Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
-
--
-
-
-
-
-
-
भगवतीसूत्रे अथ अज्ञानविषयकबन्धद्वारमाश्रित्य गौतमः पृच्छति-'णाणावरणिज्जंग भंते कम्मं कि मइअन्नाणि बंधइ सुयअन्नाणी बंधइ ? ' हे भदन्त ! ज्ञानावरणीय कर्म किं मत्यज्ञानी वध्नाति ? किम् श्रुताज्ञानी बध्नाति ? किं विभङ्गज्ञानी बध्नाति ?। भगवानाह – गोयमा ! आउगवज्जाओ सत्तवि बंधति' हे गौतम ! आयुष्कवर्नाः सप्ताऽपि कर्मप्रकृतीः मत्यज्ञानिप्रभृतयो बध्नन्ति । 'आउगं भयणाए ' आयुष्कं भजनया कदाचिद् आयुष्कबन्धनकाले बध्नन्ति, कदाचित् तद्भिन्नकाले आयुर्न बध्नन्तीत्यर्थः । है तब तो वह शातावेदनीय कर्म का बंध करता ही है और जब वही चौदहवें गुणस्थानमें विराजमान हो जाता है या सिद्ध बनजाता है तथ उसके वेदनीय कर्म का बंध नहीं होता है।
अब अज्ञानविषयकबंधद्वार को आश्रित करके गौतमस्वामी प्रभु से पूछते हैं कि-(णाणावरणिजं णं भंते ! कम्मं किं मइ अन्नाणी बंधइ, सुय अन्नाणी बंधह, विभंग अन्नाणी बंधइ) हे भदन्त ! ज्ञानावरणीय कर्मका बंध जब अज्ञान की अपेक्षा लेकर विचार करते हैं तो कौन सा अज्ञानी जीव बांधता है-क्या मति अज्ञानी बांधता है ? या श्रुत अज्ञानी बांधता है ? या विभंगज्ञानी-जिसका अवधिज्ञान मिथ्यात्व के संबंध से विपरीत बना हुआ है-ऐसा जीव बांधता है ? इसके उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं कि (गोयमा) हे गौतम ! (आउगवज्जाओ सत्स वि बंधति ) आयु को छोड़कर बाकी की सातों ही कर्म प्रकृतियों को मत्यज्ञानी आदि जीव बांधते हैं। (आउर्ग भयणाए ) आयुकर्म का बंध છે કે જ્યારે કેવળજ્ઞાની જીવ તેરમાં ગુણસ્થાને રહે છે, ત્યારે તે તે શાતા વેદનીય કમને બંધ કરે જ છે, પણ જયારે તે ચૌદમાં ગુણસ્થાને વિરાજમાન થઈ જાય છે અથવા તે સિદ્ધપદને પ્રાપ્ત કરી લે છે, ત્યારે તે વેદનીય કર્મ બાંધતા નથી.
હવે અજ્ઞાનવિષયકબંધકારની અપેક્ષાએ ગૌતમસ્વામી મહાવીર પ્રભુને એ प्रश्न पछे छे (णाणावरणिज्जं णं भंते ! कम्म कि मइ अन्नाणी बधइ, सुय अन्नाणी बधइ, विभंग अन्नाणी बंधइ १) महन्त ! अज्ञानीनी अपेक्षाय विद्यार કરવામાં આવે છે કે અજ્ઞાની જીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધે છે? શું મતિ અજ્ઞાની બાંધે છે? કે શ્રત અજ્ઞાની બાંધે છે? કે વિલંગ અજ્ઞાની બાંધે છે ?
(જેનું અવધિજ્ઞાન મિથ્યાત્વના સંબંધથી વિપરીત બનેલું હોય એવા જીવને વિભંગ અજ્ઞાની કહે છે.)
श्री.भगवती सूत्र:४
