Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीसूत्रे परिणामसूक्ष्मत्वात् द्विप्रदेशिकः एकाकाशप्रदेशस्थितो भवति तदा तं परमाणुपुद्गल: 'सर्वेण सर्व स्पृशति ' आकाशप्रदेशस्यैकत्वात् , इति निगद्यते । 'परमाणुपोग्गले तिप्पएसियं फुसमाणे निपच्छिमएहिं निहिं फुसइ' परमाणुपुद्गलः त्रिप्रशिकं स्कन्ध स्पृशन् निष्पश्चिमकैः अन्तिमैः त्रिभिः सप्तमा-ष्टम-नवमैः-'सर्वेण देशं स्पृशति' सर्वेण देशौ स्पृशति ' सर्वेण सर्व स्पृशति' इत्येवंरूपैः विकल्पैः स्पृशति। तत्र यदा त्रिप्रदेशिकः म्थूलपरिणामत्वात् आकाशपदेशत्रयावस्थितो भवति तदा तदा परमाणुपुद्गलस्य तद्देशस्यैव विषयतया सर्वेण देशं स्पृशति' इति व्यवहारो प्रदेशों में स्थित हुआ द्विप्रदेशिक स्कन्ध पूरे परमाणु द्वारा एक भाग में ही स्पर्शित होगा और जब वही द्विप्रदेशिक स्कन्ध सूक्ष्मरूप में परिणमित होने के कारण आकाश के एक प्रदेश में स्थित रहेगा तब एक पुद्गल परमाणु उस सब का स्पर्श अपने सर्वरूपसे ही करेगा, अतः (सर्वेण सर्व स्पृशति) यह कथन बन जाता है। क्यों कि परमाणु स्वयं एक प्रदेशी है और द्विप्रदेशिक स्कन्ध भी आकाश के एक ही प्रदेश में स्थित है। (परमाणुपोग्गले तिप्पएसियं फुसमागे पच्छिमएहिं तिहिं फुसइ) तथा-जघ पुद्गल परमाणु त्रिप्रदेशिक स्कन्ध को स्पर्श करता है-तब वह उसे अन्तिम ७-८-९ विकल्पों के अनुसार स्पर्श करता है-( सर्वेण देश, सर्वेण देशान्, सर्वेण सर्व ) ये ७-८ और ९३ विकल्प हैं । सो इनका विचार इस प्रकार से है-जब त्रिप्रदेशिक वाला स्कन्ध स्थूल परिणाम वाला होता है-तब वह आकाश के तीन प्रदेशों में स्थित होता है तब परमाणु पुद्गल जो कि आकाश के एक ही प्रदेश में તે કારણે આકાશમાં બે પ્રદેશમાં રહેલા દ્વિદેશિક સ્કન્દના એક ભાગનો જ સ્પર્શ સમસ્ત પરમાણુ પુલ દ્વારા થઈ શકે છે. પણ જ્યારે એજ દ્વિદેશિક સ્કન્ધ સૂમરૂપે પરિણમિત થવાને કારણે આકાશના એકજ પ્રદેશમાં રહેલે હોય છે, ત્યારે સમસ્ત પરમાણુ પુદ્ગલ દ્વારા તેના (દ્વિપ્રાદેશિક સ્કલ્પના) તેના समस्त लागानी २५श थ श छ-तेथी। " सर्वेण सर्व स्पृशति " ॥ નવમે વિકલ્પ સ્વીકારવામાં આવ્યો છે. પરમાણુ પિતે એક પ્રદેશી હોય છે. અને દ્વિપ્રદેશિક કન્ધ પણ આકાશનો એક જ પ્રદેશ રેકીને રહેલું હોય છે,
थी । पात श४य भने छ. " परमाणुपोग्गले तिप्पएसियं. फुपमाणे पच्छिमएहिं तिहि फुसइ" न्यारे पुस ५२भाशु निशि४ २४.धनी २५श २ છે. ત્યારે તે તેને સ્પર્શ છેલા ત્રણ વિક૯ (સાત, આઠ, અને નવમાં વિક ) અનુસાર કરે છે. તેનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે-જયારે ત્રિપ્રદેશિક અન્ય સ્થૂલ પરિણામવાળા હોય છે, ત્યારે તે આકાશના ત્રણ પ્રદેશમાં રહેલે હોય છે. એવી પરિસ્થિતિમાં પુતલ પરમાણુ કે જે આકાશના એક જ પ્રદેશમાં
श्री. भगवती सूत्र:४
