________________
૧૦
નામ ભરત પડયું. દુષ્યન્ત પછીના સમયમાં થયા અને કાલિદાસનાં ‘શાકુન્તલ ’ નાટક પરથી વિખ્યાત થયા તે નિર્વિવાદ છે.
વેદમાં બીજા એક તીર્થંકર અરિષ્ટનેમિના ઉલ્લેખ છે: वामदेवशान्त्यर्थमनुविधीयते सोऽस्माकं अरिष्टनेमि स्वाहा ॥ अर्हन् बिर्भाष॒ साय॑कानि॒ धन्वार्हनिष्कं यजनं विश्वरूपम् ।
I
अर्हन्निदं दयसे विश्वम भवन वा ओजीयो रुद्र त्वदस्ति ॥
ऋग्वेद, २.३३.१० એ જ વેદના પ્રથમ અષ્ટકના છટ્ઠા અધ્યાય અને ૧૬મા વર્ગમાં બીજો ઉલ્લેખ છે.
वि॒िश्ववे॑दाः स्वस्तिनस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमि स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु....
યજુર્વેદમાં ઋષભ, સુપાર્શ્વ અને નેમિનાથ એવા ત્રણ તીર્થંકરોના ૨૫ અને ૯૨મા અધ્યાયમાં ઉલ્લેખ છે :
ॐ नमो अर्हतो ऋषभो, ॐ ऋषभः पुरुहूतमध्वरं यतीषु नग्नं परममाह संस्तुतं वरं शत्रुं जयंतं पशुरिन्द्रमाहुरिति स्वाहा । ॐ त्रातारमिन्द्रं ऋषभं वदन्ति अमृतारमिन्द्र हवे सुगतं सुपारिश्वमाहुरिति स्वाहा, ॐ नग्नं सुधीरं दिग्वाससं ह्यगर्भ सनातनं उपैमि वीरं पुरुषं महन्तमादित्यवर्णं तमसः परस्तात् स्वाहा ॥ यजुर्वेद अध्याय २५ श्रुति १६ અહીં પહેલા, સાતમા અને બાવીસમા તીર્થ કરોને ઉલ્લેખ છે તે દેખીતું છે. આ ઉલ્લેખાને ડૉ. રાધાકૃષ્ણન યથાર્થ માને છે અને નોંધે છે:
“ જૈન પરંપરા પોતાના ધર્મનું મૂળ ઋષભદેવમાં આરોપે છે. તેઓ ઘણી સદીઓ પૂર્વે થઈ ગયા. ઠેઠ ઈ. પૂ. પહેલા સૈકામાં એવા લોકોના ઉલ્લેખા મળી આવે છે જે પ્રથમ તીર્થંકર ઋષભદેવને ભજતા હતા. વર્ધમાન અને પાર્શ્વનાથ પહેલાં પણ જૈન ધર્મ પ્રવર્તતા હતા તે વાત નિર્વિવાદ છે. યજુર્વેદ ઋષભ, અજીત અને અરિષ્ટનેમિ એ ત્રણ તીર્થ કરોના નામેાના ઉલ્લેખ ધરાવે છે. ભાગવતપુરાણ ઋષભદેવ જૈન ધર્મના સ્થાપક હતા તે મતને સમર્થન આપે છે.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
