Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ६ उ०४ सू० १ जीवस्य सप्रदेशाप्रदेशनिरूपणम १००९ नैरयिकादयस्तु तैजसकार्मणशरीरिणः त्रिभङ्गकाः, एकेन्द्रियपृथिव्यादयश्च केवलं तृतीयभङ्गका एव वाच्याः । एतेषु च सशरीरादिदण्डकेषु सिद्धपदं न वाच्यं, तस्य सशरीरत्वविरहात् । ' असरीरेहिं जीव-सिद्धेहि तियभंगो' अशरीरेषु सप्रदेशस्वादिना वक्तव्येषु जीवादिषु जीव-सिद्धपदयोः पूर्वोक्ताः त्रयोभङ्गाः विज्ञेयाः, अन्येषां मनुष्यनैरयिकादीनाम् अशरीरत्वाभावात् । 'आहारपज्जत्तीए, सरीरपज्जत्तीए, इंदियपज्जत्तीए, आणपाणपज्जत्तीए जीव-एगिदियवज्जो तियभंगो' आहारपर्याप्तौ, शरीरपर्यायौ, इन्द्रियपर्याप्तौ, आन-प्राण (श्वासोच्छ्वास) पर्याप्ती क्यों कि तैजस और कार्मण शरीर का संयोग अनादि होने के कारण यहां पर जीवों में सप्रदेशता ही कही गई है। तथा तैजस और कार्मण शरीर वाले जो नैरयिक आदि जीव हैं उनमें तीन भंग कहे गये हैं। तथा-एकेन्द्रिय जो पृथिव्यादिक जीव हैं उनमें केवल एक तीसरा ही भंग कहा गया है । इन सशरीरादि दण्डकों में सिद्धपद का प्रयोग इसलिये नहीं करना चाहिये कि सिद्धजीव अशरीर होते हैं। (असरीरेहि जीवसिद्धेहिं तियभंगो) सप्रदेशत्वादिरूप से कहने के योग्य अशरीर जीवादिक में-जीवपद में और सिद्धपद में-पूर्वोक्त तीन भंग होते हैं। क्यों कि जीव और सिद्ध के सिवाय दुसरे जीवों में अर्थात् मनुष्य एवं नैरयिक आदिकों में अशरीरता का अभाव रहता है । (आहारपजत्तीए, सरीरपज्जत्तीए इंदियपजत्तीए आणपाणपज्जत्तीए जीवएगिदियवज्जो जीवाहओ तियभंगो) आहारपतिद्वार में, शरीरप्रर्याप्तिद्वार में इन्द्रियपर्याप्तिद्वार में, और श्वासोच्छ्वासपर्याप्तिद्वार में जीवपद और કામણ શરીરને સંગ અનાદિ હોવાને કારણે એવાં શરીરવાળાં જેમાં સપ્રદેશતા જ કહી છે, તથા તેજસ અને કાશ્મણ શરીરવાળા જે નારક આદિ જીવે છે, તેમના ત્રણ ભંગ કહ્યા છે, તથા પૃથ્વીકાય આદિ એકેન્દ્રિય જીવોમાં ત્રીને એક ભંગ કહ્યો છે. સિદ્ધ જીવ અશરીરી હોય છે, તે કારણે આ सशरीरी माहि मां सिद्धपहने। प्रयोग थत। नथी. ( असरीरेहिं जीव सिद्धेहि तियभगो ) सप्रशा३ ४९१योग्य अशरीरी मिi-04 પદમાં અને સિદ્ધપદમાં-પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ થાય છે, કારણ કે જીવ અને સિદ્ધ સિવાયના મનુષ્ય, નારક આદિ કેમાં અશરીરતાને અભાવ હોય છે.
(आहारपज्जत्तीए, सरीरपज्जत्तीए, इंदियपज्जत्तोए आणपाणपत्तीए जीव एगिदियवज्जो जीवाइओ तियभभो ) आहार पतिवाभां, शरीर पर्याप्ति. દ્વારમાં, ઈન્દ્રિય પર્યાસિદ્ધારમાં, અને શ્વાસોચ્છવાસ પર્યાસિદ્ધારમાં છવપદ અને
भ० १२७
श्री. भगवती सूत्र:४