkI karelI dizAmAMthI Urdhva dizAmAM javuM. (arvaviparimA tijhama) Urdhvagamana na karavAnuM vrata lIdhuM hoya, te manuSya vRkSa ke parvata para caDhI na zake. havAI musApharI na karI zake. potAnI nizcita maryAdAnI uparavaTa gati thAya to aticAra thaele gaNAya. 2) nakkI thaelI maryAdA karatAM bhUmimAM vadhu UMDe javuM. (ghovijhamALAtima). bhUminI sapATI pUratI maryAdA nakkI karI hoya, to mANasa kuvAmAM utarI na zake tema ja dANA bharavA mATe khodelA khADAmAM ke khANamAM na utarI zake. (3) maryAdita dizAonI upara ATha dizAomAMthI koI paNa dizAmAM pravAsa kare (tiryafvapramAsima). nadIo ke parvata jevI jANItI sImAo drArA maryAdA nakkI karI zakAya athavA yojana, mAIla ke bIjAM pramANonI paribhASAmAM aMtara nakkI karI zakAya. jANIbujhIne A maryAdAnuM ullaMghana karavAmAM AvyuM hoya, to te bhaMga che. bhulathI ke ajANatAM thayuM hoya to te aticAra che. (4) cethA prakArane aticAra maryAdA laMbAvavAmAM che. (kSetravRddhi)-sagavaDa khAtara ke bhulathI maryAdA oLaMgavAno prayAsa AmAM AvI jAya che. (5) bhulathI maryAdA oLaMgavI (mRti-satardhAna) 2. anarthadaNDavrata guNavatemAMnuM A bIjuM vrata che. koI paNa jAtanAM samarthana vagara mana, vANI ke AcaraNanuM pApa, pote nakkI karelI maryAdAnI aMdara na karavuM te A vratamAM AvI jAya che. eka vakhata maryAdA nakkI karyA pachI pApa gaNAtuM Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 koI paNa kArya karavuM yogya nathI. dharma mATe pragatikAraka na hoya evAM dareka kAryathI dUra rahevuM joIe. hiMsAne sahAyaka ane hiMsAnA sAdhanarUpa badhI sAmagrIne saMgraha karavA ahIM niSedha che. kUkaDA, bAja jevAM pakSIo ke bilADI, hAthI jevAM prANIone pALavAM joIe nahIM tema viSa, bhAlAM, hathiyAra jevAM hiMsaka upakaraNo rAkhavAM joIe nahIM. prANahAraka ke hiMsaka pravAda, aniSTa vicAra, IjA pahoMcADe ke jIva le evI ramatone parihAra karavo joIe. samaMtabhadra kahe che ke anarthadaMDa pAMca prakAranA hoya che : (1) goparapazupakSIone IjA pahoMcADe ke duHkha Ape evI pApI pravRttio, ke evA vyavasAyamAM pariName te prakAranI salAha ApavI te pApopadeza. pazuone ke pakSIone mAravAnI, amuka jagyAe bAMdhavAnI, temanA para vadhAre paDate bejo lAdavAnI, temanAM aMgo kApavAnI, ke pakSIo pALavAnI salAha ApavAthI A pApa thAya che. (2) fsAvAna-hiMsAdAna eTale hiMsA upajAve tevAM kuhADI, talavAra, dhanuSya, bANa, bhAla, beDI, jevAM hathiyAro, jhera, agni, sphoTaka dravyo, cAbuka, baMduka vagere ApI devAM ke bakSisa peTe ApavAM. (3) gagdhyAna-bIjA loko ke temanA kuTuMbIjananuM mota, du:kha, Apatti vagere icchatA aniSTa vicAro karavA. bIjA loko pratyenA dhikkAra ke tiraskArane kAraNe AvuM thAya che. Avo dhikkAra te pApa che. parastrI mATe vAsanAbharelA vicAro karavA, bIjAnuM dhana paDAvI levuM ane bIjAnI niMdA karatA vicAro karyA karavA te badhuM AmAM AvI ja jAya che. (4) kuti-abhyAsa, vepAra, zilpa, dhana, dharmagraMthe vagere sAthe saMbaMdha dharAvatA viSayamAM khoTI zraddhA, matsara, krodha, dhikkAra ane vAsanA utpanna kare evI vAta sAMbhaLavI ke evI vAtanuM pratipAdana karavuM te duHzuti. hiMsA, aMdhavizvAsa ke vilAsa sAthe saMkaLAelI, khoTI mAnyatA utpanna kare evI ke potAnI sAcI zraddhAmAM zaMkAzIlatA utpanna kare evI vAto sAMbhaLavI te A prakAramAM AvI jAya che. (5) kamAvava- jamIna ke paththara khodavA, pANI pheMkavuM, agni saLagAvo, pavana rokavo, jhADapAna kApavAM, ke nirdeza pravRttio karavAmAM pramAdacaryA thAya che. binajarUrI musApharI paNa na karavI joIe. Ara. viliyamsa noMdhe che ke hemacandra parihAra karavA jevI bIjI nirdeza pravRttio paNa umerI che : nRtya, nATaka ke raMgamaMca paranI koI paNa rajUAta jovI, vAdyasaMgIta para kutUhalane vaza thaI dhyAna ApavuM, kAmasUtronuM adhyayana karavuM, jugAra, jaLakrIDA, puSpasaMgraha, kukakuTa yuddha jevuM vagere. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 samaMtabhadra anarthadaMDavratanA pAMca aticAro noMdhyA che: (1) eTale ke pitAne ke bIjAne vAsanA ke moha prere evI asabhya bhASA bolavI, tiraskArayukata hAsya, ke dhRNAyukata athavA tochaDI vANIne prathoga (2) Tara eTale bIbhatsa vicAra, vANI ke krodhathI prerAelAM duSkRtya karavAM (3) maurya eTale uddhatAI ke mithyAbhimAnathI bIbhatsa, nirarthaka ane arthahIna vAta karavI. (4) caMtiprasAdhana eTale jarUrathI vadhAre vastuone saMgraha karavo. zvetAMbaronA mata pramANe A aticAra saMyuwifgharaja kahevAya che jeno artha kRSi vagerenI dainika pravRtti mATenAM upakaraNo ke bhAge sAthe rAkhavAM,' e thAya che. asahyAdhikaraNa eTale gusso ke tiraskAra prere evAM vAcana ke zlekapaThana jevI nirarthaka mAnasika ke zArIrika pravRtti karavI, mAnasika saMtulana jokhamAve evI vAta kahevI, vastuo uMcakavA ke pheMkavAnI pravRtti karavI athavA doDavuM. 3. bhogopabhogaparimANavata pahelethI jenI maryAdA nakkI thaI che tevI vastuonuM temaja vilAsanA padArthonA upayoganuM niyaMtraNa karavuM te bhogapabhogaparimANavrata. tela, sAbu, phala, sepArI, pAna, lepa, khAdya ane peya padAthone vadhAre paDate upayoga niSiddha che. A vratanA be prakAra che: (1) niyama - niyama eTale khAdya ke peya padArthanA vaparAza ke tyAga mATe eka maryAdA nakkI karavI (2) yama - ema eTale binajarUrI padArthonA upayoga ke upabhegamAMthI aTakavuM. A vratamAM rojanA vaparAzanI eka ke be cIjo aThavADiyAnA nakkI karelA divasoe upayogamAM na levI. dA. ta. nizcita divasee miSTAnna ke vAhanano vaparAza tyAgI zakAya. A saMkalpa baLa ane saMyamane vadhAre che. - A vratanA pAMca aticAro hoya che. (1) vipavighatoDanA eTale ke aundriya sukharUpI viSa mATenA premane tyajavAmAM niSphaLa javuM. viSapabhegathI viSayo mATenI tRSNA vadhe che. ane zArIrika baLa temaja mananI zuddhine hAsa thAya che tethI tene mATe dhikkAra keLavavo joIe. (2) manusmRti eTale aindriya upabhegonA pUrvAnubhavonuM vAraMvAra smaraNa karavuM (3) gatistra viSayopabhogamAM utsAha dAkhavo athavA vadhu pramANamAM pravRtti karavI (4) anubhava evI mAnasika avasthA jemAM kAMI na hovA chatAM mANasa viSayo paga vize bhAvapUrvaka vicAra kare. samadevanA mata pramANe upara kahelAM traNa vrato naitika zuddhi prApta karavA mATe ane sAMsArika viSayo vize mananI samatulA sthApita karavA mATenI prAthamika Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 saMyamabhAvanAnI janArUpe che. A vrata anusAra tenA pAlake AhAra ane upabhoga upara niyamana mUkavAnuM che. A vrata ahiMsAnA mahAvratanAM pUraka che ane badhAM prANIo pratye prema ane sneha keLavavAnI zakti Ape che. zikSAvrata kArya, AhAra ane upabheganuM niyamana, je guNavratane uddeza che, te mananI zuddhi mATe ane vyaktinI AdhyAtmika unnati sAdhavA mATe pUratAM nathI. jIvanane sArthaka banAvavA mATe prAmANikatA ane tyAganI pravRtti sadaiva cAlu rahevI ja joIe. vyaktine naitika ane AdhyAtmika utkarSa, bhAva ane kAryanI daSTie pragatikAraka na thAya, tyAM sudhI samyaka jJAna ane samyaka cAritranI pragati thaI zake nahIM. pAMca aNuvrata dainika jIvananAM aniSTono ukela ANI mana ane kAryane zuddhi arpe che, to traNa guNavrata kArya, AhAra ane upabhegamAM saMyama upadeze che. zikSAvrata manane vizALa banAve che ane dharmagraMthomAM rahelAM jJAnanI vRddhi mATe niyamita taka Ape che. vratanuM pAlana AdhyAtmika keLavaNI ane anubhavanA pATha Ape che, samyaka darzana ane samyaka jJAnanA prabhAvamAM ApaNI mAnyatAne te daDha kare che, ane sAdhu tarIkenA kaThaNa jIvananI taiyArIrUpe tenA pAlakane zuddhibharyuM ane tyAgabharyuM jIvana jIvavA prere che. samaMtabhadra cAra zikSAvratone A kramamAM kahyAM che : (1) hezavAjIrAva (2) sAmAyina (3)joSadhopavAra (4) vaiyAvRtya. jaina yoga uparathI evuM lAge che ke samaMtabhadra ane AzAdhara sivAya bIjA badhA AcAryo sAmAyikane prathama zikSAvrata tarIke gaNAve che. 1. dezAvakAzika A vratanuM svarUpa mane divratanA bIjA prakAra jevuM lAge che. umAsvAmI ane vasunandI tene guNavrata mAne che. A vratamAM vyakitae potAnI pravRttinI hada, ghara, tenA eka bhAga, gAmaDAM ke zahera sudhI nakkI karavAnI hoya che. A vratanA pAlanano samaya eka divasathI mAMDIne thoDA divasa, eka mahine, vadhu mahinA ke eka varSa sudhIno hoya che. divrata ane dezAvakAzika vrata baMnenA mULamAM rahelI bhAvanA evI che ke jo koI mANasa potAnI pravRttinI nAnI ke moTI maryAdA nakkI kare, te enI svanirNata hadanI bahAranA pradezamAM enI anupasthitine artha e kahI zakAya ke te e vizALa pradezamAM te zramaNonA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 kaThoravrata-mahAvratanuM pAlana kare che. sthaLanI A maryAdAnI cAlu sabhAnatAne pariNAme aNuvratonAM pAlanamAM vadhu cokasAI Avaze. amRtacaMdranA matAnusAra, A vrata amuka samaya sudhI pALavAnuM hoya che ane teTalA vakhata sudhI gAma, bajAra, zerI ke gharathI AgaLa javAnuM hatuM nathI. samaMtabhadra kahe che ke je aNuvratanuM pAlana karavA icche che, teNe pratyeka divase mAtra pravRttine samaya ja ghaTADavAno hoto nathI, paNa te nakkI karelAM kSetranI maryAdA paNa ghaTADavAnI hoya che. samaya ane kSetranI maryAdA dvArA aNuvratanA sAdhakane mahAvatanAM pAlanano lAbha paNa maLaze. A vratanA pAMca aticArono te nirdeza kare che : (1) cheSaNa -pote nakkI karelI maryAdAnI bahAra nokara, mitra ke putrane koI kAma soMpavuM. sAdhaka, bIjAne maryAdAnI bahAra javA kahevAthI, jIvone hAni pahoMcADIne vratanuM ullaMghana kare che. (2) zabda-pitAnI icchita vastu karAvavAnI AzAe maryAdAnI bahAra rahelA lokonuM dhyAna, avAja karI kheMcavuM. (3) nayana-maryAdAnI bahAra rahelI vastuo bIjA pAse maMgAvavI. (4) gifmavyati-maryAdA bahAra rahelI vyakitao sAthe vyavahAra karavA nizAnI ke ceSTAono upayoga karavo (5) ku kSe -paththara iMTa, ke mATInA DhephA jevI mUrta vastu, maryAdA bahAra rahelI vyaktinuM dhyAna kheMcavAnA hetuthI pheMkavI. 2. sAmANi. mananuM samatva prApta karavAnA temaja jIvanamAM sAcAM svarUpa para ciMtana ekAgra karavAnA vyAyAma tarIke A vratanA pAlana upara zvetAMbara temaja digaMbara baMne sampradAyoe bhAra mUke che. samaMtabhadra vyAkhyA Ape che ke "sthAnanI maryAdA vagara, nizcita samaya mATe mana, vicAra ane kAryanAM pAMca pApa karavAmAMthI saMpUrNa rIte aTakI javuM.' temanA mata pramANe A vrata derAsaramAM, gharamAM, bAgamAM, ke mana zakita ane sukha anubhave evI koI paNa jagyAe, kAyotsarga sthitimAM UbhA rahIne athavA padmAsanamAM besIne karavAnuM hoya che. A vratanuM pAlana pAMca ANuvratanA pAlanane pUrNatA Ape che, kAraNa ke vyAvasAyika ke zArIrika dareka prakAranI pravRttiothI gRhastha te samaye mukta hoya che. - amRtacandra kahe che ke A vratanuM pAlana, pratyeka prANI pratyenA rAgadveSathI mukta mana sAthe, saMpUrNa samatva sAthe, tavonAM svarUpa para dhyAna rAkhI karavAmAM Ave to AtmasAkSAtkAra thAya che. savAre ane sAMje A vrata karavuM joIe, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 jo ke bIje vakhate paNa A vratanuM pAlana karavAmAM Ave, te te lAbhadAyaka che. vratapAlanathI prApta thayeluM samatva, pApamaya pravRttionA parivAramAM pariNamaze. sAmAyika jo niyamita karavAmAM Ave, to te manane samatva ane AtmA paranI mananI ekAgratA Ape che. A vrata karavA icchatI vyaktine koIne bhaya na hovo joIe, koI sAthe takarAra na hovI joIe, koInuM devuM na hovuM joIe, ane manane bIjI dizAmAM vALe evI koI ciMtA na hovI joIe; sAdhunI jema teNe pAMca samiti, ane traNa guptinuM pAlana karI, hAnikAraka vANIne parihAra karavo joIe ane koI paNa vastu upADatAM ke mUkatAM pahelAM teNe pratilekhanA (bhUminuM bArIka avalokana) ane parimArjanA (suMvALI sAvaraNI vaDe jamInane sApha karavAnuM) bhulavAM na joie. thuMkavuM ke lIMTa kADhavuM na paDe te mATe prayAsa karavo joIe. teNe jamInane TukaDe zodhI kADhI, upara kahyA pramANe tenuM avalokana karI, dhImethI sApha karavo. sAmAyikamAM magna zrAvaka sAdhu jevo ja lAge che. mAtra tenAM vastro sAdhuthI judAM hoya che. - semadeve sAmAyikane vicAra vadhAre vistRta karI, mUrti sAthe ke mUrti vagara ahaMtanI pUjA, sarasvatInI stuti dvArA pavitra dharmagraMthonI pUjA ane dhyAnane paNa sAmAyikamAM gayAM che. sAdhake jinanI stuti gAvI joIe. ane AtmadhyAnamAM ja magna thaI javuM joIe. samatabhadra ane amRtacaMdra baMne jaNAve che ke sAdhaka jyAre pUrNa ke AMzika upavAsa karato hoya, tyAre teNe sAmAyika karavuM joIe. saMsAranAM kAraNone teNe vicAra karavo joIe ane mokSamArganuM dhyAna dharavuM joIe. samaMtabhadra A vratanA pAMca aticAro darzAvyA che: digaMbara temaja zvetAMbara paraMparAomAM A aticAro samAna che. (1) vAstuLadhAna sAmAyika AcaratAM kauTumbika vAto karavAmAM paDI javuM (2) kAyaduwghAnasaMyamane mAThI asara pahoMce evuM zarIranuM halanacalana karavuM. haribhadra kahe che ke sAdhaka besatAM pahelAM jamInane tapAsIne barAbara sApha na kare to A vratano aticAra thAya che. (3) manaDubrAdhAna-sAMsArika viSayonI citAne kAraNe dha, mAyA, mAna, matsara, IrSyA AdithI mana chavAI javuM (4) anAvara sAmAyikanA AcaraNamAM yogya utsAhano abhAva. Ane anavaritAra paNa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 kahe che. anavasthitakAraNa eTale vratapAlananI vidhi jALavavAmAM niSphaLatA. (4) amArA eTale pATha karavAnA zlokone bhulI javA athavA to ekAgratAnA abhAva. A vratane hetu, sAMsArika viSayo, temanI kALajI, ciMtA, rAgadveSa vageremAMthI aliptatA keLavavAnA, ane sauthI vadhu te mananuM samatva temaja dhyAnane samaye ekAgratA keLavavAno che. keTalAka lekhakoe AnI sAthe pUjA ane bIjI kriyA sAMkaLI lIdhI che. 3. poSo vAsa jaina dharmo AdezelI tapazcaryAmAM upavAsa sauthI AgaLa tarI Ave che. tene kaLA tarIke vikasAvI, jenee temAM noMdhapAtra prAvINya meLavyuM che. pratyeka cAndramAsanA baMne pakSAnA AThama ane caudasane divase upavAsa karavAne hAya che. digaMbara graMtho pramANe upavAsano AraMbha upavAsadinanI AgalI bapArathI thAya, ane upavAsadana pachInA divasanA bapAra sudhI rahevA joIe, eTale ke badhuM maLIne 48 kalAkanA upavAsa hoya. ghaNA kharA zvetAMbara lekhako upavAsanA samaya upara kahelI tithie, cAvIsa kalAkano ja mAne che. A upavAsa gharamAM, maMdiramAM, athavA te koIka sAdhu rahetA hoya tyAM karA zakAya. upavAsanA samaya daramyAna indriyane AnaMda Ape tevA viSayothI alipta rahevAnuM hoya che. gRhasthajIvananA vyApAro temaja vepAradhaMdhAmAM bhAga levAnuM paNa tyajI devAnuM hoya che. pUjA, dhyAna ane dhArmika graMthAnA vAcanamAM upavAsanA divasa pasAra karavA joIe. sAMja ane rAtrI sAmAyika ane dharmagraMthanA vAcanamAM pasAra thavAM joIe. samaMtabhadra kahe che ke upavAsa eTale khAvApIvA, cAkhavA ane cATavAnA parihAra. upavAsa karavAnA traNa prakAro hAya che. uttama upavAsa upara kahyA mujabanA pUrNa upavAsa hoya che. madhyama upavAsamAM pANI pIvAnI anujJA hoya che. jaghanya athavA sauthI ochA saMtoSakAraka upavAsamAM divasamAM eka vakhata khAvAnuM hoya che. zvetAMbara graMthA kahe che ke upavAsanA divaseAe AddAra (AhAra karavA), vemAra (zarIranI saMbhALa), maithuna ( jAtIya saMbaMdha) ane vyApAra (vyavasAya) pUrNa ke AMzika rIte, zrAvaka peAtAnI zakti anusAra tyaje che. samaMtabhadra A vratanA pAMca aticAro gaNAvyA che : (1) caMddaLatikhAra --parIkSaNa vinA ane saMbhALapUrvaka tapAsyA vinA pUjAdravyo levAM. (2) visaf Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17pa tivAra-tapAsyA vinA pUjAdravyo mUkavAM ane zarIra phelAvavuM. (3) sAtaLAtivAra-kALajIpUrvaka tapAsyA vinA ane jagyAne dhImethI vALIne sApha karyA vinA pitAnuM bichAnuM bichAvavuM (4) anavarAtivAra eTale upavAsanI vAtamAM utsAha na batAvavo. (5) rAjAra eTale dharmagraMthanuM adhyayana, ekAgratA vagerenA pAlanamAM vismaraNa. 4. vaiyAvRtya A vrata atithivimA vrata ne nAme oLakhAya che. AmAM bhikSArthe AvelA sAdhune bhikSA ApavAnI hoya che. temAM enA paga dabAvavA, enI bimArI dUra karavI, enAM tapa ane tyAgamAM bAdhaka tane dUra karavAM, vagere zuzruSAono samAveza thAya che. A vratanuM dhArmika pharaja tarIke pAlana karavAnuM hoya che. A vratanuM barAbara pAlana thayuM ke nahIM te nakkI karavA nIcenA muddAo gaNatarImAM levA joIe. (1) pAtra grahaNa karanAra tyAgamaya jIvana pasAra karanAra ane badhAMnA sanmAnane pAtra sAdhu hovo joIe. (2) dAtA-A5nAra bAra vatAnuM pAlana karanAra, ane agiyAra pratimAonAM zreSTha sthAna tarapha dhIme dhIme AgaLa vadhanAra gRhastha hovo joIe. (3) rAtavya dravya eTale bhejana, auSadha, pustako ane rakSaNa zudhdha hovAM joIe. (4) TrAnavidhi-digaMbaronA mata pramANe nava tattvonI banelI cheH dUrathI sAdhune joIne, "nADatutiSTha' evuM kahIne tene satkAra karavo. pachI tene ucca sthAna ApavuM. pachI mAnapUrvaka tenA paga dhovA, phala, AratI ane bIjAM pUjAdravyo dvArA tenI pUjA athavA arcanA karavI. praNAma karavAM. mana, vANI ane dehanI zudhdhi (triyosidagha) sahita bhajananI bhikSA ApavI. ApanAra zradhdhA, bhakita, saMtoSa, utsAha, vivekathIyukata niHsvArthabhAve ApanAro ane kSamAzIla hovo joIe. vetAMbaro dAna mATe pAMca Avazyaka to gaNe che: deza athavA sthaLa. teo sthaLamAM ghauM, cokhA ke bIjAM anAja ke kaThoLa thatAM hoya te jue che. kAjI eTale ke samaya duSkALano che ke sukALano te jovuM joIe. zradhdhA-ApanAra mana ane zradhdhAnI pavitratA dharAvato hovo joIe. sAra-atithino AdarapUrvaka, sAvadhAnapaNe satkAra karavo. ma-bhajana pIrasavAmAM krama. bhAta athavA tenI kAMjI pahelAM pIrasavAmAM Ave che. digaMbaromAM pracalita cAra prakAranI ApavAnI vastu uparAMta, tAMbare vastra, kAMbaLA, kamaMDaLa, pyAlA vagere Ape che. sAdhune utAre Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jaIne, pitAne ghera AvavAnuM tene AmaMtraNa ApIne tene sanmAnya Asana ApIne, temaja tene khAvApIvAnAM dravyo ApIne te upara jaNAvelI vasatuonuM dAna kare che. samaMtabhadra kahe che ke dAnanAM phaLarUpe karmakSaya, dhanika, kuLavAna kuLamAM janma, saundarya ane pratiSThA prApta thAya che. zvetAMbara dAna ane punarjanma vacce koI viziSTa saMbaMdha mAnatA nathI. amRtacandra e abhiprAya dharAve che ke bhajananuM dAna karyAthI lAbhanuM damana thAya che ane hisAne tyAga thAya che kAraNa ke lobha hiMsAnuM ja svarUpa che. saMpattino keTalo bhAga dAna khAte Apavo joIe tenI devasene carcA karI che. tenA mata pramANe saMpattinA cha bhAga pADavA joIe: eka bhAga dharma mATe, eka bhAga kuTuMbanA bharaNapoSaNa mATe, eka bhAga mATe, eka nokaracAkarane rAkhavA mATe ane be bhAga pUjAvidhi mATe. hemacaMdranA matAnusAra, mahAzrAvaka athavA Adarza zrAvake potAnI saMpatti sAta kSetromAM, vipattimAM paDelAMnI dayA khAIne, rokavI joIe. (1) pUjAvidhi pachI jaina mUrtionI sthApanAmAM (2) jaina maMdiro caNAvavA temaja samarAvavAmAM, (3) dharmagraMthonI nakala karAvIne vidvAna sAdhuomAM vaheMcavAmAM, (4) sAdhuone bhikSA ApavAmAM, (5) sAdhvIone bhikSA ApavAmAM, (6) rUgNAlaya, vizrAmagRha vagerenI racanA dvArA zrAvakone dAna ApavAmAM, (7) upara pramANe ja zrAvikAone dAna karavAmAM. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA jainasaMghanA cAra staMbha che. samaMtabhadra noMdhelA vaiyAvRtyavratanA pAMca aticAro A pramANe che : (1) sRritapridhAna lIlAM pAMdaDAM, phUla ke bIjI sacitta vastuo vaDe khorAkane DhAMkavo. (2) ritanidhAna sacitta pAMdaDAMomAM bhejana ApavuM (3) anavarAtivAra bhejana ApatAM apamAna karavuM ke sanmAna na karavuM (4) garama-TItivAra ApavAnI rIta bhulI javI athavA ApavAne vakhate potAnA kAmamAM magna rahevuM. (5) mAsarita eTale bIjA zrAvako sAdhuone bhikSA ApatA hoya, tyAre ISya anubhavavI. A parathI jaNAze ke jene nItizAstra ahiMsAnA sidhdhAMta temaja sarva prANIo pratye premanA pAyA upara caNAyo che. sAmAnya manuSya jaina dharmamAM budhdhibharI zradhdhA rAkhavI joIe. rojidA AcAramAM ahiMsA ane satyanA sAcA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 Adarzo dekhAI AvavA joIe. vyavahAramAM manuSya saMpUrNa saraLa hevo joIe. mAtra ApIne ja nahIM paraMtu sAMsArika parigraha tarapha anAsakti keLavIne kAma karavuM joIe. sAmAnya manuSya tarIkenuM enuM jIvana, AtmasAkSAtkAranA aMtima dhyeya tarapha laI jatuM hovuM joIe. pUrNa zradhdhA ane pUrNa jJAna mAtra saidhdhAMtika rIte ja nahIM paNa dainaMdina vartanamAM niraMtara pratibiMbita thavAM joIe. je-12 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 agiyAra pratimAo athavA gRhasthanAM jIvananA vikAsakramo ApaNe joyuM ke sAmAnya mANasane je vratonuM pAlana karavAnuM che, te vratano uddeza mana ane AcaraNanI zuddhi che. paraMtu zrImatI sTIvansane TIkA karI che ke ""sAruM karavuM hitAvaha che paNa kAMI na karavuM te vadhu vitAvaha che' evA siddhAMtane je anusare che temanI mAnyatAne anurUpa A bAra vrata che". nItizAstrane ahIM khoTI rIte samajavAmAM AvyuM che. nItizAstra anusAra, sAmAnya mANase pote jAte sArA thavAnuM che, eTaluM ja nahIM paNa bIjAnuM paNa sAruM karavAnuM ja che. potAnA prema ane snehathI eNe badhAM prANIo sAthe evo vartAva rAkhavAno che ke jethI saune e priya thaI paDe. potAnA aparigrahavratathI samAjanAM vAstavika kalyANa mATe teNe potAnuM pradAna karavAnuM che. cAritranA niyamo vyavahArU che ane evI rIte ghaDAyA che ke temanAM pAlanathI vaiyaktika ane sAmAjika saMgha rahe nahIM. jIvavAnI rIta niyamita karavAthI nIti ane AdhyAtmikatAmAM vadhu pragati icchate sAmAnya mANasa pragati karI zake che. "pratimA' zabda gRhasthanAM jIvanamAM naitika pragatinA krama mATe vAparavAmAM Avyo che. pragatinA paMthe javAthI jIva zuddha bane che ane AdhyAtmika unnati mATenI zakita prApta kare che. jaina gRhasthanAM jIvananA pAyAmAM aNuvrata hoya che. pratimAo guNavrato ane zIlavrata sAthe gADha saMbaMdha dharAve che. digaMbara ane zvetAMbaronI pratimAonI nAmAvalIomAM thoDo phera che, paNa pratimAonI bhAvanAnA tAtparya aMge kharuM jotAM koI bheda nathI. pratimAo nisaraNInAM agiyAra pagathiyAM jevI che. pragati icchatA zrAvake eka pachI eka pagathiyAM caDhIne upara javAnuM hoya che eTale ke AdhyAtmikatAnI zreSTha bhUmikA prApta karavAnI hoya che. 1. pratimA gRha sAcI vRtti apanAvI mithyA mAnyatAothI dUra rahevuM joIe. samyakatvanA badhA aticArothI teNe dUra rahevuM joIe ane dareka prakAranA Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMsArika upabhAgA pratyenI lAlasAthI alipta rahevuM joIe. paMca parameSThIne te niSThAvAna bhakta hovA joIe. jinAe upadezelA siddhAMtAmAM te aDaga kALA dharAvatA hovA joIe. AvA gRhastha darzanapratimAdhArI che. 179 2. vratapratimA pAMca ANuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata-ema bAra vratAnu gRhasthe pAlana karavuM joIe. koI paNa vratanA aticAra na karavA joIe. vratonuM AcaraNa A traNa zalyAthI mukta hAvuM joIe : mAyA (mAha ), mithyA (vikRti), nidAna (sAMsArika lAbhanI tRSNA ). A rIte vratanuM pAlana kare te vratI kahevAya che. 3. sAmAyika pratimA zrAvaka cAra dizAmAM gALa pharIne namaskAra kare che. deha pratye tene Asakti hotI nathI tema sAMsArika saMpattinI tRSNA paNa hotI nathI. bemAMthI game te eka AsanamAM sthira thaIne te dhyAna dhare che ane pravRttinI zuddhi jALave che. A avasthAmAM dharmagraMthonA Adeza anusAra sAdhaka sAmAyika kare che. Atmazuddhi mATe aMtanirIkSaNa ane dhyAna karavAmAM A pratimA rahelI che. samaMtabhadra umere che ke sAmAyikanA AraMbha prArthanA ane jinastavanathI thAya che ane dararoja traNa vakhata tenuM pAlana thavuM joIe. zvetAMbarAnA mata pramANe Atmazuddhi dvArA AdhyAtmika pragati mATe dhyAna pUratuM che. 4. poSadhopavAsapratimA A vratanI vigatonI carcA pahelAM thaI gaI che. mahinAnA cAra divasa upavAsa karavA ja joIe. upavAsadananA AgalA divasanA bArathI tenI zarUAta thavI joIe ane upavAsadina pachInA divase bapAre upavAsa pUrA thavA joIe. upavAsa daramyAna prArthanA, dharmagraMthonuM adhyayana, dhyAna ane dharmakathAzrAvaNa karavAnuM hoya che. 5. sacittatyAgapratimA mRdu hRdayanA zrAvake rAMdhyA vinAnAM mULa, phaLa, zAka, kaMda, lIlAM pAna, phaNagA ane bI na khAvAM joIe. koI ugatA cheADane teNe kacaDI nAMkhavA na Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 joIe. A badhI vastuomAMthI taiyAra thaeluM bhojana teNe bIjAne pIrasavuM na joIe. TUMkamAM, teNe na rAMdheluM ke pUratuM na raMdhAyuM hoya evuM khAvAnuM tyajI devuM joIe. zvetAMbara graMtha anusAra pratimAonI yAdImAM A vrata sAtamuM Ave che. ukALyA vinAnuM pANI ane kSArayukata pANI niSiddha che. A avasthAe pahoMcelI vyakita sacittapratimadhArI kahevAya che. A krame pahoMcelo sAdhaka kazuM khAte ke pote nathI. rAtre te bhajana, pANI, nAste, pAna, sopArI, kazuM ja khAtA nathI. AzAdhara AmAM divasanA bhAgamAM maithunane paNa samAveza kare che. Rtu sivAyanA, prajotpattinA hetuthI ja karelAM maithunane paNa te A vratamAM AvarI le che. zvetAMbaronA mata pramANe chaThI pratimA sannAvarganapratimA che. te anusAra zrAvake potAnI patnI sAthenAM mAtra maithunano ja parivAra nathI karavAno paNa tene patnI sAthe ekalAM paDavAno ke vAta karavAno paNa niSedha che. 7. brahmacaryapratimA A krame pahoMcelA gRhastha, maithunakarma azuddha mAnavadehanI pravRtti che ema mAnIne saMpUrNa brahmacaryanuM pAlana karavAnuM hoya che. tenI maithunanI IcchAo viramI gaI hovI joIe. teNe potAnI patnI sAthenAM ekAMtane paNa parivAra karavo joIe ane maithunanA pUrvAnubhavonuM smaraNa na karavuM joIe. jAtIya icchAone prabaLa banAve evo AhAra teNe levo na joIe. strIonuM dhyAna khece tevAM vastro ke sugaMdhita dravya teNe vAparavA na joIe. anItimaya strIonI vArtAo teNe vAMcavI na joIe, nRtyaprayogo jovA na joIe, ane mAnasika zuddhine hAni thAya tevAM citro teNe jovAM na joIe. A krame pahoMcele sAdhaka brahmacaryapratimAdhArI kahevAya. AvetAMbara graMtho pramANe abrahmavarjanapratimA 6ThThA kramamAM che ane jAtIya jIvana para niyamano mUke che. 8. ArambhatyAgapratimA kRSi, vANijya, vyApAra, nekarI jevI pravRttione parihAra karavo joIe. pitAnA parigraho para vyaktie maryAdA mUkavI ane sAdAM jIvana mATe jeTaluM jarUrI Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 hoya, teTaluM ja potAne mATe rAkhavuM joIe. jo tene bALako hoya, te sIne temane bhAga soMpI devo joIe. potAnI pAse je rahayuM hoya temAMthI potAne nirvAha karavo joIe ane bIjAnAM duHkha dUra karavA mATe dAna karavuM joIe. potAnA manamAMthI AsakitanA badhA vicAro dUra karI zuddha ane saMtuSTa rahevuM joIe. zvetAMbara graMthe AjIvikA mATe mANaso ke nokaro dvArA pravRttino niSedha karatA nathI. A krame pahoMcelo sAdhaka AraMbhatyAgapratimApArI athavA AraMbhavinivRtta zrAvaka kahevAya che. 4. parigrahatyAga A krame pahoMcelA sAdhake dareka prakAranI Asaktione tyAga karI, "mArUM pitAnuM kahI zakuM evuM kAMI nathI' evI mAnyatAne vadhAre daDha karavAnI che. daza prakAranA sAMsArika parigraha teNe dUra karavAnA che. jamIna, ghara, cAMdI, sonuM, pazu, anAja, vastra, upakaraNa, dAsIo ane dAsa, AhAra, Azraya ke vastranI tene koI ciMtA na hovI joIe, ane sarva kAMI karmAnusAra thAya che e vicAre teNe saMtuSTa rahevuM joIe. jarUra pUratAM ja sAdAM vastro rAkhI, eka khaMDamAM ke koI ekAMta jagyAe suvuM joIe. jarUriyAtane vicAra karI, pitAnI jAte loko tene je kAMI khAvAnuM. kapaDAM ke auSadha Ape te levAnuM hoya che. zakya hoya te teNe potAne samaya maMdiramAM pasAra karavo joIe. dharmagraMtho vAMcavAmAM magna rahI teNe pUjA karavI joIe ane bapore bhojana karavuM joIe. agiyAramI avasthA mATenI A prAraMbhika avasthA che. A kAma mATe zvetAMbaro preNatyAgratimA evA zabdo vApare che. AmAM sAdhake sAMsArika jIvanane bejo tyAgI, karacAkara mAraphata kAma karAvavuM baMdha karavuM joIe. ochAmAM ochI vastuo sAthe rAkhI, te aMtima nirvANa mATe icchA rAkhe che. bhaya, rAga duSa, ke mAyA jevAM karmanAM kAraNomAMthI mukta thaI javA mATe teNe potAnI jAtane bhAgyazALI mAnavI joIe. badhA bhautika parigrahomAMthI mukita maLI heya e prakAranuM AcaraNa teNe karavAnuM che. A gRhastha parigrahatyAgapratimAdhArI kahevAya che. 10, anumatiyA A krame pahoMcelA gRhastha vyApAra, kRSi jevI pravRttio, saMpatti pratyenI Asakti ane kauTumbika saMbaMdho tyajI devA joIe. tene pIrasAtAM bhajana Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 pratyenI rUci arUcithI te mukta hovo joIe. kuTuMbanA koI paNa sabhyanAM kAryo ke pravRttiomAM teNe anumati ke virodha darzAvavA na joIe. te anumatityAgapratimAdhArI kahevAya che. 11. uddiSTatyAgapratimA A krame gRhastha potAnuM ghara tyajI de che ane vratanI dIkSA levA sAdhu pAse jAya che. sAdhunI mAphaka te bhikSAvRtti vaDe nirvAha kare che ane kammara para mAtra eka vastrano TukaDo vIMTALI rAkhe che. kauTuMbika saMbaMdhono te parityAga kare che. te mastaka ane paga khullAM rAkhe che. bhikSA mAMgatAM teNe pUrNa zAMti jALavavAnI hoya che. khAsa tene mATe ja banAvavAmAM AvelAM bhajananuM nimaMtraNa teNe svIkAravuM na joIe. potAnA hAthanI aMjalimAMthI bhojana levuM joIe ane bhojanamAM kAMI vAMdhAjanaka lAge te tatkSaNa te levuM baMdha karavuM joIe. zakita anusAra teNe upavAsa ane tapazcaryA karavA joIe zvetAMbaronA graMtho pramANe udiSTatyAga dazamI pratimA che. agiyAramI pratimA zramaNabhUtapratimA kahevAya che. A pratimAmAM zrAvaka potAne mATe taiyAra karelAM bhojanano parihAra kare che, khulle page phare che ane pitAnI jAte vALa kheMcIne dUra kare che athavA mastaka muMDAveluM rAkhe che. bhikSA mATenuM kamaMDaLa ane sAdhuno rajoNo (rajoharaNa) teNe sAthe rAkhavAnAM hoya che. potAnAM svajane pAsethI paNa te bhikSA mAMgI zake che ane sAdhu mATe grAhya hoya evuM ja bhojana laI zake che. gRhastha mATe zistanI A uccatama kakSA che. te potAnuM ghara tyajIne potAnuM je kAMI hatuM te badhuM tyAge che. zramaNa guru pAsethI te vrata le che. Azraya mATe vana athavA ekAMta sthaLe jAya che. bIjI avasthAmAM jatAM pahelAM, pahelI avasthAmAM vratonuM kaThora pAlana karI teNe manane taiyAra karavAnuM hoya che. eTale gRhastha prApta karelI pragati enI mAnyatA ane zraddhA para AdhAra rAkhe che. manovaijJAnika daSTie, bhautika AsakitaomAMthI ekAeka palaTo AvIne tyAgamaya jIvana thaI jatuM nathI. agiyAra pratimAomAM AvatuM kaThora mAnasika ane AdhyAtmika tapazcaryAonuM AcaraNa atyaMta vyavahArU che ane pratyeka sAdhaka tene sAkSAtkAra karI zake che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 agiyAramI pratimAe pahoMcelA gRhasthanA be vargo hoya che. kSullaka ane ailaka. AmAMnA koI, khAsa potAne mATe ja banAveluM bhojana letuM nathI. sAdhudharmanI dIkSA lIdhA vagara, kSullaka te ja sthitimAM rahI zake che. jyAre eNlaka sAdhu tarIkenA ajamAyatI pada (probation) para hoya tevo hoya che. baMne bhikSA mAMge che paNa eNlaka potAnI sAthe sAdhu bhejana pUruM kare pachI bhajana le che. baMnee sAdhunI sAthe javAnuM hoya che. vaiyAvRtyamAM hoya tevI ja rIte sAdhunI bhAvapUrvaka, badhI ja sevA karavAnI hoya che. zullaka lageTI ane traNa hAtha lAMbuM ane eka hAtha pahoLuM vastra dhAraNa kare che jyAre eka mAtra eka laMgoTI pahere che. eNlake laca dvArA vALa dUra karavAnA hoya che jyAre kSullaka mastaka muMDAvI zake che. baMnee mahinAnA cAra divasa piSadhapavAsa karavAnA hoya che. varasAdamAM TekarInI Toca upara ke nadInA kinArA para kaThora tapazcaryA ke bIjuM koI vrata teo karI zake nahIM. eNlake hAthanA khobAmAMthI khAvAnuM hoya che. baMnee besatAM ke sutAM jamIna sApha karavA mATe suMvALAM morapiccha rAkhavAnAM hoya che. kSullaka bhejana mATe kamaMDaluno upayoga kare che. bhojana letAM te besI zake che. gRhastha mATenI chellI avasthA sAdhutvanI prAraMbhika avasthA hoya che. gRhastha tarIke zistanI uccatama kakSAe manuSya pahoMcI jAya che ane sagAMsaMbaMdhI sahita sarvane te tyAga kare che. lagabhaga badhI ja tapazcaryA te karI le che ane sAdhudharmanI dIkSAnI pratIkSA kare che. A uparathI spaSTa thAya che ke agiyAra pratimAo manovaijJAnika rIte vicArAI che. eka pachI eka kramabaddha pagathiyAM caDhavAnAM hoya che paNa AgalAM pagathiyAM para sthira thayA pachI ja bIjuM pagathiyuM caDhI zakAya. samyaka darzana prApta thAya pachI ja UMce javuM zakya bane che. vadhu kaThaNa vrato ane AcAranA niyama pALavA gRhastha taiyAra thAya tyAre ja vikAsa sAdhI zake che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 daza dharma "...Virtue is an activity and lieth Not in doctrine and theory but in practice and conduct, Co-ordinating potencies into energy, The preferential imitation of right action Is THE HABIT OF VIRTUE;............" The Testament of Beauty, by Robert Bridges (Book IV Lines 623-28) vizvamAM dArzanika tema ja dhArmika siddhAMtanI khoTa nathI. vizvane Aje kharI jarUra rojanAM jIvanamAM A siddhAMtanA pAlananI che. pratyeka dharma purohitanA hAthamAM kriyAkAMDa banI gayo che. ajJAnIonA hAthamAM dharma, aMdhavizvAsathI bharelI mAnyatAono samUha banI gayo che. Ama tene vaijJAnika AdhAra lupta thaI gayo che. jaina ciMtakoe dharma jIvanapaddhati bane ane zuddha tarka satata tene TakAvI rAkhe te jovA kALajIbharyo prayAsa karyo che. dainika jIvanamAM zreSTha guNa dhyAna bahAra na jAya, te mATe daza divasanuM eka parva-dazalakSaNa parva rAkhavAmAM AvyuM che. pratyeka divase ekeka guNanuM ciMtana karavAnuM hoya che. digaMbaro bhAdaravA suda pAMcamathI A vrata pALe che to havetAMbaro ASADhI pUNimAthI paryuSaNavratanuM pAlana kare che. A divaso upavAsa, ciMtana, dharmagraMthe, khAsa karIne vArthacitananAM dhyAnamAM gALavAnA hoya che. A parvane uddeza mananI zuddhi ane karmanA upazama mATeno prayAsa karavAno hoya che. karmakSayanA viSayanI carcA karatI vakhate A badhA guNone saMkSipta nirdeza karavAmAM Avyo che. tatvArthasUtranAM navamAM prakaraNanAM chaThAM sUtramAM A daza guNo gaNAvavAmAM AvyA che. "uttapakSamAmAavArnavasaunasaMyamagrkiNcnyaabrhmcryaanni dharmaH / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama kSamA, namratA, saraLatA, satya, zuddhi, saMyama, tapa, tyAga, anAsakti ane brahmacarya eTale dharma. A dazanAM vidhAnanA hetu mana, vicAra ane kAryanI pravRttionuM niyamana karavAnA che. temanuM pAlana ane AcaraNa sAdhakanA aniSTa vicAro ane duSkRtyo aTakAvI, jIvanane sAcI dizAmAM vALe che. 'uttama' zabda pratyeka guNanI sAthe levAnA che. A darzAve che ke A pAlana ucca koTinuM ane pUrNa hovuM joIe. vizuddhi ane AdhyAtmika pragati sivAya, bIjA koI sAMsArika badalAnI apekSA na hAvI joIe. je kramamAM temane upara gaNAvavAmAM AvyAM che te ja kramamAM tenI carcA karavI ucita lekhAze. 185 1. uttama kSamA uttama kSamA e divya guNa che. bIjA lokonAM vartanane kAraNe krodha upaje, ke saMjogonA baLe apamAna ke avagaNanA thAya, tyAre mana kSubdha thaI jAya evuM ghaNI vakhata bane che. pratyeka vyaktine enI potAnI nirbaLatAo hoya che. keTalIka vakhata bIjAnI lAgaNIone du:kha pahoMcADavA ApaNe prerAIe chIe, to keTalIka vakhata bIjA ApaNI lAgaNI ghavAya evuM AcaraNa kare che. mAnasika rIte kSubdha thayA vinA, mananI zAMti jALavavAmAM DahApaNa raheluM che. Ane kSamA kahe che. sAdhunI jIvana jIvavAnI rIta ke nagnatAne kAraNe virUddha thaelA loko sAdhune gALA bhAMDe, apamAnita kare ke Thapako Ape evA ghaNA saMjoge UbhA thAya che. A badhuM teNe zAMtipUrvaka sahana karI levuM joIe, ane manamAM vicAra karavo joIe ke sAdhujIvananA AcArathI ajJAta hovAne kAraNe (lAkonuM) mana AvuM vartana karavA prerAya che. mAnasika ke zArIrika du:kha Ape evI vyaktione kSamA ApavI joIe. bhagavAna mahAvIrane eka vakhata enA eka ziSye prazna pUchyo hato : 'bhagavan! kSamAthI zuM prApta thAya che?' bhagavAne uttara Apyo, "kSamAthI manane zAMti ane saujanyavRtti maLe che. saujanya sarva prANI pratye sneha utpanna kare che. snehavRttithI mana zuddha bane che. zuddhithI te bhayarahita bane che." krodha jIvanA parama zatru che. saMyama ane anAsakti jIvanA guNA che. krodha A guNAne nAza karI, jIvanA guNane nIce utAre che. krodhathI mana bekAbu bane che ane mananI samatulA gumAvI beThelA mANasa zuM karaze te koI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 samajI zakatuM nathI. ghaNAMkharAM duSkRtyo ane gunA, mANasa gussAthI akaLAelo hoya, tyAre ja thAya che. krodha mAnavatAnA jharaNAMne sukavI nAkhe che. gusse bharAelo mANasa pazu jevuM AcaraNa karI bese che ane mana ane hadayanA guNo gumAvI bese che. gussAbharyA zabdo uparathI vikRta mana abhivyakta thAya che. AvA zabdo bIjAne duHkha Ape che ane gusso karanArane pApamAM kheMce che. dhIrajathI AvA zabdone aMkuzamAM rAkhI zakAya kAraNa ke dhIraja, DahApaNa ane kSamAnuM pariNAma che. saMskRtamAM kSamA eTale pRthvI evo artha paNa thAya che. pRthvI dhIrajathI manuSyanI badhI ja duSpavRttio sAMkhI le che. sarva prANIone te phaLa ane rakSaNa Ape che. krodha dhikkArane janma Ape che. dhikkAra zatrutAne sarje che. zatrutA baMne pakSe duHkhanI paraMparA sarje che. ahiMsAvratanA pAlanathI dhIraja ane kSamA prApta thaI zake. kSamA divya guNa che. Isu khristane zULI para caDhAvavAmAM AvyA, tyAre temaNe kahyuM "temane kSamA kare, pitA, teo jANatA nathI ke teo zuM kare che." mahAtmA gAMdhIe potAnAM mRtyu pahelAM potAnA khUnIne kSamA ApatA zabdo uccAryA hatA. Ama kSamA prema utpanna kare che ane mananI zAMti lAve che. te navAM karmonA Asavane roke che ane janAM karmone pheMkI de che. zAMti ane sukha manuSyanI sauthI vadhAre sukha upajAve evI dalata che. krodhathI tene gumAvIe te kSamAthI tene puna: prApta karIe chIe. kSamA manuSyanuM sauthI vadhu baLavAna kavaca che. karmone niyama che ke vAvyuM tevuM laNe. krodha ane hiMsA, yuddha ane du:khanAM pramukha kAraNe che. ahiMsA ane kSamA dvArA mANasa zAMti ane sukhanI puna: prApti karI zake. A baMne guNo jIvanamAM sAcAM svarUpanA AviSkAro che ane temanuM AcaraNa te zreSTha dharma che. je sahana kare che, titikSA dAkhave che ane kSamA Ape che te pitAnA dharmane jANe che. pApathI te mukta rahe che kAraNa ke teNe dharmane sauthI meTo pATha grahaNa karyo che. 2, uttama mAva mArdava eTale vANI ane kAryomAM mRdutA. te abhimAnathI mukti apAve che. mANasanA hRdayane saujanyabharyuM banAve che ane tenuM valaNa narama Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAve che. kharI keLavaNI ane saMskAra hoya, to ja vinaya Ave che. sAcAM jJAna, zraddhA ane samajanA sauthI moTo zatru abhimAna che. 187 abhimAna ATha prakAranuM che: jJAtinuM, kuLanuM, zArIrika sauMdaryanuM, pAte prApta karelAM jJAnanuM, peAtAnI saMpattinI vipulatAnuM, pAte prApta karelAM dharmagraMthAnA jJAnanuM, sAMsArika lAbhanuM ane zArIrika baLanuM. AmAMnuM eka mAtra paNa abhimAna vyaktinA jIvana pratyenA dRSTikoNane vikRta banAve che. Ane kAraNe uddhatAI ke svabhAvanI duSTatA paNa Ave. abhimAnI mANasa asahiSNu ane bIjAnA sadguNeAthI abhijJa hoya che. AmAMnAM koI paNa kAraNasara mANasa jyAre unmatta bane che tyAre te cApalusImAM utarI paDe che ane bIjAne tuccha gaNe che. abhimAnI mANasa nirarthaka vivAdo karyA kare che ane potAnI vANI ane vartananI karkazatAthI bIMjAne pAtAnAM duzmana banAve che. namratA dayAnuM mULa che. abhimAna dayAne sukavI de che. namra strI ke puruSa janasamUhamAM hIrAnI peThe ze|bhI UThe che. maharSi, saMtA ane DAhyA mANasA pratyenA sanmAnamAM namratA vRddhi kare che, ane bIjA leAkomAM prazaMsA ane sanmAnanI bhAvanA utpanna kare che. badhA duvicAro ane mithyAjJAnane te dUra kare che ane samyak jJAna ane samyak cAritranI tarasa utpanna kare che. namratAne kAraNe mana pUrvagraho ane arucimAMthI mukta thAya che ane vicAra temaja kAryanI zuddhi prApta che. vyaktitvane te gaurava pradAna kare che ane pratiSThAmAM vRddhi kare che. mana ane vicAranI zuddhine dUSita kare te sarva kAMI duSkarmanuM pariNAma che tethI A nirbaLatAne parAsta karavA sarva prayatno karavA joie ane yogya rIte svaparIkSaNa karI pApakarma baMdha karavuM joIe. namratA samyak darzananA eka prakAra che. te samyak zAnanA udaya karAve che ane jIvanamAM sAcAM mUlyono praveza karAve che. AvuM jJAna dharAvatI vyakti badhI vastuone kSaNabhaMgura mAne che; ene pratIti thAya che ke jiMdagImAM koI paNa kAraNe abhimAna dharAvavuM nirarthaka che. saMsAranA koI paNa viSaya AdhyAtmika kalyANa ke pragati karI zake tema nathI. laukika jIvananA nirarthaka viSayA tarIke ane jIvanA vikAsanA pratirodhaka tarIke te temane nakAraze. manuSya dareka prakAranA garvathI mukta rahevA prayAsa karavA joIe ane upacita karmonA upazama mATe zraddhA ane jJAna prApta karavAM joie. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 3. uttama Ava saraLa vartaNUka pratyeka sajajananuM lakSaNa che. pratyeka sajjana vicAra, vANI ane karmamAM ekasarakhA hAya che. duSTonI bAbatamAM AthI virUddha hAya che. susaMgata rahevuM te guNa che ane asaMgati te doSa che. sAcA manuSya ja sAcA dharma pALI zake che. kAraNa ke dharma tene peAtAnI jAta sAthe ane bIjA sAthe prAmANika thavAnuM zIkhave che. saraLa thavuM eTale mana, vacana ane karmamAM luccAI, aspaSTatA ane apavaMcanAthI dUra rahevuM. "saraLatAthI manuSya kArya, vicAra ane vANImAM sAcA raheze ane ema karIne te dharma pALaze'' evuM bhagavAna mahAvIra kahe che. vyavahAramAM saraLatA te sAMsArika jIvananI saphaLatAnI cAvI che. te potAnAmAM AtmavizvAsa ane bIjAmAM bharosA prere che. te buddhinI spaSTatA ane vicAranI zuddhi prere che. vicAra ane kAryanA hetune te zuddha banAve che. AvI vyaktinuM mana hamezAM zAMta hoya che. zArIrika ane mAnasika bimArInAM mULa kAraNarUpa krodhane te manamAM koI avakAza nahIM Ape. chaLa ane kapaTa navAM karmanA AAva utpanna kare che kema ke te mana ane vicArone malina kare che. chaLa pakaDAI jatAM apayaza maLe che ane pratiSThAnI hAni thAya che. saraLa hRdayanA mANasane koI sAthe takarAra nahIM hoya. tenuM mana kaSAyo ane lAbhathI mukta haze. pApane dUra hAMkI kADhavA te samartha thaze ane navAM karmonA Avane thaMbhAvaze. dareka pratye te maitrIbharyuM valaNa dAkhavaze ane koIne mAThuM lAge evA prasaMga UbhA nahIM thavA de. 4. uttama satya 'pAMca aNuvratA' evA zIrSakamAM satyanA viSayanI carcA thaI gaI che. daza mahAguNAmAM tene pAchuM sthAna ApavAmAM AvyuM te darzAve che ke jaina dharma tene ghaNuM mahattva Ape che. rojanA vyavahAramAM tenA AcaraNathI jIvanI zuddhi prApta thAya che. mahAtmA gAMdhIe aMgata ane jAhera jIvananA pAyAmAM satya ane ahiMsAne ja rAkhyAM che. baMne eka ja sikkAnI be bAjuo jevAM che. satya ApaNAM astitvanuM niyamana kare che. gAMdhIjI satyanA parama anveSaka hatA ane satyanuM anveSaNa karavA mATe nirbhara hatA. temane mana satya Izvara sAthe ekarUpa che. gAMdhIjI kahe che ke tamArA aMtaranA avAja je kahe te satya. namratA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 rahita vyaktine satyane sAkSAtkAra thato nathI. "jyAM satya nathI, tyAM sAcuM jJAna na hoI zake AnaMdanI jema satya paNa zAzvata che. satyamAMthI prema, sukumAratA ane namratA pragaTe che. satyanA sAdhake dhULanI raja jevAM namra banavAnuM che. satyanA pAlana sAthe enI namratA vadhe che." satya vizuddha jIvane guNa che. te kaDavAza ane uddhatAIthI mukata, temaja saraLa che. mithyAtva ane nindAnI nirbaLatAthI te pIDAtuM nathI. satyazIla manuSya haMmezAM namra paNa daDha hoya che. potAnI vAtamAM te Dagamagato nathI kAraNa ke bhaya ane krodhathI te mukta hoya che. satya haMmezAM vijayI nIvaDe che. te bIjAne vizvAsa prApta kare che. vizvanAM badhAM satkRtyone te pAyo che. tenA vinA vyakita ke jAtine sAco vikAsa zakaya nathI. bIjAne hAnikAraka hoya, tyAM satyanAM uccAraNane parihAra karavo joIe. satyane kAraNe bIjAnI badanasIbInI saMbhAvanA hoya, te paNa tene parihAra karavo joIe. je sAcuM bole temaNe madhura zabdomAM sAcuM bolavuM joIe jethI bIjAne uzkerATa na thAya. uttarArthanamUtramAM bhAva satya, karaNasatya ane yogasatyano ullekha che, jeno artha anukrame "mananI prAmANikatA, dhArmika AcaraNanI prAmANikatA ane kAryanI prAmANikatA evo thAya che. vicAranI prAmANikatA athavA satyaniSThA manane vizuddha kare che ane manuSyane dharmAcaraNamAM pUrNa sahAya de che. dharmanuM prAmANika AcaraNa manuSyane karmasaMgrahamAMthI mukta kare che ane navAM karmonA Amravane baMdha kare che. satyaniSTha kArya sukha ane sneha utpanna kare che. 5. uttama zauca zuddhi mANasanA manamAMthI jhaMkhanA ane lobhane kADhI nAMkhe che ane saMtoSa temaja samatvane janmAve che. AMtarika zuddhi vinAnI mAtra dehanI zuddhi nirarthaka che. AMtarika zuddhi krodha, lobha, mAna ane mohathI jhaMkhavAI jAya che. saMsAranAM badhAM du:khanAM mULarUpa nirbaLatAomAMthI mukata thavAmAM ja jIvanI sAcI zuddhi samAelI che. jIva deha karatAM bhinna che. iMdriyanI jhaMkhanA jIvanI zuddhine dUSita kare te calAvI levuM na joIe. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mana ane vicAranI zuddhi mATe pUrNa zraddhA ane pUrNa jJAna anivArya che. temanA vinA indriyonI, dehanI, upabhoganI, astitvanI jhaMkhanA ApaNane sAce mArgethI geraraste dore che. A jhaMkhanAone aMkuzamAM na rakhAya ke temane upazama na thAya, tyAM sudhI zuddhinI siddhi na thAya. ahiMsA, satya, pramANikatA, brahmacarya ane vitarAgitAmAMthI yuta thavAya te jIva dUSita bane che ane navAM karmone Azrava vadhu jhaDapI bane che eTale A pAMca vratonuM pAlana jIvanI zuddhinuM sarvasva che. sAMsArika upabhego mATenI vilAsasAmagrIo prApta karavA mATe jarUrI saMpatti ane baLanI prApti mATe manuSya pravRttizIla rahe che. AvuM karatAM teNe evI pravRttiomAM utaravuM paDe che je tene AvegabharyA ane azuddha vicAromAM kheMce che. potAnA svArthI hetu siddha karavA jatAM potAne thatAM nukasAnanI te upekSA kare che. te bIjAone dhikkAra vahore che ane kaDavAza sarje che. jIvana eka aMdhAdhuMdhI banI jAya che ane A saMgharSamAM te mananI samatulA gumAve che. te bIjAMnuM buruM vicAre che ane bIjAM tenuM buruM vicAre che. AmAMthI raktapAta ane paraspara vairabhAva utpana thAya che. AvI jIvanapaddhatithI satata duSkarmono Asava pedA thAya che ane mAnava astitvano hetu mAryo jAya che. mAnavajanma durlabha che ane karmonAM upazamana mATe temaja jIvanA sAkSAtkAra mATe takane sadupayoga karave ja joIe. koI potAnuM AyuSya laMbAvI zakatuM nathI. mithyAvAdane vaLagI rahevAthI jIvane aneka halakA janma ane mRtyunA pherAmAM sapaDAvuM paDe che. mAtra saguNonI prApti ane jIvanadhyeya pratyenI satata jAgRti ja temAMthI chuTakAro apAvI zake. tRSNAo ane jhaMkhanA para vijaya meLavyAthI ane AtmasaMyama dvArA jIvanI zuddhi prApta karyAthI jIvananA dhyeyane sAkSAtkAra karI zakAya. deha, jIvanI zuddhinuM upakaraNa mAtra banI zake. 6. uttama saMyama hiMsaka vicAro ane karmo temaja iMdriyavRptinA vicArone parihAra athavA eNndriya sukhanI rati para saMyama te AtmasaMyama. Ane kAraNe navAM karmone Asava baMdha thAya che. saMyama te saccAritryano pAyo che. AtmasaMyama dvArA potAnA para prabhutva ane kaSAyo para aMkuza prApta thAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra, vANI ane kAryamAM aMkuza te saMyama. zuddha jIvananA ane dharmanA te pAyo che. AtmasaMyama prApta karavA durlabha che. te dharmamAM zraddhA mAMge che ane tema nahIM te nItimaya AcaraNanI zraddhA tA mAMge ja che. AmAM jo satsaMga ane gharanAM ane nikaTanAM vartuLAnI suMdara nItimattAnA Teko maLI jAya, te AtmasaMyamanI prApti sugama bane che. Aje ApaNe joIe chIe ke ApaNe evA samAjamAM chIe jyAM sarvatra vicAra ane AcaraNanuM zaithilya pravarte che. je koI AtmasaMyamanI himAyata kare che te rUDhicusta kahevAya che ane upahAsanuM pAtra bane che. evuM lAge che ke jIvanamUlyA badalAI rahyAM che kAraNa ke darekane mukta jIvana game che. bIjAM lokonAM zAMtimaya jIvana para atikramaNa thatuM aTakAvavA AtmasaMyama jarUrI che, evuM bhAratIya saMskRti bhArapUrvaka kahe che tenI nA nathI. mukta jIvana jIvavAnI vRtti samayasara aMkuzamAM na ANavAmAM Ave to sukha ane sthULa upabhAganA jIvana tarapha kheMcAI javAya che. saMyamanI keLavaNI asaMbhavita bane che. 191 AvA jIvanane AdhIna thavAthI manuSyatvanuM gaurava ane mahattva lupta thAya che. AvegabharyA vicArothI mana DaheALAI jAya che, ane peAtAnuM baLa gumAvI bese che. pachI mananI samatulA ane vizuddha vartAva puna: prApta karavAM azakaya bane che. AvA saMjogonA zikAra banelI vyakti potAnAM mananuM temaja aniSTa karmonuM zamana karI zakaze nahIM. AvuM mana ane AvAM karmo du:khamaya jIvanamAM utAraze ane saMsAramAM sapaDAvaze pachI iSTa ke aniSTa karmonA vinAza mATenI ekamAtra taka-mAnavajanma-pharI prApta nahIM thAya. sAMsArika sukho jarUra kSaNika che paNa mANasane A satyanuM bhAna thAya, tyAM sudhImAM to e ghaNI halakI kakSAe utarI gayA haze. prakAzathI AkarSAelAM ane tene AliMgana ApatAM jaMtunI peThe aindriya upabhAga pratye AkarSAelI vyakti pAse kAMI rahetuM nathI deha paNa nahIM ane nIti paNa nahIM. ochIvattI mAtrAmAM saMnyAsa te saMyamanA prAraMbha che. pAtAnI bhabhakathI indriyone AMjI de evA viSayothI jagata bhareluM che. zithila jIvananA bhayasthAnAthI pratipaLe jAgRta rahelI vyakti ja patanamAMthI peAtAne bacAvI zake che. jIvananAM bhayasthAnAthI satata sAvadha rahevAthI ja manuSya satyane mArge jAgRta rahI zake che. saMyamarahita vyakti pAtAne maLelAM sadbhAgya manuSyatva--nuM biladAna Ape che ane caLakatA kAcanA TukaDAne khAtara jIvatararUpI amUlya ratnanA bhAga Ape Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 che. saMyama vagara deha ane buddhi alpatama mAtrAmAM paNa AdhyAtmika pragati nahIM karI zake. vicAra ane mana para pUrNa aMkuza meLavyA vinA sAce tyAga siddha na thaI zake e mAnavuM ja joIze. tapazcaryA, upavAsa, ane dehakaSTa, AMtarika zuddhi vinA nakAmAM che. samyaka darzana ane samyak jJAnamAMthI utpanna thaelA samyaka cAritranA sahakArathI ja aMtarIkSaNa ane pazcAttApa, jIvane vividha prakAranAM karmomAMthI mukta thavA sahAyarUpa nIvaDaze. - 7, uttama tapa karyasaMgrahanA vinAza mATenI tapazcaryA te tapa. bAhya tapa bAra prakAranuM che ane AtyaMtara tapa cha prakAranuM che. umAsvAmInA mata pramANe bAhya tapa ATalAM che : upavAsa, ochuM khAvuM, bhikSA para niyaMtraNa, svAdiSTa ane baLavardhaka bhojana ke vAnagIono parihAra, ekAMtavAsa ane dehadamana. upavAsathI saMyama meLavAya che ane karma pratyenI Asaktine kSaya thAya che tethI jaina dharma upavAsane ghaNuM mahatva Ape che. upavAsa daramyAna dhyAna, dharmagraMthonuM adhyayana ane AdhyAtmika pragati karavAnAM hoya che. bhojana para aMkuza taMdurastI jALavavA mATe sAro che eTaluM ja nahIM paNa tenAthI saMyama, saMtoSa ane sArI Tevo keLavAya che. bhikSA mAMgavA mATe gharanI saMkhyA para niyaMtraNa mAtra sAdhuone mATe ja che. svAdiSTa ane baLavardhaka AhArano parityAga saMyamabharyA zAMta jIvana mATe atyaMta jarUrI che. indriyonA uzkerATanuM te damana kare che ane jAtIya saMyamanAM pAlanamAM anukULa nIvaDe che. sAdhue zAMta sthaLanI pasaMdagI karavAnI che jethI te brahmacaryanuM pAlana karI zake, adhyayana karI zake ane dhyAna dharI zake che. jIva para dhyAna ekAgra karIne Asakti ane upabhegothI mukti pAmavA mATe jeo tapa karavA mAMgatAM hoya, temane mATe dehadamana jarUrI hoya che. pazcAttApa mAna, sevA, svAdhyAya, tyAga ane dhyAna AMtarika tapazcaryA che ane temane hetu manane keLavavAne che. pramAdathI ke kaSAyothI prabhAvita thaIne pUrve karelAM pApano pastAvo te tapazcaryA. saMte pratye Adara ane temane upayogI thavAya tevI sevA, manane zuddha karavA mATenA manonigraho che. udyamapUrvaka AdhyAtmika jJAna prApta karavuM te bIjI AtyaMtara tapazcaryA che. ahaMkArane bhUMsI nAMkhavo te tyAga che, jyAre jIvanA svarUpa upara badhA vicAro ekAgra karavA te dhyAna che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapanuM pAlana AdhyAtmika baLa athavA mahattAnI prApti mATenuM pagathiyuM che. eNndriya upabhAgAmAM Asakata jIvanamAMthI jIvane pAche kheMcI levAnA che ane laukika parigrahAnA lAbhathI alipta rahevAnu che. A aliptatA bAhya ane AtyaMtara baMne rIte paripUrNa hovI joIe. karmonA upazamathI jIva keTaleka aMze pragati na kare tyAM sudhI manuSyajIvana jIvavA lAyaka banatuM nathI. jIvanamAM sauthI muzkela kArya mAhamAMthI mukti meLavavAnuM che. kaSAyo jIvane vikRta karatA hovAthI tapazcaryA dvArA ja kaSAyamukta banI zakAya. tapazcaryAnI parAkASThA prApta karIne ja mahAna jIvoe nirvANa prApta karyuM che. dareka vyaktie pAtAnAthI bane teTaluM tapa karavuM joIe ane A tapa mAnasika ane AdhyAtmika zakita anusAranuM hovu joIe. jaina dharma tapazcaryAne sauthI vadhAre mahattva Ape che. bane te ja sAcuM tapa che. tapathI ja karmanA saMgrahano kSaya temaja vicAranI zuddhi prApta thAya che. 193 8. uttama tyAga A guNa keLavavA bahu muzkela che. sAmAnya rIte saMpatti, baLa ane padavI parathI manuSyanuM mApa kADhavAmAM Ave che. saMpattinI prAptinAM badhAM ja svarUpo, lAbhanA nahIM te| jhaMkhanAnA sAthe te dharAve ja che. A sadguNa keLavavAnI sauthI pahelI avasthAmAM koI paNa vastunI prAptinI virUddha dRDha nizcaya keLavavAnA hoya che. dAna ApavAM ane satkRtyo karavAM te tyAganuM bIjuM pagathiyuM che. jaina dharmanA niyama che ke jemane AhAra, bhAjana, Azraya, auSadha ane jJAnanI jarUra hoya, temane A vastuonAM dAna karavAM. A pratyeka gRhasthanI pharaja che. pratyeka vyakitae A sarva ke AmAMnAM keTalAMka dAnA karavAM ja joIe. dAna denArane AziSa maLe che ane dAna lenArane suvidhA thAya che. je potAnA samaya saMgraha karavAmAM ja gALe che, te kaSAya, leAbha ane jhaMkhanAmAM DubelA ja rahevAnA. jIvanA ke karmanI jALamAMthI jIvane mukata karavAnA tene kadI vicAra nahIM AvavAno. dAnanA vicAra sarakho paNa karyA vinA je satata lAbha ja rAkhyAM kare che te azubha karmanA AAvane saMghare che. jIvanA guNA samRddha thAya che ane mana kaMjUsa mANasa niMdA ane tiraskArane pAtra bane che. dAnI mANasa samAjamAM sanmAna pAme che ane saMtoSapUrNa jIvana jIvavA samartha thAya che. kAraNa je.--13 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ke lAbha ane bhaya enA mananI zAMtine calita nahIM kare. jagata dAnI mANasAnAM dAna para nabhe che te yAda rAkhavuM joIe. ApaNA dezamAM dhanavAna karatAM daridra lAko vadhu che tethI potAnI pAse je kAMI hoya temAMthI thoDuM ApavuM te pratyeka vyaktinI samAja pratyenI pharaja che. A sAmAjika ane naitika traNane vizALa ane udAra dAna vaDe pUrNa karI dAnIe garva ke mithyAbhimAna karavAnAM nathI. dAna lenAranI lAgaNI dubhAya tevuM kAMI teNe bolavuM na joIe ke tenuM koI prakAranuM apamAna karavuM na joIe. ApatI vakhate mana AnaMdanI lAgaNI anubhavatuM hAvuM joIe. peAte potAnI koIka vastu jatI karI rahyo che evA lezamAtra paNa khyAla mANase karavA joIe nahIM. hakIkatamAM te ApaNe ApyuM te sivAyanuM kazuM ja ApaNu na hatuM. ApaNe A jagata choDI jatAM je pAchaLa mUkatAM jaIe chIe te bIjAnI mAlikInuM thaI jAya che. pAMca aNuvratAmAMnuM eka vrata aparigrahavrata che tenI carcA upara thaI che. e viSaya para je kAMI lakhAI gayuM temAMnuM ghaNuMkharUM tyAganA viSayamAM lAgu pADavuM ucita thaze. 9. uttama Acinya jenI pAse kAMI hoya nahIM te akiMcana kahevAya che. kAMI na rAkhavAne vicAra te Akicanya. jagatanI koI vastu upara ApaNA adhikAra nathI. deha paNa ApaNA potAnA nathI kAraNa ke jIvathI te bhinna che. dharmanAM AcaraNa mATe zarIra upakaraNamAtra che. te vinAzI che. AtmAne pAtAnuM kahevAya evuM kAMI nathI. te anaMta jJAnamaya ane AnaMdamaya che. zarIra, svajane, jJAti, kuLa vagere dehanAM che te satya dareka jaNa dRDhatApUrvaka ane zraddhApUrvaka samajI le te ja hetu che. A guNanA ahaMkAranuM damana karavuM te sAmAnya manuSyo mATe atyaMta kaThaNa ane azakaya che. 'huM', 'mArI jAta', 'mArUM', 'ApaNuM'- AvA vicAro ja jIvanamAM pradhAna hoya che. AvA vicAro ApaNAM dunyavI jIvana sAthe saMbaddha che ane kharUM jotAM ApaNAM karmanAM pariNAmarUpa che. manamAM dhIre dhIre vikasAvavAmAM Ave, temaja AcaraNamAM mUkavAmAM Ave, to AkiMcanya sAdhutvanA zreSTha mArga bane che. divyatAnI prAptinA e pahelA pATha che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1950 10, uttama brahmacarya pAMca aNuvratanuM nirUpaNa karatAM A viSayanI carcA thaI gaI che. endriya upabhegethI geramArge doravAyA vinA AtmA ke brahmane satata sAkSAtkAra karavo te brahmacarya che. jAtIya sukhane Avega mananI sthiratAno nAza kare che. koI paNa prakArane Avega AdhyAtmika pragati mATe bhayajanaka che. jAtIya sukhanI jhaMkhanA, jo bekAbu banI jAya, to dareka prakAranAM pApane utpanna kare che. bIjA badhA durguNonI jema tenuM AcaraNa ekAMtamAM ja thAya che. tene chAvarI vALavA naitika ane kAnUnI dRSTie niMdya evAM ghaNAM kAryomAM pravRtta thavuM paDe che. pApanA jamAMthI chuTakAro meLavavAnuM eka mAtra sAdhana te brahmacaryavrata. A daza zreSTha saguNo jaina nItizAstranAM aMga che ghaNI vakhata kahevAya che ke saguNa te potAne badale ja che. ene artha eTalo ja che ke AvA guNa mATe koI mAna Ape ke na Ape, tene AcaravAthI ane tene keLavavAthI jIva unnata thaI, sAmAjika kalyANamAM pitAnuM pradAna karaze. A guNathI mananI duSTa vRttie dabAI jAya che ane vinAzaka kaSAya pote ja vinAza pAme che. je vyakitae AvA guNo prApta karyA hoya che te vyakita jIvanI AdhyAtmika pragatinAM rUpamAM potAne badale meLavaze, ajJAna ane kAryomAMthI mukta thaIne samyak darzanamAM daDhatA prApta karaze ane duSTatA para vijaya meLavaze. A badhA guNo pratyeka jIvanA svAbhAvika lakSaNo che. je svAbhAvika che tene samajavuM ja joIe ane tene sAkSAtkAra karavo ja joIe. jaina nItizAstrano A ja hetu che. A badhA nakArAtmaka kAnUne nathI; chatAM paNa, jIva ane samAjane mATe je kAMI duSita ane hAnikAraka che tene niSedha temanAmAM AvI ja jAya che. manuSyanI pravRttinI pratyeka bAjune teo AvarI le che ane tenAM mArgadarzana mATe atyaMta vyavahArU niyamo Ape che. sAdhutA eTale aniSTa upara vijaya. A vicAranA mULamAM evI bhAvanA che ke vizva jIva ane dravyanuM, temanA saMyoganuM baneluM che. A saMyogo judAM judAM prANIonAM svarUpane utpanna kare che ane ema AkhI sRSTi sarjAya che. jaDa ane cetananuM eka bIjAmAM rUpAMtara thatuM nathI. jIva caitanyapUrNa che. karmabaMdhanamAMthI mukta thaIne pUrNatva prApta karavuM te jIvane mATe zakaya che. karmane nAza thaI zake ane navAM kamene Asrava Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 aTakI zake. jaina dharmanA badhA nItiniyameAnA uddeza, samyak darzana ane samyak jJAnanI prApti mATe jAgRti ANavAnA che. AvAM darzana ane jJAnanI prAptithI cAritramAM jIvanAM svAbhAvika saundaryanA ane satyanA athavA tenAM aMtargata zubhatvanA AviSkAra thAya che. daza guNA jIvanapaMthane ajavALatA, kadI na bujhAtA dIpaka jevA che. temanA AcaraNathI duSTatAnA badhA aMdhakAra dUra thAya che ane jIvanapravAsa saraLa bane che. badhAM prANIone kSamA Ape| ane tamane haMmezAM kSamA maLaze. namra bane, kAraNa ke enAthI narI AMkhe je kAMI dekhAya tenAthI vadhu dekhI zakAze. saraLa banA to koIthI DaravAnA avakAza nahIM rahe. mana ane vicAranI zuddhi jIvane jAgRta rAkhaze. satyano haMmezAM vijaya thaze. saMyama abhedya kavaca che. tapazcaryA AMtarika baLa ane jJAnanI AbAda cAvI che. tyAga ane anAsakti vyaktine patananI gartAmAMthI ugArI le che. brahmacarya, jIvane jANavAnI ane kaSAyeAmAMthI nIcI kakSAnA jIvananI khINamAM kheMcAtA aTakAvavA mATenI tIvra tamannA che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 sAdhuonA nItiniyamA manuSyajanma durlabha che. eka vakhata te maLe pachI ApaNuM dhyeya, karmanA kSaya karI AdhyAtmika unnati prApta karavAnuM ja hovuM joIe. ApaNI saMpatti, pada ke sattA ApaNI AgaLa je indriyonA sukhAnA upabhAga dhare, tene jIvanadhyeya banAvavuM joIe nahIM. AgalAM prakaraNamAM gRhastha mATenI agiyAra pratimAonuM saMkSipta avalAkana ApaNe karyuM temAM meAkSamArge javAnA kramAnuM vidhAna che. saMpUrNa cAritranA niyameA kaThora ane kAma upajAve evA che te sAcuM paNa jo koSTha avasthAe pahoMcI zakAya, te te sAdhujIvana mATenI prAraMbhika avasthA che. samyak darzanathI prabhAvita thaelI pratyeka vyakti mATe evA vakhata Avyo che ane Avaze, jyAre samyak darzanane grahaNa karyA vinA rahevAze nahIM. e samaya na Ave tyAM sudhI koI jAtanI pharaja paDatI nathI. mAtra pUratI zistanI keLavaNI levAnI rahe che. --- gRhasthajIvananI avasthAmAMthI sAdhunI avasthAe pahoMcatAM sudhImAM sAMsArika prasaMgAthI pUrNa nirAsata banavuM joIe. indriyo temaja mana para vijaya meLavIne svajano sAthenAM baMdhanAthI para thavuM joIe..."aMte manane pAMca prakAranA sAdhujIvananA niyamo, jevA ke jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra -- thI bharI daI e eka saMtane namaskAra kare che. A saMta gUDha lakSaNo dharAve che, guNagaNAthI bharelA che, viziSTa kuLanA che, AkarSaka dehAkRti dharAvato hoya che, paripakava uMmaravALA hoya che. mAnasika apakavatAthI vimukha che ane bIjA saMtAthI pujAtA temaja prazaMsAtA heAya che. AvA saMta pAse te dIkSAnI mAMgaNI kare che." AvI rIte dIkSA maLe che. dIkSita sAdhu tarIke te nagna thAya che, peAtAne hAthe peAtAnA vALa toDe che, ane mahAvrato temaja tapasyAnA prAraMbha kare che. aMtaranI zuddhi upara jainadharma khUba bhAra mUke che, kAraNa ke jIva jo lezamAtra paNa azuddha hoya, to tenI pragati rUMdhAya che. eTale gRhastha tarIke je vrato ane tapazcaryA karyAM hoya che, te have pUrNa zraddhA sAthe ane atyaMta dRDhatApUrvaka Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 karavAnAM hoya che. 28 mULa guNa meLavIne sAdhue have temanuM AcaraNa karavAnuM hoya che. e guNa A pramANe che: pAMca mahAvrata eTale ke (1) ahiMsA, (2) satya, (3) asteya, (4) brahmacarya, (5) aparigraha. pAMca samitio(6) cAlavAmAM kALajI, (7) bolavAmAM kALajI, (8) bhikSA mAMgavAmAM kALajI, (9) vastuo levAmUkavAmAM kALajI, (10) maLamUtranA utsarga mATe jagyA pasaMda karavAmAM kALajI; A uparAMta teNe (11) sparza, (12) svAda, (13) ghANa, (14) darzana ane (15) zravaNanI indriyone aMkuzamAM rAkhavAnI hoya che. vaLI teNe cha mahattvanAM kartavyo karavAnAM che: (16) pazcAttApa, (17) tyAga, (18) kabUlAta, (19) prAyazcitta, (20) deha pratye anAsakita, (21) nizcita samaya sudhInuM dainika dhyAna. A uparAMta sAta bAhya AcAra paNa karavAnA hoya che. (22) vakhatovakhata pitAne hAthe mAthAnA vALa dUra karavA, (23) nagnatA, (24) snAna na karavuM, (25) dAMta sApha na karavA, (26) UbhA rahIne na khAvuM, (27) divasamAM eka vakhata khAvuM, (28) khullI jamIna para sUvuM. A mULaguNone bhaMga na thAya te mATe sAdhue sAvacetI rAkhavAnI hoya che. jo e bhaMga kare, to AcArya pAse jaine pitAne A bhaMga kahI pApa kabUla karavAnuM hoya che ane ujajavaLa kramano AraMbha karavAno hoya che. pramAda parama zatru che tethI sAdhu tenAthI khUba sAvadha rahe che. tene eka paNa Asakti hotI nathI; te jagata ane tenAM pralobhano pratye taddana udAsIna hoya che. tenI mITa mokSa para maMDAI hoya che tethI teNe satata zuddha manovRtti jALavavA ane darzana, jJAna ane cAritrya keLavavA prayAsa karavAno che. teNe potAnA upadezo ane bIjI tamAma pravRttio AdhyAtmika pragati tarapha vALavAnAM che. nirgatha hovAthI have e vyavasAyI nathI. nirgatha sAdhutva mATenI kaThora tapazcaryA strIo mATe hotI nathI kAraNake prakRtithI teo tema karavA asamartha che. strIo saMghamAM joDAI zake paNa temanAM vrata vadhu mRdu hoya che ane bahu kaThora hetAM nathI. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigrahanAM vratanuM pAlana gRhastha nAnA pAyA para kare che. have sAdhu tarIke temanuM saMpUrNa pAlana karavAnuM che. pAMca aNuvratanI carcA vakhate je aticAra ApaNe joyA hatA, temane have jarA paNa avakAza ApavAno nathI. sthAvara ke jaMgama koI paNa prANIne sAdhu daihika hiMsA na kare te have pUratuM nathI. have A vratanuM mana, vacana ane karmamAM pAlana karavAnuM che. harapharamAM, khAvApIvAmAM ane vicAramAM teNe have sauthI vadhAre sAvadhAnI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 rAkhavAnI che. satyanuM vrata tene krodha, lobha, bhaya ane mohamAMthI mukta kare che. AthI te je kAMI bole che temAM koI paNa prakAranI azuddhinI chAMTa sarakhI paNa hotI nathI. asteyavrata mAtra na apAyelI vastune na levAmAM ja nathI paNa bhikSA mAMgavAmAM, atyaMta zuddha khAvApIvAnuM svIkAravAmAM, pitAne joIe te karatAM ochuM levAmAM ane vana ke ekAMta sthaLe nivAsa karavAmAM jAte ja niyaMtraNa mUkavAmAM che. brahmacaryavrata maithunanA parivAramAM pUruM nathI thaI jatuM. strI ke Avegone vicAra sarakhe nathI karavAno. vRttione uzkere evo koI AhAra paNa have karavAno nathI. strIne vicAra nathI karavAno tema vAta ke ceSTA dvArA potAnAmAM ke strImAM vAsanAne udbhava thAya te mATe kAraNarUpa paNa nathI thavAnuM bhUtakALamAM karelAM maithunanI smRti thavA devAnI nathI. mAtra bAhya vastuo ke saMpatti mATenI anAsakitamAM aparigraha nathI paNa zarIra ke tenI jarUriyAto pratye paNa anAsakita dAkhavavAmAM che. potAnI icchAono nAza karavAno che. dehane, dharmanA AcaraNa ke ratnatrayanA sAkSAtkAra mATenA upakaraNathI vadhu mahatva ApavAnuM nathI. gRhasthamAMthI sAdhu banelI vyakitane have traNa ja vastuo sAthe rAkhavAnI paravAnagI che. pustaka (jJAnopanfgha). mayUrapicchano rajoNe (saMbhopAla) ane sAmAnya rIte lAkaDAMnuM jaLapAtra (zavadhi). te mATe paNa tene AkarSaNa nathI hatuM. TUMkamAM, jaDa temaja cetana sarva padArtho pratye teNe saMpUrNa ane sAcuM anAsaktinuM valaNa dAkhavavAnuM che. pAMca adyatanI carcA karatAM jenAM pUrNa ane vyApaka vistAranuM sUcana karyuM hatuM, te pAMca mahAvrata uparAMta-pAMca samitinuM paNa teNe pAlana karavAnuM hoya che. AnI pAchaLano uddeza, mana ane cAritrane evI rIte keLavavAno che jethI teo bIjAM vratane anurUpa thaI rahe. te vrate A pramANe che: samiti-manuSyo, jAnavaro ane gADAMoe kheDelA mArge javuM. cAlatAM cAlatAM jamInane kALajIpUrvaka jotAM javuM jethI koI jIvanI hatyA na thAya. mANAsamitimRdu, sanmAnasUcaka, madhura dhArmika vANI uccAravI. puSariniti - 42 dezono parihAra thAya te rIte bhikSA levI. AvInasamiti - pUratI parIkSA karyA pachI dhArmika kriyAomAM jarUrI vastuo levI ke mUkavI. vatsasamiti-maLamUtranA utsarga mATe ekAMta jagyA pasaMda karavI. yAkobIe pAMca samiti ane traNa guptine ATha mAtRkAo kahI che kAraNa ke kaSAyonA parAbhava mATe ane AdhyAtmika vikAsa mATe atyaMta mahattvano saMyama zIkhavo te temane uddeza che. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 samitionA pAlanathI pravRttionuM kALajIpUrvaka niyamana thAya che, ane prANIonI hiMsAno parihAra thAya che. AtmanigrahI sAdhunuM cAlavAnuM cAra prakAre zuddha hovuM joIe--kAraNamAM, samayamAM, mArgamAM ane prayatnamAM. jJAna, darzana ane cAritrya te kAraNa che. cAlavAnI pAchaLa hetu hovo joIe, ane ratnatrayanI prAptine anurUpa heya evI ja daSTie cAlavAnI pravRtti thayelI hovI joIe. sAdhu nirUddeza ke bedarakArIpUrvaka nahIM cAle. enA cAlavAne samaya divasa daramyAna ja hovo joIe. e je rasto pasaMda kare che te raste ghaNA jaNAM gayAM hovAM joIe. e rara ghAsa ane bIjI vanaspatithI bharelo kharAba rasto na hovuM joIe. prayatna cAle tyAM sudhI sAdhue cAra hAtha AgaLa jotAM javuM joIe. cAlavA para dhyAna ekAgra karatAM teNe krodha, mAna, kapaTa, lobha, hAsya, bhaya ane nidAna parihAra karavAnuM che. tenI vANI doSarahita ane saMkSipta hovI joIe. bhikSA mATe te bahAra jAya tyAre bhejana, potAnA upayoganI cIjo temaja utAro mAMgavAmAM ane levAmAM doSane parihAra karavo joIe. bhajana aMgene doSa eTale mAtra sAdhune mATe ja raMdhAeluM bhojana, azuddha bhajana, utsava mATe taiyAra kareluM bhajana ane lAvavAmAM dIvAne upayoga thayo hoya tevuM bhojana svIkAravuM. maLamUtra mATenI jagyA pasaMda karavAmAM evI jagyAne pasaMdagI ApavI joIe jyAM ghaNA lokonI avarajavara na hoya athavA jyAM ghaNA loko dekhI na zake. e jagyA tenA saMyamamAM vidanarUpa na hovI joIe, ghAsa ke pAMdaDAMthI chavAelI na hovI joIe, ane jIvajaMtu ke bI vagaranI, vizALa jamIna hovI joIe. A parathI spaSTa thaze ke samiti eTale dareka prakAranI hilacAlamAM kALajI ane niyamana rAkhavAM jethI bIjA jIvone hiMsA na pahoMce. dareka prakAranI pravRttinuM damana karate saMyama te gupti evI vyAkhyA ApavAmAM AvI che. (sagaNonipaTTaH zuddhi:). gupti traNa prakAranI che : manokuti, vAsuti ane rAyaputi. viSapabheganA vanamAM manane bhaTakatuM aTakAvavA mATe saMyama te mane guti. sAdhue manane saMyamamAM rAkhavuM joIe, ane bIjAM prANIone durbhAgya prApta thAya ke temano vinAza thAya evA vicAro na karavA joIe. bIjI gupti juThuM bolavAmAMthI ke mizra juThANAMmAMthI vANIne saMyata karavAnuM kahe che. sAdhue duSTa bhASA ke bIjAne nukasAna thAya tevI bhASA na vAparavI joIe. teNe zAMti rAkhavI joIe, ane bIjAnuM bhUMDuM na bolavuM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 joIe. zarIranA upayogamAM UbhA thatAM, pharatAM, sUtAM teNe kALajI rAkhavI joIe jethI bIjAM prANIne du:kha na pahoMce ke temane nAza na thAya. duSTa kArya, vicAra ke dehapravRttine koI avakAza na hovo joIe kAraNa ke sAdhunI pravRttio pitAnAM temaja bIjAnA bhalA mATe hevI joIe. have ApaNe sparza, svAda, dANa, darzana ane zravaNanI pAMca indriyonA saMyamanI vAta karIe. jIva ane indriyonI mAMgaNIo vacce sanAtana saMgharSa cAlyo Ave che. jo ApaNe indriya AgaLa namatuM jokhIe to punarjanmane noMtarIe chIe ane jo jIva AgaLa namatuM jokhIe te mukita tarapha prayANa karIe chIe. yogIndudeve eka ke bIjI indriya pAseno parAbhava kevo vinAzaka nIvaDe che te udAharaNe sAthe asarakAraka rIte samajAvyuM che. dIvAnA prakAzanAM saundaryathI AkarSAeluM suMdara pataMgiyuM dIpakane bheTIne mRtyu pAme che. zikArIe yojelA dhvanithI AkarSAeluM haraNa zikArInA bANano bhoga banI mRtyu pAme che. zItaLa sparzanI icchA rAkhate hAthI taLAvamAM paDe che ane baMdhanamAM jakaDAya che. kamaLanI sugaMdhathI AkarSAelo bhramara temAM keda pakaDAya che, ane sUryAsta samaye kamaLa biDAya tyAre mRtyu pAme che. mAchImAre phekelAM svAdiSTa pralobhana tarapha kheMcAelI mAchalI kherAkane kheMcavA prayatna kare che. Ama judI judI indriyo AtmanigrahathI vaza na karavAmAM Ave te mANasane mRtyudAMTa vAge mokSanI koI AzA rahe nahIM. AthI ja sAdhue pitAnI indriyo para pUro kAbu dharAvavo joIe. indriyonA pralobhanone vaza thavuM na joIe kAraNa ke e jANe che ke enI eka paNa indriya jIvane mokSa ApavAnI nathI. saundarya, saMgItadhvani, sugaMdha, ke mRdu sparza tenI tapazcaryA para prAdhAnya meLave te yogya nathI kAraNa ke te badhA pudgalo che. cha AvazyakonuM athavA te jIvanA AdhyAtmika kalyANa mATenI mahattvanI pharajonuM dararoja, bhUlyA vinA pAlana thavuM joIe. teo sAdhune enA jIvanadhyeyanI yAda ApatA rahe che ane jIvane zuddha kare che. kundakunda AcAryuM 'niyamasAra" mAM temane A pramANe gaNAvyAM che : pratimA, pratyAghAna, AlocanA, kAyotsarga, sAmAyika ane parama bhakti. 1. pratikramaNa eTale pastAvo. pitAnI jAtanuM pRthakkaraNa athavA aMtanirIkSaNa mananAM samatva ane samyaka cAritra mATe jarUrI che. A pachI pratikramaNa karavAnuM hoya che eTale ke zAMtimAM, vANInI pravRttiothI mukta rahIne Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ane krodha, Asakita jevA duSTa vicAronI pravRttiomAMthI mukta thaIne potAnA jIvanAM svarUpa para dhyAna dharavAnuM che. Ane kAraNe azudhdha vicArapravRttionuM punarAvartana thatuM aTake che ane cAritranA niyamane aticAra thato aTake che. badhA mithyA mArgo dUra karI, jinee darzAvelA mArge tene cAlavAnuM che. deha, vANI ane vicArane saMyama kevI rIte rAkhavo te te zIkhave che. du:khabharelI aniSTa pravRttio choDI teNe mArA dharmamArga ja svIkAravAnuM che. Ama sarva aniSTa vicArono tyAga karI te samyaka darzana ane samyaka cAritra prApta kare che. jIvanI zreSThatA te jANe che ane AtmA para te ekAgra thaI jAya che. divasa daramyAna karelI bhUlo ane cAritranA niyamanA aticArono te pharI vicAra kare che ane zudhdha vicArapravRttione zudhdha jIvanA sAkSAtkAra para ekAgra kare che. 2. pratyAkhyAna eTale badhA sAMsArika viSayono tyAga. sarva kaSAyomAMthI potAnI jAtane mukta karI, badhAM pralobhanono sAmano karI, punarjanmanA kAraNarUpa sarva azubha vicArothI sAdhu dUra rahe che. aniSTakarmonA parivAra mATe daDha nizcaya AmAM dekhAI Ave che. sAcA tyAgamAM pitAnI svAbhAvika zudhdhimAM ja jIva Azraya le che ane pitAthI asaMbadhdha evo eka paNa vicAra tene pIDato nathI. A jAtanA tyAgamAM pote sarvajJa, sarvasattAdhIza ane parama AnaMdamaya che evo sAkSAtkAra thAya che. te pote mUrtimAna caitanya bane che. 3. AlocanA eTale kabUlAta. badhAM karmo ane no-karmathI mukta thaI gayelA jIvane sAkSAtkAra, temaja jIva, sAMsArika dazAmAM jIva sAthe saMbaMdha rAkhatA asvAbhAvika guNa ane rUpAMtarathI mukta che evI jAtanuM dhyAna te AlecanA. AlecanA cAra prakAranI hoya che : sAvanA, sAsuvanA, vitaraNa ane mAvazufdha. AlocanA eTale jIvanA sAkSAtkAra mATe jarUrI samatva prApta karavuM. AlucanA eTale badhAM karmone nAza karavAnI zakita meLavavI. samasta karmono kSaya karI, jIvanA guNonI ane samatvanI prApti karI, je jIvana sAkSAtkAra kare che tene avikRtikaraNa kare che evuM kahevAya che. vAsanA, mAna, kapaTa ane lobhane vijaya karI, vicAranI zudhdhi prApta karyAthI bhAvazudhdhi thAya. A cAranI kabUlAta dvArA saMta kharI AdhyAtmika unnati prApta karI zake che ane karmanAM baMdhanothI mukata thaI zake che. pAMca vrata, pAMca prakAranI samitio ane indriyanigraha temaja guptinAM pAlanamAM prAyazcitta AvI jAya che, paraMtu kharUM prAyazcitta mananI saghaLI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 azudhdhiono kSaya karI, jIvanuM ciMtana karavAmAM ane jIvanA guNo para dhyAna ekAgra karavAmAM raheluM che. saMta purUSe krodhane kSamAthI, abhimAnane namratAthI, mAyAne RjutAthI ane lobhane saMtoSathI jItavAM joIe. doSarahita tapazcaryA paNa prAyazcittanuM ja eka aMga che. prAyazcittane mukhya hetu, badhAM vratanAM pAlanamAM rahI gaelA doSone kSINa karavAne ke doSanuM nivAraNa karavAno che kAraNa ke ema karavAthI ja jIvane dUSita karanArAM cAritramehanIya karmono kSaya thAya che. sAdhue gurU pAse javuM joIe, ane nikhAlasabhAve pitAnAM pApa ane aticArone ekarAra karavo joIe. pUrve karelAM pApa mATe guru je kAMI zikSA pharamAve te saharSa svIkArI levI joIe. kAyotsarga eTale nizcita samaya mATe deha tarapha bAhya anAsakti. kAyotsarga vakhate zarIranAM aMgonI koI paNa hilacAla na thavI joIe. vizudhdha vicAra dharAvatI vyakita nidrA para vijaya meLave che. dharmagraMthone tene sAro abhyAsa hoya che ane te zArIrika ane mAnasika kAryakSamatA dharAve che. AvI vyakita kAyotsarga kare che je AdhyAtmika paMthamAM hitakAraka nIvaDe che. sAmAyikanigraha mATenAM vratamAMnuM A eka vrata che ane tenuM AcaraNa roja karavuM joIe. divasanA nizcita kalAka eTale ke savAre, bapore ane sAMje saMtapuruSe AdhyAtmika pragati mATe jIvanuM dhyAna dharavAnuM hoya che. A dhyAna eTale jIvanamAM ke mRtyumAM, lAbhamAM ke geralAbhamAM, sukhada ke du:khada prasaMgamAM, mitra pratye ke zatru pratye, sukha ke duHkha pratye prasanna ane avicaLa mana sthiti satata jALavI rAkhavI. gRhasthanA jIvanamAM dinacaryAmAM sAmAyikanuM sthAna hoya che, paraMtu sAdhu mATe to bIjI badhI tapazcaryAonuM pUraka hovAthI sAmAyikanuM mUlya ghaNuM moTuM che. dareka prakAranA aniSTa vicArothI te tene dUra rAkhe che ane tenA mananI zAMtimAM vRddhi kare che. mananI zAMti daDha sAdhanAnuM pIThabaLa che. paramabhakti - stuti ane vaMdanAnuM mizraNa che. AmAM sAdhue jinenAM AdhyAtmika lakSaNonI bhakti karavAnI che. namaskAra karIne te sAthe ja tenA guNonI prArthanA karavAnI che jethI jIvanA guNanI samaja vadhu spaSTa thatI jAya ane potAnuM jIvana vadhAre AdhyAtmika thatuM jAya. sAdhu have vadhu AdhyAtmika jJAna prApta kare che ane enuM AcaraNa vadhu manonigrahabharyuM bane che. bIjA mULaguNo keTalAka bAhya niyamanAM pAlanamAM AvI jAya che. nagnatA digaMbara sAdhuonAM ghaNAM lakSaNomAMnuM eka che. zvetAMbara graMthomAM paNa nagnatAne Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 Adeza jovA maLe che. paNa TIkAkAronuM kahevuM che ke e jinakalpI sAdhuo mATe ja che. zvetAMbara graMthamAM nagnatA vizenA nirdezo hovA chatAM vastra aMgenA niyama paNa jaNAya che paNa temaNe temane bahu mahattva ApavAnuM hotuM nathI." AvuM kahetAM dharmagraMthonA AdhArane soganIe ullekha karyo che. saMtapuruSe snAna karavAnuM hetuM nathI tema dAMta paNa sApha karavAnA nathI. eNe divasamAM eka ja vakhata, UbhA rahIne ane temAM paNa khobAmAM bhejana laIne ja khAvAnuM hoya che. teNe pitAnA keza pitAne hAthe kADhavAnA hoya che. zvetAMbara sAdhu bhejana mATe pAtra rAkhe che ane sUvA mATe pATiyuM rAkhe che. saMpradAya ane sthaLa pramANe bhojana levA ane khAvAnI rIte bhinna bhinna hoya che. A mULa guNonA AcaraNa uparAMta bhramaNa karatA sAdhune je saMtApa veThavA paDe te badhA teNe dhIrajapUrvaka veThavAnA hoya che. A saMtApo veThavAthI karmone aTakAvavAmAM te calAyamAna thato nathI ane karmone nAza karavAmAM samartha bane che. A saMtApa athavA parisaha bAvIsa che: (1) ghA (2) fugir (3) ti (4) 30mI (5) vaMzamaza (macchara vagerenA daMza) (6) nA (7) arati (8) strI (9) vaya (bhramaNane kAraNe lAgela thAka) (10) niSadyA -(cAlu besavAne kAraNe thatI asuvidhA) (11) zA (suvAmAM paDatI agavaDa) (12) mA (nidA ane Thapako) (13) adha (IjA) (14) vAva (bhikSA) (15) kAma (khAvAnuM meLavavAmAM niSphaLatA) (16) roga (17) tRNAsparza (ghAsanI aNI bhoMkavI) (18) meru (19) sAra ane mAna (satkAra ane puraskAra) (20) jJAna (buddhinuM jJAna) (21) ajJAna (ajJAna hovAnuM bhAna) (22) garzana--(zraddhAne abhAva.) prathama pAMca parisone samajAvavAnI koI jarUra nathI kAraNake temane artha spaSTa che. nagnatAnAM vratanAM mahattvathI ajANa loko nagnatAne calAvI letA nathI. sAdhue bIjA lokonA upahAsa ane gALonA bhoga banavuM paDe che. sukha ane duHkha pratye te udAsIna hoya che. badhA prakAronA viSayopabhegamAMthI virakata thavAne kAraNe asaMtoSane te jItI le che. suMdara, AkarSaka strIone jovAthI thatA uttejaka ke uzkerATabharyA tamAma vicArone teNe jItI levA paDe che. eka sthaLethI bIjA sthaLe cAlatAM jaIne duHkha ane agavaDa sahana karavo paDe che. satata rakhaDapaTTInI badhI asara teNe sahana karavI paDe che. ekanI eka sthitimAM besI rahevAnuM hoya tene kAraNe kaSTa paDe che. AvI ja rIte halanacalana karyA vagara sakhata bhUmi para sUvuM paDe che ane keTalIka vakhata te jIvajaMtuonA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 DaMkha paNa lAge che. sAdhunA jIvanamAM A badhuM svAbhAvika hevAthI sahana karavuM ja paDe che. bhramaNa daramyAna loko taraphathI dhikkAra, upahAsa, krodha paNa maLe che kAraNa ke zahera ke gAmanA rastA upara nagna sAdhu phare te lokone pasaMda hatuM nathI. keTalIka vakhata sAdhune mAravAmAM Ave che ane tenA tarapha patthara pheMkavAmAM Ave che. AvuM karanArAonA doSa jovAne badale, A badhuM pUrvajanmanAM karmone kAraNe che ema mAnIne teNe sahana karI levAnuM hoya che. bhikSA niyama anusAra ja mAMgavAnI hoya che. bhikSA na maLe te AjIjI karavAnI nathI ke dayA karavAnuM paNa kahevAnuM nathI. teNe mAtra pariNAma sahevAnuM hoya che. mANasa hovAthI tene roga thAya ke bimArI paNa Ave. bhaTakatAM bhaTakatAM kAMTA ke kAMkarA vAge te teNe te paNa sahana karavAnA che. deha tarapha tene prema ke Asakti hovAM na ghaTe tethI teNe A badhA saMtApa sahevAnA hoya che. teNe kadI snAna karavAnuM hotuM nathI, mAtra mayUrapicchanA rajoNA vaDe dhULa hoya to tene khaMkherI kADhavAnI hoya che. teno mukhya hetu jIvane zuddha rAkhavAno ane manane dareka prakAranAM dUSaNathI mukta rAkhavAno hoya che. prazaMsA ke avajJA tarapha te udAsIna che. svAgatathI aMjAIne phalAI nathI jate tema lokonI udAsInatAthI te nirAza nathI thatA. pitAnAM jJAnanuM tene abhimAna nathI hotuM to ajJAnathI tene nAsIpAsI upajatI nathI. tenuM AkhuM jIvana mokSamArganI yAtrA che. te dharmagraMthonuM adhyayana kare che, upadeza Ape che, svaparIkSaNa kare che, pitAnI bhUlane te pazcAttApa kare che. te saMpUrNa nirAsata jIvana gALe che ane jIvanI AdhyAtmika pragati mATe ja utsuka hoya che. zAMtithI badhAM vidane dUra karI, sAMsArika banAvo pratye bhavya udAsInatA dAkhavI, navAM karmone thaMbhAvavAnA eka mAtra AzayathI te AgaLa vadhye jAya che ane janAM karmono vinAza karavA prayAsa kare che. TUMkI dRSTinA khyAlo rAkhI te jIvanAM pUrNa svarUpa paranI zraddhA DagamagavA deto nathI ane zAMtipUrvaka, prasannatApUrvaka badhAM saMkaTo saho jAya che ane AtmasAkSAtkAranI ucca avasthAe pahoMcavA mathe che. saMyama ane AtmajJAnathI jIvanI zuddhi ane mananAM samatvane te koI rIte kSubdha thavA deto nathI. saMtApe tenA aMkuza bahAra che ane jIvanI zuddhinI prakriyAmAM temane sahana karavAnA ja che. pitAnA saragharSa' nAmanA pustakamAM AzAdhare sAdhunA dharmo viSe nirdeza karyo che. temaNe evo nirdeza karyo che ke kaLiyugamAM ghaNA sAdhuo ghaNA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 khoTA dharmasiddhAMtono nirdeza kare che. AvA khoTA siddhAMto zretAonuM koI kalyANa karatA nathI. temaNe pratipAdita karelI koI vastu mokSane mArga batAvatI nathI. temanI vAto kevaLa ADaMbarayukta hoya che ane anuyAyIonI AdhyAtmika pragati kare tevuM temAM kazuM hotuM nathI. temaNe "nigraMtha' zabda samajAvyo che. mithyAtvanI vRddhi kare evA sAMsArika jIvananA vicArone graMthi kahe che. AvA vicArone jeNe pitAnA manamAMthI saMpUrNa rIte bahAra kADhI nAMkhyA che tene "nigraMtha' kahevAya che. "nigraMthe' pAMca prakAranA AcAra pALavAnA che: darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra. pitAnA ziSyone paNa te A AcArone anusaravA mATe samajAve che. kamabaddha, satata adhyApana dvArA te dharmagraMtha para prabhutva meLave che ane nIcenA daza viziSTa guNo dharAve che. bIjAnuM bhaluM karavAmAM ane nizcayanaya temaja vyavahAranaya anusAra siddhAMtonuM pratipAdana karavAmAM te satata mazagula rahe che. AzAdhare nIce pramANenA daza guNo gaNAvyA che: (1) teNe (nirgathe) traNa gupti ane pAMca samitinuM pAlana karavAnuM hoya che. mana, vacana ane karma para aMkuza te gupti ane pAMca prakAranI kALajIbharI vartaNUka te samiti-cAlele mArge cAlavAmAM, mRdu bhASaNamAM, bhikSA mAMgavAnA 42 doSone parihAra karavAmAM, jamIna para vastuo levAmUkavAmAM ane maLamUtranA visarjanamAM kALajI te samiti che. | (2) cAra prakAranA dharmagraMthanuM (AmnAya) nuM adhyayana ane smaraNa karavAnuM hoya che: 1) prathamAnuyoga (2) rakhAnuyoga (3) vALAnuyoga (4) dravyAnuyoga prathamAnugamAM mahApurANa, harivaMzapurANa, padmapurANa vagere TosaTha mahApuruSonA jIvananuM nirUpaNa karatA ane mAnavajIvana tema ja mokSamArganAM udAharaNo ApatA dharmagraMtho AvI jAya che. karaNAnuyogamAM vizva, loka, temaja aloka eTale ke uparanuM jagata, vagerenI vistRta carcA karatA dharmagraMthe AvI jAya che. trivAra ane utajoyAtti vagere graMtho A viSaya ane punarjanma temaja cAra prakAranI gatinA janmanI anizcitatA vagerenuM nirUpaNa kare che. caraNAnuyoga cAritryanA svarUpa, vikAsa ane pUrNatvanuM nirUpaNa kare che. A viSayo mUkAvAra, ratnArazrAvAvAra, puruSArthasiddhazupAya jevA graMthamAM varNavAyA che. chelluM dravyAnuyoga, jIvananA siddhAMtane spaSTa rIte samajavA mATe khAsa jarUrI evAM cha dravyo ane nava padArtho, je jainadharmanA tattvamImAMsAnA AkhA kSetramAM chavAelAM che tenuM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 nirUpaNa kare che. samayasAra, pravacanasAra, vaMvAtiya vagere graMthomAM kundakundrAcAryo A viSayonuM nirUpaNa karyuM che. jaina dharmanA badhA siddhAMtonAM grahaNamAM temaja tenAM saMpUrNa jJAnanA pAyAmAM A cAra anuyogenuM adhyayana raheluM che. (3) trIjo guNa dhIratA athavA zAMtithI sahana karavAne che. Ane kAraNe bhUkha, tarasa jevI zArIrika pIDAone hiMmatapUrvaka sAmano karI zakAya che. bIjAM vrato ane dhyAnane saraLatApUrvaka samajavA mATe A guNa jarUrI che. (4) cotho guNa sAMsArika jIvana ane sAmAjika paristhitimAM jJAna sAthe saMkaLAelo che. Ane kAraNe judA judA pradezo ane judI judI AbohavAmAM vasatA lokone anurUpa e upadeza ApI zakAya che. (5) potAnA temaja bIjAnA dharmanuM tene UMDuM jJAna hovuM joIe. Ane kAraNe potAnA matanuM te buddhipUrvaka pratipAdana karI zakaze ane bIjA dharmanA vidrAne AgaLa potAne mata vizada rIte rajU karI zakAze. (6) tenI pAse ucca prakAranI vakatRtvazakita hovI joIe jethI te cokasAIpUrvaka ane spaSTa rIte potAnA vicAronI abhivyakti karI zake. bIjA loko tenI sAme dalIla kare evuM paNa bane tyAre dhIraja ane UMDA tarkapUrvaka teNe temanAM saMzayonuM nivAraNa karavuM joIe. (7) sanmAna ane zAMtinI bhAvanA utpanna karatuM dauryayukata suMdara vyaktitva, prakhara vidvattA, kaSTaprada tapa karavAnI zakti ane ziSTa samudAyanA kulapati banavAnuM sAmarthya hovuM joIe. (8) badhI dharmavidyAonuM UMDuM jJAna ane bIjAne pratIti thAya te rIte pratipAdana karavAnI zakti tenAmAM hovI joIe. te sahiSNu hevo joIe ane tenuM vartana anekAntavAdanA siddhAMtane anurUpa hovuM joIe. koI paNa sAMsArika viSaya pratye tene Asakita hovI na joIe. te dayALu, kSamAvAna ane tyAgI hovo joIe, tenuM bAhya vartana udAharaNarUpa hovuM joIe, ane pravRttio AtmasAkSAtkAra ane AdhyAtmikatA tarapha vaLelI hovI joIe. vANI temaja AcaraNa baMne dvArA te dharmane saMdeza ApanAra hovo joIe. 9) tene uddeza sarva prANIone bacAvavAno hovo joIe jethI e kAMI paNa kahe ke kare te dvArA enA ziSyomAM ane bIjAmAM zAMta AjJAMkitatA prerAya, Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 (10) teNe bIjAmAM vizvAsa utpanna karavo joIe jethI tenA saMsargamAM AvanAra pratyeka vyakita sukha anubhava ane salAhanI jarUra paDe tyAre nirAMte tenI pAse AvavA prerAya. teNe saMyamapUrvaka bolavuM joIe ane tene vArtAlApa madhura hovo joIe. bIjAnA prazno samajavAnI tenAmAM dhIraja hovI joIe ane tenA uttara samajadArIbharyA temaja sahAnubhUtibharyA hovA joIe. AzAdhare bIjA viSayo carcA che temanI carcA upara thaI gaI che. sAdhunA jIvana ane cAritranA pAyAmAM saMyama ane mana temaja karmanI zuddhi hovI joIe, te nirvivAda che. A siddha karavA mATe teNe bAhya temaja AMtara tapazcaryA karavI joIe. je lekhakoe yatidharma vize lakhyuM che te badhAe A viSayanI carcA karI che. A tapazcaryA pote pitAnI jAte svIkArelI hoya che ane dIkSA pachInAM munivratanAM pariNAmasvarUpa che. dehanA damana temaja sAMsArika jIvananI zRMkhalAomAMthI saMpUrNa rIte chuTavA mATe svaicchika tapazcaryA karavAnI hoya che. umAsvAmInA kahevA pramANe che bAhya tapa che : anazana ochA pramANamAM khAvuM (savamaurya), bhikSA mATenA gharanI saMkhyA ane bhikSA mAMgavAnI rItane pahelethI vicAra karavo (vRttirasaMsthAna), dUdha, dahIM, tela jevA rasabharyA ane svAdiSTa padArthone tyAga (rasAriyA), ekAMta sthaLanI pasaMdagI (vividhyAsana), dehadamana (lAyasTeza). A tapazcaryA pAchaLano uddeza vadhu saMyamanI prApti temaja Asakitane kSaya karavAne che. indriyonA upazama mATe upavAsa karavAnI rIta jANItI che. bIjuM tapa mAtra gharanI ja maryAdA bAMdhatuM nathI paraMtu pote pahelAM nakkI karelI zarate pUrNa thAya, te ja bhikSA svIkAravAnuM vidhAna kare che. pahelAM kahevAI gayuM che ke mAtra potAne mATe ja taiyAra thaeluM bhojana teNe levAnuM nathI. ocho AhAra svAdhyAya ane upadezamAM tene jAgRta rAkhe che. cothuM tapa-svAdiSTa ane rasayukata bhojanano parityAga tene kaSAyo ane indriyanI uttejanAonuM damana karavAmAM sahAya kare che. ekAMtavAsa tene brahmacarya, dhyAna ane zAMtipUrvakanAM ekAgra adhyayanamAM madada kare che. chelluM - dehadamana tene Atmavilopana ane kaSTamaya jIvana mATe taiyAra kare che. Abhyatara tapamAM prAyazcitta, vinaya, vaiyAvaca, svAdhyAya, cutra (parigrahane tyAga) temaja dayA - karavAnAM hoya che. AMtarika tapazcaryAne uddeza jIvanAM svarUpa para vadhu ekAgratA ane dhyAna dvArA manane zuddha karavAnuM che. dareka prakAranA pramAda ane zaithilya vagerethI mana Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 mukta na bane tyAM sudhI sAcuM dhyAna zakya nathI. badhI bhUla, aticAra, vrata temaja cAritranA niyamo bhAMgyAnI guru AgaLa khulle dile ane nikhAlasa manathI kabUlAta karavAmAM prAyazcita AvI jAya che. kabUlAta pachI pramAda ke bIjI koI rIte A prakAranI bhUla ke bhaMga nahIM thAya evA nizcaya sAthe kharo pastAvo thavo joIe. pastAvo vANI ane karmamAM jAgRti ke capaLatA prere che. kharuM jotAM te AtmatiraskAranuM kArya che. koI viziSTa viSayamAM guru koI sAvacetI levAnuM sUcave te sanmAnapUrvaka te svIkArI levuM joIe ane AcaraNa karavuM joIe. AtyaMtara tapanA bIjA prakAramAM namratAno vikAsa ane jina, guru temaja dharmagraMtha taraphane Adara AvI jAya che. vinayanAM sAMsArika ane bAhya pariNAme vizALa hRdaya, maitrI, sanmAna, gurukRpA, jinonA AdezanuM pAlana, dubuddhine parityAga vagere che jyAre AMtara pariNAmo saMyama, tapazcaryA, jJAnaprApti, jIvanI zuddhimAM sugamatA, kRtajJatA, sAdAI, bIjAnA sadgaNonI prazaMsA ane chelle ekSaprApti che. trIjuM ta5 bIjA sAdhuonI sevA che, tene AgaLa upara vicAra thaI gayo che. svAdhyAya eTale jAte adhyayana ane dharmagraMthonuM adhyayana. mAtra dharmagraMthanA jJAnamAM vRddhi karavAno Azaya nathI paraMtu jaina siddhAMtonI yathArthatAmAM vadhAre daDha zraddhA prApta karavAno Azaya paNa che. tyAga bAhya paNa hoya ane AMtara paNa hoya, ane temAM badhA laukika padArtho temaja ahaMkAra ane kaSAyane tyAga paNa AvI jAya che. mokSaprApti mATe dhyAna atyaMta mahattvanuM che. te cAra prakAranuM che: ArtadhyAna-duHkha, vyathA ane pIDA upajAvatuM pUrva saMbaMdhonuM ciMtana. tapazcaryAnA vratamAM jeo aMzata: keLavAyelAM che tevAM vikRta mananuM dhyAna A prakAranuM hoya che. (2) raudra dhyAna - je sAdhuenuM mana kaSAya, krodha, hiMsA, mithyA siddhAMtanAM pratipAdana, paranidA ane viSapabhegamAMthI mukta nathI temanuM dhyAna A prakAranuM hoya che. (3) dharmadhyAna-karmane nAza kare evAM sAdhanane, temaja sAMsArika duHkhamAMthI mukta thavAno vicAra ane dhyAna (4) zukaladhyAna-koSTha prakAranuM dhyAna che. badhA ja amaMgaLa vicAro ane azubha icchAo dUra thAya che. jIvane dUSita karatA kaSAyono kSaya thAya che. A prakAranuM zuddha dhyAna karavAthI jIvane mokSa maLe che. zukala dhyAnanA cAra prakAra che. chellA prakAramAM sarvajJa sthULa zArIrika pravRttiomAM potAne sthApita karyA pachI vacana ane karmanI pravRttione sUkSma kare che. pachI zArIrika pravRttine tyAga karI te vacana ane mananI pravRtti para ekAgra thaI, sthULa dehapravRttine sUma banAve che. te pachI je.-14 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 mAnasika ane vANInI pravRttio baMdha thAya che. dehanI pravRtti sUkSma ja rahe che. chellA prakAranAM zukala dhyAnamAM dehanI sUkSma pravRtti paNa aTakI jAya che. mananAM, vANInAM, zarIranAM AMdAlanAthI jIva mukta bane che ane pAMca akSaro bAlyA pachI tarata ja deharahita meAkSa meLave che. sAdhunuM chelluM vrata sallekhanA vrata che. te gRhastha ane sAdhu baMnenuM sAdhAraNa vrata che, ane tethI tenI carcA judA prakaraNamAM karI che. sAdhunA cAritranA niyamA temaja tapazcaryA atyaMta kaThaNa che te spaSTa che. je mAnasika rIte tyAgamaya jIvana jIvavA taiyAra hoya tene ja dIkSA ApI zakAya che. hiMdudharmanA varNAzramadharmanA siddhAMtA jaina dharma nathI svIkAratA tenA artha evA karI zakAya ke koI paNa uMmare sAdhu thaI zakAya. paNa agiyAra pratimAo ane cauda guNasthAnonA siddhAMta puravAra kare che ke jaina tattvadarzananI yathArthatAmAM pUrNa zraddhA dharAvatI, AtmA ane dravyanuM, temaja ahiMsA ane aparigrahanAM sarva lakSaNAnuM sAcuM jJAna dharAvatI, ane tapazcaryA temaja kaSTamaya jIvana mATe tatpara vyakti ja saphaLa sAdhu banI thake. sAdhujIvana tyAgamaya jIvana che. nagnatAne kAraNe, khullI jamIna para khulle page cAlavAne ane sUvAne kAraNe temAM badhI ja pIDA sahevI paDe che, divasamAM eka ja vakhata niyata karelA ja AhAra levA paDe che, AkhA samaya svAdhyAya, upadeza ane dhyAnamAM ja gALavA paDe che. nItizAstranI paripUrNatAmAM ane sAdhujIvananI AdhyAtmika AvazyakatAmAM ja meAkSa samAyuM che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 sallekhanA bhagavAna mahAvIre kahayuM che ke mRtyu dvArA jIvanane aMta be rIte Ave che: potAnA saMkalpa dvArA mRtyu ane pitAnI icchA virUddha mRtyu. sukha ane AnaMdamAM Asakita dharAvate ajJAnI puruSa dharmanA niyamanuM ullaMghana kare che, adharmane AzleSa Ape che ane mRtyu Ave tyAre bhayathI pUjI UThe che. jIvanane sadupayoga karavAnI taka gumAvIne te du:khamAM mRtyu pAme che. pitAnI jAtane aMkuzamAM rAkhatA sadgaNI jano potAnI indriyone vaza karI zAMtipUrvaka mRtyune sAmane kare che, ane koInAM du:khanuM kAraNa banatA nathI. AvuM mRtyu pratyeka zramaNane ane keTalAka zreSTha gRhasthane maLe che. sallekhanA eTale aMta jyAre najIka Avyo hoya, ane sAdhu ke gRhastha mATe vRddhAvasthA, asAdhya roga, ke kAramAM duSkALane kAraNe dharmAnusAra svAbhAvika jIvana jIvavuM zakaya na hoya, tyAre svaicchika rIte mRtyune bheTavuM. badhA kaSAyone teNe gauNa banAvI devA joIe ane badhI sAMsArika Asakitaone tyajI devI joIe. badhI ja tapazcaryAnuM pAlana karavuM joIe. kramaza: bhajana ane pANI letAM aTakI javuM joIe ane jIvanamAM sAcAM svarUpanuM dhyAna dharatAM, jIva dehathI chuTa paDe tyAM sudhI suI rahevuM joIe. A vrata pAchaLano mULa vicAra e che ke manuSya potAnA bhAgya vidhAtA che. tenuM mRtyu evI rIte AvavuM joIe ke navAM karmone Asrava aTakI jAya ane jIvane hajI vaLagI rahelAM karmanAM baMdhanomAMthI jIva mukta thAya. pratyeka jIva svabhAve zuddha ane pUrNa che. te anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta AnaMda ane anaMta baLathI viziSTa che. anAdikALathI te karma sAthe saMkaLAelo che. pariNAme janma-mRtyu anubhavatAM aneka prakAranAM astitvone pAtra che. karmanAM baMdhanamAMthI jIvane mukta thavAne mArga batAvo te dharmane parama hetu che. jeo A vrata le che teo tatkALa Atmanirbhara, AtmaniSTha ane AtmaprazAMta banI jAya che. vyaktigata daSTibiMduo ane pIDAothI du:khI thavAno aMta AvI jAya che. teo vAsanAnI jhaMkhanA ane tRSNAonI uparavaTa thaI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jAya che. nirAzA ane zUnyatAnI kAMcaLImAMthI teo bahAra AvI jAya che. mRtyu samaye potAnuM vartana aMkuzamAM rAkhavuM te sAdhutvanuM phaLa che. AcArya samaMtabhadre ghaNuMkharU bIjI sadImAM thaI gayA. potAnA ratna 253 zrAvAvAra' nAmanA graMthamAM temaNe A vratanI vistRta samaja ApI che. A vratane sanyAsamaraNa paNa kahe che. A vrata je grahaNa kare teNe vizuddha manathI, mitratA, zatrutA, saMga ane parigrahanA tyAga karavA joIe. potAnA mitro, svajana ane sevakone kSamA ApavI joIe ane madhura zabdomAM darekanI kSamAyAcanA karavI joIe. gurU AgaLa nikhAlasa dile pote karelAM ke bIjAMne karavA prerelAM pApAnI, ke bIjAnA pApamAM saMmati ApI hoya, tenI carcA karavI joIe, ane mRtyuparyaMta vratanuM pAlana karavuM joIe. te samaya daramyAna, manamAMthI teNe badhA zAka, bhaya, dilagIrI, sneha, dhikkAra, pUrvagraha dUra karI nAMkhavAM joIe ane utsAha ane manobaLa dAkhavI, dharmajJAnarUpI amRtathI manane atyaMta AnaMdamAM rAkhavuM joIe. teNe dhIre dhIre bhAjana choDI devuM joIe ane dUdha, chAza jevA pravAhI khArAka levA joIe. pachI teNe dUdha paNa cheDIne mAtra garama pANI levuM joIe. pachI dhIre dhIre, pAtAnI zakti pramANe, garama pANI paNa levuM baMdha karI, anazana cAlu rAkhavuM joIe ane manane nameAkAramaMtranAM dhyAnamAM rokAyeluM rAkhI dehatyAga karavA joIe. A vratanAM pAlananA samaya daramyAna pAMca prakAranA aticArono teNe parihAra karavAnA che : (1) mRtyu jarA meDuM AvyuM hoya to sArU evI bhAvanA teNe sevavAnI nathI. (2) jaladI mRtyu thAya evI icchA paNa sevavAnI nathI. (3) mRtyunI vedanA zI rIte sahana karIza evI zaMkA teNe sevavAnI nathI. (4) mRtyu samaye svajanA ke mitrone yAda karavAnA nathI. (5) tapazcaryAnAM phaLarUpe koI IcchA rAkhavAnI nathI. umAsvAmInA mata pramANe sallekhanA vrata mRtyu najIka hoya tyAre atyaMta rAjIkhuzIthI athavA svaicchika rIte levAnuM hoya che. A vrata lenAra vyakti pote karelAM ke karavA prerelAM pApAnA nikhAlasa ekarArathI mananI zAMti meLavI zake che. AcArya ke gurU pAse javuM zakaya na hoya, tyAre zAMtithI besIne paMca parameSThInuM dhyAna dharIne pAte karelAM ke karAvelAM dareka prakAranAM pApa ane aticArane yAda karavAM joIe. pAte jo prANaghAtaka ke gaMbhIra rogathI pIDAtI hoya te zAMti ane samatvapUrvaka badhuM du:kha sahana karavuM joIe ane manamAM dRDha mAnyatA dharAvavI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 joIe ke roga pitAnAM karmone kAraNe ja che. badhA kaSAyo ane mAnasika nirbaLatAone teNe dUra karavAM joIe. AnaMdadAyaka ane baLadAyaka dharmajJAnanAM amRtathI manane bharI devuM joIe. samyaka darzana, samyaka jJAna ane samyaka cAritranI prApti mATe upayogI hoya tyAM sudhI dehanuM rakSaNa karavuM. deha vinAzI che. te jo mRtyu pAme, te bIjo deha prApta karI zakAze paNa deha khAtara jo dharmane bhoga apAya, te AdhyAtmika sAkSAtkAramAM madadarUpa thatA dharmanI pavitratA puna: prApta thaI zakatI nathI. jyAM kudaratI kAraNathI, ke roga ane zatrunA humalA jevI koI ApattiAthI jIvanane aMta Avato hoya, tyAre upavAsa ane dhArmika vratanAM paripAlana mATe dhyAna dharIne sallekhanavRta levuM ucita che. jaina sAdhu, sAdhvIo, zrAvako ane zrAvikA upavAsa karavA TevAelAM hoya che te sau koI jANe che. haramAna yAkobI kahe che: "tapasyAmAM upavAsa sauthI AgaLa tarI Ave che. jainae temano kaLA tarIke vikAsa karyo che ane temAM noMdhapAtra pravINatA meLavI che." anazana samaya daramyAna saMpUrNa anAsakti ane mAnasika zAMti meLavavA prayAsa karavo joIe ane te mATe krodha, lobha, mAna, prema jevA dareka prakAranA kaSAyamAMthI manane mukta rAkhavuM joIe. eTaluM ja nahIM, paNa guru pAse pote karelAM pApane nikhAlasa ane pUrNa ekarAra karI, pazcAttApa karavo joIe. A vrata grahaNa karatAM pahelAM mAnasika ane AdhyAtmika samatva prApta karavuM joIe. sAvAra sUtra traNa prakAranI sallekhanA samajAve che : mokalyAna maraNa, jaMtamarA ane vAmana. prathama prakAranuM mRtyu atyaMta saMyamI ane suziSTa sAdhu mATe che. deha, vANI, manathI teNe koI paNa prakAranuM kArya karavA, karAvavA ke karavAnI anumati ApavAmAMthI aTakI javAnuM hoya che. bIjAM prakAranuM maraNa vadhAre muzkela che. te anusAra sAdhue potAnI jagyAe khasavAnuM nathI ane zarIranI badhI gati aMkuzamAM rAkhavAnI che. trIjuM mRtyu ethI paNa vadhu kaparUM che. atyaMta kALajIpUrvaka jamIna sApha karI, zarIranI pUrNa upekSA karI, dareka rIte dehadamana karI suI javAnuM hoya che. jIvana viSe koI paNa prakArano bhrama rAkhyA vinA, jIvanA nitya guNonuM ciMtana karI jJAnanuM anveSaNa karavuM joIe. sAdhu athavA pavitra sAdhake bAhya padArtho pratye Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 AkarSaNa rAkhyA vagara jIvanane aMta prApta karavo joIe. nirvANaprAptinI traNa rItamAMthI game te eka rIta zAMtithI svIkArI, mRtyu svIkAravuM. A vratane ullekha karatAM AcArya kundukunda kahyuM che ke mRtyu traNa prakAranuM che: bAlamaraNa, bAlapaMDitamaraNa ane paMDitamaraNa. bAlamaraNa eTale evI vyakitanuM maraNa jene samyaka darzana prApta thayuM che paNa pUrNa Atmanigraha prApta nathI thayo. bIjA prakAranuM mRtyu AdhyAtmika pragatinI pAMcamI kakSAmAM AvelA gRhasthanuM mRtyu che. te eka Indriya dharAvatA jIvonI hiMsAmAMthI aTakI zakate nathI ane saMyama viSe anizcita hoya che. paMDitamaraNa eTale potAnA jIva viSe zuddha jJAna prApta karyuM che evA sAdhunuM maraNa. tIrthakara ke gaNadharanuM mRtyu A prakAranuM che. badhAM ja vrata ane tapazcaryAne pradhAna uddeza karmabaMdhamAMthI jIvane mukata karavAnuM che tethI sallekhanAvratanA hetuo A pramANe che. karmo jIvanA aMdaranA guNone malina karI de che. mana ane deha zuddha rAkhIne jIvane dhyAnapUrNa jIvana jIvavAmAM madadarUpa thavuM joIe. anazana dehane pavitra kare che, te dhyAna ane AtmaparIkSaNa jIvane zuddhi, unnati ane sAkSAtkAramAM madada kare che. upara jaNAvelAM koI paNa kAraNasara deha nAza pAmI zake che tethI adharmapUrNa jIvana jIvavA karatAM nizcita mRtyune krama vadhu icchavA yogya che. vrata grahaNa karatAM pahelAM sAdhu ke gRhastha badhA kaSAyone jItI levAnA hoya che. snehanAM badhAM baMdhanamAMthI temaNe saMpUrNa nirAsakti keLavI pUrvagraha ane duzcitanothI mukata thavAnuM hoya che. potAne mATe sarva koI pAse kSamAyAcanA karyA pachI teNe bIjA sau pratye parama kSamAzIlatAbharyuM valaNa rAkhavAnuM hoya che. mana AnaMda ane samatvathI pUrNa hovuM joIe. A vrata saMpUrNa vairichaka rIte grahaNa karavAnuM che. mana ke cAritramAM koI prakAranA doSa ke aticArane avakAza ApavAno nathI. dharmagraMthonA niyama anusAra salekhanA dvArA mRtyu eTale karma, ane mana temaja dehanI bIjI apUrNatAo para jIvana vijaya. pavitra ane dharmamaya jIvananI parAkASThAe pahoMcADatA A eka pUrNatvane vyApAra che. dhArmika lakSaNa ane tapazcaryA hovA chatAM pUrva ane pazcimanA keTalAka vidvAnoe A vratane AtmahatyA athavA AtmahatyAne eka prakAra kahyo che. A dRSTikoNamAM sallekhanA ane AtmahatyA sAmAjika ane manovaijJAnika Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 rIte bhinna lakSaNo dharAve che te bhulAI gayuM che. AtmahatyA karatI vyakitanI manodazA nIce gaNAvelAM lakSaNomAMthI eka ke vadhu lakSaNo dharAve che : (1) dvidhAvRtti athavA maravAnI icchA je eka sAthe rahIne mAnasika saMgharSa upajAve che. (2) nirAzA athavA nirAdhArapaNuM ane prazna hala karavAnI azakita (3) zArIrika ke mAnasika thAka, ke viphaLatAnI bhAvanA athavA bane (4) citA, bhAra, avasAda, krodha, aparAdha ke emAMnI keTalIka lAgaNIothI bhareluM mana. (5) zramita ane avyavasthita mana temaja vyavasthA ke zAMti sthApita karavAnI azakita (6) paritApa utpanna karatA saMjogonA ukela mATe mananuM asAma. (7) uttejanA, viphaLatA ke atyaMta avasAdane kAraNe jIvanamAM nIrasatA ke jIvananA bhayano abhAva (9) gupta rIte ke ekAeka ane aparAdha dvArA ANavAmAM AveluM mRtyu. phAMsIe laTakIne, kapAIne, viSa khAIne ke baMdukanA nizAna banIne mRtyu lAvavAmAM Ave. sallekhanAvata grahaNa karato sAdhu ke gRhastha AmAMnI koI paNa prakAranI mAnasika apUrNatA ke bhAvonI uttejanA, avasAda, ke viphaLatA dharAvatuM nathI. pite pitAne jemAMthI bacAvavA asamartha hoya, evA saMjogomAMthI bhAgI chuTavA mATe AtmahatyA karavAmAM Ave che. temAM ugra ke vAMdhAjanaka sAdhano dvArA tatkALa jIvanano aMta ANavAno hetu hoya che. AtmahatyA karanAranA kuTuMba ke svajanone AtmahatyA nukasAna kare che. ApaghAta ekAMtamAM karavAmAM Ave che ane tene mATe vAMdhAjanaka rIte apanAvavAmAM Ave che. sallekhanA, gurunI pUrNa anumatithI, sau pratye kSamApUrNa ane karuNApUrNa mana sAthe, mana sarva kaSAyothI mukta hoya, tyAre grahaNa karavAmAM Ave che. mRtyu ahIM bhakita ane dhArmika lAgaNI jagADe che jyAre AtmahatyAmAM mRtyu sAthe trAsa ane dhRNA saMkaLAelAM hoya che. Ama hetu, saMjoga, sAdhane, mRtyunAM pariNAma, badhAMnI daSTie AtmahatyA ane sallekhanA bhinna che. jaina ciMtakoe A prazna upasthita karI sallekhanA AtmahatyA nathI evuM puravAra karavA sacoTa kAraNo ApyAM che. amRtacandra sUrie eTalI cokasAIpUrvaka AtmahatyAnI vyAkhyA ApI che ke koI paNa Adhunika nyAyanA AlocakanI kasoTImAM te pAra utare : "kaSAyathI pravRtta thaIne, zvAsa guMgaLAvIne, jaLa, agni, viSa, ke zastra dvArA jIvanane aMta ANe te AtmahatyAne aparAdha karanAra kahevAya". sallekhanAmAM badhI IcchAo ane kaSAyo gauNa banI gayA hoya che, svaicchika anazana dvArA dhIme dhIme zarIrane kSINa thavA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 devAmAM Ave che. mana AnaMdamaya ane zAMtimaya hovAthI zArIrika pIDA thatI nathI. sI. Ara. jainIe sallekhanA vi. AtmahatyAnA muddAne A rIte upasaMhAra karyo che : "ahIM svecchAe ke AnaMdane khAtara, jIvana bhArarUpa ke jIvavA jevuM na lAge tyAre AtmahatyAnAM sUcanane koI prazna nathI. sallekhanAne kharo vicAra e ja che ke chevaTe jyAre mRtyu Ave che, tyAre mRtyu pAmatAM AvaDavuM joIe. bUmabarADA pADatAM, je anivArya che tenuM nivAraNa karavA niSphaLa prayatna karatAM, pazunI jema mRtyu pAmavuM na joIe...ucita rIte karavAthI saMkalpane vikAsa thAya che. bhaviSyanA jIvana mATe jIvanI eka moTI saMpatti rahe che. jIva to sAdo padArtha che ane dehanAM visarjana ke mRtyunI uparavaTa thaIne enuM astitva te rahevAnuM ja che. jaina sallekhanA paristhitine lakSamAM levA pUrato samaya Ape che kAraNa ke saMkalpane unnata karavA je prakriyA prathama dhArI hatI te divasa sudhI vistaratI hoya che ane ekAeka tene aMta ANavAmAM Avato nathI." TUMkamAM, AtmahatyAno bhega banelI vyakitanA kAbu bahAranAM kAraNosara anubhavAtI mAnasika asAmAnyatAnuM kAraNa te AtmahatyA jyAre AtmasAkSAtkAra athavA karmabaMdhanI jALane parihAra karavA mATe zAMtimaya mRtyunA zreSTha AdarzathI prerAIne dharmanA zreSTha kAyadA anusAra, suniyojita mRtyu te sallekhanA. karNATaka rAjyanA judA judA bhAgomAM AlekhomAM sallekhanAnA seMkaDo prasaMgo, rAjaya sarakAre pragaTa karelI Epigraphica CarnaticamAMnA bAra bhAgomAM noMdhAyA che. sauthI chello dAkhalo Adhunika saMtazrI zAMtisAgara mahArAjano che. temaNe mahArASTra rAjyamAM kuMthalagirinI TekarI para 1955nA sapTembaramAM A vrata lIdhuM hatuM. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 mokSamArga nityamapi nirupalepaH svarUpasamavasthito nirupaghAta: / gaganamiva paramapuruSaH paramapade sphurati vizadatamaH // 223.1 kRtakRtyaH paramapade paramAtmA sakalaviSayavizayAtmA / paramAnandanimagno jJAnamayo nandati sadaiva // 228.1 karmanA saMga ane karmapariNAmarUpa AvaraNothI nitya mukta jIva AkAzanI jema pUrNa tejasvI zreSTha avasthAmAM vase che. dareka prakAre pUrNatva prApta karI, pUrNa banIne jIva, mUrtimAna sarvajJa thaIne parama AnaMdamaya banI rahe che." jaina dharma pramANe mokSamArge javA mATe ratnatrayane svIkAra karavo paDe temaja tenuM AcaraNa paNa karavuM paDe. prakaraNa 11mAM carcA thaI gaI che ke ratnatraya vyaktine karmane nAza karavAmAM sahAya kare che. karmanuM svarUpa, ane temanA vinAza dvArA prApta thatI AdhyAtmika unnatimAM jIvanI kramabaddha dazAno paNa ApaNe AgalAM prakaraNamAM vicAra karI gayAM chIe. A jagatamAM prANIo mATe durlabha, parama mUlyavAna cAra vastuo che. mAnavajanma, sAcA dharmane upadeza, zraddhA ane AtmanigrahanI prabaLa zakti (puruSArtha). samyak jJAna, samyak darzana, samyaka cAritra ane tapazcaryAne mArga je prANIo svIkAraze tene ja mokSa maLaze. jIva anaMta caitanya, jJAna, AnaMda ane baLanuM mUrta rUpa che. karmanA AvaraNathI A guNe DhaMkAelA hovAthI narI AMkhe dekhAtA nathI. tethI A AvaraNane dUra karI athavA temano vinAza karI, jIvanA AMtara guNone sAkSAtkAra karavAmAM AtmasAkSAtkAra rahelo che. prAcIna bhAratIya dArzanikoe kahyuM che ke yoga athavA dhyAna dvArA AtmasAkSAtkAra thaI zake. jaina tattvadarzananA atyAra sudhI ApaNe joelA badhA siddhAMta niHzaMka darzAve che ke nItiniyama ane saguNanAM niSThAyukta ane kaThora pAlanathI Atmanigraha siddha thaI zake che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 pAMca vrata, daza guNa, traNa gupti, pAMca samitio, bAra anuprekSAo ane vividha saMtApanI sahiSNutA pAchaLa mana ane dehanuM niyamana karavAne ane jIvane karmabaMdhanamAMthI mukta karavAne ja irAdo che. sAMsArika jIvana ApaNe pote ja sarjelI du:kha ane viTaMbaNAnI paraMparA che. samatvapUrNa manathI, nItiniyamathI ane AcAranAM samatvathI temane sahana karavA mATe vizvAsabharyo ane asarakAraka avakAza maLI rahe che, temaja jIvanapravAsamAM ApaNI sAme AvI paDatAM karmonAM upazamana mATe paNa avakAza maLI rahe che. nItinA ane mananA AcArone zuSka ane jIvananA AnaMda upara ciMtanAtmaka baMdhana mUkatA gaNIne haLavA hRdayathI temanI avagaNanA na karavI joIe. badhA jIvonAM dhyeya tarapha zAMtipUrvaka ane sukhapUrvaka gaelA mahAna jIvanA mUrta anubhava tarIke zraddhApUrvaka temane svIkArI levA joIe. mehanIya karma, jJAnAvaraNIya karma ane darzanAvaraNIya karmone temaja anarAya karmone vinAza thatAM sarvajJatva prApta thAya che. vyaktie prApta karelA AtmasaMyamanA pramANamAM mohanIya karmono kSaya thAya che. AtmasaMyama pUro ane pUrNa hoya, tyAre vicArapravRtti zuddha bane che ane azubha karmonAM phaLane temaja samayane ghaTADe che. krodha, lobha, mAna ane meha jevA kaSAyone kramazaH zamAvavA ke dUra karavA vicAranI zuddhi jarUrI che. cauda avasthAomAMthI jIvanA pravAsanuM AgaLa thaeluM nirupaNa, jIvanI AdhyAtmika koSThatA tarapha kramaza: unnati darzAve che. mehanIya karma cAlu hoya, tyAM sudhI AdhyAtmika pragati zakaya nathI. AdhyAtmika pragatinuM rahasya cAra prakAranAM ghAtikarmono nAza che. A kAma agharuM che paNa zraddhA sAthe ane zuddhipUrvaka karavAmAM Ave, to jIva sarvajJatva prApta karI zake che. pahelAM kahevAI gayuM che ke sarvajJatvanI prApti thatAM jIva ahaMtapaNAne prApta karI zake che. cAra prakAranAM aghAtikane paNa kSaya thAya, tyAre zuddha jIva siddha bane che ane sRSTinAM zikhara para nitya AnaMdamaya thaIne rahe che. bAhya tapa vyakitane indriyone jItavAmAM, daDha AtmasaMyama keLavavAmAM ane jIvathI karmadravyane chuTuM pADavAmAM sahAyaka nIvaDe che. AMtara tapa A pramANe che: prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga. prakaraNa 16mAM sAdhuonA nItiniyamonI carcA karatAM A viSayanuM nirUpaNa thaI gayuM che. A prakAranAM AMtaratapano uddeza AdhyAtmikatAnA sAdhakane ciMtana ane dhyAna mATe keLavavAne che. bAhya tapazcaryAthI anAsakti prApta thAya che ane jIvanI zuddhi thAya che to AtyaMtara tapa cAra prakAranAM ghAtikamene pUrNa kSaya kare che. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 AtyaMtara tapanI prakriyAmAM sauthI vadhu mahattvanuM aMga, dhyAna che. anya hindu vicAradhArAnI jema, jaina dharma paNa dhyAnane AdhyAtmika sAkSAtkAranAM sAdhana tarIke khUba mahattva Ape che. zuddhinI sAthesAthe jIva ekAgra thavAnI zakita paNa vikasAve che. dhyAnanI vyAkhyA ApatAM umAsvAmIe kahyuM che ke dhyAna eTale koI paNa eka vastu para vicAra ekAgra karavA; bIjA badhA viSayomAMthI manane vALI laI, eka viSaya para dhyAnane sthira karavAnuM hoya che. AvuM dhyAna eka aMtarmuhurta eTale ke 48 miniTa sudhI karavAnuM che. eka rIte jotAM dhyAna nakArAtmaka che kAraNa ke temAM bIjA vicArone dabAvI devAnA che. ekAgratA khaMDita thavAnAM keTalAMka kAraNo ahIM ApyAM che. potAnI pragati mATe jAhera abhiprAya ane hetunI pratIti karavI; kaSA, tRSNAo, bhAva, uttejanAo, jemane anubhavavAnI manane lAMbA samayathI Teva paDI gaI che. A badhAM kAraNo jIvane zAMtimAMthI ane dehane vizrAMtimAMthI yuta kare che. nAdurasta tabiyata, vilAsanI Tevo ane muzkelIo sahana karavAnI azakita paNa dhyAnanI ekAgratAne khaMDita kare che. AhAra temaja mana ane zarIranI pravRttio para aMkuza, zArIrika temaja mAnasika badhI pravRttionAM damanamAM mahattvano bhAga bhajave che, temaja daDha saMkalpabaLanA vikAsa mATe kAraNarUpa bane che. ekAgratA mATe dRDha saMkalpabaLa ghaNuM jarUrI che. dhyAnanI sthiratAne mATe Asana paNa jarUrI che. kAraNa ke lAMbA vakhata sudhI sagavaDabharI sthitimAM besI zakAya nahIM. Asana vize sAmAnya niyama e che ke evI rIte UbhA rahevuM ke besavuM jethI zarIrataMtra para ochAmAM o bojo Ave. zArIrika suvidhA khAtara tapazcaryAno bhAva haNAya nahIM tenI kALajI rAkhavI. padmAsana, vIrAsana ane sukhAsana e pracalita Asane che. dhyAna mATe kayAM kyAM sthaLono tyAga karavo ane kayAM kayAM sthaLa pasaMda karavAM te vize jJAnArNava moTI yAdI Ape che. subdha kare, manane rokI rAkhe, aNagamo upajAve ke kAgaDA, ghuvaDa, gadheDA, kUtarA vagerene kAraNe kolAhalabharelAM ke dhyAnanA prayAsone vikSipta kare evAM sthaLo choDI devAM. parvata, guphA, ke ekAMta sthaLa pasaMda karavAM. lAkaDAnAM pATiyAM, paththara, jamIna ke retALa sthAna para yogIe dhyAna mATe besavuM. gADha dhyAna mATenI zArIrika taiyArImAM AhAra upara aMkuza, sagavaDabharelI sthiti ane sAmAnya nidrA jarUrI hoya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 kuMdakuMdAcArye darzAvyuM che ke tapazcaryAnA pariNAmarUpa samatvayukta mana prApta thayA pachI zabdo ke bAlavAnI pravRttimAMthI aTakI, paramAtmAnAM svarUpanuM ciMtana karI, saMpUrNa ekAgratA rAkhavI. ghaNAkharA jaina AcAryAe traNa prakAranA AtmA mAnya rAkhyA che : vahriAmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. bahirAtmA IndriyAneA banelA che. aMtarAtmA eTale jIva deha karatAM bhinna che evI sabhAnatA. mukta jIva te paramAtmA. vividha prakAranAM karmonI azuddhiomAMthI te pUrNa rIte mukta che ane tethI te ja dhyAnane pAtra che. umAsvAmI manovRtti pramANe cAra prakAranAM dhyAna kahe che : ArtadhyAna, raudradhyAna, dhaZdhyAna ane zudhyAna. prathama be azubha che jyA2e chellAM be zubha che. ArtadhyAna eTale enuM ciMtana jemAM du:khamaya, zAkamaya ke arucikAraka viSayothI citta kSubdha rahe che. viSa, tIkSNa kAMTA, zatru, zastra vagere arucikAraka che. A padArtho duHkha upajAve che ane manuSyanuM mana du:khanA vicArothI ke A viSayAmAMthI chuTakAro meLavavAnA vicArothI kSubdha rahe che. kSubdhatA cAra prakAranI che: arucikara padArthanI upasthitinuM ciMtana ane temAMthI mukta thavAnI ciMtA, ISTa vastune gumAvavA viSe ciMtana ane tene punaH prApta karavAnI ciMtA. du:kha ane roganA satata vicAra ane tene dUra karavAnI icchA. IMdriya dvArA dareka manuSya aneka anubhava karyA hoya che. A anubhavevA sukhada ke du:khada hoya che. anubhavA jo du:khada hAya to icchA temanAthI mukta thavAnI hoya che ane anubhavA jo sukhada hoya to icchA temanA satata upabhAga karavAnI rahe che. du:khamukta thavAnI icchA mANasane satata pIDe che ane tenI zAMtine lupta kare che. mANasanI ekAgratA tUTI jAya che ane te vartamAnakALa ke bhaviSyane mATe ciMtAtura thavA lAge che. tene mAthAnA ke peTanA dukhAvAnI pIDA sahana karavI paDe che. A dardathI mukta thavA te icche che ane ArAma thAya te mATenI davA meLavavA Atura bane che. jIvanamAM ghaNI vastu mATe Asakti hoya che. saMbaMdha cAlu rAkhavAnI tIvra icchA hoya che ane temanAthI chuTAM paDI javAnI ciMtA hoya che. sAmAnya mANasane svabhAva evA hoya che ke sukhada vastuo ane anubhavAnA saMparka cAlu rAkhavA tene game che. A badhAMthI vimukata thatAM tene aNagamA thaze. rAjA ane devezanI stuti karI temanI pAsethI ahIM ke paralokamAM lAbha meLavavAnI AzAe temanA AzIrvAda ke prasAda meLavavAnI paNa IcchA thatI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 hoya che. IMdra ane pRthvI paranA devanI kRpAthI mANasa zreSTha padavI ane sukha meLavavA talase che. manane subdha karatA A cAra prakAranA viSaya kaSAya, dhikkAra ane ajJAnanA pariNAmarUpa che. A badhAne kAraNe saMsAra pratyenI Asakita vadhe che. paralokanI bhAvanA jAgRta thatI nathI. raudra dhyAna thavA dUra ane ugra citana cAra prakAranuM che; mana hiMsA, asatya corI ane parigrahanA rakSaNamAM rokAeluM rahe che. jemaNe AMzika vrata lIdhAM hoya, ke vrata lIdhAM ja na hoya, tevI vyakitane dUra vicAro Ave che. vAravAra AvA vicArothI uzkerATa anubhavAya che, ane samyak darzananA prabhAva para mAThI asara thAya che. atyaMta krodha ke dayAnA abhAvane kAraNe mAravAnI, pachADavAnI, kApavAnI, bAMdhavAnI, bALavAnI ane DAma devAnI vicArasaraNI cAlyA kare che. A hiMsAnAM ja vividha rUpe che. chetaravAnA, niMdA karavAnA, bIbhatsa bhASA bolavAnA, hAnikAraka kRtyonI preraNA ApavAnA vicAro AvyA kare che ane mithyAvANImAM AnaMda Ave che. te ja rIte corI karavAnuM ke bIjAne luMTavAne vicAra atyaMta lobhane pariNAme Ave che, ane tenAthI bIjAne trAsa ke hiMsA thAya che. saMpattine upabhoga karavAnI ke je pitAnuM nathI tene meLavavAnI IcchA pralobhana ane trAsanI mAnasika bhAvanA utpanna kare che. AvA vicAro dhyAnane kSubdha karI, sAMsArika jIvanane moha temaja DhoSa ane rAga utpanna kare che. A parathI spaSTa thaze ke nAdurasta vicArothI kSubdha thaelAM be prakAranAM ciMtana jIvanI pragatine rUdhei che ane azubha prakAranAM navAM karmone janmAve che. temane aprazasta kahevAmAM Ave che. mokSamArgane teo rokI avarodha utpanna kare che ane manuSyone janmamRtyunAM cakramAM phasAve che. dharmadhyAna athavA zubha dhyAna eTale duHkha athavA Apatti, karmaphaLa, vizvanuM baMdhAraNa vagerenuM dhyAna. A prakAranuM dhyAna kaSAya ane jIvane dUSita kare evAM bIjAM kAraNothI mukta hoya che. AdhyAtmika pragatinI sAtamI avasthAmAM A zakya bane che. padArthonuM svarUpa, kSamA jevA daza prakAranA guNa, ratnatraya ane prANIonAM rakSaNanA vicAramAM A jAtanuM dhyAna AvI jAya che. rAgadveSa, iMdriyapabhega ane bAhya dUSaNa dUra thAya che ane mana AtmAnA svarUpa para ekAgra thAya che. A da ane zAMti sAthe sAdhaka dhyAna dharyo jAya che. Ara. viliyamsa "dharmenuM bhASAMtara "naitika evuM kare che. te (1) jinane Adeza jovAmAM (vAsAvavA) (2) duHkhakAraka vastuone jovAmAM (pathavijaya) Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 (3) karmanAM pariNAma jovAmAM (vipavirA) (4) sRSTinuM baMdhAraNa jovAmAM (saMthAvivA) samAyeluM hoya che. svAdhyAya A jAtanAM dhyAnane eka prakAra che. A padArtho paranA dhyAnane kAraNe AvelI vicAronI ekAgratAne dharmadhyAna kahe che. A prakAranI ekAgratAnI kSamatA dharAvatA jIvanI viziSTa nizAnI pote pasaMda karelA mArga pratye naisargika prema ane zraddhA ane pote jenI dIkSA lIdhI che te darzana pratye prema ane zraddhA che. vAcanA, pratipRcchanA ane anuprekSA dvArA A prakAranI ekAgratA prApta thAya che. A parathI spaSTa thaze ke A prakAranAM dhyAnamAM ratnatrayanI prApti ane vairAgya jarUrI che. zubhacaMdra kahyuM che ke A prakAranAM dhyAna mATe manuSya prANImAtra pratye maitrI, vidvAne pratye mAna, muzkelImAM AvelA pratye karuNA ane vikRta vyakitao pratye udAsInatA (madhyasthabhAva) prApta karavAM joIe. A guNo prApta karyAthI manuSya badhA meha dUra karI, sAMsArika jIvana viSenA mithyA khyAlo dUra karI AdhyAtmika pada pratye jarUrI Urdhvagati karI zakaze. satyanAM durgama svarUpane kAraNe ane tenAM vividha lakSaNo viSe pUratI mAhitI na hovAne kAraNe pratyeka vyakti yathArtharUpe sRSTine jANe te zakaya nathI. miththA darzana ane mithyA jJAna eTalAM badhAM pracalita che ke ajJAnanI bhulabhulAmaNImAM koI paNa sahelAIthI aTavAI jAya che ane satyathI vegaLo jato jAya che. tethI A dhyAnamAM sAMsArika astitvanA prazna para, prANIone janma-mRtyumAM sapaDAvAnA kAraNe viSe vicAra karavAnuM hoya che. jIvananAM sabhAgyamAM ke durbhAgyamAM vividha prakAranAM karmonI lIlAno vicAra karavAne hoya che ane tenAM kAraNone paNa vicAra karavAno hoya che. dinacaryAmAM daza dharmonuM pAlana karavAnuM hoya che jethI guNa paranI ekAgratA vicAra temaja AcAramAM utAravAnI Teva paDe. jinabhadranA mata pramANe A prakAranuM dhyAna zukaladhyAnanAM pagathiyAM jevuM che kAraNa ke sAdhaka bAra prakAranI anuprekSA, vezyA, vividha prakAranAM karmaphaLa vagerethI paricita hoya che. jIvanAM svarUpa viSe satata sabhAnatA ane deha sAthe tene saMbaMdha sAce mArge javAmAM atyaMta mahattvanAM che. ratnatrayane spaSTa samajAvavAmAM A dhyAna pAyAmAM raheluM che, ane dharmagraMthenAM niyamita adhyayanathI A dhyAnane daDha banAvavAnuM che. A jAtane naitika ane AdhyAtmika nigraha Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 jIvane gucavatAM kamene dUra karavAmAM madada karaze temaja navAM karmonA AsavamAMthI tene rokaze. svAdhyAya manane zuddha ane kriyAzIla banAvaze. mana vidathI temaja duwvRttionAM vidanathI mukata banaze. moha ane anizcitatAmAMthI mukata thaI zAMta, ekAgra ane tIrthakaroe darzAvelA mArganI saccAI para te daDha AsthA dharAvatuM banaze. saMsArane sAco svabhAva jANato hovAthI sAdhaka saMsAra pratyenA rAgathI mukata thAya che. dunyavI AnaMdamAM te rAcatA nathI ane dhyAnamAM sthira thato jAya che. te evo zAMta ane ekAgra thavA lAge che ke te samUhamAM hoya ke nirjana vanamAM hoya temAM tene koI bheda lAgato nathI. sthAna, samaya, Asana, koInuM baMdhana rahetuM nathI. A prakAranAM dhyAna mATe ATaluM mahattvanuM che: dhArmika svAdhyAya, bAra anuprekSA, daza dharmanuM AcaraNa ane deha, mana ke vANInI duSpavRttione parihAra. deha ke buddhinI svAbhAvika nirbaLatA game tevI haiya, potAnI samaja anusAra, svAdhyAya anusAra ane tIrthakaronA upadeza viSe saMtonA anuzAsana vize vicAra, ane rAga, dveSa, kaSAyanAM dUSaNo rahita jIvanAM svarUpanuM dhyAna te dharmadhyAna. cothuM ane sarvazreSTha dhyAna te zukala dhyAna (ta athavA zuddha dhyAna). te sauthI UMcA prakAranuM dhyAna che. mAtra sarva mATe ja A prakAranuM dhyAna zakya che. te cAra prakAranuM che: dharmagraMthanuM pUrNajJAna prApta karI jemaNe sAkSAtkAra prApta karyo hoya, teo ja be prakAranAM dhyAna dharI zake che. AdhyAtmika pragatimAM chellAM pagathiyAM caDhe te pahelAM jIvane A be prakAranAM dhyAna thAya che. janmamRtyunA pherAmAMthI mukata thavA mATe mananI zuddhi a saMyama ane bIjAM vratonuM pAlana karyuM hoya tevA sAdhuo vaDe AvuM dhyAna dharAvuM joIe. sAdhu bhautika aNu ke bhAvANunuM dhyAna dhare che ane dharmajJAna dvArA akSara, pratIke ke deha athavA vANInI IdriyanI pravRtti para dhyAna badalyAM kare che. jevI rIte ochAM baLavALI paNa utsAhI vyakita lAMbe vakhate asthira hAthe ane buThThI kuhADI sAthe jhADa kApe, tevI rIte sAdhu mehanIya karmonuM damana kare che ane temane kSaya kare che, temaja prathama prakAranI zuddha ekAgratA eTale ke svataMtra, dhArmika, parivartanazIla ekAgratA meLave che. mehanIya karmone vinAza karavA icchatA sAdhue potAnAM manane zuddha pravRttimAM yojavuM joIe. A pravRtti navAM karmonA Agrahane mAtra avarodhatI nathI paNa jJAnAvaraNIya karmonA vinAzamAM paNa madadarUpa nIvaDe che. dharmajJAna tene madadarUpa Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 thAya che ane te dvidhAvRttimAMthI mukata thAya che. zuddha sphaTikanI jema te niSkalaMka ane doSarahita hoya che. tenI ekAgratAmAM koI bhaMga paDato nathI ane advitIya zuddha dhArmika ekAgratAthI te cAra prakAranAM karmono kSaya kare che. cAra prakAranAM zukala dhyAna jinabhadra paNa darzAvyAM che: (1) padArthonI bhinnatAnA anveSaNathI ane citanathI viziSTa baneluM dhyAna (2) anveSaNa vinA padArthanA eka mAtra svabhAva vizenAM citanathI viziSTa dhyAna. (3) acUka ane pAchuM vALI na zakAya evuM sUkSma dehanAM halanacalana sAthenuM dhyAna (4) A sUkSma pravRttio thaMbhe tyAM dhyAna. prathama be prakAro sUkSamatama padArtha para manane ekAgra ane sthira karIne mana, vacana ane karmanI pravRttione bhAvavAnI bhUmikA taiyAra kare che. trIjA ane cothA prakAranAM dhyAnathI A siddha thAya che. prathama be prakAranAM dhyAnamAM je rokAelAM che teo cauda prAcIna dharmagraMthomAM pravINa che -zrutajJAnamAM pravINa che. evuM lAge che ke zukala dhyAnanA prathama be prakAramAM dharmajJAnaviSayaka ciMtana mahattvanuM che. prathama prakAramAM eka padArthanA eka lakSaNa viSe bhinna bhinna dRSTikoNathI dhyAnane ekAgra karavAnuM che, temaja dhyAna eka padArtha parathI bIjA padArtha para jaI zake. bIjA prakAramAM eka ja viSaya para manane sthira karavAnuM che, eka lakSaNathI bIjA lakSaNa para dhyAna javuM na joIe. paheluM dhyAna "jUthavitAvivAra' ne nAme oLakhAya che jyAre bIjuM "vArtAvita vivArane' nAme oLakhAya che. trIjA prakAranuM zukala dhyAna sUjhiyAtivartI kahevAya che. temAM dehanI sUkSma kriyAo thatI hoya che ane mokSa prAptinI keTalIka kSaNo pahelAM A prakAranAM dhyAnamAM utaravAnuM hoya che. vANI ane mananI badhI pravRttio saMpUrNapaNe zaMbhI gaI hoya che paraMtu zvAsa levAnI kriyA cAlu hoya che. dehanI sUkSma pravRtti para ja jIva rahyo che. A avasthAmAMthI pAchuM pharavAnuM hotuM nathI, ane ApaApa ja jIva AgaLanI dazA tarapha pragati kare che. chellAM prakAranAM zukala dhyAnamAM jIva gatihIna banI jAya che. zarIra, mana ane vANInI pravRttiono aMta Ave che ane jIva mokSa meLave che. mokSa pahelAM sUkama pravRttione paNa aMta Ave che. Ama dhyAnane hetu sarvakarmamAMthI saMpUrNa mukita meLavavAno che. bAhya ane AtyaMtara tapazcaryA, vairAgya ane dharmagraMthanA svAdhyAyapUrvaka dhyAna A prakriyAnA Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 vaccenA hoya che. pAyAmAM che. jevI rIte vAdaLAMne samUha pavanathI vikherAI jAya, tevI rIte dhyAnanA prabaLa jhaMjhAthI karmasamUhano nAza thAya che. kaSAya, irSyA, viSAda jevI mananI svAbhAvika sthitithI mana alipta bane che ane karmarahita bane che. dhyAna samagra AdhyAtmika vikAsanA pAyAmAM che tethI sAcuM sukha meLavavA IcchatA sau koIe dhyAna dharavuM paDe che. mAhanIya karma, jJAnAvaraNIya karma ane darzanAvaraNIya karma temaja aMtarAya karmano nAza thAya tyAre ja sarvajJatva prApta thAya che. sarvajJatva jene prApta thayuM che te ja jIva arhata bane che ane aghAtikarmAnA paNa kSaya thAya tyAre te siddha bane che. AyuSkarmanA saMpUrNa kSaya upara, A be avasthA gALA AdhAra rAkhe che, pratyeka jIva dITha A gALA bhinna bhinna badhAM karmonA vinAza thAya ke kSaya thAya che, tyAre mukti prApta thAya che. jIva badhAM karmomAMthI mukta thAya che tyAre te paramAtmA athavA siddha bane che ane vizvanA zikhara upara sthAna meLave che. e yAda karAvavuM jarUrI che ke jIvanA svAbhAvika guNa Urdhvagati che. AsakitanAM baMdhanamAMthI mukta thatAM jIva UrdhvagamananA potAnA svabhAva punaH prApta kare che. mINabattInI jyota potAnI jAte UMce caDhe che. UMce caDhavAnA enA svabhAva che. pavananA jhapATo Ave tyAre ja te judI judI dizAmAM DolavA lAge che. pavana na hAya, tA te upara ja jAya che. paramAtmapada prApta karelA jIva sRSTinA aMta tarapha jAya che kAraNa ke alAkamAM gatinA sahAyarUpa thavA mATe gatinuM mAdhyama hotuM nathI. zuddha jIva athavA siddha eka vakhata brahmAMDanI Toca upara paheoMce pachI te nitya tyAM rahe che. zAzvata AnaMdamaya sthAnamAMthI tene kayAre ya pArthiva jagatamAM pAchuM AvavuM paDatuM nathI. sAcuM dhyAna te jIvanuM dhyAna ja che. te avasthAmAM jamIna, ghara, seAnuM, saMpatti jevA bAhya parigrahA ke meAha, dveSa, zAka, bhaya, dhikkAra jevA mananI samatulAne jokhamamAM mUkatAM AtyaMtara vighnA mananI kSitija parathI tadna adRzya thaI jAya che. badhI ja zaktio bAhya pravRtti rahita banI jAya che ane jIva potAnA para ja ekAgra banI jAya che. jIvanuM ciMtana e dhyAnanA parama uddeza hoya che. sAdhake manamAM ciMtana karavAnuM hoya che ke pote satyane jANe che ane dharmagraMthAmAM AsthA dharAve che; badhI bAhya pravRttionA pote tyAga karaze ane AtmAne paramAtmAmAM samAvI deze. jJAnArNava 40-19mAM samajAvyA pramANe dhyAnamagna manuSya AtmA ane paramAtmAnuM aikaya sAdhavuM joIe kAraNa ke e ja jIvanA svabhAva che. paramAtmAnA guNAne ja teNe jIvamAM jovA joIe. jai.--15 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 lagabhaga badhA ja jaina vicArakoe AtmA dvArA paramAtmAnA sAkSAtkAranA vicArane prastuta karyo che. semadeva cAra prakAranAM zukladhyAnane nirdeza kare che ane cothA prakAranAM dhyAnane niSkriyAyoga kahe che, jemAM koI paNa prakAranAM Adelanone saMpUrNa abhAva hoya che. lekhakanA matane henDIkavI A pramANe samajAve che. "dehanI uparavaTa jaI, mana sAthenA yogInA saMbaMdhe have lupta thAya che ane tenA prANa virame che. te koSTha dhyeya ane pUrNajJAnanI prApti kare che. A avasthAmAM jIva paramAtmarUpa bane che. A ja mokSa che ane ghAtikarma tema ja aghAtikarmane kSaya te ja AnuM lakSaNa che. janmanI maryAdAmAMthI jIva mukata thAya che. A avasthAmAM jIva potAnA guNa prApta kare che." kundakundrAcArye kahyuM che ke je samyaka darzana ane samyaka jJAna dharAve che, ekAgrapaNe potAnA jIvananuM dhyAna dhare che, te karmamAMthI mukata thaI paramAtmasvarUpa bane che. yogIndudeva kahe che ke mahAsamAdhirUpI sAgaramAM UMDI DubakI mAratA sAdhunAM karmo dhovAI jAya che ane jIva vizuddhi meLave che. sarvajJatva prApta karelo, leka ane alakane jANa jIva ahaMta bane che ane AnaMdamaya rahe che. indriyanI badhI pravRttiono upazama karyA pachI pUrNa ekAgratA sAthe AtmA, AtmAmAM rahIne AtmAnuM ciMtana kare che. Avo ja mata semadeve darzAvyo che. tenA mata pramANe dhyAna dharanAra vyaktie, ratnatrayane mArga, cAritryanA niyame, anuprekSA ane jaina dharmanA sAta siddhAMta tema ja bhagavAna jinanI mUrtinuM ciMtana karavuM. dhyAnane parama uddeza AtmAnuM ciMtana che. sAdhake manemana vicAra karavAne che ke pite satyane jANe che, dharmagraMthamAM daDha AsthA dharAve che, pote badhI bAhya pravRttiono tyAga karaze ane AtmAne paramAtmAmAM samAvaze. lagabhaga badhA ja dharmomAM dhyAnano Adeza che. prAcIna hindu dArzanikoe ga nAmanA siddhAMtanuM pratipAdana karyuM che. yoga eTale AtmasAkSAtkAranuM vijJAna. paMtajaline vega naitika ane daihika nigrahane AdhyAtmika pragatimAM anivArya gaNe che. A matanA mULabhUta siddhAMta ane AcaraNa tema ja jainayamata vacce maLatApaNuM che. zubhacandrane jJAnAva ane hemacandranuM yorAtra AdhyAtmika pragatinAM vijJAna evA yoganAM adhyayanamAM amUlya phALo Ape che. jenA sAhityamAM haribhadra yoganI vyAkhyA ApatAM kahyuM che ke mokSamArge laI jAya te yoga, ega karatAM dhyAna ane samAdhi jevA zabdo vadhAre pracalita hatA. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 hindu dArzanikonA mata pramANe IzvaranuM zaraNa ane paramAtmA athavA brahmamAM AtmAnuM vilIna thaI javuM te mokSa. jainamata AvA koI paramezvaramAM mAnato na hovAthI vilIna thavAnA vicArane koI avakAza nathI. paNa AtmasAkSAtkAranuM svarUpa baMnemAM eka ja prakAranuM che. phera eTalo ja ke hindu dharmamAM tene Izvara sAkSAtkAra kahe che. Ara. DI rAnaDee darzAvyuM che ke uccatama AdhyAtmika vikAsamAM tattvavidyA, nIti ane rahasyavAda, avibhakata hoya che. rahasyavAdIonA mata pramANe svayaMspharaNA e atIMdriya anubhavanI eka zakti che. yogya AdhyAtmika dIkSA ane AcaraNane kAraNe teno udaya thAya che. zarIravijJAnanI daSTie ApaNe kahIe ke svayaMspharaNAnI zakita bAhya karatAM aMtara sAthe vadhu saMkaLAelI che. bAhya indriyone anubhava ahIM kAmano nathI. svayaMspharaNAnI prakriyAmAM eTale ke IzvaranA mArgane anusaravAnI prakriyAmAM ApaNAM aMtaramAM thayela anubhava ja mahattvanuM che. eTale svayaMspharaNA, atIMdriya anubhava ane aMtarano anubhava gUDha anubhavanA vikAsamAM saMbaMdha dharAve che. AdhyAtmika jIvanamAM rAnaDee traNa preraka tane ullekha karyo che : (1) janma ane temAM paNa manuSyajanma mahAna che. tethI dhyeya sidhdha karavuM te jiMdagIne vadhu sAro upayoga che. (2) ApaNe ApaNA pUrvajIvana upara dRSTikSepa kara joIe. AdhyAtmika jIvananI preraNA Ape e, amara jIvanane ucca khyAla temAMthI maLI raheze. (3) indriyo dvArA prApta thaeluM jJAna, ghaNI vakhata manuSyane chetare che ane keTalIka vakhata te teno vinAza paNa kare che. tethI indriyanI upara javAnI preraNA thAya che tema ja manuSya vadhAre ucita ane ucca hetu mATe Indriyone upayoga karavA prerAya che. temanA mata pramANe nirvANa eTale samApti nahIM paraMtu badhA ja kaSAyo, badhI ja tRSNAo ane badhA ja Avegone dUra karI, AnaMdamaya anubhUti, pUrNamAM vilInIkaraNa. hiMdu rahasyavAdano A vicAra che. divya anubhava eTale sIdhe, tAtkAlika, pratyakSa, svayaMskRti Izvarano bodha. manuSyatva ane divyatvanA pArasparika saMbaMdhano temAM sIdho anubhava hoya che. te manuSyanA AtmA ane parabrahmanuM aikaya sUcave che. A gUDha anubhavamAM pote jenI satata zodha karI hatI tenI prApti thavAthI unnatinI ane mukitanI bhAvanA thAya che. A anubhava AnaMdapUrNa hoya che. jaina dharmamAM atiprAcIna kundakunda ane pUjyapAda jevA saMta lekhakoe gUDha ane uccatama anubhavone varNavyA che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jaina rahasyavAda be vicAronI AjubAju guMthAelo che : AtmA ane paramAtmA paramAtmA eTale Izvara. jo ke Izvarane ahIM kadI sRSTine sarjaka mAnavAmAM Avyo nathI. rahasyavAdamAM divyatAne sarjanAtmaka bhAva, mArA mata pramANe anivArya nathI. AtmA ane paramAtmA eka ja che paNa saMsAramAM AtmAne karmanAM baMdhana hoya che. ane tethI paramezvaratva sudhI tene vikAsa thayo hote nathI. sAdhake AtmA para jAmelAM karmanAM paDane vinAza karI A aikyane sAkSAtkAra karavAno hoya che. jaina dharmamAM paramAtmAnI bhAvanA vyakitagata pUrNatAnI bhAvanAnI najIka hoya che. AtmA pote ja paramAtmA bane che. vedAMtamAM darzAvyA pramANe te parabrahmamAM vilIna thatuM nathI. jaina dharmamAM AdhyAtmika anubhavamAM eka vibhakata AtmA pUrNa aikyanI prApti nathI karato, paraMtu baddha vyakita tenI suSupta divyatAne abhivyakta kare che. dharmamArge jato jIva AdhyAtmika nisaraNInAM pagathiyAM UMce ne UMce caDhaye jAya che. A pagathiyAMne guNasthAna kahevAmAM Ave che ane pratyeka guNasthAne karmo naSTa thatAM jAya che. keTalAMka guNasthAno mAtra samAdhinI dazAo che ane samAdhino viSaya, zuddha jIvanA suSupta guNo che. thoDI siddhio eTale ke camatkArika prAptiothI geramArge na doravAtAM, AtmasAkSAtkAra thAya tyAM sudhI dhyeyanI prApti mATe prayatnazIla rahevAnI sAdhakane sUcanA ApavAmAM AvI che. prakaraNa 6mAM ApaNe joyuM che ke jaina mata pramANe traNa prakAranAM pratyakSajJAna che : avadhijJAna, mana:paryAptajJAna ane kevaLajJAna. mAtra kevaLajJAnathI ja, samaya ane sthaLathI nirapekSa rahIne jIva badhuM jANI zake che. tIrthaMkara Adarza zikSaka che ane temaNe koSTha AdhyAtmika jJAna prApta karyuM hoya che. tIrthakaranA zabdo sauthI moTuM pramANa che. jaina dharma rahasyavAdanAM badhAM mahattvanAM tattvo dharAve che. rahasyamaya darzanenuM bauddhika rIte mUlyAMkana karavAthI temanuM sAcuM mUlya samajAtuM nathI. AvAM darzanano jemane anubhava thayo hoya che temane darzananI saccAI viSe lezamAtra paNa zaMkA hotI nathI. temanI sarvavyApakatA puravAra kare che ke A anubhavo sAcI banelI ghaTanA che. yogIndue A prakAranAM darzananI jhAMkhI noMdhI che. A prakAranAM darzana prakAzamaya athavA zveta teja dharAvatAM hoya che. upasaMhAramAM eTaluM noMdhavuM joIe ke jaina sAdhuo mATe nakkI thaelAM naitika dhoraNo atyaMta kaThora hoya che ane jaina rahasyavAdane taMtranI halakI koTi para utaravA detAM nathI. jaina sAdhu mATe nakkI thaelI dinacaryA temane je gRhasthonAM kalyANa mATe camatkAra ke jAdunA prayogonA uccAraNa ke AcaraNa karavAnI anumati ApatI nathI. sAdhue gRhastha sAthe bahu ocho samaya gALavAno hoya che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. jaina rahasyavAda vedAMtanA rahasyavAda karatAM sAva nirALA che. vyAvahArika dRSTie RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha, mahAvIra vagere rahasyavAdI jainAnA prathama tIrthaMkara RSabhanAthane mATe pro. rAnADe yathArtha rIte kahe che : "chatAM e judA prakAranA rahasyavAdI hatA. zarIra pratyenI narI upekSA, emanA IzvarasAkSAtkAranI zreSTha nizAnI hatI." vaLI te tenI rahasyamaya jiMdagInI vigato Ape che. e noMdhavuM rasaprada thaI paDaze ke bhAgavatamAM ApelI RSabhanAtha viSenI vigato jaina paraMparAmAM noMdhelI vigato sAthe mULamAM ane vyAvahArika rIte maLatI Ave che. 229 jaina mAnyatA pramANe sarvajJatva prApta karelA AtmA sUrya jevA prabhAvazALI hoya che ane te asAmAnya, nirdoSa AnaMda anubhave che. AtmA je kSaNe AtmasAkSAtkAra kare che, te kSaNe khUba prakAza jhaLahaLI UThe che. AtmA te ja kSaNe AnaMdamaya banI jAya che ane vizvanuM amaryAdita jJAna dharAve che. AtmAnAM sAcAM svarUpa ane vizvanA vividha padArthonAM jJAnanI prApti mATe jaina vicArakoe vyavahArU krame| sucavyA che. AdhyAtmika vRttinA vikAsathI pravAsanA prAraMbha thAya che. patnI, saMtAnA jevA cetana padArtho sAthenA badhA saMbaMdhAthI virakta thavAnuM che, ane UDuM jJAna keLavavAnuM che. A jJAnane kAraNe AsapAsanAM jagata pratyeno dRSTikoNa badalAI jAya che. vrata ane tapasyA dvArA temaja ratnatraya pratyenI bhakti ane jinabhakti dvArA jIve zista keLavavAnI hoya che jethI te mananI ane dehanI zuddhi prApta karI zake ane te dvArA karmanA vinAza karI zake. AdhyAtmika anubhavanI sauthI nIcI koTimAMthI jIva UMce ne UMce AdhyAtmika unnatinI zreSTha koTie zI rIte pahoMce te cauda guNasthAnAnAM nirupaNamAM (prakaraNa 11) carcAI gayuM che. jaina nItizAsranAM rahasyanuM mahattva segAnIe vigatavAra caryuM che. kaSAyAnI guphAmAMthI bahAra nIkaLIne jIva caitanyanA dhAmamAM kevI rIte rahe te paNa batAvyuM che. bahirAtmA dareka vastune peAtAnI mAne che. aMtarAtmA paramAtmA sivAya badhI vastuone nakAre che-- svIkAra-asvIkAranA dundrothI para thaI jAya che, siddhattvanI prApti arthe ajJAnanI sthitimAMthI AdhyAtmika unnati tarapha pragati kare che, ane badhI vastuonI uparavaTa thaI, saMpUrNa mekSa prApta kare che. rAdhAkRSNana kahe che te pramANe mukatAtmAnuM sIdhuM varNana ApavAnuM zakaya nathI. karma ane tRSNAthI mukata sthiti te mokSa. A sthitimAM pUrNa ane kevaLa zAMti Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ja hoya che. jhImara darzAve che ke e avasthAmAM vyaktitva, AvaraNo, bAhya viziSTa lakSaNo gaLI jAya che. svaccha AkAzamAMthI paDatAM svAdahIna ane raMgahIna varasAdanAM biMduo jevI A sthiti che. AcArya kudakunda spaSTa rIte pUrNa mukata jIvanuM svarUpa darzAvyuM che. Avo jIva janma-mRtyuthI mukata thaI vizvanI Toca upara siddhazilAmAM vase che. te zuddha ane ATha prakAranAM karmarahita, temaja paramakoSTha che. te sarvajJa, sarvalakSaNasaMpanna, pUrNa AnaMdamaya, ane pUrNa baLavAna che. te adazya, avinAzI ane akSaya che. nirvANanI avasthAmAM pUrNa jJAna, pUrNa AnaMda, pUrNa baLa, pUrNa darzana, astitva, amUrtatva, AkAzava, ane AkArahInatA hoya che. ahIM gatinuM mAdhyama nathI hatuM. ahIM sukha ke du:kha, krodha, vidana, moha ke vismaya-kazuM ja nathI hotuM. manuSyaprayatnanuM A ja dhyeya che. badhA dharmo mekSane siddha karavA yogya temaja prApta karavA yogya gaNe che. mAtra AtmAne samajavAthI A dhyeyanI prApti thaI jatI nathI. paraMtu sarva kaSAyo ane mananI temaja dehanI, AdhyAtmika pragatine rokatI sarva durbaLatAothI mukata thaIne ja AvI prApti karI zakAya che. jaina dharmanA mata pramANe AdhyAtmika jIvana taraphanI jIvanI musApharI, samyakatvathI zarU thAya che. sAcI daSTi maLatAM pote jemAM vase che te vizvanuM, jIva ane ajIva jevA mukhya dravyonuM, vividha prakAranAM karmabaMdhananuM, kAraNanuM, ane je drArA karmamAMthI mukita meLavI zakAya te vrata ane tapasyAnuM jJAna meLavavA mATe manuSya prayatna kare che. naitika ane AdhyAtmika siddhAMta (jemane uddeza aMtaranI zuddhi ane AsakitamAMthI mukita meLavavAno che) vikAsa pratye vyakitane abhimukha kare che, ane vikAsathI jIvanI zuddhi thAya che. mananI ekAgratA prApta karavA mATe ane jIvanI mukita mATe dhyAna atyaMta mahattvanuM che. - zuddha, niSkalaMka ekAgratA prApta karavAnI muzkelIo para buddhiyukata bhAra mUkavAmAM Avyo che. ci, aruci, dhikkAra, krodha, svArtha ane lebhanA, sau koIne Ave evA vicArothI mana caMcaLa ane subdha bane che. vicAranI AvI azuddhio mananI sthiratAne jyAre DahoLI nAMkhe, tyAre guNa, vratapAlana, tapazcaryA, pIDA, AtmavizleSaNa ane pazcAttApathI temane parAsta karavAnAM che. pragati jo cAlu rahe, te dharmo ane zukaladhyAna sAdhakane jIvanAM vaLagaNa para vijaya prApta karavAmAM, vaLagaNono pUrNa nAza thAya tyAM sudhI, upara kahelI rIta pramANe madadarUpa bane che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 anekAntavAda (syAdvAda) utpatti, vinAza ane nityatA e padArthanAM viziSTa lakSaNa che. A traNe lakSaNo ekabIjAthI bhinna che. dravyathI bhinna karIne temane samajI zakAya nahIM. nityatAne artha e che ke padArthanAM svarUpa, sthaLa ane samayamAM keTalAMka rUpAMtaro thaI zake chatAM padArthane svabhAva avinAzI che. Ano artha e thAya ke avinAzI hovuM athavA nitya hovuM te eka daSTibiMdu anusAra che, badhAM dRSTibiMdu anusAra nahIM, kAraNa ke badhAM daSTibiMduthI je padArtha anitya heya, temAM parivartana hoI ja na zake. padArthanA asaMkhya guNa hoya che. upayoga athavA jarUriyAta khAtara, eka dRSTibiMduthI padArthanAM keTalAMka lakSaNone prAdhAnya ApavAmAM AvyuM hoya che. bIjAM lakSaNonI te vakhate upayoga ke jaruriyAta na hovAne kAraNe temane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM hatuM nathI. Ama astitva dharAvatA guNone paNa vyakta karavAmAM nathI AvyA kAraNa ke temanuM mahattva te vakhate ochuM (anarpita) hoya che. A baMne daSTibiMduthI je kAMI siddha thayuM temAM koI virodha nathI. dA. ta. eka ja vyakita-devadatta-pitA, putra, bhAI bhatrIjo vagere hoya, temAM koI virodha nathI kAraNa ke daSTibiMduo bhinna bhinna hoya che. putranA daSTibiMduthI devadatta pitA che ane tenA (devadattanA) pitAnA daSTibiMduthI e putra che; AvuM ja enAM bIjA abhidhAnamAM che. AvI ja rIte, sAmAnya guNonI daSTie padArtha nitya che paNa viziSTa guNonI daSTie te nitya nathI tethI koI virodha nathI. eTale eTaluM te spaSTa che ke astitva dharAvatA pratyeka padArthane judAM judAM dRSTibiMduthI joI zakAya. bIjA zabdomAM vividha daSTibiMduo athavA sApekSa anekatvane siddhAMta tyAM kAma kare che. pratyeka paramANu avibhAjya che. jyAre paramANuo bhegA thAya che tyAre AzunI racanA thAya che. paramANuonA sneha ane rukSatAnA guNone kAraNe tenuM saMyojana thAya che. sneha ane rukSatA dravyanA guNo che, te dravyanAM saMyojananAM paNa teo ja kAraNa che. pANI, Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra. dUdha, ghI, tela vageremAM ochAvattA pramANamAM neha che jyAre dhULa, retI vageremAM rukSatA che. tethI pratyeka padArtha guNa ane rUpathI viziSTa che. pratyeka padArthane pitAne viziSTa guNa che. A guNathI te bIjA padArthothI judo paDe che. sAmAnya daSTibindu pramANe jJAna jIva sAthe anivArya rIte saMkaLAyeluM che, te rUpa vagere dravya sAthe saMkaLAeluM che. ApaNe joyuM che tema jaina dharma pramANe sRSTi cha padArthonI banelI che. dareka padArtha satya che ane potAnA viziSTa guNo dharAve che. vastu ke padArtha pitAnA guNo badalI zake. dA. ta. bALapaNathI yauvana sudhI mANasa vadhe che. yauvanamAMthI prauDhatva tarapha ane prauDhavamAMthI te vRddhAvasthA tarapha jAya che. A badhAM parivartana daramyAna, manuSyatvanuM lakSaNa te jALavI rAkhe che. bhinna bhinna dazAonAM AvAM parivartanane svIkAra che jenA anekAntavAda athavA sApekSa anekatvanA siddhAMtanA pAyAmAM che. jaina dharmanuM jJAnanuM vargIkaraNa vyavasthita che. dArzanika daSTibiMdunA te mukhya be vibhAgo pADe che : nizcaya ane vyavahAra. AmAM nizcayanaya padArthanA aparivartanazIla, tAttvika guNonuM nirUpaNa kare che to vyavahAranaya upayoga, paristhiti ke rUpanA pracalita daSTikoNa anusAra gaNatarI kare che. "A mATInuM pAtra che e vAkaya nizcayanayanuM udAharaNa che te "A mAkhaNanuM pAtra che te mAtra vyavahAranayanA dRSTikoNathI ja sAcuM che. yathArthajJAna, dIpakanI mAphaka, potAne temaja pitAnI bahAra rahelI vastune paNa prakAzita kare che. vizvanuM mAnasika ane bhautika pRthakkaraNa darzAve che ke svabhAve te anekatva dharAve che. jaina mata e che ke vizvamAM anaMta jIvo che. dravya athavA pudgala guNa ane jaththo baMnenI daSTie anizcita che. Adhunika vijJAne zodhelAM paramANune jaina vicArako jANatA hatA. A paramAe bhautika vastuonAM anaMta vaividhye utpanna kare che. ANu vividha ane anaMta hoya che. AkAzane anaMta, AkAzANu athavA pradeza hoya che. kALane paNa kAlANa nAmanAM anaMta, tAttvika daSTie sAcAM ekamo hoya che. A ghaTako miniTa, kalAka, divasa, mAsa, varSa vagere rUDhigata vibhAjananA pAyAmAM che. dharmanA, temaja adharmanA jIvanI mAphaka agaNita pradeza che. gati ane sthitinAM A mAdhyamo dharma ane adharmane Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 sahAyaka hoya che. talamAM tela vyApeluM hoya, tema te baMne vizvamAM vyApelAM hoya che. koI paNa prakAranAM vidana vagara teo ekabIjAne bhede che kAraNa ke AkAzanI jema teo amUrta che. Adhunika vijJAnanI paribhASAmAM teo ItharanA guNadharmo dharAve che, je AkAzane bharI de che ane vidyuta-cuMbakIya taraMge saMcArita kare che. A parathI kahI zakAya ke jaina darzana pramANe badhA padArtho satya che ane anekatva dharAve che. eka ja padArthanAM aneka rUpAMtaro hoya che te dekhItuM che. vaLI padArthanA aneka vargo che. eka padArthane pUra jANavo te jJAnanA viSayanA pUrA vargane jANavA barAbara che. AvuM to sarvajJatvamAM ja zakaya che. padArtha guNa temaja rUpAMtara dharAve che, te eka hovA chatAM bhinna che kAraNa ke te vividha rUpAMtaro dharAve che. eTale padArtha viSe kAMI kahevuM hoya, to rUpAMtaronA pravAhamAMthI jotAM, tene viSe vidhAna karavAnI sAta rIte thaze. vizva miA svabhAvanuM che ane agaNita sattAnuM baneluM che. huM ane mArA sivAyanuM, 'eka ane aneka', 'samAna ane asamAna", "nitya ane anitya, savikalpa ane nirvikalpa", "pUrva ane uttara', "kAraNa ane kArya zubha ane azubha', kurupa ane surUpa evAM dvandronAM vividha pAsAM temaja AtmalakSI ane paralakSI lakSaNo sAthe, anaMta guNono eka sAthe samagrapaNe mata bAMdhave, te budhdhi mATe lagabhaga azakya che. budhdhie bAMdhelo koI paNa mata pUrNa hotuM nathI, te haMmezAM AMzika mata che... te sApekSa mata che ane mata dharAvanAranI mAnyatA, pUrvagraha, manodazA ane hetunI apekSAnusAra hoya che. sAmAnya rIte jANItuM che ke judA judA vicArakoe vizva viSe judA judA mata ApyA che. zUnyavAda, dvaitavAda, adre tavAda, bhautikavAda, nAstikavAda, vagerenuM paNa pratipAdana karavAmAM AvyuM che. AmAMne pratyeka mata ghaNAM dRSTibiMduomAMnAM ekane rajU kare che, ane AvAM ghaNAM dRSTibiMduo hoya che. jonAranA nizcita daSTibiMdu anusAra pratyeka daSTibiMdu sAruM che paNa koI paNa daSTibiMdu saMpUrNa nathI. vyakitanA daSTibiMdu-naya-nuM pRthakkaraNa karI tene samajavuM te nayavAdanuM kArya che. umAsvAmInA mata pramANe jJAna pramANa ane naya dvArA prApta thAya che. pramANa eTale pahelAM na pUravAra thayeluM, pitA vize temaja vastu viSenuM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 yathArtha jJAna. sAcAM jJAnanuM te nimitta kAraNa che ane zaMkA, aspaSTatA ke vikRtithI te mukata che. satya ane asatya vaccenA vivekano abhAva mithyAjJAnane utpanna kare che. vaLI mAnasika ane zArIrika bAdhAo paNa khATuM valaNa utpanna kare che ane te paNa mithyAjJAnane utpanna kare che. vastuo judAM judAM lakSaNA dharAve che je mAtra sarvajJo vaDe ja grAhya hoya che. mAnavagrahaNa ane jJAnanI maryAdA hAvAthI ghaNI vakhata ApaNe vastune AMzika rIte joIe chIe. A naya che. bAlanAranAM manamAM rahelAM viziSTa lakSaNanuM te nirUpaNa kare che tethI tene daSTibiMdu (naya)no vAda kahe che. naya: jJAtumitrAya:. nayavAda Ama naya, bAlanAranA viziSTa dRSTikoNanuM ja nirupaNa kare che paNa bAkInA guNAnAM astitvane te nakAratA nathI. ApaNe sAnAnAM raMga viSe vAta karIe tyAre tenAM vajana, sparza, svAda, vAsa ane bIjA guNo viSe kAMI kahetAM nathI paNa ApaNA kahevAnA artha e nathI ke raMga uparAMta seAnuM bIjA guNA nathI dharAvatuM. pUjyapAde nayanI vyAkhyA A pramANe ApI che : evI yukti, je eka nizcita dRSTibiMdu anusAra padArthanA ghaNA guNAmAMthI (virodha vagara) mAtra eka ja guNano nizcaya karavA samartha che. tenA be prakAro che: prAthi : padArthonA sAmAnya guNane te varNave che. padArtha nitya je rUpAMtaro anubhave che tenA ullekha karato nathI. paryAyaci: padArthanAM satata parivartana anubhavatAM lakSaNAnA nirdeza kare che. nayAnuM nIce pramANe paNa vargIkaraNa karavAmAM AvyuM cheH (1) vaizama (2) saMxd (3) vyavahAra (4) RRgusUtra (5) rAjU (6) samamiSTha ane (7) bhUta. prathama traNa dravyArthikanA upavibhAgo che kAraNa ke teo vastune nirupe che jyAre chellA paryAyArthika che kAraNa ke teo dravyanAM rUpAMtara sAthe saMbaMdha dharAve che. sattA anaMta guNa dharAvatI hovAthI asaMkhya dRSTibiMduthI tene joI zakAya. jaina dArzanikoe mAtra sAta nayanI ja carcA karI che. (1) naigamanaya -- pratIkAtmaka dRSTibiMdu, je koI vastu pUrNa thavAnI bAkI hAya tene anulakSIne kahevAmAM AvyuM hoya che. pUjayapAda baLataNa, pANI vagere ekaThAM karatA mANasanuM udAharaNa Ape che. e zuM kare che evuM pUchavAmAM Ave, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 te e javAba Apaze: "huM rAMdhuM chuM". kharekhara te rAMdhate hote nathI paNa tenI pravRttio rAMdhavAnA hetuthI doravAyelI che. tevI ja rIte ApaNe bhUtakALanA ke bhaviSyakALanA banAvane jayAre nitya kahIe chIe tyAre A nayanuM udAharaNa thAya che. divALIne divase ApaNe kahIe ke bhagavAna mahAvIra Aje nirvANa pAmyA tyAre ApaNA kahevAno artha e che ke pUrve thaelA banAvanI Aje saMvatsarI che. te ja rIte pitAnI TIkITa noMdhAvatA puruSane ApaNe pUchIe te te javAba deze, "huM IgleMDa jAuM chuM." A naya padArthanA sAmAnya ke viziSTa guNanI upekSA karato nathI. padArthanA sAmAnya ke viziSTa guNanA abhAvanuM pUrNa vidhAne ahIM karavAmAM AvatuM nathI. (2) saMgrahanaya - te eka varga athavA sarakhA padArthasamUhanA sAmAnya athavA sAdhAraNa guNonuM nirUpaNa kare che. dA. ta. jyAre ApaNe "dravya' zabdanuM nirUpaNa karIe chIe tyAre ApaNe sAmAnya arthamAM upayoga karIe chIe, jemAM cha prakoranAM dravyo AvI jatAM hoya che. A naya samUha athavA varganA dharma para AMdhAra rAkhe che. ene artha evo nathI thato ke viziSTa dharmanI upekSA karI temanAM astitvane nakArI dIdhAM che. evuM thAya te to virodhAbhAsa utpanna thAya. noMdhavAne muddo mAtra eTalo ja che ke varganA aMgarUpa pratyeka padArthanA viziSTa dharmane te ullekha karato nathI. (3) vyavahAranaya - vyavahAra naya eTale viziSTa athavA vibhakata dRSTibiMdu. jyAre vargathI judA pADIne padArthanI vAta karIe, tyAre A nayanuM udAharaNa thAya che. jIva athavA pudgalanI vAta karIe tyAre eka nizcita prakAranAM dravyano nirdeza karIe chIe. A vyavahAranayanuM udAharaNa che. upara varNavelA traNa na vastunAM aMyane jovAne pariNAme prApta thAya che. sAmAnya rIte sattAnAM dravyalakSaNane samajavAnAM pariNAme A naya nizcita thayA che tethI temane dravyArthikanaya kahevAmAM Ave che. paryAyArthikanuM nAma dharAvatA bAkInA cAra naya sattAnuM rUpAMtaranA dRSTikoNathI athavA parivartanazIla avasthAnA pRthakkaraNanAM dRSTibiMduthI nirupaNa kare che. (4) jusUtranaya - bhUtakALa ke bhaviSyakALanI sthiti sAthe saMbaMdha rAkhyA vagara, vastunA vartamAna svarUpane nirdeza kare che, kAraNa ke ghaNA viSayomAM vastunI pravartamAna sthiti ja mahattvanI hoya che. te (1) amuka kSaNe pravartatI sthiti Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ane (2) lAMbA gALA sudhInI sthitine dhyAnamAM le che. prathama prakArane sUkSma ane bIjA prakArane sthULa kahe che. kSaNika zubha vicAra karato jIva sUnuM udAharaNa che jayAre jIvanaparyata mAnavasthitimAM rahelo jIva sthULa prakAranuM udAharaNa che. (5) zabdanaya-zabdanaya eTale zAbdika daSTibiMdu ene paryAyanuM daSTibiMdu paNa kahe che. A nayane samajAvavA mATe jaina dharmamAM be udAharaNa maLe che. kuMbha, kalaza ane ghaTa-traNe ya eka ja vastunAM nAma che, tevI ja rIte indra, zaka, puraMdara vagere eka ja vyaktine nirdeza kare che, pachI bhale dareka zabdanA arthanAM mULamAM phera hoya. jo eka ja artha ApatA be zabdo hoya, te eka sAthe temane upayoga karavAthI zabdanayAbhAsa nAmane doSa thAya che. (6) samabhirUDhanyAya-zAbdika paraMtu vyutpattimUlaka daSTibiMdu che. ghaNA zabdonA paryAya che. vyutpattimUlaka artha karavAmAM Ave te temane artha bhinna thaI jaze. zakra ane indra eka ja vyaktine nirdeza kare che. paNa vyutpattinI daSTie indra eTale jenI pAse sattA che te." jyAre puraMdara eTale "zaherone vinAza karanAra'. Ama be bhinna bhinna kAryone nirdeza thato hovAthI baMne zabdonA arthamAM mahattvano bheda che. zabdanaya vadhAre sAmAnya che kAraNa ke te dareka zabdano pracalita artha le che. samabhirUDha zabdanaya zabdanA vyutpattimUlaka arthamAM UMDo utarI, padArtha je guNane pratIka hoya, te guNano nirNaya kare che. zabdanaya evA siddhAMtane anusare che jenA pramANe sattA dharAvatI pratyeka vastu zabda dvArA varNavI zakAya che. eka ja arthanI pratIti karAvavA ghaNA zabdo vAparyA hoya che. paNa hakIkatamAM vyutpattinI dRSTie jovAmAM Ave te sAmAnya artha uparAMta dareka zabdane eka viziSTa artha hoya che. A be daSTibiMduo vacce nayavAdIne koI virodha dekhAto nathI, kAraNa ke enA mata pramANe samabhirUDha naya vyutpattimUlaka arthaghaTananA niyamone vadhu custapaNe vaLagI rahe che temaja vyAkaraNanAM aucitya para paNa vadhu bhAra mUke che jyAre zabdanA zabdone sAmAnya, rUDhigata athavA paraMparAgata arthamAM vadhu cokasAIpUrvaka prayoje che. (7) evaMbhUtanaya--eTale banelI hakIkatanuM dRSTibiMdute padArthanI vartamAnadazAne nizcita athavA nirNata kare che. A dRSTibindu pramANe, vastu zabda dvArA sucavAtI avasthAmAM hoya tyAre ja vastu mATe te zabdano prayoga karavo. samabhirUDhanaya karatAM A naya vadhu custa che kAraNa ke artha ahIM padArthanI hakIkatamAM je sthiti hoya te sthitine ja anulakSe che. vyutpattimUlaka artha ke sAmAnya artha karatAM bhinna Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 rIte, te vakhata pUro padArtha je kArya kare che te kAryane ja te vaLagI rahe che e tenuM mahattva che. umAsvAmI noMdhe che ke A sAta naya ekabIjAthI temanA sUkSmatara vistArone kAraNe judA paDe che ane pratyeka uttaravartI dRSTibiMdu pratyeka pUrvavartI dRSTibiMdu para AdhAra rAkhe che tethI sUtramAM temane viziSTa krama ApIne nirdeza karavAmAM Avyo che. padArthanAM asaMkhya daSTibiMduo che e daSTibiMdu anusAra A daSTibiMduonA aneka peTA vibhAgo paDe. teo ekabIjA para AdhAra rAkhe che ane temane saMvAdabharyo sumeLa samyapha darzana tarapha laI jAya che. pUjyapAda e darekane sutaranA dorA sAthe sarakhAve che. sutaranA derAne jyAre barAbara vaNavAmAM Ave tyAre te kApaDanuM rUpa dhAraNa karI dehane anukULa vastra bane che paNa dareka dorAne chuTo ke svataMtra levAmAM Ave to koI uddeza pAra paDato nathI. dareka dorAmAM suSupta rIte vastra rahyuM hovA chatAM jyAre dorA bhegA thAya tyAre ja kApaDanI mAnyatAne anurUpa rahe che. je dArzaniko evuM vidhAna kare che ke pitAne mata pUrNa ane vyApaka che temane nayavAda cetavaNI Ape che. sattAnAM bhinna bhinna lakSaNonI sApekSatAne svIkArI badhAM virUddha daSTibiMduonuM samAdhAna karI te sumeLa sthApe che. Ama naya saMpUrNatvane eka bhAga mAtra pradarzita kare che ane temane saMpUrNa tarIke mAnavAnI bhUla na karavI joIe. vastunA A anekatvane kAraNe aneka naya thaze ane temanA vizALa daSTie jotAM sAta, be vagere bhAgo paDaze. akalaMkanI vyAkhyA pramANe naya e jANanArane viziSTa abhiprAya che. (navo jJAturamaiAya:). A bhinna bhinna abhiprAyonuM saMkalana eka vyAvahArika AvazyakatA che. temAM dareka dRSTibiMdunuM sApekSa mahatva jALavI rAkhavuM joIe. syAdvAda e pUrNa kare che. syAdvAda vizleSaNAtmaka dRSTibiMduo apUrNa satyano ullekha kare che te spaSTa che. AvAM apUrNa dRSTibiMduo susaMkalana jJAnamAM sumeLa lAve che te spaSTa che. syAdvAdano siddhAMta AvI sumeLabharI rItano upayoga kare che. AnuM udAharaNa ApavA ciMtako sAta AMdhaLA mANaso ane hAthInI vAta kare che. eka AMdhaLo mANasa hAthInA pagane sparzIne kahe che ke hAthI thAMbhalA jevo che, bIjo zarIrane Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 aDakIne kahe che ke hAthI bhIMta jevA che. trIjo kAnane sparzIne kahe che ke hAthI sUpaDA jevA che. A dareka hAthInA eka ja aMgane sparze che ane mAne che ke pote ja pUrNa satya raju kare che. je mANasa hAthIne peAtAnI AMkhe dekhI zake che tene to spaSTa che ke dareka AMdhaLA mANasanA mata mAtra apUrNa satyane ja raju kare che ane dareka dRSTibiMdunA bauddhika sumeLa sAdhavAmAM Ave, te ja samagra satya jANI zakAya. A sUcave che ke dareka mata sApekSa che ane sparzendriyathI je kAMI anubhavAyuM, tenI ja abhivyakita kare che. syAdvAdanA saptabhaMgI siddhAMta kundakunde paMcAstiyanA caudamA zlokamAM temaja pravanasAranA bIjA sarganA 22-23 zlAkamAM raju karyo che. bIjo sarga jJeyatvanuM nirupaNa kare che. je saMdarbhamAM A siddhAMtanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che te astitva, rUpAMtara ane vinAzane pAtra dravyanA viSayanI carcA kare che. saMpUrNa jJAna mAtra sarvajJatva dvArA ja prApta thAya che te svIkAravAmAM AvyuM che. padArthanuM satata rUpAMtara thatuM rahe che ane saMpUrNa satyane pUrNarUpe grahaNa karavAmAM manuSyanI buddhi samartha nathI tethI A siddhAMtanI jarUrata UbhI thaI che. traNa kALamAM ane anaMta AkAzamAM vistRta, temaja utpatti, vinAza ane nityatAne pAtra dravyo, guNA ane rUpAMtaronI virATa saMkIrNatA te zAnanA viSaya che. AvAM prakAranAM jJAnanA viSaya mAtra sarvajJatvamAM ja grahaNa karI zakAya. Indriyo jJAnanAM parokSa pramANeA che ane temanI je kAMI pratIti hoya, te sAta AMdhaLAe karelI hAthInI pratItinI jema apUrNa hoya che. sAmAnya mANasa IndriyanI uparavaTa jaI zakatA nathI, IndriyanI maryAdA hovAthI tenI satyanI pratIti apUrNa hoya che ane e pratIti amuka dRSTibiMduthI ja thaelI hoya che. Ane kAraNe jainanA nayavAda UbhA thayA che. manuSyanuM jJAna AMzika hovAthI saMkIrNa prakAranI sattA pratyenA abhigamanI navI rIta zodhavI joIe. e rIta te syAdnAda athavA sapratibaMdhavidhAnanA niyama. Ama A siddhAMta jJAnanA viSayanI saMkIrNatAnI temaja mAnavagrahaNa ane abhivyaktinI maryAdAonI saMkIrNatAnI prabaLa sabhAnatAnuM pariNAma che. dravya satata rUpAMtarane pAtra hoya che ane ApaNe tene eka yA bIjA rUpAMtaramAM joIe chIe. ApaNe jyAre tenuM vartamAna rUpAMtara joIe, tyAre bhUtakALanAM ke bhaviSyakALanAM rUpAMtarone sAva nakArI zakIe nahIM. AvA viziSTa dRSTikoNa, tenAM sapratibaMdha astitvamAM, sapratibaMdha abhAvamAM ane sapratibaMdha avarNanIyatAmAM mAnavA prere che. A badhAMnA saMyogathI sAta vidhAna zakaya bane che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 A parathI spaSTa thAya che ke svAdvAda mAtra Indriya dvArA prApta karelAM jJAna sAthe ja saMkaLAeluM che. nayavAdanI carcA vakhate jaNAvyuM che ke abhigamanI vividha rItene samajI zakAya tema temanuM pRthakkaraNa paNa karI zakAya. A badhI rItanuM saMzleSaNa syAdvAdamAM pAyArUpe che. Ama syAdvAda nayavAdanA pariNAmarUpe che. nayavAda vizleSaNAtmaka ane mukhyatve bhAvAtmaka che te syAdvAda saMzleSaNAtmaka ane mukhyatve zAbdika che. e spaSTa samajI levuM joIe ke (1) astinAstine saMbaMdha sattAjagata pUrata, eka ja dravya purato maryAdita che (2) astitva na dharAvatI vastune siddhAMta lAgu paDato nathI. A siddhAMtanI racanA sAta kramamAM karavAmAM AvI che. (1) sthAvata, (hoI zake che) (2) sthAArita (I zake ke nathI) (3) cAti jAti (I zake, che ane nathI) (4) cAhavavyam (hoI zake ke paNa avAcya-na kahevAya evuM che) (5) sthApti 2 yavakTram (hoI zake ke che paNa avAcya che) (6) cAnnati cAvam (hoI zake, nathI ane avAcya che) (7) sthApti ja nAsti ra savavyam (hoI zake che ane nathI ane avAcya che). eka udAharaNa upalAM kathanone spaSTa karaze. asti, nAsti ane avatavyama e traNa abhivyakitanA sthAnavinimaya dvArA sAta vidhAnane ubhava thAya che. AmAM svAtuM badhAmAM sAdhAraNa che. jyAM vidhAna sAduM che tyAM te vastu sAthe saMbaMdha dharAve che. jyAM te saMkIrNa che, tyAM vastunAM dravyaguNa, sthaLa ane samaya vagerethI sApekSa che. dA. ta. mATInuM pAtra ane vastra jevuM bIjuM dravya laIe. paheluM vidhAna letAM, pAtra, mATInAM banelAM tarIke astitva dharAve che. bIjAM prakAranuM vidhAna joIe ke senAnI ke bIjI koI dhAtunAM pAtra tarIke te astitva dharAvatuM nathI. bIjA prakAranAM vidhAnanuM tAtparya pahelAM vidhAnanA saMdarbhamAM virodha karavAnuM nathI. tAtparya eTaluM ja che ke pAtra astitva to dharAve ja che, paNa dhAtunAM pAtra tarIke nahIM. trIjuM vidhAna, astitva ane abhAvanI sahabhAvanI sthitine nirdeza kare che. dekhItI najare AmAM virodha che evuM kahI zakAya paNa tarkanI daSTie parIkSA karatAM samajAze ke te be vidhAna ane be avasthAo sAthe saMbaMdha dharAve che. mATInAM pAtranA arthamAM te astitva dharAve che paNa sonAnA pAtranA arthamAM tenuM astitva nathI. A prakAranA saMyukta kathanamAM koI virodha nathI. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dhAro ke koI makAna, pahelAM rahevAnA hetuthI baMdhAyuM paraMtu pAchaLathI godAma tarIke vaparAyuM. eka jaNa tene ghara kahI zake ane bIjo ema kahI zake ke te ghara nathI paNa godAma che. je hetuthI ghara baMdhAyuM te hetunA saMdarbhamAM vAkyane pahelo bhAga sAco che, jyAre vAparanAranA saMdarbhamAM vAkayane bIjo bhAga sAce che. eTale trIjA prakAranAM vidhAnamAM koI virodha nathI. cothuM vidhAna vastunI avarNanIyatAnA saMdarbhamAM che. sanI abhivyaktinuM mAdhyama bhASA che ane keTalIka vakhata eka zabda ekathI vadhu artha Ape che. Ave vakhate eka zabda be zabdanuM kAma kare che ane je vicAranI pratIti karAvavI abhipreta hoya, tenA para temaja je saMdarbhamAM bIjA arthanI pratIti abhipreta hoya, tenA para AdhAra rAkhe che. AkhA bhAvanI pratIti karAvavA zabda aparyApta hoya ke dravyanA badhA ja guNa grahaNa karavA sAmarthya na hoya tyAre avarNanIyatAnI sthitino udaya thAya che. pAtra ke bIjA koI dravyanA saMdarbhamAM jyAre che" ane "nathI evA be vicAro eka sAthe upasthita thAya, tyAre vidhAna avarNanIya bane che. eka zabda eka sAthe be arthanI pratIti karAve te azakaya che ema yAda karIe tyAre A vidhAna pAchaLa tarka spaSTa thAya che. eka ja abhivyaktimAM samagra satyanI pratIti karAvavI zakya nathI tethI avakatavyatAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. dA. ta. tADanA jhADanA tAjA rasane ApaNe nIro kahIe chIe. tene thoDo vakhata rAkhI mUkavAmAM Ave te Atho caDhe che. AthAnI dazAmAM eka sthiti evI hoya che jyAre ApaNe rasane nIro ke kephI pINuM ke tADI kazuM kahI zakatAM nathI. huM kahI na zakuM" e eka ja javAba yogya lekhAya. rasano prakAra avarNanIya bane che. ApaNA viSaya para pAchAM jatAM, che ane 'nathI" evI pAtranI be dazAo eka sAthe rajU karavAno A prayAsa che. traNa prAthamika vidhAnone bhegAM karIne bAkInAM traNa vidhAnanI racanA evI rIte karavAmAM AvI che ke A traNa ane have pachI pratipAdita karelAM cAra vidhAna satyanA badhA zakaya vikalpone AvarI le. pAMcamuM vidhAna, pahelAM ane cothAM vidhAnane bhegAM karI banAvavAmAM AvyuM che. te eka sAthe be guNo ane "avakatavyanuM vidhAna kare che. evuM hoI zake ke che ane avarNanIya che. eTale ke be vidhAne eka sAthe Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 rajU karavAmAM AvyAM che. "che astitvane nidaza kare che to "kavAthanuM dravya, rUpa, kALa, kSetra vagerenA saMdarbhamAM dravyanAM parivartanane nirdeza kare che. 6ThTha vidhAna sabhAta savavattAm pAtra che, bIjA dravyanA saMdarbhamAM pAtra nathI paNa baMnenuM eka sAthe vidhAna karavAmAM Ave te vicAra avarNanIya banI jAya che. ahIM eka sAthe traNa vicArenuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. sAtamuM vidhAna eka sAthe astitva, abhAva ane avakatavyatAnuM vidhAna che. dravya, kSetra, rUpa ane kALanA saMdarbhamAM te "nathI." be vidhAnone bhegAM karavAmAM Ave to te avarNanIya banI jAya che. trIjA ane cothAM vidhAnane bhegAM karavAthI A jAtanuM vidhAna bane che. syAdvAdanuM nirupaNa karatAM hAlanobIse ApeluM bIjuM udAharaNa rasaprada thaze. sikake uchALatAM, mAne ke cattI bAju dekhAI. ApaNe kahI zakIe ke (1) cattI bAju che (atyAre). Ano artha e paNa thAya ke bIje koI prasaMge te cattI bAju nathI. trIjuM vidhAna, jarA paNa muzkelI vagara evuM karI zakAya ke te che ane te 'nathI'. A pahelAM ane bIjAM vidhAnanuM saMkalana che. cothI kakSAmAM evuM vidhAna che ke hajI anizcita sthiti che. te catto hovAnI ane na hovAnI zakyatA che. che ane "nathI bane zakayatAone bhegI karatAM akkasa ke anizcayAtmaka rUpa prApta thAya che. (5) jenA tarkazAstramAM pAMcamI kakSAmAM anizcayanAM astitvanuM vidhAna che. Adhunika bhASAmAM enuM arthaghaTana evuM karI zakAya ke "saMbhAvanAnAM astitvanuM vidhAna." (6) chaThThI kakSAmAM saMbhAvanAnAM kSetrane abhAva pratipAdita karavAmAM AvyuM che, (7) sAtamI kakSA bIjI cha kakSAomAM nirdiSTa samagra zakayatAone AvarI le che. syAdvAdanA mate astitva atyaMta saMkIrNa che. manuSyanuM mana paryApta rIte tenuM grahaNa karI zakatuM nathI, tema manuSyanI vANI tene yogya rIte vyakata karI zakatI nathI tethI saMpUrNa ane nirupAdhika vidhAnone avakAza raheto nathI. eka viziSTa dRSTibiMdu pUratAM ja badhAM vidhAne sAcAM che. e spaSTa che ke daSTibiMduone bhegAM karatAM temanI saMkhyA sAtathI vadhu na hovI joIe eTale saiddhAMtika rIte mAtra sAta ja daSTibiMduo hoI zake, vadhu nahIM. Ama satyane aMge sAta ja vidhAne thaI zake, vadhu nahI. vidhAna karavAnI rIta sAtathI vadhu nahIM tema sAtathI ochI paNa nahIM evuM gayuM che tenuM kAraNa e che ke A yukitane upayoga karavAnI AvaData hoya te koI paNa saMkIrNa Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2421 sthiti A sAta prakAranI sthitimAM AvI jAya che. koI vidhAna ghaTADavAnI ke umeravAnI rIta azakya mAlUma paDaze kAraNa ke umero karatAM vidhAna A sAtamAMthI game te eka sthaLe hatuM ja evuM anubhavAze jyAre ghaTADo mahattvanI sImAne vikRta karaze, AInsTAInanA sApekSavAde sthaLa ane samayane joDavAnA prayatna karyo che ane daLane vega para AdhAra rAkhato kalpyo che. AinsTAinanA siddhAMta sucave che ke samaya ane sthaLa judA judA nirIkSakone mate judI judI vastu che. koi paNa eka nirIkSakane mATe te ekabIjAMthI judAM tAravavAM sahela che. tenI satyatA puravAra karavA mATe koI kasATI nathI. A siddhAMtane hajI apUrNa gaNavAmAM Ave che. sApekSavAdanI sarakhAmaNImAM syAdnAda vadhAre saraLa ane ochA vyApaka che tenAM kAraNA sAva dekhItAM che. manuSyanAM jJAnanI sImA vistaratI jAya che ane vijJAnanI siddhio keTalAka saikA pahelAM hatI tethI vadhu sArthaka banI che. je yugamAM temanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM tenI paristhitine dhyAnamAM letAM, jIvana ane tenA prazno pratyenAM dRSTibiMdumAM, syAdvAda ane sApekSavAdanuM pradAna lagabhaga samAna che. dekhItI rIte visaMvAdI vicAromAM syAdrAda pUrNa saMvAda sthApita kare che. satyane samajavuM ane satyanuM saMkalana karavuM te darzanazAstranuM kSetra che ane temAM syAdnAda atyaMta mahattvanuM sthAna dharAve che. syAdnAda vicAranI vizvavyApaktA ane bauddhika sahiSNutAnuM pratipAdana kare che. A ja siddhAMto chellAM be hajAra varSathI jaina dharma pratiSThApUrvaka raju karyA che. paraMtu A siddhAMtanI ghaNI TIkA karavAmAM AvI che. keTalAka tene anizcayanA siddhAMta kahe che, to bIjA tene saMdehavAdanA prakAra kahe che. keTalAkanuM mAnavuM che ke te virodhathI bharelA che. A badhA mate sAcA lAgatA nathI. te A siddhAMta mAtra khAlI vicArone ja lAgu pADe che. hakIkatamAM teo dravyanAM mULa lakSaNA para AdhAra rAkhIne batAve che ke "satya sApekSa dRSTie nitya che ane chatAM sApekSa dRSTie parivartanazIla che." syAdvAda pramANe dareka rUpAtmaka satya tenA vistAra pUratuM yathArtha che ane sAta vidhAno sattAnAM saMpUrNa kSetrane AvarI le che. pratyeka vidhAna bhinna che paraMtu samagrapaNe jotAM te vyApaka rIte suzliSTa che. syAdRAda saMdehazIla che evI TIkA khoTI Thare che kAraNa ke tenA hetu, satyanAM sarva pAsAM tapAsIne evuM batAvavAnA che ke satyanI prApti thaI zake. astitva ane abhAva e satyanAM ghaTaka tattvA che. potAnAM svarUpanI daSTie te astitva dharAve che to bIjAM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 dravyanI dRSTie te abhAva dharAve che. jaina dharmane A pAyAno siddhAMta che. pratyeka saMpradAya ke dharmane dArzanika siddhAMta tenA mULa siddhanI dRSTie jovuM joIe, svataMtrapaNe nahIM. yAkobInA mata pramANe ajJAnavAdanI bhulabhulAmaNImAMthI te sacoTa mArga batAve che. Do. rAdhAkRSNane A siddhAMtanI kaDaka TIkA karI che, chatAM teo kahe che: "jene svIkAre che ke eka vastu svata: virodhI dharmone, eka ja samaye ane eka ja arthamAM dharAvI na zake. teo eTaluM ja kahevA mAMge che ke pratyeka vastu saMkIrNa svabhAvanI hoya che ane vibhinnatAmAM paNa ekaya hoya che. sattA bhinnatAne AvarI le che ane potAnAmAM bhinnatAne sumeLa sAdhe che. amUrta rIte virUddha guNa jIvanamAM ane anubhavamAM sAthosAtha banatA hoya che. zAkhAo hAlatI hoya te parathI jhADane hAlatuM kahI zakAya ane jamInamAM te potAnI jagyAe sthira che te parathI te nathI hAlatuM ema kahI zakAya.' hAiTaheDanA mata pramANe sAmaMjasya eTale mULabhUta vicAro ekabIjAnI pUrvadhAraNA karI letA hoya che. svataMtrapaNe teo artha dharAvatA hotA nathI. jo ke ekabIjAnI sAthe saMbaddha hovA chatAM teo ekabIjAnI paribhASAmAM varNavI zakAya evo artha thato nathI. vizvanAM taMtrathI saMpUrNa rIte pRthapha evo koI padArthane vicAra na thaI zake. A satyane darzAvavuM te ciMtanAtmaka darzanazAstranuM kAma che. A lakSaNamAM ja tene sAmaMjasya raheluM che. teo ema paNa kahe che ke "jJAnanuM vibhAjana ekabIjAthI nirapekSa evA vargomAM na thaI zake. pratyeka sAmAnya satya bIjAnuM pratibaMdhaka hoya che. ane temanA vadhu vizALa sAmAnya pArasparika saMbaMdhathI vibhinna rIte temanA kAryakSetranI sImA paryApta rIte nakkI thatI nathI. jainenuM valaNa paNa AvuM ja hoya che." syAdvAdanA keTalAka vicAro AMkaDAzAstranA mULa siddhAMtanI pRSThabhUmimAM rahelA saMbhAvanAnA vicArane ghaNA maLatA Ave che. jeno avatavya ane saMbhAvanAsiddhAMtamAM phera eTalo che ke saMbhAvanAsiddhAMtanAM nizcita parimANAtmaka tAtparya hoya che. saMkhyAvAcaka AvRttionAM anupAnane vicAra Adhunika AMkaDAzAstrane jaina syAdvAdathI judo pADe che. e noMdhavuM rasaprada thaI paDaze ke 1500 ke 2500 varSa pahelAM syAdvAde AMkaDAzAstranA siddhAMtane guNavattAnA rUpamAM bauddhika pRSThabhUmi ApI. jaina darzane vastuonI sApekSatA para ane satyanAM vividha lakSaNo para mUkelo bhAra, Adhunika AMkaDAzAstranA sAhacarya. sahabhAva ane saMganI vibhinnatAnA vicAronA mULamAM rahelA khyAla sAthe sAmya dharAve che. jaina dharmane yathArthavAda, anekavavAda, ane satyanAM vividha ane anaMta Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 rIte bhinna viSayo parano bhAra, anaMta parivartana ane zodhanA avakAza sAthe vizvane svIkAre che. Adhunika saMbhAvanAtmaka AMkaDAzAstranA mata sAthe te rasaprada sAmya dharAve che. zrI je. bI. esa. haladAne kahe che ke vaijJAnika rIte satyanI zodha pUrNa nizcaya tarapha laI jatI nathI paNa te pUrNa anizcaya tarapha paNa laI jatI nathI. tethI je koI tarkanI zAkhA nizcaya ane anizcayanI vacce nirNaya levA de temAM vaijJAnikone rasa paDavo joie. A sauthI vadhu prAcIna mArga te syAdvAda che. gaNitanA niyamothI sAta vikalpa nakkI thayA che. vaijJAnika saMzodhanamAM saptabhaMgInaya lAgu pADavAne eka dAkhalo teo Ape che, je, emanA mAnavA pramANe bhadrabAhunA manamAM je hatuM tenAthI bahu bhinna na hatuM. zarIramAM indriyonI racanAnA abhyAsamAM prAraMbha nakkI karavo mahattvanuM che. dA. ta. amuka mAtrAthI cho tIvra hoya te prakAza joI zakAya nahIM. athavA koI padArthanuM drAvaNa jyAre ghaniSTa hoya, tyAre kaDavuM lAge ane jyAre tene maMda karavAmAM Ave, tyAre pANIthI juduM na paDe. keTalAka prayoga karanArA temanA prayogapAtrone A prakAzita che?" "A kaDavuM che?" evA praznonA javAbamAM mAtra "hA" ke "nA" kahevAnuM kahe che. jo grahaNazakitanAM manovijJAnamAM prayoga karanArane rasa haze to te pitAnAM prayogapAtrone "nakkI nahIM' e ke evA arthano javAba ApavA anumati Apaze. saptabhaMgInaya Adhunika AMkaDAzAstranA siddhAMtane maLato Ave che evA mahAlanabIsanA mata sAthe teo saMmata thAya che. A badhA mata spaSTa kare che ke manuSyanuM mana samasta sattAnI saMkIrNatAne samaje che, paNa pUrNarUpe nahIM. vANI paNa tene paryApta rUpe abhivyakta karI zakatI nathI. tethI dareka vidhAna pitAnI maryAdAmAM sAcuM che eTale ke bolanAranAM dRSTibiMdu pUratuM sAcuM che. manuSyanI samajazaktinI aparyApta ja judAM judAM dRSTibiMduone udbhava karAve che. syAdvAdane hetu Adhunika ciMtanamAM darzanazAstranA avakAza sAthe susaMgata che. syAdrAda vyaktigata daSTibiMdunuM ekIkaraNa, saMyojana, saMvAda ane saMkalana sthApavA icche che. judA judA dArzanikonA vicAra judA judA che ane e vicAro je pRSThabhUmimAM ghaDAyA te paNa aneka che. koI vAtane saMpUrNa sAcI che ema kahIne svIkArAya nahIM tema saMpUrNa khATI che ema kahIne nakArI zakAya nahIM. darzanazAstrano hetu satya jJAna prApta karavAno che. satya jJAna haMmezAM pUrNanuM ja Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 hoya che. pRthakkaraNanA badhA mArgo pUrA thaI jAya pachInuM jJAnanuM zreSTha saMkalana te satya jJAna. nayavAdanuM kArya paNa lagabhaga e ja che. mULabhUta vicAra vividha viziSTa vijJAnane che. jevI rIte yAda judA judA nayAmAM saMvAda sthApe che tema Adhunika darzanazAstra bhinna bhinna prayogazIla vijJAnanAM nirNayamAM saMvAda sthApavAno uddeza rAkhe che.. jaina dArzaniko e mata dharAve che ke pratyeka astitva dharAvatuM dravya anaMta guNo ane anaMta lakSaNe dharAve che. A guNa anubhavathI paNa zodhI zakAya. potapotAnAM jJAna ane anubhava anusAra ghaDAyAM hovAthI mana bhinna bhinna hoya che. jenA darzanane mukhya viSaya evo che ke mAtra satyamAM ja anekatva nathI hotAM paraMtu dareka anekatva paNa aneka hoya che. satyanI saMkhyA anaMta che ane tethI ekabIjA sAthenA temanA saMbaMdhe anaMta che. pratyeka vastu eka yA bIjI rIte saMbaddha che. saMbaMdha, saMbaddha vastuomAM saMbaMdhanA guNe pere che je pratipaLe ane potAnA samagra samayanA gALA daramyAna aneka bane che. | vedAntIo evI pUrvadhAraNA sAthe zarUAta kare che ke sat eka sarvavyApI astitva che. vijJAnavAdI bauddho aNu jevI vizeSa sattAmAM mAne che, ane mAne che ke pratyeka vizeSa pratyeka bIjAM karatAM bhinna hoya che ane temanuM saMyojana karanAra koI che nahIM. taiyAyiko mAne che ke A baMne vyaktinA dehamAM bhegAM thayelAM che. paNa teo ema mAne che ke baMne bhinna ane sAva judAM che. A badhAMthI judu paDIne jaina darzana mAne che ke vizvavyApI ane viziSTa bane satyanAM judAM pADI zakAya evAM lakSaNa che. baMne eka che ane ekabIjAthI bhinna paNa che. - TUMkamAM tattvavidyAnAM kSetramAM ApaNA pUrvajonAM kathananuM mUlyAMkana karavA mATe dRSTibiMduonuM pUrNa avalokana jarUrI che. vicAronI lagabhaga badhI jaTilatA ane bhinna dharmanA anuyAyIo vaccenI duzmanAvaTa ApaNe jene aMdhapaNe anusarIe chIe te dharmagraMthone, syAdvAdanI kasoTIe kasatAM, aTakI jAya che. koI paNa dharmagraMthanA ke dharmapuruSanAM kathanamAM sthAt zabda umeravAmAM Ave, te e kathana jeNe uccAryuM hoya te dharmapuruSanA dRSTibiMdune sAcI rIte samajavAmAM mana keLavAze, eka ja paMthanA vividha dharmonA dharmagraMthanAM kathanamAM virodha hoya, tenuM samAdhAna karavAnuM sAmarthya Apaze. ghaNI vakhata evuM bane che ke eka dakiTabiMduthI je khoTuM , te bIjA dRSTibiMduthI khoTuM na paNa hoya. eka Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 nirIkSaka kahe che ke pANIthI bharelA karamAM havA nathI, jyAre bIjo ema kahe ke emAM havA sivAya kazuM nathI. baMne potapotAnI daSTie sAcA che kAraNa ke pANI mAtra vAyumaya dravya che ane pravAhI dravya tarIke AviSkRta thayuM hovA chatAM hAiDrojana ane oNkisajananA aNuonAM paraspara saMyojanathI udbhavyuM che. syAdvAda svabhAve mAtra ciMtanazIla nathI, paraMtu sattAmUlaka praznanA ukelanI cAvI paNa Ave che. teNe dArzanikone vicAronI daDhatA ApI pratIti karavI che ke satya koI sAMpradAyika dharmanI maryAdAmAM baMdhAtuM nathI. te koIno ijAro nathI. sAdhakane te bauddhika sahiSNutAno guNa Ape che. AvI sahiSNutA jaina dharmanA mULa siddhAMta-ahiMsAnA ja eka bhAgarUpa che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 jaina dharma ane Adhunika vicAra ApaNe Aje vijJAnanA yugamAM jIvA rahyAM chIe. ghaNI rUDhigata mAnyatAo ane parApUrvathI cAlyA AvatA aMdhavizvAsanuM vijJAna khaMDana karyuM che. manuSyane potAnA baLanI teNe daDha pratIti karAvI che. audyogika parivartana jIvananAM mUlyone badalI nAkhyA ane saMpatti temaja utpAdana baMnenI daSTie khetIpradhAna dezane muzkelImAM mUkyA che. AvA dezomAM bhArata paNa AvI jAya. yaMtroe hastaudyoganA kArIgarone pheMkI dIdhA che. gAmaDAMnA mANasone zaheramAM javAnI pharaja pADI che. audyogika pradezamAM majAra saMgaThana ane haDatALAe vadhu vetana mATe dhamAla macAvIne zaheranA jIvananI zAMti DahoLI nAMkhI che. rAjyanI sarakAronA athAga prayatno chatAM ApaNA dezanA meTA bhAganA loko hajI garIbImAM sabaDe che. vasatImAM vadhAro thaye jAya che. A vadhAro jo cAlu rahe te samAjanA be vargo paDI jaze: eka varga garIba ane vadhatI vasatIvALA jyAre bIjo dhanika ane sthira vasatIvALo. dareka vastumAM rAjakAraNa pesI gayuM che. dezamAM rAjanItijJa ane sattAlupa vyaktio prAdhAnya bhogavI rahI che. paMcAyata ane zaherasudharAInI samitio jAhera jIvanamAM hita karatAM ahita vadhu kare che. kALA bajAra, bheLaseLa, dANacorI ane dUSaNo rojanI ghaTanA banI gaI che. prAmANika jIvana jIvavuM vadhu muzkela banI gayuM che ane je prAmANika bane tene ghaNuM sahana karavuM paDe che. zaikSaNika saMsthAo ane vizvavidyAlayomAM zistanA prazno vAraMvAra UbhA thAya che, ane temanAmAMnAM keTalAMka to naitika ane nANAMkIya baMne dRSTie tUTI paDavAnI aNI para che. dharma ane nItinAM mAtra bhASaNa sAMbhaLavAnAM maLe che. paraMtu aMgata ke jAhera jIvanamAM temanuM pAlana thatuM nathI. Adhunika jIvananAM aniSTone dUra karavA mATe nizcita vicAradhArA pasaMda karI levAnI nirNAyaka ghaDI AvI pahoMcI che evI vizALa lAgaNI UbhI thaI che. vijJAna ane udyogavijJAnamAM pragatine kAraNe viziSTa prakAranA bhaya utpanna thayA che. sAmyavAdIo ane mUDIvAdIo ekabIjA sAme yuddhamAM jhukAvI Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 devA tatpara thaI gayA che. baMnenI vicAradhArAonuM samAdhAna kayAreya zakaya nathI ane baMne jANe che ke jo pAsA pobAra thAya, te teo pitAne ane nirdoSa prajAne vinAza tarapha ghasaDI jaze. DaoN. rAdhAkRSNana kahe che: "bhaviSya kevuM haze tene ApaNe vicAra karavo joIze. ApaNe sAdhanasaMpanna chIe. ApaNane ghaNI kudaratI bakSiso maLI che. ApaNe ghaNI zakita meLavI che chatAM ApaNe zAMti ane salAmatI meLavI zakyAM nathI. ApaNAM jJAna ane buddhimAM vRddhi thaI che paraMtu ApaNe DahApaNa ane sadgaNa meLavyAM nathI. jagatane koI ekasUtro gAMThI zakayuM nathI. A yuganI sAmAnya karuNatAno vizvanA judA judA bhAgamAMthI asaMkhya loko geralAbha uThAvI rahyA che. teo netA hovAno dekhAva kare che ane murkhAIne DahApaNa gaNAve che. ApaNe anAja ane ghAsa sAthe vAvI rahyAM chIe." ApaNe khaDakanI dhAre AvI lAgyAM chIe. AjanA mAnavajIvananI karuNatA e che ke AdhyAtmika mUlyone mAnave avagaNyAM che, ane dhanadolatanI pUjA karavA mAMDI che. chellAM keTalAMka varSothI badhA deze ane dezAMtaromAM dravyaprApti ane viSayasukha ghaNA lokonAM dhyeya banyAM che. A bemAM mana evuM magna banI jAya che ke koI vadhAre sArI vastu para vicAra karavAno avakAza rahetA nathI. mAnavaitihAsamAM pahelAM kayAre ya na hatI eTalI A vastuonI vRSaNA prabaLa banI che. viSayopabhogathI mana nizcala banavA sudhIne AnaMdane Avega anubhave che. jANe koI sarvazreSTha vastu prApta thaI hoya evuM tene lAge che ane tethI bIjI koI paNa vastu vize vicAravA mATe te asamartha bane che. A upabhoganI tRpti thayA pachI gherA viSAdanI anubhUti thAya che, jethI mana tRpta hovA chatAM kSubdha ane jaDa bane che. AvI ja rIte mAna ane dhananI prAptimAM paNa mana mazagula banI jAya che, khAsa karIne A viSayo zreSTha manAyA hovAthI temanI prAptimAM ja zreya manAyuM hoya che ane mana temAM magna bane che. yazane aMtima dhyeya mAnavAmAM Avyo hoya, te badhAM kAryo tene khAtara ja thatAM hoya che. vaLI yaza ane dhananI prApti, viSayapabhoganI jema pazcAttApamAM pariNamatI nathI. jema jema yaza ane dhananI vadhAre prApti thatI jAya che, tema tema vadhAre AnaMdane anubhava thato jAya che. bIjI bAju ApaNI AzA jo niSphaLa nIvaDe, to ApaNe UMDA zokamAM DUbI jaIe chIe. yazaprAptimAM eka vadhArAne doSa rahelo che. yazaprApti icchatA manuSyoe pitAnA sAthIonA abhiprAya anusAra jIvana jIvavuM paDe che. sAthIone aNagamatI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAta temaNe paDatI mUkavI paDe che, ane temane gamatAM kAmamAM peAtAne ruci rAkhavI paDe che. A badhI hakIkato puravAra kare che ke ApaNe je vastuo khAtara jIvIe chIe te vastunA guNa upara ApaNAM sukhadu:kha AdhAra rAkhe che. A vastuo nazvara hoya che. 249 pratyeka dharmanuM vidhAna che ke badhAM manuSyA janme samAna che. paNa judA judA dezAmAM prajAnA judA judA vargone samAna sAmAjika darajjA ane samAna haka maLyA nathI. Declaration of Independence mAM jepharasane kahyuM che ke badhAM janme samAna che ane sarjanahAre jIvana, svAtaMtrya, sukhanI sAdhanA jevA hako ApyA che, chatAM habasIone AvA hako maLyA nathI. muDIvAdI samAjaracanA gulAmI, dAsatva ane jAtigata bhedabhAvane hajI cAlu rAkhe che. ApaNA bhArata dezamAM, rAjyabaMdhAraNanI sattaramI kalama aspRzyatAne dUra kare che ane jAhera kare che ke aspRzyatAne kAraNe koIne paNa adhikRta gaNavAmAM Avaze, to te guno gaNAze ane AvA gunA karanAra vyakti kAyadA pramANe zikSAne pAtra Tharaze. paraMtu A sAmAjika aniSTa hajI pravarte che ane e varganA lokone mAtra temanA janmane kAraNe sAmAjika darajjo na ApavAnI sthiti hajI cAlu che. eka mANasa bIjAne gulAma banAve ane tene habasI ke aspRzya gaNe tene dharma ke nIti samarthana ApatAM nathI. A ane AvA bIjA banAvA AjanA mANasanAM manane vyathita kare che. moTA bhAganA loko je vastune peAtAnAM jIvananuM lakSya mAnI beThA che te vastuo ApaNAM astitvane TakAvavA ke preraNA ApavA mATe kAMI upAya batAvatI nathI, ane ApaNA ucca vicArone te bAdhaka nIvaDe che. vaLI AjanI peDhI potAnI jAtamAMthI vizvAsa gumAvI beThI che. samAjanuM aMga te vyakita. vyaktine potAnI suSupta zaktimAM aMDaga vizvAsa rahe te mAnavatAnA sukha ane zAMti mATe bahu jarUrI che. ApaNA pAtAmAM rahelI nitya ane anaMta zaktinI sabhAnatA ApaNane AnaMdathI bharI de che ane jIvavAnuM baLa Ape che, temaja ApaNA vicAro ane kAryone naza vaLAMka Ape che. jaina dharma pramANe jIva ane pudgala mahattvanAM dravyo che ane vizva asRSTa ane nitya che. vizvamAM asaMkhya jIvo che. jIvanA guNA anaMta jJAna athavA sarvajJatva, anaMta AnaMda, anaMta baLa ane anaMta zakti che. jIva rUpa dharAvatA nathI; peAtAnuM bhAgya te jAte ja ghaDe che. potAnAM karmaphaLanA te Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 bhaktA che ane siddha che. ApaNe je sukha ke duHkha anubhavIe chIe te ApaNe pote ja ghaDyAM hoya che. temAM samyaka darzana, ta athavA jIvanuM samyaka jJAna, ane samyapha cAritra eTale zuddha cAritranA badhA niyamo ane tapasyAnuM niSThApUrvaka pAlana-A traNa maLIne mokSamArga thAya. A mArga jIvane IzvaratvanI prApti thAya te mATe ghaDavAmAM Avyo che. ane izvaratva prakRtithI ja suSupta rIte tenAmAM paDeluM ja che. agaNita jIvee A mArgane anusarI mokSa meLavyuM che. A mArga samajI zakAya evo che ane sAmAnya buddhi vaDe grAhya che. mahAkavi TenIsane nIcenI paMktiomAM A ja vicArano paDagho pADayo che: "AtmajJAna, AtmAbhimAna ane Atmanigraha ja manuSyane sArvabhauma sattA Apaze." pote izvaratvanA badhA ja guNa dharAve che, satyanA pratyeka sAdhaka te padane prApta karavA samartha che, evuM darzana, zuM AtmavizvAsa vinAnA ane nisazAvAdI daSTi dharAvatA manuSyone siddhapadanI prApti mATe sAcA mArge javAnI haSTi ane baLa nathI ApatuM? je koI ahiMsA, Atmanigraha ane tapazcaryAnuM jIvana jIve che te ja A lekamAM ane paralokamAM sukha meLavI zakaze. pratyeka vyakita pitAnAM bhAgyane ghaDe che te saMdeza, je buddhibharyo dharma pALavAnI icchA rAkhe che, temane navI AzA ane preraNA ApatAM varadAna jeve che. sI. I. ema. joDa kahe che ke satya, ziva, saundarya ane sukha jIvananAM aMtima mUlyo ane dhyeya che. A cAranI ja IcchA thAya che, A cAranuM ja mUlyAMkana thAya che ane sAdhanA paNa A cAranI ja thAya che. A cAra vizvanA svataMtra aMza che ane darekane potapotAnAM svabhAvagata lakSaNa che. A cArenA grahaNa ane sAdhanAnA ochAvattA aMze uparathI ja mAnavajAtinI pragatinuM mApa kADhavuM joIe. A kAryamAM niSphaLatA maLe che te aMtardarzanano ane dhyeya mATe jarUrI saMkalpabaLane abhAva sUcave che. mAnavajIvanamAM Aje A badhAM mUlyono hrAsa thaI rahyo che kAraNa ke samAjamAM pratiSThita gaNAtI vyaktionA vicAra ane vartanamAM kurUpatA ane asatya vyApI gayAM che. naitika mUlyanI utkrAMti samAjadharma che te AdhyAtmikatAnI utkrAMti pratyeka vyakitano dharma che. samAjanI dRDhatA ane vyaktigata pavitratA mATe naitikatA Avazyaka che. atyAre paraspara avizvAsa ane sAmAjika binasalAmatInuM eka vAtAvaraNa UbhuM thayuM che. naitika sabhAnatAnAM traNa mULa hoI zake : (1) aniTano parihAra karavAthI pitAne ja lAbha thaze evI zraddhA. (2) duSkarmonA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSpariNAma anivArya che evI zraddhA. (3) jIvanI amaratAmAM zraddha. AvI mAnyatA keLavyA vagara koI prakAranI naitika sabhAnatA saMbhavita nathI. pAMca aNuvate vyakti, samAja temaja rASTrane mArga sujhADe che. badhA ja dharmo ahiMsAne upadeza kare che paNa jenadhame tenuM vidheyAtmaka ane nakArAtmaka rIte evuM pratipAdana karyuM che ke pratyeka vicAramAM ane AcaraNamAM hRdayapUrvaka tenuM pAlana karavAmAM Ave te ja vaiyaktika ane sAmAjika hita saMdhAya. puruSArthasiddhayupAya nAmanA graMthamAM amRtacandrasUrie ahiMsAnI atyaMta vyApaka vyAkhyA ApI che : nAmaifmahinAvAlameva kSitA mana, deha ke vANInI kaSAyayukata pravRttithI prANInI karmendriya ke jJAnendriyane je IjA pahoMcADe che, te hiMsA Acare che. AveganI upasthiti hiMsAnA kRtya mATe javAbadAra che. hiMsA be prakAranI hoI zake: mAyA ane dravyaprANa. caitanya, sukha, zAMti, lAgaNIne hiMsA pahoMcADavAmAM pahelA prakAsnI hiMsA che jyAre bIjA prakAranI hiMsAmAM zarIranI pAMca indriyo, traNa zakti, deha, mana, vANI ane zvAsa temaja vayane hisA pahoMcADavAmAM Ave. badhA jIvonA bhAvaprANa eka sarakhA hoya che. Asakita ke kaSAyone abhAva te ahiMsA. kaSAyayukta vyakita potAnI jAte ja pitAnI hiMsA kare che. hetu ke kaSAyonI tIvratAnAM pramANa anusAra dezanuM pramANa badalAya che. AjanA jagatamAM ahiMsAne be praznonA ukela sAthe sAMkaLI zakAya : (1) AhAranuM svarUpa (2) yuddha ane zAMti, vidheyAtmaka pAsuM joIe te ahiMsA eTale jIvanI pavitratA ane sarva prANIo pratye vizvavyApI prema. ahiMsA manuSyane kAnuna che jyAre hiMsA jaMgalanAM pazuone kAnUna che. sAmAnya anubhavanI vAta che ke ApaNe je khorAka laIe chIe tenI deha temaja mana baMne upara asara thAya che. vadhatI jatI vasatI mATe jagatamAM utpanna thate vanaspatijanya khorAka pUrato nathI tethI mAMsAhAra jarUrI che evI dalIla karI zakAya. eka yA bIjA kAraNasara zAkAhArathI na devAevAM kuTuMbamAM janmelA loko mAMsane AhAra kare che. teo evI bhrAmaka mAnyatA dharAve che ke A AhAra vadhu Arogyaprada ane poSaka che. AhAra ane poSaNa viSenuM koI paNa pramANabhUta pustaka vAMcavAthI khorAkanAM pakSaka mUlyo vizeno A khyAla kheTe che evI pratIti thaze. vizva cakAhAra pariSadane saMbodhana karatAM DaoN. enI besaMTe kahyuM hatuM, "aMta:karaNanA DaMkhanI sAva avagaNanA karIne mAMsAhAra karavAthI lkaya kAraNa bane che, ane mAnavI dayA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 bhAvathI vimukha thaI bese che. bhaya ane trAsanI mUrti jevAM kakaLatAM mUka prANIo upara kasAI nirAMte charo calAve che. A ja kAraNe yunAITeDa sTeTsamAM khUnanA gunAnI jayurImAM koI kasAIne besavA devAmAM AvatA nathI. AvA kesa calAvavAmAM kasAIe bhAga levAnA nathI kAraNa ke katala sAthenA ene vAraMvAra thata saMbaMdha enI bhAvanAne kuMThita kare che evuM manAyuM che. eTale sudhI ke AkhA yunAITeDa sTeTsamAM A dhaMdhAnA koI paNa mANasane khUnanA levAnI paravAnagI nathI ". jyurI tarIke bhAga AvA saMkhyAbaMdha abhiprAyo meLavI zakAya. mahAtmA gAMdhIe pAtAnA mAMsAhAranA anubhava varNavyo che, ane je divase pote mAMsa khAdhuM te divase ane tyAra bAda peAtAne thaelA trAsa ane potAne bharamAvatAM du:svapnAnA temaNe ullekha karyo che. prANIjIvananA cAhako kRtakRtyatA anubhave evI vAta e che ke zAkAhAra mATenI temaja prANI taraphanI krUratA baMdha karavAnI caLavaLa dhIredhIre vadhu ne vadhu pAzcAtyone AkarSI rahI che. vizvanA badhA ja pavitra ane mahAna ciMtakoe dayA ane karuNAnAM prazaMsAgAna gAI e ja guNonuM pratipAdana karavA prayAsa karyo che. ApaNe roja roja saMgharSanA vizvamAM jIvIe chIe ane cAlu yuddhanA bhaya anubhavIe chIe. IMgleMDanA rAjakavi robarTa brijIse kahyuM che: "vinA kAraNe hiMsA karyAthI buddhine zarama upaje che. rakatapAtathI mANasa evA cAMke che ke pratyeka mAnavavadha zuddha hRdayanA mAnavInA jIvane prANahAraka hAni karatA lAge che. *** baLavAnAnuM kartavya nirbaLanuM rakSaNa che." umadA mananA mAnavIne kartavyazaithilya vadhu zarama upajAve che. sadAcaraNanA koI paNa bhaMga vadhu zarama upajAve che. jyAM jaMgAliyata che tyAM yuddha thavAnuM ja evuM mArU nakkI mAnavuM che." sAnphrAnsisko, keliphorniyAmAM AMtararASTrIya saMsthAnI pariSadamAM 26mI karavAmAM AvI. temAM gharSaNamAMthI bacAvavA jUna, 1945ne divase saMyukta rASTranA kharaDA para sahI kahyuM hatuM: " saMyukta rASTranI prajA bhaviSyanI peDhIne yuddhanA : Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 icche che" ane "manuSyanA mULa hakomAM, manuSyanA vyakitatvanA gaurava ane lAyakAtamAM temaja strIpuruSanA samAna hakamAM pharI daDha zraddhA vyakata karavA mATe..." Ama chatAM yuddha thayAM che ane sArA paDozI thavAnAM kathano temaja paraspara sahiSNutAnI vAte nirarthaka nIvaDI che. AnuM kAraNa e che ke yuddha karatI prajA manuSyajIvananAM gaurava ane pavitratAne bhUlI jAya che. eka AgaLa paDatAM rASTra sAthenA bhAratanA svAtaMtryasaMgrAmamAM mahAtmA gAMdhIe ahiMsAnA naitika baLanI zreSThatA puravAra karI che. temaNe kahyuM ke prema jo jIvanane kAyado na hota, to mRtyu vacce jIvana TakI rahyuM na hota. "gurutvanA niyamanI jema premane niyama pravartaze-pachI ApaNe tene svIkAra karIe ke na karIe. jema jema A niyamanuM huM vadhAre pAlana karuM chuM tema mane jIvanamAM vadhAre ne vadhAre AhalAda maLato jAya che ane vizvanI racanAne samajavAno navo prakAza lAdhe che." A niyamane niSThApUrvaka vaLagI rahevAmAM Ave te ja rASTrIya jIvanamAM saMvAda ane zAMti jaLavAya temaja AMtararASTrIya saMbaMdha jaLavAya. AkhA jagatamAM ghaNAMkharAM strIpuruSo temaja temanA netAo potapotAnA dharmanA Adeza anusAra maMdira, devaLa ke masjidamAM jAya che, ane dayALu vyaktinI dhanyatA vizenA upadeze sAMbhaLe che. tethI je kAMI sAMbhaLyuM ke vAMcyuM hoya, tenuM bhakitapUrvaka ane niSThApUrvaka pAlana karavuM Aje jarUrI che." ApaNe je yugamAM jIvIe chIe te ayuga kahevAya che. vividha mArgoe kAryazakita (UrjA)nA navA strota zodhyA che paNa sevA ane mAnavahitanI daSTie temane vicAra karavAne badale saMhAraka zastro utpanna karavAmAM ApaNe temano upayoga karyo che. AnuM astitva pahelAM ajANyuM na hatuM. zabda upaniSaDmAM jovA maLe che paNa vedAntane aNusiddhAMtanI khabara nathI. pro. hirIyANAnA kahevA pramANe bAkInI vicAradhArAomAMthI saMbhavata: aNunuM jaina rUpa sauthI prAcIna che. A mata pramANe aNu eka ja prakAranAM heya che paNa anekavidha vastuo utpanna karI zake che tethI ja dravyanuM svarUpa anizcita mAnavAmAM AvyuM che. pudgalanA keTalAMka asaMkrAmya lakSaNa che paNa temanI sImAnI aMdara guNAtmaka avakalana pramANe te koI paNa rUpa dhAraNa karI zake. tonuM tattAMtaraNa A mata pramANe zakaya che- mAtra kimIyAgaranuM svapna nathI. dravya AnuM baneluM che te vAta sau prathama jainoe jAhera karI evA mata sAthe DaoN. haramAna yAkobI saMmata thAya che. jainenA mata pramANe guNavattAnA saMdarbhamAM aNuo akkasa che. teo bAdara ke sUkSma avasthAmAM hoI zake. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 pratyeka bAdara aNu eka pradeza roke che. sUkSma ANue eka sAthe eka pradezamAM anaMta saMkhyAmAM hoI zake. bAdara aNuonAM saMyojanathI jIva, AkAza, dharma ane adharma sivAyanI vizvanI badhI vastuo utpanna thAya che. jaina vicArako atyaMta navIna siddhAMta jANatA hatA, te batAvavA ja meM aNusiddhAMtanA ullekha karyo. paNa temaNe A siddhAMtano upayoga koI paNa hetu mATe karyA hoya evuM lAgatuM nathI kAraNa ke mAnavanI jarUriyAto te samaye ghaNI ochI hatI ane hiMsAnA sparzamAtra paNa temane svIkArya na hatA. jaina darzana racanAtmaka hatuM tethI AzunA vinAzaka svabhAvane vicAra sarakhA paNa akSamya hatA. sAmAjika samAnatAnA prazna tarapha AvIe. janma para AdhAra rAkhatA jJAti, saMpradAya vagerenA bhedabhAvathI bharelA samAjane jaina dharme eka ja saMdezA ApavAnA che. Adhunika saMskRtinA phAyadA vizvavyApI hovA chatAM jAti, varNa ke rASTrIyatAne kAraNe udbhavelA pUrvagraho cAlu che. prajAmAM vargo paDI gayA che. jAtine kAraNe uddhatAI ke zreSTha kuLamAM janmanuM mahattva ghaTatuM jAya che. uttarAcayanasUtranA AThamA ane navamA prakaraNamAM kahevAyuM che ke uccatA ke nIcatAnA AdhAra janma para nathI paraMtu kArya, bhalAI ke duSTatAnA prakAra upara che. mAnavajAta eka che ane potapotAnA zubha ke azubha kAryothI srIpuruSoe bhedabhAva UbhA karyA che. potAnA jIvanakALa daramyAna mahAvIre manuSyone cAra vargamAM vaheMcI dIdhA hatA. muni, ajiMkA, zrAvako, zrAvikAo : saune temaNe eka ja dharma upadezyo ane strI paNa dharmajJAna prApta karI pUrNatva meLavI zake che evuM mAnya rAkhyuM. eka muddA noMdhavA joIe. potAnI zArIrika apUrNatAne kAraNe strIo meAkSa meLavavA zaktimAna thatI nathI evuM digaMbara paraMparA mAne che jyAre zvetAMbara paraMparA mAne che ke te paNa meAkSa meLavI zake. mahAvIranA pAtAnA jIvanamAMthI sAmAjika samAnatAnAM udAharaNA maLI rahe che. mahAvIra eka vakhata bhikSA mAgavA mATe eka gAmamAM gayA. temane bhikSA ApavA mATe Atura thaIne dareka kakSAnuM sAmAjika sthAna dharAvatA loko peAtAne bAraNe UbhA rahyA. temaNe eka dAsanI bALA pAse bhikSA lIdhI. tene judI rAkhavAmAM AvatI hatI ane dhAtunAM vAsaNAne sparza karavAnI tene paravAnagI na hatI. candanA dAsIe thoDA bhAta ApyA te laI mahAvIra e Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2ws sthaLethI cAlyA gayA. A chokarI pavitra bhakata hatI. AnAthI konuM aMtakaraNa jAgRta thayuM. dAsIne mAlika page paDyo ane tene chuTI karI. A vAta prasiddha vidvAnoe svIkArI che. sinkalera sTIvansana jaina dharma zUnya hadaya dharAve che evuM kahIne tene doSa jue che chatAM svIkAre che ke jaina dharmanI ekamAtra bhavyatA e che ke hiMdanA ghaNA dharmothI bhinna paDIne jaina dharma mAne che ke paradharmIo ane paradezIo paNa dhyeyaprApti karI zake che. jaina dharma vize jemaNe sAMbhaLyuM paNa na hoya evA yuropa-amerikAnA loko, bhale ajANapaNe paNa cAritranA pAMca niyamo pALe, pitAnAM karmane kSaya kare, te dhanuSyamAMthI bANa chuTe tema mokSamArge jAya che. Ara. viliyamsa A ja matanuM samarthana kare che. teo kahe che: jaina dharma tIrtha che - jIvanamAM pragati sAdhavAnI eka rIta che. yatinA AcAra vyaktine pitAnAM mokSanI goThavaNa jAte karavAnuM kahe che to zrAvakAcArane uddeza e che ke evI paristhiti sarjI zakAya jemAM rahIne vyakita mokSamArge prayANa karI zake. tethI A dharma jAti ane vyakita baMne sAthe saMkaLAyela chebAhya rIte A dharma na pALatAM paNa samAna mAnyatA dharAvatAM manuSyone jaina dharma AvakAre che. udAharaNanA baLa para te bhAra mUke che. A parathI spaSTa thaze ke sAmAjika kakSAe janmane AdhAre jaina dharma bhedabhAva pADato nathI, paNa pratyekane potAnI pasaMdagI pramANe siddhAMtanuM pAlana karavAnI pUrNa svataMtratA ane chuTa Ape che. vyakti ane tenAM karmaphaLa vacce kaI AvatuM nathI. loko pAse aparigrahanuM vrata levaDAvIne jaina dharma Arthika asamAnatA dUra karavA mAMge che. satyanuM vrata kaSAya ke dhikkArathI uccArAelAM asatyano parihAra karavAnuM kahe che. bIjA nirdoSa jIvane hAni thatI hoya te satyabhASaNa na karavAnuM paNa jaina dharma kahe che. vANI pAchaLano uddeza mahattvanuM che tethI doSa ane pApanI virUddha kaThora zabdo uccAratA upadezaka parihArya vANI uccAranAranA vargamAM nahIM Ave kAraNa ke temane uddeza prAmANika ane bIjAne sudhAravAne che. kaSAyathI pravRtta thaIne na apAelI vastu levI te cerI che. cerI karanAra manuSya pitAnA jIvanI zuddhine ja dUSita nathI karatA paNa bIjAne paNa tenI vastu ke milakata corIne duHkha Ape che. aparigrahanAM pAlanamAM satya ane prAmANikatA te joie ja. Asakti pote ja parigraha che. mAnasika anAsakti vagara kharUM aparigrahavrata lai na zakAze. sajIva ke nirjIva padArthonA parigrahanI AsakitathI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 virakta thavA koI samartha na hoya te ochAmAM ochuM teNe parigrahane sImita te karavo ja joie. AvI samA lobhane aMkuzamAM rAkhe che. lobha ja vastune prApta karavA mATe preraNA Ape che. sAmAnya mANasa samAjano sthaMbha che. samAjanuM Arogya tenA hAthamAM che. saMpatti thoDA mANasa pAse ekaThI thayAM na kare ane pariNAme samAjanA dhanika ane daridra evA vibhAgo vadhu na paDe te jovAnI mANasanI pharaja che. samAjamAM saMvAda ane zubha lAgaNI jaLavAI rahe te khAtara paNa teNe lobhanuM damana karavAnuM che. Arthika samAnatA sthApavA mATe A naitika Adarza che. mUDIvAdI samAjamAM thAya che tema saMpattine saMgraha thoDA mANase ja karyA kare te bIjo eka evo varga Ubhe thaze je dAridyathI pIDAtA haze ane dhanikonI virUddha asaMtoSa ane verabhAvanAM bIja vAvata raheze. mAnavahitano mULa siddhAMta che saMtoSa ane thoDuM sukha. aparigrahanA AdarzanuM sImita rIte pAlana karavAmAM Ave to paNa te sAmAjika vikAsa ane hetuonA susaMvAda tarapha laI jaze. vizvanAM rAjakAraNamAM uthalapAthala ANanArAM sauthI moTAM be kAraNe che: sAmyavAda ane mUDIvAda jevA be vargonuM astitva. sAmyavAda badhAM ja audyogika sAhasanI mAlikI rAjyanI rahe tenI taraphadArI kare che. mUDIvAda utpAdana ane vitaraNanAM tamAma kSetromAM vyakitagata sAhasane pasaMda kare che. baMnemAM vyakitagata nItine juthanA aMkuzane tAbe thavAnuM hoya che. saMpattine vadhAro baMnene hetuM hoya che. A baMne paribaLo bhautika saMpatti para potAnuM dhyAna kendrita kare che. tenI sAthesAthe AdhyAtmika sAdhanA ane cAritryanuM patana thatuM jAya che. e sAcuM che ke zarIra ane manane sAthe rAkhavA jIvanamAM thoDI sagavaDa jarUrI che. bhautika prApti para, DahApaNa ane naitika gaNatarIne aMkuza na hoya, te bIjAne je ochAmAM ochI sagavaDo joIe che tenAthI paNa vaMcita karI, temane mAtra lAbha uThAvAya che. sAMsArika daSTie bhautika pragatimAM zArIrika jarUriyAta ane icchAonI tRpti AvI ja jAya che. A baMne vicAradhArAone saMgharSa samAvavA mATenuM eka mAtra rAmabANa upAya vyaktigata nItino vikAsa che. asatya, hiMsA, anyAya, bIjAne khoTo lAbha uThAva-A badhAne samAjamAM naitika baLo ja aMkuzamAM rAkhI zake che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atiprApti aMtaranI vizuddhi ane sAmAjika zAMtinI virodhI che. potAnI icchAo ane parigrahavRttinI svaicchika sImAo bAMdhyAthI ja parigrahavRttinuM damana thaI zake. aparigrahavrata A ja zIkhave che. jIvananA Adarza mana, deha, ane vANInAM vividha prakAranAM, mANasAne taMga karatAM dUSaNAne dUra karavAnA ane Atmavizuddhino AraMbha karavAne che. zakaya eTalI vairAgyanI bhAvanA te dhyeyanI siddhi mATenuM prathama pagathiyuM che. 257 sAmAnya anubhava evA che ke sukha ane du:kha vyaktigata hoya che. badhAM ja prANIo du:khathI dUra rahe che. teo bhUlI jAya che ke meTA bhAganAM du:kha temaNe pote ja sarjyo che. snehanI lAgaNI ane tiraskAranA abhAvanA pAyA para maMDAelA AdhyAtmika anubhavathI sukhane prAraMbha thAya che. lAbha ane duSamAMthI mukata thavAmAM sukha samAeluM che. dAna pratyeka gRhasthanAM dainika kartavyano bhAga che evuM jaina dharma AgrahapUrvaka mAne che. khAsa karIne uttaranI jaina koma potAnI saMpatti temaja peAtAnAM dAna mATe jANItI che. teNe du:kha ane pIDA ochAM karavAnA prayAsa karyo che temaja ghaNAM gNAlayo ane ghaNI zaikSaNika saMsthAo taiyAra karyA... che. sAMskRtika dhAraNA jALavI rAkhavA temaja nItizAstranA siddhAMtonA prasAraNArthe atyaMta mahattvanA dhArmika sAhityanAM prakAzana mATe dAnanI saMsthA sthApavAnuM paNa bhulAyuM nathI A eka mAtra koma evI che jeNe pazu-pakSI mATe hospITala baMdhAvI che. jo ke chellA keTalAka vakhatathI siMdhI ane hiMdu dharmasaMsthAoe temanuM anukaraNa karavA mAMDayuM che. navIna vicArasaraNImAM sAdhana ane sAdhyanA saMbaMdha vakhatovakhata tapAsavAne Ave che. kauTilya, hITalara ane mazIeNvelIe evuM pratipAdana karyuM che ke sAdhya parathI sAdhanane nyAyya gaNavAnuM hoya che. mahAvIra, buddha, gAMdhI ane bIjA keTalAka mAnavatAvAdI ciMtako ane dArzaniko Agraha rAkhe che ke zubha sAdhyanI siddhi mATenAM sAdhana paNa zubha hovAM joIe. jaina siddhAMte sukhI jIvana mATe satata daDha nItinI himAyata kare che. keTalAka lAkoe jo ke jaina dharmane nirAzAvAdI kahyo che paNa eka bAju sukha ane sArApaNuM ane bIjI bAju du:kha ane duSTatA vacce gADha saMbaMdha sthApavAmAM te ajoDa che. karmanA aTaLa niyama evuM sthApita kare che ke tame je vAvA te ja tame laNo. A niyamane badalI zake evuM vacagALAnuM koI baLa ke zakti nathI. ja.--17 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 Adhunika samAjane ciMtAtura karatI bIjI samasyA jAtIya saMbaMdhanI che. pazcimanA dezomAM vicArasaraNI eTalI AgaLa vadhI che ke jAtIya saMbaMdho mAtra mANasanI lAgaNI ane tene gamatI icchAono ja savAla che. na joItA janma mATe garbhanirodhaka sAdhanAne kudaratanAM pratirodhako tarIke svIkArAyAM che. dharma ane nItinI unnata pRSThabhUmikA heAvA chatAM bhAratamAM paNa garbhapAtane kAyadesaranA gaNavAmAM Avyo che. vastIvadhAro rokavA mATe sarakArI pratinidhi jorazeArathI garbhanirodhanAM sAdhanAnA pracAra kare che. jaina dharma dvArA AdiSTa brahmacaryavrata potAnI patnI sivAya bIjI strI sAthenA jAtIya saMbaMdhone niSiddha gaNe che. patnI mATenI Asakita ucita mAtrAmAM hovI joIe kAraNa ke kAmukatA ane AvegathI hiMsA thAya che. mahAtmA gAMdhI potAnI kizeArAvasthAmAM jaina dharmathI prabhAvita thayA hatA te jANItuM che. temaNe pratipAdita karyuM ke brahmacarya eTale saMyama. prajotpatti mATe ja A saMyamanA bhaMga karavAnA hoya che. kuTuMbaniyojananI temanI bhAvanA AtmasaMyama para AdhArita rahI che. vastIvadhArAne rokatA ane divase divase vadhu mahattva prApta karatAM garbhanirodhaka sAdhanAne temaNe kuTuMbinayojananA pAyAmAM gaNyAM nathI. kadAca IslAma sivAya badhA dharmoe lagnane, be pakSAne AjIvana bAMdhatA saMbaMdha tarIke pavitra mAnyuM che. bIjA dezAmAM lagnaviccheda bahu jhaDapathI thAya che ane lagnanA amuka samaya pUrato sAdA thAya che. je dharma pratyeka vyaktinI, vicAra ane AcAranI zAMti para bhAra mUke che te AvI paravAnagI Ape tevI apekSA na rAkhI zakAya. syAdnAda ane nayavAda jaina dharmanA prasiddha siddhAMtA che. temanuM laMbANa pUrvaka nirUpaNa karavAnI mArI icchA nathI. A siddhAMto pAchaLanI bhAvanA evI che ke astitvanuM svarUpa kharUM jo1 anizcita che kAraNa ke te utpatti, sthiti ane vinAzane pAtra che. A dRSTibiMdu pramANe pratyeka tattvavidyAnuM kathana amuka dRSTibiMduthI jotAM sAcuM che tema bIjAM dRSTibiMduthI te juduM paDe te paNa sAcuM che. tattvavidyAnAM tarkavidhAnAnAM sAta rUpa hAya che ane pratyeka tarkavidhAna eka dRSTibiMdu sUcave che. bIjA dharmanA ciMtakoe TIkA karIne A sidhdhAMtane nirAzAvAdI, haThAgrahI ane anizcita kahyo che. prA. dAsagupta jene sApekSa anekatva kahe che te syAdvAdanA pakSa-vipakSanI AgalAM prakaraNamAM carcA karI che. dekhItI rIte virodhI evA siddhAMtAmAM te sumeLa sarjI saMvAda race che. sahiSNutA utpanna karI te saMgharSone dUra rAkhe che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 Adhunika jagatamAM jJAnanA vistAra vadhatA jAya che. A jJAna vijJAnanuM ane udyogavijJAnanuM che. zAMtithI ezaArAmanI jIdaMgI gALavAnAM sAdhanA temaja yuddhanAM sAdhanA vadhatAM vizva jokhamabharelI paristhitimAM mukAI gayuM che. jagata yuddha, jAtIya saMbaMdha ane jAtionI ekatAnA praznono sAmano karI rahyuM che. yuddha karatA pakSe vizvabaMdhutvanI bhAvanAne te samaya pUratI nakAre che. yuddhanA aMgArA jyAre ThaMDA paDe che tyAre avicArIpaNAne kAraNe bhAga banelAM nirdoSa janAnAM AkraMda, temaja avaziSTa rahelI vyaktionAM punarvasavATa mATenAM AkraMda baMdhutvanI bhAvanAne jAgRta kare che. ahiMsAnA saMdezanA pragatizIla phelAvAthI yuddhanA kevI rIte parihAra thaI zake te, temaja bhinna bhinna saMpradAyo sthira samAjanI racanA mATe kevuM pradAna kare che te pahelAM darzAvAI gayuM che. bIjAM vizvayuddha amAnuSI kAryaprakriyAthI baMne pakSe kevI Apatti UbhI thAya che tenuM nidarzana ApyuM che. dharmaniSThA ane naitika AdarzavAda mAnavanAM mana para sAmrAjya nahIM bhAgave tyAM sudhI samAjamAM salAmatI nathI ane manuSyanI sAta prakAranI mukita jaLavAI rahevAne koI avakAza nathI. Adhunika jagatamAM dharmasiddhAMtonI yathArthatA ane temanA upayogane mAtra dharmaguruo para cheADI zakAya ema nathI. vaijJAniko, dArzaniko, mAnavatAvAdIo, samAjazAstrI ane nyAyazAstrIe temanI sAthe besIne vicAra karavAnA che, temane bauddhika sAmagrI ane IzvaravAdanA siddhAMtone samajavA mATenI pRSTabhUmi taiyAra karI ApavAnI che. rASTrIya ane AMtararASTrIya saMbaMdheAnA niyameAmAM nItizAstranA niyamAnuM AcaraNa zI rIte saMbhavita bane te aMgenI bhUmikA racavAnI che. yuddha ane jAtigata bhedabhAvAnA parihAra mATe koI paNa bhAge jIvananI pavitratA sthApita karavAnI che, manuSyanAM vyaktitvanAM gauravane mAnya rAkhavAnuM che. ahiMsA, satya, lAbhanA abhAva, Atmanigraha ane anucita AsakitanA parihAra -- A sarva guNA vyakti temaja sAmAjika jUthonI vyAvahArika AcArasaMhitA banavI joIe. AMtararASTrIya saMbaMdhAmAM temane lAgu pADatAM A badhAMnuM ekaThuM nAma 'paMcazIla ' evuM che. paMcazIla pramANe pratyeka rASTra (1) ekabIjAnA pradezanI akhaMDitatA mATe arasaparasa mAna jALavavAnuM che. (2) AkramaNa na karavAnI nIti akhatyAra karavAnI che. (3) ekabIjAnA AMtarika mAmalAmAM mAthuM mAratAM aTakavAnuM che. (4) ekabIjAnA lAbha mATe samAnatAnA siddhAMta vistAravAnA che. (5) zAMtimaya sahaastitvanA siddhAMta samajavAnA temaja AcaravAnA che. Arthika pragatinAM upakaraNa tarIke dharma, mAlamilakata mATenA ekabIjAnA haka temaja potAnA dhaMdhA ke vepAra karavAnI chuTa jevA naitika AcAronuM mAtra Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vidhAna karI zake. rAjya bIjI ghaNI khAtarIe ane Azraya ApI zake paraMtu A khAtarI karatAM vyaktinuM AMtarika jIvana vadhu mulyavAna che. mekSa iha leAkanuM nathI paraMtu tenI prApti ahIM ja karavAnI che. A hetu siddha karavA pratyeka vyaktie pahelAM pAtAnA jIva bacAvavAnA che ane bIjAnAM kalyANa mATe phALA ApavAnA che. A sarvAdayanA saMdeza che. mahAvIranA siddhAMtonI vyApakatAne bIjI sadImAM samaMtabhadre peAtAnA yutsyanuzAsana nAmanA graMthanA 61mA zlokamAM A nAma ApyuM che. umAsvAmIe sAcuM ja kahyuM che ke ekabIjAne madada karavI te prANIonuM kartavya che. "parasparopagno nIvAnAm ". " Adarza jIvananAM A tattvajJAnanA upadeza jaina dharme lAMbA samaya pUrve Apyo. paNa AlbarTa AInsTAIne A sadImAM tenAM kSetra ane arthane samajAvyA che. dainika jIvananAM daSTibiMduthI ApaNe jANIe chIe ke mAnavanuM astitva bIjAM mAnava mATe che jemanAM smita ane hita upara ApaNuM sukha AdhAra rAkhe che temane mATe temaja sahAnubhUtinA baMdhathI jemanA bhAgya sAthe ApaNe saMkaLAelAM chIe temane mATe jIvavAnuM che. divasamAM keTalIya vAra huM vicAra karU chuM ke mArUM AMtara ane bAhya jIvana mArAM jIvita temaja mRta bAMdhavAnA zrama para racAyuM che. meM je kAMI meLavyuM te pAchuM vALavA mATe gaMbhIra prayAsa karavA joIe". vaijJAnika rIte jaina dharmanAM naitika ane AdhyAtmika mUlyo yuktiyukta che, ane bhaviSyamAM haMmezane mATe yuktiyukta ja raheze. jainAnI dainika prArthanAmAM nIcenA zlAkanA samAveza karavAmAM Ave che. A prArthanA zAzvata mAnavamUlya dharAvatAM vizvavyApI prema ane baMdhutvanuM satata smaraNa karAvatI rahe che. sattveSu maitrIM guNiSu pramAdaM kliSTeSu jIveSu kRpAparatvam / mAdhyasthyabhAvaM viparItavRttau sadA mamAtmA vidadhAtu deva // " he prabhu ! mane sadA sarva prANIo pratye sneha, sadguNI mANasA pratye premabharyo Adara, saMtapta jIvA mATe sahAnubhUti ane sahiSNutA Apa." jaina dharma je maitrI ane baMdhubhAvanI sthApanA karavA mAMge che te dharma, jJAti, sthaLanA vADA oLaMgI jAya che. zrImatI eNnI besTaMTanA zabdomAM jaina dharmanA mAnavatAne saMdeza che : "mAnava mAnava vacce zAMti, mAnava ane prANI vacce zAMti, sarvatra sarva sthaLe zAMti ane pratyeka prANI mATe pUrNa baMdhubhAva." Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzananA AdhAragraMthAnI sUci (1) All India Reporter, 1927 Madras. (2) Asimov, Issac The Universe. (3) Basham, A. L. Wonder that was India The MacMillan Company, New York (4) Besant, Annie. Jainism The Theosophical Publishing House, Adyar, Madras. (5) Besant, Annie The Riddle of life Theosophical Publishing house Adyar, Madras. (6) Bridges, Robert Testament of Beauty Clarendon Press, London. (7) Chakravarti, A. Panchastikaya (with introduction). (Sacred Books of the Jainas. V. 3). Central Jain Pub lishing House, Arrah, India. (8) Chakravarti, A. Religion of Ahimsa. Ratanlal Hirachand Bombay. (9) Chakravarti, A. Tirukkural Diosin Press, Madras. (10) Cultural heritage of India (V. 1) (11) Desai, P. B. Jainism in South India Jain Sanskriti Samprakashak Sangh, Sholapur Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 (12) Desai, S. T. Ed: Mulla's Principles of Hindu Law Edn. 14. (1970) N. M. Tripathi Private Ltd., Bombay. (13) Diwakar, S. C. Religion and Peace. All India Digambara Jain Sangh Mathura. (18) Gandhi, M. K. Non-violence in Peace and war Navjivan Publica tions, Ahmedabad. (19) Gandhi, M. K. Satyagraha Navjivan Publications, Ahmedabad, (14) Eaves, R. H. M. Tr, Works of Spinoza : Ethics and selected letters Dover Publications, New York. (15) Epigraphica Indica V. 1. (16) Forlong, J. R. G. Shorter studies in the science of contemporary religion. (17). Jain Sutras, Acharanga Sutra Sacred Books of the East 22. Dover Publications Inc. New York, (20) Ghoshal S. C. Dravyasamgraha Sacred Books of the Jains (1) Central Jain PubJishing House Arrah, India (21) Glazenap, Helmuth Von The Doctrine of Karma in Jaina, Philosophy Bai Vijibai Jivanlal Pannalal Charity Fund Bombay. 1942 (22) Gopalan S. Outlines of Jainism Wiley Eastern Publishing House, Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ajitashram Lucknow. (23) Gunabhadra Gani Jhanajhayana ed. by S. K. Rama chandra Rao Oriental Research Trust, Madras (24) Guseva, (Mrs.). N. R. Jainism Tr. from Russian by Redkar Sindhu Publications, Pvt. Ltd. Bombay-1 (25) Haldane, J. B. C. The System of Syadvada of Pre dication in Samkhya Indian journal of Statistics, 1957. (26) Handiqui, K. K. Yashastilaka & Indian Culture Jain Samskrti Samrakshaka Sangh, Sholapur. (27) Hastings, James. Ed. Encyclopedia of Religion and Ethics (V. 7), T & T Clark, New York. PP. 465-74. (28) Herbert Warren Jainism 263 Vallabhsuri Smarak Nidhi Publication Bombay. (29) Hirianna, M. Outlines of Indian Philosophy George Allen & Unnia Ltd. London. (30) Jacobi, Hermann Sacred Books of the East V. 45 Dover Publications Inc. New York. (31) Jacobi, Hermann ed. Sacred Books of the East (V. 5). (Uttaradhyayana Sutra). Dover Publications New York. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 (32) Jacobi, Hermann Studies in Jainism Jain SahityasamShodhak Karyalaya Ahmedabad. (33) Jain, C. R. Confluence of Opposites Jain Library, London. (34) Jain, C. R. Fundamentals of Jainism Vir Nirvan Bharati Meerut (35) Jain, C. R. Householder's Dharma. Jain Parishad Publishing House Bijnor (U. P.) (36) Jain, C. R. Jainism and World Problems (1934). Jain Publishing House, Bijnor (U.P.) India (37) Jain C. R. Cosmology, Old and New Central Jain Publishing House, Ajitashram, Lucknow. (38) Jain, Hiralal Contribution of Jainism to Indian Culture Jaina Sanskrti Samshodak Sangh, Sholapur. (39) Jain, Hiralal & Upadhye, Adinath Neminath Mahavira His time and his Philosophy of life Bharatiya Jnanpith New Delhi (40) Jain J. L. The Jain Universe Central Jain Publishing House, Ajitashram Lucknow. (41) Jain, Jyotiprasad Jainism, the oldest living religion Jain Cultural Research Society Benaras Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) Jain, Kamtaprasad Religion of Tirthankaras (1914) The World Jain Mission, Aliganj (43) Jain, S. A. Reality (Tattvarthasangraha) Vir Shasan Sangh 29, Indra Bishvas Road, Calcutta-27. (44) Jain, S. A. Reality (Tr. of Sarvarthasiddhi by Pujyapada) Vir Shasan Sangh 29, Indra Bishwas Road, Calcutta, 37 (45) Jain Gazette, 1916. (46) Jaini, J. L. Gommatasara (Jivakanda) with Eng. commentary The Central Jain Publishing House, Ajitashram, Lucknow. (47) Jaini, J. L. Outlines of Jainism Central Jain Publi shing House Ajitashram, Lucknow. (48) Joad, C. E. M. Guide to Modern 265 Wickedness Faber & Faber Ltd. London. (49) Kalghatgi, T. G. Jain View of Life Jain Sanskrti Samrakshak Sangh, Sholapur, India. (50) Kalghatgi, T. G. Karma and Rebirth L. D. Institute of Indology. (51) Kundakunda Acharya Pancastikaya (Com. translated by Maganlal Jain) Digambar Jain Swadhyay Mandir, Songadh (Saurashtra) (52) Kundakunda Acharya Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 Samayasara (Commented and translated by Ugra Sen) The Central Jain Publishing House, Lucknow. (53) Luniya, B. N. Evolution of Indian Culture. (54) MacDonell, A. A. History of Sanskrit Literature (55) Manikyanandi Parikshamukh (Ed. by S. C. Ghoshal) Central Jain Publishing House, Lucknow. (56) Max Muller Sacred Books of the East (V. 12, Pt. I) Dover Publications. New York. (57) Mayne's Trealise on Hindu Law and Usage Edn. 11. (58) Mehta, Mohanlal Jaina Culture Sohanlal Jain Dharma Pracharak Samiti, Amritsar (59) Mehta, Mohanlal Jain Psychology, Sohanlal Jain Dharma Pracharak Samiti, Amritsar, (60) Mirji, Anna Rao Jainism (in Kannada) Shanti Seva Sadan, Shebal (Dist. Belgaon). (61) Mohan Rao U. S. Ed. Message of Mahatma Gandhi. Govt. of India Publications Division New Delhi (62) Mukerji, Radha Kumud. Hindu Civilization (V. I.). Bhavan's Book Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267. University, Bombay. (68) Padmarajiah Jaina theory of knowledge and reality (63) Mukerji, Satkari The Jain Philosophy of Nonabsolutism Bharati Jain Parishat Calcutta. (69) Pushpadanta Bahubali Acharya Saskhandagama. Jainendra Granthamala Bangalore (70) Radhakrishnan, Sarvapalli History of Philosophy Eastern & Western Govt. of India Publication New Delhi, (64) Mukerji; Satkari Pramanmimamsa (Tr.) (65) Nathmal muni The Philosophy of Anuvratas Dakshin Pradeshik Anuvrata Samiti, Bangalore (66) Nemichandra Gommatasara. (with Intro. in Eng. by Ajitprasad Jain & commentary) Central Jain Publishing House Lucknow (67) Nrisimhachar, R. Carnatica Epigraphia. V. 2. Govt. of Mysore (71) Radhakrishnan, Sarvapalli Indian Philosophy Allen & Unwin, London (72) Radhakrishnan, Sarvapalli Recovery of Faith Hind Pocket Book, Pvt. Ltd. Delhi 32 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 (79) Shastri Kailasch andra Jainism in Kannada) (80) Sogani, K. C. Ethical doctrines of Jainism Jain Sanskrti Samrakshak Sangh, Sholapur (73) Radhakrishnan, S. & Muir, Charles, Ed. Source book of Indian Philosophy (74) Ranade, R. D. Pathway to God in Kannada Literature Bhavan Publications Bombay. (75) Rose, William Ed. Outline of Modern Knowledge Victor Collaniz, London (76) Sacchidanand Murti, K. Indian Spirit Andhra Uni. Voltaire (77) Sankhya Indian Journal of Stati stics V. 18 1957. (78) Sharma S. R. Jainism & Karnataka Culture Karnataka Historical Research Society Dharwar (81) Stevenson, (Mrs.) Sinclaire Heart of Jainism Oxford Uni, Press, London (82) Tatia, Nathmal Studies in Jain Psychology Jain Cultural Research Society Banaras 5 India. (83) Times of India 19 March, 1965 Bombay (84) Toyenbee, Arnold A Study of History V. 1. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 Oxford University Press London (85) Tulsi, Acharya. Prevedic Existence of Sramana Culture (86) Umasvati Tattvarthasutra (by S. A. Jain) Vira Shasan Sangh, Calcutta (87) Upadhye, Adinath Neminath Commentary on Karttike yanupreksa (88) Upadhye, Adinath Neminath Introduction to Pravacanasara of Kundakunda (90) Uttaradhyayana Sutra Sacred Books of the East (45). Dover Publications New York. (91) Vivekanand. Lectures from Colombo to Almora Advaita Ashram 5, Delhi Anteby Road, Calcutta (92) Williams, R. Jaina Yoga Oxford University Press, London (93) Yogindudeva Parmatmaprakash with commentary in Kannada Dr. Manjappa Hegade, Dharmasthala, (Karnataka). (94) Zimmer Heinrich Philosophies of India ed. Joseph Campbeil Routledge Kegan Paul Ltd. London (89) Upadhye, Adinath Neminath Paramatmaprakasha of Yogindudeva. Shrimad Rajachandra Ashram, Agas (Gujarat) Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 tinyi (95) amRtacandrasUrI puruSArthasiddhayupAya ajItaprasAda dhI senTrala jaina pabliziMga hAusa, ajItAzrama, lakhanau (96) AzAdhara anagAradharmamitra. hindI anu. saha zrutabhaMDAra va graMthaprakAzana samiti, phalaTana (satArA) mahArASTra (97) AzAdhara sAgaradharmAmRta zrutabhaMDAra va graMthaprakAzana samiti, phalaTana, satArA (mahArASTra) (98) kundakundAcArya mUlAcAra digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha (saurASTra) (99) kundakundAcArya samayasAra zrutabhaMDAra va graMthaprakAzana samiti kAlaTana punA. (100) guNabhadrAcArya AtmAnuzAsana saMpA. je. ala. jainI senTrala pabliziMga hAusa, ajItAzrama, lakhanau (101) na ta (patriI ) apraila 1978 bhArata jaina mahAmaMDala bambai 1. (102) pUjyapAda . iSTopadeza rAyacandra jaina zAstramAlA bambaI (103) bhagavadgItA (104) vIranandI AcArasAra zAMtisAgara digaMbara graMthamAlA bArAmatI punA. (105) samaMtabhadra ratnakaraNDa zrAvakAcAra (106) suzIlamuni jaina dharma ola inDiyA zvetAmbara sthAnakavAsI bhavana, nayI dillI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dansere