________________
૧ ૬૮
પ્રથમ પરિચ્છેદ-સૂત્ર-૧૬
રત્નાકરાવતારિકા
तदेतदेतस्य न तर्कवितर्ककार्कश्यं सूचयति । तथाहि - मिथ्यात्वमत्र कीदृक्षमाकाक्षितं सूक्ष्मदृशा-किमत्यन्तासत्त्वम् उतान्यस्यान्याकारतया प्रतीतत्वम्, आहोस्विदनिर्वाच्यत्वम् । इति भेदत्रयी त्रिनेत्रनेत्रत्रयीव त्रौकते । प्राचि पक्षद्वये, त्वदनङ्गीकारः परीहारः । तार्तीयिकविकल्पे तु, किमिदमनिर्वाच्यत्वं नाम ? किं निक्तिविरह एव, निक्तिनिमित्तविरहः, निःस्वभावत्वं वा ? न प्रथमः कल्पः कल्पनाहः । सरलोऽयं, सालोऽयमिति निश्चितोक्तेरनुभवात् । नाऽपि द्वितीयः, निरुक्तेहि निमित्तं ज्ञानं वा स्यात्, विषयो वा ? न प्रथमस्य विरहः, सरलसालादिसंवेदनस्य प्रतिप्राणि प्रतीतेः । नाऽपि द्वितीयस्य, यतो विषयः किं भावत्यो नास्ति, अभावत्यो वा ? प्रथमकल्पनायाम्, असत्ख्यात्यभ्युपगमप्रसङ्गः । द्वितीयकल्पनायां तु सत्ख्यातिरेव । उभावपि न स्त इति चेत् - ननु भावाभावशब्दाभ्यां लोकप्रतीतिसिद्धौ, तावभिप्रेतौ विपरीतौ वा ? प्रथमपक्षे तावत् यथो भयो रेकत्र विधिर्नास्ति, तथा प्रतिषेधोऽपि, परस्परविरुद्धधर्मयोर्मध्यादेकतरविधिनिषेधयोरन्यतरनिषेधविधिनान्तरीयकत्वात् । द्वितीयपक्षे तु, न काचित् क्षतिः, न ह्यलौकिकविषयसहस्त्रनिवृत्तावपि लौकिकज्ञानविषयनिवृत्तिः, तन्निक्तिनिवृत्तिर्वा ॥
एतस्य = मा ब्रह्मवाही, तदेतद् = ते मा थन, तनी विया२५॥नी सूक्ष्मताने સૂચવતું નથી અર્થાત્ બ્રહ્મવાદીનું આ કથન તર્કવિહોણું હોય તેમ લાગે છે. તે આ પ્રમાણે - હે બ્રહ્મવાદિનું! સૂક્ષ્મબુધ્ધિવાળા એવા તમારા વડે અહીં “મિથ્થારૂપતા” કેવી વિવક્ષાઈ छ ! भेटले “मिथ्या३५॥"नो अर्थ तमा२॥ वडे | ७२।य छ ? (१) शुं शपुष्पाहिनी જેમ અત્યન્ત અસપણે તે મિથ્થારૂપતા છે? (૨) શું વસ્તુ હોય અન્ય, અને પ્રતીત થાય અન્યરૂપે, એવું અન્યનું અજવસ્તુના આકારરૂપે પ્રતીત થવા પણું એવું મિથ્થારૂપતા વિવક્ષાયું છે ? કે (૩) અનિર્વાચ્યત્વ રૂપ = કોઈ પણ શબ્દથી વર્ણવી ન શકાય તેવું મિથ્થારૂપપણું વિવક્ષાયું છે ? આ પ્રમાણે આ ભેદત્રયી (ત્રણ વિકલ્પો) મહાદેવના ત્રણ નેત્રની જેમ જણાય છે. જેમ મહાદેવનાં ત્રણ નેત્ર શોભે છે તેમ ઉપરોક્ત ત્રણ વિકલ્પો તમારા પ્રત્યુત્તર માટે શોભે છે. આ ત્રણમાંથી તમે કયો વિકલ્પ માનો છો?
(मडी सभासविधि ॥ प्रभाएो सम४वी - त्रि श६थी परिभा। अर्थमा अयट् प्रत्यय ७/१/१५२ सूत्राथी थयो छ. टित् डोवाथी २/४/२० सूत्रथी डी प्रत्यय स्त्रीलिंगमा थयो छे. भेदानां त्रयाणां समाहारः इति भेदत्रयी । त्रीणि नेत्राणि यस्य सः इति त्रिनेत्रः मेटसे भडव तथा 6५२ भु४५४ नेत्राणां त्रयाणां समाहारः इति नेत्रत्रयी । त्रिनेत्रस्य नेत्रत्रयी इति त्रिनेत्रनेत्रत्रयी प्रमाणे समास छूट। 4341)..
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
