________________
૧૮
અપકર્ષ
જૈન સૈદ્ધાંતિક અપકર્ષઃ ભોગવાતા કર્મને ઘટાડીને પદાર્થોનું, સ્ત્રી આદિનું ચિંતન
નવું આયુકર્મ બાંધે તે અપકર્ષ. કરવું અન્યને મારવા, અપમાન, આયુકર્મનો ૨/૩ ભાગ વ્યતીત કરવું, ધન, અપહરણ વગેરેનો થયા પછી ન બાંધે તો ૧/૩ નો વિચાર કરવો. આર્તિ – રૌદ્રધ્યાન, પુનઃ પુનઃ ૨/૩ ભાગ લે. તે કષાયોનું સેવન. વિષયનું સ્મરણ ભાગના પ્રાયે આઠ વાર નવા કરી ઇચ્છા થવી.
આયુબંધનો સમય આવે છે. અપભ્રંશઃ વિકાર. મધ્યકાલીન એક અપકર્ષણઃ સમ્યગ્દર્શન, જ્ઞાન, પ્રાકૃત ભાષાપ્રકાર.
ચારિત્રને કારણે કર્મોની સ્થિતિ અપરત્વઃ નાનાપણું. કાળની તથા અનુભાગ-રસ ઘટાડી, ઘાત વિશેષતાથી. કરીને આત્મા વિશુદ્ધિમાં આગળ અપરવિદેહઃ પશ્ચિમ વિદેહ, કોઈ રક્ષક વધે છે. મોક્ષમાર્ગ માટે એ દેવનું નામ. અપકર્ષણ શ્રેયભૂત છે. સંસારી | અપરાતિઃ કલ્પાતીત દેવોનો એક જીવને પુણ્ય માટે બંને પ્રકૃતિઓનું
ભેદ. અપકર્ષણ થાય છે. અર્થાત્ પ્રથમ અપરાજિતાઃ મુનિસુવ્રત સ્વામીની બાંધેલી ઉદિત કર્મની સ્થિતિને યક્ષિણી. એક દિગ્ગકુમારી. તથા રસને ઘટાડવી તે અપકર્ષણ | અપરાધ: ગુનો, જે આરાધનારહિત છે. જોકે અપકર્ષણ થયા પછી હોય તે અપરાધ. અનંતર સમયમાં વૃદ્ધિ થવા સંભવ | અપરાહલ: દિવસનો ત્રીજો પ્રહર. છે. સ્થિતિખંડ આયુષ્ય કર્મ | અપરિગ્રહઃ સાંસારિક સાધનસિવાય અન્ય પ્રકૃતિઓનો થાય છે. સામગ્રીના પરિગ્રહથી રહિત. અપકાય : પાણીના જીવોનું શરીર,
સાધુદશા. અપકાર: અન્યના ઉપકારને ભૂલી તેને | અપરિગૃહિતાઃ જે વેશ્યા કે
ત્રાસ આપવો કે અવગણના કરવી. વ્યભિચારિણી હોય તે અન્ય અપકીર્તિ : અપયશ, બદનામી.
પુરુષની સાથે આવે જાય. જેનો અપક્વઃ કાચું, પકાવ્યા વગરનું
કોઈ એક સ્વામી નથી. અપત્ય : સંતાન.
અપરિણતઃ આહારનો એક દોષ. અપદેશઃ જેના દ્વારા અર્થનો નિર્દેશ અપરિણામી: જેનું પરિણમન ન હોય. થાય તે દ્રવ્યકૃત છે.
અપર્યાપ્તઃ જન્માંતરે જતાં જીવ નવો અપધ્યાનઃ રાગ કે દ્વેષને કારણે દેહ ધારણ કરવા યોગ્ય પર્યાપ્તિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
