Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६५२
भगवतीसुत्रे
ਰੰ
वर्धते, हीयन्ते इति भणितत्र्याः वक्तव्याः, 'णवरं अवट्ठिएस इमं णाणत्त, जहा - रयणप्पभाए पुढवीए अडयालीसं मुहुत्ता, नवरं विशेषः पुनर्वृद्धिहासापेक्षया अवस्थितेषु वृद्धिहान्यभावात्मकावस्थितिषु - इदं वक्ष्यमाणं नानात्वम् एतावानेव विशेषः, तद्यथा - रत्नप्रभायां पृथिव्याम् अष्टचत्वारिंशतं - मुहूर्तान्, अष्टचत्वारिंशन्मुहूर्त पर्यन्तं नैरयिकाणाम् अवस्थितलं बोध्यमित्यर्थः,
1
अयं भावः रत्नप्रभादिषु यो यत्रोत्पादोद्वर्तनविरहकालश्चतुर्विंशतिमुहूर्तादिको व्युत्क्रान्तिपदे प्रज्ञापनासूत्रे व्युत्क्रान्तिनामके षष्ठे पदे प्रतिपादितः, स तत्र रत्नप्रभादिष्टथिवीषु तेषां नैरयिकाणां तत्तुल्यस्य चतुर्विंशतिमुहूर्तात्मकस्य उत्पादोद्वर्तनकालस्य संमेलनात् द्विगुणितो भूत्वा अष्टचत्वारिंशन्मुहूर्तादिकोऽवस्थितकालो भवति, विरकाल प्रतिपदमवस्थानकालार्धभूतः स्वयमहनीयः तथा-'सक्करप्पभाए जीवों की एक परिमाणता होने की वजह से नारक जीवों में वृद्धि और हानि का अभाव रहता है। ( एवं सत्तसु वि पुढील वडुंति, हायंति भाणिव्वा ) इसी तरह से समुच्चय नैरयिकोंकी वृद्धि और हानि की तरह से ही सात ही रत्नप्रभा आदि पृथिवियों में नारकजीव बढते हैं, घटते हैं ऐसा जानना चाहिये । ( णवरं अवट्ठिएस इमं णाणत्तं ) परन्तु अवस्थित अवस्था में जो भेद है-अन्तर है - वह इस प्रकार से ( रयण
-
भाए पुढवीए अडयालीसं मुहुत्ता ) रत्नप्रभा पृथिवी में नारक जीवों का अवस्थान काल ४८ मुहूर्त का है सो इसका तात्पर्य यह है कि रत्नप्रभा आदि पृथिवियों में जो जहां व्युत्क्रान्तिपद् में अर्थात् प्रज्ञापनासूत्र में व्युत्क्रान्ति नाम के पद में उत्पाद, मरण और विरहकाल चौवीस मुहूर्त का कहा गया है सो वहाँ रत्नप्रभा आदि पृथिवियों में उन
૨૪ મુદ્ભૂત સુધી નારક જીવાનું પ્રમાણ એક સરખું જ રહેતું હાવાથી નારક वामां वृद्धि भने हानिन। अभाव रहे छे. ( एवं सत्तसु वि पुढत्रीसु वड्ढति, हाति भाणियव्वा ) मा रीते मधां नारानी वृद्धि भने हानि थती होय छे. એટલે કે રત્નપ્રભા આદિ સાતે પૃથ્વીએમાં નારક જીવાની વૃદ્ધિ અને હાનિતા थाय छे सेम समन्न्वु. ( णवर अत्रुट्टिएस इम णाणत्तं ) पशु व्यवस्थान अजमां नीचे प्रमाणे तावत छे. ( रयणप्पभाए पुढवीए अडयालीस मुहुत्ता ) रत्नप्रभा પૃથ્વીમાં નારક જીવાને અવસ્થાન કાળ ૪૮ મુહૂતના છે, તેનું તાત્પ આ પ્રમાણે છે–રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વીએમાં ( નરકામાં ) ઉત્પાદ, મરણુ અને વિરહકાળ ૨૪ મુહૂર્તના કહ્યો છે. ( વ્યુત્ક્રાન્તિ પદમાં એટલે કે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં વ્યુત્કાન્તિ નામના પટ્ટમાં મા પ્રમાણુ આપેલું છે) તે રત્નપ્રભા આદિ પૃથ્વી
श्री भगवती सूत्र : ४