Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 866
________________

८५२
भगवतीसूत्रे रहता है अतः अबद्ध पूर्व होने के कारण इस कर्म का बंध होने से यह कर्मवन्ध सादि माना गया है और अयोगी अवस्था होने पर अर्थात् चौदहवें गुणस्थान में चले जाने पर अथवा श्रेणि से पतित होने पर उसका बंध छूट जाता है, इसलिये वह सान्त माना जाता है तात्पर्य कहने का यह है कि कर्मबंध का जप विचार किया गया है तो वहां पर (जोगा पयडिपएसा ठिई अणुभागा कसायओ होति ) ऐसा कहा गया है अर्थात् प्रकृति बंध और प्रदेशबंध ये दो बंध योग से होते हैं और स्थितिबंध तथा अनुभाग बंध ये दो बंध कषाय से होते हैं-इसतरह कर्मबंध के दो मुख्यकारण हैं-एक योग और दूसरा कषाय जो कर्मबंध केवल गमनागमनादिक क्रियाओं के निमित्त से ही होता है वह ऐया. पथिक कर्म कहलाता है इस कर्म को बांधने वाला जीव ऐपिथिक बंधक कहा गया है-दसवें गुणस्थानतक ही कषाय का सद्भाव कहा गया है इसके ऊपर के गुणस्थानों में कषाय तो होती नहीं है केवल योग ही रहता है-ग्यारहवें गुणस्थान में कषाय बिलकुल उपशान्त रहती है अतः वह नहीं के बराबर वहां है यहां जो कर्मप्रकृति का बंध होगा इसी तरह बारहवें गुणस्थान में भी कषायों की क्षीणता हो जाने ગુણસ્થાનમાં કષાયને સદ્દભાવ રહે છે તેથી અબદ્ધ પૂર્વ (પૂર્વે નહીં બંધાચેલે) હવાને કારણે આ કર્મ બંધને સાદિ (પ્રારંભ યુક્ત) કહ્યો છે. અગી અવસ્થામાં એટલે કે ચૌદમાં ગુણસ્થાને ચડી જવાથી અથવા શ્રેણિથી નીચે ઉતરતા તેને બંધ છૂટી જાય છે, તે કારણે તેને સાન્ત (અન્ત સહિત) मानतो छ.
કર્મબંધને જ્યારે વિચાર કરવામાં આવે ત્યારે એ વાત ધ્યાનમાં રાખવા वीछे है ( जोगा पयडिपदेसा ठिई अणुभोगा कसायओ होंति ) प्रतिम અને પ્રદેશબંધ એ બને બંધ વેગથી થાય છે, અને સ્થિતિબંધ તથા અનુભાગબંધ કષાયથી થાય છે. આ રીતે કર્મબંધનાં મુખ્ય બે કારણ છે – (१) योग मने (२) ४ाय.
જે કર્મબંધ ગમનાગમન આદિ ક્રિયાઓને કારણે થાય છે તે કમબંધને અર્યાપથિક કર્મબંધ કહે છે, અને એવાં કર્મને બાંધનાર જીવને ઐપથિક બંધક કહ્યો છે. દસમાં ગુણસ્થાન સુધી જ કષાયનો સદ્દભાવ કહ્યું છે, ત્યાર પછીનાં ગુણસ્થાનમાં કષાયને અભાવ હોય છે પણ યોગને સદૂભાવ હોય છે. અગિયારમાં ગુણસ્થાનમાં કષાય બિલકુલ ઉપશાન્ત રહે છે. તેથી ત્યાં તે નહીં જેવી જ હોય છે. ત્યાં જે કર્મ પ્રકૃતિને બંધ થશે તે અપૂર્વ હશે. એજ
श्री.भगवती सूत्र:४


Page Navigation
1 ... 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142