Jain Darshan

SR No.: 005255
Original Sutra Author: N/A
Author: T K Tukol, Chitra P Shukl
Publisher: Sardar Patel University Vallabh Vidyanagar
Publication Year: 1978
Total Pages: 288
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 29

વદિક સૂકતોને સંગ્રહ કરવાની પ્રક્રિયા ક્રમશ: થઈ હશે અને આર્યો ભારતમાં આવ્યા ત્યાં સુધી ઘણી સદીઓ સુધી આ કામ પહોંચ્યું હશે. ઘણા વિદ્વાનોએ સ્વીકાર્યું છે કે શ્વેદ ઈ. પૂ. ૨૫૦૦ થી મોડો નહીં રચાયો હોય.
મોહ કરે અને હરપ્પા સિંધુ સંસ્કૃતિનાં સ્વરૂપ અને પ્રાચીનતા વિષે ઘણા વિદ્વાનોએ સંશોધન કર્યા છે. પંજાબમાં રાવી નદીના ડાબા તટ પર આવેલાં બે નગરોમાંથી એકનાં સ્થળને હરપ્પા એવું નામ અપાયું છે અને તેની સંસ્કૃતિને પુરાતત્ત્વવિદો હરપ્પા સંસ્કૃતિ તરીકે ઓળખે છે. સિંધુ નદીના જમણા તટ પર આવેલાં બીજાં શહેરના સ્થળનું નામ મેહજો દર છે. સિંધુ નદીનાં મુખથી આ સ્થળ લગભગ ૨૫૦ માઈલ દૂર છે. મોહન્જો દરો વિષેનાં સર જહોન માર્શલના ચિરસ્મરણીય લખાણમાં છ મુદ્રાઓનો ઉલ્લેખ છે. તેમને પ્લેટ ૧૨ અને પ્લેટ ૧૧૮ નામે ઓળખી છે. આ મુદ્રાઓને અભ્યાસ કરી, શ્રી ચંદાએ ૧૯૩૨ના ઓગસ્ટના “મેડને રિવ્યુ'માં પિતાના લેખમાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે. આ મુદ્રામાં ઊભેલા દેવતાઓ યોગના કાયોત્સર્ગ નામના આસનમાં છે. આ આસન જૈન યોગીઓનું વિશિષ્ટ આસન છે અને તેને નમૂને મથુરા સંગ્રહસ્થાનમાં ક્ષભદેવની વિખ્યાત પ્રતિમામાં જોવા મળે છે. શ્લભનો અર્થ સાંઢ છે, અને સાંઢ જિનનું પ્રતીક છે. પ્લેટ ii (161)ની f, g h નંબરે ધરાવતી મુદ્રાઓ ઊભેલી સ્થિતિમાં દેવતાને અને તેની આગળ સાંઢને બતાવે છે એ પણ એક વિલક્ષણતા છે. એ ત્રચ્છભના પુરોગામી હોઈ શકે? જો તેમ હોય, તો શૈવ ધર્મની જેમ જૈન ધર્મ પણ પ્રાચીનતમ ધર્મોમાંનું એક છે, અને સિંધુ નદીની તેમજ તેની ઉત્તરવર્તી ભારતીય સંસ્કૃતિની વચ્ચેનો ગાળે પૂરે છે. અને આ બધા એક સાંસ્કૃતિક ઉત્ક્રાંતિના તબક્કા બની રહે છે.” મોહન્જો દરોમાંથી મળેલી બીજી એક મુદ્રામાં વૃક્ષની શાખાઓની વચ્ચે ઊભેલી એક નગ્ન દેવની આકૃતિ અંકિત થઈ છે.
- આ આકૃતિઓ બેશક જૈન ધર્મની પરંપરા અને સંસ્કૃતિને સમર્થન આપે છે. આચાર્ય તુલસી માને છે કે મેહન્જો દરોની મુદ્રામાં કેટલીક આકૃતિઓ યોગાસનમાં અંકિત કરવામાં આવી છે. યોગાસન જેની શોધ છે, આર્યોના આગમન પહેલાં ભારતમાં તે ઘણું જાણીતું હતું અને હિંદુ સાધુઓએ ઘણા સમય પછી એ ગ્રહણ કર્યું. પ્રો. પ્રાણનાથ વિદ્યાલંકાર કહે છે કે સિંધુની ૪૪૯ નંબરની મુદ્રા, મારા ધારવા પ્રમાણે જિનેશ્વર અથવા જિનેશ (જિન ઈ. ઈન્સર:) એવી વાચના ધરાવે છે.