Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ५४०९ सू० ४ पाश्र्वपित्थीय- महावीरयोर्वक्तव्यता ७२५ विनश्यन्तीत्यर्थः, एवं ' परित्ता जीवघणा उप्पज्जित्ता उपज्जित्ता निलीयंति ' परीताः असंख्याताः प्रत्येकशरीराः अतीतानागत सन्तानानपेक्षया वा संक्षिप्ताः जीवधनाः उत्पद्य उत्पद्य निलीयन्ते विनश्यन्ति । अनेन असंख्यातमदेशात्मके लोके अनन्तानां रात्रिं दिवानाम्, परीतानाम् असंख्यातानां च रात्रिंदिवानां समावेशो भवतीति सिद्धम् । यतोऽनन्त- परीतजीवसम्बन्धात् कालविशेषा अपि अनन्ताः परीताश्च व्यपदिश्यन्ते अतः असंख्यात प्रदेशात्मके लोके अनन्तानाम् असंख्यातानां च रात्रिं दिवानां कथं समावेशो भवतीति विरोधोऽपि परिहृतो भवति । अथ लोकमेव स्वरूपतः प्रतिपादयति- ' से णूनं भूपए, उप्पन्ने, विगए, परिणए, अजीवेर्हि लोक्कर, पलोक्कइ " स लोकः नूनं निश्चितं भूतः, यत्र जीववनाकहा है । (परिता जीवघणा उप्पजित्ता उप्पजित्ता निलीयंति) परीतअसंख्यात प्रत्येक शरीर की अपेक्षा के असंख्यात जीवधन, अथवा अतीत अनागत सन्तान की अपेक्षा से संक्षिप्त जीवधन उत्पन्न हो हो नष्ट होते हैं । इस कारण असंख्यात प्रदेशात्मक लोक में अनन्तरातदिनों का समावेश हो जाता है यह बात सिद्ध हो जाती है । क्यों कि अनन्त और परीत ऐसे जीवों के सम्बन्ध से कालविशेष भी अनन्त और परीत इस रूप से कहे जाते हैं । अतः असंख्यात प्रदेशात्मक इस लोक में अनन्त और असंख्यात गतदिनों का समावेश कैसे हो सकता है ऐसा विरोध भी परिहृत हो जाता है । अब सूत्रकार स्वरूप की अपेक्षा लेकर लोक का ही प्रतिपादन करते हैं - ( से णूणं भूए उप्पन्ने, विगए,
સૂક્ષ્માદિ સાધારણ શરીરાને અનુલક્ષીને અથવા જીનસન્તતિની સપવસાનતાને અનુલક્ષીને કરાયેલ છે. તથા જીવ જ્ઞાનાર્દિક અનંત પર્યાયાના સમુદાય રૂપ છે, અથવા અસ`ખ્યાત પ્રદેશેાના એક પિંજરારૂપ છે, તેથી તેને “ જીવઘન " उडेस छे. ( परित्ता जीवघणा उप्पज्जित्ता उप्पज्जित्ता निलीयति ) परीत-मसण्यातપ્રત્યેક શરીરની અપેક્ષાએ અસખ્યાત જીવન, અથવા અતીત અનાગત સાન્તતાની અપેક્ષાએ સક્ષિપ્ત જીવઘન ઉત્પન્ન થઈ થઈને નષ્ટ થયાં કરે છે. આ કારણુ અસંખ્યાત પ્રદેશાવાળા લાકમાં અનંત રાત્રિદિવસને સમાવેશ થઈ જાય છે, એ વાત સિદ્ધ થઈ જાય છે. કારણ કે અનંત અને પરીત એવાં જીવેાના સંબધથી કાળવિશેષને પણ અનત અને પરીત રૂપે સ્વીકારી શકાય છે. આ રીતે “ અસંખ્યાત પ્રદેશાવાળા આ લેાકમાં અનંત અને અસખ્યાત રાત્રિદિવસેાના સમાવેશ કેવી રીતે થઈ શકે ” એવી જે વિરોધાત્મક શકા બતાવવામાં આવી છે, તેનું પણ સમાધાન થઈ જાય છે. હવે સૂત્રકાર સ્વરૂपनी अपेक्षा सोनुं प्रतिपाहन इरे छे-" से णूण भूए उत्पन्ने, बिगए,
श्री भगवती सूत्र : ४
