Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैreन्द्रिका टी० श० ६ उ०४ सू० २ प्रत्याख्यानादिनिरूपणम्
१०२७
च तदा भवेत् यदा कृतं स्यात् अतस्तस्करणं प्रतिपादयितुमाह-' जीवाणं भंते ! किं पच्चक्खाणं कुव्वंति, अपच्चक्खाणं कुव्वंति पच्चक्खाणापच्चक्खाणं कुत्र्वंति ? ' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! जीवाः खलु किम् प्रत्याख्यानं कुर्वन्ति, अप्रत्याख्यान वा कुर्वन्ति, प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानं कुर्वन्ति, ? भगवानाह - ' जहा ओहिया तहा कुच्त्रणा ' हे गौतम ! यथा औधिकाः समुच्चय जीवाः प्रतिपादिताः तथा करणं प्रत्याख्यानादिकरणमपि विज्ञातव्यम्, तथा च सामान्यजीवेषु प्रत्याख्यानित्वादित्रितयस्यापि पूर्वं प्रतिपादितत्वेन अत्रापि प्रत्याख्यानादित्रयस्य करणमपि बोध्यम्, एवं च केचिद् जीवाः प्रत्याख्यानमपि कुर्वन्ति केचित् अमत्याख्यानमपि कुर्वन्ति प्रत्याख्यानं न कुर्वन्ति, केचित् प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यानमपि कुर्वन्ति, प्रत्याख्यानम् आयुष्यवन्धकारणमपि भवतीति जाता है अतः इसी बात को गौतमस्वामी प्रभु से पूछते हैं कि - ( जीवा णं भंते! किं पच्चक्खाणं कुव्वंति अपच्चक्खाणं कुव्वंति पच्चक्खाणा पच्चक्खाणं कुव्वंति ) हे भदन्त । जीव क्या प्रत्याख्यान करते हैं ? अप्रत्याख्यान करते हैं ? प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यान करते हैं ? इसके उत्त रमें प्रभु उनसे कहते हैं कि हे गौतम! (जहा ओहिया तहा कुव्वणा ) जिस प्रकार से सामान्य जीव प्रतिपादित हुए हैं उसी प्रकार से प्रत्याख्यान आदिका करना भी जानना चाहिये । इस तरह से यह समझ लेना चाहिये कि कितनेक जीव ऐसे भी हैं जो प्रत्याख्यान को भी करते
। कितनेक जीव ऐसे हैं जो प्रत्याख्यान को नहीं अप्रत्याख्यानको भी करते हैं । फितनेक जीव ऐसे हैं जो प्रत्याख्यानाप्रत्याख्यान को भी करते हैं । प्रत्याख्यान आयुष्यबंध का भी कारण होता है इसलिये प्रत्याख्यान करण के बाद अब गौतम इसके द्वारा जीव आयुष्क का भी क्या बंध
( जीवाणं भते ! किं पच्चक्खाणं कुव्वति ? अपच्चक्खाणं कुव्वंति पच्चक्खाणा पच्चक्खाणं कुव्वंति ) डे लहन्त ! व शुं प्रत्याभ्यान उरे छे ? અપ્રત્યાખ્યાન કરે છે ? પ્રત્યાખ્યાના-પ્રત્યાપ્રયાન કરે છે .
तेन। उत्तर भायता महावीर अलु उडे छे - ( गोयमा ! ) हे गौतम ! ( जहा ओहिया तहा कुरणा ) ने रीते सामान्य भवना प्रत्याख्यान साहितुं પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે, એજ પ્રમાણે પ્રત્યાખ્યાન આદિ કરવાના વિષ યમાં પણ સમજવું. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે કેટલાક જીવા એવાં હાય છે કે જે પ્રત્યાખ્યાન કરે છે, કેટલાક જીવા એવા હોય છે કે જે પ્રત્યાખ્યાન કરતા નથી પણુ અપ્રત્યાખ્યાન કરે છે, અને કેટલાક જીવા એવાં હાય છે કે જે પ્રત્યાખ્યાના પ્રત્યાખ્યાન પણ કરે છે.
પ્રત્યાખ્યાન આયુધમાં પશુ કારણરૂપ બને છે, તેથી પ્રત્યાખ્યાનકરણનું પ્રતિપાદન કર્યા પછી હવે ગૌતમ સ્વામી એ જાણવા માગે છે કે પ્રત્યાખ્યાન
श्री भगवती सूत्र : ४
