Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टोका श० ५ उ० १ सू० १ वायुस्वरूपनिरूपणम् १२१ चायति' यावत् वान्ति, यावत्करणात्-पथ्यवातादिकं सर्वमुपयुक्तं संग्राह्यम् । तथा च ईषत्पुरोवातादि चतुर्वातवाने वायुकायस्य स्वाभाविकगतिकरणं प्रथम, वैक्रिय शरीराश्रित गति क्रिया करणंच द्वितीयमिति कारणद्वयम्. वायुकुमार वायुकुमार्योश्व स्वपर तदुभयार्थाय वायुकायस्य समुदीरणं च तृतीयं कारणं प्रतिपादितम् ।
वायुकायप्रस्तावात् पुनगौतमः पृच्छति- वाउकायाणं भंते ' हे भदन्त ! वायुकायाः खलु 'वाउकायं चेत्र' वायुकायमेव ' आणमंति वा आनन्ति वा अन्तः भ्वासे गृह्णान्ति, 'पाणमति वा ' प्राणन्ति वा अन्तनिःश्वासे मुश्चन्तिवा, 'उससं. तिवा ' उच्छ्वसन्तिवा-बहिः श्वासे गृह्णन्ति, 'नीससंतिवा' निःश्वसन्तिवा-बहि उस समय (ईसिंपुरेवाया) ईषत्पुगेवान (जाव वायंति) यावत् शब्दलभ्य पथ्यवात, मन्दवात, एवं महावात ये वायुएँ चलते हैं । इस तरह सूत्र. कार ने इन ईषत्पुगेवात आदि चार वायुओं के रूप में चलने में वायु. काय की स्वाभाविक गति का होना यह पहिला कारण, वैक्रिय शरीराश्रित गतिक्रिया का होना यह दूसरा कारण, तथा वायुकुमार और वायुकुमारिओं का अपने, पर एवं उभय के प्रयोजन निमित्त वायुकाय की उदीरणा करना यह तीसरा कारण प्रतिपादित किया है । __ वायुकाय का प्रकरण होने से ही गौतम प्रभु से पूछते हैं (वाउकाया णं भंते ! ) हे भदन्त ! वायुकाय ( वाउकायं चेव ) वायुकाय को ही क्या (आणमंति ) भीतर श्वास के रूप में ग्रहण करते हैं ? (पाण. मंति ) भीतर निःश्वास के रूप में छोड़ते है ? ( ऊससंति वा ) बाहिर श्वास के रूप में ग्रहण करते हैं ? ( नीससंनि वा ) और क्या बाहर
મન્દવાત અને મહાવાત વાય છે. આ રીતે ઈષત્પરોવાત, પચ્ચવાત, મન્દવાત અને મહાવાત એ ચારે વાયુના વહનમાં (ચાલવામાં ) વાયુકાયની સ્વાભાવિક ગતિને પહેલું કારણ બતાવ્યું છે, વૈકિય શરીરાશ્રિત ગતિક્રિયાને બીજું કારણ ગણાવ્યું છે, અને વાયુકુમારીઓ પિતાના, પરના, કે ઉભયના પ્રયોજન નિમિત્તે વાયુકાયની જે ઉદીરણા કરે છે, તેને ત્રીજું કારણ ગણાવ્યું છે.
प्रश्न-(वाउकायाण'भंते !) 3 महन्त ! वायुय ७३ (वाउकायचेव )वायुआयने ४ (आणमंति) श्वास३३ २५४२ वे छे, (पाणमंति ) अने १७२ निश्वास ३२ छ। छ भ२i ? मने (ऊससंति वा नीससंति वा ) ५२ श्वास ३३ ગ્રહણ કરે છે અને બહાર નિઃશ્વાસ રૂપે છેડે છે ખરાં ? પ્રશ્નનું તાત્પર્ય એ છે કે વાયુકાય જીવો શું શ્વાસોચ્છવાસમાં વાયુકાયને જ લે છે અને બહાર કાઢે છે? भ १६
श्री भगवती सूत्र : ४
