Book Title: Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 02
Author(s): Vinayvijay
Publisher: Devchand Damji Sheth
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023353/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Do. ke : - - - ke A ja II 06 ." -matAM zrI : OUT UT U ) OUT OUTDO, 0 0 0 0 0 0.00 0.00 - bhAga 2 je. -- | (deva, gurU ane dharmanA svarUpane samajAvI AtmasattA darzAvanAra graMtha) 0 . i .00000000000000000000000000000000 saMzodhaka ane vivecaka, muni mahArAja zrIvinayavijayajI 0 0 0 0 0 prakAzaka, sAhityaprakAzaka maMDe; jAmanagara. 0 prathamavRtti. prata 1000 hu zrI vidyAsAgara urphe sAhityaprakAzaka" prinTiMga presamAM menejara cakubhAI ladhubhAIe chA -jAmanagara sarva haka kartA tathA prakAzakane svAdhIna che. " vikrama saM1976 vIra saM. 2442 sane 1916 kiMmata-rUA. 2-8-0 thar GOOD QUOODUSC0000000000 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAsa upadeza. A vyAkhyAna sAhityasaMgraha graMtha jena tathA jainetara prajAmAM evA mAnanIya paDyo che temanI pUrNa samajutImATe A nA pRSTha para 9 thI 28 sudhI ra9 pRSThanA abhiprAyo vAMcavAthI mApa rahityavimodI purUSone tarataja uttama prakAranI khAtra thaze. nA to te vAMcavA amArA taraphathI khAsa vinaya parva ane maNe : Hche. prakAzaka. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIman maheApAdhyAyajI gurUmahArAja, zrIvIravijaya mahArAjajInI pavitra sevAmAM. . vibhA ! Apeja mane sanmAtarapha DhoMce che, ApanI kRpAthIja " vyAkhyAna sAhityasa grahanA e bhAga" tathA jaina graMthagAiDa chapAI ahAra paDela che temaja " sAhitya prakAzaka maMDaLa ane sAhitya prakAzaka pustakAlaya " Adi saMsthAe janma pAmI che. ApanI sAthenA dareka sthAnA vihAra tathA cAturmAMsamAM. Ape amUlya bedha ApI temaja tyArabAdanA vihAramAM paNa patrAdithI gurUSaNAnI tathA ApInI amUlya padavInI je bajAvI che' te kadI paNa bhUlAya tevI nathI. eTaluMja nahi, pazu AmAM prati je kAMI mArI AkAMkSA vate che tenA kAraNabhUta Apaja che. kRpALu ! janmanA mherA tathA muMgAne paNa ApanI sevAthI te dASA naSTa thayA che, tApachI mArA jevA mada buddhivALAne paNa ceAgya phaLa maLe temAM navAI nathI. AvA ApazrInA aneka guNuAthI AryAMI A graMtha ApazrIne samarpaNa kachuM te svIkAravA kRpA karazeAjI. lI. ApanA caraNakamalA pAsaka, jI ziSya vinayavijayanI 1008 vAra vaDhanA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtharUpI gaMgAnadInA rUpane prakaTaka AtmArAmajI mahArAjajIne vaMdanA. viDita. yasyAsyAdvacanomiraGgalalitA sanirgatA zAntidA / ___ syAdvAdAmalatIratattvaviTapipollAsasandAyinI / bhavyAtmAnaghapAnyatarpaNakarI granthAvalIjAnhavI / nityaM bhAratamApunAti vijayAnandAya tasmai nmH|| rapa. jemanA mukhamAMthI pragaTa thayelI graMthazreNirUpa gaMgA ke je vacanarUpI taraMgenA raMgathI suMdara che, je syAdvAdarUpI nirmaLa tIra upara rahelA tatvarUpI vRkSone ullAsa ApanArI che ane bhavI AtmarUpI nirdoSa musApharone tRpti tathA zAMti ApanArI * che, te graMthazreNirUpa gaMgA adyApi A bhArata varSane pavitra kare che. te zrI vijayAnaMdasUrine ame namIe chIe. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NOWERENCM XX DOOOLA MAVALARIORDSPARRRRRANGADCARESS SCISIGDGDcyoooja a ye RAN POETRO KOREAK jainAcArya nyAyAMbhonidhi zrImadvijayAnaMdamUri janma-saMvat 1893. (AtmArAmajI mahArAja) svargavAsa-saMvat 1953. LJ *, pii. iitt ll l l l N. S. PRESS. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kSamAyAcanA. 8 dhana anuSTupU. kSantavyo mandabuddhInAmaparAdho manISiNA / nahi sarvatra pANDityaM sulabhaM puruSe kacit // subhASitaratnabhANDAgAra. buddhizALI manuSye maMdabuddhivALAone aparAdha mApha karavA joIe. kAraNake sa ThekANe vidvatA hAi zakatI nathI; paraMtu kyAreka kAI (vIralA ) purUSamAM sulabha rIte vidvattA jovAmAM Aveche. vyAkhyAna sAhityasaMgrahune pahelA bhAga mahAra paDatAM je je pUjya mahAtmAe, rAjezrIva, jainetara paaiA, jAhera saMsthAe ane sagRhasthAe A graMtha khAkhatamAM huMsanI mAphka sAra grahaNa karI peAtAnA abhiprAcevaDe mane A graMthamAM AgaLa vadhavA preraNA karI che eTaluMja nahi paNa navIna jIvana apI AbhArI banAvye che te te mahAzayane huM RNI chuM, teomAM paNa svastha zrImad vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI) mahArAjanA praziSya prasiddhavaktA zrImAna zrIvallabhavijayajI mahArAje te prathamathIja A graMthanuM meTara sudhAravuM, zeAdhakhALamAM aneka salAha ApavA vigere kAcemAM pAtAnA amUlya vakhata rekI je je madada karI che te te madada kadI paNa bhUlAya tema nathI. huM pahelA bhAgamAM paNa lakhI gayA chuM, lakhuM chuM ane lakhIza ke jainamata syAdvAda hAvAne lIdhe dareka matavALA paNu apekSAe jainaja che. kAraNake dareka matamAM jaineAnA sAta nayamAMne naya tA hAyaja . grahaNa kareche tyAre khIjAe apekSA grahuNa na karI ekAMtaneja mAnI leche, mATe je nayane lai che, bhUla mAtra eTalIja che ke jyAre jainadarzana ape aa Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo ekAMta vadhuna na kareche . tene jaine peAtAnI zuddha dRSTie pAtAnI sAthe apekSA lai meLavavA cAhe tA meLavI zakeche ane tene laIne tene jaina kahIe te khATuM nathI. mATeja jainanI puSTine khAtara A graMthamAM jainetara gra thAnAM lakhANune paNa avakAza Apela che te saMbadhI zrIna'disUtramAM kramAna che ke " samadiSThiparigahi yANimicchAttANi samattANi " eTale ke samyakdaSTie grahuNa karela mithyAsUtra samyaka sUtra kahevAyache. A pazu eka apekSAja kahevAya. zrIharibhadrasUri mahArAjanuM vacana che ke " yu. nti varasamayA eTale ke parasamaye jayavaMta che A pazu apekSAja kahevAya. zrIharibhadrasUri mahArAjanA cegaSTi samuccaya Adi keTalAka grathA jaine taranA graMthAthI bharapUra vAsita jovAmAM Aveche paNa te ceAjakanI balihArI judAja prakAranI che, te te varNanane jainadaSTie sArthaka karI batAvela che. tevIja rIte huM...sarcaMcU samadaSTi purUSa guNa grahaNa karaze te tene jarA paNu bhinnatA ke viparItatA bhAsavA saMbhava nathI. paNa kANI hAthaNInI mAphaka ekaja taraph dRSTi rAkhaze tene viparIta ke anucita bhAse temAM ceAjakane ke bIjA koIne doSa na gaNAya e sujJAe peAte vicArI levAnuM che, tema chatAM alpajJa chadmasthatAne lai anucita ke sUtravirUddhAcaraNa thayuM hoya tene mATe kharA aMtaHkaraNathI micchAmi+-Da dauMchuM ane jo kAI upakArI te bhUlane mArI jANumAM lAvaze tA huM temane mATe upakRta thaiza temaja dvitIyAvRttimAM te bhUlane sudhAro karatI vakhata te upakArInuM nAma paNa sAthe yAdImAM lAvIza. vinayavijaya. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y upaghAta. 3: zrI vyAkhyAna sAhityasaMgrahano A dvitIya vibhAga sahadaya sarjananI samakSamAM nivedana karatAM ane saMtoSa thAya che ke A pustakanA prathama vibhAgane teonA taraphathI je Adara maLela che te karatAM paNa teoe A vakhate vizeSa Adara Apela che. uttama koTinA siddhAMtagraMtha samajavAnA adhikArI banI zakAya tevI yegyatA meLavavAmATe tathA aMtaHkaraNane ucca mAnavaguNethI susaMskRta karI jIvitane saphaLa karavAmATe manuSya halakAM sAhityanA pAzathI dUra rahI uttama prakAranuM sAhitya vAMcavAnI abhirUci rAkhavI joIe. anyane upadeza ApI sanmArge caDAvanAra ane calAvanAra manuSya cAhe te tyAgI hoya ke cAhe te gharasaMsArI hoya athavA potAnI A jIvikAmATe game te dhaMdho karato hoya te paNa teNe zreSTha sAhityanA saMgrahane saMpAdana karavuM joIe. jeone upadeza ApavAnI jarUra hoya che teo upadezanAM TuMkAM vAkyo je mAtra chevaTanA siddhAMtasarakhAM ja hoya che tenAthI jhaTa laIne samajI jatAM nathI. teone to e nAnAsarakhA siddhAMtavAkyanI aMdarathI nikaLatA bahoLA arthanAM nAhAnAM nAhAnAM aMge tathA upAMge spaSTa rIte samajAvI tathA tene aMge lAbha-hAni je kAMI hoya te teonI dRSTipara mUkI jyAre khUba vistArathI kahevAmAM Ave che tyAre ja te asarakAraka thAya che. janasamAjanI sAme eka yogya siddhAMta, pachI te dharmasaMbaMdhI hoya, vyavahAra saMbaMdhI hoya ke dezakALane anusaratA game te viSayasaMbaMdhI hoya te jAhera kare, te siddhAMta amalamAM mUkAya evI IcchA rAkhavI ane e icchAne saphaLa karavAmATe dAkhalA dalIlathI te bIjAone gaLe utarAva athavA teo kabula kare-hA bhaNe evI rIte tene samajAve e zuM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahelo vAta che ? jemanI pAse sAddhithA kALa pUratuM na hoya temanAthI zuM te khanI zake tema che? eka upayogI khAkhata sAhityasapatti vagaranA eka mAjIsa leAkane kaheze tenA upara kAI dhyAna paNa nahi Ape agara sAdhAraNa dhyAna ApI tene jatI karaze, jyAre teja mAmatane sAhityasapatti dharAvanArA kaI khIje mANyu leAkeAnI samakSamAM evI rIte mUkaze ke jethI lAkA temAM tallIna thaze, te khAmatane sarvAMthI pahelAM grAhya gaNaze, tenApara teone pUrNa Asakti thaze, tenA saMpAdanane mATe tee pUrNa zrama uThAvaze. A saghaLuM zAne lIdhe ? kevaLa sAhityanA prabhAvane lIdhe, jyAre A pramANe che tyAre pachI mAnavajIvanane saphaLa karavAmATe dharma jevI grAhya vastunI upayeAgitA ApaNAM aMtaHkaraNamAM majabUta rIte samajAya ane mana jevI asthira cIjanI sAthe te sthira rIte cATI rahe tema thavAne mATe temAM sAhityane sAdhanatarIke upayogamAM levuM e zuM jarA paNa ochuM Avazyaka che ? jUdA jUdA prakAranA adhikArIone samajAvI sAre raste caDAvavA temAM sAhityanIja jarUra che. kAraNake sAhitya e aneka bhinna bhinna viSa cenuM eka vizrAMti sthAna che. eka suMdara myujhiyamamAM tame praveza karaze ane pachI temAM aneka prakAranI cIjo tamArI najare paDaze, emAMnI saghaLI nahi te koI paNa cIja tamArA aMtaHkaraNane peAtAnI tarapha kheMcaze ane tamane khuza karaze. eTaluMja nahi paNa tamArA custa aMtaHkaraNane utsAhita manA vaze agara uMghatA ataHkaraNane jAgRta karaze ane tenI aMdara kaI kaI vicArAnA saMcAra karaze tathA tene pariNAme tene kaMi nica karavAnI ke nizcaya khAMdhavAnI TevavALu' manAvaze. eka uttama prakAranuM sAhityanuM pustaka paNa tenA vAMcanArane evAja prakArane lAbha ApanArUM che. tethI ApaNA jainasamAjamAM dharmaniSThA jAgRta rahevA, siddhAMta graMthA samajavAnI ceAgyatA prApta thavA, saMzayajevAM sthAnemAM pazu nirNaya karI zakAya tevuM sAmarthya buddhine maLavA ane sAmAnya yuktiprayuktivALA mANaso ADuM avaLuM samajAvI peAtAnI tarapha khe'cI jAya evI namaLI hAlatanA manane daDhatA maLavA AvAM pustakAnI khAsa jarUra che. ApaNAmAM saMskRta bhASAnI aMdara tathA mAgadhI bhASAnI aMdara AvI jAtanAM pustakA puSkaLa maLI Avaze paraMtu te bhASAne nahi jANanArA ane mAtra gujarAtI bhASAja samajanArA lAkhA bhAione upayAgamAM Ave evAM sAhityapustakanI gujarAtI bhASAmAM kheATa hatI te pUrI pADavAmATe A pravRtti karavAnI khAsa jarUra paDI che. prathama vibhAganA cha pariccheda karavAmAM AvyA che ane te dareka pariche ne ekabIjA sAthe saMgati tathA sAmAnya AvazyakatA e saghaLuM tyAMja Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatAvavAmAM AvyuM che. A dvitIya vibhAgamAM sAtamA, AThamAM tathA navama ema traNa paztrionA samAveza karela che. jemAM samyAtra vigerenA sa rakSaNane mATe lAgatA vaLagatA nAhAnA mADeTA saMkhyAkhadha adhikA levAmAM AvyA che. jemAMnA keTalAeka dharmanuM svarUpa samajavAmAM vizeSa upa yegI ane keTalAeka vyavahAra vigerenuM svarUpa jANavAmAM vizeSa upayogI che. jo ke dharma ane vyavahArane paraspara gADha saMbaMdha hovAthI saghaLA dhikAza sAkSAtsaMbaMdhathI ke para parAsa badhathI bannene upayogI che. tApaNu sthUla daSTie tevA bheda zAtamAM jovAmAM Ave che. bAkI tA dhanA sakha dhavagaranA vyavahAra adhama sthitine prApta thAya che ane nirmALa vyavahuAravagaranuM kevaLa dharmAcaraNa kharUM dharmAcaraNa nahi paNa eka jAtanuM kArasaja aNuAya che. mATe nizcayathI samajI rAkhavuM joe ke nirmaLa vyavahAra ane dharmAcaraNa e ane ekabIjAnI sAthe gADha saMbaMdhathI joDAyela che. jee dha sthAnamAM jaI sauthI AgaLa paDatA thai dharmakriyA kare che teja tyAMthI chUTI vyavahAramAM paDI aneka kALAM dheALAM karavA pravRtta thAya te teonI dha kriyA haeNstisnAnanI peThe nakAmIja thaI paDeche. hAthI koi nirdeLa sarAvaramAM jaI sArI rIte nAhI pAche jyAre bahAra nikaLe tyAre kinArApara AvatAMja potAnI upara dhULa chAMTavA lAge eTale tenuM nahAvuM nakAmuM thAya tevIja rIte AvA dharmAMdabhIene mATe samajavuM. tema vyavahAra cAgya rIte calAvatA chatAM jeo dharmAne jANavAne kaze prayAsa karatA nathI, te telInA khelanI peThe mekSa nahi pAmatAM janmamaraNanA pherA pharyAja kareche. mATeja e bannenI susthiti sAdhavAne A saghaLA adhikAro upayogI che. A pustaka jainazAsananuM pratipAdmaka chatAM tenA prathama vibhAgamAM ane tevIja rIte A khIjA vibhAgamAM ghaNAM pramANeA tathA ghaNAM dRSTAMtA anyakananAM pustakAmAMthI lIdhelAM jovAmAM Avaze. ApAtadaSTithI jonArA tathA upara uparathI vicAra karanArAM mANusene temAM kAMi navAIjevuM agara kaMI virUddhatAjevuM ke kaI aNugamAjevuM kadAca jaNAya, paraMtu je sUkSmanajarathI joI zakeche, je pUrNa vicAra karI zakeche tene temAM kaMi paNa navAijevuM jaNAze nahi, kaI paNa virUddhatA jevuM teone dekhAze nahi tathA kaMi paNa aNagamAjevuM paNa tene lAgaze nahi. samAnya jinazAsanane anusaratAM pustakAmAMnA dAkhalAdalIle te tenI puSTi karanArAM hoya temAM kaMi paNa navAIjevuM nathI paraMtu anya zAsanane anusaranArAM pustakAmAMnA dAkhalA dalIle paNa tenA niyamAne Teko Ape, tenAM siddhAMtAne anusare ane anukULatAthI tenuM upapadmalana kare e jainazAsananI mahuttA, satyatA ane sarvAMmAnyatAne vadhAre siddha kare che. jainazAsananA upAsaphAne vadhAre sateSa ane vadhAre Anada Ape che, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - A sAhityasaMgraha vAMcanAo je uMDA utarI vicAra karaze te teone jaNAyA vagara nahi rahe ke apratihata prakAzamaya jainazAsana duniyAnA amuka vargamAM savize paLAya che ane jeo potAne anyazAsananA anuyAyIo samaje che temAM paNa dareke dareka varganI aMdara dayA, tapa, dAna, zraddhA, bhakita vigere amuka amuka aMzathI pALavAmAM Ave che. je vicAre ane je AcAro kalyANakAraka ane mokSadAyaka che te saghaLA jainazAsananAMja prakAzamAna kiraNarUpa che. A bAbatamAM ApaNuM paramapUjya prAtaH smaraNIya marahuma jainAcArya zrImadvijayAnaMdasUri uphe AtmArAmajI mahArAja potAnI prasAdIrUpa tattvanirNayaprAsAda graMthanA (54) mA pRSThamAM khulAse karatAM kahe che ke "jo jo vedoMmeM nivRttimArgakA kathana hai so sarva jainamatavAloMko sammata hai. kyoMki jo jo yukti pramANase siddha saMsArase nivRttijanaka aura vairAgya utpAdaka vAkya ved-upnissd-braahmnn-aarnnyk-smRtigorvivAre sarvajJa mAvAna vana che." ityAdi. AvA vicAra tathA AcArane svarUpanI bhinnatA nahi chatAM nAmamAtranI bhinnatAthI pitAne bhinna zAsanamAM khapAvatA lekethI pAnyAvagara rahevAtuM nathI. satya bhinna bhinna hatAM nathI ane jeo satyane kaMI paNa aze anusaravAne yatna kare che teone jenazAsananA satya siddhAMtane jANatAM ke ajANatAM anusaravA vagara lTaka thato nathI ema A pustakamAMnA bhinna bhinna AgamanA dAkhalA dalIle vAMcavAthI sAbIta thayeluM jovAmAM Avaze ane eja jenazAsananA upAsakene atIva saMtoSaprada che ke jyAre bIjAo paraMparAsaMbaMdhathI jainazAsanane anusare che, tyAre teo te sAkSAt saMbaMdhathIja jenazAsanane anusare che. anya dazAmAM paNa potAnA siddhAMtanAM anivArya kiraNe prakAze e jainazAsanane haTAmAM moTo viSe che, e jainazAsananA sanAtanapaNAnI majabUta sAbItI che ane eja jainazAsananA satya svarUpanuM kadI paNa kaMpAvI na zakAya evuM susthira pramANa che. - dIrghadazI jenabhAIo pUjya munimahArAjanA AvA prayAsane vadhAre AvakAradAyaka mAne che ane emano prayata sthAnApanna che ema vakhANe che. - manI satyamaryAdAne saMkucita karavI ane bIjAnA hAthamAM raheluM se TacanuM sonuM hoya tene dveSabuddhithI sonuM nahi kahetAM pItaLa kahevuM ke te potAnA gharamAM hoya tyAre tene kiMmatI gaNavuM ane bIjAnI dukAnamAM dekhI tenI kiMmata kAMI nathI ema kahevuM e bilakula DahApaNuM nathI. uttama prakAranAM kiMmatI rane game te jagAe prakAzamAM ke aMdhArAmAM paDelAM hoya te paNa kiMmatI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roja che tevI rIte jainazAsananA satya siddhAMte game tyAM hoya te paNa te jainazAsananA satya siddhAMteja che. tene anya zAsanane saMsarga thaye mATe te jainazAsananA satya siddhAMta nathI ema kahI zakAze nahi ane tethI A saMgrahanI aMdara ApaNuM zAsanane anusaranArA dAkhalA dalIle game te vaganA AgamamAMthI levAmAM jarA paNa saMkoca rAkhavAmAM AvyuM nathI ane ema karyuM che eja vAjabI che evI rIte niSpakSapAta aMtaHkaraNamAM sahudaya guNIjane barAbara samaje che. upara jaNAvelAM kAraNathI tathA dharmaparanI uMcA prakAranI zraddhAthI A pustakane bahAra pADavAmAM dharmapremI jenabhAIetaraphathI bahu sArI madada maLI che. junAgaDha sTeTamAM eka sAro adhikAra bhegavatA zrIyuta sukhalAla kevaLadAsa vahIvaTadAra sAheba ke jeo amadAvAdanA vatanI che ane dhArmika-papakArI kAryomAM saMgIna madada ane te koI paNa jAtano dekhAva karyA vagaraja eTale guptadAnanI rIte karanArA che temaNe A pustakanA bane bhAgamAM pUratI madada ApI che tathA bIjA pAse apAvI che ane evI rIte potAnuM sahityapremIpaNuM dekhADI AvyuM che. jAmanagaranA rahIza zeTha lAlajIbhAI rAmajIbhAIe paNa A pustakanI 51 nakala kharIdI temAMthI mAtra daza nakala pote rAkhI bAkInI 41 nakale sAhityaprakAzaka maMDaLane arpaNa karI che ke je maMDaLa taraphathI A pustakane lagatI saghaLI vyavasthA thAya che tathA eka pustakAlaya paNa khelavAmAM AvyuM che e maMDaLamAM teo lAIpha meMbara thayA che tathA pustakAlayanI sagavaDa khAtara pitAnA kabajAnuM makAna kaMI bhADA vagaraja vAparavA Apela che ane pustako rAkhavA mATe eka kabATa paNa maMDaLane arpaNa karela che. - A pustakane prathama vibhAga cagya madada karI chapAvI ApanAra mAMgaroLanA zeTha makanajI kAnajIbhAIe A vibhAganI paNa 25 nakalo kharIdIne temAMthI 20 pustake maMDaLane pAchAM arpaNa karyA che. eTaluM ja nahi paNa teoe A maMDaLanA rUlapramANe pahele bhAga bahAra pADavAmAM madada karela che, tethI teo sAhebane paNa maMDaLanA peTUna meMbara gaNavAmAM Ave che. cuDA rANapuravALA zeTha ujamazI purUSottamabhAIe maMDaLane rUA. 50 paccAsa AvyA che, tethI temane lAIpha meMbaramAM gaNyA che. A kAraMjAvALA zeTha motIcaMda zAmajIe grAhake karI devAmAM zrama lIdhe che ane cherAjI, dhroLa tathA latIpuranA saMghe A pustaka bahAra pADavAmAM utsAhapUrvaka madada karI che ane dhrolanA saMghe maMDaLanI madadamATe rU. 25 pazcIza tathA dhorAjInA sAthe rU. 35 arpaNa karyA che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. A sarvano temaja anya madada karanAra gRhasthane A sAhityaprakAzaka maMDaLa pUrNa upakAra mAne che ane teonI ucca mane vRttine abhinaMdana Ape che. - sanimahArAja zrIvinayavijayajI te A pustakanA kartA tathA temanA upadezathIja A sAhityaprakAzaka maMDaLanI utpatti thayelI hovAthI teo A maMDaLanA kAryane pitAthI banI zakatI madada Ape che tathA apAveja che. teone paNa vakhate vakhata salAhakAraka zrImAna zrIvallabhavijayajI mahArAja che tathA pUjya muni zubhavijayajInA ziSya kanakavijayajIe paNa pitAnAthI banatI dareka madada karI che. A maMDaLa dvArA saMghanuM kAMI paNa zreya thaze te te pratApa ane prabhAva zrImunimahArAjeneja che ema kharA aMtaHkaraNathI A maMDaLa mAne che. A pustakamAM, hastaSathI, yAte chapAmaNathI, kAMI paNa skUlanA thaI hoya, agara te buddhinA deSane lIdhe jena zAstrathI kAMI paNa virUddha lakhANuM hoya te te bAbata sarva sajajana pAse kSamA mAgavAmAM Ave che ane teoe A maMDaLane bhUla jaNAvavA kRpA karavI ke jethI bIjI AvRttimAM te bhUla sudhArI zakAya. A graMthamAM kyA kayA graMthamAMthI zleke lIdhA che tenI sarala samajaNa mATe akenI nIce graMthanAM nAme TAMkyAM che eTale eka graMthanuM nAma AvI gayuM tyAra pachI je graMthanuM nAma Ave te graMthanA teTalA zleke che ema jANavuM. jemake patra 132 mAM 9 thI 15 sudhI laika sAta sUkitamuktAvalInA samajavA; ema sarva ThekANe vicAravuM. A graMthanI pahelA bhAganI bALabodha TAipamAM bIjI AvRtti chapAvavAne A maMDaLe je vicAra bahAra batAvyo hato te vicAra acAnaka laDAi phATI nIkaLavAthI kAgaLanI meMghavArI thavAne lIdhe baMdha rAkhe che ane A bIjo bhAga paNa kAgaLanI meMghavArIne lIdhe paDatI kiMmate vecavA jevuM karyuM che. ahIM jAmanagaramAM je sAhityaprakAzaka maMDaLanI sthApanA karavAmAM AvI che te jema potAnA sAhitya Adi graMthe chapAvaze tema keI sunimahArAje athavA keI zrAvakavarganI IcchAnusAra egya vyavasthA karI teozrInAM paNa muMbaImAM nirNayasAgaranI hariphAimAM utare tevAM pustako chapAvI ApavA khaMta batAve che. kAraNake A maMDaLane aMge saMskRta bhASAnAM pustakanA saMzodhanane sArU khAsa eka vidvAna paMDitane mATe kharca rokyA che ane vizeSa kAryakrama vadhavAnI AzAthI bIjA vidvAna paMDitane salAha levA ejela che. temaja AvA kAryamAM kAyama lahIAnI jarUra hevAthI tenI paNa goThavaNu karI che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 "" A maMDaLane aMge khAsa eka sAhityaprakAzaka prinTiMga presa khAlyA che ke je pustake chapAvavAM heAya te vagara vilaMbe TAImasara chApI Apeche. bIjA zaherAnA presA karatAM A presa uttama prakAranu kAma karI khatAveche chatAM tenuM kharca tenA pramANamAM tathA khIjA presAnA pramANamAM ochuM che, te saMbadhI eka vakhata kAma karAvavAthI pU khAtrI thaze. 66 A maMDaLa jema pUjya munirAja vinayavijayajI mahArAjajInA upadezathI temanAM pustakAnuM pustakAlaya sthApI te pustakAlayane sArvajanika upayAgamAM leche tema tevA bIjA munimahArAje tevI jAtane jo upadeza karaze tA temanAM pustakAnI paNa tevI gAThavaNa karI ApavAmAM Avaze ane te jyAM jeTalAM pustakA magAvaze tyAM teTalAM pustakA jo teozrI peAsTa ke relve cAnA khadAmasta karI Apaze teA meklavAmAM Avaze ane pAchAM mekalI Apo tyAre rItasara cAlatA krama pramANe sAnika upayAganI sAthe tenuM rakSaNa karavAmAM Avaze. A pustakAlayamAM hAla lagabhaga 1100 pustaka che. garIba zrAvaka tathA zrAvikAone dhavRddhimATe tattvajJAnadIpikA tathA sAmAyisUtra evAM be jAtanAM pustako phakta pASTa kharcanA cArja 0-2-6 mAncethI mekalavAmAM Avaze. pustakA khalAsa thaye mAkalavAmAM Avaze nahi, chevaTa zrIjinendra bhagavAnanI pAse A maDaLa emaja mAgeche ke prabhAvazALI munimahArAjonA AvA prakAranA suprayatne samagra saMghane sukhakArI nivaDatA raheA ane dharmanI akhaMDa jAgRti rahe. tathAstu. } zrI sAhityaprakAzaka maMDaLa jAmanagara. 1-7-1916. varSAraMbha. BLANG Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMThamAM dhAraNa karavA yaMgya amUlya rata. naTu . dAna vittAdRtaM vAcaH, kIrtidhauM tathAyuSaH / paropakaraNaM kAyAdasArAtsAramAharet // subhASitaratnabhANDAgAra. sAravinAnA dravyamAMthI dAna ApI dravyano sadupayoga kara, sArarahita belavAnI bhASAmAMthI satya bolavAnI Teva pADI vANune sadupa ga karI le, nAzavaMta AyuSamAMthI kIrti tathA dharma sAdhI AyunnI sArthakatA karavI ane asAra zarIravaDe parepakAra karI zarIrane sadupayoga kare arthAt A sarva asAramAMthI sAra grahaNa kare (e kAyara purUSanuM kAma nahi paNa vibudha parAkramInuM che). AVA SVESYAAYAAVAAVAASA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munimahArAja zrI vinayavijayajI mahArAja, ( vyAkhyAna sAhityasaMgraha tathA jaina zve. graMthagAiDanA kartA. ) vidyAsAgara presa--jAmanagara. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya munizrI - vinayavijayajInuM janmacaritra. sU -- A graMthanA lekhaka sAhityapremI munizrI vinayavijayajI mahArAjajInA prathama bhAgamAM chapAyelA janmacaritramAM vadhAre. AvA munizrInuM anukaraNa karavAnI jarUra anuSTup. . kSamAtulyaM tapo nAsti, na santoSAtparaM sukham / na ca tRSNAparo vyAdhivinayAno paro muniH // kSamAtulya tapa nathI, saMteSavinA umaduM sukha nathI, tRSNA sivAya anya vyAdhi nathI ke te pramANe vinayavijayajI jevA (sAhityapremI tathA prabhupadagAmI) bhavya thoDA jevAmAM Ave che. ukta munizrIe jAmanagaramAM 1972 nI sAlanA cAturmAsamAM dara ravivAre jaina tathA jainetara prajAmAM aneka bhinna bhinna ane upayogI viSaya upara jAhera vyAkhyAna ApI prajAvargane dharmasaMbaMdhI uMDI ane sacoTa, lAgaNI utpanna karI che. vyAkhyAna sAhityasaMgrahane bhAga pahele chapAI bahAra paDavAthI bIje bhAga chapAvavAnI aneka sthAnakethI saTIphIkeTa sAthe vinatipUrvaka vAraMvAra mAgaNuM AvavAthIM vyAkhyAna sAhityasaMgrahane bIjo bhAga ukta munizrInA upadezathI chapAvavA saMbaMdhI goThavaNa karavAmAM AvI A prasaMge sAhityaprakAzaka maMDaLa, "sAhityaprakAzaka prinTiMga presanI sthApanA ane saMskRta pustasaMzodhana mATe khAsa paMDita tathA madadagAra lahIonI nimaNuka karavAmAM : AvI che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - sAhityane AgaLa vadhAravA tathA jainadharmanAM tattva samajavA eka ukta munizrInA graMthanuM pustakAlaya sthApavAmAM AvyuM che. A prasaMge jAmanagaranA taLapatanA rahIza zrIyuta zA. kasturacaMda kazaLacaMde pUrNa sahAya ApI temaja zeTha lAlajI rAmajIe lAIbrerImATe tathA maMDaLanI ophIsa sArU pitAnA kabajAnuM makAna phrI ApyuM che ane haju madada Ape che. temaja mAMgareLanAM zeTha makanajI kAnajIbhAI ukta munizrIne vaMdanA karavA AvyA te prasaMge 25 pustakanA grAhaka thaI 20 graMtha maMDaLane arpaNa karela che. A pavitra mahAtmAnI ahIMnA zrIsaMghe je kadara karI che tethI saMghanA agresane aMtaHkaraNapUrvaka dhanyavAda ApavAmAM ame cUkatA nathI ane prasaMgopAtta sUcana karavAmAM Ave che ke AvA mahAtmAonI dareka vakhate zrIsaMghe bhakti karavI joIe. pUjya munizrIne chULathI dIkSA mahotsava nimite AmaMtraNa thayuM hatuM ane tethI teozrIe te pachI tyAM padhArI be mumukSa, strIone dIkSA ApIne sarva ThekANe upadeza ApavAnA hetuthI eka sthAne nahIM rahetAM vihAra cAlu karyo, alIAbADAnA saMghane upadeza ApI, dharma keLavaNasaMbaMdhI khaMtanI jAgRti karI che. dharmane bahoLo vistAra thAya tevA hetuthI munizrInA upadezathI alIAbADAmAM sAhityaprakAzaka pAThazALA sthapAyela che ane te pAThazALAmAM dhArmika jJAna ApavAmAM Ave che. vihAramAM revatAcaLanI yAtrA karI junAgaDhamAM pUjya munizrIe potAnA sarva prakAre hitecchu vallabhavijayajI mahArAjajInI sAthe zAstrArtha pUrvaka vighAvida karI keTalAka hila sAthe nivAsa karI porabaMdaratarapha vihAranI zarUAta karI vihAraprasaMge rastAmAM dherAjI vihAra thatAM ukta munizrInI pavitratA tathA sArvajanika dharmopadezanI zailI asAdhAraNa joI tyAMnA saMghanA agresaree cAturmAsa nivAsa karavA aMtaHkaraNapUrvaka vAraMvAra vinati karI paraMtu teja prasaMge kaMDoraNA (jAma) nA saMghanI paNa hadauparAMta vinati thavAthI jAma-kaMDoraNuM padhArI tyAM paNa teozrIe alIAbADAnI mAphaka eka sAhitya pAThazALA sthApavAne upadeza Ape ke jethI tyAMnA saMghanA khaMtIlA agresarae e vacanane vadhAvI laI pAThazALA sthApI. tyArabAda sadarahu pAvaka munizrI dhorAjInA bhavya jIvenuM aMta:karaNa nahi dubhAvavAnA kAraNathI ane dharmamAM prItivALA saMghane AgaLa vadhavA sArU hAla tyAM dhorAjImAM cAtura masa nimitta birAje che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI pUjaya tapasvIjI amRtavijayajI mahArAjanuM TuMka sArarUpa janma caritra. narakhaM durlabhaM loke, vidyA tatra sudurlabhA / kavittvaM durlabhaM tatra, tapastatra sudurlabham // . mANAnAra. jagamAM manuSyajanma meLave e durlabha che, manuSyajanmamAM sadvighAnI prApti durlabha che. vidyA meLavyA pachI kavitvazakti meLavavI e paNa kaThina che ane kadAca e traNenI prApti thaI te paNa tapazcaryA karavI e kaThinamAM kaThina kAma che. - jyAre ApaNe uttama prakAranA manuSyanA guNAnuvAdathI AnaMda meLavI AgaLa vadhIe chIe, tyAre saMsArano tyAga karanAra uttama prakAranA koI kaMcana kAminInA tyAgI tapasvInA yazagAnanuM zravaNa karI ati saMteSa meLavIe e atizakti nathI. tethI kaSAyamukta ane bhavabhayathI dUra rahe nAra evA pUjya mahAtmA tapasvIjI amRtavijayajI mahArAjajI ke je pUrvAzramaviSe kAThIAvADamAM bagasarAnA rahIza premacaMdabhAInA ciraMjIvI amRtalAlatarIke prasiddha hatA, teo dazAzrImALI vANIA hatA ane dezI kuTuMbamAM temanI suprasiddha gaNanA hatI. A kuTuMbamAM svadharmaniSTha mahAsuzIla pavitra bena jhavera bena ke je emanAM mAtA tarIke suprasiddha che, temaNe potAnI kukSimAMthI amRtalAla (eTale kevaLa amRta) ne utpanna karI A bhUmiupara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharekhara upakAra karela che ke jenA upadeza tathA tapazcaryAthI zrAvaka tathA zrAvi kAone ucca sthAnamAM javAne madada maLI che. saMvata 157nI sAlamAM kamoge pitAne svargamAM nivAsa thayo te joI pitAnA manamAM uddabhavyuM ke aho! A vakhata dareka jIvane AvavAno che te AvA duHkhamaya saMsAramAM mAre zAvAte phetaryA khAMDavAM? ke jenuM phaLa kaMIja nahi. evA umadA vicArane AdhIna thaI phakta bAra varasanI ummaramAM pite vairAgyabhAva pAmI sthAnakavAsImAM geMDalanA saMghADAmAM devacaMdajI svAmI pAse dIkSA lIdhI ane potAnuM nAma amRtalAlasvAmI rAkhyuM hatuM. emaNe ATha varSa sudhI abhyAsanI sAthe zAstrAvalokana karavA mAMDayuM. dazavaikAlikasUtra vAMcavAno prasaMga utpanna thayA ane te sUtranA AThamA adhyAyanI eka gAthAmAM pratimAmaMDananI sAbItI bhAsavA lAgI te uparathI gurUjI mahArAjazrI devacaMdajI svAmIne pRcchA karatAM temaNe nakAramAM javAba Ape ane kIdhuM ke tArI zaMkA nimULa che paNa temanA aMtaHkaraNamAM te uparathI zaMkAe vadhAre majabUta sthAna karyuM tapasvIjI mANekacaMda svAmIne samAgama thatAM sadarahu prazna temane paNa pUchaye, temaNe paNa mananA samAdhAnapUrvaka javAba nahi ApatAM samajaNumAM khAmI batAvI. keTalIka mudata vItyA pachI tapAgacchanA sAdhu mahArAjajI buddhisAgarane samAgama thatAM temaNe yuktiprayuktithI zAMtipUrvaka zAstranA abhiprAya sAthe temanA mananuM samAdhAna karatAM jaNAvyuM ke bhagavatIjI, rAyaprasaNa, jIvAbhigama vigere zAstramAM mUrtimaMDananAM aneka pramANe che. tethI sadarahu svAmI amRtalAlanuM mana nirNaya upara AvI gayuM. zeDo vakhata javA daI sadarahu svAmI amRtalAla, paMnyAsajIzrI caturavijaya mahArAjazrInA ziSya khemAvijayajI mahArAja pAse sthAnakavAsImAMthI chuTA paDI jainatAMbaramAM pATaNa zaheramAM ghaNI dhAmadhUmathI dIkSA laI amRtavijayajI tarIke prasiddha thayA ane vaDI dIkSAne paNa prasaMga teja zaheramAM thaye hate. sadarahu mahArAjajIe prathama cAturmAsamAM khaMtapUrvaka pAMca pratikamaNa, sAdhu AvazyakanI kiyA tathA bIjI sarva kriyA karI ane aThThAI mahotsava karyo. bIjuM mAruM dhrAMgadhrAmAM thayuM. tyAM phAgaNa mAsamAM daza upavAsa karyA hatA tathA eka mAsakhamaNa karyuM hatuM. cAturmAsa pUrNa thayA bAda vihAra karI amadAvAdanA saMghanA agresare zeThIAnA AgrahathI saMghamAM sAthe rahI pAlItANunI yAtrA karI ane phAgaNa mAsamAM 11 upavAsa karI azubha karmane Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. kSaya karyo. tyAMthI vihAra karI verAvaLa padhAryA ane tyAMnA saMghanA AgrahathI trIjI mAsuM, paNa tyAM verAvaLaja thayuM. tyAM 35 upavAsa karI A janmanuM sAphalya karyuM ane tapasvIomAM agrapada gavavA lAgyA. * - verAvaLathI vihAra karI bhANavaDamAM saMghanA AgrahuthI thoDA divasa rahyA, ane te gAmamAM tapasvIjIe 17 upavAsa karI janasamUhaupara dharmasaMbaMdhI sArI chApa besArI. jAmanagaranI yAtrA karI morabI thai vaDhavANathI vihAra karIne 171 nI sAlanA cAturmAsa rANapura (cuDA-rANapura) mAM karyA ane te cAturmAsamAM gurU jInI dekharekha heThaLa 51 upavAsa karyo ke je ekAvana upavAsanI vArtA sAMbhaLanAra dareka manuSyo' temanI tapazcaryAnA pratApathI Azcarya pAmavA lAgyAM. manuSyae tapazcaryA kema karavI e krama sadarahu munizrIe potAnA dAkhalAthI spaSTa batAvI Ape che, temane pagale cAlavA khAsa bhalAmaNa karavAmAM Ave che. - vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga bIjAmAM tapasvI amRtavijayajIe je madada karI che te khAte A maLaDa temanA upakAramAM DUkhyuM che. durlabhaM saMskRtaM vAkyaM, durlabhaH kSemakRt sutH| durlabhA sadRzI bhAryA, tapasvI durlabho janaH // subhASitaratnabhANDAgAra. zuddha saMskAravALI athavA premALavA sAMbhaLavI durlabha che, zubha kArya karanA putra meLavo durlabha che, pitAnA guNasadaza strI meLavavI durlabha che ane (amRtavijaya jevA ucca koTinA) tapasvI jana maLavA mahA durlabha che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka jarUranI bhalAmaNa zArdUlavikrIDita. bhogAstugataraGgabhaGgAcapalA prANAH kSaNadhvaMsina... stokAnyeva dinAni yauvanamukhaM sphUrtiH kripaakhsthiraa| tatsaMsAramasArameva nikhilaM buddhvA budhA bodhakA, lokAnugrahapezalena manasA yatraH samAdhIyatAm / / he vidvAna upadezake! sukhabhoga ucethI vikhAI paDatAM mojAonI peThe capaLa che, prANe kSaNamAtramAM nAza pAmanArA che, yuvAvasthAnuM sukha thoDA ja divasomATe che ane kArya karavAnI smRti asthira che, mATe samagra saMsArane asAraja jANI mAtra lekene anugraha karavAmAM komaLa banelA manavaDe yata karavA lAge arthAta lene anugraha karavAno yata kare. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA. kasturacaMda kALacaMda, sAhitya prakAzaka maMDaLanA peTranTa jAmanagara. vidyAsAgara presa--jAmanagara. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDaka | mAya rabA | jAmanagaranivAsI zA. kasturacaMda kazaLacaMdabhAInuM janmacaritra. guNa tathA dharmayukta jIMdagI saphaLa che. anuSya. sa jIvati guNA yasya, dharmo yasya ca jIvati / guNadharmavihIno yo, niSphalaM tasya jIvitam // subhASita lAbhASAmAraje guNI che te jIve che, je dharmaniSTha che te jIve che; paraMtu guNa ane dharma rahita je purUSa che tenuM jIvatara te kevaLa niSphaLa che. zrItIrthakaranA guNAnuvAda tathA purUSonA samAgamanuM varNana jema niSphaLa nathI eTale avazya ApaNane temAMthI apUrva lAbha maLe che te ja pramANe ucca kakSAne bhegavatA saMsArI paNa sAdhuvartanavALA bhavyajIvanuM je guNAnuM vAda karyo hoya te pUrvavata apUrva lAbha meLavI zakAya che. e siddhAMtane anusarI khuzabedAra kasturInI sugaMdha bhavyajIne arpaNa karavA tathA bhavya thavA kasturI mRganI mAphaka dharmarUpI kasturIne svanivAsamAM tathA anya sthAne phelAvatA zA. kasturacaMda kALacaMdanI aMdagIne bodhadAyaka caritrarUpI pradI5prakAzanuM varNana karavAmAM Ave che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti tathA kuTuMbavarNana. zA. kasturacaMdanA pUjya pitA kazaLacaMda meNazI garIba sthitinA ane ucca vicAratA hatA. temanI dharmapatI pAMca bena ke je saraLa svabhAvanAM tathA abhigavAnanAM pUrNa bhakta che. te uttama putrarUpI rananI utpattinuM sthAna gaNAyuM. kAraNake - dehe. jananI jaNa to bhakta jana, kAM dAtA kAM zara; nahitara raheje vAMjhaNI, nahi gumAvIza nUra. A padyane zA. kasturacaMde sArI rIte mAnathI vadhAvI pitAnA hRdayamAM bhUSaNarUpe bhAvela che. ukta zeThanA pitA bhAI kazaLacaMda zAha jAmanagaramAM hIrA muLajInI dukAnamAM vArSika rUA. 75) thI pitAnA kuTuMbanuM piSaNa karatA paNa te samayamAM hAlanI mAphaka meMghAvArI nahi hevAthI kuTuMbapaSaNanI muzkelI naDatI nahi. zA. kazaLacaMdanA vaDIla baMdhu muLajIe zA. kazaLacaMdane eka te pitAnI sArI sthiti tathA ati gADha bhAtRsnehane lIdhe gya prasaMge vAraMvAra madada karelI che. zA. kazaLacaMdane ghera saMvata 1909 nI sAlamAM jeTha sudi 2 ne budhavArane roja putrarata prApta thayuM ke jemanuM nAma jyotiSazAstrane AdhAre kasturacaMda pADavAmAM AvyuM. jema pUrva dizAmAM sUrya udaya thaI aMdhakArane nAza karI prakAza kare che tema A putre pitAnA kuTuMbamAM svajanmathI prakAza pragaTa karI kuTuMbanI daridratArUpI aMdhakArane nAza karyo. - zA. kasturacaMda nizALamAM kAma calAu abhyAsa karI nAnI ummaramAM potAnuM cAnsa khIlavavA mATe kAkAnA putra bhAI kezavajI muLajInI sAthe 1922 mAM muMbaI gayA ane tyAM prAgajI muLacaMdanI dukAnamAM cha mAsasudhI umedavArI karI. tyArabAda potAnI uttama prakAranI cAlAkIne lIdhe te zeTha teja dukAnamAM vArSika rU. 100) thI vizvAsu kAmamAM joDAyA. bIjA varSamAM paNa Aja dukAnamAM vArSika rU. 150) maLavA lAgyA. , saddhartananI sAthe vyavahArika kuzaLatAnuM phaLa. zA. kasturacaMda uparanI dukAnamAMthI mukta thaI eka judI dukAnamAM jeDAyA ke jemAM potAne vArSika pagAra rU. 200) thI jAya ane te dukAnamAM ATha varSa pate kAma karyuM ke jene aMge dara varSe pagAra vadhato vadhata vArSika rU. 5 )no thaye. AvI pitAnI caDhatI sthitimAM 1925 nI sAlamAM suzIla bena premanAM lagna ghaNuM dhAmadhumathI karyA. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata 1979 mAM proLanA rahIza zA. pAnAtha makanajInI putrI saguNasaMpanna. bena lAbunI sAthe pitAnuM lagna thayuM, te dharmapatnInA umadA svabhAvathI tathA temanI dharmalAgaNIthI pote zAMtinI sAthe dharmadhyAnamAM AgaLa vadhavA lAgyA. lagna thayA bAda trIje varSe eTale 1933 nI sAlamAM sahakuTuMba pote muMbaI rahevA lAgyA. pitAne vepArI lAInanI sArI samajaNa paDavAthI zA. vADIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAM 1930 thI 1934 sudhI teonA AgrahathI pite joDAyA ane tethI dara varSe pitAne rUpIA 600 maLavA lAgyA. tyArabAda pitAnI kAryadakSatAne lIdhe eka mIlanA dukAnadAra kAzIdAsa lIlAdharanI kaMpanImAM vArSika rUpIA 900 thI selamenatarIke goThavAyA. - sadarahu zeThajI pitAnA pUrvajanmanA baLathI buddhimAM AgaLa vadhavA lAgyA che je baLane lIdhe 1938 mAM zeTha DAhyAbhAI vADIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAM pitAne cAra AnAne bhAga thaye ane 1940 mAM tene hisAba karatAM traNa varSamAM pitAne bhAge rUA. (11000) agIAra hajAra AvyA e dharmanuM pariNAma hoya ema pote nirahaMkAre mAnavA lAgyA. kAraNake keI ucca sthiti dharmavinA maLavI durlabha che. saMvata 1937 mAM bena nAthI benanAM tathA 1939 mAM bena saMtokanAM zubha lagna karI potAnI egya pharaja bajAvI hatI, paNa prArabdhanI gahana gatine lIdhe bena nAthI bena 1938 mAM vidhavA thavAthI potAnuM mana glAnimAM paDI gayuM. sadarahu bena nAthIe ghaNuM tapazcaryA karyA bAda chevaTe potAnuM bhaviSya sudhAravA jAmanagaramAM 195ra mAM dIkSA lai pitAne janma saphaLa karI kuTuMbane saMtoSa Ape. - zeThajInI pUrNa vepArI lAInanI kuzaLatAne lIdhe cunIlAla sAkaLacaMde 1941 nI sAlamAM cAlatI kaMghanImAMthI chuTA pADI potAnI kaMpanImAM agatyanA kAmamAM temane nimi dIdhA ane kaMpanImAM traNa * varSa kAma karavAthI pitAne rU. (6000) cha hajAra maLyA. 1942 mAM zeThajIe bhAI ghelAnAM tathA 1947mAM bhAI jeThAlAlanAM zubha lagna ghaNuM mahatsavathI karI kuTuMbane sArI rIte saMtoSa pamAye. bhAI jeThAlAlanAM lagna karyA pahelAM 1942 nI sAlamAM rUA. 1000 nAM ghara vecAthI lIdhAM. sadarahu kasturabhAI cunIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAMthI chaTA paDI pAlaNapuranA dIvAna maMgaLajI mahetA taraphathI vADIlAla hAthI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAinI kaMpaDanI dukAnamAM jeITa thayA ane 1952 nI sAlamAM eTale sAta varSane hisAba karatAM pitAne bhAge rUpIA 10000 daza hajAra AvyA. pitAne kaMI saMtAna nahi thavAthI 1945 mAM zA. pAnAcaMda jellInI putrI suzIla bena raLIyAtanI sAthe temaNe lagna karyA. 151 mAM te dharmapatnIne sImaMta AvavAthI jJAtine ghaTate sAre kharca karyo paNa prasUti samaye temanAM dharmapatI gujarI gayAM ke jene aphasa AkhA kuTuMbamAM chavAI rahe. 1949 mAM potAnA baMdhuvane dhadhe lagADavAsArU ghelAbhAI enDa jhave. racaMda kaMpanI kADhI ne temAM sArI dekharekha rahe tevA hetuthI pitAne khAnagI bhAga rAge ke jenI Avaka vArSika rUpIA 1000 pitAne thavA lAgI. 1952 mAM kaMpanIne bhAgIdAra gujarI jatAM sadarahu bhAgIdArane bhAga baMdha thayA. , 1953 mAM jeThAlAla kazaLacaMdanA nAmanI kapaDanI dukAna karI, temAM vArSika rUpIA 2000 maLavA lAgyA ne temAM 1965 sudhI potAne bhAga cAlu rAkhe. 1953 nI sAlamAM sadarahu zeThe dhI lADa remIlanI dukAnamAM vArSika rUpIA 1500 thI selamena tarIke traNa varSa sudhI kAma karyuM. 156 nI sAlamAM 3000 rUpIA khacI te zeThe navAM ghara banAvyAM. 1lpa7 nI sAlamAM zeThe. Thakara bhAThA kAnajInI kaMpanImAM 159 sudhI traNa varSa rahI rUpIA 5000 meLavyA. 196 thI jeThAlAlabhAInI dukAnamAM je pitAne bhAga hatuM te bhAine sAro lAbha maLe te mATe pitAne bhAga baMdha karyo ane tenI lagAma bhAI jeThAlAla ane pitAnA bhANeja vallabhadAsa nayune soMpI te uparathI jeThAlAlabhAIe sadarahu zeThajI kasturabhAIne vArSika rUpIA 1200 bArase ApavA kabulAta ApI che. 1960 pachI zeThajI kasturabhAI prabhubhajana karavA ane zAMti levA jAmanagaramAM rahevA lAgyA che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dharmazraddhA muktipuramAM javA mATe dharmarUpI pagathIAnI 28846 rUpIA khIne badhela nIsaraNI.* 1919 mAM jAmanagaravALA jhaverI vIracaMda khImajI potAnA (zA. karaturacaMda bhAinA) nikaTanA saMbaMdhI hatA ane temaNe jAmanagarathI siddhakSetra tathA gIranAranI yAtrA mATe saMgha kADhaye temAM pitAnA pitAne yAtrA mATe nimaMtraNa thatAM pote tathA bhAI karazana beu jaNe potAnA pitA sAthe binakharce be mAsasudhI yAtrA karI. 1944 mAM pitAnI sthiti ghaNI prazaMsanIya havAthI sahakuTuMba muMbaIthI nIkaLI bheyaNa tathA pAlItANAnI yAtrA karI rU. 200) kharcA. 1946 mAM muMbaImAM pUjya munizrI mehanalAlajIne samAgama thatAM temanI zubha preraNAthI dharmakAryomAM AgaLa vadhavA lAgyA ane keTalIka khAsa bAdhA lIdhI. 1947 mAM pitAnA tIrtha svarUpa mAtApitA pitAnA vatanamAMthI nIkaLI muMbaI AvyAM, tethI pote ghaNA harSita thaI mAtApitAnI zravaNanI mAphaka sevA karavA lAgyA ane jyAre mAtApitAe cothuM vrata AcaryuM tyAre pite te prasaMge prabhAvanAnI sAthe bhAyakhALAne derAsara pUjA bhaNAvI ane tyAMnI dharmazALAmAM aDadIA lADunuM svAmIvAtsalya karyuM, rU. 400 kharcA. 1lpara mAM kArtika mAsamAM kasturabhAIe evuM paccakhANa lIdhuM ke jIMdagIparyata siddhagIri javuM, ghara tathA ghareNu temaja rokaDa maLI (20000) vIza hajAra rUpIAthI vadhAre rakama nahi rAkhavAne parigraha karyo. temaja bAra vrata paNa skUlathI lIdhAM hatAM. A sAlanA caitra mAsamAM aneka guNasaMpanna suzIla pUjya mAtuzrI pAMcI bena pAlItANe navANuM yAtrA karatAM hatAM, te daramyAna sadarahu zeTha pAlItANe jaI pUjA bhaNAvI tathA svAmIvAtsalya karyuM. rU. 300 kharcA. siddhagIrimAM haju paNa yAtrA prasaMge jatAM te prasaMge pAta svAmI vatsala karI che. tyArathI AraMbhIne dara varSe zubha khAtAmAM rU. 500 vAparyA kare che. zA. kasturacaMdabhAIe 28846 thI uparAMta pIA zubha mAge kharyA che, te Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1953 mAM zeTha ratanazI manajI sAthe sahaba gIranAra, bhathaNI, tAra gAja, Abu vigerenI yAtrA karI be mAsanA divasane sadupayega karI rU. pa00 kharcA. 1954 mAM siddhapura-pATaNamAM paMnyAsajI mehanavijayajIe jyAre nidhAna zrIne (ke je pitAnA sagAM bena thAya che ane jenuM nAma saMsArapakSamAM nAthIbena tarIke prasiddha hatuM tene) vaDI dIkSA ApI tyAre zeThajI sahakuTuMba tyAM padhArI zrIphalanI prabhAvanA karI ane cethA vatanI TekaLInAM manuSya 250 nuM svAmIvAtsala karI rU. 400 kharcA. - A prasaMge sadarahu zeThajIe munizrI mehanalAlajI pAsethI bhAva AlavaNa laI potAnA janmanuM sArthaka karavA lAgyA. 1956 mAM pitAnA mAtA ke jemanuM nAma pAMca bena che temaNe vizasthA naka vigere vrato karyA che ane vaSItapa karela temAM pItaLanI kuMDI tathA sAkaranuM lANuM karyuM, temaja jAmanagaranI AsapAsanA gAmaDAonA ezavALAne paNa te lANuM ApavAmAM AvyuM hatuM. temAM rU. 500 kharcA. bhAvanagaravALA zeTha becaradAsa bhagavAnadAsa ke je ghaNuM pramANika tathA dharmaniSTha hatA temanI sAthe sahakuTuMba sametazikharanI yAtrA karavA gayA temAM nIce mujaba vacce AvatI yAtrA karavA lAgyA jemake aMtarika pArzvanAtha, kAzI, adhyA, hastinApura, rAjagarinagarI, kalakattA, mukSudAbAda, bheNuM tathA pAlItANAnI yAtrA karI ke jemAM lagabhaga cAra mAsa thayA ane temAM rU. 500 kharco. 1948 thI 1958 sudhI aSTamIne tapa karyo ane tenuM udyApana dAdAvADImAM muni suvratanA derAsara pAse cekamAM maMDapa ropIne karyuM te prasaMge mAtApitA tathA patnInA taraphathI akeka choDa melyA hatA ane svAmI vatsala karyuM temaja traNa gacha karyA te saMbaMdhI rU. 4000 kharcA. 1959 mAM harajIvana mulajI vigerenI sAthe sahakuTuMba ratalAma thaI kezarI AjInI yAtrA karI. vaLatI vakhate ajamera, ujeNa, makSIjI, AbujI, mAravADamAM paMcatIthI tathA rANakapurajI vigerenI doDha mAsa sudhI yAtrA karI rU. 500 pAMcasonuM kharca karI muMbaImAM gayA ane 1940 thI 1959 sudhI muMbaimAM nagarIAnA nAmathI prasiddha evA zrI nemInAthanA derAsaranI dekharekha tathA dharmAdAnA kharaDAmAM bahu sArI madada karatA. A sAlamAM jyAre siddhakSetramAM yAtrA nimitte gayA tyAre DuM. garaupara vAghaNapoLamAM kumArapALa rAjAnA derAsaranI jeDamAM jAmanagaravALA zeTha rAyasIzAha kRta zAMtinAtha mahArAjanuM derAsara rU. 2300 thI samarAvAmAM ArasapahANa DhaLAvyA tathA citrakAma karAvyuM ane te derAsaramAM zilAlekha nAkhavAmAM AvyA che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1300 kasturacaMda kazaLacaMda. 1000 svargastha ghelAbhAI kazaLacaMda hA. tenA vidhavA bena DA, 2300 1961 mAM jAmanagarathI giranArajI tathA siddhakSetranI yAtrA mATe saMgha kADhavAthI sadarahu zeThajI tathA galAlacaMda khImajI beu mitrae cAra cAra hajAra rUpIA zeTha premacaMda kezavajIne udhaDa ApyA ane A saMghamAM kula mANase 1500 thayAM hutAM temAM sadarahu zeThajInAM sagAMvahAlAM kharca zeThajI upara hatuM eTale temAM be hajAra rUpIA kharcA temaja galAlacaMda khImajIbhAIe potAnA sagAMnuM kharca patAupara rAkhyuM hatuM. A saMghamAM munizrI kezaravijayajI tathA matavijayajI tathA jAmanagaravALA munizrI vinayavijayajI vigere temaja sAdhavIo maLI 30 ThANAM saMghamAM zelArUpe hatAM. AvA pUjanIya munizrIonA pratApathI virapuranA rAjA tathA gaMDalanA rAjA sAheba rANu sAthe darzanano lAbha levA padhAryA hatA temaja A saMgha eTale badhe pUjanIya thaI paDaye ke junAgaDha sTeTanA navAba sAhebataraphathI paNa saMghane jamADavAmAM AvyuM hatuM. A saMghanimitte kula kharca (20000) vIza hajAra rUpIAthI vadhAre thayo hato. AvA zubha prasaMge paMnyAsajI kezaravijyajInA upadezathI sadarahu zeTha kasturabhAIe vaDALanA upAzrayamATe rUA. 200 base ApI pitAnI dharmakAryanI pharaja adA karI. 1962 mAM zeThajI bhAvanagaranI jainadharmaprasArakasabhAnA lAIpha meMbara rUA. 51 ApIne thayA. 1964 mAM zA. kasturabhAInAM mAtuzrIe zrIsiddhagirimAM comAsuM raMbhA benanI sAthe karyuM ane te prasaMge zeThajI pAlItANe gayA tyAM munizrI haMsavijayajInA ziSya paMnyAsajI saMpatavijayajI tathA muni mehana lAlajInA ziSya harakha muni paMnyAsajI pAse je zrAvaka tathA zrAvikAna varga upadhAna karate hatA te vargane munizrInA upadezathI zeThajIe svAmIvatsala karyuM. temAM rUA. 700 kharcA ane vAgaDamAM ciMtAmaNi pArzvanAthanA jIrNoddhAranI madadamAM rUA. 100 ApyA ane siddha girimAM dAdAne phula tathA dhUpasaMbaMdhI rU. 125 AkhyA, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 Aja sAlamAM munizrI mANekavijayajInA upadezathI zeThajIe zrA vaghu mAsamAM cothA vratanuM paccakhANa patnIhita karyuM te prasaMge strI tathA purUSa kula maLI 20 jaNAee ceAthA vratanuM paccakhANa lIdhuM, temAM purUSAne khInakhApanA khaTavA ane ene bInakhApanI kAthanIe ApI hatI. . temaja te vakhate zeThajIe vizasthAnakanuM tapa paNa karyuM hatuM temAM strI tathA purUSA maLI kula 50 mANasAnI sakhyA hatI. te tapa prasaMge zeThajIe cAra vakhata svAmIvatsala karyuM hatuM. A utsava nimitte jainazALAthI dAdAvADImAM jatAM kheDavAjA vigere sAthe hatAM ne e zubha darzananI khAtara saMghanA mANase Azare 1200 hatAM te sarvene sadarahu zeThajIe zrIphLanI prabhAvanA karI rUA. 400 kharcyA. 1965 mAM jAmanagaramAM kharatara gacchanA upAzrayamAM jJAnazALA AMdhAvavAmAM rUA. (5000) pAMca hujAranI madada ApI ane temAM saddagRhasthAe zeThajInA kuTuMba vigerenA nAmaneA zilAlekha nAkhyA. 1966 mAM dhrAla gAmamAM upAzrayanI ghaNI muzkelI hAvAthI zeThajIe tyAMnA sadhane rUA. 2700 ApI upAzraya chaMdhAvI potAnA dhananeA sadupayoga karyA ane tyAM breLanA saMghe te zeThajI tathA zeThajInA kuTuane zilAlekha joDayA che tathA jAmanagaramAM jJAnazALAmAM kRpAcaMdrajI 11 thANAnI sAthe birAjatA hatA temanA cAturmAsa pUrNa thayA pachI mAzI mAsamAM upadhAna karI aa. 500 vAparyAM. 1961 thI 1966 eTale varasa pAMcasudhI zeThajIe dara varSe rUA. 60 lekhe rU. 300 siddhakSetranA khAlAzramamAM zubha mAge vAparyAM. 1967 nA aSADha mAsamAM zeThajIe siddhagirimAM jai cAmAsuM karyuM tyAM prabhAvanA, svAmIvatsala tathA jinabhakti vigere karI rUpIA 1000 zubha mAge kharcyA. 1968 mAM zeThajIe vidhividhAnanI rIte navANuM yAtrA tathA ekAsanAnuM tapa karI prabhAvanA ane svAmIvatsala temaja jinabhakti vigere karI. munizrI kapUravijayajInA upadezathI navANuM yAtrAnAM pustake 2500 tathA zrAvaka kalpatarUnAM pustake 500 chapAvyAM ane te pustake siddhagirimAM tathA jAmanagara vigeremAM zrAvaka tathA zrAvikAone bheTatarIke mAkalI ApyAM tathA te sivAya tyAM pAlItANAmAM sAdhu tathA sAdhvIAne bIjA joitAM pustakA mahAra gAmathI magAvI vaheArAvyAM ane temAM rUpIA 1000 kharcyA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanagaramAM AtmAnaMdasabhAmAMthI nIkaLatA AtmAnaMda prakAza mAsikanA meMbara paNa thayA che. jAmanagaramAM A sAlathI saMghanA agresaroe dharmanAthanA derAsaranA vahIvaTanuM kAmakAja A zeThajIne soMpyuM che. 169 mAM munizrI kRpAcaMdajInA upadezathI zejIe pAlItANAmAM pAMtrIsuM karyuM ane te nimitte rUA. 100 vAparyA. 1970 mAM zeThajIe nava pada oLInA tapanuM ughApana karyuM te nimitte prabhAvanA, svAmIvatsala, tenI sAthe pAMcamanA tapane eka choDa tathA mana ekAdazIna tapano eka choDa tathA vizasthAnakanA tapanA be choDa temaja svapalItarathI vizasthAnakane eka choDa melavAmAM AvyA hatA tathA aThThAI mahotsava karI temaja traNa gaccha karI rUpIA (3000) traNa hajArane sanmArge vyaya karyo. 1971 mAM cAturmAsamAM pUjya upAdhyAya vIravijayajI mahArAjajInA ziSya sAhityapremI vinayavijayajI mahArAjajInA saheja upadezathI zeThajIe vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga bIje chapAvavAmATe rU. 400 nI madada ApI, te uparathI graMtha chapAvavAnuM kAma zarU thaI gayuM. sadarahu zeThajI kasturabhAIe jAmanagaramAM sAhityaprakAzaka maMDaLanI sthApanA karI ane A maMDaLanuM kArya saMtoSa kArakarIte cAle teTalA kAraNathI saddagRhasthAnA AgrahathI A maMDaLanA pramukha tathA rejhara banI ukta pUjya munizrI vinayavijayajInAM pustakanI jAmanagaramAM maMDaLanI sAthe pustakAlayanI goThavaNa karI ane potAnI jIMdagIne sonerI rekhAthI AMkIne bhaviSya janmanI saphaLatA mATe potAnI pUjya mAtAnI sevAno lAbha letA sahakuTuMba vartamAnakALamAM jAmanagaranA alaMkArarUpe jAmanagaramAM dharmadhyAna namAM AgaLa vadhavA temaja kuTuMba tathA paricayavALA mANasane ane mitra maMDaLane sAre dhAmika dAkhalo besAravA pite birAje che. 1972 mAM sahakaTuMba bhayaNa, pATaNa, rAdhanapura, zaMkhezvarajI, pAnasara, amadAvAda tathA phAgaNa mAsamAM pAlItANAnI yAtrA karI rU. 500 zubha mAge vAparI adyApi sAdhu tathA sAdhvIone yathAzakti joItI vastuo vahorAvI temanI sevAne sAre lAbha le che. - 150 nI sAlathI AraMbhIne haju paNa dareka cAdaza tathA parvaNinA piSA karyA kare che. temaja prAta:kALamAM vyAkhyAnamAM jAya che tathA - eka vakhata parikamaNuM kare che ane temAMthI bacatA vakhatamAM dharmazAstra vAMce che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyane ghaNe bhAga saMtAna nahi hovAthI aphazeSa karyA kare che paNa A zeThajIe te prabhubhajanamAM snAna karavAthI zItala AMtakaraNavALA thaI paraMpakAra tathA dharmaja sAdhave e mukhya nizAna rAkhyuM che ke jethI temanA zuddha aMtaHkaraNamAM kyAre paNa saMsArI putranI asatya vAsanA uThatI ja nathI. e uparathI siddha thAya che ke AvuM nimaLa, aMtaHkaraNa sacchA stranuM zravaNa ke sAdhunA samAgamavinA rahI zake nahi. jagatamAM traNa vastu bIjAnI madadavinA pitAnI meLe sarvavyApaka thAya che. vasantatilakA. vArtA ca kautukakarI vimalA ca vidyA, lokottaraH parimalazca kuraGganAbhau / - tailasya binduriva vAriNi durnivArametattrayaM prasarati khayameva bhUmau // kumASitaralabhAiIR. Azcarya utpanna karanArI vAta, zuddhamAM zuddha vidyA, karaturInI alaikika sugaMdha (zA. kasturacaMdane kasturInI sugaMdhatulya yaza) A traNa vastu pANImAM paDela telanA biMdunI mAphaka pRthvIupara vagara aTakAve pitAnI meLeja prasare che. A lekathI siddha thAya che ke A lekha atizayoktivALe ke asthAne gaNAze nahi ema A lekhaka maMDaLanuM mAnavuM che. prakAzaka. // zrIvIrAya vItarAgAya nmH|| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadyAtanI pUravaNuM. jAmanagaranivAsI mAnavaMtA zeTha sAhebajI kacarA muLajIbhAInA suzIla vidhavA dharmapatnI ane dharmazraddhALu bena caMcaLa bene A graMthanI 25 pratanAM grAhaka thai phakta ekaja prata pitA pAse rAkhI bAkInA 24 pratio A maMDaLane arpaNa karI zeThajInI gerahAjarI dharmaniSTha bena caMcaLe jaNAvA dIdhI nathI, tethI A maMDaLanA dhArAdhoraNa pramANe sadarahu mAnavaMtA zeThane upakAranI sAthe lAIpha meMbara gaNela che. A benanI udAratAne lIdhe temane vAraMvAra dhanyavAda ApavAmAM Ave che eTaluM ja nahi paNa svargastha kacarAbhAIne ucca AmA svargamAM vizeSa zAMti bhagave ema aMtaHkaraNapUrvaka AzIrvAda Ape che. prakAzaka 9 : 008 * uddaghAtanA 9 mA pAnAmAM pAMcamA pArigrApha pachI lakhavAnI bAbata daSTi. devathI rahI javAne lIdhe ahIM umerela che. te Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( prathama vibhAga karatAM A vibhAgamAM AvelA ke saMbaMdhI vizeSa vRttanAM lakSaNonI anukramaNikA* . * vRtta. pAdi che * * * * .... mAtrAkulaka " .... 287 zAlinI 402 vizeSa sUcana-pRSTha 197 upara pRthvIvRtta Avela che tenuM lakSaNa te sthaLe ApavuM rahI javAthI ahIM lakhavAmAM Ave che ke jANa, sagaNa, jagaNa, sagaNu, gaNu ane eka laghu akSara tathA chevaTa eka gurU ema 17 akSara AvavAthI pRthvI chaMdanuM eka caraNa pUrNa thAya che. * A traNa vRtta sivAya bIjAM vRtto jovAnI jarUra paDe to pahelA bhAganA adhikArasaMbaMdhI sAMkaLIAnI pahelAM pahelAM patra 36 mAM juo. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanA paricchedanA adhikAra (viSaya)nI anukramaNikA 167 187 naMbara, adhikAra, pRSTha. naMbara. adhikAra. saptama paricheda. 28 subhASitaprazaMsA 1 zrImaMgala ... 29 samayaja5na 2 devastuti . 30 vANuM 161 . 3 samyakatva 31 sabhyagIta .. .. .. ... 4 satvasvarUpa 32 adattAtyAga guNa .. 169 - 67 bola Azraya 33 mikSa sukha .. . 12 5 cAritravarNana aSTama paricheda. 6 cAritra sukha. 34 mithyAtva ... 178 7 cAritraduHkha.. 35 kuzAstra 8 pramAdatyAga ... * 36 kutA 189 9 digannata .. 37 gyAyegyatA .. 217 10 viSNumAMsAzana dUSaNabhAva- 38 kuzrAvaka 219 khaMDana 39 jagakartA , 223 11 gopabhagavrata ... 40 hiMsAdoSa .. rara5 12 anarthadaMDa vrata 41 hiMsA (mRgayA) 13 sAmAyika vrata 42 hiMsAkuLa 14 dezAvakAzikatrata 43 abhakSyadeSa ... ..... 233 15 paiSadha ta . . 44 rAtribhojana ... .. 236 16 atithisaMvibhAga . 45 rAgyabhejanaphaLa 239 17 saMyama 46 mAMsaniSedha . . 240 18 niyamaphaLa ... ... 47 devAgrakRtahiMsAdeSa .. 251 19 parvANi kartavyAkartavya.. 48 hiMsAbhAgiSanirUpaNa 254 20 dayA... 92 49 mAMsAnnatulyamaMtRkhaMDana 2papa 21 yajJanuM satya svarUpa . 128 50 mAMsavarjitattamatA ... 260 22 jalagAlana ... ... 137 51 maghaniSedha ... ... 23 ucchiSTa jalapAna niSedha 139 ! para madhuniSedha 270 24 satya vrata ... ... 142 53 kaMdamULa niSedha 25 zubhAzubha vacana .. 147 54 mRSAvAkya thAkiya , ... ra76 26 pramANikatA . .. 148 55 asalyagIta... ... 290 27 miSTa bhASaNa. . 151 [ 56 prapaMca ... .. 294 - % 270 ** 262 273 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pa7 strIupadeza , , 297! 87 maranAranI pAchaLa na 382 58 sAsuvahune jhaghaDA , 301 ! 88 dhanaprazaMsA .. .. 286 59 kaTuvacana .. 303 | navama pariracheda. 60 annagrahaNadoSa 307, 89 dhanadoSa * * 393 61 dhUtaSa * * 309 90 daridratA ... , 39 62 tamAkhuvarNana ... . 317 91 dhanamada . . 409 6aphINa (kephasaMbaMdhI) ... 318 | 90 dhanamadatyAga... ... 413 64 haThavAda 320 93 dhanahara zaTha (dIvALI) 415 65 matAnu gatika (gADarIo 94 parigrahatyAga guNa . 422 pravAha) . .. 326, 95 parigrahagrahaNadoSa .. 425 da6 hema .. . 330 | -6 dhanamamatvamecana ... 430 27 pAkhaMDajALa .. .. 335 ! 97 lakSamI svabhAva . 440 68 kadaryaprati dhUrta saphaLatA 337 | 98 lakSmIvAsa ... 446 9 zrAddha ka. 338 | 9 lakSamIpuNyAdhInatA .. 450 70 pitRkRpapatana (bApA | 100 lakSmI avAsa 452 kuvAmAM bUDI maravuM) ... 339 / 101 svAtha ... ... 454 341 | 12 svArtha tyAga ... 467 bhUtapretAdi kA . 342 103 svArtha tyAga ... ... 467 "73 kAmaNa maNa ... 344 { 104 nirUpo gAnAdara 470 ja dhUNavAnuM dhatIMga .. 105 svakAryasAdhana 471 75 bALalagna | 106 duHkhe niSiddhAcaraNa... 473 76 kanyAvikraya ... ... 107 saMpadvipasaMbaMdha ... 474 77 varakanyAnA mAtApitAne ? 108 vipadathI prakAzita sarjana 479 zikSA (zikhAmaNa ) | 109 caDhatI paDatI 78 aMdhaparaMparA .. 110 jJAna 486 79 avasAnakALa..... 369 111 jJAnadAna .. . 502 80 maraNe mukha dayA .. 370 | 112 jJAnensajana .. ... 81 zabavahana ... .372 113 jJAnamAM aMtarAya 510 82 zabavAhaka ... ... 373] 114 pustakasaMrakSaNa 511 83 asatya rUdana... ... 374 115 ajJAna 84 avasAnecita baeNya ... 376 ! 116 upasaMhAra ... para0 85 avasAcita dharyatyAga 378 ! 117 AzIrvAda ... 127 86 mRtabhojana ... ... 380] 118 graMthanI vAnakI pa28 71 2 che ke, nAna . 506 516 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lun Nin Ou Si vyAkhyAna | sAhityasaMgraha. - bhAga 2 >> laI jaf - satama Ic che A pustakanA prathama bhAgamAM Avazyaka adhikArevALA cha paricchedane cheTo samAveza karavAmAM AvyuM che. e paricchedone pUrvApara saMbaMdha paNa te te sthaLe dekhADavAmAM AvyuM che te paNa A dvitIyavibhAgane hAthamAM letI vakhate prathama vibhAganuM anusaMdhAna rahevAne mATe siMhAvalokananI rIte ApaNe saMkSepamAM yAda karI jaIzuM ke kaI paNa prakAranI kAryasiddhine mATe-kalyANane mATe devastuti karavI e paheluM pagathIyuM che. gurU kalyANakAraka upadeza Ape che paNa gurUnI pAse javAnuM sUjeja nahi te pachI gurU upadeza kyAMthI Ape? devastuti karavAthI buddhi nirmaLa thAya che ane tene pariNAme sadagurUnuM zaraNa levAnuM sUje che. tethI prathamavibhAgamAM prathama paricheda devastutirUpa maMgalAcaraNane levAmAM AvyuM che. devakRpAthI gurUzaraNarUpa mArga levAne taiyAra thanAramATe sArA gurU kone samajavA? pitAnA AcaraNathI tathA upadezathI taravAnuM sAmarthya kenAmAM che e jANavAnI jarUra hevAthI dvitIya paricchedamAM te saMbaMdhI varNana karIne tRtIya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha---bhAga 2 jo. sAma paricchedyamAM eka ceSya manuSya gaNAvAne mATe kevA kevA zuSNeAnI jarUra che te jaNAvavAmAM Avyu che. evA guNavAna manuSyAja zusevAmAM, satsa`gamAM ane dharmAcaraNamAM potAnI manavRttine sthira rAkhI zakeche. kharAkha zu! mane kharAba guNeAvALAM manuSyone paricaya eenA pAzamAM sapaDAi janAra manuSya peAtAnI cAgya sthitimAMthI gabaDI paDI pAyamAla thAyache tethI temAMthI acavAne mATe cetatA rahevuM joie ethI caturtha paricchedamAM jenAthI cetIne cAlavAnI jarUra che tenuM varNana ApavAmAM AvyuM che. paMcama paricchedamAM paNa eja varNana che. pharaka mAtra eTaleAja che ke tAraka zaktivALA chatAM dugu NAmAM taNAi mArakazaktivALA thai paDatA gunAmadhArIone mATe caturtha paricchedamAM vivecana karyuM che, ane paMcama paricchedamAM viSanI peThe svAbhAvika mAraka zaktivALAMja dunAne mATe vivecana karyuM che. A bannethI khacanArA karttavya kama karI AtmakalyANanA lAbha laI zakeche tethI SaSTha paricchedamAM katta nya dharmAMsaMbaMdhI vicAra ApI prathama bhAganI samApti karavAmAM AvI che. manuSye dhajJAna meLavyA pachI paNa A prapacajALane svabhAva sAvavAne ane manane svabhAva jyAM tyAM krUsAi javAnA hevAthI kAMi paNa pramAda thatAM manuSya kalyANathI' bhraSTa thAyache. eTalAmATe samyak cAritra vigerene saMbhALI rAkhavAnI ghaNI jarUra hAvAthI dvitIyavibhAganA A pahelA paraMtu cAlu saMkhyAne hisAbe sAtamA paricchedamAM tenuM vivecana karI pAchaLanA pariracchedamAM paNa tenAM sahAyaka aMgo vigerenuM vivecana ApavAmAM AvyuM che. Oc -- zrImahAdhivAra. - 7 A paoiH A dvitIyabhAganA Adi paricchedarUpa hAvAthI tenA ArabhamAM maMgalAdhikAra heAvAnI AvazyaktA che. kAraNake AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM paNa maMgalayukta graMthA vizeSe karIne leAkakalyANanA sAdhaka thAyache. maMgaLamAM kArane praNAma kareche, anuSTup (12). okAraM bindu saMyuktaM nityaM dhyAyanti yoginaH / kAmadaM mokSadaM caiva, OMkArAya namo namaH // 1 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaMgalAdhikAra. | manavAMchita ApanArA, mekSa ApanArA ane jenI upara ardhacaMdrAkAra biMdu che evA je kAranuM egila ke dhyAna kare che. te kkArane namaskAra he. 1. gurUne praNAma kare che. ajJAnatimirAndhAnAM, jJAnAJjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM yena, tasmai zrIguruve nmH||2|| ajJAnarUpI aMdhakArathI aMdha thayelA lokenA netrane jJAnarUpa aMjananI zalAkAthI jemaNe ughADela che, evA zrIgurUne namaskAra he. 2. zrI mahAvIra svAmInI vANusudhAnA vijayanI bhAvanA kare che. upagati. zrIvarddhamAnasya jinezvarasya, jayantu sdvaakysudhaabhvaahaaH| yeSAM zrutisparzanajaprasatterbhavyA bhaveyurvimalAtmabhAsaH // 3 // jemane zravaNedriyanI sAthe sparza thavAne prasaMga AvatAMja eTale jemane upadeza sAMbhaLavAmAM AvatAM ja bhavya jInA AtmAne prakAza nirmala thAya che. tevA zrI vaddhamAna-mahAvIra prabhunA savAkyarUpa amRtanA pravAho jayavaMtA varta. 3. gatamagaNadhara sAthe graMthakartanI prIti. vasantatilakA. zrIgauttamo gaNadharaH prakaTaprabhAvaH, sallabdhisiddhinidhirazcitavAkprabandhaH / vighnAndhakAraharaNe taraNiprakAzaH, sahAyyakRdbhavatu me jinavIraziSyaH // 4 // jemane prabhAva pragaTa che, je uttama prakAranI labdhirUpa siddhionA bhaMDArarUpa che, jemanI vANune prabaMdha suMdara che ane jeo vihmarUpa aMdhakArane nAza karavAmAM sUryanA prakAzarUpa che, evA zrI vIrabhagavaMtanA ziSya zrI aitama gaNadhara mane sahAya karanArA thAo. 4. . . : - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha --bhAga 2 oN. paMca parameSTi bhagavantA pAse maMgaLanI prArthanA karI maMgaLAcaraNa pUrNa kareche. zArdUlavikrIDita. arhanto bhagavanta indramahitAH siddhAtha siddhisthitA, AcAryA jinazAsanonnatikarAH pUjyA upAdhyAyakAH / zrI siddhAntapAThakA munivarA ratnatrayArAdhakAH, paJcaite parameSThinaH pratidinaM kurvantu vo maGgalam // 5 // te kasyApi . saptama IMdrAe pUjelA zrI arihata bhagavaMtA, siddhimekSapadamAM rahelA siddhe ; zrI jinazAsananI unnati karanArA AcArya, zrI siddhAMta (sutra) nA pAThaka evA pUjya upAdhyAye, tathA jJAna, darzana ane cAritrarUpa traNa ratnAnA ArAdhaka evA munivare e pAMce parameSThi pratiddina tamArU kalyANa kare. pa kAi kA manuSye devanI sahAya meLaLavyA vinA karavuM nahIM kAraNake te kAma sAMgopAMga pUrNa thAya nahIM eTaluMja nahIM paNa ApaNI temanA tarapha bhakti nathI e siddha thAyache, mATe ApaNe te kRpALu devatara sAre bhakti bhAva batAvave ne te devanI chAyAmAM rahI ApaNe zubha kArya sAdhavAnA AraMbha karavA ke jethI vaktA zrAtAnuM kalyANa thAyache ema batAvI A maMgalAcaraNa adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. devastutyadhikAra. * Tian Cai Dan sarva manuSyAe AtmakalyANamATe daivI sa MpattivALA thavuM joie ane hamezAM 366 tevA rahevuM joIe. eka vakhata sapatti maLI ane pAchI tarata nAza pAmI jAya te te vizeSa duHkhanuM kAraNa thAyache mATe vyavahAra mArgomAM ane paramA mArgomAM ceAgyatA saMpAdana karavI ane te ceAgyatAne TakAvI rAkhavI emAMja kharUM sukha che ane emAMja kharUM kalyANu che. Ama karavAmATe akhUTa AtmakhaLa heAvAnI jarUra che ane tenI prAptimATe deva ane gurUnI kRpAdRSTinI jarUra che, devanI ke gurUnI kRpAdiSTa tAja thAyache jo temanI pAse niSkapTa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. devastutyadhikAra. bhAvathI pitAnI kharI sthiti jAhera karavAmAM Ave ane dInabhAvathI mAgaNI karavAmAM Ave. eTale bhaktane kharA bhAvaja pitAne vAMcchita phaLa Ape che mATe AtmakalyANanI IcchA karanAre tema tene lagatA dareka prakArano thana karanAre kharA bhAvathI eTale niSkapaTa bhAvathI ane dInapaNuthI tenI stuti karavI Avazyaka hovAthI devastutino adhikAra cAlu karavAmAM Ave che. deva ye pAmo, 3pati (1 thI 4). zreyaH zriyAM maGgalakelisadma, nrendrdevendrntaaNghripdm| .. sarvajJasarvAtizayapradhAna, ciraM jaya jJAnakalAnidhAna // 1 // sarva prakAranA kalyANane karanArI evI jJAnAdi anaMta guNa lahamIrUpa, sarva prakAranA mAMgalikane kIDA karavAnA maMdirarUpa, cakravaryAdi manuSyanA mahArAjAe tathA devanA je IMdrA temaNe jemanAM caraNa kamala pratye mahA bhaktipUrvaka namaskAra karyA che evA, jagatutrayanA sarva bhAvane eka samayamAM samakALe jANanAra, hevAthI sarvajJa evA, vaLI aSTa mahAprAti hAya tathA cetrIza atizaya yukta sarvottama mahimAvaMta evA, ane sarva prakAranI kalAone jItanArI evI kevaLa jJAnarUpI sarvotkRSTa kaLAnA nidhAna evA he vitarAga jinezvara prabhu, he paramAtmA Apa sadA utkRSTapaNe jayavaMtA va. 1. vItarAgamati dInavANI. jagatrayAdhAra kRpAvatAra, durvArasaMsAravikAravaidya / zrIvItarAga tvayi mugdhabhAvAdvijJaprabho vijJapayAmi kiJcit // 2 // traNa bhuvananA eka parama AdhArabhUta, evA he nAtha, sarva jagata jIva upara samAna daSTie ekAMta dayAnAja avatArarUpa, evA, vaLI A bhayaMkara caturgati bhramaNarUpa, viSaya kaSAyanA mULarUpa, atyaMta kaSTa karIne nirvANa thaI zake e A mahA saMsArarUpI je dIrgha roga, tenA ati prabala rAga, dveSa, ajJAna meha, mithyAtvAdi dArUNa vikArene paramazAMta dezanAmRtarUpI zamatAmaya zItala auSadhopacAre karIne maTADavAmAM, he sarvotkRSTa dhavaMtari vaidya! gayA che rAga ane dveSAdi sarva deze te jemanA, evA he vItarAga paramAtmA, he catura ziromaNi tamArI AgaLa huM alpamativaMta, vikala jJAnavALe hovAthI bheLe bhAve lezamAtra vinati karUM chuM... 2. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha - bhAga 2 e. sakSama - pUjya mAtApitA sanmukha bALakanA be bela. kimbAlalIlAkalito na bAlaH, pitroH puro jalpati nirvikalpaH / tathA yathArtha kathayAmi nAtha, nijAzayaM sAnuzayastavAgre // 3 // he svAminA bAlaceSTAe yukta e mugdha bAlaka, sarva prakAranA vikalparahita hevAthI, nirdoSapaNe, saralatAthI pitAnA mAtApitA AgaLa niDarapaNe nikhAlasa dIlathI zuM nathI balate? arthAtu, bele che tema huM paNa mArA pApanA pazcAttApapUrvaka mArA abhiprAyane ApanI pAse yathArtha kahI batAvuM chuM. 3. janmanI niSphaLatA-vyartha bhramaNa. dattaM na dAnaM parizIlitaM ca, na zAlizIlaM na tapobhitaptam / zubho na bhAvo'pyabhavad bhave'smin, vibho mayA bhrAMtamaho mudhaiva // 4 // he svAmina, meM mUDhe satpAtrane viSe dAna paNa na dIdhuM, vaLI abrahmanA tyAgarUpa ane rUDA AcAranA sevanarUpa pavitra zILa dharmane paNa na pALe, vaLI paramAtmAe kahela bAhya ane AtyaMtara bAra prakArane IcchAnidhirUpa taSa paNa samatA bhAve na karyo tema cittanA nirmala pariNAmarUpa bhale bhAva paNa na bhAvya arthAt bhakti, virAgya, ane jJAnanI kaI paNa rUDI bhAvanAnuM ciMtavana karyuM nahi; mATe he prabhe, meMto A saMsArane viSe vyarthaja janmamaraNarUpa bhramaNa karyuM. 4. prabhutarapha prema na thavAnuM kAraNa vigrA. dagdho'gninA krodhamayena daSTo, duSTena lobhAkhyamahorageNa / prasto'bhimAnAjagareNa mAyAjAlena baddho'smi kathaM bhaje tvAM // 5 // he prabhu, krodharUpI agninA sadA dhagadhagatA tApe tapta thayele, ane lebharUpI mahA bhayaMkara sape Dasele, tathA ahaMkArarUpI ajagare gaLe; ane mAyA eTale chala, kapaTa, prapaMcarUpI jALanA baMdhanamAM baMdhAyele e huM pAmara prANI chuM; tethI he prabhu, huM Apane kevI rIte bhajuM? he nAtha, A anAdi anaMta kALanA keDe lAgelA krodha, mAna, mAyA, ane lebharUpI bhayaMkara zatruothI huM chUTuM; evI mahArA upara ApanI kRpA thaye ApanuM samyak prakAre sevana karavAne mAre hetu jyAre pAra paDe che. ' Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rananuyAdhikAza. pazciAttApa pinAti (dazI 20). kRtaM mayAmutra hitaM na ceha, loke'pi lokeza mukhaM na me'bhUt / / asmAdRzAM kevalamela janma, jineza jajJe bhavapUraNAya // 6 // chakAya jInA pratipALaka, he jagannAtha, meM nizca parabhavane viSe koI paNa prakAranuM hita eTale lokakalyANa, ke AtmakalyANu, ke paropakArAdi kAMi paNa sukRta na karyuM, tethI ja A bhavamAM paNuM mane yathArtha sukha prApta na thayuM ; he jinanAtha, amArA jevAne janma te kevaLa avatAra pUrNa karavArUpa thaye, arthAt jema para ghaNA bhava vyartha karyA tema A paNa eka vadhAre, gaNavAmATe thayA. 6. tathA- manye mano yanna manovRttatvadAsvapIyUSamayUkhalAbhAt / drutaM mahAnandarasaM kaThoramasmAdRzAM deva tadazmatopi // 7 // he svAmina ApanuM ati suMdara, zAMta pavitra, zILavaMta mahAmanera sudhArasamaya mukharUpI caMdra kiraNanA apUrva darzanane lAbha thayA chatAM tathA temAMthI nikaLatA parama amRta saddasa dezanArUpI mahA AnaMdadAyaka rasanuM mana thayA chatAM paNa maharUM mana temAM lezamAtra bhInuM thayuM nahi, pigaLyuM nahi, tethI huM ema mAnuM chuM ke te mAhAruM mana pASANa thakI paNa atyaMta kaThora hovuM joie. 7. vaLI- tvataH suduSmApamidampayApta, ratnatrayammUribhavabhrameNa / ... pramAdanidrAvazato gatantat , kasyAgrato nAyaka pUtkaromi // 8 // he nAtha, seMkaDo bhava bhamatAM mahA kaTe prApta thAya evuM ati durlabha samyam jJAna, darzana, cAritrarUpa ratna trayanuM zuddha sevata Apa pAsethI mane maLyA chatAM meM tene viSaya kaSAyAdi pramAda tathA nidrAne vaza paDI, tathA vyartha vithAo, paraniMdA tathA kuthalI karavAmAM gumAvyuM; mATe have huM raMka pAmara bhikhArI kenI AgaLa pikAra karuM? mAre te eka Apaneja AdhAra che te have ApanI kRpA thAya teja mAruM kAMI zreya thAya tema che. 8. temaja-. vairAgyaraka paravacanAya, dharmopadezo janaraJjanAya / vAdAya vidyAdhyanazca me'bhUda, kiyad hune hAsyakaraM svamIca // 9 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. saptama he bhagavana, meM bahArathI vairAgyane raMga eTale keLa dekhADI bheLA lekene chetaryA, vaLI lokone rijhavavA mATe, tathA lekamAM bhale gaNavAmATe meM bahArathI dharmane upadeza karyo; vaLI mArA sarva vidyAbhyAsane upaga meM vAdavivAdamAM tathA takarAre karI jaya parAjaya karavAmAM karyo; mATe he iza, AvuM mAruM hAsyakAraka caritra te huM Apane keTaluM kahuM? 90 zarIranI bhraSTatAthI adhogatinI prApti parApavAdena mukhaM sadoSaM, netramparastrIjanavIkSaNena / cetaH parApAyavicintanena, kRtambhAviSyAmi kathaM vibho'ham // 10 // he nAtha, pArakAnA (chatA achatA) deze belI meM mArA mukhane dUSita karyuM, tathA parastrIne vikAra dRSTie joI joI mArAM netrane apavitra karyA; vaLI parajIne anartha tathA pIDA utpanna karavAnA vicAra karIne mArA manane meM mahA malina karyuM; have te svAmina, AvAM pApAcaraNee karI mAhArI AgaLa zI gati thaze? 10. kAmavAsanAthI thatI hAni. viDambitaM yatsmaraghasmarArtidazAvazAtsvaM viSayAndhalena / prakAzitantadbhavato hiyaiva, sarvajJa sarva svayameva vesi // 11 // he prabhu, kAmadevarUpI rAkSasanI mahA viTaMbanArUpa pIDAne pAmele viSayAMdhapaNe eTale vivekarUpI cakSu vicAyelI che jenI, e je huM, te Apane A mArI lajajAyukta vRtti ja prakAzI rahI che, ane Apa te aMtarajAmI sarvajJa che, sarva jagata jIvanA bhAvane jJAna karI jANe rahyA che, tethI mukhe karIne zuM kahuM? 11. matibhrama. ..dhvasto'nyamantraiH parameSThimantraH, kushaastrvaakyairnihtaagmoktiH| ___ kartuM vRthA karma kudevasaGgAdavAJchi hA nAtha matibhramo me // 12 // he nAtha ! anya devI devalAnAM malina kumaMtra zIkhI zIkhIne Apane paMca parameSThi maMgaLarUpa nava padAtmaka zrI navakAra mahA maMtrane meM nirAdara karyo; vaLI he bhagavAna, kuzAstranA zravaNavaDe ApanA mahA pavitra jinAgamanA vacanane vRthA asatya mAnyAM, vaLI kuTevonI kusaMgativALI sevA karI meM mArAM pApakarmone nAza karavAne cAhyuM, hAhA iti khede, he paramezvara, A mane ke mane tino zrama, arthAta buddhino viparyAsa thaye? 12. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ ~~~ ~-~ ~-~ paricacheda. devastutyadhikAra. meha, vimucya dRgalakSyagatambhavantaM, dhyAtA mayA mUDhadhiyA hRdntH| kaTAkSavakSojagabhIranAbhIkaTItaTIyAH sudRzAM vilaasaaH|| 13 // he jagadIza, sAkSAta mArI daSTie gocara evA pratyakSa tamane mUkIne, arthAt ApanA mahA pavitra sukhadarzanane tyAga karIne meM mUDhe capaLa netravALI, suMdara svarUpavALI kAminIonA hAvabhAva, kaTAkSa, stana pradeza, gaMbhIra nAbhI, pAtaLI keDa ityAdika manejha avayanA vibhramayukta vilAsanuM mArA hRdayane viSe kAmAMdhapaNe ciMtavana karyuM, he nAtha anupama ciMtAmaNi ratnathI paNa adhika evA ApanAM darzana tathA dhyAnane tyAga karIne huM mahA mUDha jaDa prANI AvA kahyu Sita, malina, pApI, viSaya vikAramAM Asakta thaye, mATe mane dhikkAra he. 13. viSayavAsanAnuM viSama pariNAma. lolekSaNAvanirIkSaNena, yo mAnase rAgalavo vilagnaH / na zuddhasiddhAntapayodhimadhye, dhauto'pyagAttAraka kAraNaGkim // 14 // he trikALavedi nAtha, meM caMcaLa netrevAlI ramaNIonA mukhene vikAra daSTie nirakhI nirakhIne mahArA manane viSe viSayAbhilASane je cIkaNe lAlAzanA aMzavALo DAgha lAgyo che. te he saMsAratAraka vije, meM ApanA zuddha siddhAMta samudranA madhya bhAgane viSe che, te paNa te rAgane lava eTale viSaya cIkAzane DAgha nIkaLe nahIM, tenuM zuM kAraNa haze? sArAMzaApanAM zAstravacanane ati vistArapaNe abhyAsapUrvaka jANyA chatAM tenA gUDha mamne anubhavatAM chatAM, A rAganI cIkaNatA TaLI nahi, tenuM zuM kAraNa? he prabhu, mane te tenuM kAraNa mArI atyaMta bUrI daDha viSayAsakta budvija jaNAya che. 14. ahaMkAranI prabaLatA. aGgana caGgana gaNo guNAnAM, na nirmala kopi kalAvilAsaH / sphuratprabhA na prabhutA ca kApi, tathApyahaGkArakadarthito'ham // 15 // he jinezvara, mAruM zarIra paNa kAMI suMdara nathI, tema mArAmAM kaI paNa prakAranA uttama vinaya, gAMbhIya, dhairya, zamatA, satyatA, kSamA, audAryAdi satvavaMta guNene samUha paNa nathI, tema kaI paNa prakArane pavitra uttama kaLA vilAsa paNa nathI. vaLI dedIpyamAna kAMtiyukta rAjA pradhAnAdinI nokarI ke sAhebI paNa nathI, chatAM mahA ahaMkAre monmatta thaIne huM vicitra kadathanAne pAmuM chuM. 15. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sasama mehane lIdhe hAni. AyurgalatyAzu na pApabuddhigataM vayo no viSayAbhilASaH / yanazca bhaiSajyavidhau na dharme, khAmin mahAmohaviDambanA me // 16 // he svAmina! mAruM AyuSa sarva nAza pAmavA AvyuM, te paNa mArI pApa pariNAmanI buddhi gaI nahi, mArI tarUNa avasthA pUrI thaI, te paNa mArI viSayavAMchA te hajI adhurIja jaNAya che, he prabhu, meM mArA zarIranA jatana karavAmAM ghaNe zrama lIdhe, paNa zarIranI aMdara rahele je AtmA tenI zuddhine athe te kaI paNa prakArane vicAraja na kIdhe, arthAt, kAMI paNa sukRta na karyuM, evI mArI mahA mehaviTaMbanA te juo? 16. nAstikanuM AcaraNa. nAtmA na puNyanna bhavo na pApaM, mayA viTAnAGkaTugIrapIyam / adhAri karNe tvayi kevalArke, parisphuTesatyapi deva dhimAm // 17 // . he prabhu, Apa kevaLa jJAnarUpI sUrya, sAkSAtu, ati pragaTa chatAM meM jIva eTale AtmA nathI, puNya nathI. pApa nathI, punarbhava nathI, svarga nathI, naraka nathI, mekSa nathI, koI nathI, ItyAdika adhama nAstika, durjananI vANI meM kAne dhAraNa karI, mATe guNa avaguNanA viveke karIne rahita, evA muja mUDha avivekane dhikkAra che. 17. mananuM gabharAvuM. navapUrA ja ra pa pUgA, na ghAgharSa na lApA labdhvApi mAnuSyamidaM samastaM, kRtaM mayAraNyavilApatulyam // 18 // he bhagavana, mane daza daSTa dehile e sarva uttama dhamanI sAmagrIcukta uttama kulavAna manuSyabhava maLe chatAM, meM devAdhidevanI sAce dile pUjA na karI, satpAtrane viSe bhaktibhAve dAna na dIdhuM, bAra vratarUpa zrAvakone dharma rUDI rIte na pALe, tema paMca mahA vratarUpa zuddha ratnatraya ArAdhanarUpa sAdhudharmanuM yathArtha pAlana na karyuM; evI rIte sarvasva anukUla maLyA chatAM te gumAvyuM, ane bAkI je karyuM te sarve raNavagaDAmAM rUdana karavA sarakhuM-vyartha karyuM. 18. chIpamAM rUpAnI ane pittaLamAM senAnI bhrAMti. cakre mayA'satsvapikAmadhenukalpadrucintAmaNiSu spRhArtiH / na jainadharma sphuTazarmade'pi, jineza me pazva vimUDhabhAvaM // 19 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. devastutyadhikAra. he jinapati, meM avidyamAna, agocara, adaSTa evA manavAMchita pUranArA kAmadhenu, kalpavRkSa, tathA ciMtAmaNi, rata citrAvelI pArasamaNi, rasakUpikA ItyAdi padArthonI prAptimATe vyartha pIDAkAraka citA karI, paNa he nAtha, pratyakSa, zIdhra sukhane ApanAre Apane bhAkhele satya jainadharma karavAnI leza paNa kALajI na karI, mArI mUDhatA te jue? 19. dekhAvamAM amRta pariNAmamAM jhera. sadbhogalIlA na ca rogakIlA, dhanAgamo no nidhanAgamazca / dArA na kArA narakasya citte, vyacinti nityammayakAdhamena // 20 // he nAtha, meM adhame niraMtara khAnapAnAdi uttama viSayonuM ciMtavana karyuM, paraMtu tenI AsaktithI baMdhAtA mahA cIkaNAM karmo ane tethI utpanna thatA lehanA khIlA bheMkAyA samAna ati dArUNa garUpI vipAkeno te vicAraja na karyo, vaLI meM dhananI AvakamATe bahu taraphaDIyA mAryA, paNa mAthe kALa tAkI rahela che, tene paNa bhaya na Aye, vaLI suMdara ramaNIonA ramaNa vilAsanuM ciMtavana karyuM, paNa tenA dArUNa vipAkarUpa narakAdika duHkhanI prAptine khyAlaja na karyo. 20. pharathI dUra thavAne lIdhe pazcAttApa. upendravajrA. sthita lAvodi sApurA, pAtra thoDatA kRtama tIrthoddharaNAdikRtyaM, mayA mudhA hAritameva janma // 21 // he nAtha, sadAcaraNe karIne meM sAdhu purUSa eTale uttama vatanavALA saMta, sajjana purUSanA hRdayane viSe vAsa na karyo, arthAta, teone priya na thaye; vaLI he svAmI, meM bhalAI, popakAra, parajIvanuM bhaluM karavuM, terUpa kArya karIne yaza saMpAdana na karyo, tema he prabhu, jIrNoddhAra, tIrthoddhAra, sidAtA dharmakSetrane uddhAra ityAdi rUDAM dharmakAryo paNa na karyAM. he bhagavaMta, huM te mAre bhava vyartha ja hArI gaye. 21 saMsAramAMthI mukta na thavAnuM kAraNa 35nAti (22 thI ra4). vairAgyaraGgo na gurUditeSu, na durjanAnAM vacaneSu zAntiH / nAdhyAtmalezo mamako'pi deva, tAryaH kathaGkAramayaM bhavAbdhiH // 22 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vyAkhyAna sAhityasa Mgraha--bhAga 2 jo. saptama huM jineza, sadgurU mahArAjanA bhalA hitApadeza sAMbhaLIne mane kAMi paNa vairAgya vAsanA na AvI, apitu, bhavathakI virakta buddhinA lava paNa na thayA ; vaLI he nAtha, durjana prANIonA apriya, kaTuka vacanA sAMbhaLIne manamAM upazamana eTale samatAbhAva na rAkhyA; vaLI he deva, me paramA` buddhie eTale kevaLa AtmAnI nirmaLatAne agreja jJAnAbhyAsa, kriyAyeAga, dhyAna, tapa vigere na kyA; koi paNa prakAranI AdhyAtmika dazA eTale zuddhAtmasvarUpa ciMtavana mane AvyuM nahi, te have he nAtha, Ave adhama durAcArI je huM, tene A gahana saMsArasamudra taravAnI ceAgyatA kyAMthIja hoya ? 22. traNa janmanuM jJAna. pUrve bhave'kAri mayA na puNyamAgAmijanmanyapi no kariSye / yadIdRzo'hammama tena naSTA, bhUtodbhavadbhAvibhavatrayIza // 23 // huM kevaLIpate, maiM pUrvabhavane viSe kAMi paNa puNya karyuM nahi, kemake jo kayuM hAta te A bhavamAM sukha maLyuM hota, paNa te teA nathI; vaLI Avate bhave paNa huM kAMi paNa sukRta karanAra nathI, kemake A bhavamAM kai paNa jAtanI bhalI dharmavAsanA dRDha karatA nathI, te AgaLa te kayAMthI thaze ? kemake jevI mati tevI gati thAyache, A rIte he bhagavana, mArA teA vamAna, bhUta, ane bhaviSya, traNe bhavA naSTa thayA. 23. Apa sarvajJa hAvAthI mArI prArthanA jANeAche. kiM vA mudhAmbahudhA sudhAbhuk pUjyatvadagre caritaM svakIyam / jalpAmi yasmAt trijagatsvarUpanirUpakastvaGkiyadetadatra // 24 // asaMkhya devAe pUjita evA he jagatpate! huM mArUM caritra te ApanI pAse zuM kahuM ? kemake Apa te traNa bhuvananA sarva bhAveAne eka samayamAM jANIne nirUpaNa karanArA che; te huM aMtarajAmI Apane A mArUM caritra jANavuM te zA hisAbamAM che? 24. alpa yAcanA. zArdUlavikrIDita. dInoddhAradhurandharastvadaparo nAste madanyaH kRpA pAtrannAtra jane jinezvara tathApyetAM na yAce zriyam / / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. ' devastutyadhikAra 13 - kintvahanidameva kevalamaho sadbodhiranaM zivam, zrIratnAkaramaGgalaikanilayazreyaskarampArthaye // 25 // ........ ratnAkara paJcaviMzatikA. he jinezvara bhagavaMta, A jagatane viSe dIna, anAtha janane uddhAra karaviAmAM sadA tatpara, e parame pakArI svAmI Apa vinA mane bIjuM koI nathI, ane Apane kRpA karavAne atyaMta egya evuM mArA sivAya bIjuM koI pAtra nathI; evuM chatAM paNa he nAtha, huM A saMsArasaMbaMdhI bhavAdi-kaI paNa prakAranI pudgalika saMpattinI prArthanA karatA nathI, paraMtu zrI jinezvara bhagavaMta praNIta, tatva zraddhAnarU5, zuddha samyatvarUpa badhira, je sarva kalyANane karanAruM, samasta mAMgalikanuM nidhAna, ane samagra rAnI khANarUpa che tenI ja yAcanA karUM chuM; tathAstu. kiM bahunA? 25. saMjIvanI vidyA. mithyAtvaviSaprasuptAH, sacetanA jina na bhavanti kiM jIvAH / karNayoH kAmati yadi, kiyadapi tvadvacanamantrasya // 26 // * dhananA pariNAM. jemanA kaNamAM ApanA vacanarUpa maMtranuM eka paNa pada paDayuM che, te jIva mithyAtvarUpI viSayathI mUchita chatAM paNa (cilAtiputra-tathA rahiNIyA ceranI peThe) zuM sacetana thatA nathI? arthAt thAya che. 26. . . . . sarvottama upAya. anudr (ra7 thI rU4). vakRtaM duSkRtaM gahen , sukRtaM cAnumodayan / | nAtha tvacaraLa cAma, rara raraLAnvitaH | 27 | - he prabhu potAnAM karelAM pApanI gaha (niMdA) karatA ane sukRtanI anumedanA karate huM anya zaraNurahita ApanA caraNanuM zaraNa grahuM chuM? 27. Avazayaka yAcanA. manovAkAyaje pApe, kRtAnumatikAritaiH / ...... mithyA me duSkRtaM bhUyAdapunaH kriyayAnvitam // 28 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama kRta kArita ane anudita evuM mana vacana ane kAyAthI thayeluM mAruM pApa apunarbhave (pharI tevA pApa pravRtti na thAya tevA lakSasahita) mithyA thAe, huM aMtaHkaraNathI, karelAM pApanI mAphI mAguM chuM. 28. vRttinI sumArgagAmitA. yatkRtaM sukRtaM kizcidranatritayagocaram / tatsarvamanumanye'haM, mArgamAtrAnusAryapi // 29 // | he prabhu! ApanA pavitra mArgane anusAre rAtrInA ArAdhanasaMbaMdhI je kaMI sukRta kIdhuM te badhuM huM anuma chuM. 29 tathA- sarveSAmaIdAdInAM, yo yo'hattvAdiko guNaH / anumodayAmi taM taM, sarva teSAM mahAtmanAm // 30 // sarva arihaMtAdikanA je je ahaMvAdika guNa che te te sarva guNa mahAnubhAva saMbaMdhI huM anuchuM. 30. yogya AcaraNa tvAM tvatphalabhUtAn siddhAMstvacchAsanaratAnmunIn / tvacchAsanaM ca zaraNaM, pratipanno'smi bhAvataH // 31 // he vItarAga! meM ApanuM, ApanA upadiSTa anuSThAnanA phaLarUpa siddhanuM, ApanA zAsananA rasika munijananuM ane ApanA pravacananuM hRdaya zuddhithI zaraNa AdareluM che. 31. | sarva maitrI. kSamayAmi sarvAnsattvAnsarve kSAmyantu te mayi / maitryastu teSu sarveSu, tvadekazaraNasya me // 32 // sarva jIvene huM namAvuM chuM ane te sarva jI mArI upara kSamA kare? ApanuM ananya zaraNa grahaNa karelA mujane te sarva jIve upara (sadAya) hita buddhi he? 32. ' svarUpabhAvanA. eko'haM nAsti me kazcinna cAhamapi kasyacit / tvadadhizaraNasthasya, mama dainyaM na kiJcana // 33 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 wwww wwwwwkhya parira. devastuti, samyakatva-adhikAra huM ekaluM chuM, mAruM kaI nathI ane huM koIne nathI. he prabhu! ApanA caraNazaraNamAM rahelA mujane lagAre dInatA nathI. 33. upasaMhAra chevaTanI mAgaNI. yAvanAmomi padavIM, parAM tvadanubhAvajAm / tAvanmayi zaraNyatvaM, mA muzvaH zaraNaMzrite // 34 // vItarAstotra, he prabhu! ApanA pasAyathI muktirUpI parama padavI jyAM sudhI huM na pAmuM, tyAMsudhI zaraNAgata evA muja pratye Apa zaraNAgata vatsalatA tajaze nahi-upekSA karaze nahi, 34. manahara, uttama AcAra suvicAra cArU vyavahAra, dAra abhirAma sAra parivAra saMpadA; pAIe anupa rUpa bhUpamAna dera dhUpa, - rahita samAja sukha sAja vinu ApadA; deva nadeva pada pama pramita dhana, dhana dhana jaga kare sujana mahA sadA; tUThe jinarAja prabhu gharameM nivAja kare, haMsarAja Apase nivAri kamake phaMdA. 35 haMsarAja. devanI stuti, pUjA, bhakti, smaraNa tathA temanuM prasaMge prasaMge dhyAna e hadayane mela kADhIne zuddha kare che mATe tenI AvazyaktA mAnIne devastuti karIne hRdayane zuddha karavAmAM Ave che. mATe have te aMtaHkaraNamAM melane jamAva na thAya e dhyAnamAM rAkhavA sUcanA ApI A vastuti adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - makhyata-dhirAra. * che devastuti e samyakatva (zuddha zraddhA) vinA bhAvavALI hoI zake nahIM mATe " tenI apekSA mAnI ahIM tenuM varNana karavAmAM AvyuM che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. A saptama deva, dharma ane gurUtatvanI yathArtha zuddhi prApta thavI, e dravya samyakatva kahevAya che tathA je AtmasvarUpamAM ramaNa te bhAva samyakatva kahevAya che ane belibIja paNa teja kahevAya che. e samyakatva prApta thavAthI ja manuSya AhaMta dhamane adhikArI thaI zake che. zrAvakatva athavA jainatva prApta karavAmAM samyakatvaguNanI pUrNa apekSA rahelI che. jenA trividhaga upara samyakatvanI zuddha chApa paDI hoya teja manuSya kharuM bhavyatva meLavIne AhaMtadharmane upAsaka thaI ane caturvidha purUSArtha sAdhI vidhanA premane pAtra bane che.. evA AhaMta dharmanA mUlasthAnarUpa samyakatva guNanuM mahAsya darzAvavAne A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. sarva dharmanI aMdara samyakatvanI pradhAnatA. vapajJAti. sureSu zakro manujeSu cakrI, nageSu merudyutibhRtsu sUraH / tArAsu candro bhujageSu zeSaH, payonidhiH sarvajalAzayeSu // 1 // vagrA. ratneSu vRkSeSu gavAM gaNeSu, cintAmaNiH kalpataruryudhenuH / ete yathA mukhyapadaM bhajanti, dharmeSu samyaktvamidaM tathaiva // 2 // yugmam. jema devatAomAM Idra, manuSyamAM cakravatI, parvatemAM merU, tejasvIomAM sUrya tArAomAM caMdra, sapamAM zeSanAga, sarva jalAzayomAM samudra, ratnamAM cintAmaNi, vRkSAmAM kalpavRkSa, gAyamAM kAmadhenu, mukhyapadane pAme che, tema sarva dharmomAM samyakatva mukhyapadane pAme che. 1-2. dhArmika kriyAo samyakatva sevananI sAtheja kalyANakArI thAya che. te upanAti. vratAni dAnAni jinArcanAni, zAstrANi tIrthAni guNArjanAni / kriyAjapadhyAnaMtapAMsi sarva, samyaktvasevAsahitaM zivAya // 3 // vrata, dAne, jinapUjA, zAstro, tIrtho, guNenuM upArjana, kriyA, japa, dhyAna, ane tapa-e sarva samyakatvanI sevAsahita hoya te ja kalyANa mATe thAya che. 3. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakavi-adhikAra * * # # # # v v samyakatvane prabhAva. " rUvajhA (4-5). zrIAdinAthapramukhA jinendrAH, zrIpuNDarIkapramukhA munIndrAH / saumaGgaleyapramukhA narendrA, muktiGgatA bodhibhavaprabhAvAt // 4 // zrI AdinAtha pramukha jidro, zrI puMDarIka gaNadhara pramukha munivara ane sumaMgalAnA putra bharata pramukha rAjAe, samyakatvanA prabhAvathI mokSane pAmyA che. 4. paNa samyakatvane prabhAva. nArAyaNazreNikamukhyabhUpAH, zrIjainadharmapathitasvarUpAH / tIrthakaratvaM pratipAlya mukti, yAsyanti samyaktvaguNena samyak // 5 // zrI jainadharmamAM jemanuM svarUpa (vRttAMta) prasiddha che, evA kRSNAvAsudeva ane zreNika vagere rAjAe samyakatvanA guNathI tIrthaMkarapaNAne prApta karI mekSe jaze. 5. svarga ane mekSanuM sAdhana samyakatva pAlana ja che. 35=Ati (6-7). AdAya samyaktvamidaM gurUNAM, pArSe janA ye pratipAlayanti / te svargamokSAzrayiNo bhavanti, yathA purA zrInaravarmabhUpaH // 6 // jeo gurUnI pAse e samyakatvane grahaNa karI yathArtha rIte pALe che, teo pUrve thayelA naravarma rAjAnI peThe svarga tathA mokSanA Azrita bane che. 6. mane pUrNa karavAmAM samyatvanuM sAmarthya. asminhRdantaH sphurati trilokyAM, tannAsti yannodayameti saukhyam / asyaiva samyaktvaguNasya yogAjanAH zivasyAzrayiMNo bhavanti // 7 // e samyakatva hRdayamAM kurAyamAna thatAM A traNe lekamAM evuM koI paNa sukha nathI ke je prApta na thaI zake? eTaluM ja nahi paNa e samyakatva guNanA gathI leke mekSanA AzrayI bane che. cha. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sama vyAkhyAna sahiAsa graha-bhAga 2 je. nirmaLa edhibIjanAM uttama phaLe. Arogya yo nirmalabodhibIjaM, hRtkSetrabhUmyA suvivektoyaiH|| vRddhiM nayet mAjyaramAvilAsasaubhAgyanairogyaphalaM sa bhuGkte // 8 // je manuSya potAnA hadayarUpI kSetramAM badhibIjane vAvI tene vivekarUpI jaLavaDe uchere che, te ghaNI lakSamInA vilAsa, saubhAgya ane ArogyanAM kula bhagave che, 8, sabhyatva prAptinuM mULa ane phaLa. vanati (1 thI 2). badAyuSaH syuH kugatau na pUrva, tadAsya labdhyA kugati prayAnti / cintAmaNau cumbati pANipIThaM, kiM kApi dAridhadazA sameti // 9 // pUrve dutinuM AyuSya ja na bAMdhyuM hoya te e samyakatvanI prAptithI dugatimAM jatA nathI. jenA hAthamAM ciMtAmaNirata hoya che, te purUSane zuM daridratAnI dazA rahe che? 9. dharmanA poSaNamAM badhibIja (samyakrava)nuM hetutva, vAtairyathA tupyati nAgavargaH, payobharairjIvati jiivlokH| sudhAmarahaSyati devaloko, dharma tathA puSyati bodhibIjam // 10 // jema nAgavaga vAyuthI tRpta thAya che, jema jIvaleka pANIthI jIve che ane jema devaleka amRtathI harSa pAme che, tema samyakatva dhamanuM poSaNa kare che. 10. ekSaparyaMtanI prApti paNa sabhyatvathI ja thAya che. nAdo binA jJAnamupaiti kevalaM, nAkevalI syAdalamasya varNane / oNzikramAMcakriNamAzivaM yatphalAni datte vidhisevanena // 11 // navarSAritra. e samyakatvavinA kevalajJAna utpanna thatuM nathI ane kevaLI paNa tenuM varNana karavAne samartha thatA nathI. je samyakatvane vidhithI sevavAmAM Ave te te Itatva, cakravattitva ane mokSa sudhInAM phaLa Ape che. 11. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyava-adhikAra. traNa tAnI mAgaNI deveSu devo'stu niraJjano me, guruguruvastu mI damI me / dharmeSu dharmo'stu dayAparo me, trINyeva tasyAni bhave bhave me // 12 // devAmAM je niraMjana deva hoya, te deva, gurUomAM je zamamavALA gurU heya te ane dharmomAM je dayAdhama hoya te-e traNe tatve mane pratyeka bhave prApta thAo. 12. khare dhanavAnuM keNa che? dhanena hIno'pi dhanI manuSyo, yasyAsti samyakkhadhanaM pradhAnam / dhanI bhavedekabhave mukhAya, bhave bhave'nantasukhI sudRSTiH // 13 // jenI pAse pradhAna evuM samyakatvarUpI dhana che, te purUSa nidhana chatAM dhanavAna che. je dhanavAna hoya che, te eka bhave sukhI thAya che ane samyagadaSTi purUSa te bhavabhava anaMta sukhavALo thAya che. 13. samyakatvanuM anupamapaNuM. vijhA. samyaklaratnAna paraM hi ratnaM, samyakvamitrAna paraM hi mitram / samyaktvabandhorna paro hi bandhuH, samyakkhalAbhAna paro hi lAbhaH // 14 // rimuvI. samyakatvanA jevuM bIjuM kaI rasa nathI. samyakatvanA je bIje kaI mitra nathI, samyakatvanA je bIje kaI baMdhu nathI ane samyakatvanA je bIje kaI lAbha nathI. 14. samyagdarzananI durlabhatA. vizaya (25 thI 20). surendranAgendranarendrasampadaH, sukhena sarvA labhate bhramanbhave / azeSaduHkhakSayakAraNaM paraM, na darzanaM pAvanamaznute janaH // 15 // A saMsAramAM bhamate e prANu IMdra, nAge, ane nareMdranI sarva saMpattie sukhe meLavI zake che paraMtu sarva duHkhanA kSayanuM kAraNarUpa evuM pavitra samyagadarzana sahelAIthI meLavI zaktA nathI. 15 * * Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. samyakatva pradhAna jainamatanA prabhAva. vidhAya yo jainamatasya rocanaM muhUrtamapyekamayo vimuJcati / anantakAlaM bhavaduHkhasaGgatiM, na so'pi jIvo labhate kathaJcana // 16 20 sakrama je jIva samyakatva pradhAna jainamatane eka muhUtta (be ghaDI) vAra AcarI pachI tene cheADI deche, te jIva paNa anaMtakALa A saMsAranA duHkhane kadI paNu prApta thatA nathI. 16. Atmahita karavAmAM Udyata thayelA manuSyanuM AcaraNa, laganti doSAH kathitAH kathaJcana, prataptalohe patitaM yathA payaH / na yeSu teSAM vratinAM svadUSaNaM, nivedayatyAtmahitodyato janaH // 17 // tapelA leADhA upara paDelA jalanI mAphka jemane zAstrokta doSo lAgatA nathI, tevA vratadhArI purUSanI AgaLa je potAnA doSa jaNAveche, te manuSya Atmahita karavAmAM udyamavALA che. 17. samyakatva dhAraNanA phaLanI apratimatA. dama dayA dhyAnamahiMsanaM tapo, jitendriyalaM vinayo nayastathA / dadAti naitatphalamaGgadhAriNAM yadatra samyaktvamaninditaM dhRtam // 18 // jIvAne dhAraNa kareluM aniti samyakatva je phaLa Apeche. te phaLa krama, dayA, dhyAna, ahiMsA, tapa, jite MdriyapaNuM, vinaya ane naya paNu ApatA nathI. 18, samyaktvadhArI purUSa ApAtaramaNIya sukhAnI darakAra karatA nathI. varaM nivAso narake'pi dehinAM vizuddhasamyaktvavibhUSitAtmanAm / durantamithyAtvaviSopabhoginAM na devaloke vasatirvirAjate / / 19 / / jemane AtmA vizuddha samyakatvathI vibhUSita che, evA prANIone kadI narakamAM vasavuM paDe te paNa te sArUM che ane naThArA pariNAmavALA mithyAtvarUpI viSane upabhoga karanArA prANIe kadI devaleAkamAM vase tApaNu sArUM nathI. 19 dhAraNa kareluM zuddha samyaktva mANasane zA zA lAbha kareche. tanoti dharma vidhunoti pAtakaM, dadAti saukhyaM vidhunoti bAdhakam | cinoti mukti vinihanti saMsRti, janasya samyaktvamaninditaM dhRtam ||20|| subhASitaratnasandoha. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. samyakatva-adhikAra. dhAraNa kareluM aniMdita-zuddha samyakatva mANasanA dhamane vistAre che, pApane dUra kare che, tathA tene sukha Ape che, temaja bAdhA karanArane dhrujAve che, mukti meLavI Ape che. ane saMsArane nAza kare che. 20. samyagadarzanarUpa amRta jaLa kevuM che? mADhinI. atulasukhanidhAnaM sarvakalyANabIjaM, jananajaladhipotaM bhavyasavaikacihnam / duritatarukuThAraH puNyatIrtha pradhAnaM, pibata jitavipakSaM darzanAkhyaM sudhAmbu // 21 // samyagadarzana nAme amRtajaLa ke je anupama sukhanuM nidhAnarUpa che. sarva kalyANanuM bIja che, saMsArasAgara taravAnuM vahANa che, bhavya satvanuM cinha che, pAparUpI vRkSone kApavAne kuhADe che, zatruo para vijaya meLavI ApanAruM che, ane pradhAna puNya tItharUpa che, tenuM pAna kare. 21samyakatva meLavIne zrAvaka kevI sthitimAM Ave che? zArdUlavikrIDita. yaddevairapi durlabhaM ca ghaTate yenoccayaH zreyasAM, bhUruM ninazAsane mukRtinAM cakkavitaM zAzvatam I . tatsamyaktvamavApya pUrvapuruSazrIkAmadevAdivadIrghAyuH suramAnanIyamahimA zrAddho maharddhirbhavet / / 22 // __ sUktimuktAvalI. - je devatAone paNa durlabha che, jenAthI kalyANane rAzi prApta thAya che, je jinazAsananuM mULa che, ane je puNyavAna manuSyanuM zAzvata jIvanarUpa che, tevA samyakatvane prApta karIne zrAvaka pUrvanA kAmadevAdi zrAvakanI peThe dIgha AyuSyavALe devatAoe mAnavAyegya mahimAvALe ane mahAna RddhivALA thAya che. 22. samyakatvadhArI prANuM ke bane che? te viSe bhASA kAvya. manahara, eka iMddhi Adi jaMtu paMca iMdripara jatu, sarve ekarUpa jJAna cetanAM ke dhArI hai, darabakI dRSTi deta kama malasuM aceta, zuddha avirUddha avicala avikArI hai, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama nirAkAra nirAdhAra nirAhAra niradhAra, pAraMgata bAnI ehIMrUpa avadhArI che, yAhI bhAMti sadhAna bhAna amalAna jAke, haMsarAja seikAnI samakita dhArI hai, haMsarAja. sabhyatva dharmane raMga kevuM lAge che? jenAM mULa jamInamAM uMDA nahi e choDa, upADIne bIje repatAM sukhe repAya che, ati mULa uMDo ghAlI meTuM vadhyuM evuM vRkSa, " ukhaDe na ukhADe te tyAM ja te sukAya che, tema jene dhamataNI upalI asara hoya, tene bIjo samajAve tema samajAya che, paNuM jene rage rage vyApI rahyA dharma raMga, 'ukhaDe na ukhaDe te nAstika te thAya che. 24 - dalapata samakitanA prabhAvaviSe praznottara. prazana-he mahArAja! jenAthI jIvanAM sarva duHkha nAza pAme evA zuddha dhamane Apa prakAzita kare, ke jethI e duSTa mithyAtva dUra jAya. uttara-he bhadra! e kahevAne avasara have che. kAraNake samati pAmyA zivAya zuddha dharmanI prApti thatI nathI. tethI jIva samakti kema pAme che? te prathama kahuM chuM-mArgAnusArI jIvanI bhavyatA pAkIne proDha zaktivALI thAya che ane tethI tene apUrva karaNanA pariNAmanI dhArA jAgRta thAya che. eTale te mithyAtvanA mahA sahAyaka, anaMta janmanI racanAne racavAvALA anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lebhanA udayathI upajatI ati saMliSTa rAga dveSarUpa graMthine chede che. anaMtAnubaMdhInI cokaDInA udayane baMdharUpa pApakamane vinAza thavAthI mithyAtvane udaya maMda rasavALo thaI jAya che, tethI tene zuddha dharmanI prApti nikaTa Ave che, e avasare te mArganusArI AtmA anaMtAnubaMdhI kaSAyanA gharanA rAgadveSanA udayane vinAzavAthI "anivRtti karaNa" nAmanA pariNAmavizeSane pAme che. teNe karIne te AtmA mithyAtva mehanIya karmanA jeTalA ThaLIyA potAnI sthiti pAkavAthI udayabhAvane pAmyA hoya che tene, ane jeTalA aMtarmuhUrtamAM udaya pAmavAne gya * daLIyA sattAmAM hoya che tene upara kahelA pariNAma vizeSavaDe AkaSIne udayAva tavavArtA, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakara-adhikAra. kAmAM dAkhala karI tene eka aMtahIM sudhI samaye samaye vipAka karIye bhogavIne kSaya kare tethI e zivAyanI zeSa dIrdhakALa sudhI udayapaNe vartavA gya mithyAta mehanIya karmanI moTI sattA je jIvane che tene udaya, pariNAma vizeSanA jerathI sarvathA rUMdhAI javAthI aMtamuhUrta sudhI mithyAtvano sarvathA anudaya - thAya. te avasare tene zuddha dharmamULa Apazamika" samyakatva prApta thAya. tenuM nAma prathama zuddha dharmanI prApti jANavI. e Apazamika sabhyadarzana te mithyAtva" mohanIyane upazama jANa, eTale tenA udayane nAza ane anuyeno rodha, - tethI utpanna thayela AtmAdika sarva tattanI yathArthapaNe sthAvAda maryAdAe pratIti-svarUpa zraddhArUcine janaka AtmabhAva jANave. tethI ene jIvAdi tAnA svarUpanuM zravaNa karavAthI AtmAdika padArthonA svarUpanI jhaLaka bhAsamAna thAya che. eTale tene koI upadezaka purUSa athavA dharmazAstra ke je, jIva padArthane ahiM tee upadezelA AgamanI rIte kathaMcit nitya, kathaMcita anitya, kathaMciMta zubhAzubhane kartA tene bhaktA, anAdi utpAda vyaya dhruvatAyukta, svabhAva siddha ItyAdika rIte kahe te saMbhavita hovAthI ce; ane keI upadezaka athavA zAstra jIvane sarvathA anutpanna avicala, sadA sthira eka svabhAve nitya athavA sarvathA kSaNa sAthe anitya, sarvathA nAsti, sarvathA sAmAnya, sarvathA vizeSa, sarvavyApi eka athavA dehAdika zubhAzubhane akartA, prakRti kRtane bhegI, zarI2nA eka dezamAM rahele ityAdi rUpe kahete te asaMbhavita hovAthI svabhAveja na rU. tathA mArgAnusArIpaNAmAM je devagurU pUjAdi tahetu anuSThAna hatA te amRtAnuSThAna thaI jAya, ane kadaSTie karAtA yamaniyamAdika svarUpa zuddha anuSThAna te ene paramArtha vRttio karAtA anubaMdha zuddha anuSThAna thAya. pachI upazama samakitarUpa guNathI moTI sthitivALI mithyAtva mehanIyanI prakRti je sattAmAM rahelI che. je udaya udIraNamAM AvI nathI, jenA sarva daLIyA duSTa rasathI bharelA che. tene udayamAM AvyA agAuja pariNAma vizeSatA prabhAvathI zoDhI kADhe. eTale tenI traNa prakAranI rAzI kare. te A rIte-jeTalA daLIyAmAMthI kliSTa rasane utpAdaka duSTa rasa sarvathA naSTa thaI jAya tene pahele rAzi te "samyakatvapuMja" athavA zuddhapuMja, udayamAM Ave che te jIvanA samyakatva guNane ghAta karatA nathI, zuddha zraddhA banI rahe che. tenuM nAma samatimehanIya paNa kahevAya che. je daLiyAone duSTa rasa ardha naSTa thaye ne adha rahyo hoya tene rAzi te "mizrapuja" mizramehanIya athavA addhazuddhapuMja. e puMja udayamAM Ave te aMtarmuhUta sudhI jIva mizradaSTivALA rahe. evA mitradaSTivALA jIvane jinadharma upara prema paNa na hoya ne TheSa paNa na hoya. jema dahIM ne beLa bhegAM karela hoya te tene rasa khATe nahi ne mIThe paNa nahi; ane rasapaNe ja pariName tema A mizradaSTivALe java samakitI nahi ane mithyAtvI paNa nahi, e samaja; ane je dRLiyAomAMthI duSTa rasa Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 grAmyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 ja. sama 6. naSTaja thayA na hoya, jevA ne tevA kAyama rahyA hoya teneA rAzi te 'mithyAtvapuMja " azuddhapuMja athavA mithyA mAhanIya, enA udayathI jIva sAdi sAMta mithyA dRSTi thAya. kemake te samakitathI pADI daine mithyAtva pamADe. paNa te anAdi mithyAdaSTithI kAMIka ujavaLa pariNAmI hoya, ene anAdghinI nija svabhAvabhUta krama kha'dhanIcegyatA adhazaktimAM anaMtaguNI hINI thAya. tethI graMthibhedanI vakhate jeTalI sthitivALA kama te mAMdhatA hatA te karatAM adhika sthitivALAM kama te have mekSa javA paryaMta khAMdhe nahi ane apudgaLaparAvatatananI aMdara avazya mAkSe jAya. Ama thavAthI jyAre samatithI paDayA ne mithyAtve AnyA tyAre tenI " sAdi" thai ane phIne tene aMta karI avazya samakita pAmavAnA che tethI tenuM zAMtapaNuM thayuM. tethI upara kahevAmAM AvyuM che ke azuddhapuMjanA uyathI jIva sAdi zAMta mithyAtvI hAya. pAmika samyakatvanI sthiti aMtarmuhanIja hAyache. tethI te sthiti pUrNa thatAM je zuddhapujanA udaya thAya teA jIva "kSayApazamika" samyagdaSTa thAya. te sthitimAM jo utkRSTapaNe rahetA asaMkhyAtA kALasudhI rahe ane kSApazama samyakatvamAM vatAM kAika jIva dezivaratine pAme, kAika sa` viratine pAme, kAika jIva e traNe pujonA kSaya karI zuddha avaigaLika " kSAyika " samakita pAmI, kSapakazreNIe ArohI, sakaLa meAhunIya, aMtarAya, jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya e cAra kA kSaya karI, vItarAga sajJa thAya, ane pachI cega nidha karI samagra kamarahita thai teja bhave mekSe jAya. e traNe prakAranA samyagadRSTi jIvA vItarAga sajJa adbhuita devivanA anerA rAgI dveSI chadmasthAne deva karIne mAnya kare nahIM, zuddha jinAgamanA upadezaka paMca mahAvratadhArI nirArabhI muni vinA anerA gRhastha pAva sthAdikAne gurUbhAve mAnya kare nahi, ane dayAvizALa, SaTkAyajIvAnI hiMsAneA niSedhaka, syAdavAdapaNe sa` vastune jJApaka ane vItarAga sarvajJe upadezela evA dharma vinA-- AgamAkta dharma vinA anya yajJa yAjana, nadI sarovara samudrAdikamAM snAna ane kanyAgAbhUmidAnAdikane puNya hetupaNe upadezaka, mithyArdaSTi chadmasthapraNIta, ekAMta nitya ke ekAMta anitya vastunA jJApaka, evA zAstrokta dharmone dha bhAve mAnya kare nahi. arihu'tArdikathI anya devagurU dharmane devapaNe, gurUpaNe ke dha paNe sa havAthI ayathArtha zraddhAna thAya, ane azuddheAne zuddha mAnavAthI viparyAsa doSanI prApti thAya. eTale pote zuddha na thAya, ane azuddhane mekSa prApta thAya nahi. tethI samitI jIvA temane mAnya kare nahi temaja temanApara dveSa paNa kare nahi prazna--he mahArAja! tene evI samaja zAthI prApta thAya? uttara--he bhavya ! tene mithyAtvanA udaya nathI tethI zuddha zurU sanmukha sAMbhaLelA sadupadeza upara tene rUci jAge, tenAthI tene evI samajaNa prApta thAya. pachI jo viziSTa buddhi prApta thai hAya to gurUmukhe sAMbhaLelA devagurU dhanA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 vvvvvvvvvvvvvvvvvvv - ~ pari che. samyakatva-adhikAra, svarUpane avalakhIne pite baMdha mokSane avirodhIpaNe pitAnA hadayamAM ciMtave ane dayAdi tane anumAna jJAnathI nizcita niradhAra kare te buddhizALI chevAthI keka darzanI AtmAdika vastune sarvathA nitya ne apariNAmI mAne che temanA siddhAMta pramANe baMdha mokSaja ghaTI zake nahi ema svayaM samajI zake kemake je sarvathA nitya hoya te kaI paNa anya svabhAve upaje viNase nahi eTale je baMdha svabhAve upaje viNase nahi te mokSa. svabhAve paNa upaje viNase nahi eTale baMdha mekSa baMnene abhAva thAya. vaLI apariNamI e jIva je baMdhapaNe pariName nahi te mekSapaNe paNa pariName nahi eTale baMdhanuM zubhAzubha phaLa ane mokSanuM paramAnaMda phaLa tene prApta thaI zake nahi. je durbuddhibhAvathI viNase te subuddhi bhAve upaje, tema je baMdha svabhAvathI athavA saMsArasvabhAvathI viNase te mekSasvabhAve upaje paNa sarvathA nityane te te ghaTe nahi. vaLI je pariNAmI heya teja sarvathA viNasyA vinA ne sarvathA upajyA vinA jema dUdha dadhipaNe pariName che tema mULa vastuja uttarottara anyarUpe pariName. eTale saMsArI azuddha jIvaja zuddha svarUpa brahmapaNe pariName, paNa je aparibhumI hoya che tema ghaTe nahi. A pramANe te samajI zake ane tethI ekAMta nitya ne apariNAmI jIvAdikane mAnanArAM darzane baMdhamAkSanAM virodhI che ema jANe. te sAthe evA vidhI azuddha tattvane kahenArAnA devagurU paNa azuddhaja heya ema samajI zake teja rIte prakRtine ja baMdhamekSa mAnavAvALA eTale savathA anitya mAnavAvALAne paNa baMdhamAkSane virodha Ave che ema te samajI zake ane syAdvAdarUpa vastu kahenAra darzanane ja zuddha mAnI tene svIkAra kare. graMthibheda, AtmA atyaMta-sahaja-svasthatA pAme eja sarva jJAnane sAra zrI savaMse kahyuM che. anAdikALathI ja asvasthatA niraMtara ArAdhI che; jethI svasthatA pratye AvavuM tene durgama paDe che. zrI jine ema kahyuM che, ke yathA pravRttikaraNasudhI jIva anaMtIvAra AvyuM che, paNa je samaye graMthibheda thavAsudhI AvavAnuM thAya tyAre kSobha pAmI pAche saMsArapariNAmI thayA karyo che. graMthibheda thavAmAM je vIryagati joIe te thavAne arthe ja jIve nitya pratye satsamAgama, suvicAra ane sadagraMthane paricaya niraMtarapaNe kara zreyabhUta che. samyagdarzananuM Adhunika bhASAzailIe sarala darzana. A saMsAramAM sarva prakAranAM duHkhanA bIjabhUta mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra che, ane samyagdarzana, samyagrajJAna ane samyakracAritra sarva sajana sanmitra. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sAma prakAranA duHkhanAM bIjane bALI nAkhI sukhanA uccatama pagathIe sthApanAra che. kananuM mithyApaNuM TaLI jatAM zanaiH zanaiH jJAna ane cAritranuM mithyApaNuM vi laya thaI javuMja joIe, e niyama che, teTalAmATe mokSamArganA pravaka purUSavae mAtrayanA vidhAnamAM samyagdarzanane prathama sthAna ApI, jJAna ane cAritra karatAM tene vizeSa mahuttva ApyuM che; koI bhAgyavAnane dananuM sabhyakatva prApta thatAM, tenuM jJAna ane cAritra, yadyapi game teTalA nyUna aMzamAM hAya, tApaNa jJAna ane cAritra samyak gaNAvA cAgya che; ane darzananA (samyakatva) vinAnA jJAnAvaraNIya kanA game teTalA kSaye pazama ane cAritrane bhAra gaI bhanI pITha uparanA caMdanavajananI mAphaka atyaMta nyUna phaLane utpanna karanAra thAyache. samyagdanarahita jJAna ane cAritra amAsanI rAtrimAM uDatA khauAtanI mAphka bhale prakAzavALu jaNAya, ajJAnInI dRSTie te bhale sUnA jevuM prabhAvazALI gaNAya, tathApi zAsradaSTie te prakAza kiMmata vinAnA che. samyagdarzana e mekSa rUpI phaLane utpanna karanAra vRkSanuM khIja che ane te khIjane rAkhyA sivAya jJAna ane cAritrarUpI game teTaluM jaLa siMcana karavAmAM Ave tepaNa tyAM vRkSanA ArahaNanI AzA vya che, ane teTalA bhAre prayatnanA pariNAme mAtra vagaDAu velA ane ghAsaja ugI nIkaLatu jovAmAM Avaze. jJAnAvaraNIya karmAMnA kSaye pazamanI athavA teA cAritrathI utpanna thatA kaSTanI pAchaLa samyakatva anusaravA khaMdhAyeluM nathI, kiMtu samyakatvanI pAchaLa pUrvokta kSaya vastuo kheMcAi ghasaDAtI Aveche ane eka samaya mAtrane samyagdarzanane sparza ApaNI icchA hoya ke anicchA hoya tApaNa vadhAremAM vadhAre apuddagala parAvartana kAlamAM meAkSamAM lai jAyache, TukAmAM samyagdarzananAM je yazogAna zAstramAM karyA che tevAM bhAgyeja bIjI kai vastunAM karelAM joi zakAze. tenI prAptine meAkSamAnA kramamAM bIja nikSeparUpe gaNI tenuM atyaMta mahuttva ane gArava pade pade darzAvyuM che; samyagdarzanane pratipakSI zabda mithyAdarzana che, A jIvane anAdikALathI je ka saMbaMdha che, te ka paikInA dana mehunAmanA karmanA uddayathI je atattva zraddhAna thAyache, tene mithyAdarzana kahevAmAM Aveche; paTTA jevA rUpe avasthita che tevA rUpe tene nizcaya thavA te samyagdarzana che, mane jevA rUpe padArtha avasthita nathI tevA rUpe tenuM darzana thayuM tene mithyAdarzana athavA atattvazraddhAna kahevAmAM Aveche. jo ke dazyana zabdanA artha sAmAnya rIte avaleAkana evA thAyache, paraMtu A sthaLe prakaraNAge tene atha zraddhAna evA thai zake, kAraNake sAmAnya a valAkanarUpa kriyA kAi saMsAranA meAkSa jevA mahattvanA viSayamAM kAraNurUpa hAvI ghaTatI nathI, zraddhAna eja saMsAranA meAkSanu kAraNa hAvAthI A sthaLe darzanane atha zraddhAnarUpe jANavA jarUrane che, ane je rUpe vastu svarUpa nathI teve rUpe te vastunuM zraddhAna athavA viparIta abhiniveza te mithyAdarzana che, ta. ttvArthAbhigama graMthanA bIjA sUtramAM bhagavAna satrakAre samyagdarzananI vyAkhyA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda " samyakatva-adhikAra.' "tajAtratAnaM saghana e pramANe ApI che, eTale ke tattvAthanuM zraddhAna eja samyagdarzana che, padArtha je avasthAe avasthita che, tenA tevApaNane jaNAvavAnuM tatva kahevAmAM Ave che, ane tene je nizcaya karavAmAM Ave tene artha kahevAmAM Ave che, e ubhayanA samuccaya svarUpane tatvArtha saMjJAthI oLakhavAmAM Ave che, tAtparya e che ke je padArtha je rUpe avasthita che, tene tevA prakAre grahaNa karavAmAM athavA nizcaya karavAmAM tattvArthasaMjJA saphaLa thAya che, ane viparIta atha grahaNamAM atavArtha saphaLa thAya che. A prakAre samyagdarzanane sarva AdhAra tattvArtha zraddhAna upara sUtrakAra rAkhe che, ane prAyaH jagat uparanA sava pracalita dharmamAM zraddhAna upara atyaMta bhAra mUkIne pade pade prakAramaMtara karavAmAM AvyuM che, jema jainadarzanamAM zraddhAnane AkhA darzananA adhikaraNarUpa mukavAmAM AvyuM che, tema kAITe (Isukhriste) paNa darzAvelA mokSamArganI ImAratamAM zraddhAnane prathama sthAna ApyuM che, te pheIthe) zraddhAnane sarvoparI pada ApI temaNe paNa jainadarzananI sAthe eka vAkyatA siddha karI ApI che, ane anya sarva zAstromAM prakArotare tevuM mahattva darzAvyuM che, paraMtu A kahevAtA sudhArAnA kALamAM jema aneka rahasyavALA zabdone aMge rahelA atha lupta thaI gayA che, tema zraddhanA zabdone aMge raheluM atyaMta gUDha ane mahAna rahasya paNu lupta thaI gayuM lAge che. saMgIta jevI uttama vighA jema vezyAnA hAthamAM jatAM, prema vyabhicArInA hAthamAM jatAM ane bhakti bhramita cittavALAnA hAthamAM jatAM, jema pitAnA svarUpamAM rahelA rahasya na gumAvI bese che, tema zraddhAna paNa a-. vivekInA hAthamAM jatAM temAM rahelA uttama arthanI atyaMta adhama prakAre kSati thayelI jovAmAM Ave che. sAmAnya prakAre zraddhAna je arthamAM jenI samaje che te artha zAstrakArane saMmata hoya e saMbhava nathI. je zraddhAnanuM phaLa ekSapada jevuM sarvottama phaLa hoya tene atha janasamAja je prakAre te samaje che te prakAre have saMbhavata nathI; A kALe ghaNe bhAge zraddhAno artha mAnyatA (bIlIka) e thate jovAmAM Ave che, "huM amuka mAnuM chuM amuka vAtamATe kabula che." "mane phalANI vastumAM zraddhA che, amuka graMthamAM kahelI vAta mAre mAnya che, ane te sivAya aneka prasaMge ApaNe je arthamAM mAnyatA samajIe chIe; tevA prakAramAM zAstrakAranA zraddhAno artha paNa samajIe chIe, ane jevI rIte vahevAranI amuka hakIkate ApaNane mAnya che, ane tene sAcI mAnIe chIe tema zAstrakAre kahelI vastusthiti paNa mAnya hevAmAM ane tema haze ema svIkAravAmAM ApaNe zraddhAnamAM rahelA rahasyanI pari samApti samajIe chIe; temaja teTalA svIkAranI sAthe ApaNe zraddhAnamAM rahelA rahasyanI prApti kapI laI mekSanI rAha joI beThA chIe, paraMtu teTalA svIkAramAM zAstrakAre caturtha guNa sthAnakanuM je gerava darzAvyuM che. teno samAveza thAya che ke kema arthAt te svIkAra zAstradaSTie sammata che ke kema? tene te pAchuM vaLIne vicAra karatA nathI, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkhyAne sAhityakSa braDa - bhAga 2 e. zraddhA ane mAnyatA e che ke ekaja vastunI kaLAe che, tathApi prathama u hRSTa ane bIjI nikRSTa paMktinI che. zraddhAna e mAnyatA paripAka che, te manuSyamAMthI devatva ane devatvamAMthI Izvaratva pragaTa karI zake che, jyAre mAnyatA phakta manuSyanA manane amuka prakArane bhAva ja sUcave che ane kaI paNa prakAranA spaSTa phaLane pragaTa karI zakatI nathI. zraddhAnanuM rUpAMtara tene anurUpa kArya vaheluM moDuM thAya ja che, paNa mAnyatA prAyaH sarva kALa ekasarakhI ja rahe che. vastu svarUpa je prakAre zAstrakAre kahyuM che, tene te prakAre zraddhavAmAM ane mAnavAmAM vizALa aMtara che, zraddhAna thatAMnI sAtheja paryAyajJapti vilaya thaI svarUpajJaptimAM sthiti thAya che, arthAt "huM zarIra nahi paNa AtmA chuM, evuM aMtaranA mamabhAgamAM manAya che, jevI aDaga zraddhAthI "mAruM nAma amuka che," "huM amukane putra chuM," "huM amuka gAmane rahIza chuM," ema manAya che, tevI ja aDaga zraddhAthI huM A tmA chuM, mAruM svarUpa pulasamUhathI atyata bhinna che, ema mAnavuM joIe. mana, buddhi, Indriya, vageremAMthI mamatvabuddhine vilaya zraddhAna udayanA sAthe theja joIe ane tema na thAya te caturtha guNasthAnakamAM lAvI ropanAra zAsakAranI prazaMsAne viSaya te zraddhAna nathI paraMtu ApaNA manamAM kalpAyeluM mAtra mAnyatAnuM nikRSTa paMktinuM svarUpa che, ema samajavuM joIe, sarvajJa prabhue je svarUpa darzAveluM che te teja prakAre acaLa zraddhAthI grahaNa karavuM tenuM nAma zraddhAna che, "huM AtmA chuM, jaDathI asaMga chuM. mAruM ane pulanuM svarUpa ekabIjAthI atyaMta bhinna che," ema zAstrakAra ApaNane zraddhAna karAve che, e vAkyanuM je ApaNane zraddhAna thAya te ApaNA jIvanane kama A kSaNathIja taddana pharI jaI navajIvanamAM praveza tha joIe. je mamatva buddhi zarIra, mana, buddhi, ane indriyAdikamAM hatI; te temAMthI uThI jaI potAnA svarUpamAM laI pAme, arthAt huM AtmA chuM ema zraddhAna thatAMnI kSaNathIja manAya che, paraMtu uparakta vAtanI je mAnyatAja baMdhAya, te tethI ApaNuM jIvanamAM kaze mahattvano pheraphAra thatA nathI. jIva ane pula bhinna hoya to havethI huM tema mAnIza. jema jagata uparanI aneka vastuo amuka avasthAe avasthita che, ema mAnavAmAM mane lezamAtra hAni lAbha nathI, tema jIva ane jaDa jUdA hoya to paNa mane tema mAnavAmAM kazo ja lAbha ke hAni nathI, ahIMthI maMgaLa graha pAMcase keza dUra Aje manAte hoya ane kole ke vijJAnazAstrI pAMca lAkha keza dUra hovAnuM sAbIta kare, te jema te graha pAMcase athavA pAMca lAkha kesa dUra hovAnuM mAnavAmAM mane lAbha ke hAni nathI tema jaDa ane jIva jUdA hoya tema mAnavAmAM paNuM mune naphanukazAna nathI. AvA prakAranI nijIva ane pAkela mAnyatAne zAstrakAre karelA zraddhAna sAthe kaze saMbaMdha nathI, ane tema chatAM Aje janasamAjanI dRSTie zraddhAnanuM svarUpa upara jaNAvI gayA tevI mAnyatAvALuM thaI paDayuM che, manuSyane moTe bhAge vastu svarUpane pitAnI buddhinAM dhAraNa upara Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paka adhikAra katapI tene te prakAre nizcaya kare che, paraMtu saMsAramokSa jevA agatyanA viSayamAM AvI jamaNAthI jema bane tema turata mukta thavuM e dareka jenane Avazyaka che - A zaMkA:-A sthaLe evI zaMkA AvavI saMbhavita che ke vastu svarUpane saMpUrNa nizcaya te kevaLa jJAnavinA thaI zake tema te nathI, te pachI mithyAdarzanano tyAga, ane vastusvarUpane saphanizcaya kema thaI zake? enuM samAdhAna A pramANe cheH-padArthanuM jJAna ajJAna athavA viparIta jJAna te jJAnAvaraNIyanA kSayopazama upara AdhAra rAkhe che, paraMtu samyagdazanane AdhAra te zAstrakAre darzana mehanIya karmanA kSapazama kSAyaka tathA upazama upara rAkhele che. mokSamArgamAM prajanabhUta padArthonuM yathArtha athavA ayathArtha jJAna jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamane, avalaMbI raheluM che; jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamathI pragaTa thayeluM jJAne samya. dRSTinA abhidhAnane prApta karAvI zakatuM nathI. mAtra prajanabhUta padArthonuM jJAna samyagdaSTinA abhiyAnane prApta karI zake che; alabata, samyakatva prAptimATe jJAnAvaraNIyanA kSapazamanI apekSA che, paraMtu teTalo teTale kSayopazama te sarva paMcendriya jIne hoyaja che; darzana meha vyatIta thavA mATe jJAnAvaraNIya karmane kSaye pazama samyakatva prApti mATe zAkSAt hetubhUta thatuM nathI; dravyaliMgI muni agiyAra aMgaparyata bhaNe tepaNa te jJAna prayajanabhUta padArthonA zraddhAnarahita hoya te mithyAja che; ane saMkSitiryaMcAdikanA jJAnAvaraNIya kSayarAma nyuna hoya te paNa prayajanabhUta padArthonA zraddhAnasahita hovAnA hetuthI te samyagdarzananA hetubhUta ja che. A upara jJAnI mahArAja kahe che ke - samakti viNa nava pUravI, ajJAnI kahevAya; samakita viNa saMsAramAM, arahe parahe athaDAya. samati aDapavayaNa ghaNuM, paNa jJAnI kahevAya; addha pudagala parAvartAmAM, sakala kama kSaya jAya, jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamane anusarIne zraddhAnanI prApti nathI; dazana mehanA udayathI ja mithyAdarzana, ane tenA vilayathI prajanabhUta padArthonuM zraddhAna athavA samyakatva prApta thAya che; A jagamAM prayojanabhUta padArtha mAtra ekaja ane te eja ke sukhane vega ane duHkhanI AtyaMtika nivRtti; te sivAya sarva kaI padArtha aprajanabhUta ane niSphaLa che; te prayajanabhUta vastunI siddhi mATe jIvaajIva AdinA satya zraddhAnanI jarUra che, kemake jyAM sudhI pite keNa che, ane para koNa che, e jaNAyuM nathI, tyAM sudhI sukhane upAye kene vAste zedhAya? mithyAtvanA e AtmA ane kamane saMga te baMdha, ane baMdhanuM kAraNa Azrava, ne Azravane abhAva te saMvara, ane kathaMcit kamano abhAva te nijaja rA, ane savathA, kamane abhAva te mokSa, ema paraMpara avalaMbanabhUta uttarottara, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahe-bhAga 2 je. saptama tanuM jJAna eja prajanabhUta ane tenuM satya zraddhAna te samyakatva che, sarva duHkhanI nivRttino eka ja upAya che ane te upara jaNAvyA te prajanabhUta tanuM satya zraddhAna che, te vinAnuM sarva prakAranuM jJAnAvaraNIya karmanA kSepakSama janya jJAna, ane nAnA vidha duSkara cAritra aMkarahita zunya jevA niSphaLa che, puNya pApAdika uparakta sAta tatvanA bheda vizeSa che, ane tenuM jJAna paNa paraMparAe prajanabhUta gaNI zakAya, kemake sAmAnya karatAM vizeSa adhika baLavAna temaja satvara phaLane utpanna karanAra hoya, e niyama che, uparokta prajanabhUta jJAnanI prApti mATe sarva saMgni paMceMdriya che ane tiryaMne hoya che, te karatAM vizeSa jJAnAvaraNIya karmane kSapazamanI kazI agatya nathI; prajanabhUta jJAnanI prAptimATe mAtra amuka prakAranI bhrAMtine nivAravA sivAya anya kazuM ja karavAnuM nathI; huM koNa chuM?" "mAruM svarUpa zuM che?" huM jenA viSe mArApaNAno dAvo rAkhuM chuM, te vastutaH mAruM che ke kema?" vaNAkanA saMbaMdhe che? te rAkhavA gya che ke pariharavA yogya che? ityAdi vastu vicArane zAstrIya daSTie vicAra karatAM prajanabhUta jJAna uparanA AvaraNayarUpa brAMtine turata vilaya thaI jAya che, ane te bhrAMtirahita svarUpadazAja zAstradaSTie samyakatva che; vicAradaSTi khulatAM samyakatvanI prApti sAva sahelI ane kaI paNa prakAranA AyAsa vinA siddha karI zakAya tevI bAbata che, chatAM manuSyae Aje tene atyaMta duSkara ane aprApyavata karI mUkI che; kharuM kahIye te zAstrakAre mokSanA umedavAre mATe sarakArI sivila sarvisa jevA bhAre parIkSAo athavA kasoTIo mUkI ja nathI, koI paNa prayana jevuM te bhAgamAM kazuM ja nathIja. je kAMI tevuM bhAsatuM hoya to te bhrAMtine laIne bhAse che; zAstrakArano mArga kAMI paNa karavAnI dizAbhaNI deravA karatAM na karavAnI dizAbhaNI deravAno adhika che; je kAMI kastUpadeza ApaNuM daSTie bhAse che te ApaNuM dRSTideSane laIne ja che; atyaMta zAMti, akattatva, acaLatA, svarUpavilaya, ane tevAja niSkayatva bhAvane sacavanArA vidvAnonuM mekSakamamAM Adi sthAna che; TUMkamAM kahIye te, prajanabhUta padArthonuM jJAna ja paraMparAe sarvajJatvane ApanAruM ane sarva prakAranI uccatama siddhipadamAM sthApanAra thAya che: - pazana -je samyakatva rane zAstramAM sthaLe sthaLe mahA dulabha ane ati amUlya kahyuM che tene tame mAtra, mithyA bhrAMti TaLavAthI ati sugama ane sAva saheluM ane sastuM batAve che te kema? vaLI kahyuM che ke - vyaliMga anatAM dharyA, kriyA karI phaLa navI laddha; zuddha kiyA te saMpa je, pudgala A vartana addha. Ama kahyuM che tenuM kema? uttara :-samyakatavanI prAptimAM kharekharUM jarUranuM sapta tattavanuM yathArtha jJAna che; zAstra bedhapUrvaka zraddhAnayukta jinAjJAnusAra gurUgamya zuddha kSayapasaMmajJAnaja Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakatva-adhikAra. 31 khAsa prayeAjanabhUta che; bhrAMti eja mithyAtva, ane vastune yathArtha Apa te samyakatva che; kemake A jagatmAM bhrAMtithIja eka vastumAM anyatranA ArApa thAyache, AtmAmAM anAtmane ane anAtmAmAM AtmAnA Aropa, temaja te AropanAM aneka prakAranAM svarUpe mAtra bhrAMtine laineja prakaTeche. AtmA upa thI bhrAMtinuM AvaraNu nyUna azamAM khazI javuM teja samyaktva che; ane abhrAMti thayela nyUna aMza, sarvAza ne brAMtirahita pade arthAt kaivalya koTimAM lAvI mUke che; vastranA ekaja tAMtaNA saLagAvatAM jema dhIme dhIme AkhuM vajra bhasmIbhUta thAyache, tema AtmabrAMtinuM AvaraNa eka aMzamAM khasI jatAM sarva AvaraNu vilaya thaI javA ceAgya che; bIjanA caMdra jema krame krame pUrNimAnA caMdramAmAM rUpAMtara pAmeche. tema bhrAMtinA vilaya thakI khIjajJAna krame krame kaivalyanA prApta thavA ceAgya che, ane eTalAja mATe samyakatvane zAstrakAroe tene khIja jJAnanA nAmathI eTale AvI rIte parama rahasyamaya saMketa mArmika rIte spaSTa karyAM che; have pUrvokta bhrAMti je anAddikALathI jIvane pulika padArthAne viSe Aropita sukhanA bhramarUpa, mAyArUpa, mehavikaLatArUpa, vita rahI che, ane jene ceAge A jIva janmamaraNurUpa anaMta vyAdhine je anAdinI bhUlane lIdhe bhogavI rahyA che, tenuM kAMika svarUpa vicArIe :--mithyAtva zraddhAnathI, niyavastune anitya, ane anityavastune nitya mAneche, peAtAthI bhinna che tene abhinna mAneche, duHkhanA kAraNune sukhanuM kAraNu ane sukhanA hetune duHkhanA hetu mAneche, AvA ayathArtha zraddhAjanya mehAyathI upajatA kaSAyabhAvane peAtAnA svabhAva mAneche, kaSAyabhAva peAtAnA jJAnadarzane payeAgathI bhinna bhAsatA nathI; tenuM kAraNa eja che ke mithyAtvanA Azraya, (cAritra) jJAna, ane darzana, e traNene AdhArabhUta ekaja AtmA che, ane e traNanuM pAreNu mana ekaja samaye thatuM hovAthI tenuM bhinnapaNuM tene jaNAtuM nathI; mithyAdarzananuM baLa jyAMsudhI pravatuM heAya tyAMsudhI kriyA ane jJAna dazanAprayoganu hAvuM saMbhavatuM nathI, ane mithyAtvajanita kaSAyabhAvanI AkuLatAne lIdhe A jIvane vartamAna samaye nimittabhUta padArthAMmAM sukhaduHkhadAyakapaNAnuM bhAna thayA kareche, peAtAnA mithyAtva kaSAyabhAvathI utpanna thayelAM du:khane Aropa pAtAnI icchAnusAra padArthamAM kareche; duHkha teA kharI rIte krodhathI pedA thAyache; paraMtu peAtAnA krodhathI utpanna thayelA duHkhaneA hetu, je krodha che tene badale krodhanA nimitta kAraNane duHkhadAtA mAneche, teja pramANe leAA, mAna, mAyA, viSaya, kadAgraha, irSyA, matsarAdi dASAja peAtAne duHkhanA kharA kAraNa che, tene na dekhatAM mithyAtvanA jore eTale anAdi kALanI paravastune parapulika daidibhAvane viSe, mArApaNAnI buddhine ceAge, nimitteAne duHkhanA hetu mAneche, mUrkha manuSya, peAtAnA upara lAkaDAne prahAra karanArane niha karaDatAM jenAthI prahAra thayA che, tevI nimitabhUta lAkaDIne karaDavA doDanAra, zvAnanA jevI ceSTA darzAveche, AvI bhramita dazAne tyAga karIne samyagdaSTa mahA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2jo. saptama bhAo siMhanI daSTie nimittane te nimittarUpa samajIne pitAnA ane bhULakartA tathA dAtA te piteja che, ema samyagajJAnanA ge spaSTa dekhe che, tethI temane mithyAtvathI thatA aneka kalezethI mukti maLavA sAthe pUrvakRta samasta azubha kone vilaya thaI kame kame zuddha paramAtmasvarUpa pratye te mahAtmAenI zuddha samyakatvaguNanI vyaktirUpa prabaLa samadaSTija prApta kare che, A samyakacvarane prabhAva che, te eka apekSAe jotAM, eTale vivekadaSTie nIrakhatAM A kALamAM paNa atyaMta durlabha evuM je samyakatva te sAva sulabha che, mATe AtmAthI saddagurUnA samAgamamAM uttama prANIoe prathama Avazyaka, vivekajJAna, karavA gya che, ane te vivekajJAna teja samyakatva che, ane samyakatva teja munibhAva che, ane munibhAva teja samyakatva che; mATe deha, geha, dhanAdi paravastune viSe sukhanI bhrAMtine tyAga karAvanAra A mahAna amUlya rata, dharmane mULa pAye, sarva guNene ziradAra, guNAkSaphaLanA bIjabhUta je A samyakatva che, tenI prAptine arthe prathama prayAsa kara ghaTe che; sakala duHkharahita thavA mATe AtmA athI samyaka dRSTi mahAtmAone udyama thaI rahyA che, ane temane upadeza paNa sakala duHkha nAzakArI, nirvANarUpa AtmazAnti pAmavAne ja hoya che; have te zAMti pAmavAnuM parama sAdhana AtmAbhimukha aMtardaSTi, ane bAhyapravRttimAM teja aMtardaSTipUrvaka jinAjJAnusAra jyanuM che. A aMtardaSTi ane jyaNa e beu samyakatvadhArI AtmajJAnIomAM pradhAnapaNe heAya che; sAdhake, dareka kriyA karatAM, jyaNa rAkhavI joIe, eTale aMtarmukha upaga bhUle nahi joIe, je aMtarmukha upagarUpa jyaNa bhUle che. te pApa bAMdhe che; AtmA sanmukha upavega rAkhyA vinA eTale svapara bhedajJAnanI daSTi vinA cAlavuM, bolavuM, khAvuM, pIvuM, suvuM, sAraNavAraNAdika sarva kriyAmAM pApa bAMdhe che, jenAM phaLa kaDavAM che, dareka kriyAmAM AtmAbhimukha vRtti rAkhavI joIe, bahidRSTithI kriyA karanAra bahirAtmAone zAstramAM agharUpa eTale pApAtmAe kahyA che, kemake teone ekAMta parapulika bhAvanI mahita daSTine lIdhe pitAne ja baMdha paDayA kare che, niraMtara viSayakaSAyavAsita mana, vacana, kAyAnA ega rahevAthI pariNAma paNa prANu malinaja rahe che ane tethI te malina vAsanA daDha thavAthI aMtakALe paNa teja niSphara hajanita prabaLa bhava vAsanAne udaya thAya che, je te prANune adhogatimAM kheMcI jAya che; ane AvI ja rIte A saMsArI jIva, samya jJAnapUrvaka zuddha pazamAnusAra samyagadaSTi tathA samyaga jyaNAnI pravRtti vinA anaMtA anaMtakALa vyartha bhramaNa karI rahyo che, bAhyadaSTi jIva chakAyanI rakSA paNa karI zakatuM nathI, je pitAnI rakSA karato nathI te chakAyanI rakSA zIrIte karI zake? ane sakala kriyAmAM vicaratAM hatAM aMtara upaga bhUlate nathI te pAparUpa nutana racate ke bAMdhate nathI, jyAM hindaSTi che, tyAMja kalpanA ke pApa baMdha che, ane jyAM aMtaSTi che tyAM saMkalpa vikalpanI jALa nahi Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * nanLakhapatanananana parikeda. cAritravarNana-adhikAra saMyamanA sattara bheda, mAthA (3 thI 6). anAriyaLa, nivrata pAvana avetraviniri saMyama rAkhe che ? pAMca prakAranA Azrava (1 prANAtipAta, 2 mRSAvAda, 3 adattAdAna, 4 maiithuna ane 5 parigraha) karmothI virAma eTale nivRtti. pAMca Indriya (1 cakSu, 2 zretra 3 tvacA, 4 nAsikA ane 5 rasanA) ne nigraha eTale tenA viSayamAMthI nivRtti. cAra prakAranA kaSAye (1 ke, 2 mAna, 3 mAyA ane 4 lebha) ne vijaya kara te arthAta te kaSAyone AdhIna na thavuM te ane traNa (1 mana, 2 vacana, 3 kAyA) nA daMDanI nivRtti karavI. AvI rIte sattara vALo saMyama che. 1. . yatA dharma. jayaNA ya dhammajaNaNI, japaNAdhammaraNapAlaNI hoi / tavavuTThIkarI jayaNA egaMtasuhAvahA jayaNA // 2 // yatA, dhamanI utpatti karanAra mAtA che, yatA, dharmanI pratipAlanA karanAra che, yatrA, tapazcaryAnI vRddhi karanAra che. kharekhara thanA, mahAdevI che, ke je te ekAMta-advitIya-sukhasamudAyane ardhanArI che. 2. tathA- jayaNAi vaTTamANo jIvo sammattaNANacaraNANaM / sadvAbohaNasevaNa bhAveNA rAhao hoi // 3 // thanArthe vartanAre jIva, samyakatvamAM zraddhA karavAthI, jJAnanA jANapaNAthI tathA cAritrane sevavAthI, ArAdhaka thAya che. 3. asaMyati. palle mahai mahalle kuMbhaM pakhivai sohae nAliM / . assaMjae avirae bahu bandhai nijjarai thovaM // 4 // jema moTA pAlA (eka jAtanA mA5) mAM eka ghaDo bharIne phetarAM nAkhavAmAM Ave ane eka pavAluM bharIne kADhavAmAM Ave tema avirati arka saMyati ghaNuM karma bAMdhe ane thoDAM nirjhare 4. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. sama wwwwwwwwwwwwwwwww temaja - palle mahai mahalle kuMbhe sohei parikave nAli / saMjae pamatte bahu nijaraha baMpara thovaM // 5 // jema eka moTA pAyAmAM eka pavAluM bharIne photarAM nAkhe ane eka ghaDa bharIne sApha kare tema pramAdI saMyati ghaNAM karmo nircare ane zeDAM karmo bAMdhe. 5. saMyati muni. palle mahai mahalle kuMbha sAhei parikabe nakiMci / jesaMjae pamatte bahu nijjarai bandhai nakiMci // 6 // bhUmuivI. jema eka moTA pAlAmAM kaMI paNa phetara nAMkhavAmAM Ave nahi ane ghaDo bharI bharIne te zodhavAmAM Ave tema apramAdI saMyati ghaNAM karmo nire ane kaMI paNa bAMdhe nahi. 6. cAritranI uttamatA. upanAti (7 thI 5). sadarzanajJAnabalena bhUtA, pApakriyAyA viratinidhAyAH / jinezvaraiH sadgaditaM caritraM, samastakarmakSayahetubhUtam // 7 // uttama zAstronA jJAnanA baLathI thayelI evI traNa prakAranI (kartA, kArayitA ane anudayitArUpe mana-vacana ne kAyAye karIne thatI pApa kriyAnI je) virati eTale nivRtti, te samagra karmonA nAzanA kAraNarUpa che ema uttama caritra, zrIjinezvara bhagavAne kaheluM che. 7. tenI siddhi zai sAM mizraNapattiyAM, tAzinA vidhAtA dvidhA sarAgetarabhedatazca, prajAyate sAdhanasAdhyarUpam // 8 // paccIsa prakAranI prakRti, zama, kSaya athavA bannene (zama-kSayana) je mitrabhAva Ama traNa prakArane pAmatAM AthI tene nAza karanAruM je karma te rAga, dveSa ema be prakAranA bhedathI (kSapazamathI) sAdhana ane sAdhyarUpa thAya che. 8 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAARRAARAAAAAAAAAAAA AANMAALAAAAAAAAA pipiccha. cAritrANa-khadhikAra. pAMca Azrava karmonA virAmapUrvaka hisAdi pApakarmathI * nivRtti te uttama vate che. hiMsAnRtasteyajanAtisaGganivRttirUpaM vratamabhAjAm / pazcapakAraM zubhasUtihetu jineshvraijnyaatsmsttttvaiH||9|| - hiMsA, asatya bhASaNa, cerI ane manuSyane atisaMga (mithuna ane parigraha) A kAryonI nivRttirUpa pAMca AnA virAmarUpe pAMca prakAranuM vrata dehadhArI purUSanuM pu tpAdananA kAraNarUpa che ema samagratatvane jANa nAra evA zrIjinezvara bhagavAne kahyuM che. 9. munionuM paheluM ahiMsAvata. jIvAtrasasthAvarabhedabhinnAvasAzcaturdhAtra bhaveyuranye / paJcaprakAraM trividhena teSAM, rakSA hyahiMsAvratamasti pUtam // 10 // trasakAya (jaMgama prANIo) ane vRkSAdi sthAvara prANIo ema bhedathI cha be prakAranA che, temAM trasakAya che (nArakI, tiryaMca, manuSya ane deva) ema cAra prakAranA che ane sthAvara prANIo (pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati) ema pAMca prakAranA che, te prANIonI manavacana-kAyA karIne kartA, kArayitA ane anumodayitA Ama traNa traNa prakAre rakSA karavI. A pavitra evuM ahiMsAvrata che. 10. temaja sAdhue pANuM kevuM pIvuM? sparzena varNena rasena gandhAdyadanyathA vAri gatasvabhAvam / tatmAzukaM sAdhujanasya yogyaM, pAtuM munIndrA nigadanti jainAH // 11 // sparzathI, raMgathI, rasathI ane gaMdhathI je pANI bIjI rItanA svabhAvane pAmyuM che arthAt uSNudi thavAthI jeNe pitAnuM svarUpa pheravI nAkhyuM che evuM pavitra (deSarahita) jaLa sAdhujanane pIvA yogya che, ema zrIjinezvare kahe che. 11 : munionuM satya bhASaNarUpa bInuM vrata. yathArthavAkyaM rahitaM kaSAyairapIDanaM pANigaNasya pUtam / gRhasthabhASAvikalaM yathAthai, satyavrataM syAdatAM munInAm // 12 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhitya saMgraha-bhAga 2 jo. sakSama dha, mAna, mAyA ane lebha Ama cAra prakAranA kaSAyelI rahita, prANI mAtrane pIDA na karanAra, gRhastha manuSyanI bhASAthI judI rItanuM yathArtha (satya) evuM je bhASaNa tene karatA (uccaratA) evA munienuM te zuddha evuM satyavrata kaheluM che. 12. munionuM "gapravargana" nAmanuM trIjuM vrata. grAmAdi naSTAdi dhanaM pareSAmagRhnato'lpAdi mune stridhApi / bhavatyadattagrahavajenAkhyaM, vrataM munInAM gaditaM hi loke // 13 // bIjAonuM gAma vigere tathA rastAmAM paDI gayeluM dhana vigere svalpa padArthane paNa traNa (mana, vacana, kAyA ane kartA kArayitA, anudayitA,) traNa rIte grahaNa na karanAra munionuM " havanana" nAmanuM arthAtu na ApeluM jemAM grahaNa karAtuM nathI evuM nakkI lekamAM kahela trIjuM vrata kahevAya che arthAt yatioe tRNanI zalAkA jeTalI vastu paNa adatta (tenA dhaNIe na ApelI) grahaNa na karavI. 13. yatinuM cothuM "maithunavatrata." vilokya mAtRsvasadehajAvat , strINAM trikaM rAgavazena yAsAm / vilokanasparzanasaGkathAbhyo, nivRttiruktaM tadamaithunabam // 14 // jagamAM tamAma strIonuM darzana mAtA, bahena, putrI Ama traNarUpe karIne rAgane vaza rAkhI teonI sAmuM jovuM, sparza kara, vArtAlApa kare A kAryomAMthI nivRtti rAkhavI te muninuM gamaithunatva arthAta amaithunavrata kaheluM che eTale sarva strIomAM mAtA, bahena tathA putrIvat bhAva rAkhave ane teonI sAthe rAgathI (sAMsArika snehathI) bhASaNadina karavuM e artha che. 14. muninuM pAMcamuM "aisaM" (aparigraha) vrata. sacetanAcetanabhedatotthAH, parigrahAH santi vicitrarUpAH / tebhyo nivRttistrividhena yatra, naisaGgyamuktaM tadapAstasaGgaiH // 15 // jaDacetananA bhedapaNathI utpanna thayelA parigraha vicitrarUpavALA che. te parigrahamAMthI traNa prakAre (mana, vacana, kAyAye tathA katta kArayitA ane anamedasvitArUpe) ema trividhe-trividhe nivRtti prApta karavI tene nisaMga munioe "nA saMca" (parigraha viramaNa) nAmanuM vrata kaheluM che. 15. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N5 pari che. * cAritravarNana-adhikAra. have pAMca prakAranI samiti kahevAya che temAM prathama samiti. upendravajJa. yugAntaramekSaNataH svakAryAda, divA yathA jantuvivarjitena / .. yato sunerjIvavirAdhahAnyA, gativareryAsamitiH samuktA // 16 // . prathama te kaI paNa sthAnamAM javuM hoya te pitAnA kAryane mATeja javuM, temAM paNa mArgamAM yuga (baLadanA kAMdhaupara rahetI dhuMsarI) nA pramANu jeTalI bhUminuM nirIkSaNa karI, teupara paga mUkave ane te paNa divaseja gati karI zakAya ane kadAca rAtrie mAtrAdi kAraNe javAnuM thAya te divase je jagyAne jatu varjita joyela che, te pradezamAMja jaI zakAya. muninI A pramANe vartana karavAthI jIvanI pIDA jemAM thatI nathI evI gatirUpa uttama evI niti kahelI che. 16. bIjI bhASAsAti 35nAti (u7 thI 22). AtmaprazaMsAparadoSahAsapaizunyakArkazyaviruddhavAkyam / vivarNya bhASAM vadatAM munInAM, vadanti bhASAsamiti jinendrAH // 17 // pitAnI prazaMsA, bIjAnA deSanI hAMsI, cADI ApaNuM, kaThorapaNuM ane virUddha vAkya AvI rItanI bhASAne tyAga karIne uparyukta doSothI rahita evI pavitra bhASAne bolanAra evA munionuM te mAthAmati nAmanuM vrata thAya che ema jinendra bhagavatee kahyuM che. 17. - trIjI jAti. anudAnavamA, manovAthavipazuddhA. svakAraNA yA munipasya bhuktistAmeSaNAkhyAM samiti vadanti // 18 // uddama, utpAdana vigere bhejananA dethI je rahita che, ane je mana, vacana ane kAyAnA vikalpathI zuddha che ane je bhejana munie gocarI karI pitAne mATeja ANeluM che tevA AhAranuM je bhakSaNa karavuM tene munIndrotIrthakaro paNa nAmanI samiti kahe che. 18. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ? vyAkhyAna sAhityasatra-bhAga 2 . cothI ninikSepaLanAmanI iita. AdAnanikSepavidhervidhAne, dravyasya yogyasya muneH sa yanaH / AdAnanikSepaNanAmadheyAM, vadanti santaH samiti pavitrAm // 19 // pitAne (munine) yevya evA padArthanuM grahaNa karavuM tathA te te sthAnamAM pAchuM mUkavuM AvA kAryanA vidhAnamAM munino je yatra che. tene "AtAnA nikSepa" nAmanI pavitra "samiti" purUSa kahe che, arthAt jatuone nAza na thAya tevI rIte padArthanuM grahaNa nikSepanuM kArya karavuM. 19 pAMcamI "pina" nAmanI mati. - te visAre nanananuNa, deDavika aMgata mAni | pUtAM pratiSThApananAmadheyAM, vadanti sAdhoH samiti jinendrAH // 20 // je muni gAmathI dUra, vizAla, manuSya tathA jaMtuothI rahita, ekAnta, vidhahIna evA sthaLamAM maLane tyAga kare che tene jinendra bhagavatte sAdhunI pratiSThAna nAmanI pavitra mati kahe che arthAt sAdhue upayukta sthaLamAM matsargAdi karavuM. 20 pAMca tine prabaMdha koNa kahe che? samastajantupatipAlanArthAH, krmaashrvdvaarnirodhdkssaaH| imA munInAM nigadanti paJca, paJcavamuktAH samitIrjinendrAH // 21 // samagra prANI mAtranuM pAlana karavuM eja jene eka artha che ane jeo prANAtipAtAdi pAMca prakAranA Azrava karmonAM dvArene babdha rAkhavAmAM samartha che ane jeo paMcatva (maraNadharma) thI mukta thaI gayA che evA jinendra bhagavanta nizcaya karIne munionI A pAMca samitio kahe che. 21 traNa prakAranI gupti. mavRttayaH svAntavacastanUnA, sUtrAnusAreNa nivRttayo vA / yAtA gineza yAnita tilo, sapUtAvirmAnyA II 22II munie pitAnI mana, vacana ane kAyAnI je je pravRttio karavI athavA te te karmomAMthI nivRttio karavI te satrane anusAreja karavI AvI rItanI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 : AAAAAAAAAAAAAAAAAAMAAN pariccheda. nA cAritravarNana-adhikAra. je kriyAo tene jineza bhagavanta traNa prakAranI guNie kahe che ke jemAM , badhAM karmonAM baMdhanane nAza thaI jAya che. 22, 1 lI managupti. vikaH (ra3 thI 25). manaHkarI viSayavanAni lASuko, niyamya yaiH zamayamazRMkhalaidRDham / vazIkRto mananazitAGkuzaiH sadA, tapodhanA mama guravo bhavantu te // 23 // zabdAdi pAMca viSayarUpI vanenI IcchA karanAra evA manarUpI hAthIne, zama, yama (Indriyanigraha) rUpI sAMkaLethI majabUta bAMdhIne manana karavArUpa tIrNa aMkuzathI vaza karanArA ane tArUpI jene dhana che evA te mahAtmAe mhArA gurU (upadeza karanAra) thAo, arthAt gurUo AvA lakSaNavALA joIe. 23. 2 cha vacanagupti. na niSThuraM kaTukamavayavardhanaM, vadanti ye vacanamanarthamamiyam / samudyatA jinavacaneSu maunino, guNairgurUnpraNamata tAngurUnsadA // 14 // - kaThora, kaDavuM, amaMgala (55) ne vadhAranAruM, arthahIna, ane apriya evA vacanane je mahAtmAo bolatA nathI ane jeo jinendra bhagavAnanA vacanamAM prItivALA che ane mainI eTale kArya pUratuM ja bolanArA che, sa6guNe (caritra) thI moTA evA te gurUone tame sadA praNAma kare. arthAt AvA gurUeja vandanAne pAtra che. 24. 3 jI kAyagupti.. na kurvate kalilavavardhakakriyAH, sadodyatAH zamayamasaMyamAdiSu / .. ratA na ye nikhilajanakriyAvidhau, bhavantu te mama hRdaye kRtAspadAH // 25 // je sadUgurUo thoDA paNa kalezane vadhAranAra evI kriyAo karatA nathI. ane sadA zama, yama, saMyama vigere kAryomAM je udyamavALA che vaLI jeo samagra saMsArI jIne karavAnI kriyAvidhimAM prItivALA nathI, evA mahAbhAe mArA hRdayamAM nivAsa karavAvALA thAo arthAt hRdaya evA gurUone ja gurUtarIke mAnavAvALuM thAo, 25, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama upara kahela trayodazavidhacaritranA sAmAyikAdi pAMca bheTo kahe che, upanAti, evaM caritrasya caritrayuktaitrayodazAGgasya niveditasya / brAdibhedana bhavanti bhedAH, sAmAyikAyAH punareva pazca // 26 // AvI rIte caritrayukta munI purUe nivedana karela tera aMgavALA eTale pUrvokta pAMcabate, pAMcasamitie ane traNaguptie e pramANe tera aMgavALA caritranA gratAdinA bhedathI punaH (pharIne) sAmAyikAdi (1 sAmAyikacAritra, 2 kopasthApanIyacAritra, 3 parihAravizuddhacAritra, 4 sUmasaM5rAyacAritra ane 5 yathAkhyAtacAritra, ema) pAMca bhede thAya che. ra6. - jhA (2-28). vadhAviMzatistAi pAvA thatA rAmA teSAM yathAkhyAtacaritramuktaM, tanmizratAyAmitaraM catuSkam // 27 // nirdoSa mahAtmAoe je cAritra mehanInI je prakRtinA pacIza kaSA kahyA che, te kaSAyanA kSayathI athavA upazamathI yathAvasthAta nAmanuM caritra prApta thayuM kahevAya che, ane te kSaya tathA upazamanI mitratAmAM bIjA cAra (sAmAyika, chede sthApanIya, parihAravizuddha ane sUmasaM5rAya) caritra kahevAya che. 27. sadarzana tathA jJAnanA phaLarUpa caritra che. sadarzanajJAnaphalaM caritraM, te tena hIne bhavato tRyaiva / sUryAdisaGgena diveva netra, naitatphalaM ye na vadanti santaH // 28 // zuddha samyakatva ane sajJAna te bannenA phaLarUpa cAritra kahyuM che, eTale sadarzana tathA jJAna hoya paNa te sucAritrathI rahita hoya te mekSaprApti thaI zakatI nathIvAste te nakAmAM che, eTale cAritrane utpanna na karanAra evAM te bane niSphaLa che, tyAM dRSTAMta Ape che ke jema divase sUryAdi prakAzavinA (guphA vigeremAM) be ne vyartha che arthAta netre che chatAM prakAzanA abhAvamAM kAMI kAma karI zakatAM nathI tevI rIte A samyakatvadarzana tathA jJAna teja phaLa nathI tema saMta mahAtmAo paNa je bene phaLa kahetA nathI. jethI cAri. ja phaLarUpe che. mATe ja munioe cAritranuM yathArtha rIte sevana karavuM. 28. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 pariccheda. cAritravarNana-adhikA. kaSAye cAritranA ghAtaka che. upendravajrA. kaSAyamuktaM kathitaM caritra, kaSAyavRddhAvapaghAtameti / yadA kaSAyaH zamameti puMsastadA caritraM punareti pUtam // 29 // kaSAye (krodha, mAna, mAyA, lebha) thI mukta evuM je caritra te kaSAye vadhatAM nAza pAme che ane jyAre purUSanA kapAyadeSa zAntine pAme che, tyAre pAchuM te zuddha cAritra prApta thAya che. 29 kaSAya tathA cAritryane paraspara zatrutA. upani (20-2). kaSAyasaGgaH sahate na vRttaM, samAcakSurna dinaM na reNum / kASAyasaGgaM vidhunanti tena, cAritravanto munayaH sadApi // 30 // jema hamezAM bhInI rahetI AMkha sUrya ke rajane sahana karI zakatI nathI tema kaSAyane saMga cAritryane sahana karI zakatA nathI tethI zuddha cAritravALA munio niraMtara kaSAyenA saMgane nAza karI nAMkhe che. arthAt pote temAMthI sadA mukta rahe che. 30. cAritrathI prApta thatI nirbhayatA. vizeSAvi samartha, cAhni vRtta zarittivAnanA martyasya tasya dvitaye'pi loke, na vidyate kAcana jAtu bhItiH // 31 // - subhASitaratnasandoha. samagra kalyANanI vidhimAM samartha evuM ane pUrNa candranI kAti jevuM ujvaLa je muni purUSanuM zuddha cAtra che, tene lIdhe mahAtmAne A lekamAM tathA paralekamAM paNa kaI divasa kaI jAtanI bIka rahetI nathI. arthAt je Anandamaya evA mokSasukhanI abhilASA hoya te zuddha cAritranuM yathArtha A adhikAramAM kahyA mujaba pAlana karavuM. 31. zuddha cAritra pALavAnA sAdhanarUpa kaI paNa prakAranI dIkSAnI jarUra. dasa vihApavajjA pannattA taMjahA... 1 chaMdA 2 rosA 3 parijanA, 4 suviNA 5 paDisuyA ceva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samu. jAjarU vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. 6 sAraNitA 7 rogiNitA 8 anATitA 9 devasupanattA 20 vachIy vaMdhita | 2 | dIkSA daza prakAranI kahelI che te A pramANe - pitAnI icchAthI, 2 kodhathI, 3 kuTuMbanI preraNAthI, 4 svamathI, 5 upadeza sAMbhaLavAthI, 6 upadeza yAda AvavAthI, 7 regathI, 8 anAdarathI, 9 devatAnA pratibaMdhathI tathA 10 saMtAnanA vAtsalyathI dIkSA levAmAM Ave che. 32. A pramANe varNana karI A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. janma rAtribhuvapAra. - IN cAritra kevuM hoya te batAvI temAMthI (cAritryamAMthI) utpanna thatuM NhuMpha sukha darzAvavA prayatna zarU thAya che. te manuSya sucAritranuM sevana karavAnI ghaNI jarUra che, temanA sevanathI ane sAdhya vastu sAdhI zakAya che. satyAsatyane vicAra karIne grAhya ane tyAjyane baMdha thAya che. vyavahAradazAmAM gya vartana calAvI pariNAme uttama dazAe pahoMcI zakAya che, cAritrayukta manuSya kevA sukhI ane nispRha hoya che te paNa temanA sahavAsa sivAya jANI zakAtuM nathI, mATe saMsAramAM sukhI dazAmAM jIvana gALI mekSapadArUDha thavAnI IcchAvALAne te avazya sevya che jemanuM vRttAMta AgaLa darzAvavAmAM AvyuM che ke je vAMcavA-vicAravAthI temanuM varNaveluM uttama tattva samajAze ema vicArI A cAritrasukha adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. cAritranI mahattA. manuSag[ (1 thI 8). taccAritraM na ki seve, yatsevAvazagaH pumAn / hInavaMzo'pi saMsevyaH, surAsuranarottamaiH // 1 // te cAritra (saMsAramAM vartavAnI zubha rIti) ne huM kema na levuM? ke jenI sevAne vaza (AdhIna) rahenAro purUSa hIna vaMzane hoya te paNa deva, asura ane uttama purUe sevavA gya thAya che. 1. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda cAritrasukha-adhikAra akulIna kulInaH syaatsdaacaardhurndhrH| vayuddhakSatti, phaLo trAnirmasTA 2. sadAcAra pALavAmAM parAyaNa (sadAcaraNa) purUSa, akulIna (hInajAtine) hoya te paNa kulavAna gaNAya che (thAya che). jema eka pakSamAM (bAjumAM) apavitra-malayukta hovA chatAM paNa darpaNa (ArAso) AcAramAM (cAritramAM) zuddha dekhAya che temaja kuLa nIca hevA chatAM paNa sadAcArathI purUSa nirmaLa gaNAya che. 2. vaLI apavitraH pavitraH syAdAso viSezatAM bhajet / mUlaM labheta jJAnAni, majudIkSAprasAdataH // 3 // sundara dIkSAnA prasAdathI apavitra pavitra thAya che, sevaka sarvAdhikAritvane pAme che, mUrNa jJAna meLave che; te je adhikArI hoya temane mATe to kahevuM ja zuM? 3. cAritra sevanArane kAMI paNa alabhya rahetuM nathI. dIkSolbaNaguNagrAmakriyAlInasya dehinH| .. jAyante trijagatsampadandhayaH sarvalabdhayaH // 4 // dIkSArUpa nirmaLa (ugra) guNagAnI kriyAmAM Asakta (dIkSAnA uttama guNagrAhI) purUSane geleksamAMnI samagrasaMpatti maLe che ke je maLyA pachI kaI paNa labdhi bAkI rahetI nathI. 4. cAritrathI alabhya lAbha. datte mahattvamRdhyAdi, janasya nanu jiivtH| mahAnandapadaM nityaM, datte dIkSA paratra ca // 5 // dIkSA (manuSyane) jIvate hoya tyAM sudhI aneka prakAranI samRddhi Ape che ane paralokamAM nitya (nAzavinAnuM) mahA AnaMdayukta sthAna Ape che. 5. tathA- kAhikIlanImantraH, saMvegarasakUpikA / nirvANabhUbhRdAsthAnI, tapasyA pAramezvarI / / 6 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama je paramezvarasaMbaMdhI dIkSA grahaNa karavI te karmarUpI sapane bAMdhavAne maMtra che, saMvegarUpI rasanI kupikA che, mokSarUpI rAjAne rahevAnuM sthAnaka che. sArAMza-dIkSAnuM pUrNa pAlana karavAthI kama nAza pAme che, saMvega vRddhi pAme che ane mekSanI prApti thAya che 6. vaLI- kazcindvajanmamAsAde, dharmasthapatinirmite / sadguNaM vizadaM dIkSAdhvanaM dhanyo'dhiropayet // 7 // dharmarUpI sutAre banAvela manuSya deharUpI mahela upara zuddha ane sArA guNavALI dikSArUpI dhvajA ke bhAgyazALI purUSaja pharakAve che. sArAMzamanuSyajanma meLavI zuddha cAritra pALavuM. kAraNake pazupakSInI yonimAM AvAM cAritrano abhAva che. 7. dukha e sukha che. taduHkhamapi no dukhaM, nirvAho yatra sundrH| . vanya vAcA yuganAM, zisthitau I & I sUktimuktAvalI. je dIkSAmAM nirdoSa nirvAha che, tyAM duHkha paNa duHkharUpe nathI; kAraNake deva ke rAjAnA mastaka upara puSpanuM hArarUpe je baMdhAIne rahevuM, te stuti karavArUpa che eTale sukhaprada che paNa duHkharUpa nathI. sArAMza cAritra pALavAmAM je duHkha dekhAya che te mAtra ajJAnathI ja bhAse che. kAraNake kharuM sukha je makSa te temAMthI (cAritryamAMthI) je udbhave che. 8. sarvakaratAM saMyamI (caritrasevI) sukhI che. upanAti (1 thI 2). na cakranAthasya na nAkirAjo, na bhogabhUpasya na nAgarAjaH / mANita zAzvatamatAM , carasaMtiyAti muviM virAdhama che || - Atmasthita (avarNanIya), sadAne mATe rahenAruM (nAzarahita), nirdoSa, bAdharahita je sukha, saMyamI (tapasvI) ne che te cakravartI rAjAne, Indrane, samagra bheganA adhipatine ke nAgarAjane paNa nathI. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 pariccheda. cAritrasukha-adhikAra. vaLI- nivRttalokavyavahAravRttiH, sntossvaanstsmstdossH| yatsaukhyamAmoti gatAntarAyaM, kiM tasyalezo'pi sarAgacittaH // 10 // lekanA vyavahAranI vRttithI nivRtti pAmele, saMtoSI, sakaladoSathI nimukta, je saMyamI (tapasvI) vikSarahita sukha meLave che tene lezamAtra paNa zuM rAgavRttivALA pamAya che? 10. " je rAgI che, te dukhI che. sasaMzayaM nazvaramantaduHkhaM, sarAgacittasya janasya saukhyam / tadanyathA rAgavivarjitasya, teneha santo na bhajanti rAgam // 11 // saMzayavALuM, vinAzI, pariNAme (ane) dukha ApanA je sukha sarAga manavALAne (viSayAbhilASIne) che tethI jUduM ja nirAgIone che mATeja sajIne rAgane (viSaya) sevatA nathI. 11. zuddha cAritravALe sarvaguNasaMpanna gaNAya. vinirmalaM pArvaNacandrakAntaM, yasyAsti cAritramasau guNajJaH / mAnI kulIno jagato'bhigamyaH, kRtArthajanmA mahanIyabuddhiH // 12 // mAtaravo . jemanuM cAritra (vattAna) pUrNimAnA cadranA samAna kAtivALuM pavitra che, te manuSyane guNajJa, mAnI, kulavAna, jagane anusaravA gya, sArthaka janmavALe ane buddhizALI gaNave. 12. cAritranI zreSThatA tArA. . na ca rAjabhayaM na ca caurabhayaM, iha lokasukhaM paralokahitam / / varakIrtikaraM naradevanate, zramaNavamidaM ramaNIyataram // 13 // bhUmuivijhI. A saMyamIpaNuM sarvottama che. kAraNake amane (sayaMmI purUSane rAjAne ke cArane bhaya raheto nathI. vaLI te A lekamAM sukhazya, paralokamAM hitarUpa, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. saptama uttama kItti karanArUM ane rAjAene namavA cegya che eTaluMja nahi paNa sarvanAM mana harIne meAkSasukhasudhI potAnI ramaNIyatA batAveche. 13. tanu phaLa kAithI jANI zakAtuM nathI. zirinI (4 thI ). yadetatsvacchandaM viharaNamakArpaNyamazanaM, sahAyyaiH saMvAsaH zrutamupazamaikatrataphalam / mano mandaspandambahirapi cirAyAtivimRza na jAne kasyeyampariNatirudArasya tapasaH // 14 // AtmAnuzAsana. je A icchAnusAra vihAra, dInatAvinA bhAjana, uttama purUSonI sAthe sahavAsa, upazamarUpa mukhyavrata jenA mULarUpa che evuM zAstrazravaNu, nizcalamana, bahAra paNa nizcalatA, lAMbA samayasudhI paNa vicAratAM huM nathI jANatA ke A kyA udAratapanuM pariNAma che? A samagra lakSaNo kAMi cAturIthI tema azpatapathI prApta thatAM nathI. 14. cakravartI rAjAnA jevA yAgInA rAjamahela. mahI ramyA zayyA vipulamupadhAnaM bhujalatA, vitAnaM cAkAzaM vyajanamanukUlo'yamanilaH / - sphuraddIpacandro virativanitAsaGgamuditaH, sukhaM zAntaH zete muniratanubhUtirnRpa iva / / 15 / / bhartRharivairAgyazataka pRthvIrUpI suMdara zayana, velA jevA hAtha eja mAruM ezika, AkAza eja caMdanI, anukULa ( peAtAne joie te vakhate phrakA) pavana eja vyajana-5khA, cadra eja .caLakatA dIvA, virati (vairAgya) rUpI srInA saMgathI harSavALA muni, puSkaLa samRddhivALA rAjAnI mAphka zAMta thai sukhe suveche. 15. yAgInu gRhakuMTuMba, pitA yogAbhyAsa viSayaviratiH sA ca jananI, vivekaH saundaryyampratidinamanIhA ca bhaginI // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ when M ananananowanews parivache. - zAstrisukha-adhikAra. : ziyA sAni puro vinAM upara vicAra, sahAyo vairAgyaM gRhamupazamo yasya sa mukhI // 11 // sUrimuvI . gAbhyAsa je gIne pitA che, viSayamAMthI nivRtti mAtA che, viveka (zarISmAM) suMdaratA che, nitya niricchA bahena che, kSAti priyA che, vinaya putra che, upakAra priyamitra che, vairAgya sahAyaka che ane sateSa ghara che, te gIja sukhI che. 16. sarva devakaratAM vItarAgI sukhI. zAstraviDita (27 thI 22). tamo nAgapaterbhujaGgavanitAbhogopacAraiH parai to zrIvisaMmataiiH riIrAka viTA tamo vajradharasya devavanitAkrIDArasainirbharaiyatsaukhyaM bata vItakAmamanasAM tattvArthato yoginAm // 17 // ___ kAvyamAlAgucchaka saptama. tatvathI (yathArtha rIte) je sukha (Ananda) tRSNArahita manavALA gIene che te satkRSTa nAgakanyAnA bhegepacArathI nAgarAjane paNa nathI, zreSTha lakSamIjInA vilAsayukta aneka vakhata saMgathI viSNune paNa nathI ane atizaya devAMganAonA kIDAravaDe Indrane paNa nathI. 17. dIkSA sarvasukhakArI che. vizvAnandakarI bhavAmbudhitarI sarvApadAM kartarI, __ mokSAdhvaikavilaGghanAya vimalA vidyA parA khecarI / dRSTayA bhAvitakalmaSApanayane baddhA pratijJA dRDhA, ramyAIccaritA tanotu bhavinAM dIkSA manovAJchitam // 18 // * sthApi. vizvane Ananda ApanArI, saMsArasAgaramAMthI tAranArI, samagra Apattine kApanArI, mokSamArgane ullaghavA (mokSane pAmavA sarvottama nirmaLa khecarI vidyArUpa, dRSTithI karelAM pApane nAza karavAmAM daDha bAMdhelI pratijJArUpa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ vyAkhyAna sAhiyAsaha-bhAchA ro. ane ramaNIya evI zrI bhagavAne AcarelI dIkSA saMsArIonAM mane vAMchitane vistAre (icchitane pUrNa kare). 18, munine musApharInAM sAdhane. zAnaM yatra puraHsaraM sahacarI lajjA tapaH sambalaM, vArSi viza nivezanamuvaH sthaLa junA ghaNA panthAzca praguNaH zamAmSubahula chAyA dayA bhAvanA- thAnaM puninAmataM sthAne vinA vi. 21 II AtmAnuzAsana. jemAM jJAna aga. (bhAga dekhADanAra-bhemIye ) che, lajajA sahucarI che, parUpa bhAtuM che, cAritrarUpI pAlakhI che, svarga nivasati che, guNe rakSaka che, zamarUpa jaLathI bharele sIdhe sarala mArga che, dayArUpI chAyA che, evuM bhAvanArUpI yAna (vAhana) munine prayAsa vinA Ile sthAne pahoMcADe che. arthAt I sthaLe prayANa karavA vakhate sAdhanonI jarUra paDe che tema A sthaLe paNa kahele sthAne dezavelAM sAdhanathI pahoMcAya che. 19. rAjA karatAM megInI adhiktA. . saM AnA jAmaghupasirAhmajJAmiyAnotratA, khyAtastvaM vibhavairyazAMsi kavayo dikSu pratanvanti nH| itthaM mAnadhanAtidaramubhayorapyAvayorantaraM, . yavasmAsu parAGmukhosi vayamapyekAntato nispRhAH // 20 // __ bhartRharivairAgyazataka. tuM jemAM rAjA che tema ame paNa gurUnI sevA karIne prApta karelI buddhinA abhimAnathI unnata chIe; tuM jema vibhavathI prakhyAta che tema kavie (daze) dizAmAM amArA paNa yazane vistAre che; te he mAnarUpa dhanavALA! ApaNa bannemAM A ghaNeja aMtara (taphAvata) che je tuM amArAtarapha bedarakAra rahe che te ame te atyaMta niHspRhe chIe. sArAMza--tuM kevaLa tArA dezanAM rAjA che, amArUM te sarvatra svAdhInatva che, tAre vibhava mApI zakAya teve che, amAre vibhava daza dizAomAM prasarele che. mATe ja ApaNAmAM ghaNuM ja aMtara che, ane ame te mULathI ja niHspRha chIe jethI te parAkramukha rahe te paNa amAruM parAkSukha thAvApaNuM nathI, arthAt ane niHspRhapaNathI tArI darakAra nathI. 20. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. cAritravarNana-adhikAra. yogI kuTuMbI chatAM nirbhaya. dhairya yasya pitA kSamA ca jananI zantizciraM gahinI, .. satyaM sUnurayaM dayA ca bhaginI bhrAtA mnHsNymH| zayyA bhUmitalaM dizo'pi vasanaM jJAnAmRtaM bhojana. mete yasya kuTumbino vada sarave kasmAdbhayaM yoginH|| 21 // kumApitaratrapALyA. dhIraja jemano pitA che, kSamA mAtA che, zAti ghaNu samaya sudhI nI strI che, satya putra che, dayA bahena che, manane niyama bhAI che, pRthvItala zacyA che, dizAo vastra che, jJAnAmRta jemane bhejana che. he mitra! ATalAM jemanAM kuTumbIe che te gIne tenAthI bhaya rahe che? (keIthI paNa nahi). 21. nispRha mahAtmAnI rAjApati ukti. mAjinI. vayamiha parituSTA valkalasvaM ca lakSmyA, sama iha paritoSo nirvizeSo vishessH| .. sa tu bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA, manasi ca parituSTe ko'rthavAnko daridraH // 22 // - manaeNrivairAgarAti. he rAjana! ame valkalathI (vRkSanI chAlathI) saMteSa pAmIe chIe. tame lakSamIthI (samRddhithI) saMtoSa pAme che, A pramANe vicAra karatAM mAre ane tamAre saMteSa samAna che paNa kharuM jotAM mArAmAM ane tamArAmAM kaMI phera nathI tema nathI (ghaNeja taphAvata che ). jene puSkaLa tRSNA hoya che te daridra thAya che, paNa jyAre mane saMtoSa pAme che tyAre daridra e koNa ane arthavAna paNa koNa? sAraMza--ame kaSAya vastrathI ane tame kazeya (rezamI) vastrathI saMtoSa pAme che, te pachI daridra keNu? saMtoSa meLavyo eTale rAjA ane daridra beu sarakhA che; rAjA samRddhithI saMtuSTa rahe che, tema garIba pitAnA (prArabdhAnusAra) je maLe tethI saMtuSTa rahe, te pachI bemAM phera zo? kaMIja nahIM. (paraMtu he rAjana tuM asaMtoSI hovAthI duHkhI che). 22. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 58 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama vyathA (23-24). arthAnAmIziSe saM vayamapi ca girAmIzmahe yAvadathai, zUrasvaM vAdidarpajvarazamanavidhApakSayaM pATavaM naH / . seSante khAM dhanADhyA matimalahataye mAmapi zrotukAmA, ... mayyapyAsthA na te cettvayi mama nitarAmeva rAjananAsthA // 23 // maharivairAgarAta he nRpa! tame jema dravyanA adhipati che tema ame paNa jarUra jeTalI (arthavALI) vANInA adhipati (puSkaLa zAstravettA) chIe, tame jema laDavaiyA che, tema vAdaka (vAda karanArA) nA abhimAnarUpI varane toDavAmAM amArI puSkaLa caturAI (laDAInI kavAyata) che, jema dhanADhaya purUSe tamane seve che tema aMtaHkaraNanI zuddhine mATe zretAo ane seve che, (amo tamArAthI uMcI samRddhivALA chIe) chatAM amArA upara tamane je AsthA (mAna, dRSTi) na hoya te tamArA upara ane AsthA che ja nahi. 23. zramaNatvavinA anya vastu dukhaprada che. no duHkarmaprayAso na kuyuvatisutakhAmidurvAkyaduHkhaM, rAjAdau na praNAmo'zanavasanadhanasthAnacintA na caiva / jJAnAptirlokapUjA prazamasukharatiH pretya mokSAyavAptiH, zrAmaNye'mI guNAH syustadiha sumatapastatra yatnaM kurudhvam // 24 // sUktimuktAvalI. he uttama buddhizALIo! zramaNatvamAM duHkhada kamene prayAsa nathI, kharAba karI, putra, svAmInA durvAkyanuM duHkha nathI, rAjAdine namavAnuM nathI, bhajana, vadha, dravya, sthAna AdinI cintA paNa nathI, jJAnanI prApti, lokamAM pUjA zamanAM sukhamAM prIti, ane mRtyubAda mekSAdinI prApti thAya che. A badhA guNo zramaNatvamAM che mATe temAM prayAsa kare. 24. 'kevAM sAdhanathI sukha utpanna thAya te batAvI A cAritrasukha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritraduHkha-adhikAra. > cAritraduHsva--adhi. 99999266EEEE daIne mULamAM pravRtta thatAM pahelAM te kAma karavAmAM ane chUTathI vAnI prathama jarUra che. jyAre jaganAM kAryamAM paNa Ama nirIkSaNa karavuM paDeche tyAre mehvApayeAgI cAritra je sarva zAstranA mULarUpa che tenA AraMbhamAM tathA tene yAvavitasudhI nibhAvavAnA kArya'mAM tenAM sukha jANavAnI sAthe temAM kaI kaI jAtanAM duHkhA (vighnA) prApta thAyache te caritrAnurAgI sAdhuee prathama pade jANavAnI ghaNIja jarUra che. kAraNake eka janasaMgha eka raste javAnA hoya te paNa te rastAsaMbaMdhI aDacaNAne prathama samajI pachI te mArga cAleche eTale amuka hade gAma Aveche, amuka hade nirjaLa pradeza Aveche, amuka hadamAM cAranA bhaya raheche vigere, tema cAritramArga dvArA muktipurImAM javA icchatA yativaye+e te mAnAM vighne jANavAM joIe. jenuM digdarzana karAvavA A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. eTale sAvaceta rahI te duHkhAthI khacI muktipurImAM nirvighra rIte sAdhue jai zake Ave uddeza che. pariccheda. ahiMsAvratanI duSkaratA. anuSTupa (2 thI 12). samayA savvabhUesu sattu mitteSu vA jage / pANAyavAyaviraI jAvajjIvAe dukkaraM // 1 // 59 jagamAM saghaLA zatrue ane mitrAupara samatA rAkhavI ane kAi paNa jaMtunI hiMsA karavI nahi. jIvitaparyaMta prANAtipAtaviramaNavrata pALavuM e kharekhara mahA kaThina kAma che. 1. * uttarAdhyayana sUtranA 19 mA adhyayanamAM jyAre mRgAputra cAritra grahaNu karavAnI AnA leche tyAre tenAM mAtApitA te putrane cAritra pALavAnI duSkaratA sUcaveche, gAthA 1 thI 19. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahu -bhaga 2 saptama satyavrata. niccaMkAlappamatteNaM musAvAyavivajaNam / bhAsiyavaM hiyaM sacaM niccAutega dukkaraM // 2 // yAvAjajIvita apramatta rahI sAvadhAnapaNe jU huM bhASaNa bilakula na besavuM. hamezAM upagapUrvaka hitakArI satya vacana belavuM eTale mRSAvAdaviramaNavrata pALavuM, mahA kaThina kAma che. 2. cerIne tyAga. dantasohaNamAissa adattassa vivajaNaM / aNavajjesaNijassa giNhaNA avi dukaraM // 3 // daMtazodhana mATe tRNa mAtra paNa dIdhAvinA grahaNa na karavuM. nirdoSa ane eSaNika anna jaLa levuM te atyaMta kaThina kAma che. . - brahmacaryavrata viraI amaMbhacerassa kAmabhogarasannuNA / uggaMmahatvayaM vambhaM dhAreyavvaM sudukaraM // 4 // kAmabheganA mIThA svAdane jANanArA manuSyae viSayaparityAga kare te atyaMta kaThina che. kaThinamAM kaThita brahmacarya vrata pAlana karavuM te mahA muzkela che. 4. parigrahatyAgavrata. dhaNadhannapesavaggesu pariggahavivajjaNA / savvAhaMbhaparicAo nimmamataM sudukkaraM // 5 // dhana, dhAnya, dAsadAsInA samUha ItyAdi tamAma parigrahamAtrane tyAga kare ane AraMbha tajI de. mamatvarahita nigraMthabhAve vicaravuM te atyaMta kaThina kAma che. pa. rAtribhejanA tyAgavatanI duSkaratA. cauvihe vi AhAre raaibhoynnvjnnaa| samihI saMcabho ceva bajeyanyo mudukaraM // 6 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccha. cAritraduHkha-adhikAra. 61 azana (Tale-TalI vigere) pAna (pANI ke cA vigere) khAdima (sUko ke lIle me vigere) svAdima (pAna sepArI vigere) padArtho rAtrimAM khAvA nahi eTaluM ja nahi paNa rAtrimAM (pANI sivAya) kazuM rAkhavuM nahi. te pramANe AvatA divasane sArU ke padArthane saMgraha kare nahi mATe caritra pALavuM te kaThina che. 6. - parISahAnI dukaratA. chuhA taNhAya sIuNhaM dasamasagareyaNA / akosA durakasejA ya taNakAsA jallameva ya // 7 // bhUkha, tRSA, TADha, uSNutA, DAMsa, macchara Adi kSudra jaMtunI pIDA; kaThora vacana ane cAra prakAranI duHkha zayyA (ThANugajInAM cethA ThANAmAM kaDI che) tRNadi kaThaNa sparza, zarIrane mela, paraseve, malina kapaDAM vigere duHkha sahana karavuM ghaNuM kaThina kAma che. 7. tathA- tAlaNA tajjaNA ceva vahabandhaparIsahA / / dukkhaM bhirakvAyariyA jAyaNA ya alAbhayA // 8 // koInI avaLI samajutIthI sAdhuupara mAra paDe, tiraskAra thAya, vadha. thAya, baMdhana Adi parISaha sahana karavA tathA bhikSA mAgI nirvAha calAva, lekalajajAmATe vastrAdikanI yAcanA karavI ane yAcanA bhaMga thavAthI duHkha utpanna thAya e sahana karavuM, te duHkhanI parAkASThA che. 8. vaLI kAvoyA jA imA vittI kesaloo ya dAruNo / dukkhaM bambhavvayaM ghoraM dhAreu ya mahappaNo // 9 // (1) potavRtti eTale kabutara jema pitAnA peTamAM joIe teTaleja kherAka le che paNa te saMgraha karatuM nathI tema sAdhupurUSe anna vigerene saMgraha kare nahi tathA (2) kezane leca kare ane (3) mana, vANI tathA zarIrathI temaja karavuM, karAvavuM ke anumodavuM e cha sAdhanathI bacI zuddha brahmacaryavrata pALavuM e (kapatavRtti, kezaleca, brahmacarya vrata pALavuM) ghaNuMja azakya kAma che. 9. mAtA-pitAne putrapati upadeza. muhoio tumaM puttA mukumAlo sumajio / mahu sI vabhU tumaM puttA sAmaNNamazupAliyA // 10 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. sakSama e vhAlA putra! tuM atyaMta sukhI jIva che, parama sukumAra ane atyaMta ArAmavALo amIra cho, tethIja e pyArA ! tuM cAritra pALavAmAM barAbara zaktivALe banI zakIza nahi. 10. cAritra guNane tela asahya che. nAnIvavijJA puLA tu marma | guru u lohamAro vva jo puttA hoi dunvaho // 11 // jaMdagIparyaMta cAritrane beje uThAve, e mastakaupara atyaMta vajanadAra leDhAnA bhAra barebara kaThina che. 11. saMjamanI prApti duSkara che. AgAse gaMgaso u vva paDisoo vva duttro| . bAhAhi sAgaro ceva tariyavvo guNodahI // 12 // parvatamAMthI paDatI evI gaMgA tenA pravAhamAM sAme pUre taravuM, athavA be hAthavaDe mahAsAgara tarI jema muzkela che; tema guNasamudrarUpa saMjamane taravuM bahu kaThina che. 12. cAritra nibhAvavAmAM muzkelo. vAluAkanalo ceva nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva dukkaraM caritraM tavo // 13 // jema retInA kavala nIrasa ane lukhA hoya che tema prathama te sAdhupaNuM nIrasa che temAM paNa je tapazcaryA karavI che te te kharekhara kharkadhArAupara cAlavAjevuM mahA kaThina che. 13. tathA- ahI vegaMtadiThIe caritte putta dukare / javA lohamayA ceva cAveyavvA sudukkaraM // 14 // jema sarSa bArIka najarathI cAlavAnI jagyAmAM eka dhyAna rAkhI cAle che tema he vhAlA beTA! tAre paNa cAlavAnI jarUra che. e mINanA dAMtathI loDhAnA java cAvyA barAbara che eTale saMjama (saMyama) pALavo mahA kaThina che. 14, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khi -adhikAza. vaLI jahA aggisihA dittA pAu~ hoi sudukkaraM / taha dukkaraM kareuM je tAruNe samaNattarNa // 15 // jema phana ane atyaMta prajvalita thayelI azikhAneM pIvI kaeNThina che; tema yuvAvasthAmAM sAdhupaNuM dhAraNa karavuM mahA duSkara che. 15. temaja- jahA dukkhaM bhare je hoi vAyarasa kotthlo|| tahA dukkhaM kare je kIveNaM sAmaNataNaM // 16 // jema kapaDAnAM kothaLAmAM havA bharI rAkhavI azakya che; tema kAyara, purUSee cAritra ArAdhavuM azakaya che. 16. tathA- jahA tulAe toleuM dukkaro mmaMdaro girii| tA niduniTsa Tu saraLaai | 7 | jema telavAnAM trAjavAmAM merU parvatane lekhIne vajananuM mApa kADhI zakavuM te kaThaNa che; tema cokkasa ane cekhI rIte daza prakAre sAdhupaNuM pALavuM te ghaNuMja kaThaNa che 17. vaLI- jahA bhuyAhiM tari dukaraM rynnaayro| tahA aNuvasanteNaM dukaraM damasAyaro // 18 // jema bhujAvaDe agAdha samudra tarI, pAra utaravuM duSkara che; tema anupazAMta che viSaya-kaSAya jenA evA ane kSamAsAgara saMyama cAritrakRtasAgara tara kaThina che. 18. bhega bhegavyA pachI sAdhu thavAne upadeza muMja.mANassAe mose paMcalakakhaNae tum| bhuttabhogI tao jAyA pacchA dhamma carissasi / / 19 / / sattAyAmasUtra-adhyayana 22 muM. e pyArA putra! zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza, e pAMca prakAranA manuSyasaMbaMdhI uttama bhege bhagavI le ane e vahAlA beTA tu bhuktabhegI thayA pachI ja vRddha avasthAmAM sukhe cAritradharma aMgIkAra karaje, 19 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sama mahAdika je cAritranAM mahA duHkha che tene choDI devAM, vA. ', mohamarohaH prasaranivAryaH, sa krodhabodho hRdaye na dhAryaH / mAno na mAnyo madalobhamAyA, duHzIlajAyA iva yatra heyAH // 20 // jemAM mAhu ( mehanI karma) nA prarAhu (aMkura) te jyAM utpanna thAya ke tenuM nivAraNa karI devuM ane krodharUpI codhAne hRdayamAM dhAraNa na karavA. mAna ( abhimAna ) ne mAna na ApavuM, tathA manu" (ga), lAbha ane mAyAnA duSTa svabhAvavALI strIonI mAphaka tyAga karI devA, arthAta mahu, krodha, mAna, mada, lAbha ane mAyA A badhAM cAritrane duHkharUpa che. tethI taLuM devAM joie. 20. sAMsArika mamatAtmaka viSayA paNa cAritrane duHkharUpa che, 35JAti. parISahA yatra sadaiva sahyA, na cittavRttirviSayeSu yojyA | AjanmacaryA bahudhA tapasyA, na kApi kAryA mamatA vapasyA // 21 // jemAM hamezAM parISahe je bAvIza prakAranA che tene sahana karavAja ane cittanI vRtti viSayAmAM na joDavI, janmathI maraNuparyaMta ghaNA prakAranI tapasyA karavI ane koi paNa divasa mamatAnuM kSetra na vAvavuM arthAt sAMsArika mamatAtmaka viSayAmAM Asakta na thavu' ane AkhA janma tapasyAmAM gALave. 21. hAsya vigere cha prakAranA kApA cAritranA duHkharUpa che. 64 vA. duHpAlazIlaM paripAlanIyaM, vairAgyaranaM hRdi lAlanIyam / bhUmyeva sarvA sahatA vidheyA, hAsyAdiSaTkopacitiH maheyA // 22 // je zuddha cAritra duHkhathI pAlana karI zakAya tevuM che, te cAritranuM yathA rIte paripAlana karavuM, khIjAM sAMsArika hIrAmAtInA dAgInArUpI ratnAnA vicAra * jAti-kuLa-khaLa-rUpa-tapa-lAla-sUtra ane moTAI e AThe prakAranA mada eTale ga. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. cAritrasukha-adhikAra cheDI vairAgyarUpI rananuM hRdayamAM pAlana karavuM. pRthvInI mAphaka sarva prakAranI sahanatA rAkhavI ane hAsya, sukhamAM ti, duHkhamAM arati, bhaya, zeka ane dugachA Ama cha prakAranA kaSAyanA samUhane tyAga kare. arthAt cAritramAM hAsyAdika de che tene tajI saccAritranuM pAlana karavuM kaThina che. 22. grAhya vastu, upanAti (-24). mahAvratAmaya'nagAtibhAro, vizrAmavarja zirasaiMva dhAryaH / bhikSAzanaM bhUzayanaM navInadhyAnAnusandhAnamaho sadaiva // 23 // pAMca mahAvratarUpI kalpavRkSane ati bhAra vizrAma lIdhA sivAya pitAnA mastakauparaja dhAraNa karavo. bhikSAnuM bhejana jamavuM, pRthvIupara zayana karavuM ane AnandapUrvaka sadA ISTadevanA dhyAnanuM navIna navIna rIte anusaMdhAna karavuM. 23. - pravrajyA levAne taiyAra thayelA sukumAra aMgavALA pitAnA be putrane ' tenA mAtApitA kahe che ke cAritranA pAlanamAM ghaNAM dukhe che. ityevmaadiprcurmkaaraacaaritrraamaarmnniiyhaaraaH| zirISapuSpAdhikasaukumAryavadbhyAM bhavabhyAM tu kathaM prapAlyAH // 24 // naravarmacaritra. he putra ema upara kahyA pramANe jenA ghaNA prakAra che evA cAritrarUpI sundara strIone sundara hAranuM zirISa nAmanA pukaratAM adhika sukumAratA (kemalapaNa) vALA tame banne jaNuo kema pAlana karI zakaze? arthAta tame banne jaNa sukemala che tethI A mahA kaThina vrato kema pAlana karI zakaze? 24. cAritra pALavuM e kAyara purUSanuM kAma nathI paNa zaravIranuM ja kAma che. kAraNa ke cAritramAM aneka duHkha utpanna thAya che kharAM paNa mekSarUpI maNi pAse te zaMkhalAM samAna che ema batAvatAM A cAritradu:kha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasTama jIrU wwjara vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2jo. pramAhitya-adhikkAra. cAritrapAlana mahA kaThina che. te pramAdI manuSyathI thaI zakatuM nathI. mATe 8594) pramAdane sarvathA tyAga kare joIe. vicAra kare joIe kepramAdI - manuSyanuM sAdhAraNa laukika kArya paNa siddha thaI zakatuM nathI tyAre palekasaMbaMdhI mUkSasAdhaka karmamAM je pramAda rAkhe te mekSAdi kyAMthI prApta thaI zake? eTale pramAdI manuSyanAM aihika pArakika banne kAryo vinAza pAme che, mATe sarva rIte pramAdano tyAga kare. nItimAM paNa kahyuM che ke bagasTa ri manuSkAnAM, rastho maripu" arthAta pramAda (Alasya) te manuSyanA zarIramAM rahela mahAna zatru che, edale anya zatru te bahAra rahI herAna kare che, paraMtu A zatru te potAnA zarIramAM rahI nAza kare che. te te pramAdathI tathA mokSAdi sAdhananA je vinnarUpa ATha prakAranA made, pAMca IndriyenA trevIza viSaye, cAra kaSAya, nindA, cAra vikathAo jene zAstrakAroe pramAdarUpa kahyA che temAMthI paNa jIva pite bacI mokSasukha meLavI zake te viSaya samajAvavA mATe A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. pramAdasamAna jagatmAM kaI aniSTaka nathI. anurupu (1 thI 2). pramAdaH paramadveSI, pramAdaH paramaM viSam / pramAdo muktipurdasyuH, pramAdo narakAlayaH // 1 // pramAda (gAphalatA) e parama duzmana che, pramAda moTuM jhera che, pramAda muktirUpI purIne cArarUpa che. arthAta muktirUpI purImAM jatA yatinA saMyamAdi brAtA vigerene pramAdarUpI zatru harI jAya che. jethI muktipurImAM pahoMcI zakAtuM nathI ane pramAda narakanuM ghara che, eTale muktipurImAM janArane narakAlayamAM mekalanAra pramAda che. 1. mahAsarSakaratAM paNa pramAda vizeSa dukhaprada che. pramAdasya mahAhezca, dRzyate mahadantaram / AdyAdbhave bhave mRtyuH, parasmAjjAyate na vA // 2 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. pramAdatyAga-adhikAra. pramAda ane mahAna sarpanuM heThuM antara dekhAya che. eTale pramAdathI janma janma mRtyu jIvane prApta thAya che eTale pramAdIne janmamaraNa TaLatuM nathI ane sarSathI maraNa thAya che athavA maMtrAdi upacAre maLe te vakhate manuSya jIvI paNa jAya che. arthAt pramAda jherI nAgakaratAM paNa vadhAre dukhaprada che. 2 pramAdI yatinI pratrajyA niSphaLa che. #SA vacce nocchinnA, caro nAma manaH | indriyANi na guptAni, pravrajyA tasya niSphalA // 3 // krodha, mAna, mAyA ane lAbha Ama cAra prakAranA kaSAye je muninA uricchanna thayA nathI arthAt nAza pAmyA nathI tema jene potAnuM mana AdhIna nathI ane jeNe indriyane niyamamAM rAkhI nathI te sAdhunI pravrajyA niSphaLa jANavI. 3. pAMca prakAranA pramAda, AyI. maddavisayakasAyA nihAvigahAyapaMcamIbhaNIyA / e e paMcapamAyA jIvaM pADanti saMsAre // 4 // ATha prakAranA mada, pAMca idrinA trevIza viSaya, cAra kaSAya, niMdA, cAra vikathA (strIkathA, bhattakathA, dezakathA, rAjyakathA) e pAMca pramAde jIvane saMsAramAM nAkhe che. 4. sarva duHkhanuM kAraNa pramAda che. vadhA.. yatsampattyA na yuktA jagati tanubhRto yacca nApadvimuktA, ___ yannAdhivyAdhihInAH sakalaguNagaNAlaGkRtAGgAzca yanno / yanna svarga labhante nikhilasukhakhAna mokSasaukhyaM ca yanno, duSTaH kalyANamAlAdalanapaTurayaM tatra hetuH pramAdaH // 5 // bhUmuiviTTI. jagatamAM je manuSya nirdhana che ane duHkhothI mukta thatAM nathI ane je Adhi (manapITha) vyAdhi (hapIDA) thI mukta thatAM nathI, tema samagra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama guNagathI suzobhita aMgavALA je thatA nathI, samagra sukhonI khANarUpa evA svargane pAmI zakatA nathI, tema je (sarva prakAranAM sukhanA mugaTarUpa) mokSasukhane paNa pAmI zakatA nathI te samagra vipattionuM kAraNa A duSTa pramAdaja che ke je puNyakanI paMktionA nAzamAM praveNu che, mATe pramAdane sarvathA tyAga kare. 5. pramAdane julama. o vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nArane"--e rAga. e ALasaDI, zA mATe tuM baMdhIvAna banAve? zida vaNavA ke, kAma cukavI tuM nukasAna karAve?--Teka udyama karatAM kei aTakAve, te tepara dAjha dile Ave; paNa tujapara te baLa nava phAve- e ALasaDI- 6 te kara jenA kabaje kIdhA, jANe baMdhanathI bAMdhI lIdhA; teNe tarata udyoga tajI dIdhA- e ALasaDITa 7 tuja vaza na zake Thaga eka bharI, jANe heya caraNamAM heDa dharI; ja tuM jorAvara julamIja kharI e ALasaDI 8 tuM vAMcatAM vArI rAkhe, jANe te pATA bAMdhyA AMkhe; te pustaka tarata tajI nAkhe- e ALasaDI 9. nathI detI tuM bhaNatara bhaNavA nathI detI guNa prabhunA gaNavA; nathI detI lAbha ati laNavA o ALasaDI 10 nathI detI jara ke jaza raLavA nathI detI mitrone maLavA; nathI detI zikhAmaNa sAMbhaLavA- e ALasaDI 11 tuM daridratA denArI che, kAyAne avaguNakArI che, tuM nitye bahuja naThArI che- e ALasaDI. 12 ane dilamAM bahu tujathI DarIe, tane svapna paNa nahi saMgharIe, duzamana gaNI dUra sadA karIe- e ALasaDI. 13 manaharacha ananvayAlaMkAra, ALasathI abhimAna eTaluM te uttama che, abhimAnI che te mAna tAkavAne Teka che; lobhI paNa ALasuthI lAyaka lekhAya leza, lAlacathI laI bese udyama aneka che; Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dvignata-adhikAra. kathanathI kuNAla DhAMke, eTalA viveka che ; phrAyI jana kANu vadhAre nahi teApaNa Aisane tenA jevI kahuM ... dalapata kahe, ALasa samAna bhuMDI ALasaja eka che ; 69 14 dalapatarAma. pramAdathI iSTa sthAne paheAMcI zakAtuM nathI mATe tene avasya tyAga karavA joie. ema vAraMvAra khatAvI A pramAtyAga adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. -. vrita-adhikAra. 3 pramAdratyAgI--dharma dRDha zrAvakAe niyamapuraHsara amuka hadasudhIja daza phulA dizAomAM gamana Agamana karavuM temAM lakSya kheMcavAsArU A adhikAra Ara'bhAyache. zrAvakAnuM chaThThuM vinnitivrata kaheche 35nati. vidikSu dikSUrdhvamadho garyat, sImApramANaM kriyate vidhijJaiH / lolAmbudheH setusamaM viziSTaM, SaSThaM bhavedigvira tivrataM tat // 1 // naravarmacaritra. izAna vigere vidizA, pUrvAdi dizA, nIce ane upara gatinuM (javAnuM) je sImAnuM pramANu vidhijJa mahAtmAoe kaheluM che, arthAt zrAvaka gRhustha eTalA sthaLamAMja javuM, AvavuM, karavuM. te pramANe je zrAvaka gRhastha varte che te capala samudranA kAMThA samAna uttama eTale ke samudra ghaNA capala che, paraMtu je kAMDhAupara gati karatA nathI tenA sarakhu zrAvakanu hu vizmirati nAmanuM vrata che. 1. saMsAramAMthI tRSNAhita kema thavuM tene mATe A eka leAkamAM maryAdA batAvI A digdata adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama * - vidgaswAmAMsAnakUpaLAmAvalaMDana-SiAra. - che tu 5SNArahita thavA mATe digdatanA adhikAramAM pravAsanI paNa hada rAkhavI pachI anya sAMsArika vyavahAramAM maryAdA jALavavAnuM enI meLeja samajAya che. Ama chatAM bhejanAdi vyavahAramAM maryAdA mUkanArAone jevAthI temanAtarapha kadAca keinI vRtti asthira thaI avaLA valaNavALI bane te tethI patita thavAya che ema dekhADavAne te bhejanAdi vyavahAramAM maryAdA mUkanArAonI agyatA khullI karavA tathA keTalAka dAMbhika masANa yatima ema kahe che ke ame tRSNArahita chIe jethI amAre mAMsabhakSaNathI kAMI pratyavAya (pApa) nuM kAraNa nathI tevA vAmamAgIone samajAvavA khAtara A adhikAra AraMbha che eTale A adhikAranuM nAma vitaeLamAMsA rASaiAmAvalaMDana ApavAmAM AvyuM che tene artha tRSNArahita purUSe mAMsanuM bhakSaNa kare che temAM doSa lAgate nathI A bAbatanuM khaMDana che. manakalpita yuktithI mAMsanuM bhakSaNa karavuM nahi. vagrA. gRddhiM vinA bhakSayato na doSo, mAMsaM narasyAnnavadastadoSam / evaM vacaH kecidudAharanti, yuktyA viruddhaM tadapIha loke // 1 // tRSNAvinA mAMsanuM bhakSaNa karanAra purUSane pApa lAgatuM nathI kAraNake te mAMsa annanI mAphaka deSarahita che, ema keTalAka purUSe A lokamAM je vacana uccAre che te vAkya paNu yuktithI virUddha che arthAt manuSyabuddhine baMdha besatuM nathI. 1 mAMsaupara abhirUci hoya teja mAMsabhakSaNa thAya che. upajAti. AhAravarge sulabhe vicitre, vimuktapApe bhuvi vidyamAne / mArambhaHkhaM vividha prapoSya, cedasti gRddhirna kimAtsi mAMsam // 2 // subhASitaratnasandoha. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. bhAgA palAza-adhikAra 71 pUrvapadyamAM vAdIne evA mata che ke kAmanAhita bhakSaNa karAtuM mAMsa, anna khareAkhara che te khAkhatanuM khaMDana karatAM kavi jaNAveche ke jo tAre tA na hoya te pRthvImAM judA judA prakArane pAparahita AhAravarga (annAdi padArtha) sulabha rIte maLI zakeche chatAM vividha prakAranA Ara'bhanA duHkhane SIne tuM mAMsa zAmATe khAyache. ame tRSNAthI mAMsa bhakSaNa karatA nathI, jethI nirdoSa chIe, te kevaLa tenu dhRtapaNuMja che; kAraNake te leAkA je pazuenI hiMsA karI je saMpAdana kareche, te zuM mAMsa nathI ? eTale zuM anna thai gayuM che? arthAt ke te mAMsaja che. mATe mAMsAhAra karanArA dAMbhikAno bhaja A uparathI prasiddha thAyache; kAraNake gRddhi (icchA) vinA pazuddhi sA thatIja nathI. 2. ema siddha karI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. AvIja rIte anya vyavahAromAM paNa maryAdA mUkAya temAM dASa rahelA che. 3. bhogopabhAgavata- adhikAra. - 9 28 jema mAMsaniSedha che tema vyAvahArika vastumAM paNa maryAdAnI apekSA che sAMsArika pratyeka viSayamAM amuka hadasudhIja AgaLa vadhavA jevuM che. jo viSayAne lega svataMtra rUcine anusarIne thAya te kAMi temAM AgaLa vadhavAnI haja rahe nahi ane tene kadI paNa cheDA Ave nahi tema temAM dharma-adharmAMnuM bhAna paNa rahe nahi, mATe dharmazAstrApura zraddhA rAkhI temAM kahelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM niha. e bahu jarUra che. janasamUhune bhAga (leAjanAdi je eka vakhataja upayAgamAM Aveche te) ane upabhAga (sra, vastra, zayyAdi je aneka vakhata bhAgavAyache te) ane dehAdinA nirvAha athe tenA upayoga paNa karavA paDeche, paraMtu temAM (grahuNu karavAmAM) pa A mahAtmAe jene vihita kahI gayA che, tene grahaNa karavuM ane jene niSedha karI gayA che, te vastue grahaNa na karavI, te khAmatanuM digdarzana ka rAvavAsArU A adhikAranI zarUAta karavAmAM Aveche. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'braha--bhAga 2 je. sasama zrAvakAe padAthAnA bhAgopabhoga amuka pramANamAMja levA. rUpajJAti. kurvanti saMkhyAM bhavina bhogopabhogayoryatra vicitrarUpAm / tatsaptamaM pApanivRttihetu bhogopabhogatamAhuryAH // 1 // jemAM uttama zrAvako bhAga tathA upaleganI bhinnabhinna rUpavALI saMkhyA kareche eTale " amuka padAtheja upayegamAM levAM te ATalI saMkhyAsudhI vigere" pApAnI nivRtti (nivAraNa ) nA kAraNarUpa te sAtamuM zrAvakAnuM lAgeApabhAga nAmanuM vrata A muniee kahyuM che. 1 bhAga tathA upabhoganuM spaSTIkaraNa phavA (1-4). pAnAnnapuSpAdikamekavAraM yadbhujyate prANibhireSa bhogaH / strIvastrakhAdiranekazo yat, sambhujyate taddhayupabhogayogaH // 2 // dUdha vigerenuM pIvuM, anna ane puSpa vigere je manuSyAthI eka vAra bhAgavAyache, te bhAga kahevAyache ane strI, vastro, khATalA vagere je aneka vAra lAgavAyache tethI te upaleAga kahevAyache. 2. 72 jemAM aneka jantuoneA nAza thAyache evA bhAganA padArthanA tyAga karavAnI bhalAmaNa. ', asmin vrate yahupApamUlaM, mUlaM phalaM kandanizAzanAtham / tadvarjanIyaM viratipannaiH, zrIdharmapIyUSarase rasajJaiH // 3 // zrAvakAnA A bhAge pabhAga nAmanA sAtamA vratamAM je mULa, phaLa, kandanuM bhakSaNa tathA rAtribhojana vigere je bahu pApanA mULarUpa che, arthAt jenA grahaNamAM aneka jantune nAza thAyache te vastu, vairAgyane prApta thayela ane zrIjainadharmarUpI amRtanA rasanA tattvane jANanArA evA purUSoe va devI. 3. mahA pApavALuM aMgArakarma (bhaThThI) vigere cheDavAnI bhalAmaNa. 35nAti. aGgArakarmAdikamugrapApasampAdakaM paJcadazamakAram* / pacaNDa duHkhamadamaGgabhAjAM, tyAjyaM mahArambhakaraM kukarma // 4 // naravarmacaritra. * 1 iMgalakama--luhAra, kuMbhAra vigere bhaThThInuM kAma. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAARARAANANNAAAAAAAAAAAANDAMANMAAAAAAAANAMAMMAAAAAAAAAAAAAAAAAAA pariccheda anarthadaDavrata-adhikAra. ugra pApane saMpAdana karanAra, dehadhArI jIne pracaMDa du:kha ApanAra, pandara prakAranuM mahAraMbha karanAruM aMgArakama vigere je kukarma, tene dharmajJa zrAvakoe tyAga kare. arthAt jemAM bhaThThI vigere sadA rahevAthI aneka jatuo nAza pAme che evuM sukhaDiyA, kayA vigerenuM karma na karavuM. 4 kevA prakArane vepAra na kara joIe e paNa A uparathI TUMkamAM darzAvI A bhego bhegavata adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. narthaevrata-vivAra. - saMsArIe bhega ke upaga bhegavavA kharA paNa temAM koIne duHkha cheDachI thAya tevuM kAMI kAma, te kAMI vepAra ane te kAMI paNa vicAra na kare, tevAM anarthanAM sAdhano rAkhavAM nahi ane te kene pUrAM paNa pADavAM nahi ane TUMkAmAM jemAM phegaTa prANuonI hiMsA thAya che te kArya mAMthI nivRtta thavuM, te bAbata jaNAvavA A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. 2 vanakarmA-vana kapAvavuM vigere. 3 zakaTakamaM-gADI, gADAM banAvI vecavAM te. 4 bhATakaka -gADI, gADAM vigere bhADe devAM te. 5 reTikakarma-khANa (pRthvI) vigere khodAvavAne vepAra. 6 daMtavANijya-hAthIdAMta, kasturI vigerene vepAra. 7 lakhavANijya-lAkha, gaLI vigerene vepAra. 8 rasavANijya-madha, madha vigerene vepAra. 9 viSavANijya-somala vigere jherano vepAra. 10 kezavANijya-pazunA vALane vepAra. 11 yaMtrapilanakarma-ghANI vigere yaMtrane vepAra12 nilaMchaNaka-prANunAM aMgachedana jemake godhalA karavA vigerenA vepAra. 13 vAge dAvaNyA-agni saLagAvI dAha mele. 14 jalazeSaNakama- taLAva, nadI vigere zoSaNa karAvavAne vepAra. 15 manue tathA hiMsaka pazune vikraya-strIo tathA kutarA vigerene vepAra. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 saptama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. cha vastu levI devI nahi. sanuNuM. na grAhyANi na deyAni, SaD vastUni ca paNDitaiH / agnirmadhu viSaM zastraM, madyaM mAMsaM tathaiva ca // 1 // agni, madha, jhera, hathiyAra, dArU ane mAMsa A cha vastuo vidvAna pue pote keInI pAsethI grahaNa karavI nahi ane ke manuSyane ApavI paNa nahi. (kAraNake temAMthI hiMsA utpanna thAya che.) 1. dayALu aneka pApathI aTake che. upajAti. anarthadaNDAdviratiM bhajantastyajantyapadhyAnamihAraudram / pApopadezaM bahuhiMsradAnaM, nityaM pramAdAcaraNaM prabuddhAH // 2 // naravarmacaritra. nirarthaka daMDathI (bIjAne vRthA paDavAthI) jeo nivRtta thayA che eTale dUra rahyA che evA vidvAna purUSe A lekamAM AraMdra nAmanA kutsita. dhAnane ane bahu hiMsAyukta dAnane tathA pApanA upadezane tema pramAdayukta evA AcaraNane hamezAM tyAga kare che. 2. hAtha lAMbA ne jIbha TUMkI tenuM kAraNa batAve che. eka kavie kahyuM che ke, izvare (kudarate) ApaNane hAtha be ApyA ane te paNa bahu lAMbA banAvyA, paga be ApyA ne te paNa ghaNuM moTA banAvyA, kAna be ApyA, AMkhe be ApI, nasakerAM be ApyAM ane jIbha ekaja ne te paNa TuMkI kema banAvI? A bahu gaMbhIra ane rahasyane prazna che. mANasanAM kAme uparathI tenI IcchAnuM anumAna thAya che. lAbha meLavavAmATe mANasa sahelAIthI game tyAM jaI zake te mATe tene moTA ne majabUta paga ApavAmAM AvyA che. mANasa pitAnI IcchA - svargavimAna. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 mananananana AAAAAARRAMAMMANAMAN pariccheda. sAmAyika vrata-adhikAra. mujabanI bhalI cIje meLavI zake ane te bIjAone ApI zake. mATe tene addabhuta zaktivALA lAMbA hAtha ApavAmAM AvyA che ane mANasa be vakhata sAMbhaLIne, be vakhata najare joIne, eka vakhata bele temATe tene be kAna, be AMkha ane eka jIbha ApavAmAM AvI che; paNa ApaNe ethI ulaTIja rIte varatIe chIe. pUruM sAMbhaLyAvinA ane pUruM jeyAvinA abhiprAya ApIe chIe. paNa e kevuM cheTuM che? ethI vinA kAraNe ApaNe keTalA badhA pApamAM paDIe chIe? (kudarate) bahu vicArIne ja ApaNuM jIbha TUMkI banAvelI che ane tene tevI ja rAkhavAmAM phAyado che, tene lAMbI vadhAravAmAM phAyado nathI, ema samajIne ja asalanA traSie munivrata letA hatA ne te sArUja purANomAM (jUnA graMthamAM) munivratanuM bahu mAhAtmya kaheluM che. ApaNumAM paNa kahevata che ke, "na bolyAmAM nava guNa" je ke ApaNane bolyA vinA cAle tema nathI, tepaNu jIbhane kAbumAM rAkhavAthI jIbhathI thatAM pApothI bacAya che, mATe bhAio! jIbha TUMkI ane hAtha lAMbA rAkho, eTale ke bakabakAre na kare. jarUra jeTaluM bele-pALI zake teTaluM bele-khAtrI karIne bele ane hAtha lAMbA rAkhe eTale ke paramArtha kare. * eja ApaNuM pharaja che. AvI rIte pApamAMthI nivRtta thavA tathA pApanA preraka paNa na thavAne isAre karI A anarthadaMDavrata adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - samAvitreta-dhirAra. che A 5namAMthI bacavA mATe sAmAyikanI jarUra che tethI sAmAyika eTale . samatA arthAt zrAvake e sarva IndriyenA viSayathI dUra rahI che be ghaDI mAtra potAnA ISTadeva bhagavAnanuM dhyAna karAya che athavA svAdhyAyAdi karAya che te sAmAyikavratanuM digdarzana atra TuMkamAM karAvavAmAM AvyuM che. kAraNake pApathI nivRtta thavAne temaja pApathI dUra rahevAnuM ane pApanA kaI paNa rIte preraka paNa na banavA mATe te bahu Avazyaka che tethI tene zrAvaka pitAnA lakSamAM laI te vratamAM tatpara rahe, jene mATe A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. saptama sAmAyikathI thatA phAyadA. mAryA (thI 3). samAiyaM kuNaMto samabhAvaM sAvaoghaDI adugam / Ausuresuvandhai itiamittAhaM paliAim // 1 // sAmAyika karatI vakhate be ghaDI sudhI samabhAvamAM rahevAthI devatAonuM AyuSya bAMdhe tene nIcalA slekamAM gaNAvyA pramANe palepama kahe che. 1. vANavaI koDIo lakAguNasahi sahassapaNavIsaM / navasayapaNavIsAye satihAaDabhAgapaliarasa // 2 // bANa karoDa, ogaNasATha lAkha, pacIza hajAra, navasepacIza papama; tathA te upara eka palepamanA ATha bhAga karIe tenA traNa bhAgaupara eTaluM AyuSya devatAnuM bAMdhe che. 2. sattahatari satasayA satahatarisahasa lkkoddiio| sagavIsaM koDIsayA navabhAgA sattapaliassa // 3 // sUktimuktAvalI. eka karoDa satAvIza lAkha satye tera hajAra sAtase ne zItera papama tathA eka palepamanA nava bhAgamAMthI sAta bhAga jeTaluM (devatAonuM) AyuSya bAMdhe che. 3 navamuM sAmAyika vrata. upanAti (4-5). sAvayakarmapratiSedhanena, manoharadhyAnavidhAnazIlaiH / antarmuhUrta paripAlyate yat , sAmAyikAkhyaM navamaM vrata tat // 4 // pApa karmone aTakAvIne manahara (devanA dhyAnamAM kAryazIla (tatpara) evA zrAvake be ghaDI mAtra antAkaraNanuM je paripAlana karAya che. arthAta manane nirodha karAya che te navamuM sAmAyika nAmanuM vrata che 4. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda | dazAvakAzikata-adhikAra samatAvratano prabhAva. dhvAntaM dinezoriMgaNaM jigISuryatiH pramAdaM kunayaM vivekI / hanti kSaNenaiva tathA kukarmajAlaM karAlaM samatA hinasti // 5 // navaritra. sUrya andhakArane. vIpurUSa zatrunA samUhane, yativarya pramAdane, vivekI purUSa avinayane, kSaNamAtra kALathI jema nAza kare che, tema antakaraNa (mana nI samatA (samAyika vrata) bhayaMkara evAM kukarmonA samUhane nAza kare che. 5. te A pramANe samatA batAvI sAmAyika vrata adhikAra pUrNa karavAmAM aAve che. - zAvarAtritaadhikAra. -- sAmAyika zuddha thayA vinA dezAvakAzikatrata TakI zakatuM nathI tethI ke dezAvakAzika nAmanuM zrAvakenuM A dazamuM vrata che. temAM niraMtaranI vyAvahArika kriyAomAM ochuM eThuM sat zrAvakee karatA rahevuM te A vratane uddeza che kAraNake lebha-mehane pale paDI dezabhramaNamAM jema jema mANasa AgaLa vadhe che tema tema AzA ane asaMtoSane lIdhe temAM vadhAre vadhAre phasAte jAya che mATe e jALamAMthI chUTavAne ane saMteSathI pitAnA kartavyamAM parAyaNa rahevAne A vrata jarUranuM che. zraddhALu zrAvakenuM nitya niyamita thatuM dazAmuM dezAvakAzika nAmanuM vrata upajAti. yadigvrataM tad gamanapramANaM, samipyate pratyahameva dhanyaiH / pratAni yadvA sakalAni dezAvakAzakAkhyaM dazamaM vrataM tat // 1 // navani Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. saptama AgaLa je gatinA pramANurUpa diggata kahevAmAM AvyuM che, temAMthI dhanyavAdane ceAgya evA je zrAvakoe haMmezAM AchuM AchuMja karAyache athavA khIjA je samagratA temAM paNa tema karmanI nyUnatA karAyache. te A dezanuM " dezAvakAzika " nAmanuM zrAvakAnu vrata che. jemAM rAja cAda niyame paNuM dhAreche te anya sthaLathI samajavuM. 1. 78 dezAvakAzikavratanuM svarUpa samajAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche tenI AvazyakatA tathA tenu phaLa tA spaSTaja che. #&&& - pauSadhavrata-adhivahAra. R zAvakAza vratamAM pAsa thayA vinA paiSadhavratamAM dAkhala thavuM kaThina paDeche tethI agayAramuM paiSadhavrata jenuM bIjuM nAma pASA che. je zrAvakAnuM cAra praharanuM vrata che ane jene lIdhe zarIranI tathA mananI ceSTAAnuM nivedana thAyache, tenuM digdarzana A adhikAramAM karAvavAmAM Aveche. zrAvakAnu agiyAramuM pASadha nAmanu vrata. pannAti (1-2). tapazcaturthAdi vidhAya dhanyaMmanyA naraH parvasu yaccaturSu | vyApArabhAraM sakalaM sapApaM, zarIrasatkAramapi tyajantaH // 1 // brahmavrataM tIvrataraM dadhAnAH, pramAdahAnena yateH samAnAH / gRhNanti yatpauSadhamekacittA, ekAdazaM tadvratamAmananti // 2 // naravarmacaritra. cAra pAMmAM eTale eka mAsanA be aSTamI, e cAdaza, caturthAM Adi eTale caturthAMbhakta ( upavAsa ) tapane karIne potAne dhanya mAnatA evA zrAvakA pApayukta evA samagra vyApAranA bhArane ane peAtAnA zarIranA ( bhAjanAdithI ) satkAranA paNa tyAga karavAvALA ane atyanta tIvra evA brahmaca vratane dhAraNa karavAvALA tathA pramAdanA tyAgathI kRtinA samAna eka Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. atithisa'vibhAga-adhikAra. 79 cittavALA zrAvake je vratanu vratuNu kareche tene agiyAramuM pASadha nAmanuM vrata kahevAmAM Aveche. 1, 2, A pramANe svarUpa ane phaLa kahI A vaiSadha adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. - zivimAna aSijAra. ssc meSA karyAM pachI atithinA satkAra karavA e khAsa bhalAmaNa che tethI zraddhALu zrAvakAe pAtAnA leAjanAdinI taiyAra vastuomAMthI atithisatkAra karaveAja joIe, temAM uttama pAtrAdinI prApti thavI te jo ke azakyaprAya che, tepaNu te viSayaupara sat zrAvakAnu lakSa kheMcavA sArU A adhi kAra lakhAyache. " atithivibhAga " nAmanuM khAranuM vrata. 3panAti (1 thI 3). yadbhuktapAnAsanavastrapAtrabhaiSajyazayyAvasatimadAnam / mudAtithibhyo'tithisaMvibhAgaM, prAhurvrataM dvAdazametadAryAH // 1 // je bhAjana (annAdi), pAna (dha vigere), Asana, vastra, pAtrA, eSadheA, zayyA, sthAna vigere padArthAMnuM dAna, AnaMdathI atithi evA sAdhue tathA sAdhvIone mATe ApavuM. A zrAvakAnu atithisa vibhAga " nAmanuM khAramuM vrata A mahAtmAoe kahyuM che. 1. 66 satpAtra atithinu svarUpa kaheche. zatrau ca mitre ca samasvabhAvaM jJAnAdiratnatrayasAdhakaM yat / tadatra pAtraM pravadanti vijJAstasmai pradattaM zivazarmadAyi // 2 // je zatrumAM tathA mitramAM samAna svabhAvavALA sAdhu hoya ane je jJAna vagere traNa ratnAne siddha karanAra hAya, tevA sat sAdhune vidvAna purUSA A Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama lekamAM satpAtra kahe che ane je tevA atithine mATe annAha ApavAmAM A vyuM hoya te te Aleka, paraloka bajemAM kalyANarUpa thAya che. 2. satpAtra, uttamadAtA ane zubha vastunuM dAna A traNa vastuo ekatra thavI durlabha che. pA pradAtA zubhavastulAbho, bhavetriveNyAH zubhasaGgamastat / zrIcandanAzrIdhanasArthavAhIzAlibhadropamayeSTasiddhiH // 3 // naravarmacaritra. satpAtra (atithi), uttama prakArane zraddhALu dAtA ane zubha vastunuM dAna te A traNa-triveNane zubha saMgama thAya te zrIcandanAbAI (caMdanabAlA), zrIdhanasArthavAha ane zrIzAlibhadra zeThanI mAphaka ISTa kAryanI siddhi thaI jAyache. te te AkhyAyikAo paraMparAthI jANI levI. pitAnI keTalIka egya vastuonuM pAtrane dAna ApavAthI uttama ISTa lAbha meLavI zakAya che e batAvI A atithisaMvibhAga adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - saMja-vivAra. - zuM atithine saMkhyAvinA saMyama TakI zakatuM nathI tethI saMyama ke jenA che, cha3 17 bheda cAritravarNananA adhikAramAM kahevAmAM AvyA che te saMyamane bhinna bhinna dharmanAM pustakamAM aneka rIte varNave che te bAbataupara sujJa janasamAjanuM citta kheMcavA A adhikAra zarU karAya che. saMyamanA bhinna bhinna prakAre. manuSyay (thI 1). ahiMsA. satyamasteyaM, brahmacarya susaMyamaH / mAMsanapuyALo, moganavarganaNa che ? makA mATe A adhikAranA ko purANAdikathIja levAmAM Avela che jethI teo paNa saMyama kene kahe che te dhyAnamAM Ave. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. sayama-adhikAra. 81 koi prANInI hiMsA na karavI, satya bhASaNa karavuM, cArI na karavI, prahmacaryanuM pAlana karavuM, indriyAne niyamamAM rAkhavI, madirA, mAMsa ane madhane tyAga karavA tathA rAtrivakhate leAjana na karavuM, 1, saMyamavRkSanAM A puSpA kaheche. ahiMsA prathamaM puSpaM, puSpamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA puSpaM, kSamA puSpaM vizeSataH || 2 || dhyAnaM puSpaM tapaH puSpaM, jJAnaM puSpaM tu saptamam | satyamevASTamaM puSpaM, tena tuSyanti devatAH // 3 // ete kasyApi . ahiMsA prathama puSpa che, indriyAnA nigraha e bIjuM puSpa che, sava bhUtaprANIupara dayA rAkhavI e trIjI puSpa che, kSamA rAkhavI te cAthuM puSpa che, iSTadevanuM dhyAna e pAMcamuM puSpa che, tapa e chaThTha puSpa che, jJAna sAtamuM puSpa che ane satya e AThamu puSpa che. te puSpasamUhanA aNuthI devatA prasanna thAyache. 2, 3. daza prakAranA yamA. AnRzaMsyaM kSamA satyamahiMsA dama Arjavam / prItiH prasAdo mAdhurya, mArdavaM ca yamA daza // 4 // nirdayapaNuM na rAkhavuM, kSamA rAkhavI, satya bhASaNa karavuM, kAi paNu prANInI hiMsA na karavI, indriyAne niyamamAM rAkhavI, saralatA rAkhavI, iSTadevaupara prema rAkhavA, mana prasanna rAkhavuM, madhuratA ane mRdupaNuM (mAnarahitapaNuM) Ama deza prakAranA yama che. 4. meAkSanA cAra pratihAra. mokSadvArapratIhArAzcatvAraH parikIrttitAH / zamo vivekaH santoSacaturthaH sAdhusaGgamaH // 5 // meAkSanA daravAjAnA cAra pratIhArA kahelA che te kayA ? zama (manenigraha), viveka, sateASa ane sAdhupuchyAne samAgama, eTale A cAra daravAnA meAkSadvArane khAlI Apeche. pa. 11 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo, saMyamanI dRDhatA karavAsArU saMsAranuM mithyAtva. alIka eva tvadbhAvo, madbhAvo'lIka eva ca / anubhUto'pyasadrUpaH, svapne svamaraNaM yathA // 6 // eka gurU peAtAnA ziSyane uddezIne kaheche ke, tArA bhAva ( rahevApaNuM) asatya che. tema mAro bhAva ( rahevApaNuM ) paNa asatya che. tyAM ziSya prazna kareche ke A mhArI tamArI bhAva pratyakSa anubhavAyache chatAM asatya kema ? tenA javAkhamAM gurU jaNAveche ke huM, tuM, tArUM, mArUM vagere saMsAra anubhavAyache te paNa te mithyA che. tyAM dRSTAnta Apeche ke-jema svaprAmAM peAtAnuM mastaka chedAI jAyache ane maraNa thayuM ema svamAnA dRSTAthI anubhavAyache chatAM khATu che ema atra samajI levuM. 6. karmathI aMdhana na thavu joie ane jJAnathI mukti thavI joie. 82 tatkarma yanna bandhAya, sA vidyA yA vimuktaye / AyAsAyAparaM karma, vidyAnyA zilpanaipuNam // 7 // je karmAM jIvanuM andhana nathI karatuM te ka ane je mekSamATe che che arthAta meAkSasukhane Apeche te vidyA (jJAna). AthI bIjI je kama te kevala parizramamATe che ane meAkSaprada vidyAthI bIjI je vidyA (jJAna) te kaDIyA vagerenA kAryanA nipuNapaNA jevuM che arthAt pariNAme naSTa sthitivALuM hAvAthI niSphaLa che 7. matAMtarathI camanI vyAkhyA. ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryaparigrahaH / iSTAniSTaparA cintA, yama eva prakIrttitaH // 8 // sama prANI mAtranI hiMsA na karavI, satya bhASaNa karavuM, cArI na karavI, brahmacaryanuM grahaNa karavuM, iSTa (iccheluM), aniSTa ( na iccheluM ) sukhaduHkha tethI bhinna prakAranuM cintana karavuM arthAt sAMsArika sukhaduHkhamAM Asakta na thavuM, tene yama kahela che. 8. tapanuM svarUpa. ahiMsA satyavacanamAnRzaMsyaM damo ghRNA / etato vidurA, na zarIrasya zoSaNam // 9 // zArGgadharapaddhati. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. niyamala-adhikAra. 83 prANI mAtranI hiMsA na karavI, satya vacana belavuM, krUrapaNuM na rAkhavu, indriyAne niyamamAM rAkhavI ane saupara yA rAkhavI. A kAryane dhIra purUSA tapa kaheche (jANeche). paraMtu kevaLa zarIranA zASaNane tapa kahetA nathI. 9. ka, vidyA, yama vigere samajAvI A sacama adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. jI niyamaphala- adhikAra. sacamamAM niyamanI apekSA heAvAthI "niyamalAdhikAramAM niyamanu kaSTa svarUpa tathA tenu phaLa tathA temAM zrImahAvIrasvAmInuM mahAbhigraha nAmanuM mahA kaThina vrata jaNAvavAmAM AvyuM che, te sAdhuene akSarazaH mananIya che. sAta prakAranA niyama. anuSTupu (2-2). svAdhyAyazaucasantoSA, devatArAdhanaM tapaH / 1 vairAgyaM ca janAsaGgo, niyamo'pyeSa ucyate // 1 // zArGgadharapaddhati. abhyAsa karavA cegya zAstrAne abhyAsa, rAca ( pavitratA ), saMteSa, devatAonuM ArAdhana, tapa, vairAgya ane manuSyanA saga na rAkhavA te, A niyama kahevAyache. 1. svapa niyamathI mahAt lAla, stokopa niyamo yena, pAlitaH puNyakAGkSiNA / rUva khAte tena, pUruM zravat // 2 // puNyaka. icchAvALA ja purUSe thoDA paNa niyama pALye dAya lIdha AleAkamAMja prAyaH zrIvaMkacUlanI mAphka phaLanI prApti thAyache. vaMkacUlanI katha anya pustakAthI jANI levI. 2. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 je. saMpUrNa niyama pAlana karanArane uttama phaLa, Arya (3 zo 6). ye pAlayanti niyamAn paripUrNAn rUpasenanRpatiriva / te sukhalakSmIbhAjaH pade pade syurjanazlAdhyAH || 3 // " rUpasenacaritra. je AvakA rUpasena nAmanA rAjAnI mAphka paripUrNa evA niyamAnu pAlana kareche te leAkeA sukha tathA lakSmI ( dhana) ne bhegavavAvALA tathA manudhyeAmAM prazaMsAne pAtra pagale pagale thAyache. rUpasena rAjAnI vArtA para parAthI jANI levI. 3. gaDasahiya paccakakhANunu niyama, je niccamapamattA, gaThi badhaMti gaMThi sahiaMmi | saggApavaggasurakaM, tehiM nibaddhaM sagaMThimi // 4 // sama je prANI hamezAM sAvadhAna thaine gaThasaddhi paccakhANa karI gAMTha mAMdheche te prANI devalAka tathA meAkSanAM sukhane pAtAnA kapaDAnA cheDAnI gAMThamAM AMdheche. 4. tathA bhaNiUNa namukAraM, nicaM vimharaNavajjiA dhannA | pAraMti gaMThisahiaM, gaMThi saha kammagaMThIhiM // 5 // hamezAM kadI paNa bhUlyavinA je pavitra purUSo navakAra mahAmaMtra bha NIne gaThahi paccakhANune pALeche te vAstavikarIte teja gAMThasahita pa tAnAM kamaeNnI gAMThone pAra kareche. arthAt te jIva karmAgraMthine bhedI pelI pAra pahoMce che. pU. vaLa.-- maMsAsI majjarao, ikeNa caiva gaMThisahiraNaM / coduM hataMtuvAdgo, susAduvAbo suronAmo // 6 // sUktimuktAvalI, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 pariccheda. niyamaphala-adhikAra. mAMsa khAnAra, dArU pInAra, paNa ekaja gaMThasahi paccakhANa karavAthI bhale e je taMtuvAya (kapaDAM vaNanAra) te jazakIti meLavI ane devatAne bhava pAmyA. 6. zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanuM mahAbhiyaha" nAmanuM vrata. zArdUlakita 7 thI 20). pRthvInAthasutA bhujiSyacaritA jaJjIritA muNDitA, kSurakSAmA rudatI vidhAya padayorantargatAM dehalIm / .. kulmASAnmaharadvayavyapagame me zUrpakoNasthitAn, dadyAtpAraNakaM tadA bhagavataH so'yaM mahAbhigrahaH // 7 // eka zrIcandanabAlA karIne rAjAnI putrI hatI. te rAjAnuM rAjya duzmanoe laI tene mArI nAkhyuM. te vakhate tenI A candanabAlA nAmanI putrI ekalI bhAgI chUTI tene eka vANIAe Azraya Ape, tene tyAM rahevA lAgI. tevAmAM eka divasa te vANIo kAma prasaMge pitAne gAmathI bIje gAma gaye. pachavADethI vANuonI durazIlA pIe A rAjakanyAne dAsInuM kArya saMpyuM eTalethI saMtoSa na mAnI, tenA pagamAM beDI nAkhI tathA tenuM mAthuM muMDI nAkhyuM. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke eka divasa te chokarInA mAthAnA vALa heThA paDatA hovAthI tenA dhaNue hAthamAM laI te chekarInA mAthAupara samA karIne bAMdhyA. AthI te vANIAnI strIe joyuM tethI teNInA manamAM zaMkA thaI ke rakhene A vANIe mane kADhI mUkI A chokarIne paraNe! tethI A chokarIne duHkha ApavAne vakhata zodhatI hatI. tyAM A vakhata upara kahyA mujaba te vANIAnI gerahAjarImAM AvI gaye tyAre te candanabAlAne eka aMdhArI keTaDImAM pUrI mUkI ane Ama traNa divase nirAhAramAM cAlyA gayA tyAre te candanabAlA bhUkhathI dubaLI thaI. tyAM trIje divase paragAmathI te vANamAM AvyuM, teNe A chokarIne aMdhArI keTaDImAMthI bahAra kADhI ane tenA hAthamAM khAvAmATe aDadanA bakulA eka supaDAnA khUNAmAM nAkhI ApyA ane chokarIne DelImAM ubhuM rahevAnuM kahI te beDI toDAvavA sArU luvArane bolAvavA gaye. daramyAna te chokarI DelInA umbarane be pagavacce rAkhI ubhI ubhI vicAra karavA lAgI ke Aja bapora thaI gayA che. A vakhate je kaI mahAtmA vitarAga atithi prApta thAya te A supaDAnA khUNAmAM rahela aDadanA bakulA tene ApuM. teTalAmAM tyAM mahAvIrasvAmI padhAryA tene joi A chokarI bakulAnI bhikSA teone ApavA lAgI. paraMtu Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama tyAM bhagavAnane vicAra thaye ke mane bhikSA ApavAnAM abhigrahamAM eka rUdananI khAmI che tethI bhikSA lIdhA sivAya cAlI nIkaLyA, tyAre te karI rUdana karavA lAgI ke hA mane dhikkAra che! ke AvA atithi mArA hAthanI bhikSA lIdhA sivAya cAlyA jAye che, te zrIbhagavAnanA jovAmAM AvyuM tethI pAchA pharI tenI bhikSAno svIkAra karyo. te vakhate tenI beDIye jAjara rUpe zAsana deve karI vigere paMcadivya prakaTa thayAM. te kanyAe pAraNAmATe Apela bakulAne svIkAra karI tenuM bhajana karI cha mAsa sudhI sUjato AhAra na maLavAthI je vrata cAlu hatuM te pUrNa karyuM. te A zrIbhagavAnane mahAbhigraha" nAmanA vratane vega jANa. lekina zabdArtha. sajAnI putrI dAsInA kAryane karavAvALI, be pagamAM beDIvALI, mastakamAM jenuM muMDana thayuM che evI, bhUkhathI durbaLa thayelI ane be paga vacce uMbara rAkhIne ubhelI, ane hAthamAM pAtra rAkhI temAM rahela aDadanA bakulAvALI, rUdana karatI baporane vakhate supaDAnA khUNAmAM rahela te aDadanA bakulArUpI pAraNuM Ape te A zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanuM mahAbhi nAmanuM mahA kaThina vrata che. 7. pratikramaNaniyamapAlananuM phaLa. sAvayaM dalayatyalaM prathayate samyaktvazuddhiM parAM, nIcairgotramadhaskaroti kuyazazchidraM pidhatte kSaNAt / sadhyAnaM dhinute nikRntati tataM tRSNAlatAmaNDapaM, vazyaM siddhisukhaM karoti bhavinAmAvazyakaM nitam // 8 // sUktimuktAvalI. je saMsArI manuSyae A Avazyaka (pratikramaNanA niyamo nuM paripAlana jarUra karyuM hoya te te jInA pUrNa rIte pApakarmone daLI nAkhe che, samyakatva darzananI uttama zuddhine prakaTa kare che, nIca gotra nAmanA karmane nAza kare che, kSaNamAtramAM kukIrtAinA chidrane baMdha karI Ape che ane sundara ISTa. devanA yAnane siddha karI Ape che, vistAra pAmelA tRSNArUpI latAnA maMDapane kApI nAMkhe che ane siddhio tathA sukhane AdhIna karI Ape che. arthAta uparyukta tamAma phaLa niyamonA pAlanamAM samAyelAM che-e bhAva che. 8. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 **,* * * sa + 14 pa pa . pa ja che - wwww w ww w w w pari che. niyamaphala-adhikAra. nAnA niyamathI paNa koI vakhate mahAnuM phaLa prApta thAya che. TAlyAM vIkSya tato'dmi sadgurumukhAdetadgRhItaM vrataM, cakrI khekadine gataH sa khalu mRdUkhanyAM vaNik pRSThagaH / . dravyaM tatra hi nirgataM yadi vaNikdRSTvaityavagdaratastvaM mA yAhi avehi me'pi sakalaM lAkhAlaye tadgataH // 9 // dRSTAntazataka ratnakoSa-bhAga paJcama. deeka nagaramAM gurU AvyA tyAre ghaNA lekee paccakhANa (niyama) lIdhAM temAM eka vANIe e niyama lIdhe, ke A gAmanA rahevAsI kuMbhAranA mAthAnI TAla (mAthAupara DA) joI bhejana karIza, pachI te nitya kuMbhAranI TAla joI bhejana kare, ema karatAM eka divasa kuMbhAra mATI levAsArU dhULanI khANe gaye hate. pAchaLa vANIe kuMbhArane ghera AvyuM, tene gherathI samAcAra maLyA ke kuMbhAra dhULanI khANe game che te vAre vANIo paNa tyAM khANe gaye. te samaye tyAM kuMbhAra mATI khodatAM dhanane carU maLe. e avasare vANue paNa kuMbhAranI TAla dIThI tyAre vANIe kahevA lAgyuM ke "dIThI re dIThI" ema bela pAcho vaLe. te sAMbhaLI kuMbhAre jANyuM, ke A dravyanI vAta vANue jANuM. tethI kuMbhAra ubhe thaIne vANIAne sAda karavA lAgyA ke nahi jA, re nahi jA, ema kaheto vANIAnI keDe daDo ane kahevA lAgyo ke ardha nANuM mAruM ne ardha nANuM tArUM. e vAta jANI vANIe pAcho vaLI ardha nANuM laI ghera AvyA. 9. mATe koI paNa niyama le te lAbhakAraka che kahyuM che, ke - yo'pi so'pi dhruvaM grAhyo, niyamaH puNyakAMkSiNA / svalpopyanalpalAbhAya, yathA khalvATapazyakaH // 1 // eTale puNyanI AkAMkSAvALA manuSya kaMI paNa niyama grahaNa kare. kAraNake svapa niyama lIdho hoya te paNa TAlIyA kuMbhArane jevA niyama lenAra vANIAnI mAphaka te niyama lenArane kadI mehoTe lAbha maLe che tathA- krodhaH syAdyadi saptapRSThakapadaM deyaM gRhItaM vrataM, gehe bhUridinAtsamAgatavaraH zayyAM svaputrastriyau / muptau vIkSya vadhAya pRSThacalitaH putrastadA bodhito, mAtarvakti hi so'pi hanti vacanaM zrukhA prazAnto'bhavat // 10 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. sAma vasUle zurU pAsethI evuM vrata lIdhuM ke jyAre koinI upara krodha upaje, tyAre cha-sAta pagalAM pAchAM bharIne pachI sAmA mANasane prahAra karavA. evA niyama laIne pardeza gayA. pachI ghaNe divase ghera Avye te vakhata pAtAnI strI ane putra e beu eka zayyAmAM sutAM hatAM tene joi krodha caDayA, tyAre khaDu kADhIne mAravA cAlyA. teTalAmAM paccakhANu lIdheluM sAMbharI AvyuM. pachI tarataja sAta pagalAM pAchA vaLyA ke chekaza mA mA ema kahetA jAgya ane kahevA lAgyA, ke huM mAtAjI! mane A purUSa mAravA Aveche, te sAMbhaLI vaMkacUlane kraSa upazAMta thai gayA ane kahevA lAgyuM, ke are meM strIputrane mAryA hAta teA keTaluM pApa lAgata? ane pazcAttApa karavA paData, paraMtu meM lIdhele niyama ADA AvyuM ane kAine ghAta paNa thayA nahi. A uparathI ema samajavAnuM ke dareke svalpa paNa niyama grahaNa karavA. 10. 8. yena yazvApi hi stokaH kAlasya niyamaH kRtaH / tasyApi niSphalo na syAt saptapRSThakacoravat // 1 // nAnAmAM nAnuM ne sahelAmAM saheluM kAMi paNa paccakhANa (niyama) jo levAmAM AvyuM hoya teA amUlya lAbhadAyI che ema darzAvI A niyamaphaLa adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. -* parvaNikatrtavyAkarttavya - adhikAra. *OM ni yaane pALavAmAM pavanI jarUra hovAthI dareka dharma zAstramAM je je panA divasa kahela che, temAM puNyadAna vagerenuM vidhAna jaNAvyuM che, temAM vaLI caturmAsa (cAmAsA ) mAM ATha mAsakaratAM vizeSa dhama pAlana karavAnuM brAhmaNadhama tathA jainadhamanA pustakAmAM jaNAvyuM che. kAraNake caturmAsamAM sUryaMnAM kiraNA pRthvIupara spaSTa na paDI zakavAthI aneka rAgAne tathA te gAne utpanna karanAra jantuoneA udbhava thAyache. te te rAgethI kheMcavA khAtara ane pariNAme mekSa sukha prApta karavA MIND Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 pariccheda. parvaNikartavyAkartavya-adhikAra. sArU parvakAryomAM sujJa purUSe barAbara niyamanuM pAlana karavuM joie. ityAdi bAbata jaNAvavA sArU A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. saMsArI kAmamAM niSedhavALA divase. manuSya, (2 thI 3). kuhupUrNendusaMkrAnticaturdazyaSTamISu ca / / naracANDAlayoniH syAttailastrIsnAnasevanAt // 1 // amAvAsyA, pUrNimA, saMkrAnti, cAdaza ane AThama Adi parvamAM je manuSya taila, strI ane snAna (tela cALIne hAvA) nuM sevana kare te te manuSya (punarjanma) mAM cAMDALanI nimAM janma lenAre thAya che. (ema purANamAM kahela che). 1. te pramANe anya zAstrane Azarya, caturdazyAntathASTamyAmpaJcadazyAntathaiva ca / / tailAbhyaGgaM tathA bhogaM, yoSitazca vivarjayet // 2 // mAsanI be cAdaza, tema be AThama ane pUnama, amAvAsyA ema cha divasemAM (dharmayukta) purUSe tilAvyaMga (tela cALIne nahAvuM te)ne ane strInI sAthenA viSayabhogane tyAga kare. 2. aSTamI, caturdazI tathA paMcamane prabhAva kaheche. aSTamI cASTakarmAntA, siddhilAbhA caturdazI / paJcamI kevalajJAnaM, tasmAtritayamAcaret // 3 // aSTamI (AThama) te ATha prakAranAM (jJAnAvaraNI, dazanAvaraNa, vedanIya, mehanIya, AyuSya, nAma, gotra ane antarAya) kamane nAza karavAvALI che ane caudaza siddhinA lAbhane ApavAvALI che ane paMcamI kevaLa jJAnane utpanna kare che, tethI A traNa tithionuM (vrata) AcaraNa karavuM. 3. 12 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2jo. saptama pAMca parvatithio. zA (4 thI 6). bIA paMcamI ahami, egAdasi caudisi paNa tihiu / eAu suatihIu, goamagaNahAriNA bhaNiA // 4 // sUktimuktAvalI. gatama gaNadhara dvitIyA, paMcamI, aSTamI, ekAdazI, caturdazI e pAMca tithine parvatithi kahe che, mATe temAM zubha kAryo karavA ane saMsArI kAmane tyAga karavo. 4. dharma sthApanArane dhanyavAda. so jayau jeNa vihiA, saMvacchara cAumAsia supavvA / NibaMdhayANa jAyai, jassapahAo dhammamai // 5 // 3rasiddharatAmA. saMvatsarI, cAturmAsika, tathA paryuSaNa parvamAM dharmakriyA karavI; kAraNake te divase pApI manuSya paNa sarvanI sAthe devadarzana tathA dharmakriyA kare che tethI te paNa zuddha thAya che. pa. parva tithione upayoga, +bIA duvihe dhamme, paJcami nANe a aThamI kamme / ___ egArasi agANaM, cauddasI caudapuvINaM // 6 // bhUmuipvI. be prakAranA dharmamAM dvitIyA, jJAnamAM paMcamI, karmamAM aSTamI, agIAra aMgamAM ekAdazI, cAda pUrvamAM caturdazI ema e pAMca parvatithine upayoga karavAmAM Ave che. 6. gA. * dvitIyA paJcamI aSTamI, ekAdazI caturdazI paJca tithayaH / etAH zrutatithayaH, gautamagaNadhareNa bhaNitAH // + dvitIyA dvividhe dharme, paJcamI jJAne ca aSTamI karmaNi / ekAdazI aGgAnAM, caturdazI caturdazapUrvANAm // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. paNikatta vyAkatta vya-adhikAra. cAturmAsanAM AbhUSA. vA. sAmAyikAvazyaka pauSadhAni, devArcanasnAnavilepanAni / brahmakriyAdAnatapomukhAni bhavyAzcaturmAsikamaNDanAni // 7 // cAturmAsika vyAkhyAna.. he bhavya purUSa ! sAmAyika, Avazyaka evuM pratikramaNa, pASA, devabhagavAnanuM arcana ( pUjana) teone karAvAtuM smAna tathA candanane Alepa (lagAvavuM ), brahmacaryanuM pAlana, dAna ApavuM ane tapa karavuM jemAM mukhya che evAM A caturmAsa (cAmAsArUpI pa) nA alaMkArA (ghareNAM) che. 5. pAne zAbhAvanArAM sAdhanA. vasantatilakA. devArcanAdividhinA guruvandanena, samyaktapobhirasamaiH samayAmRtena / AlocanAprabhRtibhizca zubhakriyAbhiH, saMvatsaraprabhRti parva kRtArthayanti // 8 // 91 devabhagavAnanuM pUjana vigere vidhithI, gurUdevanI vandanAthI, sarva kAcI caDhIyAtAM evAM uttama tapethI, samayAnusAra kathA (vakhANu) rUpI amRtanA sevanathI, alAcanA tathA vicAra vigere kAAMthI ane zubha kriyAethI, uttama leAke saMvatsarI vigere paoNne kRtakRtya ( saphaLa ) kareche. 8. parvamAM uttama zrAvakAnuM kartavya jaNAveche, zArTUniIti (1-10). vyAkhyAnazravaNaM jinAlayagatirnityaM gurorvandanaM, pratyAkhyAnavidhAnamAgamagirAM citte ciraM sthApanam / kalpAkarNanamAtmazaktitapasA saMvatsarArAdhanaM, zrAddhaiH zlAghyatapodhanAditi phalaM labhyaM caturmAsikam // 9 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama - haMmezAM vyAkhyAnanuM zravaNa, zrIjinezvarabhagavAnanA maMdiramAM javuM, gurUdevanuM vandana, paccakakhANa vidhipUrvaka karavuM, satazAstranI vANune cittamAM sthirarIte sthApana karavI, kapatranuM zravaNa, potAnI zakti pramANe tapathI saMvatsara parvanI ArAdhanA karavI, ema zraddhALu zrAvakee uttama tArUpI dhana vigerethI phaLa cAturmAsika pamAM avazya meLavavuM. 9. pAlana 7 evA uttama padArtho jaNAve che. mantrANAM parameSThimantramahimA tIrtheSu zatruJjayo, dAne prANidayA guNeSu vinayo brahma vrateSu vratam / santoSo niyame tapassu ca samastattveSu sadarzanaM, sarvajJoditasarvaparvasu paraM syAdvArSikaM parva ca // 10 // sUktimuktAvalI. maMtramAM parameSTi bhagavatonA maMtra (navakAramaMtra) ne mahimA moTe che ane temAM zatruMjaya (zrIzetruMje) parvata uttama che, dAnamAM prANuMupara dayA rAkhavI zreSTha che, guNomAM namratA uttama che, temAM brahmacarya vrata zreSTha che, niyamamAM saMteSa zreSTha che, tapamAM Idrine niyamamAM rAkhavI te uttama che, tattvajJAnamAM sadazana (samyakatva) sarvottama che ane tamAma pamAM sarvajJa evA zrIjinezvarabhagavAne kahela evuM vArSika (sAMvatsarI) parva zreSTha che. 10. parvadivasamAM jeone tyAga kare joIe tathA jemAM tatpara thavuM joIe te TUMkAmAM samajAvI adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. arrow yuvA-dhora. - I parvamAM zraddhA, dayA vinA rahI zakatI nathI tethI "dayA" A zabdanuM Me99 yathArtha svarUpa samajavAnI prANImAtranI pharaja che ane temAM paNa jenadharma te dayA (jIvadayA) A zabdaupara vadhAre pitAno AdhAra rAkhI, cAlI rahyA che. te dayA zabdanA upara vivecana karatAM mahAbhAratAdi brAhmaNudharmanAM pustaka upara najara karatAM temAMthI paNa A bAbatane poSaNa karanArAM aneka pramANe maLI zake che temAMthI beDAM atra paNa ApavAmAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA-adhikAra. 93 avyAM che te kharekhara dayAnamAM rAkhavA gya che. eTale A adhikAramAM dayAsaMbaMdhI vivecana karavA yathAzakti-banatuM prayatna karavAmAM AvyuM che te sarjana-guNagrAhI jIve pitAnA lakSya bindumAM leze eTaluM nivedana karI te adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. kharI rIte dekhate koNa? manuSya (2 thI 22). mAtRvatparadAreSu, paradravyeSu loSThavat / .mAtmavasarvamUtey, thara pati sa sthati che ? . anyanI strIomAM mAtAnI mAphaka, bIjAnA dhanamAM DhephAnI mAphaka, sarva bhUtaprANImAtramAM potAnA AtmAnI mAphaka je purUSa juve che te ja satya daSTa che. arthAt netravALe che ane AmAM bIjI rIte najara karanAra anvaja che. 1. ahiMsA (bhUtaprANIupara dayA) te samagadharmanuM mULa che. ahiMsA sarvajIveSu, tattvajJaiH paribhASitam / idaM hi mUlaM dharmasya, zeSastasyaiva vistrH||2|| sarva bhUtaprANImAtramAM keinI paNa hiMsA na karavI." Aja sarva dharmanuM mULa tattvajJa purUe kaheluM che. bAkInAM puNyakame te teneja (ahiMsArUpI dharmavRkSane) vistAra che. 2. jIvadayA pALavAmAM purUSe pitAnA prANenuM ja dRSTAnta levuM. yathA mama priyAH prANAstathAnyasyApi dehinaH / ruti alI na vartavyo, ghora: mAnava rU purUSe pitAnA manamAM vicAra kare joIe ke-jema mane mArAM prANa vhAlAM che, tema anya prANIne paNa pitAnAM prANe priya hoya che. ema mAnIne sujJa purUSoe ghera e prANImAtrane vadha na kare. A bhAva che. 3. mRtyu e trAsadAyaka mahA bhaya che. udyataM zastramAlokya, viSAdaM yanti vihvlaaH| jIvA kampanti santrastA, nAsti mRtyusamaM bhayam // 4 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama ugAmelA hathiyArane joIne atyanta trAsane pAmelA che khedane pAme che ane kaMpavA mAMDe che. kAraNake jagamAM maraNasamAna bIjI kaI bIka nathI. 4. kaI prakArathI prANIne pIDA na karavI. kaNTakenApi viddhasya, mahatI vedanA bhavet / cakrakuntAsiyaSTayAyaiAyamANasya kiM punH||5|| eka prANu kAMTethI mAtra vIMdhANa heya tyAM tene mahA pIDA thAya che tyAre caka, bhAluM, taravAra, lAkaDI vigere hathiyArothI maraNazaraNa karAtA prA. NInI vedanAnI te zuM vAta kahevI ? pa. prANune sarva samuddhikaratAM jIvatara vahAluM che. dIyeta mAryamANasya, koTirjIvitameva ca / dhanakoTiM parityajya, jIvo jIvitumicchati // 6 // eka manuSyane vadha karatAM tene keI ema kahe ke -"tane koDa mahera ApuM ke jIvatara ApuM?" A vAkya sAMbhaLI te jIva kreDi mahene tajI, jIvavAne icche che. 6. viSTAnA madhyamAM rahela kaDAnuM jIvana tathA maraNa indratulya priyApiya che. amedhyamadhye kITa sya, surendrasya surAlaye / samAnA jIvitAkAsA, tulyaM mRtyubhayaM dvayoH // 7 // viSTAnA madhyamAM rahelA kIDAnI ane svargamAM rahelA IndranI jIvavAsaMbandhI IcchA samAna hoya che, tema te bannene maraNanuM bhaya paNa tulya heya che. 7. jaina dharma te jIvadayAne uttama siddhAntanA zikhara para che ema sarva dhamanuyAyIo ekamate svIkAre che paNa brAhmaNadharmanAM pustamAM "jIvadayA manuSya pALe te mATe khuda viSNu bhagavAne keTaluMka kahyuM che ke jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH, sarva viSNumayaM jagat // 8 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dayA-adhikAra. yo mAM sarvagataM jJAkhA, na ca hiMsetkadAcana / tasyAhaM na praNazyAmi, sa ca me na praNazyati // 9 // pANImAM viSNu (bhagavAna) che, sthaLamAM viSNu che, parvatenA mastaka upara viSNu che, agninI jvALAothI AkuLa evA pradezamAM viSNu che ane AkhuM jagat vibagumaya che. ema sarva sthAnamAM rahele mane jANune je purUSa kaI paNa divasa kei paNa prANInI hiMsA karatuM nathI, te jIva pAsethI huM khasato nathI ane te mArA pAsethI khasatuM nathI, arthAt te jIva mane atyanta priya thAya che. ema viSNu kahe che. 8, 9. ekane joI bIjItarapha pitAnI hAMsI virodhAbhAsa alaMkArathI jaNAve che. samastAsyavAn dRSTvA, narAn prANivadhoyatAn / pagubhyacchinnahastebhyaH, kuSThibhyazca hasAmyaham // 10 // jene hastacaraNa vigere samagra aMgo AbAda che chatAM prANIonA vadhumAM taiyAra thaI rahyA che. AvA manuSyane joIne mane laMgaDA, kapAI gayela hAthavALA tathA koDhanA regavALA manuSyaupara hAMsI utpanna thAya che. arthAt A laMgaDA vigere manuSyae pUrvajanmamAM hiMsA karela che tenuM phaLarUpa A aMgabhaMgAdi cinho thayAM che. tema hiMsaka manuSyane bIjA janmamAM tevAM phaLa maLaze. 10. yudhiSTiraprati eka yogIne upadeza. kapilAnAM sahasrANi, yo dvijebhyaH prayacchati / ekasya jIvitaM dadyAnna ca tulyaM yudhiSThira // 11 // he rAjA dharma ! je manuSya brAhmaNone mATe hajAre kapilA gAyanuM dAna Ape che ane eka purUSa eka jIvane jIvitadAna Ape che (bacAve che) te bannene sarakhuM phaLa nathI athar jIvitadAna ApavAvALAne ghaNuM phaLa maLe che. 11. dAna vigere puNyakarma jIvadayAnA seLamA bhAgane paNa yogya nathI. dattamiSTaM tapastaptaM, tIrthasevA tathA zrutam / sarve'pyabhayadAnasya, kalAM nAInti SoDazIm // 12 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. - saptama dAna ApyAM heya, devatAonuM pUjana karyuM hoya, tapa karyuM hoya, tIrthanI sevA karI hoya, tema zAstrono abhyAsa karyo hoya e badhAM puNyakarmo paNa jIvane abhayadAna (jIvadayA) nA soLamA bhAgane paNa yogya nathI arthAt jIvAbhayadAna sarvathI heTuM dAna che. 12. ju, mAMkaDa vigere mudra jatuone paNa na mAravA. yUkAmatkuNadaMzAdIn , ye jantUMstudatastanum / satataM parirakSanti, te narAH svargagAminaH // 13 // ju, mAMkaDa, daMza vigere je prANIo zarIrane pIDA ApI rahyAM che tenI paNa je loko sadA rakSA kare che te purUSa maraNane svargalokane prApta thAya che. 13. dayAhInanuM sarva prakAranuM dAna vyartha che. saptadvIpa saranaM ca, dadyAnmeruM ca kAMcanam / yasya jIvadayA nAsti, sarvametannirarthakam / / 14 // je purUSa sahita sAta dvIpanuM tathA suvarNagiri evA merU parvatanuM dAna Ape paNa je te purUSane dayA na hoya te A sarva niSphaLa samajavuM. 14. dayAhIna manuSyane punarjanmamAM maLatuM te pApanuM phaLa, svalpAyurvikalo rogI, vicakSurbadhiraH khlH| vAmanaH pAmanAra pado, nAte sa ma ma | 25 .. je manuSyamAM jIvadayA nathI te bhavabhava svalpa AyuSavALe, khaMDita aMgavALe, regI, aMdha, here, mUkha, vAmana (TuMkA aMgavALa), khasanA regavALa, napuMsaka vagere thayA kare che. 15. pitAne thatI pIDAthI anyanI pIDA jANI levI. yAzI vedanA tIvrA, svazarIre yudhiSThira / tAdRzI sarvabhUtAnAmAtmanaH sukhamicchatAm // 16 // mahAbhAratamAM eka muni, rAjA dharmane kahe che ke he rAjA yudhiSThira! manuSyane pitAnA zarIramAM jevI tIvra pIDA thAya che tevI ja pIDA pitAnA sukhane IcchatAM evAM sarva bhUtaprANImAtrane thAya che. 16. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA adhikAra. " ahiMsA " dharmanuM sIparipaNuM' darzAveche. ahiMsA paramo dharmastathA'hiMsA paraM tapaH / ahiMsA paramaM jJAnamahiMsA paramaM padam // 17 // mAmArata-viSNupurALa--mArjaDeyapurALa. ahi'sA teja paramadharma che, tema ahiMsA uttama tapa che, ahiMsA zreSTha jJAna che ane ahiMsA eja suMdara mekSapada che. 17. 13 jIvadayA e eka jAtanI nadI che ane anya dharma te tenA kAMThAuparanAM tRNA che. mare kRpAnadImahAtIre, sarve dharmAstRNAGkurAH / tasyAM zoSamupetAyAM, kiyannandanti te punaH // 18 // jIyArUpI nadInA mahAtIramAM bIjA sa dharmArUpI tRNunA aMkuro rUDha thayA che. tethI jo te dayArUpI nadI sukAI jaze te te tRNusamAna dhamAM kAMsudhI navapAva raheze ? arthAt tenI pachavADe tarataja sUkAI jaze. 18. nirdaya hRdayamAM dharma rahetA nathI. dayAdayitayA zUnya, manovAsagRhe nRNAm / dAnAdidUtAhUtA'pi dharmo'yaM nAvatiSThate // 19 // sUktimuktAvalI. dayArUpI pAtAnI vhAlI strIthI zUnya evA manuSyanA manarUpI nivAsagRhamAM dAna vigere dUtA khelAvI lAve tApaNu A dhama tyAM rahI zakatA nathI eTale yA te dharmanI yitA strI che. (mATe yArahita dharma niSphaLa che). 19. haraNAnA pAkAra. bhA. nijjharaNanIrapANaM, araNataNabhakaNaM ca vaNavAso / gaddALa niravavAdALa, nIvIga vavavavavo | 20 || kalpasubodhikA. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama zrInemanAthabhagavAnane haraNAe vinati karI che ke - he prabhe! parvatenA jharaNAnAM ane pANI pIe chIe ane araNyanAM tRNa vigerenuM bhakSaNa karIe chIe ane sadAkALa vanavAsa bhegavIe chIe, tevA ame niraparAdhInuM rakSaNa kare, rakSaNa kare. 20. jevuM karavuM tevuM bhegavavuM. vaMzI. na hanti yo'nyAnsa parai na hanyate, ___ dunoti nAnyAn sa parairna dUyate / ataH svatantraM sukhabhAvamicchatA, I hiMsA manasA dhImA II 22 // je prANa bIjAone haNa nathI te bIjAothI haNAtuM nathI. je manuSya bIjA prANIne pIDatuM nathI te bIjAthI pIDAte nathI mATe svataMtra sukhabhAvane IcchatA buddhimAna manuSya manathI paNa kaI prANInI hiMsA na karavI. 21. tathA- . upanAti (22-23). sarvANi bhUtAni sukhe ratAni, sarvANi duHkhasya samudvijanti / tasmAtsukhArthI sukhameva datte, muvamAtA mata muvAni | 22 / jagatanA samagra jIve sukhamAM prativALA che ane duHkhanA kAraNathI badhA udde gane prApta thAya che. tethI sukhane athI hoya te purUSa bIjAne sukha Ape che ane tethI sukhanuM dAna karanAra te puNyazALI jIva sukha meLave che. ra2. dayA sarva vratane rAjA che. sthUleSu jIveSu vinAzabhAvaH, saGkalpamukhyastrividho'pi heyaH / saMsAranistArakaravarUpo, vrateSu bhUpopama eSa dharmaH // 23 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. dayA-adhikAra. sthUla manuSyAdi prANIomAM saMka9pa jemAM mukhya che e traNa prakArane eTale mana, vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM, anumodana karavuM, trividha vinAza bhAva tene paNa tyAga karavo. saMsArane nistAra karanAra A dharma sarva vratamAM rAjAtulya che, arthAt jIvane muktidAna Ape che. 23. jIvahiMsAnAM (pApanAM) pariNAme. pharvagrA. dAridyadaurbhAgyakuNikhakuSThipaGgukhatiryainarakAdibhedaiH / duHkhAnyanekAni bhavanti hiMsAsambhUtapApamacayena puMsAm // 24 // daridratA, durbhAgyapaNuM, huMDhApaNuM, kaDhIApaNuM, pAMgaLApaNuM, pazuyoni ane narakAdinA bhedathI aneka prakAranAM duHkhe jIvahiMsAthI utpanna thayela pApanA samUhathI manuSyane prApta thAya che. 24. jIvadayA rAkhavAthI tenuM zreya thayuM? upajAti. pArApate megharatho narezo, dayAparaH kIrtimavApa vizve / krameNa tIrthaGkarazAntinAthabhAvena bhUkhA prayayau zubhaM saH // 25 // varmA , pUrvajanmamAM pArevAnI jIvadayAmAM tatpara evo megharatha nAmano rAjA hato te dayAmAM tatpara thaIne jagatmAM kIrtine prApta thaye tema kramethI tIrthakara evA zrIzAntinAthabhagavAnanA svarUpe karIne kalyANane prApta thaye, arthAt tIrthakara pada bhogavI kSe gayA. 25. hiMsA e mahaTAmAM mehe julama che. vazI . rasAtalaM yAtu yadana pauruSaM, kunItiraSA'zaraNo hyadoSavAn / vihanyate yadalinApi durbalo, hA hA mahAkaSTamarAjakaM jagat // 26 // sUktimukAvalI, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je saptama A lokamAM je koI purUSamAM purUSatva hoya te te rasAtalane prApta thAo. kAraNake A cekhI anIti che ke-durbaLa anAtha nirdoSa e A prANione samUha baLavAna evA pApI janasamAjathI haNAya che, hA hA mahA kaSTa che! kharekhara jagat rAjAvagaranuM che, nahitara A julama upara dhyAna kema na apAya? 26. dayAthI thatA lAbha. zAvitrahita (27-28). krIDAbhUH sukRtasya duHkRtarajaHsaMhAravAtyA bhavo danvannaurvyasanAgnimeghapaTalI saGketadUtI zriyAm / niHzreNitridivaukasaH priyasakhI mukteH kugatyargalA, sattveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaiH paraiH // 27 // he bhavya prANIo! cheneviSe dayA kare, eTale pitAnA dehane kaSTa ApIne paNuM jIvadayA pALe. kAraNake te dayA sukRtanuM kIDAnuM sthAnaka che, pAparUpI dhULane uDAvI devAmAM vAyunA viMTelIyA samAna che (athata kamarajane uDADavAmAM jIvadayA viMTelIyA jevI che), "pApane dhULanI upamA ApavAnuM kAraNa e che ke pApaja kamalanuM kAraNa che." vaLI dayA saMsArarUpa samudrane taravAmAM nAvarUpa che, duHkharUpI agnine zAMta karavAmAM meghanI ghaTAtulya che, saMpattione saMketa sthAnamAM pahoMcADanArI dUtI che, svargamAM javAmATe nisaraNarUpa che, muktirUpa strInI vahAlI sakhI che, durgatinA dvArane ADI devAnI bhegala samAna che, ema jANI ane viSe dayA karavI eja uttama che. 27, ahiMsAthI lAbha. AyudIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaraM, vittaM bhUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamuccaistaram / ArogyaM vigatAntaraM trijagataH zlAghyakhamalpetaraM, saMsArAmbunidhiM karoti mutaraM cetaH kRpAntaram // 28 // sindUraprakara, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. dayA adhikAra. 101 manuSyanuM kRpAva chuM citta AyuSyanI abhivRddhi kare che, zarIranI zobhAmAM vadhAre kare che, nAma ane kuLane gariSTha (ujavaLa) kare che, dhananI vRddhi kare che, baLamAM vadhAro kare che, prabhutvamAM (hoddAnI) vRddhi kare che, Arogyane vigharahita banAve che, traNa jagatamAM prazaMsA utpanna kare che ane saMsArasamudrane sukhe tarI zakAya evuM kare che, (arthAt je puruSanuM citta hiMsAthI rahita che te purUSane sarva padArtha prApta thAya che). 28. pazu paMkhIupara dayA kare. rAga-marazIye. hAya ! hAyare mAre pazune hatyAre, mAMsa mATe ke prANuM enA yArAre; hAya! hAyare mAre pazune hatyArA-TekaTa pazu rAjA prajAne khajAne, Alamane e AMbe majAne; phaLa dahIM dUdha ghInAM de dAnere. hAya. 29 pApI phaLadrupa pazuone kApe, pazu vinA paDAya deza pApe; dakSa vRkSa rAkhIne phaLa mApare. bhramara mAlatI makaraMda cUse, puSpa paDe na paMDa nija teNe; pazu pALI sujANa deha re. duniyAnI dAlata gAya mAtA, enA putro kharA annadAtA; karI batI Ape sukha zAtAre. kare khAtara beDa jaLa jhIlI, kaNa kAhe kaNasalAM pIlI; bhare keThIo bhAra vahI lIlIre evA jaga pratipAlaka dhorI, enI janmadAtA gAya gArI; ene mUke kasAya nI kerIre. pazu mAtra taraze bhUkha sahetA, sAtvika malAI ghI detA; TADha veThIne de Una gheTAMre. ene mAre te mAthuM dhare che, hAtha jhAle na reka Dare che; hAya! nAMkhI nizAse jhure che. bhAjIpAla ne aphaLa jANe, dahIM dUdha malAI dhI mAne; sAde svaccha kherAka majAnere. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 saptama yHy ndydh yd w bh bhrh bh fy vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. emAM piSaNa satya che sArUM, mAMsa durgadhamaya che nAraM; rega raktapittAdi karanAre. tadurastInAM tattva mAse, nathI DokaTara kahe che ullAse; anna kherAka kudaratI bhAsere. baLe muDaduM Ave baMdha jevI, mAMsa bhuMjatAM badabe tevI; ekAve khAdhuM dhAna evare. * jAya saMDAsamAM mAMsAhArI, badabAthI kare che kArI; nAka ADuM dhare vastra bhArI. maLamUtra viSTA dharanAruM, guradAmAM thaIne vahenArUM; evuM mAMsa bhakhe na naThArUM re. anna phaLe mevAne mIThAi, maLe mAMsathI seMghA bhAI; svaccha svAdiSTa ne sugadhAIre. gIdha zvAna vAyasane gAze, malina mAMsane durgadhI cAre, nathI AhAra mANasane e sarere. vivekI vire pazu pALe, tajI mAMsa bhakhe bhAjapAla; neka Teke sAkaLacaMda cAlere. sAkaLacaMda sAkhI. mAre dIvALI thai Aja jinamukha jevAne-e rAga. maLe adhure nyAya manuSyane, pazune nahi talabhAra; eja anIti Aja kAlamAM, te aparaMpAra. - hiMsA navi karIe. 4 tRNa khAI jIvana karanArI, muMgI jAta marAyare; je che te upayogI che, chatAM maLe anyAya. hiMsA navi karIe. 47. ujamazI, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA-adhikAra 103 dayApati sarvanuM valaNa anAdikALathI A sRSTimAM prANImAtra navA navA janmone grahaNa karIne janma, jarA, maraNAdika asahya dukhathI pIDita thayA kare che. je tenuM mULa kAraNa tapAsIe te karmathI atirikta ke bIje padArtha kAraNarUpa nathI, eTalA mATe tamAma darzana (zAstra) kAree te karmone nAza karavAmATe zA dvArA jeTalA upAye darzAvyA che, teTalA upAyopikI sAmAnya dhamarUpa ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, nispRhatva, popakAra, dAnazALA, kanyAzALA pazuzALA, vidhavAzrama, anAthAzramAdi tamAma darzanavALAone saMmata che. paraMtu vizeSa dharmarUpa zvAna saMdhyAdi kAryomAM judA judA mata pravarte che. eTalA mATe ja A sthaLe vizeSa dharmanI carcAne avakAza ApyAvinA mAtra sAmAnya dharmanA saMbaMdhamAMja vivecana karavAne lekhakane udeza che ane temAM paNa tamAma darzanavALAone atyaMta priya dayAdevInuM ja pitAnI buddhianusAra varNana karavAnI IcchA che tene AkSepa-vikSepavinA pUrNa karavAne mATe lekhakanI pravRtti che. dayAnuM svarUpa lekavyavahAra dvArA, anubhavadvArA ane zAstradvArA lakhavAmAM Avaze. temAM prathama lekavyavahArathI je vicAra karavAmAM Ave te evuM jaNAya che ke jagatanA sarva prANuonAM aMtaHkaraNamAM dayAne avazya saMcAra che. daSTAMta tarIke mArgamAM cAlatA kaI durbaLa jIvaupara kaI baLavAna jIva duHkha devA prayAsa kare te anya mANasa maLavAthI durbaLane bacAvavA mATe jarUra prayatna karaze jevI rIte keI cAra rastAmAM luMTaphATa karato hoya ane darekane kanaDatuM hoya te teno lAhala sAMbhaLatAM turataja leke ekaThA thaIne cArane pakaDavAne kezISa jarUra karaze. evI ja rIte kaI sumi jIvane sthaLa jIva mAratA hoya te tene choDAvavAne loko jarUra pravRtti karaze. arthAta nAnA pakSIne maTuM pakSI, moTA pakSIne bAja, bAjane bIlADI, bIlADIne kUtaro, kutarAne zikArI mANase mAratA hoya to tene choDAvavA mANase jarUra prayatna karaze. eja hetuthI kaNajIne (jene hiMdu leka bhagavAna mAne che) paNa kapaTane vakhate anyAya joIne ekavAra tenAM paNa kRtyenI loko niMdA karavA tatpara thayA hatA. arthAt bhAratayuddhanA samayamAM cakravyuha (cakrAvA) nI vacamAM je abhimanyuthI kRSNa kapaTa karyuM hatuM te sAMbhaLI Aje paNa bhakta mANaso tenI niMdA karavA tayAra thAya che. ethI evuM siddha thAya che ke lekanA manamAM svAbhAvika rIte ja dayAe nivAsa karela che, paraMtu khedanI vAta e che ke, jihA indriyanI lAlasAthI pharI pharIne paNa akRtya kare che arthAt mAMsAhAramAM Asakta banI jaIne dharmavinAne thaI jAya che. eja * jainadharma prakAza pustaka 29-aMka pAme. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja www w wwwwwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama hituthI varAhapurANamAM varAhajIe vasuMdharAthI pitAnA batrIza aparAdhIomAMthI mAMsAhArIne aDhAra aparAdhI kahe che. tyAM e prakaraNamAM ema kahyuM che ke je mAMsAhAra karIne mArI pUjA kare che te mAre aDhArame aparAdhI gharaghu mAni jAMni, avivA kapa . aSTAdazAparAdhaM ca, kalpayAmi vasundhare ?" kalakattA girIza vidyArata presamAM chApela patra 508-a. 11-ka 21. " surAM pItvA tu yo martyaH, kadAcidupasarpati / aparAdhe caturvivAM, payAmi vadhu re " zleka 27. ke mAMsAhArI che e pramANe kahe che ke mAMsa khAvAthI zarIramAM baLa vadhe che ane zaratA Ave che e teonI bhUla che. kemake je mAMsAhAra karavAthI kadI baLa vadhatuM hoya te hAthIthI siMha dANe baLavAna thAya; paNa je be hAthI vahana kare che te siMha kyAreya paNa vahana karI zakato nathI athavA kaI e pramANe kahe ke hAthI karatAM siMha je baLavAna na hoya te hAthIne kevI rIte mArI nAkhe? ene uttara e che ke hAthI phalAhArI hevAthI zAMta prakRtinuM jAnavara che ane siMhu mAMsAhArI hovAthI dUra svabhAvanuM jAnavara che. tethI karIne hAthIne te dabAvI de che. bIjI rIte zuMDhavaDe kadI hAthI siMhane pakaDI le te tenI rageraganA cUrecUrA karI zake che. ethI ema spaSTa thAya che ke mAMsA kArathI kUratA vadhe che e vAta dareke kabula karavI paDaze ane pUratA koI puNya kAryane pitAnI sanmukha rahevA detI nathI ane e paNa tamAma leke saralatAthI samajI zake che ke mAMsAhArI leka potAnA gharamAM kaMkAsane vakhate sahajamAM mArAmArI kare che, zAMti nathI pakaDI zakatA, te zuM nirdayatAnuM pariNAma nathI? ethI karIne mAMsAhAranuM ja phaLa spaSTa nirdayapaNuM jaNAI Ave che. have rahI zaratA-e paNa mAMsano guNa nathI, paNa purUSaneja svAbhAvika dharma che. kemake napuMsaka mANasane zakti vadhAravAvALA hajAre padAthe khavarAvavAmAM Ave te paNa te raNasaMgrAmavakhate palAyana karI jaze. emAM pratyakSa dAkhala e che ke keTalAka dezanA leke ghaNuM karIne mAMsAhArI hovA chatAM paNa evA te kAyara hoya che ke cAra-cha mANase baLavAna hoya te tenAthI mAMsAhArI paccAsa mANaso palAyana thaI jAya. paraMtu te baLavAna bicArA pitAnuM gujarAna mAtra sAthavAbhara rahIne calAve che. gurU geviMdasiMhanA ziSya zIkha leke, je ke killAnI phatteha karavAmAM zreSTha naMbare gaNavAmAM Ave che, te paNa ghaNuM karIne phalAhArI devAmAM Ave che, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAAAANNAMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMAAN pari che. - 105 enuM kAraNa e che ke jevI laDAI sthira manathI phalAhArI loke laDe che, tevI mAMsAhArI loko kyAre paNa laDI zaktA nathI. bIjuM e paNa kAraNa che ke mAMsAhArIne ghaNuM garamI lAge che ane zvAsa paNa vadhAre levAya che. paraMtu phalAhArIne tevI garamI paNa lAgatI nathI, tema zvAsa paNa vadhAre levAte nathI. vAMcake! ApanA sAMbhaLavAmAM AvyuM haze ke jyAre rUziyA ane jApAnanI laDAI thaI hatI tyAre ghaNuM karIne kAcA mAMsane ja khAnArA ne moTA kadavALA bhayaMkara rUziyane paNuM, mitAhArI ane vicArazIla jApAnI vIrie parAjaya karIne saMsAramAM kevI camatkArI jayapatAkA pharakAvI hatI? kadI mAMsAhArathI zaratA vadhatI hoya te rUziyAnI senAmAM mANase ghaNAe hatAM, eTaluM ja nahi paraMtu mAMsAhAra karavAmAM paNa kaMI ochA nahetA, chatAM paNa te lekenI hAra kema thaI? ethI khullIrIte nizcita thaI zake che ke hAra thavAnuM mULa kAraNa asthira manaja che. A uparathI mAMsAhAra karanArA hiMduo Aya gaNuvA gya jaNAtA nathI. kAraNake Arya zabdavaDe te lekeja vyavahAra karavAne yogya che ke jenA aMtaHkaraNamAM dayAbhAva, premabhAva vigere dharma dekhAtA hoya, paraMtu mAMsAhArInA hRdayamAM dayAbhAva hotuM nathI, tema premabhAva paNa hoto nathI. eka mAMsAhArI (jeNe dayAne upadeza sAMbhaLI mAMsAhArano tyAga karyo hato te) mane maLyA hatA. te jyAre pitAnA hAlahavAla kahevA lAgyA tyAre tenI AMkhamAMthI azrapAta thavA lAgyA. azrapAta thavAnuM kAraNa jyAre meM tene pUchayuM tyAre te kahevA lAgyA ke, mArA jevA nirdaya kaThera hRdayavALA A duniyAmAM ghaNuM thaDa haze, kemake keTalAka divasa pahelAM meM eka suMdara bakarAne pA hatuM, te putrathI paNa vadhAre prema mArI tarapha batAvatuM hatuM ane huM paNa tenI sAthe ghaNe prema batAvatuM hatuM, ethI karIne te cAre paNa mArA hAthathI dIdhA vinA khAte nahato. huM jyAre kyAMka bahAra cAlyA jato hate ane pAchA AvatAM becAra kalAkane vilaMba thatuM hatuM te te rastA tarapha joI joIne be be karyA karate hatA, eja bakarAne meM mArA hAthathI mAMsane mATe mArI nAkhyuM ane te mAMsa mAre tyAM AvelA pANae sAthe paNa khAdhuM. je te bakarAnI mAratA vakhatanI hAlata huM ApanI sAmeM kahuM te mane Apa pUrepUre caMDALaja kahezo. are! jyAre jyAre e bakare mane sAMbharI Ave che tyAre tyAre mAruM kALajuM phATI jAya che. eTalA mATe huM nizcaya ane majabUtIthI kahuM chuM ke je mAMsAhAra kare che, te dareka karatAM mahAna pApI che. kAraNake bIjA badhAM akAryo karatAM jIvahiMsA e ghaNuMja moTuM akAya che. jo ke ema * jainadharma prakAzaka-pustaka 29muM-aMka 6 he. 14 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama kahe ke ame jIva mAratA nathI ane amAre mATe hiMsA paNa thatI nathI te e pramANe kahevuM te paNa phekaTa che. kAraNake je kaI mAMsa khAnAra na hoya te kasAI leke bakarA vigerene vadha zAmATe kare ? e kAraNathI ja dharmazAstromAM paNa eka jIvanI pachavADe ATha mANasane pApanA bhAgIdAra gaNavAmAM AvelA che. jemake - anumantA vizasitA, nihantA krayavikrayI / saMskartA copahartA ca, khAdakazceti ghAtakAH // artha-mAravAmAM salAhakAra, zastravaDe marelA jInA avayane alaga pADanAra, mAranAra, paisA ApI lenAra tathA vecanAra, samAranAra, pakAvanAra, temaja khAnAra-e badhA ghAtakI ja kahevAya che. A sthaLe keTalAeka mAMsAhArI leke e prazna kare che ke je ema che te phalAhArI paNa ghAtakIja kahI zakAya, kemake zAstrakAroe vanaspati vigeremAM paNa jIva mAnela che, chatAM phalAhArI ane dhamadha mANase mAtra mAMsAhArI uparaja zAmATe AkSepa kare che? ene uttara e che ke sarva jIva potapotAnA puNyAnusAra jema jema ucca ucca padavI prApta karatA jAya che, tema tema tene vadhAre puNyavAna gaNavAmAM Ave che. e kAraNathI ja eneMdriya, beIdriya, teIdriya cauriMdriya ane paMcendriya evA sRSTimAM rahelA sarva jIvenA mULa pAMca bheda mAnavAmAM AvelA che. emAM ekedriya jIvakaratAM beIdriya jIva vadhAre puNyavAna hoya che, temaja beIdriyathI indriya teiDhiyathI hii pacaMdriya evI rIte te tenI -kAdraya-ana cAMdrayathA ca* * thAya che ke - tkRSTa jIva pecaMdriyane gaNavAmAM AvelA che. paMcaeNTri--jana paNa ochAvattA pramANanA puNyavALA ja hoya che, arthAta tiryaMca paMceMdriya (bakarA-gAya-bheMsa vagere) mAM hAthI vadhAre puNyavALo che, temaja manuSya vargamAM rAjA, maMDalAdhIza, cakavarI ane yogI vadhAre puNyazALI hovAne lIdhe teone mAravAne zAstramAM sakhta manAI karavAmAM Avela che. kAraNake yuddha karatAM kadAca rAjA pakaDAI jAya te paNa tene mAravAmAM nathI Avato. ethI evuM sAbIta thAya che ke, ekedriyakaratAM beiMdriyane mAravAmAM adhika pApa che, beIdriyakaratAM teidriyane mAravAmAM adhika pApa che, ema vadhAre vadhAre puNyazALIne mAravAmAM vadhAre vadhAre pApa thAya che. ethI karIne jyAM sudhI ekeMdriya jIvavaDe nirvAha thaI zake tyAMsudhI paMceMdriya jIvane mAra e taddana abhyaja che. ke ekedriyane mAre te paNa pApa thavA ja kAraNa che; paraMtu khorAkImATe kaI bIjo upAya na hovAthI (aNachuTake) te kArya lAcArIthI karavuM paDe che, jethI karIne ja keTalAeka bhavyajIva AvA pApanA bhayathI dhanadhAnya, rAjapATa vigerene tyAga karI sAdhu thaI jAya che ane (yAvacchava) jIve tyAM sudhI pANI, agni, vanaspati vigerene Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mA prakAra. aDakatA paNa nathI ane bhikSAmAtrathI peAtAnuM uttarapASaNa karI leche. manuSyA paNa lAcArIthI ekedriyanA nAza kareche ane te pApane parihAra karavAmATe sAmunirAjonI sevA, dAna, dharma, Avazyaka kriyA vigere jIvatAMsudhI karyAM kareche, bhikSAmAtrathI calAvanAra sAdhuone AraMbhane doSa lagAra paNa lAgatA nathI. kAraNUke gRhastha mANasa je potAne mATe rAMdheche, temAMthI e leAko jarUra hoya teTaluMja tathA doSa vinAnuM mAtra grahaNa kareche. e hetuthI gRhasthane evI paNa khabara paDavA detA nathI ke Aja mAre tyAM sAdhu-mahArAja bhikSA levA AvanAra che. ajANatAMja leAjana vakhate gRhasthanA gharatarapha jaine samayAnusAra je maLe te AhAra grahaNa karI leche. jethI karIne kAi paNa doSa pahelAM athavA pachavADe lAgavAnA saMbhava nathI. juo, iMdriyAnA svAdamAM lAlacu uttama jJAtiee peAtAnI khATI kIrttine mATe kevA anatha phelAvI dvIdhA ? vicAra karavA jevI vAta che ke hiMsA vigerethI jo dhama thatA hAya tA adhama kevI rIte thaze ? kAraNake mAMsAhAra karanArAonuM mana ghaNuM karIne kRSita ane malinaja heAyache. kAi paNa tiryaMca jIvane dekhatAM tene evA khyAla ubhA thAyache ke, A jIva kevA suMdara che? AnuM mAMsa kevuM svAdiSTa tathA puSTi karanArUM haze? tathA AnA zarIramAMthI keTaluM mAMsa nIkaLaze? eTalAmATeja mAMsAhArIone vanamAM haraNu vigere jAnavarone jotAMveMta tene pakaDI pADavAnI marajI thai jAyache athavA taLAva ke nadIne kAMThe mAchalAMne jotAMveMta mAravAnI icchA utpanna thai jAyache. evI rIte AThe paheAra hiMsaka jIva rAdra pariNAmavALA rahyA kareche. jevIrIte vAgha, siMhuM, khilADI vigere hiMsaka thavAne khAvAmATe koi jIva na maLe tepaNa mAThAM kema baMdhana karavAthI narakAdi gati maLeche. tevIja rIte mAMsAhArI jIvAnI paNa dazA jANavI. aksAsa ! mAMsAhArI jIva suMdara pakSIenA nAza karIne jaMgalene khAlI karI nAkheche ane suMdara bagIcAmAM peAtAnA kuTuMbanI sAthe Anayukta manathI beThelAM pakSIone duka vigerevaDe mArIne nIce pRthvIpara pADI deche. kharUM kahevA ghA tA te vakhatanA kamakamATalAM dekhAva dayALu purUSothI te dekhI paNa zakAya nahi. paraMtu mAMsAhArI to tene joine ghaNI prasannatAthI mAranArane uttejana Apeche ke vAha! zAkhAza ! ekaja gALIe kevuM nizAna tAkyuM ? A sthaLe eka e paNa vicAravA ceAgya vAta che ke, eka pakSIne mAranAra ekaja jIvaneA hiMsaka nathI; paraMtu aneka jIvAnA hiMsaka che. kemake je pakSIne maraNu pamADayuM hAya te kadI te strIjAti hoya ane tenAM nAnAM nAnAM accAM hoya te mAtA marI javAthI te jIvI zakatAM nathI. vaLI te badhAnA marI javAthI mAranArane bhayaMkara pApunA baMdha thAyache. eTalAmATe te kamabaMdhananuM atyaMta daDha kAraNa hAvAthI pahelethIja buddhimAna purUSoe vicAravuM joie. jema kIDIenAM daranI pAse lAke tenA khAvAmATe sAkara ane qh@ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vyAkhyAna sAhityasa'pretuM--bhAga 2 jo. sAma leTa nAMkheche tethI vadhAre kIDIe tyAM Aveche ane e upAya putrAtpattinA mAneche. kAraNake bicArA bheLA loko dharmAMtattvanA ajANa ane prakRtinA vizvAsa nahi dharAvanArA hovAthI teo lAbhAlAbhane vicAra nahi karIne keTalAeka dezamAM evI kriyA karanArA jovAmAM Aveche. paraMtu A sthaLe vizeSa vicAra karavAnA avasara che ke leATa ane sAkara nAMkhavAthI kIDIe ghaNI ekaThI thAyache. paraMtu koi bIjo jIva te leTa tathA sAkara khAI jAyache tA tenI sAthe ghaNI kIDIonA sahAra thai jAyache. ghaNe ThekANe jovAmAM paNa AvyuM che ke te jIva leATa cATI jaIne ghaNI kIDIone saMhAra karI nAMkheche. A eka vAta thaI. khIjI vAta e che ke kIDI sa'muIima jIva hovAthI mAtApitAnA saMcAga vinA utpanna thAyache, te leTa ane sAkaranA maLavAthI havAnA sayAga thatAM navI kIDIo pArAvAra utpanna thAyache ane tenI hiMsA thAyache. AthI spaSTa thAyache ke keTalAMeka dhanAM kAryo karavA jatAM ulaTA adharma thai javAnA saMbhava raheche. aSTAdazapurANeSu, vyAsasya vacanadvayam / paropakAraH puNyAya pApAya parapIDanam // aMka 7-pRSTha 216. sakala danakAroe hiMsAnI adharmamAM gaNutrI karela che ane sarvAthI zreSTha dayAdha neja mAnyA che. emAM koi Astikane vivAda nathI. te paNa dareka dharmavALAone A sthaLe zAstrIya pramANu devAthI vadhAre daDhatA thaze. eTalAmATe hiMdumAtrane mAnanIya manusmRti tathA mahAbhArata ane dhUma vagere purANeAnI sAkSI ApavAmAM Aveche. emAM pahelAM manusmRtine jue. temaja-- yo'hiMsakAni bhUtAni hinastyAtmasukhecchayA / sajIva~zca mRtazcaiva na kvacit sukhamedhate // niyasAgaramAM chapAyalI manusmRti-a. 5-kSAka 4pa-pRSTha 187. " co dhanavamaherAna, prALimAM na viAiti / sa sarvasva tivraSNu, muslamasyantamanute // " yo dizAni nA artha-niraparAdhI jIvAne ja pAtAnA sukhanI icchAthI mAreche, te jIvatA hatA paNa marI gayA tulyaja che. kAraNake tene kyAMi paNa sukha maLatuM nathI, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. thA-adhikAra 109 vaMdhana ne atha-prANIone vadha-baMdhana vigere kleza pamADavAne je nathI Icchate te tamAmane zubhecchaka atyaMta sukharUpa svarga athavA mekSane meLave che. bIjuM paNa juo- va dhyAti cata kutta, prati yatra ja tadavApnotyayatnena, yo hinasti na kiMcana // " tAtparya -je purUSa DAMsa, macchara, vigere nAnA athavA meTA ane mAratuM nathI te dhArelI vastu meLavavA bhAgyazALI nivaDe che ane je karavA Icche che te karI zake che athavA jyAM purUSArtha dhyAna vigeremAM lakSya bAMdhe te prayAsavagaraja (a5 prayAse) siddha karI zake che. arthAta ahiMsA karanAra pratApI purUSa manamAM je vicAre te turataja pAmI zake che. bIjuM e paNa lakhyuM che ke nAkRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsamutpadyate kvacit / na ca prANivadhaH svargyastasmAn mAMsaM vivarjayet // bhAvAtha-prANIonI hiMsA karyA vagara mAMsa kyAre paNa utpanna thaI zatuM nathI ane prANIone vadha svarganuM sukha detuM nathI. eTalA mATe mAMsane sarva prakAre tyAga kara ucita che. bIjuM paNa ema kahyuM che ke samutpattiM ca mAMsasya, vadhabandhau ca dehinAm / prasamIkSya nivarteta, sarvamAMsasya bhakSaNAt // tAtparya -mAMsanI utpatti ane prANuonI hiMsA, temaja baMdhanane jaIne sarva prakAranA mAMsabhakSaNathI manuSyae dUra rahevuM joie. vivecana-pUrvokta manusmRtinA pAMcamA adhyAyanA 44 thI 49 sudhInA kenuM rahasya jANanAra kadApi mAMsabhakSaNa nahi karaze. kemake sIdhe mAga choDIne ADA mArge cAlavAnuM keIne paNa mana thaze nahi. 49 mA plekamAM tamAma prakAranA mAMsabhakSaNathI nivRtta thavAnuM manujIe pharamAvyuM che. ethI vidhipUrvaka mAMsa khAvAthI deSa nahi mAnanArAono pakSa sarvathA nirbalaja thaI gaye. kemake devatAonI mAMsAhAra karavAnI prakRti ja hatI nathI. kadAca e aNu mAMsa devatAonI sAme rAkhavAmAM Ave to paNa eka navaTAMka paNa ochuM naDui thAya athavA daza bakarAone devatAnA maMdiramAM rAtrie rAkhIne comera e maMdiranuM rakSaNa karavAmAM Ave ane prabhAte e maMdira khu karavAmAM Ave te daza bakarAomAMthI eka paNa ocho thaze nahi. ethI ema sAI'. thAya che ke mAMsamAvanA lalI leke bicArA bheLA le Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 vyAkhyAna sAhitya graha bhAga 2 e. asama kane bharamAvIne khAlI khIjAnA prANAnA nAza karAveche. potAnI jIbhanI kSa Nika tRptine mATe bicArA anAtha jIvAnAM jIvanAne naSTa karAveche. keTalAeka bhakta leAkeA devInI sAme mAnatA kareche ke--he mAtAjI ! mAro putra jo amuka rogathI khacaze te huM Apane eka akaro caDhAvIza " kadAca kanA cege bALakane AyuSyanA maLathI ArAma thAya teA mAnatA karanAra leAkeA ema samajeche ke mAtAjIe kRpA karIne mArA putrane jIvitadAna dIdhuM. tyAre khuzI thaine niraparAdhI akarAne gAjatAM vAjatAM AbhUSaNAdika paherAvI mAtAjInI pAse lai jAyache ane tyAM tene navarAvIne temaja phula caDAvIne tathA svaga prApta karAvanAra matrAne tene mAratI vakhate brAhmaNeA pAse bhaNAvIne akarAnA prANu nirdaya rIte alaga karAveche. A sthaLe eka kavinuM vAkaya yAda Aveche ke-- mAtA pAse meTA mAMge, kara makareA sATA; ApanA pUta khilAvaNa cAhe, pUta dujekA kATA, hA divAnI duniyA ? 3 juo--bIjAnA putrAne mArIne potAnA putranI zAMti cAhanArI dunIA che. A sthaLe dhyAna devuM ceAgya che ke pahelAM mAnatArUpa kalpanAja khATI che. kadAca mAnatAthI devI AyuSyane vadhArI de, ema dAta tA duniyAmAM koi marataja nahi, je leAkeA mAnatA mAneche, tene kadAca sAganapUrvaka pUchavAmAM Ave te teo paNa avazya ema kabula karaze ke tamAma mAnatA amArI saphaLa thatI nathI. keTalIka vAra teA hajAro mAnatA karatAM chatAM e putra vagere maraNuneja prApta thAyache. ethI mAnatA ane rIte pheTa che. kemake rAgInuM Acukhya hoya te te kyAre pazu maranAra nathI. tyAre pachI temAM mAnatAnuM kazuM prayAjana nathI ane kadAca AyuSya na hoya teA acanAra nathI tepaNu mAnatA niSphaLa che. bIjuM paNa vicAro ke kadAca bakarAnI lAlacathI devI tamArA rogonA nAza karaze to te tamArI neAkara TharI. rUzavat-lAMca lenArI thaI. kemake jenAthI mAla maLe tenuM te bhaluM kare ane jenA taraphathI na maLe tenuM bhaluM na kare. lAMca khAnArAonI duniyAmAM kevI mAna-maryAdA hoyache tene vAMcakA svayaM khyAla karaze. mahAzaya ! mAtA zabdanA artha pahelAM vicAro ke je pAlaNa pASaNa sarva prakAre kare teja mAtA kahevAyache, tyAre jenI pAse makarAnuM balidAna karavAmAM Ave te jagadaMbAnA nAmathI jagatmAM kema prasiddha thai zake? kemake je samasta jIvAnI mAtA che teja jagadabA kahI zakAyache. te samasta jIvAnI aMdara bakarAM vagere paNa ( jeneA maLI devAmAM Aveche te ) AvyAM, tenI paNa mAtA te TharIne ? have vicAra karo ke eka putrane khAine mAtA bIjAne bacAve? zuM evuM kyAree thai zakeche? kemake mAtAne tamAma putra sarakhAja Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcima. yA--adhikAra. vhAlA hAyache. ajJAnI leAkA svArthI thaine mAtAnI icchAthI vighna caraNu karIne jIvahi'sAne mATe sAhasa kareche. e kAraNuthIja A jamAnAmAM marakI, kAlerA vigere mahA kaSTone leke bhAgaveche. kemake mAtA hAthamAM brA kaDI laIne mAratI nathI, mAtra parIkSapaNe manuSyane anItine daMDa che. me peAte joyuM che ke viMdhyAcaLamAM devInuM maMdira che. tyAM hajAro saskRtanA 5'DitA vizeSe karIne navarAtrimAM bheLA thAyache ane prabhAtathI mAMDIne sAya kALasudhI te saghaLA leAkeA saptazatI ( durgApADha) nA pATha kareche. jemAM durgAnI bhaktinI prazaMsAja che. paraMtu tyAM anAtha nirvAtha ane sAthI garIkha akarAM ane pADAnuM alidAna je devAmAM Aveche. te joine tenA bhaktAnA manamAM paNa eka vAra zakA thAyache ke AvI hiMsA karIne pUjA karavI kyAMthI cAlI AvatI haze? mAtA paNa pAtAnA putrane mAvAthI nArAja thaIne tyAMja AlerA vigere rUpe upadrava kareche. tyAre brAhmaNa vigere bhAgeche ane keTalAeka leAka khakara nA mArga tarapha janArA thAyache. A vAta ghaNIvAra lemAM pratyakSa jovAmAM Aveche ane svayaM anubhavavAmAM paNa Aveche. tApaNu pakaDelA gadheDAMnA pUchaDAMne cheDatAja nathI. mAtAnI bhakti akarAM mAravAthIja thatI nathI. peAta peAtAnAM matamAM mAnelI kALI, mahAkALI, gArI, gAMdhArI, A, durgA vigerenI sevA uttamAttama padArtho caDAvIne karavI joie. keTalAeka lekA durgApAThanI sAkSI ApIne pazupUjAne mATe Agraha kareche. teoe samajavuM joIe ke, rAjubaizya dhRkSa " e je pATha che emAM vicAra karo ke puSpane jema sAkhIta (bhAMgyAtAyA sivAya) caDAvavAmAM Aveche ema pazune paNa caDAvI devuM joie, arthAta caDAvatI vakhate evI prAthanA karavI joie ke, he jagadaMbe ApanA darzanathI ame jema nirbhaya ane AnadnathI rahIe chIe temaja tamArA darzanathI pavitra thayela bakaro paNa jagatmAM niya thaine hareka arthAt kAi mAMsAhArInI charI tenA gaLApara na kare. evA saMkalpa karIne makarAne choDavA joie. jethI karIne puNya thAya ane mAtA pazu prasanna thAya. vaLI jagadaMkhAne sAcA artha paNa kahevAya. anyathA jagadakhAnuM nAma, rahetAM rahetAM jagadbhakSiNI thai jaze. "" " ASARS mahAnubhAva! manujIe 48 ane 49 mAM zlAkamAM prANIonI hiMsAthI svane niSedha spaSTa batAvI ApyuM che. kadAca te zlokane kaviyatta mAnazA te mAMsAhArathI svarga thAyache. ene kalpita kAM na mAnavA ? jyAre ane kalpita nathI te banne zleka baLavAna che ane khaLavAthI du'La mASita thAyache. juo eja adhyAyanA 53-54-55 blekamAM-- 6 varSe varSedhamejena, yo yaneta rAtuM samAH / mAMsAni ca na khAdyedyastayoH puNyaphalaM samam " // 53 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwgnanA www vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama | bhAvA-varSe varSe, eka purUSa azvamedha kare ane te varSa sudhI yajJa kare ane eka purUSa bilakula mAMsa khAya ja nahi te e bannenuM phaLa sara "nUranaizcaryuvAno ja monanai ? na tatphalamavAnoti, yanmAMsaparivartanAt " // 14 // - athata-pavitra kuLa, mULa vigere tathA nIvArAdinuM bhajana karavAthI paNa je phaLa maLatuM nathI te mAtra mAMsAhAranAja tyAgathI phaLa maLe che. "mAM sa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihAmyahaM / pasanmastha mAMsa, pravatti mana:" 11 | arthAta-jenuM mAMsa huM ahiM khAuchuM, te janmAMtaramAM paNa avazya mane khAzeja. e "mAM" zabdano artha vidvAnoe karela che. potAnA prANa bacAvyA pachI pArakAne bacAvavAne pyAra.. eka samaya bAdazAha pitAnA AnaMdabhuvanamAM birAjamAna thayA hatA te vakhate birabala pAseja beThela hate. zAha ane birabala vacce keTalIka rAjyaraMganI ADIavaLI vArtAo thayA pachI pUchayuM ke "birabala mANasane sarvathI vadhAre vhAlI kaI vastu che?" birabale kahyuM ke "nekanAmadAra! huM to ema mAnuM chuM ke A duniyAmAM sarvathI vadhAre vhAlI vastu pitAnI jAna (prANa) che, ethI adhika vhAlI ke anya vastu nathI. cAhe te amIra, phakIra, duHkhI sukhI manuSya haze kiMvA jAnavara haze topaNa pitAnA prANane bacAvavAmAM vadhAre khaMta dharAvaze; paNa prANanI darakAra na rAkhatAM paise-ke sagAMsaMbaMdhI bacAvavA kadI paNa dhyAna Apaze nahi. ethI khAtrI thAya che ke sarvathI prANa vadhAre vhAle che. A pramANe vArtAlApa thaI rahyo che teTalAmAM zAhanI, eka strI potAnA bALakane ramADatI yArasAthe cuMbana letI hatI, teupara najara paDI eTale zAhane mATe AnaMda upa ane birabala pratye jaNAvyuM ke "mane te ema jaNAya che ke sarva vastu karatAM bALaka vadhAre vahAluM lAge che?" te sAMbhaLI birabale araja karI ke "sarakAra ApanuM kahevuM kharuM che, paraMtu jyAre potAnA prANuupara mahA Akta AvI paDe che te vakhate dhana, delata, putra, strI, parivAra ane vahAlAM-saMbaMdhI vigere eka paNa vahAlAM nathI, mAtra potAne jIva kema bace? teja yuktimAM guMthAvuM * bIrabala bAdazAha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. krayA-adhikAra 113 66 priya thai paDeche. " zAhe kahyuM ke " khIrakhala ! tame kaheche te kharUM haze; paraMtu anubhavavagara tenI manamAM asara thatI nathI; mATe pratyakSa pramANathI siddha thayeluM jovAne Atura chuM. " te sAMbhaLI khIrakhale kahyuM ke "nAmadAra thADA divasamAM ene pratyakSa dAkhale Apane khatAvIza." e pramANe khannevacce vArtA thayA pachI keTalAka divasA gayA pachI sIpAine hukama karI eka e mAsanA maccAsahita vAMdarIne pakaDI bagIcAnI aMdara rakhAvI. tadghanatara eka vIza hAthane uMDA khADA kheAdI taiyAra karI rAkhyuM. khAda bAdazAha pAse jaI vinavyuM ke " garIkhaparavara ! savathI prANu vahAlA ke bALaka vahAluM che tenI Apane khAtrI karI ApavAne Aje samaya che; mATe Apa agIcAnI aMdara padhAro." khAdazAhu Anayukta thai khIramalasAthe cAlye. bagIcAmAM paheAMcyA pachI sIpAine saMketa mujaba sAna khatAvI samajAyai ke teNe baccAMsahita vAnarIne khADAnI aMdara nAkhI. uparathI pANInA pravAha dheAdhamadha calAvye ; jyAre khADAmAM pANI bharAvA lAgyuM ke vAMdarI peAtAnA khaccAne chAtIsarakhu vaLagADI pAtAnA bacAva khALavA lAgI. te joI khIramale zAhune kahyuM ke nAmadAra ! have majAtu jovAnI che" jota jotAmAM theDI vAre pANI khADAmAM vadhavA lAgyuM tethI vAnarI cAretarapha bahuja ThekaDA mArI khacAvamATe taraDIyAM mAryA paNa kazeA dahADA vaLye nahi. vAnarInA peTasudhI pANI A vyuM ke accAne khabhAupara rAkhI rakSaNa karavA lAgI. jema jema pANI upara caDhatuM gayuM tema tema mAthAupara baccAne caDhAvI khacavA upAya zeAdhyA. te joi zAhe kahyuM ke kema khIramala ! prANa vahAle ke baccAM vahAlAM ? juo khIcArI vAnarI baccAnA jIva khacAvavA keTalA prayata kareche? " khIrakhale kahyuM ke " nekanAmadAra! jarA thADI vAra joyA karA, haMmaNAMja tene dAkhaleA jaNAi Avaze." have vAnarIne gaLAsudhI pANI AvI paheAMcyuM ke pachI teNIe baccAne bacAvavAnI AzA phATa che ema lAgavAthI tathA huM paNa tene macAva karavAmAM nADuMka java kheAi besIza ema vicArI chevaTe nirUpAya thaI bicArIe baccAne pagataLe ghAlI teupara pAte ubhI rahI. peAtAne prANa acAvavA vaLakhAM mAravA lAgI. te joi khIramale pANIne pravAhu aMdha karAjye ane tene bahAra kaDhAvI lIdhI. pachI zAhune vinavyuM ke "kema ziratAMja! atyArasudhI A vAnarIne kharco kevuM pyArUM hatuM; paraMtu jyAre peAtAne jIva javAne vakhata najIka dekhAya tyAre baccAne jIvADavAnI AzA choDI dUI peAtAnA prANa macAvavA upAya AdaryAM. evIja rIte manuSyane peAtAnAM khALakA vhAlAM che paNa jIvaupara jokhama AvI paDavAthI ghara, khAra, chekarAM, strI, dhana, dolata ke mAbApa vigere kAi kASThanuM nathI. peAtAnA prANa agADI badhAMe kazI vizAdamAM nathI. mATeja sa vastukaratAM jIva vadhAre vhAlA che." A pratyakSa pramANa joI bAdazAhu gaDI tAjumI pAmyA ane khIramalanI ala 66 15 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. 9 saptama mATe tArIpha karavA lAgyuM. tethI sarvane pitAne jIva vahAle hevAthI koI jIvane pajave nahi, jIvadayAthI amUlya lAbha, *A bharatakSetramAM gajapuranagare sunaMda e nAme kulaputra rahe che. tyAM dharmavaMta prANI jinadAsanI sAthe tene mahA prIti che. ekadA te banne mitra vanamAM gayA. tyAM surAcAryasamAna dharmAcAryane dekhI namaskAra karyo. teNe iyAmala dhamane upadeza dIdhe, te upadeza sAMbhaLI gurUne kahyuM ke huM mAMsabhakSaNanuM paccakhANa te karuM paNa mArAthI mAre kulAcAra kema mUkAze? gurUe kahyuM ke dharmAcAra khare samaja. dhamanI veLAe kAMI AlaMbana na karavuM. te sAMbhaLI sunaMde tarata jIvadayAvrata AdaryuM. mAMsabhakSaNane niyama lIdhe. sarva jIva pitAnA AtmAsarakhA jANIne sukhe vrata pALe che. ema karatAM ghaNe kALa thaye. ekadA duSkALa paDaye, sarvatra dhAnya meMghuM thayuM. te avasare sunaMdanI strI kahevA lAgI ke he svAmI! svakuTuMba pALavAmATe mAchalAM pakaDI laI Ave. tene sunaMde kahyuM ke he bhUMDI! mArI AgaLa evI vAtaja karavI nahi. game tevuM kaSTa prApta thaze. te paNa huM hiMsA AdarIza nahi. tenI strIe kahyuM ke tuM mahA nirdaya che. kuTuMbane kaSTa karavAthI lekamAM apayaza thaze. ema kahI tene sAthe baLAtkArathI tene mAchalAM pakaDavAmATe laI gaye, tyAM jALa nAkhI temAM mAchalAM AvyAM, paNa vrata sAcavavA mATe te pAchAM pANImAM nAkhI dIdhAM. ghare khAlI hAthe AvyuM. vaLI bIje divase strInI preraNAthI gaye, te divase paNa temaja mAchalAM melI ghera AvyuM. trIje divase strInI preraNAthI garyo paNa tyAM mAchalAM pakaDatAM mAchalAMnI pAMkha bhAMgI, tethI trAsa pAmyA. pachI sagAMne kahI anazana karI maraNa pAmI rAjagRhI nagarImAM naravarmarAjA rAjya kare che, tyAM maNIyAra nAme zeThanI suyazA nAme bhAya tenI kUkheM AvI sunaMdane jIva putrapaNe utpanna thaye. tenuM dAmannaka evuM nAma pADayuM, te ATha varSane thaye, tyAre zeThane ghera mahAmArIne upadrava thaye, tethI gharanA mANasa sava maraNa pAmyAM. AyuSyane ge eka dAmaka jIvate rahyA. rAjAe tene ghera cokI rAkhI, dAmanaka kSudhAtura thaI ghera ghera bhIkha mAgavA lAgyA. ekadA sAgarapita nAme vyavahArIyAne tyAM bhIkha mAgavA mATe Avya, evAmAM te vyavahArIyAne ghera sAdhu vahoravA AvyA, temAM eka vaDerA sAmudrika lakSaNa joIne kahyuM ke A bhIkhArI A zeThanA gharano mAlIka thaze. evI rItanI vANu sAgarazeThe bhIMtane aMtare sAMbhaLI duHkhAkAta thaIne vicAryuM je zuM mArA gharane e dhaNI thaze? te have huM kaIka upAya karIne ene mArI nakhAvuM. * sindara prakaranI TIkA. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 paricacheda. dayA-adhikAra. eTale mArI lakSmI mArA putrapautrAdika bhagave. ema vicArI keIka cAMDAlane ghaNuM dravya ApavuM kabula karIne kahyuM ke dAmannakane mArI nAkhaje. te cAMDAla paNa medanI lAlaca dekhADI ThagIne dAmannakane bAhara jaMgalamAM laI gaye, paNa tyAM te mugdhabAlane dekhIne caMDAla manamAM ciMtavavA lAgyuM ke are! A bALake ke zeThane aparAdha karyo che ke jethakI zeThe mane Ane mAravAno Adeza dIdhe athavA mArA je bIje mahApApI paNa karyuM haze je dravyanI lAlace AvA baccAne mAravAnI kabulAta Ape. te have e kAma karavuM mAre yukta nathI. e nizcaya karI bALakane kahyuM ke he mUrkha ! ahIMthI nAzI jA. je ahIM rahIza te tene sAgara pota mArI nAkhaze? e bhaya dekhADa, tethI dAmannaka nAzI gaye, kemake saMsAramAM jIvitavya sarvane vallabha che. | yatiH | mana nasthima, dilamo ramavo nIi. paMthasamA natthi jarA, khuhA samA veyaNA natthi // 1 // caMDAle dAmannakanI AMgaLI kApI nIzAnI laI zeThane ApI dIdhI. dAmanaka paNa lehIe jaratI AMgaLI laI tyAMthI nAThe, te sAgarapetanA gokuLamAMhe gaye. kamane tyAM naMdakuLapati aputrIo hatuM, teNe tene petAne ghera putra karI rAkhyuM. dAmannaka anukrame thAvanAvasthA pAmya, zuravIra thaye. ekadA prastAve te sAgaraSTI svagekuLamAMhe AvyuM, tyAM dAmakane dIThe, naMdakulIAne pUchayuM ke e koNa che? te jeTaluM vRttAMta dAmannakanuM jANute hate teTaluM teNe sarva kahyuM ; te sAMbhaLI zeTha vicAravA lAgyuM ke rakhene sAdhuvacana anyathA na thAya! ema ciMtavI je A teja pAchA gherabhaNI javA lAgyuM, te vAre naMda be ke tame zIdhrapaNe kema jAe che? zeThe kahyuM ghare kAma che, naMdavAlIAe kahyuM ke mArA putrane ghera mokale, te tamAruM kArya karI Avaze, te sAMbhaLI zeThe kAgaLa lakhI Ape ne kahyuM ke e kAgaLa mArA putrane Apaje. dAmannaka paNa kAgaLa lai cAlyo. vATe AvatAM thAkI gaye, te vAre gAma najIka kAmadevanA deherAmAM jaI sute. evAmAM teja zeThanI viSA e nAme putrI che. te paNa tyAMja kAmadevanI pUjA karavA AvI che. teNe dAmannaka sUtelo dIThe ane tenA aMgarakhAnI kase kAgaLa bAMdhela dIThe, te laIne vAMcavA mAMDa. temAM svastizrI gokulAta samudra dattayegyuM sAnaMde likhyate. e dAmannakane apIta pANIe zIdhra viSa deje emAM kAMI vimAsaNa karaze nahi. e kAgaLa vAMcI kanyAe vicAryuM je mAre pitA kAgaLa lakhatAM nie eka kAne cUkI gayuM che, kemake viSA mAruM nAma che te sthAnake viSa deje, evuM bhUlathI lakhAI gayuM che. pachI A Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama khanuM kAjala kADhI saLIe karI kAna daI viSane sthAnake viSA karI pAcho kAgaLa tenI kasamAM bAMdhIne kanyA pitAne ghare AvI. pAchaLathI dAmannaka paNa jAge, te cAlate cAlate anukrame zeThane ghare AvyA, putrane kAgaLa dIdho, teNe kAgaLa vAMcI tatkALa mahotsava pUrvaka pitAnI bahena viSA tene paraNAvI dIdhI. keTaleka divase sAgaradatta paNa gokuLathI ghera AvyA. vAta sAMbhaLI mane namAM viSAda upa ane ciMtavavA lAgyo je meM zuM vicAryuM ane ahIMA zuM nIpajayuM! | cataH // ganna viMtikSArU manna duru, ganna viDhava ganna varU I UcAlu te thira thayA, thiravAso te jAi // 1 // tathApi hajI kAMI upAya te karuM ke jema e vipatti pAme. ema ciMtavI zeTha vaLI cAMDAlane ghera gayA ane kahyuM ke are pApI cAMDAla! Ate teM zuM karyuM? je te dAmakane jIvato mUkya? paNa adyApi je ATaluM kAma kare te jeTaluM dravya tuM mAga teTaluM huM ApuM. te vAre cAMDAla bolyuM ke he svAmI! tame dekhADe, tene haNuM. tamArI IcchA saphaLa karuM? zeThe saMketa kIdhe ke saMsthAnI veLAe huM jene mAtAne dehere mekaluM, tene haNaje. ema kahI ghera AvI zeTha kahevA lAgyuM ke are mUrkhA! hajIsudhI tame mAtAnI pUjA nathI kIdhI? kAma to pUjAthI sarADe caDe. te sAMbhaLI puSpAdikathI chAba bharI mAtA pUjavAmATe saMdhyA samaye jamAIne mekalya. tene mArge jAtAM rastAmAM sALa maLe, teNe pitAnA banevIne tyAMja ubhe rAkhe ane pite mAtA pUjavA tenI pAsethI chAba laIne gaye. te jeTale deherAmAMhe praveza kare che teTaleja khaMgile tene khaDage karI mArI nAkhe, te vakhate moTo lAhala thaye. leke oLakhe je A zeThane putra che. te vAta zeThe sAMbhaLI. zeThane hRdayaphATa du:kha thayuM. tethI maraNa pApe. pachI rAjAnA AdezathI dAmannaka gharane dhaNI thaye. puNyAnusAre lahamIvAna thaye. sAte kSetre dhana vAvaravA lAgyo ane trivargasAdhana karate sukhamAM rahe che. ekadA keI eka bhATe AvIne dAmaka AgaLa gAthA kahI te A pramANe - tassa na havaI dukkhaM kayAvi jassasthi nimmalaM puNNaM / gaogvarathe , muMgarU maLo naLa ne || * || suti ||. e gAthA sAMbhaLI dAmAke te bhATane traNa lakSya dravya ApyuM, te dekhI lekone mATe deSa upaje. tyAre rAjAe teDI pUchayuM ke eTaluM moTuM dAna Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida. dayA-adhikAra. 117 te kema dIdhuM? te vAre rAjA AgaLa sarva piotAnI vAtanI utpatti kahI. te sAMbhaLI rAjAe dAmakane nagarazeTha karyo. anukrame dAmannaka dayAdhama ArAdhI devaloke gaye, mATe he bhavyajI ! tame dAmannakanI peThe dayAdAna gho. jethI sukhazreya pAme. jIvadayA vinA bIjA zubha kAryanI niSphaLatA. eka vakhata eka phakIra bAdazAhanI hajura AvI kahevA lAgyuM ke kaI manuSya sadA sahanazIlatA rAkhe, athavA puSkaLa dAna ke inAma Ape athavA sahasra vAra sijadA ke namAja paDhe, paNa jo te keAI jIvane pajave ke haNe te tenuM kareluM sarva zubha kArya nAza pAme che, eTaluM ja nahi paNa sAheba tenA para nAkhuzIthI jue che. A hakIkatauparathI bAdazAhe musalamAna tathA hiMduone ekasarakhI rIte nyAya ApavA rAjamahela pAse eka thAMbhale rUpAvI tyAM meTe ghaMTa baMdhAvyuM. eTale jene phariyAda karavI hoya te A thAMbhalAe laTakAvelA ghaTane avAja kare, tethI e avAjathI zAhanA jANavAmAM Ave che ke phariyAdI Avela che. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke keI bicAre bInavasiladAra garIba nAhaka ke anyAyathI amaladAranA trAsathI pIDAto hoya te te khuda zAhanA kAne potAnA dukhanI phariyAda pahoMcADe te mATe A adala ghaMTa bAMdhe hatuM. tyAM gAya araja karavAnA kAraNane lIdhe pitAnuM zarIra te sthaMbhanI sAthe ghasavA lAgI jethI sthaMbha hu ane ghaMTa vAge eTale zAhe jAyuM ke, keI phariyAdI dAda meLavavA Avyo che, ema jANe bIrabalane kahyuM ke ghaMTa bajAvanAra phariyAdIne upara belA. A pramANe zAhano hukama sAMbhaLI bIrabale uThI jharUkhAthI nIce joyuM te kaI phariyAdI naheAte paNa gAyamAtA ubhelI hatI, tethI bIrabale zAhane vinavyuM ke hajura! koI phariyAdI nathI, paNa havAnA jorathI ghaMTane avAja thaye che. ATaluM bIrabala belI ra eTalAmAM pharI bIje avAja thaye, tethI zAhe bIrabalane hukama karyo ke-ghaMTa keNu bajAve che? pharI bIrabale jaI joyuM te gAya thAMbhalAnI sAthe pitAnuM zarIra ghasatI hatI tethI zAhane kahyuM ke, garIbaparavara! phariyAdI kaI manuSya nathI, ATale zabda belavA jatAM pharI jorathI trIje avAja thayo tyAre zAhe manamAM vicAryuM ke "Aja divasa sudhI kaI vakhata havAthI ghaMTa vAgye jAye ke je nathI; chatAM bIrabala kahe che ke, pavananA jorathI ghaMTa vAge che, e kevaLa asaMbhavita che; kemake keI phariyAdI te haze paNa zA kAraNamATe tenI dAda mAre kAne na pahoMcADavA A pramANe bIrabala * bIrabala bAdazAhamAMthI sAra, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 oN. sama prayatna karatA haze? huM dhArUMchuM ke, vakhate kAI khIrakhalane satAvele riyAdI Avye huze jethI khIramala pAtAnA zatru samajIne mane Ama samajAveche; paraMtu tesaMbadhI pachIthI khIrakhalane pUchavuM ceAgya che, Ama vicAra kareche eTalAmAM terI ceAthIvAra ghaMTa vAgye tethI jarA kApa kaTAkSa karI kahyuM ke tame kharAkhara dhyAna ApI jotA nathI, paNa A ghaDI ghaDI kANu dhaTa vagADeche, te jANavA mAgu chuM; kemake manuSyeAnA vagADayA vagara pavanathI kAi vakhata hAleja nahi; kadAca hAlate hAya tA, agADI koi vakhate pazu krama hAlyA nathI ? mATe kharAkhara tapAsa karI kaheA ke kANu phariyAdI che? jyAre pharI zAhanA hukamathI jharokhAmAM jai nigAha karI teA teja gAya ghaTanA pAse ubhI hatI tethI khIramale vicAryuM ke hAlamAM gAyAnA vadha thAyache, mATe te gAyamAtAnA vadha thatA aTakAvavA A vakhate ThIka prasaMga maLyuM che, jethI yukti laDAvI hiMduonAM aMtaHkaraNa dubhAtAM ane pavitra pUjya gAmAtAnuM asahRA saMkaTa baMdha pADuM. A pramANe vicAra karI zAhune kahyuM ke ghaMTa vagADanAra phariyAdaNu eka mAtA che tenA upara ghaNAja julama gujyeA che, jethI AMkhamAMthI AMsu vahevarAvatI Apa hujura AvI che mATe jo hukama hoya tA nIce jai tenI phariyAdane sAra samajI AvuM. zAhe kahyuM ke tame nIce jai te mAtAne upara lai AvA huM jAteja tenI phariyAda sAMbhaLavA cAhuMchuM ke tenA upara zuM julama gujace che. khIrakhala Alyo ke AlamapanAha! Apa A jharokhAthI nekanajarathI e mAtAne joI ye kemake te peAtAnI vRddhAvasthAnA samakhathI upara AvI zake tema nathI, zAhu melyA khera jo te AhuyAM na AvI zake te huM tene jhokhAmAMthIja joi laiza ane tame nIce jai teneA vRttAMta pUrepUrI rIte jANI AveA. pachI zAhe vicAryuM ke khIrkhala prathama teA keTalA vakhatasudhI ghaTa vAgavAnuM kAraNuja khatAvatA na hatA, jyAre jarA huM gusse thayA tyAre batAvyuM ke eka mAtA phariyAda che, jethI kAMIka A vAtamAM vakhate bheda heAya evI zaMkA raheche mATe khIramalanA jANavAmAM na Ave tema jharokhAmAMthI khIramala nIce jaI zuM kareche te jANavuM joie. ema vicArI guptarIte aAkhAmAM jaI zAhuM jovA lAgyA tA eka gAya jIrekhA sAmuM moDhuM karI AMsu vahevarAvatI joi rahI hatI ane tenA zarIraupara kAie mAra mAryAM hatA tevAM nIzAne paNa jaNAyAM. A pramANe gAyamAtAnI hAlata joi zAha pAtAnA manasAthe kahevA lAgyA ahA! zuM khudAnI kudarata che ke eka jAnavarane paNa ATalI badhI samajazakti ApI che ke jyAMsudhI meM enA tarapha joyuM nahAtuM tyAMsudhI ghaTa tulAvatI hatI paNa jyAre meM AvI tapAsa karyAM tyAre sAmuM joI AMsu pADeche. vAha ! khudAnI kudarata khudAja jANeche. paraMtu have joIe ke khIrakhala enI pAse jai zuM kareche? ema vicArI zAha gupta rIte cAritra Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNa, thA-adhikAra. jIve che ke bIrabala gAyanI pAse jai gAyanA mukha pAse pitAnuM mahAtuM zakhI jema kAMI vAta sAMbhaLate heya tema haze ane gAya svAbhAvikapaNe pitAnuM mukha halAvatI hatI tethI jaNAtuM hatuM ke kAMI saMbhaLAve che ema ubhI rahelI che. pharI bIrabale pitAne kAna gAyanA mukha AgaLa rAkhI pote mAthuM halAvyA karatA jANe ha ha karatA hatA, te pachI bIrabala pharI gAyanA kAna pAse mukha rAkhI jANe kAnamAM vAta kahI heya te bhAva batAvI zAhanI pAse gaye eTale zAha ajANya thaI pUchavA lAgyA ke bIbala mAtAjIe zuM kahyuM? bIrabala be ka-jahAMpanAha! mAtAjI ema kahe che ke "huM Apane dvAre AvI chuM mATe insApha Apa joie. ame garIba pazu chIe tenI araja sAMbhaLavI cagya che, vaLI meM sAMbhaLyuM che ke, Apa sarvanI phariyAda sAMbhaLe che, jethI mane nyAya maLa joIe ke, amane hiMduonA rAjyamAM kaI mAratuM nahatuM ane mAtAsamAne pUjya gaNatA hatA, je ke pahelAM yavana leke paNa mAratA naheAtA; paNa hiMdustAnamAM AvyA pachI zA kAraNathI khIjavAI mAravA lAgyA che e samajAtuM nathI. atyArasudhI ame yavanenuM kazuM bagADayuM nathI chatAM e zAmATe amAre vadha kare che e jANavAnuM che. ame vanamAM pharI ghAsa carI pitAnuM peTa bharIe chIe. vaLI ame keInI pAse khAvAnuM mAgatAM nathI ane mAtAnI samAna ghera beThe mIThuM dUdha pAIe chIe, jethI zuM nekIne badale garadana kApavI eja yogya che? vinA guhe marIe chIe; chatAM kaI paNa amane asahya dukhathI choDAvatuM nathI, tema nyAya paNa kaI karatuM nathI tyAre amAre zuM karavuM? mAtra je amArI hAre caDhanAra joIe te eka tame zAha che mATe dAda sAMbhaLI rakSaNa kare. ( A pramANe mAtAnI phariyAda che, have jema jahAMpanAhanI marajI hoya tema karavA sarakAra che. AvA prakAranuM bIrabalanuM belavuM sAMbhaLI zAha ghaNAja khuzI thaye ane hukama karyo ke hAla te gAmAtAne ApaNuM gozALAmAM eka ane kacerInA samaye kacerImAM lAvI tenA duHkhanivAraNa mATe vaizya racanA karIzuM. tyAra pachI bIrabale te gAyane zALAmAM sIpAIsAthe mekalAvI dIdhI ane jyAre kacerI bharAI tyAre punaH gemAtAne tyAM magAvI ubhI rakhAvI, te joI zAha be ke A gAye kAna ubhA karIne zAmATe joDyA che. gAyanA bArIsTaratarIke bIrabale khulAso karyo ke jema saMta ke sadA jagannA jIvanuM kalyANa kare che tema gaI mAtA paNa hiMdu, musalamAna, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama pArasI ke kasAI game te he; paraMtu zatru kiMvA mitrane samAna rIte mIThuM dUdha, dahIM, ghI, mAkhaNa ane chAza vigere uttama padArtho ApI amUlya che vana AdhArabhUta bane che. vaLI tenAM saMtA-baLada khetInA kAmamAM pUrNa madada ApI anAja phaLakulane utpanna kare che, gADIgADAne bhAra sahana karI vikaTa paMthane kApI pitAnA bAMdhAnI dhAraNuM pAra pADe che ane AkhI jIMdagIparyanta sevA bajAve che; eTaluM ja nahi paNa muvA pachI pitAnA cAmaDA paryantathI tamAmanA paganuM rakSaNa karI amUlya sevA bajAve che; chatAM tevI hitakArI gemAtAnI kurabAnI karavAmAM Ave che. e kharekhara mahA zekajanaka prakAra che. je e gAyane vadha thave baMdha thAya te hiMdamAM hiMdu-musalamAne vacce je vakhatovakhata takarAra ane ghera yuddha thAya che te thatAM baMdha paDe ane hiMdumusalamAna vacce atyaMta pyAra vadhe emAM jarA paNa zaka nathI. A pramANe hAthane badale kAna jeDIne Apane araja nivedana kare che. - AvI matalabane maLatI puSTi tyAM beThelA paMDita jagannAtha, dIvAna TeDaramala, abalakula vigere nava ratnae ApavAthI zAhe govadha rAjyamAM baMdha karAvyA, jethI hiMdu tathA musalavacce ekasaMpI vadhavA lAgI tathA khetIvADInuM baLada sAdhana hovAthI baLadanuM paNa rakSaNa thavAthI uttama prakAranAM phaLaphula pRthvI ApavA lAgI ane govadha aTakavAthI rAjyanI sthiratAne pAye sAro nakhA ane Dhere pITAvI jAhera karyuM ke AjathI je I gAya ke baLadano vadha karaze tenA hAtha ane madada karanAranI AMgaLIo kapAvI nAkhavAmAM Avaze. uparanI matalaba jyAre dezamAM bahAra paDI tyAre akabarazAha hiMduene vadhAre priya thaI paDe. * prayatanI vikaTatAthI hArI jatA hRdayane dharya tathA zArya ApavuM. e vagere kArya zrIsaddagurUnuM che. eja emanI kRpA che ane ApelA upadezAnusAra vartana karavuM, e kArya ziSyanuM che. tethI citizaktinA sarva prANIupara prema karavAnA dharmane prayatnapUrvaka hRdayamAM seve. duSTaupara paNa aprIti na kare, sarvamAM sarvAtmabhAva kare. citizakitaupara tamAre atyaMta prema, citizakitaupara tamArI ananya bhakti tyAre ja yathArtha gaNAya che ke jyAre tame jyAM jyAM citizaktinI sattA che, tyAM tyAM apUrva prema darzAve che. bIjA prANuonA hRdayamAM rahelI citizaktinI avagaNanA karI tame temane dveSa kare che, temanA upara krodha karo che, temanuM akalyANa Icche che ane kare che, te tamAre citizaktiupara prema thayeja nathI. tamArAmAM bhakti prakaTI nathI. * adhyAtma balapaSaka graMthamALA prathama akSa. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, kathA-adhikAra. 121 tame citizakitane oLakhatA ja nathI. citizaktine jevA tame priya che, tevuM AkhuM jagatuM-tucchamAM tuccha kITathI te brahmaparvatanA sarvapriya che ane tethI jema citizakti keInuM paNa ahita IcchatI nathI tathA karatI nathI, tema tame paNa jyAre koIne paNa ahita IcchatA nathI tathA karatA nathI, tyAreja tame citizakitamaya thavAne, citizaktinuM sarva sAmarthya tamArAmAM anubhavavAne cagya thAo che. citizakti je niyame vate che, te niyamene anukULa varyA vinA, citizaktinuM sAmarthya je sarvajJatva tathA sarvazaktimatva, te tamArAmAM prakaTavAnA nathI. nadIne prabaLa pravAha je dizAmAM vahete heya te dizAmAM nakAne hAMkanArane ja nadInA pravAhanuM baLa sAhAsya kare che; tethI virUddha dizAmAM hAMkanArane te prabaLa pravAha pratikSaNe aDacaNa kare che, te ja pramANe citizaktine premane pravAha je dizAmAM vahe che, te dizAmAM pitAnA premanA pravAhane vahevaDAvanAra manuSyane ja citizaktinuM agAdha sAmarthya pratikSaNe sAhAsya kare che. tethI virUddha vartanArane te sarvadA aDacaNaja kare che. AthI karIne pratyeka prANunuM kharA aMtaHkaraNathI niraMtara hita IcchavuM tathA yathAzakti karavuM, eja citizaktinI yathArtha bhaktine sUcavanAra cihna che. apakAra karanAra prati paNa jeo parama prema darzAvatA nathI, paraMtu tenuM ahita karavA tatpara thAya che, teo citizatinA alokika sAmarthyane kadI paNa prApta karatA nathI ane je lokika sAmarthya temane prApta hoya che te paNa teo kame keme khue che. ke paNa ApaNuM ahita kare, keI ApaNuprati zaThatA vApare te tenuM ApaNe ahita na karavuM? pati rAThya e vacanAnusAra tenA prati zaThatA na vAparavI? kaI bela mArI jAya, ke tamAco mArI jAya, keI ApaNuprati prapaMca racI jAya, A saghaLuM zuM sahana karavuM? AvA zaThe prati, AvA duSTaprati zuM prema karI? temane zuM zikSA na karavI? uttaramAM spaSTapaNe kahevAnuM ke zaThanA prati zaThatA nahija karavI; duSTanA prati duSTatA nahija yojavI; ahita karanAranuM ahita karavA nahija pravRtta thavuM. citizaktine vizuddha prema duSTa tathA zaThe sarvanA prati udArapaNe ja. tame uttama prakAranA adhyAtma baLanI IcchAvALA sAdhaka che, citizaktimaya thavAnI abhilASAvALA che, te te duSTaprati paNa prema jatAM jarA paNa saMkecAe nahi. "paNa ethI vyavahAramAM hAni thaze, duSTa ApaNuupara phAvI jaI ApaNuM mAthAnA bALa paNa rahevA nahi de tenuM kema? A zaMkA je tamane uThatI hoya te jaNAvavAnuM ke tame citizakitanA sAmarthyane jANatA nathI. citizaktinAM lakSaNone hRdayamAM prakaTAvanArane vyavahAra kaI paNa kALe bagaDa nathI, bagaDato nathI ane bagaDavAne saMbhava nathI. jema udhaI ane jhine khAI javA samartha nathI, tema citizaktinAM svarUpa lakSaNene hRdayamAM 16 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama prakaTAvanAra vyavahArane hAni karavA tribhuvanamAM keI samartha nathI. e vizuddha premane sevanAra purUSane tribhuvana adhIna che, te eka kSudravyavahAra sukhaupara tenuM svAmitva hoya emAM te kahevuM ja zuM hatuM? AvA vizuddha premavALA purUSanA saMmukha thatA duonI duSTatA ane zaThenuM zAca tatkALa chUTI jA che. siMha tathA vyAdhrAdi hiMsa pazuo paNa mahA purUnA nivAsa pradezamAM pitAne hiMsa svabhAva parityaje che, e tame zravaNa nathI karyuM? ahiMsA se vanAraprati arthAt mana, vANI tathA kAyAthI bhUtamAtranuM hita IcchanAra, ane keInuM paNa ahita na sAdhanAraprati bhUtamAtranI virabuddhi chUTI jAya e zuM yegazAstra DiDima vagADIne nathI kahetuM? te pachI AvI mithya zaMkA zAmATe kare che? zaThanI prati zaThatA vAparavAthI tamAro vyavahAra sudhare che tathA tenuM rakSaNa thAya che, ema je tame mAnatA he te te tamAruM mAnavuM ajJAnamUlaka che. vyavahArasukha ke paramArthasukha-game te prakAranuM sukhacitizaktimAMthIja prakaTe che. tethI karIne citizaktinA niyamane anukULa vartanAra sarvadA sukhaneja anubhave che, emAM leza paNa saMzaya nathI. vyavahAramAM jenA tenA dhakhA khAvA, kIDAnI peThe jenA tenA pagataLe vagara belve chaMdavuM, e A uparathI bhAva grahaNa karavAnuM nathI. tame zuddha citizakti che, utkRSTathI paNa utkRSTa che; tamane chUMdAvAnuM ke dhapA khAvAnuM kAI kahetuM nathI. mAMkaDa karaDe te tene pathArImAMthI pakaDIne pheMkI na devAnuM ke macchara karaDe to tene karaDavA devAnuM AmAM kahyuM nathI. je kahyuM che te eja ke mAMkaDa karaDe te tenA upara keAdha karI ghaNA jema tene bhayasAthe ghasI nAkhe che ke gyAsaleTamAM nAMkhI mArI nAkhe che athavA macchara karaDe te tene TapalI mArI jema ghaNA tenA jIvanane laya kare che, tevI dhavRtti ke tamArUM game teTaluM ahita kare te paNa na kare. tamAruM svarakSaNa uttama prakAre kare, paraMtu tema karatAM anyanA upara deSa karI tene hAni karavA prayatna na kare. zatruprati paNa premaneja pravAha calAve, tenuM zubha I che ane tenuM kalyANa karavuM tamArA svAdhInamAM hoya te jema durAcArI kuputranuM paNa mAtA premathI hita kare che ane tenA sarva deSa visarI jAya che, tema vizuddha premathI duSTanuM paNa hita IchA tathA kare. upalI bhalAmaNathI siddha thAya che ke kaI manuSyane pIDavuM nahi e vAta te eka bAjuupara rahI paNa kaI pazune paNa pIDavuM nahi. kAraNake ghaNAM manudhyanuM nirvAhanuM sAdhana pazunA dUdha-dahIMmAM che *pUrvanA maharSioe ema nakkI jANela hovuM joIe ke khetIvADInI ane dezanI temaja zarIrasaMpattinI AbAdInuM kAraNa gAya che. joke gAyanuM * jaina patra pustaka 12 muM-aMka 8 me. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. kyA-adhikAra. 123 saMrakSaNa karatAM zIkhe tene mATe gAyanuM mAhAsya aneka rIte varNavI eTalI badhI parAkASThAe pahoMcADI dIdhuM ke tenA rakSaNamAM dharma ane vinAzamAM pApa sudaDhapaNe manAI gayuM tyAre bIjItaraphathI dhamaSa yavane vigeremAM utpanna thaye jethI teo AtyenI lAgaNI kema dukhAya tene mATe nirarthaka-bIna jarUrIAta chatAM gAyano vadha karavA lAgyA. sUvara kSatrIone vidhya svIkArAye. kAraNake khetIvADIne nukazAnakartA sUvara ane mRga hovAthI teono zikAra e * sUte ja manAve che. bakarAo ane gheTAonI kudaratI utpatti vizeSa hovAthI temaja bakarI kiMcita upayogI samajANI. bakarAMo kAMI paNa upayoganAM na hovAthI nirUpayegI manANAM jethI yajJAdimAM tene homavA e kartavya manANuM. ApaNe joIzuM samajAze ke je jAtanI vizeSa utpatti hoya che te jAta hiMdu-musalamAna darekane bhakSya sarva sAdhAraNa manAya che, tevI sthiti bakarAMo, kukaDAMo, mAchalAMo vigerene mATe jovAmAM Ave che. A badhA vidhi pratiSedhanA niyame judA judA dharmavALAo taraphathI dharma : adharmanA nAme svIkAravAmAM AvyA che tenA badalAmAM je tevAM jAnavarathI aihika phAyadA-geraphAyadA mAtra samajAvavAmAM AvyA hota to teja vAta sarva mAnya thaI paData. kalaha ane virodhane pratyAghAta je thayA hoya te te ekabIjAnA dharmaSane laIne thayelA che. eTale ke potAnA hitatarapha paNa tyAM keTalAekanI daSTi kheMcANuM nathI. dAkhalAtarIke khetIvADInI AbAdIupara dezanI AbAdIne AdhAra che ane dezanI AbAdIthI rAjA tathA prajAnI A bAdIne AdhAra che. hiMdu ane musalamAne banne ema te svIkAratA havAja joie ke gAyathI utpanna thayelA vAchaDAthIja khetInI AbAdI che emAM be mata keInA paNa naja hoI zake chatAM ekabIjAthI virodhI vartana dekhAya che te mAtra dharmanA nAmathIja che. Aja rIte je thIyarI tapAsIe te uDe hetu temAM paNa teja mAluma paDe che. paNa ekabIjAnA dharmanI lAgaNI dukhAvavI, eke jeno pratiSedha karyo, bIjAe te svIkAryo eja dhamIpaNuM che. evA ajJAne ghaNuM aNasamaju vagamAM uDI jaDa ghAlI dIdhI che. dAkhalA tarIke hiMdu ane IsmAlI dhamavALAnA ghaNuM niyame joizuM te ekabIjAthI virodhI ja mAluma paDaze. hiMdudharmamAM paNa tevI ja mUrkhAI kavacita kavacita jovAmAM Ave che. jenee jyAre kaMdamULabhakSaNa ane rAtribhejanano tyAga svIkAryo, tyAre bIjA dharmabaMdhuoe khAsa upavAsamAM kaMdamULaja phalAhAratarIke svIkAryA. rAtribhejanamATe paNa khAsa rAja jamavAno niyama rAkhyo. jemAM ghaNuM vAra te vAtane niMgha mAni che chatAM potAnI rUDhI mUkI zakatA nathI ane jeo keTalAeka rAtribhejananA ane kaMdamULabhakSaNanA tyAgI nIkaLe che, teonI te dharmavALA mazkarI kare che, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaragraha- bhAga 2 saptama A mUrkhAI nahi te bIjuM zuM? devI paMthIoe jIvahiMsA devIne nimitte karavAmAM pApa mAnyuM nathI, teo mAMsabhakSaNa kare che, madirApAna kare che chatAM pitAne dhama kahevarAve che. keTalAeka bhUde vijayAdazamIne divase ajJAnI rAjAotaraphathI pADA mAravAmAM Ave che tyAre te maranAra pADAnI te vakhate pUjA karAve che ane je taravAra pADAnI garadana upara pharavAnI hoya che te taravAranI pUjA paNa brAhmaNe ja karAve che. duniyAmAM hiMsAno moTAmAM moTe phelAvo je karyo hoya te brAhmaNathI ja thayela che ema kahevAmAM kAMI paNa AMcake khAvA jevuM nathI. yajJanA nAme, devIpUjananA nAme ane evA bIjA keTalAka dharmanA bahAnA heThaLa jIvene haNavAnI kaLa kalpita vArtAothI bharelAM purANo racavAmAM AvyAM ane tenuM zravaNa bhaktinI AgaLa bhUdeveja karAvavA lAgyA. bAhyakriyA zArIrAdikanI game teTalI zuddha dayAmaya hoya paNa pariNAmanI vizuddhine abhAva hoya te te hiMsA vinAne kahI zakAya nahi. mAnasika vRttiupara hiMsA-ahiMsAno AdhAra laTakI rahe che, te jeo hAlamAM "ahiMsA parama dharma nA pikAra karanArAo ane tadanukULa bIjA jene bacAvatAM tana, mana ane dhanane eka dezIya upayoga karanArA hoya che, teo bIjI rIte keTalI moTI bhUla kare che ane pote hiMsAnA bhAgI bane che, te tevA prakAranA jJAnanI gerahAjarIne laIne samajI zakatA nathI. pratyakSa ghaNI vakhate ApaNe joIe chIe te tevA jIvadayApratipALa bhASA asatya bele che. vizvAsaghAta kare che ane prapaMca, chaLa, kapaTane te potAnI kuzaLatA mAne che, vepAramAM aneka rIte dekhItA sAhukAre banI paradhana haraNa kare che. pitAnA phAyadAmAM bIjAne game teTalI nukazAnIne bhega ApavA temAM teo niHzaMka niDarapaNe varte che. A zuM kahevAya? bIjA sAmAnya jIvene bacAvI manuSya jAta pratye teo kevA nirdaya bane che e A uparanA lakhANathI samajI zakAze. te evA ahiMsA paramo dharma: e zabdanI vyAkhyAne lAyaka bilakula gaNI zakAya nahi. * manuSyadayAnA saMbaMdhamAM bahu maMdatA rahe che ane koIpaNa tetarapha lakSa kheMcAtuM hoya te te vivekapUrvaka te nahija gaNI zakAya. eka duHkhI mA Nasane daza rUpIA ApI daIe tenA karatAM te pote daza rUpIA kamAI zake te banAvIe to vadhAre uttama gaNAya. dAnazALAo, chAtrazALAo ane pANInAM parabanI jeTalI jarUra che tenA karatAM sahastragaNuM ughAgazALA, hannarazALA ane vijJAnazALAonI jarUra che. pAzcAtya dezanA loko manuSyadayAne vadhAre mAna Ape che ema ApaNe prazaMsIe chIe, paNa tenA karatAM bhAratavarSanA manuSyanA prAcIna rItarIvAjo vadhAre uttama che ema mAnyA vinA nahi cAle. kemake manuSya prema, kuTuMbaprema, jJAtiprema ane vAtsalya Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA A AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA pa %, dayAadhikAra. 125 AryAvartanA manuSyane vArasAmAM maLela che te karatAM viparIta pAzcAtya dezIenI sthiti che ane tene laIne ja ghaNA nirAdhAra duHkhI manuSya te dezamAM dekhAya che jene laIne manuSyane sukhI karavA temanuM valaNa ane tevI saMsthAo tyAM vadhAre najare paDe che. have dayAnA prakAra samajIe. eka duHkhI mANasane AjIvikAne raste caDhAvIe e zuM dayA nathI ? mAMdA mANasane mATe Arogyabhavane bAMdhavAmAM Ave e zuM dayA nathI? davyasanamAM sapaDAtA manuSyane sudhAravA ane teone sAre raste lagADavA e zuM dayA nathI? eka mANasanI keI jAtanI bhUla thaI hoya to je kAraNathI bhUla thaI hoya te kAraNe sudhArI ApI tene bhUla vinAno banAvIe e zuM dayA nathI? eka mANasa bIjA mANasa sAthe vera bAMdhIne beThA hoya teonuM samAdhAna karI ApI mitra banAvIe e zuM dayA nathI? duniyAmAM niMdanI bIkathI jeo lajajAne vaza thaI potAnA prANane akALa tyAga kare che tevI niMdAthI rahita thavuM e zuM dayA nathI? kharI rIte je dayA manuSyamAM uddabhavI hoya ane dayAnuM svarUpa samajAvyuM hoya te duniyAmAM thatA phleza, kaMkAsa, kusaMpa, khuna, laDAio ane bIjA evAM dukRtya hayAtI dharAveja nahi; mATe ahiMsA parama dharma e sarvottama sUtranuM rahasya samajAyuM ja nathI tene laIne ApaNe jagatamAM avyavasthA joie chIe. ahiMsAne parama dharmanuM eTale sarvotkRSTa dharmanuM je bIrUda ApavAmAM AvyuM che te sahetu, sat ane te paNa pUrNa sat che ema darekane svIkAravuM paDaze. kemake vicAratAM samajAya che ke bIjA judA judA dharmomAM dharmanAM je. je anuSThAna batAvavAmAM AvyAM che te dareka ahiMsA dharmane prApta karavAne mATe ane prApta thayelane surakSitapaNe rAkhavAne mATe ja kartavyarUpe pharamAvavAmAM Avela che. enA ApaNe keTalAeka sarvamAnya dAkhalAo laIe. jemake dAna ApavuM e dharma sarvamAnya che ane te dAnazabda dayAnuMja pratipAdana kare che. paropakAra kare e kArya paNa dayAneja puSTi Ape che. satya bAlavuM, corI na karavI, brahmacarya, parigrahauparathI mamatva athavA leluptatA tyAgavI e dareka vrata-niyame dayAneja khAtara nirmAyelA che, ahiMsA parame dharma e vAkyane vadhAre ucca keTIe artha karIe to ema paNa thaI za. ke che ke parama dharma eTale (utkRSTamAM utkRSTa dharma) Atmadharmane prApta kare hoya te te ahiMsAthI ja thAya che. atyArasudhImAM ApaNe parahiMsAnA tyAganuMja samarthana kareluM che. jo ke avAMtare parahiMsAnA tyAgamAM svadayA upara uparathI AvI jAya che paNa vadhAre spaSTIkaraNa karavAmATe lakhavuM paDe che ke AtmahatyA eTale ke AtmAnI ahiMsAne meLavavI eja utkRSTa dharma che. jyAM sudhI jIvane janmavuM maravuM rahela che tyAM sudhI jIvanI dareka gatimAM maraNate hiMsA thAya che, te jIve evA zuddha svarUpamAM upasthita thavuM joIe ke kama athavA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vyAkhyAnasAhityasa grahu bhAga 2 jo. saptama tA saMskAra naja lAgI zake. saMsAramAM paribhramaNa je kamaupAdhithI jIvatu thAyache te kama dhathI jIvane taddana dUra rAkhavA e sva ahiMsA che ane tethIja prAMte ajarAmarapadane mekSapada jyAM maravuM nathI ane jyAM jarA nathI, janma nathI evuM akSaya sukha te AtmA meLave te ahiMsAthI parama dhama eTale mekSadharma athavA teA kaivalya jJAnapUrvaka zuddha Atmadharma prApta karavA te parama dharma kahevAya ane te dhama svapara hiMsAnA tyAgathIja meLavI zakAyache. ahIM svahiMsA tyAga e vyahiMsA-khAdghahiMsA na samajavI paNa bhAvahiMsA je krodha, mAna, mAyA, lAbha, rAga, dveSa e aMtara'ga riputhI AtmAmAM malinatAnuM thavuM te svahiMsA che ane tevI hiMsA pUrvAkta SaripunA tyAga karavAthIja dUra thAyache ane te dUra thayethI anukrame AtmasvarUpa prApta thAyache ane tethIja ahiMsA parameA dhama' e vAkyanI sarvotkRSTa sArthakatA upasthita thAyache. te tevI ahiMsAthI Atmadhama prApta thAe ane evA kavya parAyaNa ApaNe banIe. e A lekhane uddeza che. amerikAnA yunAITeDa sTeTanA presIDenTa abrAhAma li'kana peAtAnI eIsamAM jatAM rastAmAM eka Dukkara kAdavamAM khuMcI gayela ne nIkaLI zake nahi tene joi tenI pAse jai potAnAM gArAvALAM lugaDAM thAya tenI darakAra nahi karatAM Dukkarane khacAvyuM. eDDIsanA mANasA gArAvALAM lugaDAMnuM kAraNu jANI stuti karavA lAgyAM ke Apa yALu che, tenA javAbamAM kIdhuM graMtha stuti karazeA nahi. te DukkaranA duHkhathI mArA hRdayapara duHkhanI asara thaI ane te dUra karavAne mATe meM te Dukkarane bahAra kADhyuM. jo A pramANe anAya chatAM prANIupara yA khatAveche teA Aya prajAe Atmahita sAdhavAmATe yAsaMbaMdhI khAsa dhyAna rAkhavAnuM che. vaLI te pramANe mananI lAgaNImAM apavitra vicAro kyAre lAvavA nahi. kAraNake tethI duHkhanA anubhava karavA paDeche. mananI zubhAzubha lAgaNInuM phaLa. xekavAra eka zaja mRgayA ramavA gaye ane eka siMhanI, pAchaLa paDavAthI tenAM mANasothI jUdo paDI gaye. sUryanA sakhata taDakAthI te tRSAtura thayA. te araNyamAM eka nhAnesarakhA bagIcA tene jaNAye ane temAM te peThA. rAjA zikArI pASAkamAM hAvAthI ane bagIcAnA mALIe rAjAne pahelAM * svAmI rAmatI--bhAga pahelA. x svAmI rAmatI--bhAga khIjo, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * MAAMAAANAAMMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAM paridha. kathA-adhikAra. 127 kadI joye na hovAthI te rAjAne oLakhI zake nahi. mane tarasa lAgI che, kaMIka pIvAnuM Apa ema rAjAe tene kahI. mALI ekadama bagIcAmAM gaye ane eka dADama laI tenA dANuM nIcavI rasanuM eka pavAluM bharI rAjA pAse laI AvyuM. rAjA te tarata pI gayA paraMtu tenI tarasa maTI nahi tethI teNe pilA mALIne bIje cheDo rasa lAvavA kahyuM. mALI te levA pharIthI bAgamAM gaye. rAjA vicAra karavA lAgyuM ke "A bAganI jamIna atyaMta rasALa jaNAya che. eka ghaDImAM khyAle bharIne A mALI dADamane rasa laI AvyuM. A bAganA mAlekanI tapAsa karI tenA uparane kara khUba vadhAre joIe." Atarapha pelA mALIne bahuja vAra lAgI kalAka thaye te paNa te rasa laIne AvyuM nahi, tyAre rAjAne ciMtA thaI ke prathama meM pIvAnuM mAgyuM tyAre eka kSaNamAM te khyAle bharI rasa lAvyuM ane atyAre lagabhaga kalAka thavA AvyuM chatAM tenAM pyAlAmAM rasaja kema ekaTho thato nathI? eka kalAke mALI le lAvyuM paraMtu te adhUre hate. pahelI vakhata tarata bharAye ane A vakhate A kalAka temAM gALe te paNa adhure rahyA enuM kAraNa zuM? ema pUchatAM vRddhi ane jJAnI mALIe javAba Ape ke "prathama jyAre huM Apane mATe rasa kahADavA gayA tyAre rAjAnI buddhi sArI hatI paraMtu bIjI vakhata huM game tyAre rAjAne kRpALu ane prajAvatsala svabhAva badalAI jaI tenI buddhi pharI gaI hovI joIe. te kAraNathI pRthvI rasa carI gaI ane tethI pyAle bharAyeja nahi. mArA rasathI bharelAM dADama ekAeka nirasa thaI gayAM enuM kAraNa mane bIjuM kaMIja sujhatuM nathI." rAja jetA mana vicAra karyo ke mALanu kahevu akSara akSara satya che. bAgamAM pisatI vakhate tyAnAM leke garIba che ane temane madada karavAnI jarUra che evA dayA ane premanA vicAro rAjAnA manamAM hatA; paraMtu jyAre te mALIe eka kSaNavAramAM khyAle bharIne rasa kahADI Ape tyAre tenuM mana badalAyuM ane buddhi paNa pharI gaI. rAjAnuM vizva sAthenuM ekya tUTatAMja bagIcAnAM dADamapara tenI asara thaI. rAjataraphathI prematatvane bhaMga thatAMja dADamanAM vRkSoe pitAne rasa zeSI lIdhe. A kathA kharI hoya ke khoTI tenI sAthe ApaNe kAMI kAma nathI. paraMtu eTaluM nirvivAda che ke jyAM sudhI kudaratanI sAthe tamArI pUrNa ekavAkyatA che, jyAM sudhI vizva sAthe tamAruM aikya che, jyAM sudhI tame pitAnuM darekasAthe ane sarva sAthe abhinnatva mAne che tyAM sudhI sarva upAdhi, paristhiti ane vAyu paNa tamane anukULaja thaze ane je kSaNe tame saMbaMdha teDaze te ja kSaNe sarva tamArI virUddha thaze ane te ja kSaNe sarva jagata tamArApara zastra ugAmaze. premanuM A divya tatva pUrNa samaje ane te pramANe Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vyAkhyAna sAhityasa grahu--bhAga 2 jo. sAma AcaraNa karI. prema e utkarSoMnI jIvanakalA che. te hoya tAja yAdha jALavI zakAyache. A pramANe yAdha je mahAgahana che, jenu smaraNu hamezAM tAnuMja rAkhavuM joie, jenA tyAga karavAthI manuSyatva kalakita thai paDeche ane jene lIdhe mAkSapada prApta thAyache tenu Avazyaka varNana ApI A yA adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche, --> yajJanuM satyasvarUpa-gavihAra. 8F8r. prANImAtratarapha dayAnI lAgaNI rAkhavI ane tene duHkha na devuM e dharmAMnuM ane manuSyatvanuM mukhya lakSya che. pramAdathI athavA miA zAstrAthI te lakSya cukI jaine tenAthI ulaTI rIte hiMsAvALA karmone kanya samajanArAone kharI vAta samajAvavI e A adhikAranI matalakha che. jemAM prANIenI hiMsA thAya evAM kane yajJa kahI temAM pravRtti karavAmATe ghaNAe lalacAyache. kAraNake tenAM phaLarUpa svargArdika sukhA kahevAmAM Aveche. tethI svargArdika sukhAnA sAdhanarUpa yajJanuM kharUM svarUpa zuM che te samajAvavAnI jarUra che. dareka dharmamAM ucca kakSAnA vicAro tenA saMbaMdhamAM nIce ApelA vanane anusaratAja che. - 999 K uttama yajJa karanAra kANu che ? anuSTup (o thI 4). yaH karma hutavAn dIpte, brahmAgnau dhyAnadhyAyayA / sA nizcitena yogena, niyAgapratipattimAn // 1 // rAkhtA--tIvra brahmAgnine viSe dhyAnarUpI dhyAyAe karIne kane hAma jeNe karyAM che, te nizcita ceAge karIne niyAgane viSe gAravavAna che. 1. viveyana--cAyA eTale yajJanI agnimAM samidhane prakSepa karavAnuM sAdhana, upakaraNa dhyAnarUpI sAdhanathI, jAjavalyamAna brahmAgni-nirvikAra caitanyasvarUpI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 129 agni-ne viSe ATha prakAranA karmane jeNe hema karyo che, dharmadhyAnAdi pariNamayukta, zuddha AcAra pravRttirUpa brahma viSe sthita thaIne karmasamUhane jeNe kSaya karyo che; evA muni suvicArarUpa mahAma karIne yukta che ane niyAga eTale atizaye karIne paramezvaranI pUjAmAM gauravavAna che. 1. jJAnayajJamAM Asakti rAkhavAnI bhalAmaNa pApadhvaMsini niSkAme, jJAnayajJe rato bhava / sAvayaiH karmayajJaiH kiM, bhUtikAmanayAkhilaiH // 2 // zabdArtha-pApane nAza karanAra ane abhilASArahita evA jJAnamaya yajJane viSe prItivALA thAo. vibhUtimAM abhilASAe karIne malina evA sAvadha yae karIne zuM lAbha? vivecana-azubha karmane je nAza kare che ane nikhila abhilASa jemAMthI cAlyA gaye che, evA svapara svarUpa avabhAsI ane vizuddhakArI bedharUpI yajJamAM prItivALA thAo. bhUti eTale sukhasaMpatti, tenI abhilASAe karIne malina ane pazuvadhAdi pApamaya arToimAdithI kayuM kArya siddha thAya che? athatu kaMI siddha thatuM nathI. 2. hiMsAyukta yajJa e baMdhanarUpa che. vedoktakhAnmanaHzuddhyA, karmayajJopi yoginaH / brahmayajJa itIcchantaH, zyenayAgaM tyajanti kim // 3 // zabdArtha keI kahe che ke vedokta hevAthI karmayajJa paNa manazuddhie karIne brahmayajJa che, evI IcchAvALA rogIo spenayAgane zAmATe taje che? vivecana-pUrvokta pazuvAdi kriyArUpa yajJa je ke hiMsAmaya che te paNa te karavAnuM vedazAstramAM kahyuM che, tethI vedamAM je kahyuM che te karavAmAM deSa nathI, tethI manazuddhinA hetue karIne-karmayajJathI cittanI vimalatA thAya che evuM hetue karIne pUrvokta yajJa jJAnamaya thAya che, evuM IcchavAvALA karmayanI abhilASAvALA yAgIo svainayAgane kema tyAga kare che? vedamAM kahyuM che ke "nimittAna neta' mATe cenayAga paNa vedata che tethI manazuddhi karaze. mATe tene tyAga kema kare che tethI sarva prakAranA hiMsaka ya mumukSue tajavA cagya che. 3. 17 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU 130. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama gRhastha ane yogI mATe ucita yajJa. brahmayajJaH paraM karma, gRhasthasyAdhikAriNaH / pUjAdi vItarAgasya, jJAnameva tu yoginaH // 4 // zabdArtha-vItarAganI pUjAdarUpa gRhastha adhikArInuM utkRSTakarma brahma yajJarUpa che ane yogIone jJAna eja ucitakarma che. vivecana-hamezAM kuTuMbapAlanAdie karIne gRhAraMbhamAM pravartana karanAra nyAyapAtta dravyAdipaNAe karIne karmayajJa vidhine viSe gya, evAnI sAvadha pravRtti che, tethI vItarAga eTale sakalakarmanA javAthI je niraMjana che evA paramezvaranI jaLa, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpa, alaMkAe karIne pUjA karavI, jinabiMbathI pratiSThA karavI, munine dAna ApavuM vigere taddarUpa utkRSTakarma-pUrvokta pUjArUpa karmayajJa-pUrvokta jJAna yajJano hetu che, mATe jJAnayajJa che, ema jANavuM. sarva AraMbharahita munine te stuti, tetrAdie karIne jJAnayajJaja ucita che. 4. adhikArane anusarIne vartavAnI bhalAmaNa . bhinnoddezena vihitaM, karma karmakSayAkSamam / klUptibhinnAdhikAraM ca, puDheSTayAdivAdiSyatAm // 5 // zabdArtha-bhinna udezathI karelI kriyA karmakSaya karavAne azakta che. racanAe karIne jeno adhikAra bhinna che te paNa puchayAdivat anarthakArI che ema samajavuM. - vivecana-AtmAnI ekSaprApti sivAya anya uddezathI kareluM pUjAdikarma ane bhegaprApti AdirUpa pravRttinA prajane kareluM karma jJAnAvaraNAdi kilaSTakarmane vinAza karavAne samartha nathI. racanAe karIne gyatA jyAM bhinna che te paNa puchayAdivat anarthakArI che. jemake gRhasthane ucitakarma sAdhu kare te te sAdhune anarthakArI che. putrane mATe yajJa kare te putreSTi kahevAya che ke- gurIvA paDhavayaM purohaiiM prathama reta !" tenI jema A paNa anarthakArI che ema samajavuM. bhAvArtha e che ke, jamadagnie reNukAnI prArthanAthI putreSTie karIne vipraputratva ane kSatriyaputratva nimitte vicarU ane kSatriyacarU sAdhyA. lebhane vaza thaI reNukAe kSatriya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariracheda. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 131 carUnuM bhakSaNa karyuM ane vipracarU kRtavIryanI patnIne Ave. yogyatA bheda thavAthI mahA anartha thayo. te ja pramANe gRhastha egya smAnapUjAdi karanAra tyAgI ane tyAgI e bhikSA dezanAdi karanAra gRhastha anadhikArI hovAthI, anartha prApta kare che. pa. brahmArpaNakarmanI vyAkhyA. brahmArpaNamapi brahmayajJAntarbhAvasAdhanam / brahmAnau karmaNo yuktaM, svakRtavasmaye hute // 6 // zabdArtha-brahmArpaNa paNa brahmayajJanA aMtarbhAvanuM sAdhana che, ema mAne te svakRta ahaMkArane hema karyo te brahmAgnine viSe kamane hema yukta che. vivecana--"huM je kAMI karUM chuM te kAMI mArUM nathI, sarva brahmArpaNa che." AvI buddhine jJAnayajJanA aMtabhavanuM kAraNa je mAne te svakRtapaNAnA A meM karyuM evA-ahaMkArano homa karyo sate brahmAgnine viSe jJAnAvaraNadi kamane homa kara yukta che. pote je kAMI kare te sarvanuM brahmane arpaNa kare ane tethI karIne svatva ahaMkArane hema kare eTale jJAnAvaraNAdi kamane brahmAgnine viSe hama kare te yukata che. 6. brahmaNyarpitasarvasvo, brahmadRg brahmasAdhanaH / brahmaNA juhyadabrahma, brahmaNi brahmaguptimAn // 7 // brahmAdhyayananiSThAvAn , parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAdhairniyAgamatipattimAn // 8 // jJAnaHR. zabdArtha-brahmane viSe jeNe sarvasva arpaNa karyuM che, jenI brahmadaSTi che, brahma jenuM sAdhana che, brahma karIne abrahmane jeNe homa karyo che, je brahmacayane viSe nava prakAranA zIlanuM rakSaNa karanAra che, je brahmAdhyayananI niSThAvALA che, parabrahmane viSe samAhita che, evA niyAga pratipattivALA brahmavedI pApie karIne lepAtA nathI. vivecana-nirvikAra caitanya svabhAvane viSe sarva AtmabhAva jeNe karyo che. brahma eTale zrutajJAnarUpa jenuM netra che, brahma eTale zuddha svabhAvamaya mekSa teja jenuM niSpAdana che, zuddha tape karIne madanavikArano jeNe hama karyo che ane brahmacaryane viSe nava prakAranA zIlanuM je rakSaNa kare che ane vaLI brahma eTale sAdhuno zuddha AcAra tenuM pratipAdana karanAra AcArAMgajInA nava a Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132- vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama dhyayane temAM kahelA AcAranI pUrNatA jene che ane parabrahma eTale paripUrNa zuddha svarUpane viSe ekatvabhAva jeNe prApta karyo che evA ane paramezvara pUjAne viSe kartavyatAjJAnavALA brahmavedI pApakarmoe karIne levAtA nathI. 7, 8. ke yajJa kara joIe. karmANi samidhaH krodhAdayastu pazavo matAH / satyaM yUpaHparamANarakSaNaM dakSiNA punH||9|| brahmayajJanI aMdara ka samidhurUpa che, krodhAdi kaSAye pazuesamAna che, satya yajJanA staMbha samAna che ane anya prANuonAM prANanI rakSA karavI te dakSiNAtulya che. 9. indriyANi pazUn kRtA, vedI kRtA tapomayIm / hisAhUiti lA, gAtmayAM vagAbhyAma 20 |. idrine pazuo karIne, tapasyArUpa vedI banAvIne ane temAM ahiM. sArUpa Ahuti ApIne huM AtmayajJa karUMchuM. 10. pazuothI yajJa karavAnuM pariNAma aMdhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yajAmahe / hiMsAnAma bhaveddharmo, na bhUto na bhaviSyati // 11 // ame je pazuothI yajJa karIe chIe, te ame ajJAnarUpa aMdhakAramAM DUbI e chIe. hiMsA e zuM dharma gaNAya? te dharma bhUtakALamAM thayuM nathI tema bhaviSyakALamAM thaze paNa nahi arthAta te hiMsAdharma Adhunika adharma ja che. 11. hiMsAthI svarga kema maLI zake? yUpaM kRtA pazUnhatvA, kRtA rudhirakardamam / / yadyevaM gamyate svarga, narake kena gamyate // 12 // yajJastabha karIne, pazuone haNane ane rUdhirane kAdava karIne je svarge javAtuM hoya te pachI narake keNa jaze? 12. sanAtana yajJa. satyaM yUpaM tapo hyagniH, prANAH samidhayo matAH / . hiMsAmAtuti thai 3sanAtana22 che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bh byh by by by by by by by by w pari che. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 13 jemAM satyarUpI yajJastaMbha che, tArUpI agni che, prANarUpI samidhu che ane ahiMsArUpI Ahuti apAya che, te sanAtana yajJa che. 13. kevA agnihotranI jarUra che? taponau jIvakuNDasthe, damamArutadIpite / asatkamasamitkSepairagnihotraM kuruttama // 14 // he uttama purUSa! jIvarUpI kuMDamAM tArUpI agnine damaIdriya damanarUpa pavanavaDe prajavalita karI temAM naThArA karmarUpI samidhu (kASTha) nAMkhI agnihomakarma eTale karmone tapathI bhasma karI zuddha thA. 14. - yajJapazunI eka vyAjabI dalIla. zArdUlavikrIDita. nAhaM svargaphalopabhogatRSito nAbhyarthitasvaM mayA, santuSTastRNabhakSaNena satataM sAdho na yuktaM tava / svarga yAnti yadA khayA vinihatA yajJe dhruvaM prANino, yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 15 // FttimuvI .. yajJamAM hemavAne taiyAra karela pazu yajamAnane kahe che ke, he yajJa kara. nAra sAdhupurUSa! huM svaganA phaLane upabhega karavAnI tRSNavALo nathI, tema meM tene mATe tArI pArthanA paNa karI nathI. huM to ghAsabhakSaNa karI sadA saMtoSa pAmI rahuM chuM, tethI mAre homa kare, e tane ghaTita nathI. te yajJamAM haNelAM prANIo ja nakkI svarge jatAM hoya to tArAM mAtApitA, putra ane bAMdhIne tema karI yajJa kema karatuM nathI? 14. * garIbemATe sAdhana te yajJa. *A vAta lakSamAM rAkhavI joIe ke havana karavA ane lekene jamADavA e banne bAbatenI havAmAM je rasAyanika kriyA thAya che te sarakhIja che. tyAre kRtrima agninA mukhamAM amUlya ghIne apavyaya karavAne badale bhUkhe maratA * svAmI rAmatIrtha-bhAga bIjo Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama paraMtu nArAyaNasvarUpa lAkho garIba lokonAM asthi tathA mAMsa bhakSa karI jatA jaTharAgninA mukhamAM sUkA roTalAnA sAta divasanA vAsI TukaDA zAmATe nAMkhatA nathI? AvA havananI Aje hiMdustAnane vadhAre AvazyakatA che. vaLI hajAre mANasane eka divasamAM jamADyAM temAM zuM dahADo vaje? AvA vivekarahita popakArathI mAtra saMbhAvita bhikhArIonI saMkhyA vadhe che. hiMdustAnamAM A sarva dainya ane dAridra zAthI vadhyAM che ? deza, kALa ane satpAtrane vicAra na karIne ApelA dAnathI. - paMcamahAbhUtane devatA kalpIne temanI sAthe mAtra eka prakAranI dukAnadArIneja vyavahAra rAkhavAmAM AvyuM hatuM ema kahevAmAM kAMI harakata nathI. A vyApAramAM kAMI Adhunika mAravADIpaNuM dAkhala thayuM nahotuM paraMtu temAM leNadeNa ane arasaparasanA kAyadAnI vaNivRtti to avazya hatI ja. A sa yo mAtra "" para avalaMbI rahyA hatA. je varasAda jeIto hoya te A yajJa kare; je prajotpattinI IcchA hoya te pele yajJa kare; je vijayanI lAlasA hoya te amuka yajJa kare, je dravyanI AvazyakatA hoya te kaI Itara yajJa karo ItyAdi. A pramANe A sa ya mANasanI potAnA kAmanApara avalaMbI rahelA hovAthI teo prathama pharajIAta nahotA, paNa aicchika hatA; paraMtu dhIme dhIme te ziSTAcAra ane rIvAjatarIke rUpAMtara pAmyA ane Akhare manuSya poteja pitAnI jAta para lAdelA nityakarmatarIke tene upADavA lAgyA. - AgaLa "rAma" jaNAve che ke smRti (kAyadA), rUddhi, AcAra, vidhi, saMskAra-karmakAMDa-badalAtAM gayAM che eTaluM ja nahi paNa ekaja dezanA judA jUdA bhAgamAM te bhinna bhinna che. keI paNa samAjanI jIvita dazAne AdhAra te samAjanA calitapaNuM, vRddhi ane ucita pheraphAra karavApara rahele che "parivartana (pheraphAra) karo, nahi te maro" e sRSTine ugra maMtra che. - ATalA mATe ApaNe ApaNuM karmakAMDa badalI paristhitine anukULa karavAM joIe--ApaNuM AvazyakatAe vedakAlIna rASionI AvazyaktAthI bhinna che, je je" nA upara sarva karmakAMDa avalaMbI rahyA hatA te "je." (kAma) have badalAI gayA che. je tamAre Dhera jaIe to iMdradevane balidAna Ape, je tamAre saMtati joIe te prajApatine saMtuSTa kare, ItyAdi prazna Aje ApaNI samakSa nathI. AjanA karmakAMDa nIce pramANe parivartana pAmelA svarUpamAM hovA joIe. divase divase vadhatA jatA ane sudharatA udhoga dhaMdhAne A jamAnAmAM je tamAre jIvatA rahevuM hoya ane rASTrIya kSayathI dhIme dhIme kSINa thaIne maravuM na hoya te vidyutarUpI mAtaridhAne Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 135 maje karA, bASpa (varALa) rUpI varNane tAbe karA ane kRSizAsrarUpI kuberanI sAthe maitrI AMdhA, tamane A jJAna ApanArA zilpajJa athavA zAstrajJa gurU A nUtana dezanI sAthe tamAro paricaya karAvanAra purahita che. jAma' nI upara pAkhaDI bhASA vAparavAnA Aropa mUkavAne prayatna ka ze nahi. A leAkamAM sarva vastu rUpAMtara pAmeche. ApaNA dezanuM svarUpa prAyaH sathA adalAI gayuM che. sarakAra madalAI gaI, bhASA badalAI gaI, leAkeAnA vaNu madalAI gayA, tyAre vaidikakALanA devA hajI zAmATe pAraNAmAM hIMcakA khAdhA kareche? jema jema varSa vadhatAM jAyache tema tee pAraNAmAMthI utarIne ...ApaNIsAthe chUTathI ramatA kema nathI? temaja manuSyanI sAthe ALakhANu kema vadhAratA nathI ? huve mAre yajJanI agni saLagAvavAnI jarUra na heAvAthI luhAranI bhaThThImAMnI agni mAre manathI teTalIja pavitra che. priya baMdhu! kheDUtanA khaTArAne iMdranA ratha banAvI devAmAM mAtra " rAma 'nI diSTanIja jarUra che. A izvarIdRSTi prApta karavAmAMja yajJanuM kharUM rahesya samAi jAyache. AdityanuM balidAna ApavuM eTale evA nizcaya karavA ke AinI dRSTine kSeAbha thAya evI kharAkha vartaNuka kadI paNa calAvavI nahi tathA ApaNA tarapha daSTipAta karanAra saghaLA lene prema, smita ane subhASitaneAja anubhava karAvavA. sarvAM netrAmAM izvarane jovA enuM nAmaja AdityanuM ali dAna' che. 4 iMdrane alidAna ApavuM eTale dezanA sarve hAtheAnA hitane mATe zrama karavA. ceAgya khArAka cegya prakAre ApavAmAM AvatAM te sarve jaNane pASaNa Apeche. hAthanA sayuene tene kheArAka-zrama ane vyAyAma-ApavAmAM AvatAM te te haSTapuSTa thAyache. A pramANe iMdrane ali ApavAne atha e thAyache ke rAjagAranI zeAdhamAM kruratA lAkhA 2ka hAthAne dhadhAreAjagAra zeAdhI Apave. iMdrane ceSya mali ApavAmAM Avaze te dezamAM samRddhi avazya vadharoja. sarve hAtheAne rAjagAra maLaze eTale dAridra kyAM rahenAra che ? iMglAMDamAM khetI bilakula karavAmAM AvatI nathI. ema kahIe tepaNa cAle, te chatAM paNa te deza samRddha che enuM kAraNa zuM ? kAraNa e che ke tyAM hasta devatA IMdrane aNu thAya tyAMsudhI kaLA-kAzalya tathA udyogadhaMdhAnA khArAka ApavAmAM Aveche. sarvenuM hita sAdhavAmATe save hAthee sAthe maLI kAma karavuM e indrane mATe karelA yajJa che. vizvahita sAdhavAmATe save mastake sAthe maLI kAma karavuM e bRhaspatinA yajJa che. sarvenA hitamATe save aMtaHkaraNeAnI ekatA thavI e hRdayadevatA caMdrane yajJa che. Aja pramANe itara devatAonA saMbaMdhamAM samajavuM. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama saMkSiptamAM devatAyajJano artha e che ke ApaNe hAtha sarve hAthanesamasta dezane arpaNa kare, ApaNuM mana sarva manane arpaNa karavuM ane ApaNuM hita dezanA hitane arpaNa karavuM. bIjA zabdomAM belIe te tavamati (te tuM che) e maMtrane vyavahAramAM ANa eja khare yajJa che. aphasosa! jyAM mAtra sIkkA (chApa) nuM ja astitva heyache, aMtaHkaraNane bilakula bhAva athavA nizcaya hete nathI tyAM AvA DhoMgamAMthI zuM phaLanI AzA rAkhI zakAya? ane jyAM kaI paNa bhAvanA kiMvA kapanAne saMparkasuddhAM heta nathI, mAtra bAhya arthazUnya vidhi kiMvA cihene bejeja ApaNapara lAdavAmAM AvatuM hoya tyAM gataprANa (prANavagaranuM) thayeluM zarIraja mAtra zeSa rahe che. AvA zabdane tatkALa dahana daI de. tenI suzruSA karyA karaze nahi. have e kArya bhayaMkara ane vidhAtaka nivaDaze. have te sajIva heya tevAM cinha kiMvA vidhione svIkAra kare. keTalAka loko evA che ke teo prAcIna gata vibhavanuM satata smaraNa karI besI rahevuM ene mUrtimaMta svadezAbhimAna samaje che! A lekene navIna paristhitimAM potAnA jUnA gharane je potAnI pITha para laIne pharanArI gokaLagAyanI ja upamA ApavI joIe athavA A lekene jUnI ane nirUpayegI thaI gayelI khAtAvahInA pithAnAM pAnAM uthalAvatA besI rahenArA dIvALIA peDhIdAraja kahevA joIe. have vicAra karavAmAM vakhata gumAvaze nahi. hiMda deza eka vAra mahAna gaNAI gayo che. sarvane ekatra kare. tamAruM baLa amaryAda che. kharI lAgaNI utpanna kare eTale hiMdustAna punaH ma hAna thaze. yajJathI duHkhanivRtti thAya che" e satra prAcInakALamAM jeTaluM satya hatuM teTaluM Aje paNa satya che; paraMtu niraparAdhI pazuonuM baLidAna ApavAthI nahi, paNa prema devInI AgaLa pakSAbhimAna, jAtiabhimAna, matsara, ISya vigerene bhega ApavAthI ja A bhUmimAM svarga AvI raheze. A pramANe satya vAta samajAvIne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. 75 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. jalagalana-adhikAra. 137 nananananan minnnnnnnn - nAna-vivAra. 9 huM ca svarUpamAM joDAvA mATe zuddha vastuno upayoga kare chae temAM 73 pANInI mukhya agatya hevAthI te adhikAra levAmAM AvyuM che tethI moTA jIvanI rakSA karavAnI sAthe ati sUkSamajInI hiMsAnA hetu bhUta paNa ApaNe na thavuM te mATe pANIne gALIne ja upayoga karaze. A bAbate brAhmaNadharma tathA jainadharma Ama banne dharmanA pustakamAMthI nIkaLI Ave che. tethI pANI gALyA sivAya tenuM pAna karanAra manuSyane pApanI prApti thAya che ItyAdi bAbata samajAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. vastrathI gALIne pANI pIvuM. manuSya (7 thI 8). dRSTipUtaM nyasetpAda, vastrapUtaM pibejjalam / satyapUtAM vadevAcaM, manaHpUtaM samAcaret // 1 // - zrImadbhAgavata. najarathI pavitra karIne paga mUkave eTale jantu vigerenuM nirIkSaNa karI je sthAnamAM jaMtuo na hoya tevI jamInamAM paga mUkI cAlavuM ane vastrathI gALI pANI pIvuM ne satyathI pavitra evuM vAkya bolavuM. temaja manathI pavitra evA sadAcAranuM AcaraNa karavuM. 1. bhacchImArakaratAM paNa vadhAre pApI samvatsareNa yatpApaM, kurute mtsybndhkH| ekAhena tadAmoti, apUtajalasaGgrahI // 2 // je pApa macchImAra eka varSamAM kare che te pApane apavitra jaLanuM grahaNa karanAra purUSa eka divasamAM prApta kare che. 2. ' kevuM pANuM gaLIne paNa zuddha karI zakAtuM nathI? kusumbhakuGkumIbhAvanicitaM sUkSmajantubhiH / sudRSTenApi vastreNa, zakyaM zodhayituM jalam // 3 // mahAbhArata. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama je pANI kuMbhAnADA (nADAchaDI) tathA kuMkumanI mAphaka lAlabhAvane prApta thayuM che athavA DeluM che ane sUphama jatuothI vyApta che te pANI suMdara najaravALA purUSavaDe uttama garaNathI paNa zodhI (gALI) zuddha karI zakAtuM nathI. 3. jaLane gALI zuddha karI grahaNa karanAranuM mAhAbhya. yaH kuryAtsarvakarmANi, vastrapUtena vAriNA / sa muniH sa mahAsAdhuH, sa yogI sa mahAvratI // 4 // je manuSya vacathI (gALI) pavitra karelA pANIthI sarva karmo kare che te muni, te mahAsAdhu, te yegI ane te mahAvrata karanAra (kahevAya che). 4. vastuzuddhinA judA judA prakAra. jalaM galanavastreNa, vivekena gunnvjH| saghana pUNAo, vAra satyena juNyati |1 || puIT. vaavaDe gALavAthI pANI pavitra thAya che, vivekathI guNane samUha zuddha thAya che. uttama dAnathI gRhasthAzrama pavitra thAya che ane satyathI vacana zuddha thAya che. pa. pavitra jaLanI zreSThatA. nana vaidUrtana, vastrApathati mAdhava! . sarvapApavinirmukto, viSNunA saha modate // 6 // nAradIyapurANa pUrvabhAga prathamapAda. vathI pavitra evA pANIthI je manuSya zrI mAdhavabhagavAnane snAna karAve che te manuSya sarva pApothI mukta thayele zrIviSNubhagavAna sAthe (vaikuM. ThamAM) Anandane prApta thAya che. 6. pANI kevA vastrathI gALavuM, patriMzadaGgulaM vastraM, caturviMzativistRtam / tadvastraM dviguNIkRtya, toyaM tena ca gAlayet // 7 // purANa. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra. 139 chatrIza AMgaLa lAMbuM ne covIza AMgaLanA vistAravALuM je vastra che tene bevaDuM karIne tenAthI pANI gALavuM. 7. gaLaNamAM rahelA jatuone mUkavAno nirNaya. tatra sthAne sthitaanyjiivaansthaapyejlmdhytH| varalanAtha, phuvaM magvara (8 manuM. te gaLaNAmAM rahelA jIvone pANInA madhyamAM rAkhavA. kAraNake A jIvanA rakSaNanuM kAraNa che ema zrImanurAjAe kahyuM che. 8. pANImAM jatuo dekhAtA na hoya chatAM zAvAste gALavuM? upajAti. sUkSmANi jantUni jalAzrayANi, jalasya varNAkRtisaMsthitAni / tasmAjjalaM jIvadayAnimittaM, nirgranthazUrAH parivarjayanti // 9 // manusmRti. pANInA samAna raMga tathA AkArane prApta thayelAM sUphama jaMtuo pANIno Azraya karI rahyAM che tethI dayA nimatta nigrantha (jeenI hRdayanI ajJAnarUpI gAMTha chUTI gaI che) evA sUra purUSe (mahAmunio) saceta pANune tyAga kare che. te jainetara zAstramAM paNa jaLazuddhinuM varNana che e batAvI A jalagAlana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * 8iSTa napAna niSedha-dhiAra. dina che jema jaLa gALyA sivAya pIvuM tema ucchiSTa jaLa pIvuM e paNa hAniche haTha kAraka hovAthI tenI cetavaNarUpe A adhikAra levAmAM Ave che. *unnatinAM pratibaMdhaka kAraNomAM sarvathI prathama kAraNa eka manuSya pIdheluM pANI bIjA manuSya pIvuM e che. eka pAtrathI je pANI pIdhuM tenA * bhAgyodaya, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama teja pAtrathI bIjAe trIjAe, cethAe ema paraMparAthI ghaNu manuSya pItA jovAmAM Ave che, uparathI jotAM AmAM kAMI doSa jevuM jaNAze nahi, paNa tenA kAraNenI tapAsa karatAM AvI rIte pANI pIvuM te ajIruM pANI pIvA barAbara che. ekanuM vadheluM anna ApaNe khAtA nathI, te pANuM paNa je pAtrathI pIdhuM hoya te pAtra sApha karyA sivAya pIvuM e achaDuM thAya che. e pavitratAne jANanAra manuSyathI sahaja samajAya tema che. dhArmika daSTithI e vAta bAjue mUkIe topaNu ArogyanI dRSTithI vicAra karatAM ekanuM meM durgadha mAratuM hoya athavA bIje kaMI cepI rega thayeluM hoya te tenA cepane lIdhe bIjA pInArane paNa nukasAna thAya e svAbhAvika che. jevI rIte kapaDAMne parasevAthI asara thAya che, tevI ja rIte pAtrane paNa moMmAMthI nIkaLatA zvAsanI gaMdhane lIdhe tenA saMskAre paDe che, te bIjAnAmAM Ave che. dhAre che ke mANasa vyasanI che, te dArUnuM sevana kare che, tenA pIdhelA pAtrathI bIje mANasa pIze te tenI vAsa AvyA sivAya raheze nahi arthAt sUma daSTithI vicAra karIzuM te AvI rIte pANI vigere pIvAthI ekanA deSa bIjAnAmAM Ave che, athavA tene je rega thaye heya tene cepa tenA zarIramAM te dvArA dAkhala thAya che. vaiSNava saMpradAyamAM ghaNe ThekANe pANI ucethI pIe che, arthAta pIvAnuM pAtra meDhe aDakADatA nathI A atizaya zuddhinI vAta che, te banavI kaThaNa paDe paNa dareka pitA potanAja pAtrathI pANI pIe e vAta banavI asaMbhavita che ema nathI. nyAtamAM athavA bIje ThekANe jamavA jAya che, tyAM jaLapAtra leI javAya che, tethI paNa banatAMsudhI ekabIjAnA pAtrathI pANI na pIvAnuM banI zake che, paNa A bAbatane bheTe doSa jyAM ghaNI maMDaLI ekatra thaI hoya che, tyAM eka mANasa pANI pInAra hoya che tyAre ekaja pAtrathI ghaNuM mANase pANI pIe che ne keIne tenI lezamAtra zaMkA sarakhI paNa thatI nathI. jyAre kelerA ke e cepI roga thAya che, tyAre manuSya svaccha pANInI, tenA pAtranI ane bIjAnuM pIdheluM pANu nahi pIvAnI evI ghaNuM saMbhALa rAkhe che. zuM AvI saMbhALa jyAre A rega phATI nIkaLe tyAre ja rAkhavAnI che ke hamezanA mATe rAkhavAnI che? mArA eka vidvAnamitra hameza pitAnA nekara pAsethI pANI maMgAvI pItA hatA. pAchuM je pAtramAM rahetuM hatuM te sAruM thAya che ke kema tathA te pANuM gALavAmAM Ave che ke kema tenI te bhAgyeja darakAra rAkhatA ane temanA becAra mitro Ave te paNa eja pAtrathI pANI pItA hatA. eka vakhata kelerA jorathI zarU thaye tyAre dUSita pANI pIvAthI kolerA thAya che, evI vArtAo chApA dvArA jAhera thaI tenuM vAtAvaraNa thavA mAMDayuM eTale vaccha pANI pIvAnI kALajI thaI je ke gALyA vagaranuM tathA vAsI pANI jemAM jaMtuo paDe che, tevuM dUSita pANI pIvAthI rega thAya che ema sarva jANe che, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra. 141 paNa koNa jANe hAlanI sudharelI paddhatine e svabhAva che ke jyAM sudhI kAyanuM dazana pratyakSa thAya nahi, tyAMsudhI tenA kAraNanA zaidhanI darakAra karavI nahi, te pramANe kelerAnA cAlatA sapATAthI mananI gabharAmaNa vadhI ke tenI sAthe pANI gALeluM che ke, tenuM rAkhavAnuM pAtra sApha karyuM che ke evI tapAsa thavA mAMDI. AvI kALajI Arogya arthe paNa haMmezA rAkhavI Avazyaka che, chatAM ApaNI bedarakArIthI tenuM pariNAma keIka vakhata bhayaMkara Ave che. ghaNAo kahe che ke pANI gALIne na pIdhuM tethI zuM? ekanuM pIdheluM pANI bIjAe pIdhuM tethI zuM? vigere utAvaLanA prazna kare che paNa jarAka uMDA utarIne te ja vicAra kare ke gALeluM pANI na pIvAthI keTalAkane gaDa gumaDa ne vALA vigere thAya che, te tame jANo cho? ekanuM pIdheluM pANI bIjAe pIvAthI kelerA jevA cepI rogo thAya che te tame jANo cho? AvI rIte uMDA utarI vicAra karavAthI evA prazna pUchanArane paNa tatkALa samAdhAna thaI zake tema che, paNa uMDA utarI sArAsArane vicAra karavAnI kene jarUra che? muddAnI AjakAla eja vAta che ke, zarIranuM, AbarUnuM, sagAMsaMbaMdhInuM ane dezanuM game te thAo paNa ApaNe te kaladAranuM bhajana karIe chIe. kevI viparIta sthiti ApaNuM thaI gaI che? ane AvI sthiti ApaNI unnatine karanArI che ke ardhagatine? te vAtane bahu sUkSama rIte zAMtithI vicAra karavAnI jarUra che. pIdheluM pANuM pIvAnA saMbaMdhamAM bIjI vAta e jovAmAM Ave che ke keTaleka ThekANe pANI ArAupara mATalI mUkelI hoya che ane tenA upara TInanuM pyAluM khAsuM raMga caDhAveluM hoya che, ke je uTakavAnI paNa mahenata paDe nahi, tevuM goThaveluM hoya che. jene pANI pIvuM hoya te e pyAlAne mATalImAM boLe ne tyAMja ubhA ubhA pIe. vaLI te pItAM pItAM pANI nIce mATalImAM paDe te paNa ciMtA nahi. ema divasamAM jeTalA manuSya Ave te pANI pIe. jANe kUtarAnI cATaja joI le. cATamAM khAvAnuM ane pANI paDeluM hoya che, te je kUtaruM Ave te pIe tevI sthiti che, chatAM tene vicAra sarakhe karavAmAM AvatA nathI ke AvI rIte pANuM pIvAthI ApaNane lAbha che ke hAni. vaLI lagna ane maraNanA prasaMgamAM pANInI keDIo tathA pavAlAM bharavAmAM Ave che temAMthI te jene joIe te pANI le. A bhraSTatAnI kaMI hada che? nAtanA zubhecchake zuM AvI bAbato baMdobasta na kare? jamavAmAM aneka svAdiSTa bhejana heya, paNa pANIne A gaMdavADa heya te keTalA anarthane kare che te vAta paNa sujJa jajoe vicAravA jevI che. ekaMdare Arogyane icchanAra pratyeke A pANI pIvAnI bAbatamAM paNa bahu vivekathI vartavAnI jarUra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama che ane te uparanA vivecanathI sujJa vAMcanA lakSamAM AvyA sivAya rahyuM nahi heya. rega tathA bhraSTatAne maTADavA upara pramANe varNana karI A ucchiSTa jalapAnaniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. satyavrata-virAra. phu zaddha anna-jaLane upayoga karyA vinA satyavrata pALavuM kaThina che. ka kAraNake je AhAra te oDakAra eTale elacI khAvAmAM ja AvI hoya te te oDakAra Ave che ane DuMgaLI khAdhI hoya che te te oDakAra Ave che tethI pavitra anna-jaLa vAparavAnI Teva paDayA pachI ja satyavrata pALavAnI utkaMThA vadhe che mATe "satya" e dharmanuM uttama kendrasthAna che. satyahIna purUSanAM ehika tathA pArAkika e banne kAryo vinAzane pAme che. tethI satya e sarva dharmAnuyAyI purUSane savamAM sarakho manAte uttama Azraya che IyAdi satyasaMbaMdhI bAbata jaNAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. hajAra azvamedha yakaratAM satya vadhAre uttama che. kanuSya (2-2). azvamedhasahasraM ca, satyaM ca tulanAdhRtam / azvamedhasahasrAddhi, satyameva vivardhate // 1 // purA, kAMTAnA eka pallAmAM eka hajAra azvamedha yanuM phaLa mUkyuM hoya ane bIjA pallAmAM satya mukI taLavAmAM Ave te hajAra azvamedhakaratAM satyaja vadhI jAya che. 1. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. satyavrata-adhikAra. 143 je ke anAvRSTa eTale na pUcheluM na kahevuM joIe paraMtu nIce darzAvela prasaMgamAM satya hoya te jarUra kahevuM. dharmadhvaMse kriyAlope, svasidvAntArthaviplave / apRSTenApi zaktena, vaktavyaM taniSedhakam // 2 // sUktimuktAvalI. dharmane nAza thate heya, nitya naimittikAdi kriyAne lepa thatuM hoya ane svadharmanA siddhAntanA arthano nAza thato hoya AvA kAryomAM kaI kAMI na pUche tema chatAM pite zakta hoya te te badhAM kukAne niSedha karanAruM vAkya bolavuM. 2. satyathI ISTanI prApti ane aniSTane nAza thAya che. upanAti. gAyarA zrImuvera tAna, putiSThAvimutAhitAri! bhavanti satyena tathAmiyAntA, ripUragavyAghrajalAnalAH syuH // 3 // jagatamAM satkAra, katti, zrIbhagavAnanA mukharUpa evA mahAtmAone saMga, pavitra dharmanI sthiratA, mahattA ane kalyANa A samagra phaLe satyathI thAya che tema zatru, sama, vAgha, pANuM, agni Adi apriya karanArA bhUte nAza pAme che arthAt satyavAdI purUSane kAMI parAbhava karI zakatA nathI. 3. rAjApati upadeza. * vajhI. pUmikanyApadmacAra"madhuvAre rAtranA sthUlAnyalIkAni kathaGcanApi, dveSeNa rAgeNa vadena vidvAn // 4 // navarmacaritra. he rAjana! gAya, bhUmi tathA kanyAnI bAbatamAM asatya vacana bolavuM nahi tema sAkSI tathA thApaNa vigere bAbatamAM paNa jU huM bolavuM nahi tema bIje kaI sthaLe vidvAna manuSya kyAre paNa mehathI ke dveSathI jU huM elavuM nahi. 4. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama satya vacanenuM phaLa. upajAti. kurvanti devA api pakSapAtaM, narezvarAH zAsanamudahanti / zAntA bhavanti jvalanAdayo yat, tatsatyavAcAM phalamAmananti // 5 // sUktimuktAvalI. je satyavAdI purUSonI devatAo paNa pakSapAta kare che, rAjAo AjJA uThAve che ane agni jevA ugrapadArtho zAnta thaI jAya che te satya vacananuM phaLa DaM cha. 5. tathA zArdUlavikrIDita (6-7). vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanam , mukteH pathyadanaM jalAnizamanaM vyAghroragastambhanam / zreyaHsaMvananaM samRddhijananaM saujanyasaMjIvanam, . kItaH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam // 6 // ( lanyo! ti:24, priya me satya vayana mAsA. ara) satya vacana vizvAsanuM sthAnaka che, dukhanuM nAzaka che, devalokothI levAyela che, muktinuM bhAtuM che, jaLa tathA agnine zamana karanAruM che, vyAdhra tathA sapana staMbhana karanAruM che, mekSane vaza karanAruM che, saMpadane ApanAruM che, sujanatAne utpanna karanAruM che, yazane ramavAnuM ArAmavana che, mahimAnuM ghararUpa che ane (sarva) pavitra 42nAI cha. 1.. vaNI tasyAgnirjalamarNavaH sthalamarirmitraM surAH kiGkarAH, - kAntAraM nagaraM giri!hamahiAlyaM mRgArirmagaH / pAtAlaM vilamakhamutpaladalaM vyAlaH zRgAlo viSam , pIyUSaM viSamaM samaM ca vacanaM satyAzcitaM vakti yH||7|| sindUraprakara. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. satyavrata adhikAra 15 je manuSya satyamaya vacana bele che, te manuSyane agni satyanA prabhAvathI jaLa thAya che, samudra pRthvI bane che, zatru mitra thAya che, de nekara bane che, jaMgala nagara thAya che, parvata ghara bane che, sarSa puSpanI mALA thAya che, siMha haraNa bane che, pAtALa pADo thAya che, zastra kamaLa jevuM kamaLa bane che, duSTa hAthI ziyALa thAya che, mahA kALaphUTa jhera amRta bane che ane saMkaTavALuM sthAna saMpadamaya thAya che, (arthAt A sarva satya balavAnA guNe che, mATe sAcuM ja bolavuM). 7. satyavinA vANu zebhatI nathI. zArdUlavikrIDita. *kAyA haMsa vinA nadI jala vinA dAtA vinA yAcakA, bhrAtA sneha vinA kulaM suta vinA dhenuzca dugdhaM vinA / dAnaM pAtra vinA nizA zazi vinA puNyaM vinA mAnavA, ete sarva na zobhate iha tathA vANI ca satyaM vinA // 8 // kasyApi. jIva vinAnuM zarIra, pANI vinA nadI, dAtA vinAnA bhikSuko, sneharahita bhAI, putrahIna kuTuMba, dUdhahIna gAya, satpAtra vagaranuM dAna, cadra vinAnI rAtri, puNya vinAnA manu; A badhAM jema zobhatAM nathI tema ahIM vANuM te satyavinA bhatI nathI. 8. dareka vastumAMthI sAra zodhavAnI rIta. manahara. jese haMsa nI tajata hai asAra jANI, sAra jANI bIke nirALe karI pIjIe; jese dadhi mathata hI kADhI leta vRta vRta, era rahI vahI saba chAcha chAMDI dIjIe; jese madhu makSikA suvAsa bhramara leta, tese hI vicAra karI bhinna bhinna kIjIe; * A leka gujarAtI bhASAthI mizrita che. 19. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama suMdara kahata tAteM vacana aneka bhAtI, vacanameM vacana viveka karI lIjIe;. suMdaravilAsa. dohA. jUThI vAte jo kadI, mUThI maLe anAja; uDI emAM A te, rUThI u rAja. 10 iMdravijaya. satya badhAM sukhanuM zubha sAdhana, satyavinA kahevAya kudhAre; satya thakI dalapata kahe, dhiradhArapaNuM vyavahAranuM dhare; satya gayA pachI sRSTi viSe, ati saMkaTane nahi alpaudhAre; satya samasta sudhAraNa mULa, asatyathI asta samasta sudhAre. dalapata, - garamI. are ArazI meM tane oLakhIye tuM te zubha guNavaMtI gaNAya; satyavAdI tuM sArI rI -Teka : tArA AgaLa AvI je ubhuM raheze, jevuM hoya tevuM jaNAya. satya0 12 tuta guNadoSa heya-te dekhADatIre, jevI sAce sAcI kahe bhata. , bhale hoya te pitAnuM ke pArakuMre, tAre paDe nahi pakSapAta. 5 13 heya rAka ke rAja bhale rahyuM che, ke InI sarasAvI ne zaramAya. bIka dekhADatAM tuM bIhe nahire, lAMca ApavAthI na lalacAya. a 14 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. zubhAzubha vacana-adhikAra. 147 rAga dveSa tuM leza nathI rAkhatIre, mATe rAkhe hade keNa reSa. satya tuM te nakaTAne nakaTuM kahere, jANe te paNa potAne deSa. A 15 puTha pAchaLa tuM baDabaDatI nathI, sAcesAcuM kahe mukhemukha. tAruM dila svaccha dekhatAM dekhAya che, tethI dilamAM na dhare ke duHkha tArI AgaLa AvIne je ubhuM raheze, sAcuM teja tuM kahenAra. nathI bIjA viSe tuM kaMI belatIre, e niyama dharyo teM niradhAra. tArI satyatAne se cahAya che, hase hase jhAle tane hAtha. nAnA meTA ane rAya raMkane re, saine game che tAre sAtha. tArA satya upara kepa je karere, tene loka kare dhikkAra, tene meTe mUrakha gaNe mAnavIre, pakSa tAre tANe naranAra. B 19 dalapata. satyavinA aneka rIte hAni che, ema batAvI A satyavrata adhikAranI samApti karI che. Gorrorang * gumAsuma vacana-gaNivAra. - SchuM je manuSya jema satyapAlanarUpa vrata na cUkavuM joIe tema teNe zubha vacache. Dara, nanuM paNa pAlana karavuM joIe. kAraNake azubha vacanathI sAmA mANasanuM dila dukhAya che. e samajavA mATe A zubhAzubha vacana adhikAra ahiM dAkhala karavAmAM Ave che. manahara. vacanate gurU ziSya bApa pUta yAre hei, vacana bahu vidhi heta utapAta hai;. vacana nArI arU purUSa sanehI heta, vacanataM deu Apa ApameM rIsAta hai; vacana sava Ai rAjA ke hajura hei, vacana cAkara hu DI ke calata he; Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama 148 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. suMdara suvacana sunata ati sukha hei, kuvacana sunAhI prIti ghaTI jAta hai. vacana vega kare vacana yajJa kare, vacane tapa karI dehake dahata hai; vacanoM baMdhana karata hai aneka vidhi, vacana tyAga karI vacana rahata he; vacana rijerU suje vacanahurte, vacanoM bhAMtI bhAMtI saMkaTa sahag hai; vacanate jIva bhaye vacanateM ziva heI, suMdara vayana bheda sidhAMta kahaMtu he. ekanake bacana sunata ati sukha hei, phulase uttara he adhika mana bhAvane ; ekanI vacana te asi mAne varasAta, zravanake sunata lagata alakhAvane; ekanI ke vacana kaTuka hUI viSarUpa, karata marama cheda du:kha upajAvane; suMdara kahata ghaTa ghaTameM vacana bheda, uttama madhyama aru adhama suhAvane. 3 suMdaradAsa. A pramANe TUMkAmAM zubhAzubha vacanane prabhAva dekhADI A zubhAzubha vacana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - pramANitA-virAra. - . dha Drama temaja vyavahArane mukhyamAM mukhya AdhAra zubha vacanathI zobhita sTha pramANikapaNaupara che tethI pramANikatA adhikAra lakhave e Avazyaka che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. pramANikatA-adhikAra. 149 upadezakoe avazya sudharavuM. manuSya mAtra pote kevA thavuM che teno vicAra karavo joIe. bIjAone zIkhAmaNa detAM pahelAM potAnAmAM te guNa che ke kema? tetarapha lakSa ApavuM joIe. potAnA tarapha alakSa ApI bIjAone lAMbI lAMbI zIkhAmaNa denArA A jagatamAM ghaNA mANase daSTie Ave che. bIjAonA doSe kADhanAra ema samaje che ke ApaNe te doSamukta chIe ane A pramANe pitAnA tarapha lakSa na ApavAthI potAnAmAM bharAI gayelA durguNe divase divase vRddhigata thatA jAya che ane bIjAone zIkhAmaNa ApavA jatAM tenAmAMja te deze vidyamAna hevAthI bIjAo tenI zIkhAmaNaupara lakSa ApatA nathI. tamAre jevA thavuM hoya tevA thavAne mATe tevA prakAranuM eka citra manamAM racI, pachI te citrane anukULa thavAne mATe tenA guNone potAnAmAM dhAraNa karavA. jevA thavuM hoya tevA thavAne mATe je eka lakSyasthAna pote ka9yuM hoya te lakSyasthAnanuM bhAna hamezAM kAyama rAkhavuM ane tenuM kadApi vismaraNa karavuM nahi ane pite A lakSyasthAnarUpa jyAMsudhI na thAya tyAMsudhI te lakSyasthAnarUpa thavAne mATe tenA guNalakSaNe pitAnAmAM Ave tene mATe haMmezAM prayatna kare. jemake ApaNe ApaNA gAmathI bIje gAma javuM hoya che tyAre gharamAMthI nIkaLatAM pahelAM te gAmanuM citra prathama ApaNA lakSamAM Ave che ane tyAM javAne mATe te raste thaIne te gAma pahoMcI zakAya te rastAnuM citra paNa ApaNu lakSamAM lAvavuM paDe che ane A pramANe ApaNe kapelA citrarUpa gAmamAM pahoMcavAne mATe je raste thaIne jaI zakAya tema hoya te rasteja prayANa karIe chIe ane jyAM sudhI te gAma na pahoMcIe tyAMsudhI te gAmanuM lakSyabiMdu ApaNe bhUlatA nathI ane te AvatAsudhI agADI ane agADI raste kApyA karIe chIe ane jyAre te gAma pahoMcIe chIe tyAre ja ApaNe ApaNuM manamAMthI rastAnuM ane gAmanuM kapeluM citra bhUlI jaIe chIe tevI ja rIte ApaNe jevA thavuM hoya tevA ApaNe jyAM sudhI na thaIe tyAMsudhI tevA thavAne mATe ApaNe je prayatnarUpI rastAne kApa jeIe te prayatane khaMta rAkhI karyA kare ane dhArelA citra pramANe ApaNe thaIe tyAMsudhI te prayatane aTakAve nahi ane ApaNe jevA thavA icchA rAkhI hoya tevA thavuM. manamAM dhAryuM ke huM phalANuM je thavA icchuM chuM ane evuM icchIne ja besI rahevAthI dhArelA citra pramANe thavAne mATe tevA thatAM sudhI prayatanI jarUra che ane te prayala je mANasa dhArelA citra pramANe pote eka bhAgyodaya-aMka 11 me-varSa paheluM. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bha saptama thAya tyAM sudhI kare te mANasa avazya kapelA citra pramANe pitAne karI zake che. A pramANe prayatna karatAM vacce jhADa, jhAMkharAM ke kAMTArUpI durguNa ke bIjA ADe AvanArA dezothI na kaMTALatAM tenA upara vijaya meLavI te. manAthI dUra rahI saMbhALathI prayatna karavo. bIjAonA deSa kADhanArAoe bIjAnA doSa kADhatAM pahelAM pitAnAmAM te deSa che ke kema tene prathama vicAra kare ane je te doSa potAnAmAM heya te tenuM prathamathI nikaMdana karI pachI bIjAne zIkhAmaNa ApavI. ghaNuM karIne bIjAne zIkhAmaNa ApanArAmAMnA ghaNAmAM AvA durguNo hoya che ke te pite ema samaje che ke poteja sarva guNAlaMkRta che, poteja sarva deSathI mukta che ane tevuM mAnIne ja potAnA vicArathIja virUddha vartana karanAranA de kADhe che ane tene zIkhAmaNa devA macI paDe che. ghaNuM rUbarUmAM zIkhAmaNa Ape che tyAre keTalAka parokSapaNe bIjAnA dvArA zIkhAmaNa Ape che ane temane eka jAtane A svabhAvaja paDI gaye hoya che ke jene ane tene zIkhAmaNaja devI. A pramANe zIkhAmaNa denArAmAMnA ghaNe bIjAne sudhAravAne mATe zIkhAmaNa de che evuM samajIne zIkhAmaNa detA nathI paNa pite tenA karatAM kAMIka vadhAre jANe che, tenA karatAM pote DAhyA ane vidvAna che tevuM te bIjA mANasa mAne, bIjAnA karatAM pitAne zreSTha ane mATe mAne, ATalA puratA teo bIjAne zIkhAmaNa ApavA prayatna karyA kare che. paNa A bhAva tenI zIkhAmaNa sAMbhaLanArA mANasa samajI jAya che te vakhate tenuM vajana rahetuM nathI ane Akhare te halako paDI jAya che ane tenI zIkhAmaNa upara kaI lakSa ApatuM nathI. mATe dareka mANase pote bIjAne zIkhAmaNa detA pahelAM je bAbatanI bIjAne zIkhAmaNa ApavA bese che tevA keI deSa ke durguNa pitAnAmAM che ke kema tene teNe pote prathama vicAra karavo joIe ane je kadApi pitAnAmAM te deSa ke durguNa hoya che teno tyAga karyA pachI ja bIjAne zIkhAmaNa devI ke je sAMbhaLI sAMbhaLanAra mANasa tenAmAM te deSa na hovAne lIdhe tenI zIkhAmaNaupara vajana rAkhI kAMIka grahaNa kare. vANIthI zIkhAmaNa devAthI bIjAne mana upara je asara karI zakAya che tenA karatAM vartanathI zIkhAmaNa devAthI bIjAnA manamAM sajajaDa asara karI zakAya che. mATe bIjAne zIkhAmaNa devAnI jene Teva paDI hoya che teNe prathama pitAnA vartanathI ja bIjAne zIkhAmaNa devAne prayatna kare ke jethI tenA vatananuM ghaNuM mANasa grahaNa karI zakaze. bIjAne sudhAravA IcchanAre prathama teja sudharavuM ke tenA sudharelA vartananuM ghaNA mANaso anukaraNa karI zakaze. potAnAmAM doSa hovA chatAM bIjAne te deSathI sudhAravA prayatna karavuM e miyA hAsyAspada che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimA. miSTabhASaNa adhikAra. 151 - bIjAne sudhAravA IcchanArAe prathama piteja sudharavuM te bIjAo sudharI zakaze. mATe prathama pote jevA thavA IcchatA hoya tevA thavuM ane te pachI ja bIjAne sudhAravA prayatna kare. pote sudharavAthI pitAne ane bIjAne bannene phAyado thAya che mATe prathama pate sudharavAne mATe prayatna kara. pitAne jevA thavA IcchA hoya tevA jyAM sudhI na thavAya tyAMsudhI tevA thavAne mATe nizadina prayatna kare ane dhArelI sthiti prApta thAya tyAre ja te prayAthI viramavuM. Ama karavAthI pachI bIjAne sudhAravAmATe vANIthI zIkhAmaNa devAnI jarUra raheze nahi paNa pote sudharyA pachI pitAnA vartanathI ja bIjAo anukaraNa karI ane ApoApa sudharI zakaze. mATe dareka manuSya bIjAne zIkhAmaNa devAne prayata vANuthI na karatAM vatanathI kara ane prathama pite jAte sudharavuM eja bIjAne sudharavAne sarvottama mArga che ke jene pramANikapaNuM kahevAmAM Ave che. A pramANe pramANikapaNAsaMbadhe TUMkamAM jarUra jeTaluM lakhI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. OS - dimAna-dhikAra. mujha ( pramANikatAthI yukta miSTabhASaNa (madhuravANI) e sujananuM sarva hudda9 jagannA manane haraNa karanAra vazIkaraNa sAdhana che. madhuravANathI zatru paNa zAnta thaI jAya che, tema tethI keIne duHkha thatuM nathI jethI dharmane mukhya siddhAMta keIne duHkha na upajAvavuM e paNa jaLavAya che. tethI A adhikAra Avazyaka che. mIThAM vacanathI sarva prANIo prasanna thAya che. manuTTA (1 thI 4). piyavAkyapradAnena, sarve tuSyanti jantavaH / tasmAttadeva vaktavyaM, vacane kA daridratA // 1 // rUpasenacaritra. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM-bhAga 2 jo. sama mIThAM vAkyanA dAnathI eTale priya vAkya kahevAthI sarva jIvA prasanna thAyache. tethI teja vAkyane uccAra karavA. vacanamAM zI ridratA che? eTle temAM zuM dhanavyaya thAyache? 1. miSTavAdIupara sarasvatInI kRpA. para lalitaM satyasaMyuktaM, suvyaktaM satataM mitam / ye vadanti sadA teSAM svayaM siddhaiva bhAratI // 2 // kAvyamAlA saptama gucchaka. je purUSo suMdara satyayukta suprasiddha haMmezAM niyamavALu vacana mele che teone hamezAM sarasvatI svayaM siddhaja raheche. 2. subheAjana ane suvacananI zleSa alaMkArathI prazaMsA kareche. hitaM mitaM priyaM snigdhaM, miSTaM pariNatipriyam / bhojanaM vacanaM cApi, bhuktamuktaM prazasyate // 3 // phAyadAkAraka, mApasara, priya, sukeAmaLa, mIThuM, pariNAmamAM hitarUpa evu bhAjana tathA vacana jeoe jameluM che ane kheleluM che arthAt bheAjana jameluM che ane vacana kheleluM che temAM te banne prazaMsAne pAtra thAyache. 3. priyavAdI purUSAnA kANu zatru che? ko'tibhAraH samarthAnAM kiM dUraM vyavasAyinAm / ko videzaH savidyAnAM, ko'priyaH priyavAdinAm // 4 // sUktimuktAvalI. mAnavAne kayA atibhAra che ? udyamIne zuM dUra? vidvAnAne myA videza che? ane priyavAdI purUSAnA kANu zatru che ? kAi nathI. 4. sama madhura vANIthIja zAMti thAyache. bA. na tathA zazI na salilaM, na candanaM nApi zItalacchAyA / AhrAdayati manuSyaM yathA hi madhurAkSarA vANI // 5 // rUpasenacaritra. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww paricche. miSTabhASaNa-adhikAra. 153 jevI rIte madhura akSaravALI vANuM manuSyane khuza kare che tevI rIte pUrNa caMdra, ThaMDuM pANI, caMdana ane zItala chAyA Anada utpanna karI zaktI nathI. 5. paraguNaprazaMsA, upanAti. yathA taveSTA svaguNaprazaMsA, tathA pareSAmiti matsarojjhI / teSAmimAM santanu yallabhethAstAM neSTadAnAddhi vineSTalAbhaH // 6 // adhyAmavarapaTTama. jevI rIte tane tArA pitAnA guNonI prazaMsA vahAlI che tevIja rIte bIjAone paNa pitAnA guNanI prazaMsA vahAlI hoya che; tethI matsara tajI daIne teonA guNanI prazaMsA sArI rIte karavA mAMDe jethI tene paNa te maLe (eTale tArA guNenI paNa prazaMsA thAya) kAraNake vahAlI vastu AkhyAvagara vahAlI vastu maLatI nathI. bhAvArtha-ApaNAmAM kAvyacAturya, prAmANika vyavahAra, tapa, dAna, upadeza devAnI addabhuta zakti ke e kaI paNa sadaguNa ke saddavartana heya tenI ApaNuM snehI, sagAM ke anya kaI prazaMsA kare, te sAMbhaLI ApaNane AnaMda thAya ke turata mada caDhe che, keTalIkavAra A banAva ADakatarI rIte bane che. mAyAthI dekhAva karavAnI TevathI A jIva te vakhate bele che ke emAM kAMI nahi, ene mArI pharaja hatI vigere, paNa emAM ghaNI vakhata mAyA hoya che. bIjA mANase guNastuti kare e sAMbhaLavAnI IcchA thAya, pitAnuM vartana bIjAne jaNAvavAnI IcchA thAya ane bIjA tenAM vakhANa kare te sAMbhaLI AnaMda thAya tyAM guNaprAptine cheDe Ave che. jene guNaupara guNakhAtaraja prema hoya che te, leke zuM bele che, zuM dhAre che enI darakAraja karatA nathI-ene vicAra paNa karatA nathI. eja niyama pramANe jyAre potAnA deSa sAMbhaLIne kheda thAya che tyAre pachI deSa dUra karavAnI vicAraNA ke kartavyanuM bhAna rahetuM nathI. ene bIjA mANo zuM kahe che tetarapha dhyAna rahe che, tethI khela bagaDe che ane tene lIdhe do jAmI jAya che, doSapara sIla thAya che ane ene deSa choDavA e pitAnI priya vastu cheDavA jevuM thaI paDe che athavA ghaNuvAra deSane deSatarIke oLakhI zakAte ja nathI ane deSa chapAvavAno prayatna thAya che; kAraNake amuka vicAra, uccAra ke AcAratarapha enuM dhyAna rahetuM nathI, paNa leke tene mATe zuM dhA 20 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vyAkhyAna sAhityasa'grahu--bhAga 2 jo. sama reche, bAleche tarapha dhyAna raheche. leAkeAnuM dhAravuM kharAbara na hoya te A jIva chetarAyache. leAkAmAM AMtara hetunA vicAra karI mata mAMdhanArA alpa hovAthI dhAraNAmAM bhUla karanArA vizeSa hoyache ane tethI leka prazaMsA ke janacipara AdhAra rAkhanArA mahudhA chetarAyache. 6. maneAhara vANI durlabha, upendravajrA. stuvanti gurvImabhidheyasampadaM, vizuddhimukterapare vipazcitaH / iti sthitAyAM pratipUruSaM rucau sudurlabhAH sarvamanoramA giraH // 7 // keTalAka vidrAna purUSa vANInI gAravavALI artha sapatti (atha racanA) ne vakhANeche ane keTalAka zabdazuddhine vakhANeche, AvI rIte dareka purUSamAM bhinna bhinna rUci che. tethI sa` prakAre manane hu` upajAvanArI je vANI, bahu muzkela che. te sArAMza--uMDA avALI, jhaDajhamaka ke alaMkAravALI vANIkaratAM, nItimaya manehura (manane atiramaNIya ) vANI jagamAM maLavI atizaya dula bha che. 7. madhura vANI eja kharA zaNagAra che. zArdUlavikrIDita . kiM hAraiH kimu kaGkaNaiH kimasamaiH karNAvataMsairalaM, keyUrairmaNikuNDalairalamalaM sADambarairambaraiH / puMsAmekamakhaNDitaM punaridaM manyAmahe maNDanaM, yanniSpIDitapArvaNAmRtakara syandopamAH sUktayaH // 8 // subhASitaratnabhANDAgAra. hArA, kaMkaNA, kAnanAM asAdhAraNa AbhUSaNA, bAjubaMdha, mamamaya kuMDaLa ane bhabhakAdAra vastrAthI purUSAnI zAbhA gaNAtI nathI; paNa nIcAvela pUrNa - caMdranA amRtamaya jharAjevuM subhASita (madhuravANI) che teja purUSAnuM akhaMDita bhUSaNa che ema ame mAnIe chIe. 8, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. subhASitaprazaMsA-adhikAra. 155 ~~ ~ ~~~ indravijaya, kAma zuNI aradhe kathane jaI, kAzada tulya kare kadI kUdI, zata vRSA na vicAra kare, na vicAra kare rajanI vadi sudI; lADu jalebI jamADI juo, achate pIrase kadaLI phaLa chaMdI, keDa kare dalapata kahe paNa, jIbha mIThAzanI vAtaja jUdI. 9 dalapata, madhura vANIthI keyala ke mayUra pyArA lAge che, putra ke putrI athavA patIupara sneha vadhe che, zatru ke rAjA, mAtA ke pitA athavA gurU vaza thAya che, e sarva pratApa madhuravANune che ema samajAvI A miSTabhASaNa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. KG c che. - * gumati zaMkA-vivAra. -9638-- che anya vyavahAranA upadeza karatAM duniyAne dharmane upadeza karavAnI - SAha pahelI jarUra che. kAraNake dharmane anusare manuSyane vyavahAra sarala ane tene pitAne temaja AkhI duniyAne sukhadAyaka thAya che. tethI dhamane upadeza kare e moTAmAM moTuM puNyanuM kAma che. dhamane upadeza karavAmAM temaja anya vyavahArane cagya upadeza karavAmAM jenI pAse subhASita saMpatti hoya te bIjAone dhArelI asara karI zake che mATe subhASita e sine mATe jarUranuM che ane temAM paNa dharmano upadeza karanAramATe te vadhAre jarUranuM che. miSTatAnI sAthe subhASita" e sazikSaNanuM pariNAma che. eTale suzikSita thayela manuSya tenA svAdanA rahasyane jANI zake che. anyane tenuM bhAna thavuM azakya che. ItyAdi bAbatenuM digdarzana karAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. sabhAmAM subhASita rattanI jarUra. anuSTupa (? thI 6). mumAtamaaidravya, saMpradaM na roti ca / so'pi prastAvayajJeSu, kAM pradAsyati dakSiNAm // 1 // zArGgadhara paddhati. je purUSa subhASitarUpI dhanAnA saMgraha karatA nathI te purUSa prastAva yajJA (vidvAneAnI sabhA) mAM zuM dakSiNA ApI zakaze ? 1. subhASitahIna naranuM jIvanakaratAM maraNa uttama che. naiva bhAgyaM vinA vidyA, vinA vidyAM na bhASitam / subhASitavihInasya, jIvitAnmaraNaM varam || 2 || sama saddabhAgyavinA vidyA prApta thatI nathI ane vidyAvinA subhASitanI prApti thatI nathI ane subhASitathI hIna purUSanuM jIvanakaratAM maraNu uttama che. 2. mADhAmAM rahela je jIbha tene jIbha kahevI ke mAMsanA kakaDA kahevA ? mAMsakhaNDaM na sA jihvA, yA na vetti subhASitam / nUnaM kAkabhayAdeSA, dantAntarvinivezitA // 3 // je jIbha subhASitathI vita che te jIbha nathI, paraMtu mAMsanA eka kaTakA che. tyAre tyAM zaMkA thAyache ke tevA mAMsanA apavitra kaTakAne sukharUpI uttama sthAnamAM zAvAste rAkhavAmAM Avye huze ? javAmamAM jaNAveche ke nakkI kAgaDAnI bIkathI dAMtAnA madhyamAM te rAkhavAmAM AvI che. eTale mahAra heta te| kAgaDA khAi jAta evI saMbhAvanA che. 3. subhASita kharU rata che, pRthivyAM trINi ratnAni, jalamannaM subhASitam / mUDhaiH pASANakhaNDeSu, ratnasaMjJA nivezitA // 4 // pANI, anna ane sArUM bhASaNa pRthvImAM A traNa4 satya raste che; paraMtu mUDha leAkAe pASANunA kaTakAmAM ( bhUlathI) ratna evuM nAma dharAveluM che, 4, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikeda. subhASitaprazaMsA-adhikAra. 157 subhASitanI uttama ratamAM gaNanA. .dharmo yazo nayo dAkSyaM, manohAri subhASitam / / ityAdiguNaratnAnAM, saMgrahI nAvasIdati // 5 // bhUmuivi. dhama, kIrti, nyAya, caturatA ane suMdara bhASita ityAdi guNarUpa 2ne saMgraha karanAra manuSya duHkhane pAmate nathI. pa. subhASita rasa AgaLa bIjA rase tuccha che. drAkSA mlAnamukhI jAtA, zarkarA cAzmatAM gatA / subhASitarasasyAgre, sudhA bhItA divaM gatA // 6 // subhASitaratnabhANDAgAra. subhASitarUpI rasanI AgaLa drAkSA karamAyela meDhAvALI thaI gaI ane sAkara paththara (karapaNunA) svarUpane pAmI ane amRta bhaya pAmIne svagamAM palAyana karI gayuM. 6. subhASitahIna purUSanI paMDitamAM sabhAmAM sthiti. - rathoddhatA. yasya vakuhare subhASitaM, nAsti nApyavasare majalpati / AgataH sadasi dhImatAmasau, lekhyanirmita ivAvabhAsate // 7 // bhUmui varI. je purUSanA mukhamuhuramAM subhASita nathI, te purUSa samaya AvatAM kAMI belI zaka nathI ane vidvAnonI sabhAmAM vakhate e mUkha purUSa AvyuM heya te citramAM lakhelI purUSanI chabI (TA) mAphaka bhAsamAna thAya che eTale mAtra dekhAya che eTaluM ja che. 7. subhASita e sattama kaLA che. bAtha. ekApi kalA mukalA, vacanakalA kiM kalAbhiraparAbhiH / vala movI, navInAM jhAmara | 8 || Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 : saptama vAka cAturI te ekaja suMdara kaLA che, bIjI kaLAethI zuM? kAraNake jevI rIte kAmadughA gAya zreSTha che, tenI AgaLa vRddha gAyanuM lAkha jeTaluM TeLuM paNa nirarthaka che. 8. che. asarakAraka vANuvinA ke manuSya vaza ke prasanna thatuM nathI mATe subhASitanI bahu jarUra che ema batAvI A subhASita adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - samayanaspana-vivAra. - huM sabhASita chatAM paNa samayanI gyatA vagaranuM belavuM hoya to te bIjA jA ene kaMTALA bhareluM thaI paDe che mATe "samayaja5na" TANuM joI bolavuM te jANavAnI ghaNI jarUra che. duniyAmAM keTalAka evA manuSya heya che ke samayane jANatA nathI teone parizrama thatAM chatAM paNa kaze lAbha thatuM nathI ityAdi jaNAvavA A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. avasaravinA belanuM nirarthaka che. anuNu (2-2). kalAkalApasampannA, jalpanti samaye param / / ghanAgamaviparyAse, kekAyante na kekinaH // 1 // kaLAnA samUhathI saMpanna (kalA) purUSe kevaLa samaya AvatAMja bele che. kAraNake varSARtu gayA bAda mayUre tIvradhvani karatA nathI. 1. bhASAthI parIkSA. tulyavarNacchadaiH kRSNakokilaiH kila snggtH| kena sajJAyate kAkA, svayaM na yadi bhASate // 2 // sUktimuktAvalI. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra 159 samAna che raMga pIchAM jenA evA zyAma kekilAonI sAthe maLI gayele kAgaDA je te pote na bele te kenAthI jANI zakAya che? (arthAta bhASA bolavAnI DhabauparathI kAgaDe varatAI jAya che). 2. eka ghaNuM mUkhevALA samAjamAM eka paMDita purUSa gaye; paraMtu te tyAM muMge besI rahyA eTale eka sujJa purUSane vicAra thaye ke A janasamAja mUkhaprAya che; paraMtu AmAM vidvAnanI parIkSA karI zake tevA sujJa purUSo paNa che, te je A vidvAna kAMI bolyA sivAya atrethI cAlyA jaze te te paNa mUkhamAM gaNaI jaze. tema jANuM tene udezane-kekilatarapha anyakti karI kahe che kevidvAnane samajAvavA keliprati anyakti. "la . re re kokila mA kuru maunaM, kazcidudazcaya paJcamarAgam / no cettvAmiha ko jAnIte, kAkakadambakapihite cUte // 3 // pramANasara TI. re re kila! tuM mAnavratane dhAraNa karamAM kaIka prakAranA paMcama rAgane AlApa kara. nahitara kAgaDAnA samUhathI DhaMkAyelA A AMbAnA vRkSamAM tane koNa oLakhI zakaze? 3. * vAIjha chaMda seMLa mAtrAne che ne te upajAtinI mAphaka mAtrAma, vi , vAnakAla, tri, pavitrA ema pAMca chaMdane bane che temAM prathama caraNa mAtrAmanuM athavA triAnuM goThavavuM ne dvitIya caraNa vinuM trIjuM caraNa pAnavAsanuM ne ethuM caraNa vonuM AvavuM joIe. uparanA pAMca chadamAM dareka caraNanI soLa soLa mAtrA hoya che paNa mAtrAmA mAM navamI mAtrA laghune aMyanI dIrgha hovI joie. vizvamAM cAra mAtrA pachI na gaNa athavA na gaNu ane laghu Ave ne aMtye te dIrgha mAtrA hovI ja joIe. vanavAsamAM ATha mAtrA pachI na gaNu ane aMte dIrgha mAtrA AvavI jeIe athavA ATha mAtrA pachI na gaNu laghu ane aMte dIrgha mAtrA lAvavI. triAmAM pAMcamI, AThamI ne navamI mAtrA hasva hovI joIe. 3pavitrAmAM ATha mAtrA pachI ma gaNu Ave ne aMte dIrgha mAtrA lAvavI. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama avasara jANa belelI azubha vANI paNa maMgaLa Ape che. nIti.. avasarapaThitA. vANI, guNagaNarahitApi zobhate puMsAm / . vAme prayANasamaye gardabhazabdo'pi maGgalaM tanute // 4 // __kasyApi. avasara jANIne belelI manuSyanI vANuM guNagaNethI rahita hoya te paNa te zele che. kAraNake prayANa vakhate vAmabhAga tarapha thayela gardabha (gadheDA) ne zabda paNa maMgalakAraka che. 4. sukhakara belavAnI jarUra manahara, bolIe te taba ba belivIjhI zuddhi hoya, na te mukha mAna karI cupa heI rahIye; jarI te taba jaba jora jAnI pare, tuka chaMda aratha anupa jAme lahIe; gAIe to taba ba gAya kaMTha heI, zravanake sunahI mana jAya gaNiye; tuka bhaMga chaMda bhaMga aratha mIle na kachu, suMdara kahata esI bAnI nahi kahIye; prathama hIye vicAra DhImase na dIje DAra, tAhI te suvacana saMbhArI karI belIye; jAne kahuM heta heta bhAva te kahI deta, kahIe ataba jaba manamAMhI teliye; sabahI lAge du:kha ke nahi pAve sukha, bolI ke vRthAhI tAteM chAtI nahi cholIe; suMdara samaja karI kahIe sarasa vAta, tabahI to vacana kapATa gahI khelIe. suMdaradAsa. A pramANe samaya joIne bolavAnI jarUra TUMkAmAM jaNAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. vANa-adhikAra. 191 - vALI-yiA. eka zubhAzubha vacana, miSTa bhASaNa, subhASita, samaya*na e badhA UMDI sAmAnya rIte vANune lagatA viSayenuM varNana karIne te pachI A tIrthakare jevAonI asAdhAraNa vANI jenA para lekakalyANane hA mahaTe AdhAra che tenA saMbaMdhamAM yathAvakAza kAMI kahevuM joie. je vANI Aleka tathA paralokamAM yaza, kIrti ane Icchita vastu Ape che te vinA bIjI mithyA vANI athavA kAka vANuM kahevAya ke jethI koI paNa prayajana na sare. mATe mahAtmAo tathA Adi purUtIrthakaree anubhavI lekahitArthe siddhAntarUpe pragaTa karelI vANuM ke je vANInA prasAdathI (yuktiprayuktivALA daSTAntathI) aneka kAryo sadhAya che te A gaLa prastAvarUpe darzAvavAmATe A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. tripadInA prasAdathI je siddhAnta prathama thaze che te batAve che. vagrA. tIrthaGkarebhyo gatarAgamohadveSodayebhyaH sadayAzayebhyaH / ekAntanityopakRtau sthitebhyo, yo jAta Adau tripadImasAdAt // 1 // rAga, meha, dveSAdinA udayathI rahita, sadaya hRdayavALA, sadaiva upakAra karavAmAM sthitivALA tIrthaMkara pAsethI maLelI utpAda, vyaya ane dhRvarUpa tripadInA prasAdathI je siddhAMta prathama thayela che. 1. tathA - upendravagrA. gaNandharailabdhidharaiH sudhIraiH, saMsUtrito yaH suvicitrasUtraH / anekadhArthapracayena pUrNo, muktAkaraNDazriyamAtatAna // 2 // sudhIra gaNadhare ane labdhidharee saMsatrita aneka prakAre anicaya (samudAya) thI pUrNa, suMdara vicitra sUtravALA je siddhAMta matInA karaMDIyAnI zebhAne vistAra phelAvyuM che. jema motIne karaMDIya khulatAM zuddha zuja 21 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 . khyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 . saptama kAti prasare tema A siddhAMtanA darzanathI samagra atha samUha vikasita thAya che. 2. je A siddhAMta jANe te dhanya. v=Ati (-). dRSTAntayuktisthitihetuyukta, Ayantamadhye vyabhicAramuktaH / anekadhA nUtanayaH prapaJcAcArI vicArIkRtavizvavizvaH // 3 // siddhAnta eSa kSitikamajAlo, vasa yavazyaM hRdayAntarale / yasya prasannIkRtamAnasasya, sa eva dhanyaH sukRtI kRtI ca // 4 // daSTAnna, yukti sthiti ane hetuthI yukta, AdimAM madhyamAM ane aMtamAM nirdoSa, aneka rIte nyAyavALe, niupaMca sakalavizvane vicAravaMta. je prasannatmAnA hRdayanI aMdara A (karmasamUhanAzaka) siddhAnta vAsa kare che tene dhanya, sukRtI ane kRtArtha samaja. 3, 4. siddhAnta jJAnavagara koI paNa vastu jANI zakAtI nathI. upendravajrA. adevadevau kuguruM guruM vA, kudharmadharmAvahitaM hitaM vA / guNAguNau vA vahupApapuNya, na vetti jantuH samayena hInaH // 5 // siddhAnta hita manuSya, adeva athavA devane, kurU ane sadagurUne, dharma tathA adharmane, hita-ahitane, guNa-nirguNane, bahupA5 athavA puNyane jANatA nathI. 5 te siddhAnta lekene bahu rIte upakArI che. lAgati (6-7). ratnapradIpaH zivamArgagANAM, divAkarAbho bhavikAmbujAnAm / sudhopamAno vidhudhavajAnA, pono bhavAbdhau patatAM janAnAm // 6 // zivamArgamAM (mekSamArgamAM) janArAone ratanA dIvArUpa, bhavya prANarUpa kamalane khIlavanAra sUryasamAna, jJAnInA athavA devanA samudAyane amRta, rUpa ane saMsArasAgaramAM paDatAM manuSyone tAravAmAM vahANarUpa che. 6. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANI--adhikAra. te ddhiAMtamAM kharI zraddhA ! thAya? jinapraNIte zubhadharmamArge, vizvatrayIvyApiArthasArthe / jIvAdita ca tathatibuddhiH, saJjAyate bhavyananatya bhAgyAt // 7 // naravarmacaritra. ', pariccheda. 163 traNe leAkamAM vyApta padArthanA sAthe (samUDu ) vALA zrIjinezvara praNIta zubha dharma mArgomAM ane jIva Adi tattvamAM bhavya prANIne bhAgya cegathI yathArtha (satya) buddhi thAyache. 7. jinavacanathI rahita manuSyA adhatulya che. zikhariNI. na devaM nAdevaM na zubhagurumevaM na kuguruM, dharme nAdharme na guNapariNaddhaM na viguNam / na kRtyaM nAkRtyaM na hitamahitaM nApi nipuNaM, vilokante lokA jinavacanacakSuvirahitAH // 8 // liMdUraprakara. jinavacanarUpI cakSu (netra) thI rahita manuSyaSya (jinavacanaupara zraddhA nahi rAkhanAra purUSA) rAgAdi jItanArA cudevane ke sra-zastra vigerene dhAraNa karanAra kuMvana oI zakatA nathI, zuddha mAdaka sugurU ke paMcAcArathI rahita athavA utsUttvadarzaka gurUne zvetA nathI, dharma zuM che? ke adha zuM che te beunA taphAvata jANatA nathI, guNAthI purtipUrNa guNavratane ke guNathI rahita niSNune blei zakatA nathI, karavA vaigya evuM je kRtya ke nahi karavA yAgya akRtya tene jANutA nathI, temaja sukhakAraka hita ke duHkhakAraka ddhitata amara jANI zakatA nathI (arthAt jinavacananA zravaNunI zraddhAvinA zubhAzubhanA taphAvatane manuSya jANI zakatA nathI). 8. miSTa vANI eja amUlya AbhUSaNu che. zAI,vIDita (1 thI 13). keyUrA na vibhUSayanti puruSaM hArA na candrojvalA, na snAnaM na vilapanaM na kusumaM nAlaGkRtA mUrdhajAH / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 saptama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. vANyekA samalaGkaroti puruSaM yA saMskRtA dhAryate, kSIyante khalu bhUSaNAni satataM vAgabhUSaNaM bhUSaNam // 9 // ___ bhartRharivairAgyazataka. bAjubaMdha manuSyane zaNagAratA nathI. caMdra jevA prakAzita harezabhA ApatA nathI, snAna zobhAvatuM nathI, (kevaDA vigerenuM) attara zobhA ApatuM nathI. punI mALA zaNagAratI nathI, phulela telathI zebhita vALa zobhA ApatA nathI, paraMtu phakta saMskAra pAmelI (zuddha) vANuMja purUSane zobhA Ape che. (ghareNAMrUpe zele che); kAraNake bIjA amUlya ghareNuM kALe karIne ghasAI jAya che paNa madhuravANIrUpI je ghareNAM che te ja akSaya ghareNuM che. 9 jinavANuM sevyAthI thatA lAbha. dharma jAgarayatyacaM vighaTayatyutthApayatyutpayaM, bhitte matsaramucchinatti kunayaM manAti mithyAmatim / . vairAgyaM vitanoti puSyati kRpAM muSNAti tRSNAM ca ynainaM matamati nathati dhyAtmipati tI | 20 || sijUra. paMDita je jina pravacanane pUje che, vistAre che, dhyAna dhare che ane tene abhyAsa kare che te jina pravacana dharmane prakAze che, pApane dUra kare che, anAcArane uchera kare che, matsara (guNi purUSamAM dveSabhAva) ne naSTa kare che, anyAyane chede che, kapaTamaya buddhine dUra kare che, virAgyane vistAre che, dayAnuM poSaNa kare che, lebhane dUra khasaDe che. (arthAt jeNe jinamata se teNe upara darzAvelI sarva vastu karI lIdhI ema mAnavuM. tethI jinapraNIta siddhAMtanuM sevana karavuM.) 100 siddhAMtazravaNanuM phaLa. * aMhaHsaMhatibhUdhare kulizati krodhAnale nIrati, purnanA tomare piditi edu meghati ! mAdhanmohasamudrazoSaNavidhau kumbhodbhavatyanvahaM, samyagdharmavicArasAravacanasvAkarNanandehinAm // 11 // samyadharmanA vicAranA sArabhUta vacanuM sArI rIte kareluM zravaNa manuSyanA pApanA paMjarUpI parvatane vajArUpa thAya che, kedharUpa agnine jalarUpa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vANI--adhikAra. 165 thAyache, cAtarapha prasarela pAparUpa andhakAranA sahune sUrUpa thAyache, kalyAgurUpa vRkSAne meghanA samAna aneche, nirantara uchaLatA mAhurUpI samudrane zASavAmAM agastya munisadaza thAyache. 11. jinavANI sukhanuM sAdhana che. naureSA bhavavAridhau zivapuramAsAdaniHzreNikA, mArgaH svargapurasya durgatipuradvArapravezArgalA / karmagranthiziloccayasya dalane dambholidhAropamA, kalyANaikaniketananigaditA vANI jinAnAmiyam // 12 // takasyApi . tIrthaMkaronI A vANI saMsArasamudra taravAmAM vahANarUpa, zivapura ( meAkSanagara) nA mahelanI nizaraNIrUpa, svarganagaranA mArUpa, durgAMtipuranA dvAranA pravezane bhAgaLarUpa, kagranthinA patAne nArA karavAmAM indranA vAnI dhArajevI ane kalyANanA ekasthAnarUpa kahelI che. 12. manuSyadehanI niSphaLatA, zArdUlavikrIDita. mAnuSyaM viphalaM vadanti hRdayaM vyartha vRthA zrotayo - nirmANa guNadoSabhedakalanAM teSAmasambhAvinIm / durvAraM narakAndhakUpapatanaM muktiM budhA durlabha, sArvajJaH samayo dayArasamayo yeSAM na karNAtithiH // 13 // sindUraprakara. he bhavya prANie ! zrIvItarAgadeve praNIta yArasathI bharapUra Agama je purUSonA kAnadvArA saMbhaLAyela nathI te purUSAnAM janma, citta, eAtra (kAna) nI utpatti, guNa tathA doSa jANavAnI kaLA e sa` niSphaLa jANavAM ? (eTaluMja nahi paNa ) teonuM narakarUpI aMdhakUvAmAM paDavuM aTakatuM nathI tathA teone mukti paNa dula bha che. 13. vANInA prabhAva. manahara. vANI vinA kAi vyavahAra siddha thAya nahi, vANI vinA aMtaranA bhAvapara pANI che ; Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. sakSama vANI vinA vAta ke vineda na karAya kaze, vANI vinA zarIranI zobhA dhULadhANI che; vANI vinA nAma ThAma Aja badhAM kyAMthI hoya, vANuM vaza hoya tene karaDe kamANI che; kezava kahene vANI vinA kema cAle bhAI, , vATe ghATe vAha vAha vANI ubharANuM che. 14 che , kezava, *vANIye vepAra thAya vANIye ugAra thAya, rAja kArabhAra sAra vANI pramANIye; vANIyeja jJAnane vijJAna anumAna thAya, 'je vinA yathArtha jagadIza nahi jANIye vANIye na heta te na heta mANasAI mUla, e thakI adhika kaho khUba zuM vakhANIye; kahe dalapatarAma je kahuM hareka kAma, vizvamAM vizeSa te vikhyAta karyuM vANIe; bele eka bola tenA telathI tapAsIe te, varatI zakAya tenI vAta nIta vANIe; kevI cAla ke mAla ke tene badhe tAla, pUchayA pAkhI paNa paripUraNa pramANue; lakaDanA lADu taNA nAmathI tamAma guNa, dAkhe dalapata Apa aMtaramAM ANIe ? paMDayANInuM pUruM kuLa pUchyA pAkhI prIchI haie. dIkarAnuM nAma jyAre dAudIo jANIe. dalapata vANInI prabaLa zakti, + bhayaMkara zabdane avani kaNe AvatAM manuSya, zAthI thatharI jAya che? zabdamAM evuM zuM rahyuM hoya che ke manuSya bhayathI kaMpe che? karUNAjanaka zabdane dhvani kaNe paDatAM manuSyanAM netramAMthI zAthI azru khare che? azra AvavA jevI sthala kriyA zabdathI prakaTelI zuM tame nathI anubhavI? cAkuthI zeraDI kApatAM ghaNuM vakhata je kacaDakuM avAja thAya che tethI ghaNA nabaLA * A kavitA vANI tathA vANIAupara dviarthe yojelI che. + adhyAtma baLaSika graMthamALA-prathama akSa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pariccheda, * sabhyagIta-adhikAra. 167 mananAM manune kaMpArI AvI temanAM ravAM ubhAM thai gayelAM tame nathI jeyAM? madhyAhna kAgaDAne ke holAne karkaza avAja sAMbhaLI ghaNuM mANa sene trAsa thato zuM tame nathI anubhaLe? ghuDa ke cIbaDInA zabdathI puSkaLa manuSyanAM hRdayamAM vyathA thayelI tame nathI anubhavI madhya rAtrie kUta ne raDavAne svara sAMbhaLavAthI ghaNAM regI manuSyane bhAre asukha thayeluM tame nathI sAMbhaLyuM ? raNavAdanA svaranA zravaNathI rame reme Aveza prakaravAnAM udAharaNa tame nathI joyAM? madhura komaLa svarayukta gAnanA zravaNathI zravaNa karanArane atyaMta zAMtinuM bhAna thatuM tathA ghaNAne nidrA AvI jatI tamArA jANavAmAM nathI AvI? ane AvA AvA asaMkhya daSTAMte vyavahAra ramAM nitya tamArA anubhavamAM AvatAM chatAM, zabdoccAranI AvI sthala asaro sarvatra prakaTa hovA chatAM, tamane zaMkA thAya che ke maMtranA japathI skUla phaLa zIrIte prakaTavuM saMbhave? zabda sarvadA AMdolanane prakaTAve che ane A delane sarvatra kAryane sAdhanArAM hoya che. A himAlaya parvata je atyaMta sthala jaNAne padArtha paNa Adelanane ja pariNAma che. himAlayamAM je AMdalane pravarte che, tethI baLavAna vegavALAM AMdelane temAM pravartAvatAM eka kSaNamAM te pravAhI padArtha thaI javA saMbhava che ane ATalAMTika mahAsAgara je pravAhI padArthonAM AMdolanamAM uSNatAnA Adelane pravartatAM Akho mahAsAgara varALarUpe thaI javA saMbhava che, arthAt AMdolananuM sarvatra sAmrAjaya che. zabdanAM adelane A vizvamAM sarvatra vijayI che ane tethI karIne zabdanI kevI cejanAthI kevA prakAranAM Adelane prakaTe che, e jJAna je tatvarita purUSone hoya che teo zabdanI te prakAranI cejanA karI, sAmAnya jIvanI kapanAmAM paNa na Ave, evAM mahad AzcaryakAraka kAryo A vizvamAM sAdhI zake che. A pramANe kalyANa-akalyANa vigerene sArI-mAThI vANauparaja AdhAra hovAthI tenA saMbaMdhamAM Avazyaka varNana karI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - sabhyaza-vivAra. -- ghaNI strIo dharmakarmo karavAmAM pravRttivALI jevAmAM Ave che paNa che jyAre te pravRttimAMthI chUTI sAMsArika kRtyamAM paDe che tyAre pitAnI uttamatA bhUlI jaI halakI vAte ane halakAM gIta gAvAnI pravRtti karatI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama jevAmAM Ave che. te bahu khedakAraka che. kAraNake ethI dharmanA ucca saMskAra dhovAI jAya che. eTalAmATe tevI strIo asabhya gIte ane asabhya vAtacitethI dUra rahe te mATe A sabhyagIta adhikAra levAmAM AvyuM che. sArAMgIta kevAM hovAM joIe? tene namune. Aja benI Aja meM jJAnAdika netaya, jJAnAdika che sama devAne vega, mAhare AtamarAyane mAMDave; Aja benI Aja meM mahela suSya muktitaNe, cAra pagathIyAM tene che niradhAra, mahAre Aja benI Aja meM vairAgya caMdaNa cekamAM, hAjara rAkhyA vinaya ane viveka mahAre Aja benI Aja meM sarala laghu nirabhatA; evI sakhIye teDAvI cha ceka. mahAre Aja benI Aja meM, dvAdaza vratamaya detharAM; jamavA mUkyAM zamatA bharI bharI thALa. mahAdeva Aja benI Aja tahAM cAritra bhUpati Avaze; jamaze jamaze senA sahita te thALa, mahAre. Aja benI Aja meM kIrti kaMkaNa kAMThalI ; maryAdAmaya peherI mehanamALa. Aja benI Aja meM caturAI citahara cIne; buddhi baLanAM bAMdhyA bAjubaMdha. mahAre Aja benI Aja meM saMpanI uMcI sAMkaLI ; mauna vratane pe muktAhAra. mahAre Aja benI Aja meM sadAcaraNane cAra; oDhI lIdhe aMgapare niradhAra, mahAre. Aja benI Aja meM yegAcAra ekadANIyuM; peya Arjava java mAdaLIyAM sAra. mahAre Aja benI Aja e dhana dhana satI saMsAramAM; ujama jarA ghaTa uttama tattva vicAra, mahAre ujamazI. mahAre, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adattayAgaguNa-adhikAra. nAmAM gIta nahi gAvAnI bhalAmaNa. . mArUM sAnAnuM che beDuM", chelachakhIlA gALA "e rAma.. jenI aMdara atha` naThArA, gIta naThArAM na gAIe ; suNI suNIne satya vicAra, jemAM nahi nItinA svAdare, khAI te tA avAdare, zida sukha dukhavIe ThAluMre, viparIta matine te vahAluM, evAM zIkhave gIta sutAneere, brika ! tevAM mAtapitAne, jana tA zaramAyare, e tA suNatAM uThI jAyare, e tA mAtA pitAnA vAMkare, e te jANeA ADA AMkare, jo sAnuM sArUM dhArAre, nava rAkhe| cAla naThArAre, jemAM hAya IzvaranuM. nAmare, paNu anIti ThAme ThAmare, sArA pariccheda. "9 99 99 dz ,, d. ', 99 ' " d . dd " 169 dalapata. sAruM gIta gAvAne namunA matAvI, naThArAM gIta na gAvAM tenI bhalAmaNu karI A sabhyagIta adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. aaadeceE 3- attayALa Sivagara.. - bIjuM vrata pUrNa thatAM trIjuM vrata adyattatyAgaguNunuM vivaraNa karavAnI jarUra che. kAraNake manuSya ceSya vANIvALA chatAM tenA AcaraNamAM aceAgyapaNuM hAya te tenI vANInI ceAgyatA mAtra phArasajevIja gaNAyache. mATe AcaraNanI cagyatA ati Avazyaka che. dhArI, vyabhicAra vagere durAcaraNA manuSyajIvanane halakAmAM halakI sthitipara lAvI mUkeche ane dugatinAM dvArAne khullAM karI Apeche. tethI tevA durAcArothI dUraja rahevuM joie eTaluMja nahi 22 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 vyAkhyAna sAhityasaMgrahu--bhAga 2 jo. sama paNa jenA upara pAtAnuM svAmitva nathI. tenA upara potAnI kharAkha niSThAne vazya thaI peAtAnuM svAmitva sthApavAnA vicAra karavA e paNa mahA pApa che. khIjAonuM dhana vigere tene chetarIne athavA khaLAtkArathI levuM e mAheATAmAM mAhATI adhama che ane tenAthI dUra rahevuM e' dharmane kharI mArga che ane tethI je vastumAM anyanuM svAmitva che tevI vastu-dravya na levAmAM kevA kevA phAyadA (yaza, kItti, guNa, AnaMda) che te khatAvavAmATe A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. paradravyanA tyAga karavAthI thatA phAyadA. anuSTupa yadA sarvamparadravyambahirvA yadi vA gRhe / adattaM naiva gRhNAti, brahma sampradyate vadA / / 1 / / jyAre saghaLuM parAyuM dhana bahAra hAya athavA gharamAM hoya te ApyA sivAya leja nahi tyAre te manuSya praznane prApta thAyache. arthAt bahAra paDeluM hAya ke gharamAM hoya tApaNa potAnI meLe levuM aceAgya che. 1. vaLI-- 5JAti (2 thI 4). pIDA na duHkhaM na parApavAdo, na cApakIrttirna daridratA ca / naivAvahelA na kalaGkapaGko, bhavennarasya tyajato'nyavastu // 2 // bIjAnI vastunA tyAga karanAra purUSane pIDA, duHkha, parApavAda, apakItti, daridratA, tiraskAra ane kalakanA lepa AvatA nathI. 2. tathA vizvaddhisiddhisthira buddhilakSmyaH kIrttidyutiH pronnatizarmasaGgaH / svargApavargAdisukhAni puMsAM, bhavantyadattasya parAGmukhAnAm || 3 || adattayAgI puSane vizuddhi, siddhi buddhinI sthiratA, lakSmI, kItti, kAnti, unnati, kalyANakAraka padArthone samAgama ane svamArNAde sukhA thAyache ( peAtAnI meLe prApta thAyache), 3. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. adattAgaguNa-adhikAra 171 padravyanuM spaSTIkaraNa tathA te na levAnI bhalAmaNa. na vismRtaM no patitaM na naSTaM, na sthApitaM na sthitamAhataM na / lokotthanindAnRpadaNDayogyaM, vrate tRtIye'nyadhanaM na leyam // 4 // tRtIyavratamAM (adattAtyAgamAM) keInuM bhUlAI gayeluM, paDI gayeluM, bevAI gayeluM, mUkeluM, raheluM, laI lIdheluM athavA keInA nAmathI gaNAyeluM je levAthI lekamAM nindA thAya ane rAjAnA gunhegAra thavAya tevuM bIjAnuM dravya levuM nahi. 4. adattAdAnatyAgavrata, mAjina tamabhilapati siddhistaM vRNIte samRddhi___stamabhisarati kArttirmucyate taM bhvaartiH| spRhayati sugatistaM nekSate durgatistaM, pariharati vipattaM yo na gRhNAtyadattam // 5 // je purUSa bIjAnI kAMI paNa vastu tenA dIdhA sivAya lete nathI, te purUane mukti Icche che, cakitvAdisaMpad vare che, kIrti tenI pAchaLa doDe che, saMsAranI pIDA teno tyAga kare che, devagati tene icche che, narakagati tene taje che ane vipatti tene tyAga kare che. 5. tathA ziriLI. adattaM nAdatte kRtasukRtakAmaH kimapi yaH, zubhazreNistasminvasati kalahaMsIva kamale / vipattasmAdUraM vrajati rajanIvAmbaramaNe vinItaM vidyeva tridivazivalakSmIjati tam // 6 // karelAM puNyano nAza na thAya evI abhilASAvALe je purUSa kedanI paNa kAMI vastu tenI paravAnagI vinA letA nathI, tene lIdhe jema kamalane viSe Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo. sama rAjasI vaseche tema te purUSane viSe kalyANanI pakti raheche, sUcathI jema rAtri dUra jAyache tema A manuSyathI vipad dUra khaseche ane jema vidyA vinacI purUSane vareche tema svarga tathA meAkSanI lakSmI tene vareche (arthAt te svaga tathA mAkSanAM sukhane anubhava kareche ). 6. kAMi paNa pArakI cIja na levI tethI thatA phAyadA khatAvI A adattatyAgaguNa-adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. mokSasukha-adhikAra. - ka mAsamAna eka paNa sukha nathI, bIjAM sukha temanI AgaLa alpamAtra temaja nAzavaMta che temaja te sukhA bhAgavatAM aMtaHkaraNanI zAnti paNa thatI nathI. koi eka manuSya daddhi heAya te puNyanA prabhAvathI gRhastha ane temAM khAnapAnAdi vaibhavAnAM sArAM sukhA maLe pachI temane koi paNa adhikAranI apekSA thAya, te paNa puNyanAM prabhAvathI maLe pachI rAjyAdinI icchA thAyache, tethI paNa sateASa na manAtAM devalAkanA bhAgAnI icchA thAyache, temanI paNa prApti thAya tA svargAdhipatya (IMdrapada) nI vAMchA thAyache te paNa maLe. chatAM AvA adhikArI jIvane tyAMthI paNa patanabhaya raheche. uparyukta dareka sthAne bhayavALAM, nAzavaMta, tAvaka ane mAhu upajAvanArAM che paNa je nirbhaya, AsaktivaMgaranuM, sadaiva sukharUpa, patanabhayarahita te teA kevaLa mAkSasukha che mATe temAM yajJa karavA teja kRtArthatA che. mATe mekSanA adhikArI thavAne joitAM sAdhanAnuM varNana karI A meAkSasukha-adhikAranA AraMbha karavAmAM Aveche ke je mAlasukha dharmapAlananuM uMcAmAM uMcu ane chevaTanu a vinAzI phaLa gaNAyache. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mokSasukha-adhikAra. - 173 patanarahita sthAne karyuM? te jainazAstramAM aneka prakAre kahela che teja pramANe purANAdi dharmazAstromAM paNa kahela che te darzAvAya che. takSa mekSanuM svarUpa kevuM hoya che te batAvavAmAM Ave che. te manuSyan thI 5). gatvA gatvA nivartante, candrasUryAdayo grahAH / adyApi na nivartante, dvAdazAkSaracintakAH // 1 // candra, sUryAdi graha jaI jaIne paNa nivRtta thAya che (pAchA Ave che paNa te sthaLane pahoMcatA nathI.), paNa je dvAdazAkSaranuM cintana karanArAo gayA che te hajI sudhI paNa pAchA pharyA nathI. 1. tathA yaca stimitagambhIraM, na tejo na tamisrakam / -anAma , tadUuparAmiNa II 2 je nizcala, gaMbhIra, mate ja nahi ke aMdhAruM nahi, nAmadathI rahita, arakuTa (yathArtha rIte joI, jANI na zakAya tevuM) svarUpa te ja paramAtmasvarUpa (mokSa) che. 2. vaLI- nendriyANi na vA rUpaM, na mana:parikalpanA / ya ra ra yalsa, paramAsmiAna ! rU je Idriya, rUpa ane mananI kalpanAthI vyatirikta che (bahAra che). caitanyasattAdhIza je sarvarUpa che, sarva tanmaya hovAthI je sarva nathI (kevaLa ekaja che) te pAramAtmika (mokSa) svarUpa che. 3. temaja- paramANorapi paraM, tadaNIyo hmaNIyasaH / zuddhaM sUkSmaM paraM zAntaM, tadAkAzodarAdapi // 4 // - je paramANathI paNa para (nhAnuM), nhAnAmAM nahAvuM, zuddha sakSama ane AkAzadarathI (meghathI) paNa parama gaMbhIra che. 4. * teja nahi te purANane mata che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 te pramANe-- vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. sakSama etadrahasvaM paramametacca paramaM padam / eSA gatirviraktAnAmeSo'sau paramaH zivaH / / 5 / / Aja sarvotkRSTa jANavAyeAgya vastu,Aja sarvottama pada (sthAna), virakta purUSonI Aja gati ane uttamamAM uttama mAkSamAga paNa A che. pu. vAgati zakasta upadeza vaMzastha. ye tatra lInAH parame pade zive, mukti gatA devi ta eva nApare / zaktipraNAze malaye mahatyaho, teSAM kadAcitpatanaM na vidyate // 6 // he devI! je purUSA paramapadyarUpa te mekSamAga mAM lIna thayA che teja mukti pAmyA che, khINa vahe. he! mAthAnA kArya rUpa mAM jagA nAza thatAM eTale mahA pralayane aMte paNa teone patana (paDavApaNuM) rahetuM nathI, mATe jJAnI purUSAe anyAktio cheDI mekSamAmAM joDAvuM. jethI punaH punaH javanamaraNu rahe nahi. 6. upara jaNAvela mAkSasukha jIvane kema prApta thAya? ema eka zraddhALu zrotAne mazna uddavatAM te pUcheche. prazna--"he mahArAja! samadaSTithI vicAratAM ApanA kahyA mujaba AtmA anAdi che ema satya bhAseche, te anAdi AtmA janma jarA maraNAdi apAra duHkha pAmyA che temAM paNa zakA rahetI nathI, kemake kALa paNa anAdi che te have kRpA karIne kahe ke te AtmA duHkhanA pAra (mAkSasukha) kema karIne pAMce? tene mATe aritAe zuM upAya kahyA che? uttara--he bhavya! AvI buddhi, ceAgya jIvAneja pragaTeche tethI tame yogya che ema khAtrI thAyache tethI kahevAmAM Aveche ke--jo jIva zuddha dhama pAme tA tenA sarva duHkhanA aMta thAya ema jinezvarAe kahyuM che. mATe tame zuddha dha prApta karI ke jethI tamArA saduHkhanA aMta thAya eTale meAkSasukhanI prApti thAya. jenAthI sarva du:khanI nivRtti che, evA je meAkSa, tenI zreSThatA khatAMvI A meAkSasukha adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. * tattva vArtA. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * graMtha saMgrahitA. nahi. vinayavijayamuninAyaM, vividhArthaH saptamaH paricchedaH / saGgrathitaH sugamArtha, vyAkhyAtRRNAM sadA bhUyAt // vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAma) athine vividha viSayavALe sAtame pariccheda vyAkhyAna karanArAo ane tAo) nI sugatAmATe saMgrathita karyo che te sadA vyAkhyAna karanAra ane ja sAdhvIo (ane zretAvarga) nA AnaMdane mATe thAo. 1 1 EASE ne sAmAjei paripUrNa. te Page #208 -------------------------------------------------------------------------- Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' kgr'klk gih COCOS These 6 // aSTama paricche ASSO6 (c)(c)(c)(c)w ce + 0. Oche sAtamA paricchedanI aMdara je je adhikAro levAmAM AvyA che che . teomAM prathama samyakatva adhikArane sthAna ApIne te pachI ke bIjA adhikAne sthAna ApavAmAM AvyuM che. keI paNa che graMtha racavAnA ane te dvArA upadeza ApavAnA mukhyatve traNa hetuo hoya che. eka te adharmamAge caDI gayelAM manuSyane te mAgathI pAchAM vALI levAM, bIje hetu e che ke nirUdyamI ane nirUtsAha banI besI rahelAM manuSyane zreSTha-kalyANanA mArga tarapha AgaLa vadhAravA ane trIjo hetu e che ke kalyANanA mArgamAM AgaLa vadhelAM mana kaMIpaNa kAraNathI buddhinI vikaLatAmAM phasAI te mArgamAMthI pAchAM vaLI akalyANanA adhama mAga tarapha gati kare nahi. kharI rIte jotAM A traNe hetuo paraspara evA saMbaddha che ke teonI saMkhyA traNanI gaNavAne badale te ekaja heta che ema paNa kahI zakAya ane tene evuM nAma ApI zakAya ke manuSyane kalyANanA mAga upara sthApavAM. A hetunI sthitine mATe sarva zAstrakAra ane sarva upadezakenI pravRtti hovI joIe, e pramANe samyakatvanI siddhi mATe sIdhI rIte tenA tarapha rUci karAvanArA bhinna bhinna adhikAre laI e paricchedanI samApti karavAmAM AvI che. emAMnA mukhya viSayarUpa samyakatvanI siddhi thAya te chevaTa mekSasukhanI prApti thAya che ema batAvavA chevaTa mokSasukha adhikAra levAmAM AvyuM. paraMtu saMsAramAM mokSasukhanI ADe AvaraNa eTalAM badhAM che ke mokSasukhane adhikArI thavA lAgele purUSa paNa je mithyAtvavaza thAya te tyAMthI gabaDI paDI vaLI corAzInA pherAmAM paDe che eTalA mATe evA adhikA-* rIe ane evA adhikArI thavA mATe anya sarva manuSyae paNa kayAM kyAM sAvaceta rahevA jevuM che tathA kevI rIte pote AgaLa vadhavAmAM azakta na bane te mATe saMbhALa rAkhavAnI che. kaI bAbate dhake mArI saMsAra samudramAM DUbAvanArI che ane kaI kaI bAbate tArI lenArI-bacAvI lenArI che, e saghaLuM dhyAnamAM rAkhavAsArU A aSTama paricchedamAM jUdA jUdA adhikAre levAmAM AvyA che. 23 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vyAkhyAna sAhityasa`grahuM--bhAga 2 jo. tra mithyAva-dhivAra | . & 66 mithyAtva" mithyA (asatya) tra (paNuM) arthAt je vastu jevA 89 rUpamAM hoya tene te rUpe nahi kahetAM khIjI rIte pavI te mithyAtva kahevAya. A mithyAtva zabda atra laikika satyatAvirUddha (asatya ) bhASaNanA kArTImAM joDAyela nathI paraMtu tattva (AtmajJAna) samadhInA virUddha jJAnanI khAkhatanA viSayamAM joDAyela che, eTale tattva sabandhekeTalAka vAdI vyAkhyAna karI rahyA che te khAkhatamAM zrIjinezvara bhagavAne abhiprahika, anAbhigrahika, abhinivezita anAlAgika viddhatA, ekAnta, vinIta, saMzaya, pratIpatA, Agraha, nisaga vigerenuM sphATana karIne je jJAna darzAvyuM che teja satya che ane anyamAM uparanA doSone Aropa jaNAvyA che. A khAkhata samajaNamAM AvavI ghaNI kiThana che. te paNu A viSaya atyanta upayogI hovAne lIdhe yathAmati atra tenuM digdarzIna karAvyuM che, tene sujJamahAzaye potAnA dRSTipathamAM lai A pazrimane kRtA karaze; kAraNake meAkSasukhanA bhAgamAM maheATAmAM mahATI aDacaNa karanAra acaLa ane ajIta kiTTAjevI khAkhata e mithyAtvaja che. eTaluM darzAvI adhikAranI zarUAta karavAmAM Aveche. mithyApaNuM eja rAga, jhera, zatru ane adhArU che. anuSTup. ama mithyAtvaM paramo rogo, mithyAtaM paramaM viSam / midhyAtvaM paramaH zatrurmithyAtvaM paramaM tamaH // 1 // sUktimuktAvalI. *mithyAtva mahAna roga che, mithyAtva parama jhera che, mithyA mhoTA zatru che ane mithyAtva mhATu andhArUM che. 1. * mithyAtva eTale sudeva, sugurU ane suzAstrane viSe zradghA na karavI ane kudeva, kurU ane kuzAstrane viSe zraddhA karavI te. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VUKHAAAAAAAAAAAAA pariSada, mithyAtva-adhikAra avinAzI sukhanuM uttama sAdhana. mA (2 thI 6) devehiM dANavehiM Na suu maraNA urukkhio kovi / diDhakayAjaNasammattA bahuviha ajarAmaraMpattA // 2 // dareka jIvane sarva bhaya karatAM maraNa bhaya vadhAre kaThina jaNAya che, tenA nivAraNamATe kudevanI pUjA kare che paNa te kude mRtyune nAza karavAne samartha nathI, mATe kUdevenuM pUjana karavuM te niSphaLa che. tethI rAgadveSathI rahita sarvajJa arihaMta deva upara zuddha zraddhA rAkhavAthI (sevA karavAthI) mokSanI prApti thAya che. eTale tyAM jIva avinAzI sukha bhegave che. e uparathI ema samajAya che ke jinendra bhagavAna maraNubhayanuM nivAraNa karI zake che. 2. mithyAtvane mahimA jaha kovivesAratto musijjamANo vimaNNae harasaM / -- taha micchavesamusiyA gaya pi Na muNNanti dhammatihiM // 3 // jema ke vezyAsakta purUSa tIvarAganA udayathI pitAnA dhanane chetarIne koI vezyA laI jAya che te paNa AnaMda mAne che tema jIva mithyA veSadhArIovaDe chetarAvAthI pitAnA dharmarUpI dhanane nAza thAya che te jANatA nathI. 3. dharmanI kharI oLakhANa loyapavAhe sakulakammami jaho dU mUDha dhammutti / tA micchANa vi dhammo dhakAi ahammaparivADI // 4 // he mUDha! je lekanI cAlatI rUDhi pramANe athavA kuLanI paraMparA pramANe dharma gaNAtuM hoya te pleccha kuLamAM hiMsA thAya che ne te hiMsA je dharma tarIke svIkAravAmAM Ave to pachI adharma kone kahe? mATe AvA kArabanelIdhe lekarUDhithI ke kuLa paraMparAthI dharma mAnave nahi paNa zuddha dharma te jinabhagavAne kahela hoya teja gaNAya che. kadAca potAnA kuLamAM satyasvarUpa jenadharma pALavAmAM AvatA hoya ane te kuLanI paraMparAne lIdhe te jainadharmanuM sevana karavAmAM Ave che te vizeSa phaLadAtA nathI, mATe jinAgamane anusarI parIkSApUrvaka nirNaya karI jainadharma dhAraNa karavuM joIe. 4, Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. aSTama gurUpaNAnA AdhAra vaMzapara parApara nahi, paNa cApyatAupara che. lommi rAyaNIINAyaNa kulakammammi kayavi / kiM puNati lopahuNo jiNaMdadhammAhigArammi // 5 // 180 jagamAM cAlate niyama evA che ke phAi uttama kuLane purUSa cArI ke anyAya kare te rAjA tene sArA mANusa ( AkharIdAra ) jANIne kAMi aparAdhathI mukta karatA nathI paNa kAyadAne anusarI tene zikSA kareche. tyAre tameA vicAra kare ke alaiAkika jinadharmane nyAya kuLane anusarIne kevI rIte hoya? jo phAI pUjya AcAryanA kuLamAM ziSya thai pApa kare te te pApIja che chatAM tene zatarIke mAna ApavuM e mithyAtvane prabhAva che. pa vAte khatA bIjAne kevI rIte tAre ? jiNavayaNaviyattuNavijIvANaM jaMNa hoibhavaviraI / tAkahaaviyattUrNaM vimicchattahapANayAsammi // 6 // upadeza siddhAntaratnamAlA. keTalAka ajJAnI jIvA saMsAramAMthI chUTavAmATe svArthI yugurUne seveche tene kahevuM paDeche ke vItarAgabhAvane poSaka jinavacana ( jainazAstra ) nuM jJAna meLavyA chatAM kahRdayanA vazathI saMsAramAMthI chUTavAmATe vairAgya utpanna thatA nathI, to pachI rAgadveSa mithyAtvAdikane puSTa karanAra parigrahadhArI gurUnI sevAthI vairAgya kevI rIte utpanna thAya ? arthAt vairAgya utpanna nahi thAya. mATe evA svAthI kugurUne dUrathIja tyAga karavA. 6 mithyAtvathI satyatatvanuM jJAna thatuM nathI. vaMzastha (7 thI 32). duranta mithyAtvatamodivAkarA vilokitAzeSapadArthavistarAH / uzanti mithyAtvatamo jinezvarA yathArthatattvApratipattilakSaNam // 7 // du:khe karI jene anta che. evA mithyApaNArUpI andhakArano nAza karavAmAM sUryasamAna ane jeNe samagra padArdAnA vistAranuM nirIkSaNa kareluM che. evA zrIjinezvara bhagavanta mithyAtvarUpI andhakArane sahya tattvanI aprA sirUpa lakSaNavALA eTale jenAthI yathA tattvanuM jJAna na thAya evA lakSavALA kaheche. 7. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtva-adhikAra. mithyAtvanA bheda kaheche, vimUDhataikAntavinItasaMzayapratI patAgrAhanisargabhedataH / jinaizca mithyAtvamanekadhoditaM bhavArNavabhrAntikaraM zarIriNAm // 8 // pariccheda. 181 viddhatA, ekAMta, vinIta, saMzaya, pratIpatA ( viparItatA), Agraha, ane nisanA bhedyathI zrAjinezvara bhagavantAe mithyAtvanuM aneka rIte pratipAdana karyuM che ke je mithyAtva manuSyane saMsArarUpa sAgaramAM bhramaNu karAvavAvALu che. 8. vimUDhatA mithyAtvanuM svarUpa. parigraheNApi yutAstapasvino, vadhe'pi dharma bahudhA zarIriNAm / anekadoSAmapi devatAM janastrimohamithyAtvavazena bhASate / / 9 / / samakita mADunI, mithyAtva mAhunI ane mizra mehanI e traNa mehanInA vazathI mANasa parigrahe karIne yukta evAne paNa tapasvI ema kahe che, ghaNA prakAre prANIonA vadhane viSe paNa dhama` kaheche ane aneka doSavALAne paNa deva kaheche. arthAt kugurU, kudharma ane kudevane paNa sadgurU, sudha ane sudevatarIke mAneche. e viddhatA mithyAtva samajavuM. 9. ekAMta nAmanA mithyAtvavALAnA mativiparyAsa dekhADeche. vibodhanityatva sukhakartRtAvimuktitaddhetukRtajJatAdayaH / na sarvathA jIvaguNA bhavantyamI, bhavanti caikAntadRzeti budhyate // 10 // jJAna, nityapaNuM, sukhIpaNuM, kartApaNuM, meAkSa, tenuM kAraNa ane kRtajJapaNuM, eTale karelA kAryanuM jANavApaNuM, A vigere jIvanA guNA sarvathA nathI chatAM te jIvanA guNA che, ema ekAMtamithyAtva daSTine lIdhe samajAyache. 10. vinIta nAmanA mithyAtvamAM parAyaNa evA manuSyanI asthiratA. na dhUyamAno bhajati dhvajaH sthitiM yathAnilairdevakulopari sthitaH / samastadharmAniladhUtacetano, vinItamithyAtvaparastathA naraH // 11 // devAnA madira upara rahela evA dhvaja (dhajA) jema pavanathI hulAbve chate| sthira rahI zakatA nathI tema jaganA tamAma dhameauthI jenI buddhi - calAyamAna thai che. evA vinIta mithyAtvamAM tatpara purUSa zuddha jainadharmAmAM sthira rahI zakatA nathI. arthAt jagamAM keTalAka manuSyA A dhama mAMthI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 e. khAma AmAM ne AmAMthI temAM Ama yAvajjIvanasudhI bhramaNa kAryoMmAM tatpara raheche. teonA jJAnanI sthitine "vinItamithyAtva" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. 11. saMzaya nAmanA mithyAtvavALAnI sthiti. samastatattvAni na santi santi vA, virAga sarvajJaniveditAni vai / vinizvayaH karmavazena sarvathA, janasya saMzItirucerna jAyate // 12 // saMzayanI rUcivALA mANasane kanA vazathI vItarAga sarvajJa bhagavAne kahelAM sarve tattvA che ke nahi ? eTale satya che ke nahi? tene nizcaya kAi paNa prakAre thatA nathI. AvA manuSyane saMzaya nAmanuM mithyAtva hAyache. 12. pratIpa nAmanA mithyAtvanuM varNana. payo yutaM zarkarayA kaTUyate, yathaiva pittajvarabhAvite jane / tathaiva tattvaM viparItamaGginaH, pratIpamithyAtradRzo vibhAsate / / 13 / / koi manuSyane pittajavara AvyA hoya tene zAkarathI yukta evuM dudha ke jaLa jema kaDavuM lAgeche tema pratIpa nAmanA mithyAdaSTivALA manuSyane viSerIta (satyathI judA prakAranuM) tattva bhAse che eTale tattvane viSe viparIta buddhi thAyache. 13. Agraha nAmanA mithyAtvanuM svarUpa. prapUritadharmavairyathAzanaM, na maNDaladharmakRtaH samicchati / kuhetudRSTAntavacaH prapUrito, jinendratattvaM vitathaM prapadyate // 14 // jema canA TukaDAthI pUrNa thayele camArane kUtaro bIjA bhAjananI icchA karatA nathI tema kutsita hetu ane dRSTAntavALAM vacanAthI bharele manuSya jinendra bhagavAnanA tattvane khATuM mAne che, eTale tene Adara karatA nathI. 14. nisarga mithyAtvanuM svarUpa, yathAndhakArAndhapaTAto jano, vicitracitraM na vilokituM kSamaH / yathoktatattvaM jinanAthabhASitaM, nisargamithyAtvatiraskRtastathA / / 15 / / jema adhakAramAM aMdhapaDha ( AMdhaLA paheDA) thI vIMTAyelA manuSya vicatra prakAranA citrane jovAne samatha thai zakatA nathI, tema nisaga (svA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwmmmmm mithyAtva-adhikArI 10. bhAvika) mithyAvathI tiraskAra karAyele (eTale jenI daSTi-vicArazakti A svabhAvathIja mithyAtva ubhuM che e) purUSa zrIjinanAtha bhagavAne kahelA satyatatvane joI zakartA nathI. 15. mithyAtvanuM spaSTIkaraNa. dayAdamadhyAnatapovratAdayo, guNAH samastA na bhavanti sarvathA / . durantamithyAtvarajoitAttAno, rajoyuvAlAdhumataM yathA payaH // 16 // jema raja (kaTutAdi) thI yukta evI tuMbaDImAM raheluM pANI miSTa thatuM nathI tema duranta (jene dukhethI anta AvI zake) evA mithyAtvarUpI rajathI jeno AtmA haNAyele che evA manuSyane dayA, dama, (Indriyanigraha) dhyAna, tapa, vrata vigere samagraguNe guNarUpe thatA nathI. 16 syAdAdane viparIta jJAnavALe samajI zakatuM nathI, avaiti tattvaM sadasattvalakSaNaM, vinA vizeSa viparItalocanaH / yadRcchayA mattavadastacetano, jano jinAnAM vacanAtparAGmukhaH // 17 // jinabhagavAnanAM vacanathI vimukha, matta manuSyanI mAphaka jenI buddhi nAza pAmI che e mithyAtvadaSTivALe manuSya syAdvAdanA lakSaNavALA tatvane yadacchAe (pitAnI IcchA pramANe) vizeSa rahita mAne che eTale ke jinAgamane anya AganI jema sAmAnyaja mAne che. 17. mithyAtva darzananuM phaLa. trilokakAlatrayasambhavAsukhaM, suduHsahaM yatrividhaM vilokyate / / carAcarANAM bhavagartavartinAM, tadana mithyAkhavazena jAyate // 18 // traNa leka (svarga, mRtyu, pAtAla,) ane traNa kALa (bhUta, bhaviSya, vartamAna) mAM utpanna thayeluM dusaha evuM je mana, vacana ane kAyAsaMbaMdhI traNa prakAranuM duHkha saMsArarUpI khADamAM vatatA cara acara prANIone thatuM dekhAya che, te duHkha ahiM mithyAtva (ajJAna) nA vazathIja utpanna thAya che athAt te sarva jAtanA dukhanuM mULa mithyAtvaja che. 18. mithyAtvayukta jIvita uttama nathI. . varaM viSaM bhuktamasukSayakSama, varaM vanaM zvApadavaniSevitam / varaM kRtaM vahizikhApavezanaM, narasya mithyAkhayutaM na jIvitam // 19 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama prANene nAza karavAmAM samartha evA jheranuM bhakSaNa karavuM sAruM. siMhAdi hiMsaka prANIo jemAM vidyamAna che evuM vana sevavuM (eTale evA vanamAM jaIne rahevuM) te paNa sAruM. agninI jvALAomAM praveza kare te paNa sAruM. paraMtu mithyAtvathI yukta evuM manuSyanuM jIvatara sAruM nahi. 19. siMhAdi mANI karatAM paNa mithyAtvarUpI zatrune vadhAre dUra jANa. karoti doSaM na tamatra kesarI, na dandazUko na karI na bhUmipaH / atIva ruSTo na ca zatruruddhato yamugramithyAvaripuH zarIriNAm // 20 // uSya evo mithyAtvarUpI zatru manuSyanA je deSane (saMkaTane) utpanna kare che te doSa (duHkha)ne siMha, jherI sarpa, mattahastI, atyaMta ke pAyamAna thayele rAjA, tathA uddhata evo zatru paNa karI zakato nathI. sArAMza-siMhAdika te ekaja bhavanuM duHkha ApI zake che, paraMtu mithyAtva te anaMtabhavanuM duHkha Ape che, eTale ke anaMtabhavamAM jaMtune bhramaNa karAvanAra. mithyAtvaja che. 20. mithyAtvayukta purUSa zuddha cAritra pALe te paNa te saMsAramAMthI mukta thato nathI. dadhAtu dharma dazadhA tu pAvanaM, karotu bhikSAzanamastadUSaNam / tanotu yogaM dhRtacittavistaraM, tathApi mithyAkhayuto na mucyate // 21 // mithyAtvathI yukta e manuSya darza prakAre (eTale je kSamA vigere daza prakArane zramaNa dharma che te pramANe) pavitra dharmanuM pAlana kare. dUSaNarahita eTale beMtAlIza prakAranA deSarahita bhikSA mAgI bhejana kare tathA cittanA vistArane rUMdhanArA evA bhegane dhAraNa kare te paNa te manuSya saMsArathI mukta thata nathI. 21. mithyAtvavALAnI sarva kriyA niSphaLa. dadAtu dAnaM bahudhA caturvidhaM, karotu pUjAmatibhaktito'haMtAm / dadhAtu zIlaM tanutAmabhojanaM, tathApi mithyAkhavazo na sidhyati // 22 // bahu prakAre cAra prakAranuM dAna (abhayadAna, jJAnadAna, annadAna, auSadhadAna) kare ane ati bhaktithI ahaMtu bhagavAnanI pUjA kare, suMdara zILane dhAraNa kare ane upavAsa vigere tapasyA kare, te paNa mithyAtvathI yukta e manuSya siddha thaI zakatuM nathI. 22. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AN WAMAMARAAMAMAR A AAANAAN pari che, - mithyAtva-adhikAra. 185 mithyAtvane mokSasukhano bhega prApta thatuM nathI. avaitu zAstrANi naro vizeSataH, karotu citrANi tapAMsi bhAvataH / atattvasaMsaktamanAstathApi no, vimuktisaukhyaM gatabAdhamanuta // 23 // tattvamAM (yathArtha jJAnamAM) jenuM mana Asakta nathI evo manuSya zAenuM jJAna meLave ane vizeSa karIne vicitra prakAranAM tapa bhAvathI kare, te paNa te pIDArahita mokSanA sukhane bhegavI zakato nathI. 23. . mithyASTi jIvane upadeza ApIe te paNa te jinazAsanane aMgIkAra karatuM nathI. vicitravarNAzcitacitramuttamaM, yathA gatAkSo na jano vilokate / pradarghAmAnaM na tathA prapadyate, kudRSTijIvo jinanAthazAsanam / / 24 // AMdhaLo manuSya jema vicitra varNo (raMgo) thI zobhAyamAna evA uttama citrane joI zaktA nathI tema kudaSTivALe jIva tattvane batAvavAmAM Ave tepaNa zrIjinanAtha bhagavAnanA zAsanane pAmI zakato nathI (joI zako nathI). 24. abhavya prANI mithyAtvane choDI zakataja nathI. abhavyajIvo vacanaM paThannapi, jinasya mithyAvaviSaM na muJcati / yathA viSaM raudraviSo'pi pannagaH, sazarkaraM cArupayaH pibannapi // 25 // jema bhayaMkara jheravALe sarpa sAkaravALuM dUdha pIte hoya te paNa jhera tajatuM nathI tema abhavya e jIva jinezvara bhagavAnanA vacana (zAstra) ne bhaNate hoya te paNa mithyAtvarUpI jhera choDato nathI. sArAMza-abhavya prANImAM mithyAtva anAdi anaMta bhAge raheluM hoya che tethI te (abhavya prANI) zAstra bhaNe te paNa tenuM mithyAtva jatuM nathI. 25. kutattvane koNa rasAyana (sumadhura) mAne che? alabdhadugdhAdiraso rasAvahaM, tadudbhavo nimbarasaM kRmiryathA / adRSTajainendravacorasAyanastathA kutattvaM manute rasAyanam // 26 // jene dUdha vagere rasanI prApti thayelI nathI e kaTu padArthamAMja utpanna thayela chavaDe jema lIMbaDAnA rasane rasAvaha (atyanta madhura ) mAne 24 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama che, tema jene zrIniMdra bhagavAnanA vacanarUpI rasAyananuM darzana thayela nathI te manuSya kutattvane rasAyana mAne che arthAta ati miSTa mAne che. 26. 'mithyAtvarUpI jhera manuSyone zuM karatuM nathI? dadAti duHkhaM bahudhAtiduHsahaM, tanoti pApopacayonmukhaM matam / yathArthabuddhiM vidhunoti pAvanI, karoti mithyAkhaviSaM na kiM nRNAm // 27 // atidurasaha evA duHkhanuM bahu prakAre dAna kare che ane pAponA upacaya (vRddhi) mAM unmukha thayelA matane vistAre che tathA pavitra evI satya buddhine nAza karI nAkhe che. ema mithyAtvarUpI jhera manuSyane zuM karatuM nathI? arthAta saMpUrNa rIte amaMgalene uddhava kare che. ra7. bhavya leke zuM kare che? anekadheti praguNena cetasA, vivicya mithyAvamalaM sadUSaNam / vimucya jainendramataM sukhAvahaM, bhajanti bhavyA bhavaduHkhaMbhIkhaH // 28 // kumAtirasa, A pramANe atyaMta dUSaNavALA mithyAtvane sarala (madhyastha) cittavaDe aneka prakAre vivecana karIne saMsAranA janmamaraNAdika duHkhathI bhaya pAmelA bhavyajIvo te mithyAtvane tyAga karIne sukhane vahana karanArA (ApanAza) jinaMdranA matane ja bhaje che. 28. prabhunA dhAmamAM jatI vakhate aTakAvanArA majabUta killAo. zaithilyamAtsaryakadAgrahakrugho'nutApadaMbhAvidhigauravANi ca / pramAdamAnau kuguruH kusaGgatiH, zlAghArthitA vA sukRte malA ime // 29 // adhyAtmakalpadruma. sukRtyamAM ATalA padArtho melarUpa che-zithilatA, matsara, kadAgraha, krodha, anutApa, daMbha, vidhihInatA, gairava, pramAda, mAna, kugurU, kusaMga ane AtmaprazaMsAzravaNanI IcchA; A sarva puNyamAM melarUpa che. - bhAvArtha -nIce spaSTa karelA padArtho puNyakAMcananI para mela jevA che, e zuddha jaLane oLI nAkhanArA che, caMdramAM kalaMka jevA che, mATe temane oLakhI kADhavA. e AkhuM lIsTa nathI, paNa AgevAna DeLanArA emAM AvI jAya che, dhamakRtya-Avazyaka kriyA caityavaMdanAdimAM maMdapaNuM te zaithiya. paranA guNone sahana na karavA, te taraphe IrSyA karavI e mAtsaryA. pitAthI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. kuzAstra-adhikAra. 187 thayelAM apakRtyane paNa vyAjabI TharAvavuM ane tevA abhiprAya athavA takarArane jANI joIne majabUtIthI vaLagI rahevuM e kadAgraha. gusse thavuM e kedha. keIne dAnamAna ApyA pachI athavA TIpa bharAvyA pachI athavA te koI paNa dharmakArya karyA pachI te kAryone bhUlarUpa samajavAM te anutApa. mAyAkapaTa eTale vacana ane vartanamAM bhinnabhAva. zAstramAM batAvelI maryAdA purasara vartanane badale tethI ulaTuM karavuM e vidhihInatA. meM A moTuM kAma karyuM tethI huM maTe evI vicAraNA te ge. mAna. pramAda. samakita ane tratAdirahita dharmAcArya nAmadhArI te kugurU. halakA mANasa sAthe saMbata karavI e kusaMgati ane bIjA mANase potAnI prazaMsA kare e sAMbhaLavAnI IcchA e zlAghAthitA. A sarva vastuo sukRtyamAM maLarUpa che, saMsAramAM rakhaDAvanArI che je ke A lIsTa pUrNa nathI to paNa temAM agatyanI bAbata badhI AvI jAya che. 29. - mithyAtvathI thatI hAninuM varNana karI te hAnithI dUra rahevA mATe jinazAsanane parAyaNa thavAnuM ane rahevAnuM sUcavI A mithyAtva adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - kuzAgra-vivAra. mithyAtvano udaya hoya tyAre kuzAstrAdimAM pravRtti thAya che eTale te - amRta sadaza suzAstrane choDIne kuzAstrane svIkAre che. jagatamAM jema suzAstro che tema kuzAstra paNa che tethI suzAstra karatAM kuzAstramAM kaI jAtane taphAvata che te jANavAnI apekSA rahe che ane te bAbata jANavAmAM Ave teja te kuzAstromAMthI leke aTake A bAbata jaNAvavA sArU A adhikArane AraMbha che. kuzAstratarapha dhikkAra. manuSya(2 thI 4). varamekAkSaraM grAhyaM, sarvasattvAnukampakam / na khakSapoSakaM pApaM, kuzAstraM dhUrtacarcitam // 1 // AcAropadeza. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. aSTama sarva bhUtaprANIupara jemAM yA khatAvavAmAM Avela che evuM eka akSaranuM zAstra hoya tene grahaNa karavuM, paraMtu indriyAne poSaNa ( hRSTapuSTa ) karanAra dhRta (tArA) leAkAe cacela pAparUpa evuM kuzAstra grahaNu karavuM nahi. 1 188 duSTa zAstra jheranI garaja sAreche. kSaNaM karNAmRtaM sUte, kAryazUnyaM satAmapi / kuzAstraM tanute pazcAdavidyAgaravikriyAM // 2 // jJAnALeva. kuzAstra kSaNamAtramAM te sata purUSonA paNa kAnane amRtatulya lAge tevA zubha kAryanAzaka vacanAne janma Apeche eTale satpurUSane paNa mehu pedA karanAra vacana kADheche ane ( pariNAme) pachI ajJAnarUpI jheranI vikriyA ( vikAra ) ne vistAreche eTale vikAra pAmeluM jhera jema manuSyanA zarIramaMdirane dhvaMsa karI nAkheche tema kuzAstra paNa manuSyanA AtmasukhaneA nAza karI jIvane narakamAM nAkheche. 2. je sArUM te mArUM.... parIkSA sarvazAstreSu, vidhAtavyA vicakSaNaiH / nakuzAstrapraNItaM hi kartavyaM viSabhakSaNam // 3 // vidva'n purUSoe sarva zAstrAmAM parIkSA karavI ( ane parIkSA karIne ) kharekhara kutsita zAstrAmAM kahela jheranA bhakSaNutulya (pApa) karma na karavuM. 3. je hitakara vacana teja zAstra, na navyaM pustakaM zreSThaM, na caitalokaraJjakam / na tasya jalpato lokaiH, pramANIkriyate vacaH // 4 // sUktimuktAvalI. kuzAstranuM pustaka navIna heAya tApaNa te zreSTha nathI tema e sajjanene raMjana karI zakatuM nathI kAraNake (tevA kuzAstramAMthI ) ja5tA karatA (khaMDaaDatA) te pAkhaMDI purUSanuM vacana leAkeAthI pramANa karAtu nathI eTale janasamAja paNa tevA kuzAstravAdI purUSonA pustakane apramANa mAneche 4. kuzAstra--kharAma upadezathI manuSya maryAdA cheDI nIti virUddha kArya kareche tene lIdhe rAjAnI zikSA legavavI paDeche, kadAca cAlAkIthI temAMthI mI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. kutA-adhikAra. 189 jAya te paralokamAM ke AlekamAM kudarata tene avazya zikSA kare che mATe bALaka avasthAthI bALakane evAM duSTa zAstrothI avazya hitecchuoe dUra rAkhavA che jethI bALakane ke ApaNane mAThAM pariNAma Ave nahi. ema saMkSipta rIte bodha ApI A kuzAstra adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - tA-dhiAra. - huM ka zAstrane sAMbhaLavAmAM Asakta hoya te paNa kutAja kahevAya. duSTa Sii janene samajAvavA mATe satparUSe ghaNu mahenata kare che paNa teo te "navanejA pANuM caDe paNa paththara na bhIMje kera" e kahevata mAphaka tathA hastisrAnanI jema tevA ne tevA rahe che, ulaTA bedha vAnA anartha karIne tene potAnA svacchandAcAramAM pramANabhUta banAve che. jJAnIo jemanA guNAnuvAda gAtA hoya tenAM chidrASaNamAM mUkhao tatpara rahe che. dareka jagAe eTele sabhAmAM, kAryataMtramAM, kathA-vArtAmAM, pahele me race cAlIne tyAM thatI vAtamAM vacce ghamasANa macAvIne ragaDI nAkhe che. besavAmAM paNa pahele naMbara le che paNa je kAMi devAlevAnI ke dharmadhyAnanI vAta Ave ke tuta palAyana karI jAya che teone samajAvavA joIe tevI yukti prayuktithI moTA bhAI banAvIne prayatna karavAmAM Ave paNa kAgaDe te kadI haMsa thAya? nahi ja. mATe teone mATe jeTalo zrama le te vyartha che jenAM vizeSa rIte ghaNAM udAharaNa che je paikInAM keTalAMka ahiM paNa aneka rIte nIcenA adhikAramAM batAvavAmAM Ave che. bahuraMgI kutA. zotha (2 thI 3). vanamivAbhedyamanAH, parikathane cAlanIva yo riktaH / kaluSayati yathA mahiSaH, pUnakavadoSamAdatte // 1 // . tasvanirNayaprAsAda. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 190 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. kutA vajana je abhedya (kaThera) anta:karaNavALa, zravaNa karavAmAM cAraNanA jevo khAlI, pADAnI mAphaka sarva vastune DeLanAra ane sugharInA mALAnI peThe deSane svIkAranAra che. sArAMza-jenuM antakaraNa suzAstra ane sandurUSanA vAkyothI paNa kemala na thAya, pote vArtAo ghaNuM kare paNa pitAmAM te mAMhenuM vartana kazuM na hoya. keInI vAtamAM A belIne tene bALI nAkhe eTale tenuM tAtparya jANe nahi athavA bIjAone paNa jANavA dIe nahi ane kevaLa sugharInA mALAnI peThe deneja grahaNa kare paNa temAM guNa zuM che tetarapha lakSa paNa Ape nahi. 1. zravaNamAM zokhIna ane devAmAM dAMDa. AkhyAyikAnurAgI, vrajati sadA puNyapustakaM zrotum / daSTa iva kRSNasarpaH, palAyate dAnadharmabhyaH // 2 // kumASitaramAra. hamezAM AkhyAyikA (puNya kathA) sAMbhaLavAnA zokhIna banIne zAstronuM zravaNu karavA jAya paNa jyAM dAna dharma vagere karavAnuM Ave tenAthI kALA nAgathI jANe kema zAya hAya nahi tema palAyana karI jAya che. arthAtu zravaNa karavA te ghaNuM khuzIthI jhaTa deDe paNa je dAna dharma karavAno samaya Ave to ekadama jANe kema sarpa karaDI jAte heya ne bhAge tema nAzI jAya che. 2. brahmAjI paNa hAryA. ajJaH sukhamArAdhyaH, sukhataramArAdhyate vishessjnyH| ' jJAnalavadurvidagdhaM, brahmA'pi taM naranna raJjayati // 3 // martarinItirAti. je kevaLa mUkha hoya (kAMI na samajate hoya) te sukhethI samajAvI zakAya ane vidvAna te vinA mahenate samajAvI zakAya. paNa je jJAnanA lava sudharI nAmanuM pakSI thAya che, te mALe bahu cAturIthI banAve che tenAthI gAmaDAvageremAM joke ghI vagere gALe che eTale zuddha padArtha temAMthI nIkaLI jAya che ane dayukta kadaDe pakaDI rAkhe che temaja kutA paNa bodhane paDatuM mUkI deSaneja grahaNa kare che, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mAtA-adhikAra. 191 (chAMTA ) thI dAjhela ( adhadagdha) thayA hAya te purUSane te brahmA paNa khuzI karI zake (manAvI zake) nahi,rU,* bhUrkha zirAmaNi. vA. pUrNe taTAke tRSitassadaiSa, bhRte'pi gehe kSudhitassa mUDaH / kalpadrume satyapi hA daridro, gurvAdiyoge'pi hi yaH pramAdI // 4 // adhyAtmakalpadruma. gurUmahArAja vigerenI kharAkhara jogavAI chatAM paNa je prANI pramAda kare te taLAva pANIthI bhareluM che chatAM paNa tasyeA che, (dhanadhAnyathI) ghara bharapUra che chatAM paNa te mUkha tA bhUkhyA che ane peAtAnI pAse kalpavRkSa tApaNu te te daridraja che. kevA asAdhAraNa kheda ! bhAvA--spaSTa che. gurU mahArAjanI jogavAi thAya ane tenAthI deva tathA dharma ALakhAya tyArapachI te traNe mahAna tatvaneA lAbha levA cUkavuM nahi. zuddha deva, sugurU ane tenA khatAvelA zuddha dharmAM enA upara jarA paNa zaMkAvagaranI taraNatAraNatarIke zuddha zraddhA thAya tyAreja A jIvanA ekaDA nAMdhAyache. zraddhAvagara jeTalI kriyA ke tapa japa dhyAnAdi karavAmAM Ave tenAM mIMDAM mUkAyache. mIMDAM paNu kiMmatI che paNa tenI AgaLa ekaDA hoya te lAkhapara caDeluM eka mIMDuM nava lAkha vadhAreche paNa sarve mIMDAM ekaDAvagara nakAmAM che. ekaDA paNa mIMDAM karavAnA abhyAsa pachIja AvaDeche. A vAta abhyAsa zarU karanArAe bhUlI javAnI nathI. atra kahevAneA hetu eja che ke gurUmahArAja vigere cegya sAmagrI prApta thayA chatAM paNa jo A jIva zuddha vartana karatA nathI ane ALasamAM raheche, tApachI tenA jevA nirbhAgI koi samajavA nahi. je joie te prApta karyA chatAM paNa tene lAbha na levAmAM Ave te! bahu khATu kahevAya. A zlokamAM kavyasaMbadhI bahu upayAgI upadeza ApyA che. khAsa vicAravA ceAgya vAta eja che ke AveA suMdara manuSyabhava, AyakSetra, rAjyanI anukULatA, sAdhuone cega, zarIranI anukULatA ane bIjI * je kevaLa mUkha nathI tema nAnI paNa nathI tene samajAvavAmAM joie teTalI mahenata levAya paNa te vya jAyache. je ahaMmanyAMja DAhyA chuM tema samajanArane kANu samajAvI zake arthAt je adagdha che te mAsa kAithI paNa samajAvI zakAtA nathI. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo. aSTama aneka prakAranI sAmagrIone sadbhAva A jIvane prApta thayA che, chatAM paNu e pramAdamAM vakhata kADhI nAMkhaze tepachI eneA ArA AvavAnA nathI. anatabhava karyAM pachI paNa AvI anukULatA prApta thavI du.bha che, muzkela che, azakya jevI che. graMthakartA kaheche ke taLAve jaine tarasyA AvavA jevuM A thAyache ane te hakIkata yathAsthita vastusvarUpa batAveche. AvA prasaMgAnA te evA sArI rIte lAbha levA joie ke pachI A bhavanA pherA ane pArakI nAkarI athavA AzAbhAva nira'tarane mATe maTI jAya. 4. zrotAnA saMbaMdhamAM dRSTAMta. upendravajJA. guNI guNaM veti na vetti nirguNo, balI balaM vetti na vetti nirbalaH / piko vasantasya guNaM na vAyasaH, karI ca siMhasya balaM na mUSakaH // 5 // subhASitaratnabhANDAgAra. guNI manuSya bIjAnA guNane jANeche, guNahIna manuSya jANatA nathI. khaLavAna anyanA maLane jANeche, niLa manuSya jANatA nathI; kAyala va saMtaRtunA guNane samajeche paNa kAgaDA samajatA nathI, te pramANe kesarInuM parAkrama hAthI jANeche paNa uMdara jANatA nathI. A uparathI siddha thAyache ke kuAAtA suzAstranA mAhAtmyane jANI zakatA nathI. pa. zAstrazravaNanI AvazyakatA. 35nAti. yasyAgamAmbhodarasairna dhautaH, pramAdapaGkaH sa kathaM zivecchuH / rasAyanairyasya gadAH kSatA no, sudurlabhaM jIvitamasya nUnam // 6 // adhyAtmakalpadruma. je prANInA pramAdarUpa kAdava siddhAMtarUpa varasAdanA jaLa pravAhuthI paNa dhAvAtA nathI te kevI rIte mumukSu ( mekSa meLavavAnI icchAvALA) hAi zake? kharekhara, rasAyaNathI paNa jo kAi prANInA vyAdhio nAza pAme nahi te pachI tenuM jIvana rahevAnuMja nahi ema jANavuM. bhAvA --jyAre zAstra zravaNathI paNa pramAdaneA nAza thAya nahi tyAre pachI A jIvane anatakALaparyaMta sa MsAramAM paribhramaNa karavAnuMja che, ema sa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari . kutA-adhikAra. * 5 - ka majavuM. pramAda ATha prakAranA che. 1 saMzaya, 2 viparyaya (ulaTa bedha), 3 ga, 4 TheSa, pa matibhraMza, 6 manavacana kAyAnA gAnuM dupraNidhAna, 7 dharma para anAdara, 8 ajJAna athavA pAMca prakAre paNa pramAda che. madha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA. atra ATha prakAranA pramAdane tyAga samaja. zAstrAbhyAsa ke zravaNa pachI te banyAja rahe te pachI thaI ja rahyuM! vaidyazAstrokta vidhipUrvaka mArelI tAmra ke pArada pramukhanA prayogathI paNa jyAre vyAdhi maTe nahi tyAre te kesanI AzA choDavI. temaja saMsAraduHkharUpa vyAdhi paNa tene mATenA rasAyanarUpa zAstrathI paNa je maTe nahi te jANavuM che tevA vyAdhivALe prANI "duHsAdhya" ke "asAdhya'nA vargamAM che. dareka bhUlane sudhAravAnA upAya hoya che, dareka vimAgamanane sumArge lAvavAnAM sAdhana hoya che, dareka vyAdhinAM auSadha hoya che. pramAdano pAribhASika artha na karIe te sAmAnya bhASAmAM tene ALasa-purUSArthane abhAva e artha thAya che. dareka vyakti pachI te upAdhisahita ke rahita hoya tene svakartavyathI bhraSTa karanAra A mahAdurguNa che. enI ho jarI hoya tyAre kaI paNa kArya thaI zakatuM nathI ane dareka pagale khalanA prApta thAya che. sAdhu jIvanamAM pramatta avarathA adhapAta karAvanArI thAya che ane sAdhyane raste vadhAre karAvavAne badale eka pagaluM pAchI haThADe che. A pramatta avasthA dUra karavA mATe zAstrAbhyAsa parama upAya che. zAstrAbhyAsathI pite koNa che, potAnI pharaja zI che, pitAnuM sAdhya zuM che, te sAdhya prApta karavAnA upAya zA che te jANavAnuM-samajavAnuM banI Ave che ane tene thIja pramAdane dUra karavAnI yogyatA zAstrAbhyAsIne prApta thAya che. A abhyAsa paNa mananapUrvaka ane vatana para asara karanAre joIe. vAgaDabara ke capaLatA karAvanA. zAstrAbhyAsa bahu lAbhaprada nathI. kAraNake evI sthitimAM vyAdhinA auSadhatarIke temAM je guNa rahela che te nAza pAme che ane dhArela pariNAma na nIpajAvanAra auSadha nakAmuM thaI paDe che tema zAstrAbhyAsa paNa aAvA saMgamAM upayoga vagarane thaI paDe che. rasAyananuM uktadaSTAMta tethI barAbara thAya che. kahevAnI matalaba e che ke zAstrAbhyAsa bahu mananapUrvaka karave, te pramANe vartana karavuM ane pramAda vigere durguNo hoya tene dUra karavAnuM sAdhya lakSamAM rAkhavuM. parama sAdhya te "ziva" (mokSa) che e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ane buddhi tathA zaktine AvirbhAva ApavAnA AvA anukULa prasaMge prApta thayA chatAM tene sadupayoga na thAya ane dareka zubha kAryamAM prasAda thayAja kare e sthiti dUra karavAnI AvazyakatA samajavI ane dUra karavA parama purUSAthI pragaTa kare. 6. 21 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. kAgaDe te kaMi haMsa banI zake? sapanAti (7-4). kAkasya gAtraM yadi kAzcanasya, mANikyaranaM yadi caJcudeze / ekaikapakSe prathitaM maNInAM, tathApi kAko na tu rAjahaMsaH // 7 // kAgaDAnuM zarIra senAthIcAMca mANijya ratathI ane be pAMkhe mane NithI, maDhavAmAM Ave te paNa kAgaDe rAjahaMsa thaze nahi. eTale kAgabhAI te kAgabhAIja rahevAnA. tema durAgrahI kuchatA te sutA thatuM nathI. 7. zAstra prasaMga mUrkhane kyAMthI priya thAya? kimiSTamannaM kharasUkarANAM, kiM ratnahAro mRgapakSiNAM ca / andhasya dIpo badhirasya gItaM, mUrkhasya kiM zAstrakathAprasaGgaH // 8 // kharAba vastu khAIne jIvanAra gadheDAM, bhuMDa ItyAdiene sAruM anna khavarAvavuM, pazupakSIone ratane hAra paherAve, AMdhaLAne dI dhare, beherAne gAyana saMbhaLAvavuM e jema niSphaLa che tema mUkhane zAstranI kathA saMbhaLAvavI e paNa niSphaLa che. sArAMza ke upara gaNAvelI bAbate tene koIne iSTa nathI. 8 vidvAnanI mahenata niSphaLa. vasatirA (1 thI 3). ekaH khalo'pi yadi nAma bhavetsabhAyAM, moghIkaroti viduSAM nikhilaprayAsam / ekApi pUrNamudaraM madhuraiH padArtharAloDya recayati hanta na makSikA kim // 9 // kumASita ratramAnAra. je sabhAmAM eka paNa durjana AvyuM hoya te vidvAna purUSane saghaLe zrama niSphaLa kare che tyAM daSTAMta Ape che ke suMdara madhura padArthothI paripUrNa peTa bharyuM heya paNa temAM je eka duSTa makSikA (mAkhI) peTamAM gaI hoya te dhumaraDIne zuM vamana nathI karAvatI? (arthAt karAve che). 9. anadhikArIonA madhyamAM guNInuM kathana vyartha che. re bAlakokila karIramarusthalISu, kiM durvidagdha madhuradhvanimAtanoSi / anya sa ko'pi sahakAratarupadezo, rAjanti yatra tava vibhramabhASitAni // 10 // rAvapati. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . tA , , , , , , , , , , cheka 1 pariSada, katA-adhikAra. koI vidvAna pitAnuM vidvattAbhareluM bhASaNa mUoNnI sabhAmAM karatA haze tyAre tenI kadara jANanAre kaI keyalanI anyaktithI kahe che ke he bAlakekila (keyala)! keraDAvALA mAravADanA raNamAM garvathI madhura zabda zAmATe kare che? te AMbAnA jhADane pradeza keI bIje che ke je sthAnamAM tArAM chaTAdAra bhASaNe zebhe che. 10. ' arthAta je jagyAmAM kevaLa keraDA jevA kAMTAvALA kerekerA Thaga leke hoya tyAM vidvAna joIe teTale jerathI sadupadeza Ape paNa tene koNa zravaNa kare? paNa tene rasa jANanArA AMbAnA jevA phaLa tathA chAyAvALA guNIjane bIjAja hoya che ke je zravaNesuka thaI rahyA hoya che. mATe vidvAne adhikArahIna janane upadeza ghaNI cAturIthI Ape paNa teono zrama vyartha che. mUnA madhyamAM vidvAnanI kadara nathI. haMso na bhAti balibhojanavRndamadhye, gomAyumaNDalagato na vibhAti siMhaH / jAtyo na bhAti turagaH kharayUthamadhye, vidvAnna bhAti puruSeSu nirakSareSu // 11 // __subhASitaratnabhANDAgAra. jema kAgamaMDaLImAM haMsa, ziyALamaMDaLImAM siMha ane gardabhamaMDaLImAM uMcA prakArane gheDe bhAta nathI, tema mUkha purUSomAM vidvAna bhale nathI. 11. vaida prakAranA zretAo. jJAtrinI daMta gu"zvamA', mArgAravA parAdha gauvAturacAra | jIlubha graIzivmAnA'ste zrAvakA bhuvi caturdazadhA bhavanti // 12 // jafs. mRttikA, cAraNuM, pADe, haMsa, pipaTa, gheDa, mAMdaDe, kAgaDe, masalAne samudAya (maccharI), jaLe, chidravALe ghaDe, pazu, sarpa ane zilAnA jevA ema A pRthvI upara cauda prakAranA zrAvake eTale zretAo thAya che. jema mATImAM pAchuM paDe ke turta te mRttikA kemala (narama) thaI jAya paNa cheDe vakhata vityA bAda sukAya ke tarata tevIne tevI thAya che tema upadezanI asarathI tarata narama thanArA paNa thoDA vakhatamAM pAchA hoya tevA zuSka banI janArA, cAraNa jema dhAnya bharyuM hoya tyAM sudhI bharapUra jaNAya paNa cheDe vakhate carAtAM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. aSTama bAkI cheDo kacaro vadhelo hoya tevI devAmAM Ave che, eTale kacarAnI grAhaka rahe che tema upadezane grahaNa karI laDAja vakhatamAM mAnasika asthiratAne lIdhe tene gumAvanArA, jema pADA pANImAM paDe teTalI ghaDI zAnti paNa bahAra nikaLe ke tevIne tevI pUrvanI dizAmAM hoya che, athavA to zAnti karanAra pANIne paNa ragadoLI mAre che tema sAMbhaLe teTalI vAra ThIka dekhAya paNa pitAnA vyavahAramAM paDayA pachI pUrvanA jevAja thanAra ane sAMbhaLelI che ane pitAnI jADI buddhithI DALI nAkhanAra, haMsa jema dUdha ne pANI judu ku. re che, tema sAcuM ne khoTuM pRthaka karIne vakatAnA kahevAupara tAratamya rIte joIe tevI zraddhA rAkhanAra, popaTanI uThe sukhathI nAmoccAraNa kare paNa tenuM rahasya na samajanAra, gheDe jyAMsudhI pitAnI sAthe svAra hoya tyAMsudhI lagAmanI svAdhInatAne anusarI cAle paNa chuTa mU hoya eTale svachanda rIte vartana calAve che tema gurUnA kamarAmAM hoya tyAMsudhI sAMbhaLyA pramANe vanAra paNa tenAthI chuTo thatAM asalanI paDe IcchAnusAra avaLe raste caDI janArA, mIMdaDe game te zAntimAM beThelo hoya paNa potAno zikAra uMdara vagere maLe te vakhate haziyArImAM AvI jAya che tema upadeza sAMbhaLIne zAMta tathA ekAgratAvALA jaNAtA chatAM svArthavartAnane prasaMge potAnI cAlu Teva pramANe hathiyAra thaI janArA, kAgaDA jema eka uttama padArtha khAIne tarata nIca viSTA jevA padArtha upara bese che tema ucA upadeza grahaNa karIne thoDI vAra na thAya teTalAmAM te durAcAranI vAtomAM lubdha banI janArA, masalAMo (macchara) jema potAnI tRpti na thAya chatAM paNa bIjAonA kAna AgaLa apriya zabda karI temane paNa AMsthata thI besavA detAM nathI tema potAnuM hita na chatAM bIjAonA zravaNanI sArI asarane potAnA dui zabdothI troDanArA, jema jaLane dhirathI tRpti tema svAda nathI tathApi prANuone cATIne vyartha lohI cUse che tema pate te atRpta rahenAra chatAM paNa bIjAonA vicArene cusIne pAchA kahADI nAkhanArA, chidrayukta ghaDe che, temAM pANI bharyuM hoya te te amuka samayamAM TapakIne khAlI thaI jAya che tema sAMbhaLelA upadezane kame kame bhUlI janArA, pazune ne e teTaluM paDhAveluM hoya paNa prekaTIsa (nitya abhyAsa) na rahevAthI pAchuM bhUlI jAya che tema gurUe mahenatathI ApelA upadezane potAnA cAhu kurA kArothI tarata choDI denArA, sapane joIe teTaluM dUdha pAIye te paNa temAM te te viSarUpeja vadhe che tema sArA upadezane uMdhA arthamAM laI duniyAne hAni karanArA ane kaThaNa paththaranI zilA upara joIe teTaluM pANI reDa paNa te te kaThaNane kaThaNa rahe che tema dujanone joie teTale bedha karavAmAM Ave te paNa te potAnI mULa prakRti kadApi cheDatA nathI. A kauda prakAranA katAo hoya che temAM haMsanI mAphakaDA heya paNuM ghaNuM mukhao to anya dAMtanA peTAmAM ja rahe che. 12. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariva mAtA-adhikAra. kuzrAtA sanmukha guNInA guNanI niSphaLatA. asyAM sakhe badhiralokanivAsa bhUmau, kiM kUjitena khalu kokila komalena / ete hi daivahanakAstadabhinnavarNa, ai kAkameva kalayanti kalAnabhijJAH / / 13 // subhASitaratnabhANDAgAra. 197 he kaiAkila mitra! A maherA leAkeAne rahevAnI bhUmimAM tArA kAmala zadevaDe zuM phaLa 4 A badhA kaLAne na samajanArA (mUrkhA)-prArabdhahIna jane, kAgaDAnA jevAja raMgavALA tuMne kAgaDAja kaheze. kAraNake tArA zabdone samajavAnI teomAM zakti nathI. 13. jyAM ajJAnIe dhAMdhATa macAvI rahyA haiAya tyAM vidvAna be teja Azcarya, zirinI. vijhillInAdaH kacidatula kAkolakalahaH, kacitkaGkArAH kacidapi kapInAM kalakalaH / kacidghoraH pherudhvanirayamaho daivaghaTanA, kathaGkAraM tAraM rasati cakitaH kokilayuvA // / 14 // zArGgadharapaddhati. kAi ThekANe jhilluM ( tamarAM) nAM zabdo thai rahyA che. kAi jagyAe dhaNA kALA kAgaDAone kAlAhula marI rahyA che. kyAMka kuka nAmanA pakSI ( jemanAM pIMchA mANamAM joDavAmAM upayegI thAyache te) enI ame| paDI rahI che. koi sthaLe vAnarAMAne kalakalATa macI thA hAyache. kyAMka bhayaMkara ziyALanA avAja macI rahyA hAyache chatAM cakita ( bhramita ) evA yuvAna kAlizAmATe uttama svarathI meleche? Azcaya che ke devanI racanA vicitra che. 14, purUSa prayatna, mUrkho sivAya sarvatra saphaLa thAya, pRthvI (bhRpu-6). prasa maNimuddharenmakaravazantarAt, samudramapi santaretpracaladUrmimAlAkulam | Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 vyAkhyAna sAhityasa graMtu bhAga 2 e. bhujaGgamapi kopitaM zirasi puSpavaddhArayet, basama na tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet / / 15 / / magaranA mukhanI DADhamAMthI LAtkAre kheMcIne maNi kADhI zakAya, uSTa. LatA mAjAenI mALAAthI bharapura (kSubhita ) samudra paNa tarAya, kApelA sarpa paNa mAthAupara puSpanI mAphka dhAraNa karI zakAya, paNa avaLI samaja vALuM mRkha mAsanuM mana manAvI zakAtuM nathI. arthAt je mANasa upara kahelAM khIjA aMdhAM kArya thavAM muzkela chatAM kadAca kare paNa te mUkhane samajAvI zake nahi. 15. azakya zakya thAya paNa mUrkha mUrkhAi na AMDe. labheta sikatAsu tailamapi yatnataH pIDayan, pibecca mRgatRSNikAsu salilaM pipAsArditaH / kadAcidapi paryaTazazaviSANamAsAdayet, na tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 16 // bhartRharinItizataka. (kAi manuSya) ghaNI mahenate pIlatAM retImAMthI tela paNa meLave ane tRSAthI pIDita prANI jhAMjhavAnA jaLamAMthI pANI paNa pIe, koi vakhate kratA pharatA sasalAnuM zIMgaDuM paNa prApta kare paNa ulaTuM seluM ( avaLI samajavALu ) mUkhajananuM citta prasanna karI zakAya nahi arthAt anya aTita banAvA dhruvasa jAge ghaTI zake paNa mUkha kaI rIte samajAvI zakAtA nathI. 16. jJAnApadeza tulya hAryAM chatAM duSTAne bedha thatA nathI, zArdavIti (17 thI 20). svaM doSaM samavApya neSyati yathA sUryodaye kauziko, rAddhiGkaGkako na yAti ca yathA tulye'pi pAke kRtaM / tadvatsarvapadArthabhAvanakaraM samprApya jainaM mataM, bodhaM pApadhiyo na yAnti kujanAstulye kathAsambhave // 17 // samvanirNayaprAsAda. potAnA doSane pAmIna, sUryanA udaya thAya tyAre jema phUDa pakSI ti * pharI zakatA nathI. pAka sarakhA karela che chatAM jema karahu anAja kAcune kAcu Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. kutA-adhikAra. rahe che tema sarva padArtha pratipAdaka jenamatane prApta karIne (jenIomAM nAma dharAvIne) kathA sambhava (zravaNa) samAna hovA chatAM paNa pApabuddhiyukta duSTaprANuo bedha pAmatA nathI 17 duSTa teija nAza pAme che tema nahi paNa sAthe rahenAra sarvane nAza kare che. lokAnandana candanadruma sakhe nAsminvane sthIyatA, duvaMzaiH paruSairasArahRdayairAkrAntametadvanam / te hyanyonyanighajAtadahanajvAlAvalAMsaMkulA, __na svAnyeva kulAni kevalamidaM sarva daheyurvanam // 18 // lekane AnaMda ApanArA he mitra caMdanavRkSa! A vanane viSe tAre rahevuM na joIe. kAraNake pilA, kaThora, vAMsathI A AkhuM vana gherAyeluM che teonA ane anya (vAvAMsa) ghasAvAthI agninI jvALAo utpanna thaze ne teo pote agnithI baLIne pitAnA kuLane bALaze eTaluM ja nahi paraMtu AkhuM vana baLIne bhasma karaze, 18, paDelI Teva jatI nathI. kAkaH padmavane ratiM na kurute haMso na kUpodake, mUrkhaH paNDitasaGgame na ramate dAso na siMhAsane / kustrI sajjanasaGgame na ramate nIcaM janaM sevate, yA yasya prakRtiH svabhAvananitA kenApi na tyajyate / / 19 // kAgaDo kamaLanA vanamAM prIti karatuM nathI, tema haMsa kuvAnA pANImAM, mukha paMDitenA samAgamamAM ane dAsatva karanAre siMhAsana upara prasanna thato nathI. kulaTA strI sajananA saMgamAM khuzI thatI nathI paNa nIca janane seve che. je jenA svabhAvathI utpanna thayelI prakRti che te keIthI paNa cheDI za. kAtI nathI. 19. bhUkhane samajAvavAmAM vyartha mahenata che. vyAlaM bAlamRNAlatantubhirasau rodhdhuM samujjRmbhate, . bhetuM vajramaNiM zirISakusumapAntena samAte / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mAma 1* * * * * * * * * * * * * * ** 1. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. mAdhurya madhubindunA racayituM kSArAmbudherIhate, mUrkhAnyaH pratinetumicchati balAtsUktaissudhAsyandibhiH // 20 // kumAritaratramANaII. - je manuSya mUkhane amRtane karatA hoya tevA madhura zabda vaDe vaza karavA icche che te kumaLA kamaLataMtuthI mardonmatta hAthIne bAMdhavA irache che, kumaLA zirISa puSpanI korathI vAmaNimAM chidra pADavAne utsAha dharAve che ane madhanA biMduvaDe kSAra samudrane madhura karavA Icche che. sArAMza upara batAvelI vastuo azakya che chatAM kaI devabaLathI sAthe thaI zake paNa mUkhao sarala thAya e asaMbhavita che. 20. durAgrahIne upadezanI asara thAya nahi IMdravijaya. aMdara te paNa zA upagana, aMdhana AgaLa ArazI lAve; je gajarAja dise ati uttama, nirdhanane upaga na AvyuM; makaTa kaMTha dha maNihAra, prahAra gaNuM ati dUra phagA; . dharmakathA kahI mUrakha pAsa, badhiranI AgaLa zekha bajAze. 21 tathA manahara. eka bheLe bhale moTA khetaramAM mALe caDhI, haraNane hAMke ane pakSIne uDADe che; jaMgalI janAvarone bahu bIvarAvavAne, thIra rahI pote eka thALI lai bajAve che; eve same uMTa AvI khetaramAM khAvA lAge, bheLa bhAle thALI ThekI tene bIvarAve che; tyAre be uMTa mAre mAthe te traMbALu gAje, DAle thALI keke te lekhAmAM keNa lAve che. lapata. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumatA adhikAra. (a'takALe sazu' nathI kAinuM re)~~e rAga. ; vidvAneA vade bahu vathIre, buddhimAne batAve edha; TukhA khAtAM chatAM Teva nA TaLIre-Teka na keka meNAM mAre muMjhAinere, teya DhALye na ve'ma virodha-TubA gahatyA kare gabharAInere, khALa raDA anI lAcAra ; thatAM khulluM phajetI thAyachere, teAya gAMje nahija gamAra. khAbalabne ane bahu hAniyere, jhaTa Ave AyuSane aMta ; aLasAvI adhI AreAgyatAre, teya taMtI tarja nahi tata, ghara TaMTA ghaNA e kAraNere, nitya jAe thatuM nukasAna ; teya veThe vipatti ve'miyere, nahIM mUke mithyA abhimAna, gharavakharI vecI dADA karere, pachI bhUkhe mare pastAya ; rAMDI rAMDa rUve nirAdhAra thaire, teAya dhI kare na kadAya. rIta AvI sa MsArI sudhAravAra, pADI pADI kAyA pAkAra ; teAya vinaMtI vaRRbhadAsanIre, nathI lakSe levAI lagAra. pariccheda. tathA vaLI-- (rAga upara mujaba ). pANI reDaye paththara nahi pIgaLere, maLyA kame kaThaNa kALamIMDha--Teka keka mIThuM' mIThuM elI muAre, jANe kANu kare kusaMpa; paNa nAvyAM phaLe manamAnatAre, vaLI nAnye jAheramAM ja 5. gaDha dhIMgA vidyArave ve'manera, tApa vinA tUTe na kadAya ; sAma dAma bhede te bhedAya nahire, krUDa pAkhI parAjaya thAya. jUnA sudhArA e saMpathIre, karyAM hallA karI yAheAma ; mama sthAne geALA gabaDAviyAre, ve'ma killA dhrujayA jai joma. jIva ApyA jaMpalAvI jagamAre, gayA soMpI ApaNane yuddha; hAra khAI paraMtu hAlamAMre, cUpa beThA vidvAna viSNudha. viSTa vacce calAvI caturAithIre, jANe amathA A jaMga patI jAya; kahI, vAryA, ceSThAne uchAchaLAre, paNa zAne zo samajAya ? ThAMTa mArI rAte gAla rAkhavAre, pachI zoghyAja yukti upAya; ame sAthe rahI samajAvazuMre, dhIme dhIme sudhArA thAya." 66 26 ,, ,, "" 33 "" 99 *ka : pANI "" "" " "" '' "" "" ,, "" "" 201 . 23 24 25 26 27 . 28 29 30 31 3ra 33 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANI vyAkhyAna sAhityasaha-bhAga 2 na. Aza kAI ane kAMI trAsathI re, paNa vinA trAse vaNasADa; vera tethI ghATuM hAla hAlatuMre, muMge meDhe khame raMjADa. hAla phArasa bane e belara, cAla evI banI gaI cheka; zrama cheDe sudhAre je thaze re, AvAmAMye vacana e eka ghaNI vAte yahoma karavuM ghaTere, teja seje sudhArA thAya; vATa jotAM nIkara sI jananI, kAma e bane na kadAya. paDe jUdAM thavuM je kAmathI, temAM joIe haiye zara hAma: paNa evuM nathI badhI parelamAre, teya bIe niMdAthI tamAma. hoya jene hiMmata yAhemanIre, vaLI sAthe saMsArI seI; teNe ThekI paDavuM ThAma ThAmathI, vATa juThI bAkI je joi. ghaNA sehelA sudhArA thaI zakere, rAha jovI ghaTe zuM Aja; vaizya jAtI vallabhadAsa vanave, hAla banatI kare te kAja, temaja- garabI, nahi caDe nahi caDe nahi caDere, kadI pAvIne pAne nahi caDe; uMnuM osaDa nahi jaDe re, kadI pAvIne pAne nahi caDe-Teka uMTa AgaLa jaI thALI vagADe; jANe bIye raNakAvaDere; paNa thaDake nahi eka rUMvADuM, mAthe trAMbALa gaDagaDere. pAye paDe pAghaDI utArI, rUve bhale mukha rAMkaDere. pAse jaI pakAra kare paNa, puTha pherave te tAkaDe re; jIbhA joLI karI vece sepArI, ke e "evA bahu AthaDere." riddhi siddhi samRddhi ghaTIne, bhale bhAre pIDA pahere; bALa mare te bhale mare paNa, paMDe na ghATa nahi ghaDere. kuDAM kalaMke nathI DaravAnA, zAstravirUddhatA nahi naDere: dharma adharma vicArI jue zida! Dare nahi pApamAM paDe. sAMbhaLI kALajuM kabula kare paNa, haiThe hakAra na AvaDere; kaLajuga kAraNa gaNuM kahe che, TaLe nahi lakhuM AMkaDe re ? meNuM mAre mara teya Dage nahi. je rUpaka mara rAgaDere; dila daIne vAta purI guNe nahi, caDayA vaMTeLIye vAvaDere. DhALa hatyA evA kayA prathamathI, eke navuM nahi nIvaDera: je gayAM marIya samazerane na mare nahi evagere Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA-adhikAra. vIrya vinAnA nara napuMsaka, retala dukha dekhI raDere; DAyuM mANasa ThakarAI kare che, lAyarI ThokIne laDere. enI AMkhe dekhe DIMDavANuM, karavejA kahIne vare; Ape gaDagaDiyuM gAMDA gaNIne, bahu belyAthI bIgaDere. moTuM mAthuM zuM tere lAvyuM che," nAta sAme zuM caDabhaDe re, vade vallabhadAsa muA manuSyane, kayAMthI zarAtana sAMpaDe. te pramANe - (hari bhajana vinA-e rAga.) zuM kAna nathI? kema nathI sAMbhaLatA samajI sAnamAM? kahi kahi thAkyA, te paNa jAye poka mukI jaI rAnamAM-Teka. mukha zaMkha vagADaye zabda thaye, bahere kahe "tAre bApa juo, hADakAM karaDIne Ama muo ?" zuM kAma nathI 51 cAle haThathI avaLI rahe, jANine sudharavA nA cAhe, . kahe "tama baktA hama sunatA he?" sudhArAne kahe kudhAre, sAmAM bAMdhyAM che hathiAre, de paMkti bahAra taNe DAre, pite potAnuM kare bhuMDuM, bhari rAkhyuM ke taNuM ke, kaI jotuM nathI utarI uMDuM, pUchIe te saMzaya kApe nahi, prati uttara sAme Ape nahi, sAcuM cheTuM mana mApe nahi, je bele tenI samAdhAnI, paNa Ate jana cAM rAnI, hAthe karine veThe hAni, unuM esiDa kAMI nathI, joyuM meM manamAM khUba mathI, vaidenI paNa muMjhAya mati, kahe upamAmAM kahevA kevA, uMghaNazI kuMbhakaraNa jevA, haThilAne eja paDayA hevA, jAgo jAge jhaTapaTa jAge, zida bhramaNAthI bhaDakI bhAge, pachi te zuM luTAze nAge, nita nita bahu nANuM nAse che, dhIme dhanavAne ghAse che, pariNAma bhayaMkara bhAse che, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 vyAkhyAna sAhityasa graMtu bhAga 2 na vAgeSTha sudhArAnA DakA, senApatiyeA bahAdura akA, zANA tuM zIda kare zaMkA, ghama ghama ghama paDaghama vAge che, jodhA zarIra zura jAge che, bhrama senA bhurUrU bhAgeche, nukasAna haze ene thAze, aDhA te ghI khIcaDI khAze, paNa satyAnAza jarUra jAze, jo nahi mAne mArI zikSA, nahi peTa bharI zakaze bhikSA, (6 te pachI levI paDaze dIkSA, saiA sapata seje nAza thaze, bhara jokhanamAM moM maraze. gheADAM varSe ja have banaze, zuM kAna nathI. 61 thai jaze ve'tIyAM jana badhA, strI sAtanI jaze khALa jadA, viza vanI raheze AvaradA, bhukha vaDakAM thAtAM bhayabhArI, thaze mahi ne maheM mAramArI, pachI naMja gayAM vaLato vArI, nAma upara nRpa julama kare, kaMkAsa kusa Mpa dareka ghare, ajJAnathi AMkhe AMsu bhare, lAge kagALe kepha karyA ? kAM durbhAgye nija divasa pharyA, naMhu te A agratu zIda thaye, che khALa bhaNela chupI senA, dhA2e jhaDe! dAramAM jenAM, paNa kAna ughaDatA nathI enA, bApA huM pAya paDu uThe, Agrahu che Apa taNA jUThA, samajyA vaNu phokaTa zida rU, mAro na kuhADA nija pagamAM, sA pete pAtAnI vagamAM, sudharI jaza lhAvA lye jagamAM, bahu zarA khaN agALI, dakSiNaye paNa buddhizALI, tyAM paDe sudhArAnI tALI, sAnI pAchaLa che gujarAtI, ALasu bhALI bhaDakaNa chAtI, akhaLA AgaLa hu udhamAtI, duHkha dekhI phAkaTa zIda rUvA? kAraNa zeAdhI saMdehu khu, vallabhanI vAta vicArI juo, 27 "" dw dd 23 wae ' sumedha ci'tAmaNi-vallabhadAsa popaTa dara 63 4 65 67 69 70 71 72 03 94 75 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ edus. 205 mAtAmadhikAra gADuM gagaDAvanAra mANabhaTTa ane bhUkha zretA. sItAnuM haraNa thayuM te pAchu mANasa thayuM ke nahi? eka gAmaDAmAM mANabhaTTa rAmakathA vAMcatA hatA te sAMbhaLavAne gAmanAM leke marada ane AratA AvatAM hatAM. mANabhaTTa lAMkhA rAgaDA tANI mANunA bhaNabhaNATa avAja vacce gAtA hatA, te kAine samajavAmAM Ave ne koinA samajavAmAM paNa na Ave. vaLI tenuM vyAkhyAna kare te mAMhe sa MskRta kaThina zabdo evA vAparatA jAya ke tenA atha pote paNa vakhatapara bhAgyeja samajatA hoya ? to pachI sAMbhaLanAra garIma gAmaDIAnA ze Azara rahe ? eka vakhata kathAmAM sItAnuM haraNa thayuM ema vAta AvI. e sAMbhaLI sau arara karavA lAgyA. kei samajI hatA teo kahetA ke are! duSTa rAvaNe khATuM karyuM, jagatanI mAtA je sItA tenA tarapha kudRSTi karI, enuM bhuMDuja thaze, paNa eka kaNabI sAMbhaLIne tAjuma thayA ke, mALu, AtA bhuMDu thayuM, sItA mAtAne mAthe bahu duHkha paDayuM te ApaNA zA bhAra ? are ! sItAnuM haraNa thayuM te pAchuM mANasa vAre thayuM? mALA jAnavaraneA avatAra bhuMDA tA kho! e rIte sItAnuM haraNa thayuM te pAchuM mANasa thayu ke nahi e sabaMdhI manamAM vicAra thavA mAMDayA tethI te pUchavAnI AturatA ghaNI vadhI; eTale bheA thai kahevA lAgyA ke, " mahArAja! tame sItAnuM haraNu thayAnuM kahyuM te teA ThIka, paNa te pAchuM mANasa thayuM ke nahi ?" AthI sAMbhaLavA bhegA thayela samajIe khaDakhaDa huzI paDayA. pachIthI mANabhaTTe haraNanA arthanA khulAsA batAvyA tethI kaNukhI samajIne besI rahyA. !NI kathA-vArtAemAM tenA kharA artha ane hetu kahenArataraphthI kahe-vAmAM ane samajAvavAmAM AvyAvagara leAkeA kevA avaLA artha samajeche. e A vAta batAvI Apeche. te kahenArAoe dhyAnamAM levA jevuM che. tera kAThIyAnA nAma kahe che. 1 gurU pAse jAtAM ALasa Ave te ALasa kADhIye. 2 putra kalatra vIyeA rahe tethI gurUpAse javAya nahi te meha kADIye. 3 gurU kAMi khAvA Apaze nahi, jo dhaMdhA karazuM te! khAzuM ema citaSI na jAya te avinaya kADhIye. 1 haraNa jAtanuM jAnavara thai gayuM ema eka atha thAya ne khIjo artha lai javuM thAya. 2 katukamALA, 3 zrIpAlarAsa. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ' ' , , , rAja , , , * * w . che ne ke - - * * * * rUmae .ke. , ma ma yama , ja ka ma , , - -- --- ht vyAkhyAne sAhityasaMgraha-bhAga 2 ema 4 maheTAI manamAM rAkhe, je keNa sarvane page lAge te abhimAna kAThIyA. 5 gurU AgatA svAgatA na kare, belAve nahi, dharmalAbha na Ape mATe javuM nahi te krodha kAThIye. 6 pramAdamAM bha rahe te pramAda kAThIye. 7 rakhe gurUpAse jatAM kAMI paisA kharacavA paDe evI kRpaNutA rAkhe te kRpaNa kAThIye. . 8 bhaya rAkhe te bhaya kAThIye. 9 zekane ge na jAya, te zoka kAThIye. 10 ajJAnatAne lIdhe gurUpAse na jAya te ajJAna kAThIye. 11 vikathA karavAmAM tatpara paNa gurUpAse na jAya te vikathA kAThIye. 12 gurUpAse jatAM mArgamAM ketuka jevA ubhuM rahI jAya, te ketuka kAThIye. 13 viSayamAM e rahe tethI gurU pAse javAya nahi, mATe te viSaya - kAThI jANa. upara pramANe tera kAThIyAnAM nAma kahyA. AvA kAThiyAone zAstranA upadezane lAbha kayAMthI maLe? ' kutA eTale zubha zAstra samajavAnI jene samajutI nathI athavA suzAstra ke gurUupadeza zravaNa karI temane avaLo upayoga karavAno AraMbha kare che ane zAstra tathA gurUupara aghaTita ALa caDAve che mATe tema nahi karatAM gurU tathA zAsaupara pUrNa zraddhA rAkhavI ane temanI salAha pramANe cAlI katAmAM kazela apalakSaNa tajavAM ema samajAvI sutA kevA hoya tetarapha dhyAna kheMcavA A kuchatA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - suzrotA-virAra. * * che ka tAnAM lakSaNanI sAmI bAjunAM uttama lakSaNavALe purUSa sutA 2. kahevAya che. upadezanI asara tene tarata thAya che ane tethI te patAnA kalyANanA mArgane paNa tarata pakaDe che. tethI tenA saMbaMdhamAM saMkSepathI varNana karavAmAM Ave che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariyA | 207 mumatA-adhikAra. suzrotA kevA heya tenI samajutI. hA. zIza dhuNAve camakiye, mAMcita kare deha? vikasita vacana vadana mudA, rasa diye zretA teya. jANuja zretA AgaLa, vaktA kaLA pramANa; te Age ghana zuM kare, jema gaNela pASANu. zrIpAlarAsa, tathA-- manahara ghana taNe ghera suNa mora bele jera karI, svAtitaNa biMdu zIpa jaDapathI jile che : prabhAkara prabhAvaDe padha prakulita thAya, caMdra caMdrikAthI khuba kumudinI khIle che : camakathI jema lehu caMcala tarata thAya, sugaMdhane sadya jema samIra hari le che; kahe dalapata tema kavitAnA zekhI jana, kavitA suNIne sAra sarva samaji le che. dalapata. sArA graMthanuM zravaNa karavuM ane zravaNa karyA bAda manana karavuM paDe te bAdha mujaba vartana karI batAvavuM ke jethI tenI asara kuTuMbane tathA mitramaMDaLane paNa thAya e jenuM kartavya che te sutA adhikArI kahevAya. 23 : -adhikkAra. -- bhavI jIva sutA hoI zake che paNa je manuSya agya che tene >> " ghaNA prakAre samajAvavAmAM Ave tepaNa te sarala thatA nathI jema paththara pANIthI bhIMjAtuM nathI, lavaNa sAkara ane nahi, viSa amRta Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vyAkhyAna sAhitya sagraha-bhAga 2 jo. ama thAya nahi, tema ayogya mANasa cegya pAtra banI zake nahiM te samajAvavA A adhikAranI jarUrIAta mAnI che. aAgya mANasane bodha na ApavA. 4 anuSTup (1 thI 6). upadezo na dAtavyo yAdRze tAdRze nare / yasya vAnaraleLa, mumradaM nirdeIkRtam / / 2 / / jevA tevA manuSyane bedha na karavA kAraNake vAnara nAmanA mUkha prANIne upadeza karavAthI je sugharI nAmanA pakSInuM sundara ghara nAza pAmyuM. 1. vAnarapati sugRhI (sudharI) nA upadeza dvau hastau dvau ca pAdau ca dRzyate puruSAkRtiH / zItena kampase mUrkha, gRhaM kiM na karoSi hi // 2 // eka divasa cAmAsAnA divasamAM sugharI peAtAnA mALAmAM beThI hatI tyAM eka vAnaro TADhathI kaMpatA kaMpate te jhADanI nIce Avye tene joi sugharI khelI ke huM mUkha vAnara! be hAtha tathA be paga tane che tema tArI purUSanA samAna AkRti (AkAra) dekhAyache, paNa TADhathI tuM kaMpI rahyA che eTale tuM sama che chatAM ghara zA vAste karatA nathI ? ra. sugRhIprati vAnaranA javAthya, sUcImukhi durAcAre, raNDe paNDitavAdini / asamatho prArambhe, samo rRmAne / 2 / / ete kasyApi . he rAMDa sughari! tuM sAyanA samAna mukhavALI durAcArI ane paDitAnuM abhimAna dharAvanArI che. (paNa have tuM tArA vacananuM phaLa cAkha) kAraNake huM ghara manAvavAne te asamartha chuM paraMtu ghara bhAMgavAne samartha chuM (ema kahI te vAnara mUkhe mUrkhane upadeza karanArI sudharInuM mALArUpI ghara teADI nAkhyuM ). 3. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, kuti -adhikAra. 206 guNahInane Adara karavA chatAM paNa tenI hInatA maTatI nathI. para ja ni, bhU dhArA doSastavaiva jaladhe, ratraM ratnaM tRNaM tRNam // 4 // he samudra! tuM ane taLIye rAkhe che, ne tRNane tArA mastakaupara rAkhe che. e tAroja deSa che. kAraNake tethI rananI kiMmata ghaTavAnI nathI ane tR nI kiMmata vadhavAnI nathI. eTale rasa te rataja rahevAnuM ne tRNa te tRNaja rahevAnuM che. arthAta duSTa janane sAre adhikAra ApavAmAM AvyuM hoya te paNa te pitAnI svAbhAvika duSTatA taja nathI, te pramANe sujanane kaDhaMgI sthitimAM rAkhyuM hoya, tepaNa te pitAnI svAbhAvika sujanatA taja nathI. 4. tA maNilaThati pAdeSu, kAcaH zirasi dhAryate / yathaivAste tathaivAstAM, kAcaH kAco maNimaNiH // 5 // paganA ghareNAmAM jaDela maNi rajamAM ALoTe ne mastakanA ghareNAmAM jaDela kAca puSpanA hAranI sAthe mastaka upara vihAra kare. e bhale tema rahe paNa kAca te kAca ne maNi te maNija che. 5. dhULanA saMsargathI hIre kiMmatamAM ghaTatuM nathI. malotsarga gajendrasya, mUrdhni kAkaH karoti cet / kulAnurUpaM tattasya, yo gajo gaja eva sH||6|| gajenA mastaka upara kAgaDe je carake te temAM kAgaDAe te pitAnA kuLane zebhe evuM ka (arthAta kAgaDe pitAnI halakAI batAvI.) paraMtu hAthI te hAthI ja rahevAne (tenI pitAnI kAMI mahAna zakti ghaTatI nathI.) 6. pratApaja sarvatra samartha che. bandhanastho hi mAtaGgaH sahasrabharaNakSamaH / api svachandacArI vA, khodareNApi duHkhitaH // 7 // hAthI kadAca saMkaLAyela hoya te paNa hajAre jenuM pAlana poSaNa karavAne zaktimAna che paNa pitAnI marajI mAphaka pharanAre kutarA pitAnuM paNa peTa bharavAne zaktivALA nathI, ane te dukhI thayA kare che, paNa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAI aSTama vaLI- guNairgauravamAyAti, nocairaasnmaasthitH| prAsAdazikharastho'pi, kAkaH kiM garuDAyate // 8 // guNavaDe moTApaNuM Ave che, paNa uMcA Asana para beThAthI guNaprazaMsA prApta thatI nathI. kAgaDe mahelanA zikharapara beThe hoya te paNa zuM te kAMI garUDa kahevAya? 8. svabhAvathIja nIca hoya te kyAMthI sudhare? durjanaH sujano na syAdupAyAnAM zatairapi / apAnaM mRtsahasreNa, dhautaM cAsyaM kathaM bhavet // 9 // . sumapitaratramANaIR. seMkaDo upAye karavAmAM Ave te paNa kadi durjana sajjana thatuM nathI. kAraNake hajAravAra mATIthI dhuo te paNa gudA, mukha thAya nahi. 9. agya manuSya tathA kutarAnI pUMchaDInI samAnatA. mA (20-). caca ra ta vadhA, purataH jiM tasya mAtaidumi ! nalikAdhRtamapi satataM, na bhavati saralaM zunaH puccham // 10 // je manuSyane sahaja jJAna paNa nathI tenI AgaLa bahu bhASaNa karavAthI che paNa ? kAraNake (vAMsanI) bhUMgaLImAM hamezAM rAkhavAmAM AvyuM hoya tepaNa kutarAnuM pUchaDuM zuM sarala (pAMsaruM) thAya che ? arthAt kutarAnAM pUchaDAne kaI paNa vana jema vakatA choDAvI zakatA nathI tema mukhanI AgaLa kaI saddabodha kAma karI zakatA nathI. 10. kusthAnamAM mahA purUSone bodha paNa niSphaLa thAya che. vihitaH satAmabhUmau, mahatAmapi bhavati niSphalo yatnaH / vrajati rasAtalamambho, jaladena marusthalInihitam // 11 // sUktimuktAvalI. kusthAnamAM karAyela mahAna satapurUSanA yata paNa niSphaLa thAya che, daSTAnta e che ke, varSAde marusthalI (mAravADa) mAM nAkheluM pANI rasAtaLa (pAtA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutA-adhikAra 211 | La) mAM cAlyuM jAya che, eTale jamInamAM TakI zakatuM nathI tema mUrkhamAM karela bedhanI sthiti jANavI. 11. tathA rathoddhatA. bodhito'pi bahumUktivistaraiH, kiM khalo jagati sajjano bhavet / snApito'pi bahuzo nadIjalaigardabhaH kimu hayo bhevatkacit // 12 // subhASitaratnabhANDAgAra. suMdara zabdothI baMdha karela baLa purUSa zuM sajajana thAya? (arthAtu nahi.) tema e banela dAkhale paNa jagamAM nathI kAraNake gaMgA Adi ghaNI nadInA jaLathI gardabhane snAna karAve te paNa te kAMI gheDa banato nathI. 12. durjana potAnI prakRti badalata nathI. vaMzastha. na TiTibhI gacchati haMsalIlayA, na vAyasaH kUjati kokilasvanam / tharAda vALa na mavati sAthatavaiva nAcaH prati na puti | | bhUmuiwAvI. TIMTeDa haMsanI cAla cAlI zakatuM nathI. kAgaDe koyalanA je svara belI zakato nathI, vAvelA cava (nava) zALA (jemAMthI cokhA bane te dhAnya) samAna thatA nathI. tevI rIte ja nIca purUSa pitAnI prakRti (svabhAva) ne cheDato nathI. 13. ADaMbaranI niSphaLatA. gutA. ibhaturagazataiH prayAntu mUDhA, dhanarahitA vibudhAH prayAntu padbhayAm / girizikharagatApi kAkapaGktiH , pulinagatairna samA hi rAjahaMsaH // 14 // rAparapaddhati. mUDha purUSe hAthI ke ghoDA upara besIne AvajAva kare ne vidvAna purUSa dhana nahi hovAne lIdhe pALA cAle tepaNa mUkhAo vidvAnanI tulanAmAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akima 212 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. AvatA nathI, kAraNake girinA zikhara upara beThela kAgaDAo kAMI jaLAzayane kAMThe rahela rAjahaMsanI tulanAmAM AvatA nathI. 14. uce rahevAthI kAMI uttamatA gaNAtI nathI. vanati (35 thI 7). nAzcaryametadadhunA hatadaivayogAducaiH sthitiryadadhamo na mahAnubhAvaH / rathyAkalaGkazatasaGkarasaGkulo'pi, pRSThe bhavatyavakaro na punarnidhAnam // 15 // hata (duSTa) devanA egathI hamaNAM je adhama manuSya che te ucca sthitina bhegave che ane mahAna anubhAvavALo purUSa ucca sthitine bhegavato nathI, paNa temAM kAMI Azcarya nathI. kAraNake seMkaDo kalaMka ApanArA kacarAthI vyApta e ukaraDe paNa pRthvInI pIThapara rahe che eTale uce rahe che, ane dhanane nidhi pRthvInI pIThapara rahetuM nathI eTale ke pRthvInI aMdara-nIce rahe che. arthAta uce rahevAthI kAMI ukaraDe uttama gaNAtA nathI. 15. ADaMbarathI uccatA prApta thatI nathI. AbaddhakRtrimasaTAjaTilAMsamittirAropito mRgapateH padavIM yadi thaa| mattebhakumbhataTapATanalampaTa sya, nAdaM kariSyati kathaM hariNAdhipasya // 16 // pitAnI kAMdha upara banAvaTI kezavALInA kuMDavALe to kadAca bahekI gayela siMha jevA bhAse paNa monmatta hAthInA gaMDasthaLa reDavAnA svabhAvavALo je siMha tenI gaja nA kevI rIte karI zake? 16. prArabdhanI prabaLa sattA. siMho balI giriguhAgahanapravAsI, vAsodare vasati bhUmibhRtAM biDAlaH / no pauruSaM kulamapi macurA na vANI, devaM valIya iti muzca sakhe vissaad||17|| kumASita mANArAja. ' he mitra baLavAna siha vikaTagiri guphAmAM rahe ne bilADe rAjAonA mahelamAM vase, emAM purUSArtha, kuLa ke vidvattA baLavAnuM nathI, paNa temAM prAradhaja baLavAna che, ema mAnI eka kara nahi. 17. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariekTa. kutA-adhikAra. 213 dekhAvathI ke vRthA anukaraNamAtrathI gaNavAmAM gaNanA thaI zakatI nathI. zivariLI. ubhau zveto pakSau carati gagane'vAritagatiH, sadA mInaM bhuGkte vasati sakalaH sthANuzirasi / bake cAndraH sarvo guNasamudayaH kiJcidadhikoH, guNAH sthAne mAnyA naravara na tu sthAnarahitAH // 18 // rAparapaddhati. uttama purUSa! (cadramAMnuM eka pakSa dheluM che ane) bagalAne be pakSa (pAMkho) zveta che vaLI (candranI mAphaka) bagale vizrAma lIdhA sivAya AkAzamAM pharyA kare che, (candramA jema mIna rAzine bhagave che tema) bagale hamezAM mIna (mAchalA) nuM bhajana kare che, (ane candramA jema pitAnI eka kaLA sahita sthANu eTale zaMkara devanA mastaka upara bese che tema) bagale caturAIthI sthANu eTale vRkSanA DuMThanI upara bese che ema bagalAmAM candra saMbaMdhI tamAma guNono samudAya che. paraMtu tenA (candra) karatAM paNa kAMIka adhika guNasamudAya che. te paNa guNe sthAnamAMja mAnane pAtra thAya che paraMtu sthAnarahita guNe zobhatA nathI. 18. temaja-- zArdUlavikrIDita (19 thI 21). naimalyaM vapuSastavAsti vasatiH padmAkare jAyate, * mandaM yAhi manoramAM vada giraM maunaM ca sampAdaya / / dhanyastvaM baka rAjahaMsapadavI prApto'si kiM tairguNai nIrakSIravibhAgakarmanipuNA zaktiH kathaM labhyate // 19 // che bagalA! tAruM zarIra haMsanI mAphaka ta tathA svaccha che, tathA saMrevarane viSe temanI mAphaka tAre vAsa che, temanI jema tuM maMda gatithI cAle che, tathA manahara vANuM bole che, eTaluM ja nahi paNa haMsanI jema tuM paNa mauna dhAraNa karI zake che. te uparathI te mahAna haMsapadavI meLavI che mATe tane dhanya che, ema kahyA vinA cAlatuM nathI chatAM eTaluM te kahevuM paDaze ke Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 ja. aSTama e tArA sarva guNA vyartha che kAraNake pANI ane dudha mizrita thayela hoya tene jUdu pADI nAkhavuM e svAbhAvika zakti tuM kyAMthI lAvIza ? ( arthAt Akhara tajI de). 19. vagathI jyAM tyAM ghusI jAya tethI kAMi halakA manuSya uttama manuSyanI paMktimAM AvI zakatAja nathI. kAkaH pakSabalena bhUpatigRhe grAsaM yadi prAptavAn, kiM vA tasya mahattvamasya laghutA paJcAnanasyAgatA / yenAkramya karIndragaNDayugalaM nirbhidya helAlavA labdhvA grAsavaraM varATakadhiyA muktAgaNastyajyate // 20 // subhASitaratnabhANDAgAra. pakSa ( pAMkha ) nA mULathI kAgaDA rAjAnA mahelamAM kadAca bhAjana meLave, tethI tenI mahattA ke siMhanI laghutA zuM thAyache. arthAta nahi ) ( kAraNake yuddha tarIke nahi) paNa ramata gamatathI siMha, mahekI gayela hAthInA gaDasthalana trADIne temAMthI nIkaLela kiMmatI metIne samRtyu, tene phakta eka kADInI kiMmataneA che ema mAnIne tajI dai pAte mAMsagrAsa meLava che, (arthAt baLavAna siMhanI tulanAmAM kAgabhAI AvI zakavAnAja nathI ). 20. guNavAna hoya teja uttama sthAnapara zAbheche. kiM kI zikhaNDamaNDitatanuH sArIva kiM sukharaH, kiM vA haMsa ivAGganAgatiguruH kiM karavatpAThakaH / kiMvA hanta zakuntavAla pikavatkarNAmRtasyandanaH, kAkaH kena guNena kAJcanamaye vyApAritaH paJcare / / 21 / / zArGgadharapaddhati. kAgaDA kayA sArA guNavarDa kAMcanamaya (suvarNa ) nA pAMjarAmAM rAkhelA che? zuM mAranI mAphka caMdrikAvALA picchasamUhuthI AAlatAM zarIravALA che? zuM menAnI mAphka sArA svaravALA che? zuM huM sanI mAphaka suMdara evI strInI gatinA gurU che ? (eTale ke teNe hasa gAminI strIone gati zIkhavI che?) zuM pepaTanI mAphka paDhanArA che? athavA zuM ucharatA kaiAkila pakSInI peThe karNAmRtane savanA che? arthAt kAgaDAmAM phAI guNa nathI. tethI te senAnA pAMjarAne lAyaka nathIja, 21 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NANMADARAA pari che, kuratA-adhikAra 215 sArA guNavALAne saMga karyA chatAM nirguNa guNarahita ja rahe che. e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nArane "rAga. o eraMDI, uttama saMge teM uttama guNa nava dharyA; rahI zelaDImAM, zelaDI sarakhA, guNa saMpAdana nava karyA-Teka je vADImAM zelaDI vAvI, tujane paNa te sthaLa pAvI.' te paNa tuM upajI kema AvI? e eraMDI. 22 te ucharI zelaDIne saMge, paNa raMgANI jUde raMge, upaja nahi mIThe rasa aMge; o eraMDI 23 tame eka kuve pANI pIdhuM, benuM rakSaNa sarakhuM kIdhuM, nathI vizeSa tene kAMI dIdhuM ; e eraMDI. 24 tane avalokIne Aja ghaDI. eka kahevata mAre cittacaDI, tArI jAtavinA nava bhAta paDI; e eraMDI. 25 sau jagat vade che je vANa, te jarUra meM sAcI jANe, TharI tuM dAsI, te ThakarANI; e eraMDa. 26 tene te tArI bahenapaNI, jUdI jUdI olAdataNI, mATe jaNAya jUdI rIta ghaNI ; o eraMDI. 27 zelaDI ne lAge sArI, ene maLavA I naranArI, tenI AgaLa zI kautti tArI; e eraMDI. 28 zelaDInAM saMtAno sArAM, lekene bahu lAge yAra, je kheLa dIvela dise tArAM; 'e erI, 29 thaI zelaDInA sarakhI moTI, paNa tArI moTAI te khoTI, je che tujamAM kiMmata choTI; e eraMDI20 saje yukti tane samajAvAnI, khuba cIjo Ape khAvAnI, paNa tuM tevI nathI thAvAnI; e araDI. 31 zIkhAmaNa tujane zI daIe; jIbhe kahIne thAkI jaIe, nahi hitanI vAta dhare haiye; e eraMDI) 32. tAre zelaDI sarakho saMga thaye, paNa kuLane guNa tAre na gaye. tAre tene teja svabhAva rahyA; e eraMDI. 33 gAI garabI eraMDI nAme, paNa artha jAde che pariNAme, dIdhI zIkhAmaNa dalapatarAme : o eraMDI. 34 dalapatarAma, Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * ********** * 216 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. aSama guNavAnuM guNavAnunI sAthe ane nirguNa nirguNanI sAthe zobhe. eka samaya bAdazAha kacerImAM birAjamAna thayA hatA te vakhate pitAne dUdhabhAI (dhAyamAtAne kare) zAha hajura AvyuM tene zAhe premasaha pitAnA najIka besADI birabala pratye jaNAvyuM ke "A amArA dudhabhAI che ane emane eka nAhanuM rAjya ApavA mATe IrAde che. paraMtu te nhAnA rAjyamATe nhAnA birabalanI paNa ati AvazyakatA che tethI eka lhAne birabala pedA karI lAve." te sAMbhaLI birabale kahyuM ke je hakama nAmadAra?" bIje divase eka baLadane zaNagArI rezamI rasI gaLAmAM bAMdhI pite te baLadane derI kacerImAM AvyuM te joI bAdazAhe Azcaryayukta thaI pUchyuM ke "A zuM? ane mArA dudhabhAImATe nhAne birabela zedhI kahADe ke nahi?" te sAMbhaLI birabala belyA ke "jI sarakAra? hAjara che, ApanA dUdhabhAI mATe mAre ja dUdhabhAI laIne Avyo chuM te nihALe." ema kahI baLadane dekhAze tyAre zAhe kahyuM ke "tamAre dUdhabhAI baLada zI rIte thAya?" tyAre birabale kahyuM ke "nAmadAra! A ApanA dUdhabhAI zIrIte thAya? bAdazAhe jaNAvyuM ke "emanI mAnuM huM dUdha pItuM hatuM tethI amArA dudhabhAI che?" tyAre birabale harSa sAthe jaNAvyuM ke "huM paNa A baLadanI mAnuM ja dUdha pII mATe thaye chuM mATe A paNa mAre dUdhabhAI kema na kahevAya?" te gUDhArthavALo javAba sAMbhaLI bAdazAha manamAM harSayukta thaI cupa thaI rahyA. kAraNake birabale mamamAM jaNAvyuM ke moTA lekenI ba barI halakA lekethI kadI paNa karI zakAya ja nahi mATe Apane vicAra ati uttama che tadapi adhikArIneja adhikAra egya che tema birabala AanAja darabAramAM zobhe. AvI vArtAmAM chupI yukti rahelI hatI tethI zAha manamAM samajI birabalanI yukti vakhANavA lAgyA. jema aMdha AgaLa ArasI, samudramAM svAti nakSatravinAnI vRSTi, arazyamAM rUdana, badhira AgaLa gAyana, ajIrNanA rogIne sujana, kSAra ja mInamAM bIjanuM vAvetara ane jAgRta thayA pachI svama kathA niSphaLa che tema agya-abudhaprati sarva zrama vRthA che ema samajAvI gyAyegyatA adhikAratarapha dhyAna kheMcavA A agya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. bIrabala bAdazAha Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 pari che. - regyAyegyatA-adhikAra je yogyAthathatA-vivAra. -- de ja gana je padArthamAM jevI gyatA hoya te tevI gyatAvALA prAche ne upayogI thAya che. jemake sAkara pote uttama gyatAvALI che paNa gadheDAne te khavarAvavAmAM Ave te tenA prANa harI le che tema siMhaNanuM dUdha siMhanA baccAne ja pace che ane suvarNanA pAtramAM rahI zake che. paraMtu tethI bhinna evA anya trAMbA vigerenA vAsaNamAM nAkhavAmAM Ave te tene treDI nAkhe che vagere bAbatanuM digdarzana karAvavA sArU A adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. guNa asthAne zebhe nahi. kanuNuMg. alaGkAropyalaGkartumalaM sthAne niyojitaH / zriyaM hArasrajaH kaNThe, dadhate na tu paadyoH||1|| alaMkAra (ghareNuM) je egya sthAnamAM paherela hoya te te manuSyane zaNagAravAne ati samartha thAya che eTale muktAphala vagerenA hAre ane puSpanI mALAo kaMThamAM dhAraNa karI hoya te zobhA utpanna kare che paraMtu pagamAM dhAraNa karavAmAM Ave to zobhI zakatI nathI eTale sthAnarahita kaI uttama padArtha bhate nathI e bhAva che. 1. anukULa padArtha maLavAthI guNanuM prakAzavuM. . mAryA (2-2). cUtAGkarakavalanato, na tu kAkaH kokilaH svanati cAru / thI nA vahu, heta jotarI gunaH 2 AMbAnA moranA aMkuranA bhejanathI keyala sundara madhura dhavani kare che. paraMtu kAgaDA karI zakto nathI eTale (uttama padArtha vagerenA) kAraNathI paNa cAgya manuSyane nakkI guNa utpanna thAya che paraMtu agya manuSyane kAMI tenuM phaLa maLatuM nathI. 2. 28 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 jo. ayeAgyanA samAgamathI kheda. yadyapi na bhavati hAni:, parakIyAM carati rAsabhe drAkSAM / asamAsa ja tRTrA, tathApi na vidyate zveta // rU| sUktimuktAvalI. carI rahyA che eTale joke (ApaNune bannene samAgama agya che eTale uttama prakAranuM bhakSaNa che ema joine gadheDA khIjA manuSyanI prAkhane kAi jAtanI ) kheDaTa nathI paraMtu A gadheDA nIca prANI che ane drAkSA citta kheda kareche. 3. ama bhavyAtmA sAragrAhI che. 31nAti. sukhAyate tIrthakarasya vANI, bhavyasya jIvasya na cetarasya / sukhAyate sarvajanasya megho, yavAsakasyaiva sukhAyate na // 4 // sthAva. tIrthaMkara bhagavAnanI vANI uttama jIvane sukharUpa thAyache ane nIca manuSyane te sukharUpa thatI nathI tyAM dAMnta Apeche ke--varSAda sarva janasamAjane sukharUpa thAyache paratu javAsA nAmanA ghAsanA cheDane te sukharUpa thatA nathI eTale khIjA vRkSA varSAda AvavAthI navapalrava thAyache tyAre javAsA sUkAi jAyache. 4. rasIlA rasa jANeche. vasantatilakA. vakturvizeSamadhurairvacanamapazcaizcittaM bhinatti rasikasya na cetarasya / pIyUSapUraracitairapi candrapAdairye candrakAntamaNayaH khalu te dravanti // 5 // sUktimuktAvalI. vaktA purUSanA vizeSa madhura evAM vacananA samUheAthI rasika ( rasajJa) purUSanuM citta bhedAi jAyache eTale zravaNuthI pIgaLI jAyache paraMtu mUkhanuM nahi. kAraNake amRtanA pravAhathI racAyela evA candranAM kiraNeA che tenAthI je caMndrakAnta nAmanA maNie che te dravIbhUta thai jAyache eTale pIgaLIne pANI thAyache paNa bIjA patharAmAM tevI masara thatI nathI. pa. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikala bALa adhikAra A jagatamAM nirdoSa tathA doSavALI vastu jovAmAM Ave che mATe mane nuSya pote AgaLa vadhavA mATe pitAnA jevI nirdoSa vastu sAthe prIti bhAva rAkhavo ke jethI ApaNane ayogya (nirguNa vastuna) ne saMga thAya nahi. e dhyAnamAM rAkhavA sucanA karI A gyAyegyatA adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - kuzAvava-virAra. * vyatA ane agyatA batAvyA pachI temAMthI agyanuM vadhAre spaSTa S.S.S' varNana karavA mATe temanA tarapha IzAro karyo che. keI ema kahe ke huM sAcuM bolatuM nathI tema cupa rahetuM nathI te te jUThuM bole che ema siddha thAya che. te pramANe je mANasa potAnI cogyatA na sAcave tathA suzrAvakanA niyame na pALe te kuzrAvaka-zrAvaka vargamAM dhUtAre che ema mAnavuM. zravaNamAM DhAMgI. layA (thI 4). usmatta mAyaratavi Thavati appa susAvagAtammi / te sadda rorapatthavi tulaM ti sarisaM dhaNADhe hiM // 1 // je purUSa jinasatranuM ullaMghana karI pote zreSTha zrAvaka che, e je dAve kare che, te kaI kaMgALa hovA chatAM dhanavAnane ADaMbara kare tenA jevA che. 1. dharmane nirNaya nahi thavAthI thatI hAni. kivi kulakammami rattA kivi rattA zuddhajiNavaramayImma / iya atarammi picchaha mUDhA gaM yaM Na yANaMti // 2 // je manuSya potAnA kuLamAM rahelA mukhya mANasane joIne te pramANe dharmAcaraNa kare che, kadAca mukhya mANasa kaI kAraNane anusarIne dhama choDI de che te te paNa svadharma tajI de che; mATe je nirNaya karyo pachI svadharma Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitaHbraha-hamA che. bAma svIkAravAmAM Avyo hoya te te mANasa game tema thAya paNa zuddha dhama tajaja nathI. te kAraNane lIdhe AcAryane upadeza grahaNa kare ne jinazAstrAnusAra deva, gurU tathA dharmane jANI laI dhamane dhAraNa kare e ThIka gharanA agresara upara dharmane AdhAra, jo gihakuDaMbasAmI saMto micchataroyaNaM kuNai / teNa sayaloSi yaso parikhitto bhavasamudambhi // 3 // je gRhapati ke kuTuMbapati mithyAtva upara prIti rAkhe athavA temanI prazaMsA kare to samajavuM ke samasta kuTuMba saMsAramAM DayuM; kAraNake mukhya mANasanuM jenA tarapha valaNa hoya te tarapha sarva kuTuMba prIti rAkhatuM rahe che. mATe mithyAtvInI aMza mAtra paNa prazaMsA karavI nahi. 3. * khAlI hAthe AvavuM ane khAlI hAthe javuM. ki sovi jaNaNijAo jAo jaNaNINa kiMgao buDhei / jai miccharao jAo guNasu taha maccharaM vahaI // 4 // manuSya janmanuM phaLa te e che ke jinAgamanA abhyAsa karI mithyAne tyAga kare ane guNane aMgIkAra kare, paNa jeNe A pramANe nathI karyuM te mANasa manuSyajAmAM nahi jamyA barAbara che. i. je samajaNamAM taphAvata, te mithyAtva athavA kAMkSA mehanI. micchattasevagANaM vigyasayApi baMti No yAvA / vigdhalavambhivi paDie didhammANa ya bhaNaMti // 5 // devAdikanI sevA karavAthI hajAro vidma Ave che, te bAbatamAM mukhe le kAMI paNa gaNanA karatA nathI, paraMtu keI dharmAtmA zuddha dharmasevana kare che ane te viSayamAM pUrva karmanA udayathI kadAcita vidhra utpanna thAya te aNasamaju kahe che ke dhamasevAthI A vizna AvyuM e viparIta buddhi samajavI ane eja mithyAtvanuM mAhAsya samajavuM. pa. jyAM kugurUne saMga, tyAM buddhine bhaMga. saMpai dusamasamaye NAmAyariehiM jaNiyajaNamohA / sudhadhammAu NikaNA calaMti bahujaNapavAho // 6 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " kuvaka-adhikAra. 21 A duHkhakAraka pAMcamA ArAmAM ghaNA AcArya tathA gurU paNa guNa rahita levAmAM Ave che ane teoe jagatamAM eTalI badhI avidyA-mAyA phelAvI che ke jene lIdhe buddhizALI manuSya paNa svadharmamAMthI calAyamAna thaI jAya che te bheLA jI gADarIyA pravAhanI peThe phaksAI jAya e Azcarya jevuM jaNAtuM nathI. 6. amRtamAM jhera. ahimANavisoyasamatthaM ye ca thubaMti devaguruNo ya / tehiMpi jai mANo hAhA taM puvvaducariyaM // 7 // arihaMtAdi vItarAganI sevA, pUjA, bhakti, stuti karavAthI mAnAdika kaSAyonI maMdatA (kSINatA) thavI joIe paNa tene badale ke manuSya kaSAyane pape che eTale huM baDe bhakta chuM tathA mATe jJAnI chuM, tema mAre tyAM me huM maMdira che ema kahenAro kharekhara abhAgIo jIva che ema mAnavuM. 7. samajaNamAM phera, tene lIdhe samyakatvanI duprApti, sAhammiAu ahio bandhusuppAisu jaannannuraao| tesiM Na hu sammattaM viNNeyaM samayaNIie // 8 // sAdhamI bhAIo upara jene zatrutA che ane baMdhu tathA putrAdika upara anurAga che tene siddhAMtane nyAya pramANe samyakatva prApta thayuM nathI ema mAnavuM 8. tA : ego suguru egovi sAvago ceiyAi vivihANi / ___ tattha ya jaM jiNadabbaM parapparaM taM e vicaMti // 9 // upadezasiddhAntaratnamAlA. kaI jIva (zrAvaka) caitya (jena derAsara) mAM bheda mAnIne kahe che ke A maMdira mAruM che, ane te maMdira bIjAnuM che, AvA paraspara virodhathI pite bhakti karato nathI tathA tene jIrNoddhAra paNa karI zakato nathI tene mithyAtvI kahe, kAraNake (zuddha) dharmanI A rIti nathI. 9. zeDyUstrIrUpI zrAvaka. thaddho chiDDapehI, pAyakhaliyANi nicca muccarai / ' sado savattikapo, sAhujaNaM taNasamaM gaNai // 10 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6ra vyAkhyAna sAhAsa bahu bhAga 2 je (zrAvaka) stabdha thaI chidra jete rahe, bhUlacUka vAravAra gAyA kare, te strI samAna zrAvaka jANa te sAdhuone tRNa tulya gaNe che. 10. caMcaLa davArUpa kuzrAvakanI gaNanA. pavaNeNa paDAgA iva, bhAmijjai jo jaNeNa mUDheNa / aviNicchiya guruvaraNo, so hoi paDAiyAtullo // 11 // je pavanathI halatI dhajAnI mAphaka mUDha janothI bharamAI jAya te gurUnA vacanapara apUrNa nizcayavALo hevAthI patAkA samAna che. 11. kharaMTa zrAvaka. .ummagadeo ninhavo 'si mUDho si maMdadhammo si / iha sammapi kahataM, kharaMTae so kharaMTasamo // 12 // je gurUe sAcuM kahyA chatAM paNa kahe ke tame te unmArga batAve che, nidbhava che, mUDha cho, maMda dhamI che e rIte gurUne kharaDe te kharaMTa samAna zrAvaka jANaje. 1ra. tathA jaha siDhila mazuidavvaM, chuppaMtapi hu naraM kharaMTei / eva maNusAsagaMpi hu, dUsanto bhannai kharaMTo // 13 // jema gaMdu azuci dravya chupAvanAra (azuci dravyagrAhI) mANasane baraDe che, tema je zikSA denArane paNa kharaDe te kharaMTa kahevAya. 13. - mithyAtvI. nicchayao micchatI, kharaMTatullo savatitullo vi|| vavahArao u saTTA, vayaMti jaMjiNagihAIsu // 14 // dharmaratnaprakaraNa-bhAga prathama. kharaMTa samAna ane zakyastrI samAna zrAvaka nizcaya thakI te mithyAtvI che, to paNa vyavahArathI zrAvaka gaNAya che, kemake te jinamaMdira vageremAM Ave jAya che. 14. jenasiddhAMtanuM rahasya samajyA vinA zAstratarapha tathA dharmagurUo tarapha bedarakArI batAve ene kazrAvaka jANavo ema samajAvI dharmanuM rahasya eLakhavA jagatakartAtarapha dRSTi biMdu pheravavA A kuzrAvaka adhikAra laI tenI samApti karavAmAM Ave che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagakartA-adhikAra. 223 lavidattarAdhikAra. [ 4 - $$ tAnA dharmanA kharA siddhAMte jeonA dhyAnamAM nathI rahetA teo cheeI dharma jevA dekhAtAM mithyAmAM phasAI che tethI dharmanA kharA siDhAte kema lakSamAM levA joIe te batAvavAno eka namUnA tarIke A adhikAra levAmAM Ave che. akasa prazna-he mahArAja! AtmAdika padArthanA Adine atyaMta abhAva siddha hovAthI jagatane sRSTivAda sarvathA TakI zaktA nathI paNa A jagata IzvarakRta che' ema duniyAmAM prasiddha che te tene sarvathA niSedha kema karI zakAya? prabhUtakALa agAu Izvare AtmAdika jagatanA padArtho racyA che, tethI kaMI tene Adi jANI zakatuM nathI, tene lIdhe anAdi kahevAya che. paNa Izvare je kALe jIvAdi racyA te kALanI apekSAe to te sAdi che, paNa atyaMta ane nAdi nathI--ema mAnavAmAM kAMI doSa che? uttara-he bhavya! je tamArA kahyA pramANe ati prabhUtakALa pahelAM paNa Izvare AtmAdika padArtha banAvyA hoya te tema mAnavAmAM mekSanA abhAva vinA bIjI koI harakta nathI. kemake Izvara kRtane Izvara kRta mAnavAthI te satyavAda thAya ane te satyavAda amAre ISTa che. paraMtu te jagakartA pite kayA kALe thayA? kayA kALe teNe jagata racyuM? ane te koNe jANyuM? eTalA mahAna kALanI vAta Ajaparyata zI rIte AvI? e sarvane uttara Ape. AnA javAbamAM kadI tame kaheze ke "jaganA kartA Izvara kyAre thayA? e savAla ja thaI zakatuM nathI, kAraNake, jagatakartA Izvara te sadA vidyamAna che. keI kALe te na hatA ema nathI. te he bhadra! e tamAruM kathana aghaTita gaNAze. kemake jagakartA sarvadA vidyamAna hovAthI te to atyaMta anAdi thayA ane jagata to tame sAdi kaho cho, tyAre prathama jagata vinA ekalA izvara keTalA kALasudhI rahyA ? ane je jagatuM na hatuM te te Izvara konA hatA? kemake sevaka vinA te svAmI kahevAtA nathI. vaLI te Izvara zuddha che ke azuddha? je zuddha hoya te jagatnI racanA karavArUpa doSajALamAM te pravarte nahi. jagat sukhaduHkhamaya hovAthI te viSama che ane viSama vastu rAgadveSa vinA kahI zakAya nahIM ne jyAM rAgadveSa hoya tyAM sarva deSa hoya, te pachI * tavavArtA. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 ne. ama tevA jaganA racanArA Izvara zuddha kahevAya nahi. jo tene azuddha kahetA hai| tA te paNa ApaNA jevA karmAMvaza ryAM. TI tame ema kaho ke "Izvara teA icchAmAtrathIja jagat raceche tethI tene kAMi lepa lAgatA nathI," paNa icchA-abhilASarUpa hAyache, abhilASa te rAga che ne rAga, dveSa vinA hAya nahi, * ane rAgadveSa teja AtmAnI azuddhi che ane evI azuddhivALA te ri kema kahevAya ? A pramANe cakra doSa, AvyA karaze, tethI jagatkartA Izvara kaI rIte siddha thavAnA nathI. vaLI jagat racavAnAM upAdAna paNa maLI zakavAnAM nathI, ghaTanuM upAdAna mRttikA che, tenA vinA ghaTa nIpajatA nathI; tema jagannA upAdAna vinA jagat paNa nipajI zakaze nahi. e badhAM kAraNeAthI anAdi svabhAva siddha jagat mAnavuM eja nirdASavAta che. prazna--he mahArAja ! Ape uparanA praznanA uttaranA prAraMbhamAM kahyuM ke jaganA kartA Izvara mAnavAmAM meAkSanA abhAvanA khIjI kAMi harakta nathI ' te AtmAdika padArtho IzvarakRta mAnavAthI mokSane abhAva kevI rIte thAya ? uttara-he bhavya ! paramArthathI mekSa te anAdi svAbhAvika sa kALa sthAyI evA vAstavika AtmAneja hAyache. te AtmA je IzvaranA karelA hAya tA te vAstavika na kahevAya, kRtrima che mATe. ane kRtrima te koi kALe avazya nAza pAme che tema. ane je jIva nAza pAme teApachI meAkSa keNu pAme? pAmanAraneAja abhAva thavAthI kAi nahi pAme ane tema nahi thavAthI meAkSArthe karAtI tapa sayama dAnAdi kaSTa kriyA sa tya thaze. kemake varanuM mRtyu thavAthI vivAhusAmagrI niSphaLa thAyache. e rIte kRtrima AtmAne mekSanA abhAva AvI paDaze. tethI ema kahyuM che ke meAkSanA abhAvinA khIjI harakata nathI. AvIja rIte potAnA dharmanA kharA siddhAMta dharmanAM pustAmAMthI, sArA upadezakeAnI pAsethI ane gurUnI pAsethI samajavAnI pravRtti karavI joie. kAraNake dharmAMrahasya nahi samajanAra hiMsAdika doSatarapha valaNa kareche e ayAgya che te khatAvavA A jagatkartA adhikAra pachI hiMsAdeSa-adhikAra taraph dhyAna kheMcavAmAM Aveche. R Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. rarapa 225 hiMsAdeSa-adhikAra -: hiMsAvo-bhaiyAra. -- pha@999 ke hiMsA karanAra lekene punarjanmamAM tene badale ApavuM paDe che. e "phulla9 luMja nahi paraMtu tenA karatAM paNa sahastrAvadhi vadhAre saMkaTa veThavuM paDe che manusmRtimAM "mAM" zabdano artha karatAM manu rAjA jaNAve che ke mAM mane sa: te athAta jenuM mAMsa eka jIva khAya che te jIvanuM mAMsa te jIva bIjA janmamAM khAze. Ama bIjAne ApeluM duHkha pitAne prApta thAya che ema ekasa samajavuM. jeo dharmanA kharA siddhAMtane nathI samajatA teo adharmane dharmarUpa mAnavAmAM phasAya che. jemAM hiMsA deSarUpa chatAM paNa mithyAtvIe tene vihita gaNe che tene joIne vicArahIna manuSya tenI pAchaLa derAya che. tema na thAya te mATe A hiMsAdeSa adhikAra levAmAM Ave che. hiMsAthI aneka varSasudhI dukha manuSya (2-2). yAvanti pazuromANi, pazugAtreSu bhArata / / tAvadvarSasahasrANi, pacyante nArakA narAH // 1 // he rAjA dharma! je manuSya pazuonI hiMsA kare che te pazuonA zarIramAM jeTalAM romAMca hoya teTalA hajAra varSo sudhI te purUSa narakamAM paDIne raMdhAya che. 1 hiMsaka manuSya tIrtha snAnathI paNa zuddha thAya nahi. kuryAdvarSasahasrantu, ahanyahani majanam / sAgabApa taina, vadhaze baira zudhdhati . 2. pharALa. * hiMsaka manuSya hajAra varSa sudhI samagra tIrthonA samUharUpa evA samudramAM haMmezAM snAna karyA kare te paNa te zuddha nathI ja thatuM. 2, 28 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. ema cakravAtI rAjAo paNa hiMsAthI narake jAya che. upajAti. pUNItinA nyatrItradrattamakuvA netA nistriMzahiMsAvazavAsanAto, hi saptamaM te narakaM prayAtAH // 3 // naravarmacaritra. saMbhUma, jAmadagnanya tathA zrI brahmadara vigere cakavatI rAjAo kha vagerethI karelI hiMsAne AdhIna thayela vAsanAthI teo kharekhara ane sAtamAM narakane pAmyA che. 3. hiMsA karmamAM zreyane gaMdha paNa nathI. zArdUlavikrIDita AkAze'pi cirAya tiSThati zilA mantreNa tantreNa vA, bAhubhyAmapi tIryate jalanidhirvedhAH prasanno yadi / dRzyante grahayogataH surapathe prAtepi tArAH sphuTa, hiMsAyAmpunarAvirasti niyataM gandho'pi na zreyasaH // 4 // kAvyamAlAsaptagucchaka. AkAzamAM paNa lAMbA samaya sudhI maMtrathI athavA taMtrathI zilA adhara rahI zake che ane je vidhAtA prasanna hoya te be hAthathI samudra paNa karI zakAya che. ane te grahona ega thavAthI che ne divase AkAzamAM khullI rIte tArAo dekhI zakAya che eTale upara mujabanAM je kAryo thaI zake tevAM nathI te paNa kALabaLe thaI zake paraMtu hiMsAmAM kalyANane gebdha paNa cekasa rIte prakaTa thato nathI eTale hiMsA karI zreya meLavavA Ica7nAra manune ulaTe narakapAta thAya che. 4. * hiMsA karavAthI kAMI paNa lAbha nathI ema darzAvI A hiMsAdeSaadhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati che. hiMsA /makathA)-adhikAra hiMsA (g)-thora. - che ma gayA e hiMsAno paTAbhAga gaNavA je che tethI "mRgayA" ke DAra jemAM pANuM pavana tathA AkAzanuM sevana karI rahenArAM prANuone nirarthaka vadha keTalAka nirdaya purU karI rahyA che, te nirdoSa prANIone vadha karavAthI tenA kuTuMbamAM temanAM bALa baccAMne keTaluM badhuM saMkaTa thatuM haze? te upara je teo pitAnuM lakSa kheMce te kadI paNa AvAM kukamene AraMbha na kare, A bAbata samajAvavA mATe A adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. nirdoSa mugalIone mAranAranI niravadhi nirdayatA. anuTuM. bhItamUttIrgatatrANA, nirdoSA dehavittikAH / 1 suratanA ghanita, araju aaN kathA ? AtmAnuzAsana. bhayabhIta zarIravALI, jenuM kaI rakSA karanAra paNa nathI, nirdoSa chatAM ane jenI pAse deha rUpIja dhana che tathA daMtamAM jeone ghAsa rahela che AvI mRgalIonI paNa pApI purU hiMsA kare che tyAM bIjAM prANIonI zuM vAta kahevI? athata duniyAmAM paNa dAMtamAM tRNa laI kaI page paDe to te sadoSa hoya te paNa tene keTalAka sajajana purU cheDI dIe che, tyAre A mRgalIe te nirdoSa chatAM paNa dAMtamAM tRNa laI ubhI rahI che tene mAravAnuM kArya karavuM te mahA nirdaya manuSyanuM ja kAma hoI zake e bhAva che. 1. sarvathA pazuhiMsAne niSedha. upanAdi (2-3). jAvAn pratAM yatra nabho'mbubhogAn, bhavatrayArthaH samupaiti hAnim / AkheTakaM peTakamApadAGkaH, kautUhalenApi karoti dhImAn // 2 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- - - - zAkhAne sAhitya'--zALa 2 ' ima AkAza ane jaLa vastuone ja upaga karanArA jIvene nAza karanAra manuSyane traNa janmane (puNyathI utpanna thayele) artha nAza pAme che ema jANanAre kaye buddhimAna purUSa hoMzathI paNa ApadanI peTIrUpa mRgayAnuM AcaraNa kare? 2. tathA mRgAnvarAkA~zcalato'pi tUrNa, niraagsaa'tyntvibhiitcittaaH| ye'znanti mAMsAni nihatya pApAH, tebhyo nikRSTA apare na santi // 3 // - kumASitaravasa . kaMgAle evA mRga-pazuo eka dezathI bIjA pradezamAM tuta cAlI rahyA che eTale vakhate eka sthAnamAM rahevAthI keIna mela pANune harakata Ave. tyAre kaI ema prazna kareke kAMI teNe gunho karyo haze jethI Ama tema deDayA karatA haze? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke nirAsa arthAta niraparAdhI che. tevAM prANIono saMhAra karIne atyaMta bhaya rahita jeonuM citta che athati paralekanI yamapurI saMbaMdhI pIDAnI jeone bIka nathI evA je pApI leke teonAM mAMsa khAya che. teo karatAM dunIyAmAM bIjA keAI adhama nathI, athAta A purUSe ja adhama che 3. baccAMvALI eka dIna mRgalI pArAdhIne vinati kare che. vasantatilakA. AdAya mAMsamakhilaM stanavarjamaMgA nmAM muzca vAgurika yAmi kuru prasAdam / sIdanti zaSpakavalagrahaNAnabhijJA, manmArgavIkSaNaparAH zizavo madIyAH // 4 // rAparapaddhati. huM vArika! (pArAdhI) mArA aMgamAMthI stana sivAyanA badhA mAMsane laI mane cheDI de ane mArA upara kRpA kara jethI huM ahiMthI jA. kAraNake ghAsanA kaLIyAne grahaNa karavAnuM na jANanArAM mahArAM nAnAM baccAe mArA mAgIne jovAmAM tatpara thaIne duHkhI thaI rahyAM che. arthAt Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati. hiMbA ( gayA ) adhikAra philma mane jIvavAnI darakAra nathI paraMtu mArAM baccAM marI jaze enI mane phIkara che. 4. nirdoSa prANIonI hatyA karanAra ko purUSa narakanI khADamAM nahi paDe? zArdUlavikrIDita (5 thI 7). ye nIraM nipibanti nirjharabhavaM kuJja ca ye zerate, ye cAznanti tRNAni kAnanabhuvi bhrAmyanti ye'harnizam / ye ca khairavihArasAramukhitA nimantavo jantavo, havA tAnmRgayAsu kA samabhavacchabhreSu naabhyaagtH||5|| je vananAM nirdoSa prANIo parvatanA jharaNAmAMthI utpanna thayela jaLanuM pAna karIne rahe che. je jaLa upara keine haka nathI ane latA (vela) nA maMDapomAM zayana kare che ane jyAre bhUkhyAM thAya tyAre ghAsanAM taraNAM care che tema je rAtri divasa vananI bhUmimAMja bhramaNa karyA kare che. ane je prANIo potAnA vihAranA baLathI sukhipaNAne mAnavAvALAM che tevAM prANaone mRgayAmAM sahAra karI kaye purUSa narakanI khADAmAM paDelo nathI? arthAt mRgayAvihArIne narakanI prAptija thAya che. pa. mRgayA karanAra kadAca mRgayA karatAM prANIthI bharAI jAya te paNa banne lekanA sukhathI bhraSTa thAya che. vyAdhI nAnyahitAya satyamasakRdvizvastajantUMstudan , na svasminnapi tuSTaye cyutazarakroDAdito'ntaM vajan / mRtyau durgatimAptavAMzca mRgayA lokadvayAttya tato, gAGgeyena sa zantanuH kSitipatistasyA niSiddhastataH // 6 // pArAdhI pitAnA hita mATeja hamezAM vizvAsu prANIone nAza karI rahyA che te kaI divasa khasI gayelA bANane lIdhe bacI gayelA Dakara vigere prANathI mRtyune pAme te A loka saMbaMdhI hitathI bhraSTa thAya che eTale tenuM te mRgayA kama A leka saMbandhI paNa sukha ApI zakatuM nathI ane maraNamAM te durgatine pAme che, mATe mRgayA te aihika ane pAralaukika ema banne lekanI Atti (pIDA) mATe che, tevuM daSTAnta Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pheka vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2. ame ApI gAMgeye (bhIme) te zAntanu nAmanA rAjAne mRgayA kAryathI aTakAvyA. 6. mRgayAmAM Asakta manuSya zuM zuM nathI karatA? pAparddhistanumadvadhojjhitaghRNaH putre'pi duSTAzaya zcaNDaH khANDavapAvakAdapi mudhA kaM kaM na hnyaajjddH| kiM bANena jarAsuto vanagato vivyAdha no bAndhavaM, prApoccamunighAtapAtakabharaM kiM nAjarAjAgajaH // 7 // ete kasyApi. dehadhArI jInA vadhamAM jeNe dayAne cheDI dIdhI che te mANasa putramAM paNa zuddha antaHkaraNavALa nathI. khAMDava vanane dAha karanAra agnithI paNa pracaMDa (ugra) e jaDa te pArAdhI nirarthaka kone kone haNato nathI? arthAt game tene haNI nAkhe che, tyAM daSTAnta kahe che ke-vanamAM gayelA jarAkumAre pitAnA badhu zrI kRSNane zuM bANathI nathI mAryo? tema muni evA zravanI hatyAnuM moTuM pApa zuM dazaratha rAjAne nathI lAgyuM? 7. mRgayA vihArIne puSkaLa upadeza ApI eTale hiMsA na karavI ema vAraMvAra samajAvI A mRgayA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - himAruM-adhikAra. . hiMsA karavAthI pApa lAge che ane tenAthI je phaLa utpanna thA has ya che te A adhikAramAM batAvavA tathA "hiMsA" eSS S Tale niraparAdhi prANIone ghAta keTalAka vAmamArgI vi I dvAne zAstronuM pramANa ApI kare che ane anyane te kAryamAM joDI rahyA che teone yamapurImAM keTaluM saMkaTa veThavuM paDaze? ityAdi jaNAvavA sArU A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. * jarAkumAre zrI kRSNane muga jANIne mArela che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatr * - ---- -- - *5*, * * * * * pariccheda, hiMsAphala-adhikAza. 271 duniyAnA keTalAka pAmara manuSya gAmamAM koI mahAmArI vigere regAdi AvyuM hoya tenI zAnti sArU tathA aMdha paraparAne anusarI devatAnA uddezathI pADA vigere prAene nAza kare che tene uddezIne kahe che. manuSya (-2). hiMsA vighnAya jAyeta, vinazAntyai kRtA ydi| kulAcArakRtApyeSA, kRtA kulavinAzinI // 1 // je ke ajJAnI manuSya jIvahiMsAne vinonI zAntisArU kare che, te paNa te hiMsA tene sarva sukhanA vinAza mATeja thAya che ane keTalAka leke aMdha paraMparAne anusarI A kulAcAra che ema jANe hiMsA kare che paraMtu te hiMsA tenA kuLanuM ja nikandana kare che. 1. zAstranA aghaTita artha batAvanArane zikSA pramANIkRtya zAstrANi, yairvadhaH kriyate'dhamaiH / sahyate paraloke taiH, zvabhre zUlAdhirohaNam // 2 // uta sthApi. zAstronuM pramANa ApIne nIca evA je purathI prANano vadha karAya che te lekethI paralokamAM (yamapurInA) khADAmAM laupara caDavAnuM mahA saMkaTa bhegavAya che eTale jevI rIte prANIonI hiMsA karI che tevI rIte pitAne te pIDA bhegavavI paDe che. 2. mAMsAhArIne palakamAM thatuM duHkha upanAti (3-4). mAMsAnyazikhA vividhAni mo, yo nirdayAtmA narakaM prayAti / nikRtya zastreNa parainikRSTaiH, akhAdyate mAMsamasau svakIyam // 3 // nirdaya AtmAvALo je manuSya vividha prakAranAM mAMsanuM bhakSaNa karI narakamAM jAya che, tyAM nirdaya evA yamanA dUte zastraviDe kApIne A mAMsAhArI - manuSyane tenuM pitAnuM mAMsaja khavarAve che. 3. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama wwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. hiMsaka prANI karatAM manuSya vadhAre hiMsaka che. nivedha sakheSvapadoSabhAvaM, ye'znati pApAH pizitAni gRdhraaH| taiH kArito'tIva vadhaH samastastebhyo bako nAsti vihiMsako'pi // 4 // subhASitaratnasandoha. prANIonuM mAMsa khAvAmAM deSa nathI ema batAvIne grudha (garapADA) tulya je pApI leke mAMsanuM bhakSaNa kare che. teoe atyaMta sarvarIte prANIene vadha karAvyuM che ane te hiMsaka purUSa karatAM bagale paNa vizeSa hiMsaka nathI arthAta bagale te ajJAnI prANI che ane A manuSya te jJAnane ADaMbara dharAve che tethI vizeSa zikSAne pAtra thAya che. 4. prANIne vadha kara, teja adharma mArjinI. sa kamalavanamagnervAsaraM bhAvadastA damRtamuragavAtsAdhuvAdaM vivAdAt / rugapagamamajIrNAjIvitaM kAlakUTA dabhilaSati vadhAdyaH prANinAM dharmamicchet // 5 // je manuSya prANIonA haNavAthI dharmanI IcchA rAkhe che, te agni pAsethI kamaLa vana (jevAne) icche che, sUryAsta thayA pachI prabhAtanI IcchA rAkhe che, sarpanA mukhamAMthI amRtanI IcchA rAkhe che, kalezamAMthI uttama kItti meLavavAne icche che, ajIrNamAMthI nIrogatA I che che, ane kALakTa jheramAMthI (potAnI) jIdagIne bacAva Icche che. sArAMzauparanA daSTAMtathI samajAyuM haze ke azakya vastu zakya thaI zake nahi, tema prANI vadhathI dharma hoI zake nahi. pa. tathA- zivariLI. yadi grAvA toye tarati taraNiryAdayati, pratIcyAM saptAciyadi bhajati zaityaM kathamapi / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. * abhayadASa-adhikAra, yadi kSmApIThaM syAdupari sakalasyApi jagataH, 233 pranute sattvAnAM tadapi na vadhaH kApi sukRtam / / 6 / / sindUraprakara. jo pANImAM patthara tare, sUya pazcima dizAmAM udaya pAme, agni ThaMDA ( kharapha) thAya, bhUmaDaLa AkhA jagatnI upara (adhara laTakatuM) rahe, tA paNa prANInI hiMsA koi kALe puNyadAyaka banI zake nahi. (arthAt patthara vigere pANImAM tarI zake nahi. kadAca daivakhaLathI tarI zake, eTale azakya zakya thAya, paNa jIvahiMsA dharUpa ane nahi.) 6. hiMsAthI manuSyane hAnija che paNa lAbha nathI temaja abhakSyabhakSaNamAM paNa doSa rahelA che tetarapha A hiMsAphaLa adhikAra laIne dhyAna kheMcavAmAM AvyuM che. 30 RAN > malyo-avivAra. bhUtaLamAM ci padArtho abhakSya (bhakSaNa na karavA cAgya ) che teneA sunna purUSa tyAga karavA joie. kAraNake te amedhya (apavitra) paTTArthAnA bhakSaNathI manuSya ane leAkanA sukhathI bhraSTa thAyache. eTale ahIM paNu rAga vigerethI pIDA pAmeche ane maraNa pachI paNa aneka narakanI pIDA bhAgaveche. mATe te sakaMTAmAMthI khacavuM hoya teA A adhikAramAM darzAvelAM kaMdamULa, zAka Adine tyAga karavA ityAdi khAkhata jarUra sAtatya hovAthI A adhikAranA ullekha karavAmAM Aveche. gaLInu vAvetara karanAra tathA mULAnuM bhakSaNa karanArane doSa. anuSTupa (2 thI pu). nIlikAM vApayedyastu, mUlakambhakSayettu yaH / na tasya narakottAro, yAvadAbhUtasamplavam // 1 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. ma je manuSya (pitAnA kSetramAM agara bIjAnA kSetramAM) gaLInuM vAvetara kare ane mULAnuM bhakSaNa kare te manuSyane narakamAMthI uddhAra jyAM sudhI A samagra bhUta prANImAtrane pralaya thAya tyAMsudhI paNa thato nathI. 1. . kaI jAtanAM zAka tathA phaLa vagerenuM bhakSaNa na karavuM? dantocchiSTaM varjanIyaM, pakaM bilvaphalaM tthaa| dinoSitaM dadhi caiva, meghanAdasya nAlikA // 2 // dantacchiSTa (eTale pakSI vagerenI cAMca athavA dAMtathI achatuM karela) phaLa, tema pAkeluM bIluM ane eka divasa rahI khATuM thaI gayeluM dahIM ane meghanAda (comAsAmAM je pRthvImAMthI chatrIne AkAre ugI nikaLe che jene keTalAka dezamAM mIMdaDInI baLI tathA ke dezamAM kAgaDAnI chatrI kahe che te) nI TopI tathA nALa A sarva padArthone tyAga kara. eTale khAvA nahi. 2. zrIharibhagavAn konAthI dura rahe che? vRntAkaM ca kaliGgazca, dagdhamannaM mamUrikA / je thI tikRti, tasya to hAra | 3 || je manuSyanA udaramAM rIMgaNuM, kaliMgaLa (tarabuca), baLeluM anAja ane masaranI dALa rahe che (eTale je manuSya A padArthonuM bhakSaNa kare che) tenAthI zrIharibhagavAna dUra rahe che. 3. mAMsabhakSaNa samAna kone kone kahevAM? udumbaraM bhavenmAMsa, mAMsaM toyamavastrakam / camevAri bhavenmAMsaM, mAMsaM ca nizi bhojanam // 4 // uMbarAnuM phaLa mAMsatulya che, vastrathI na gALeluM pANI mAMsasamAna che. cama (cAmaDAnI bekha vagere) nuM pANI mAMsarUpa che ane rAtrie bhajana karavuM te paNa mAMsatulya che. 4. A sivAyanA bIjA abhakSya padArtha darzAve che. rasonaM gRJjanaM caiva, palANDuH piNDamUlakam / matsyA mAMsaM surA caiva, mUlakaM ca vizeSataH // 5 // tattvanirNayaprAsAda, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ pariddhi. abhASa adhikAra. lathuna, guMjana (dhaLA gAMThAvALI eka prakAranI DuMgaLI, athavA gAjara) lAla DuMgaLI, piMDamUlaka (eka jAtanuM gAjara), mAchalAM, mAMsa, dArU ane kaMdamULa A badhAM padArtho vizeSa karIne abhakSya (bhakSaNa na karavA - ca) che. 5. mAMsatulya doSavALAM bIjAM phaLa tathA zAka. basantatilakA. ajJAtakaM phalamazodhitapatrazAkaM, pUgIphalAni sakalAni ca haTTacUrNam / mAlinyasarpiraparIkSakamAnuSANA-- metadbhavanti nitarAM kila mAMsadoSAH // 6 // ___ cAturmAsika vyAkhyAna. ja phaLa ajJAta (ajANya) che ane jenAM patra (pAnaDAM) zuddha karavAmAM nathI AvyAM evuM zAka, AkhAM sepArI ane bajAranA hATamAMthI ANela tamAma (haLadara leTa haveja vigere) cUrNa (bhUko) (kAraNake hATamAM barobara jaMtuonuM niHsAraNa karI cUrNa taiyAra karatA nathI paraMtu temAM dhaneDAM vigere jaMtuone kaccaraghANa thAya che mATe te cUrNa) ane parIkSA na karanAra manuSyanuM meluM ghI, A badhAnuM bhakSaNa karavAmAM Ave to te samagra mAMsasamAna doSa (pApa) ne hamezAM utpanna kare che. da adhama vastunuM bhakSaNa na karavuM ema batAvI A abhakSyadaSa-adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * daza prakAranI DuMgaLInA bheda gaNAvatAM-amarakaMpanI TIkAmAM kahyuM che ke--"shvetkndH palANDuvizeSo gRJjanam"-"gandhAkRtirasaistulyo gRJjanastu palANDunA / diinAghavatravAmitaDa pADunA.' je zveta kanda gaLI hoya che te guMjana kahevAya che, eTale te gaMdha, AkAra ane rasathI DuMgaLI samAna che paraMtu tenAM pAnaDAM ane nAlane agrabhAga DuMgaLIthI vilakSaNa hoya che tethI tene muMjana kahe che-- Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 bakama' - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. muM: trimonana-vara. gue - rAtri jojana paNa eka jAtanuM azakya che ane temATe brAhmaNadharmanA ha, che. zAstromAM paNa eka divasamAM eka vakhata jamavAnuM kahela che. mATe temAMthI paNa siddha thAya che ke rAtridivasamAM eka vakhata ja bhajana karI zakAya. tethI pitAnI meLe tribhejanane niSedha prApta thAya che. tema A rAtribhejanamAM bIjAM paNa keTalAMka pratyakSa saMkaTa prApta thAya che ane te manuSyanA zarIrane maraNanI dizAmAM ANe che jethI paNa rAtribhejanane tyAga kara ucita che. A bAbata suspaSTa samajAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. sUryAsta thayA bAda jaLa ane annanuM svarUpa. manu, (1 thI 2) astaGgate divAnAthe, Apo rudhirmucyte|| anaM mAMsasamammoktammArkaNDena maharSiNA // 1 // sUrya asta thayA pachI pANI rUdhitulya ane annane mAMsasamAna mArkaDa nAmanA maharSie kahela che. 1. rAtrie anna tathA pANIne niSadha. #matta torAna, mAni citAna rAtrau bhojanasaktasya, grAse tanmAMsabhakSaNam // 2 // purA. upara mujaba mAkaMDa RSinA matapramANe pANI rUdhira tulya thaI jAya che ane anAja mAMsasamAna thai jAya che tethI rAtrimAM bhejana karanAra mA nuSyane keLIye keLIye te mAMsabhakSaNanuM pApa lAge che. 2. rAtrimAM bhajana karavAthI thatI hAni. medhAmpipIlikA hanti, yUkA kuryAjalodaram / tune kSiA vAnti, rAsa kaIi || 2 | Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari .. tribhojana-adhikAra 27rAtri jojana karatAM je kIDI khavAI jAya te manuSyanI buddhine nAza kare che, yukA (ja) khavAI jAya che te jaladara nAmanA rogane kare che, mAMkhI khavAI jAya to ekAve che ane koLI khavAI jAya te koDha utpanna kare che. 3. vaLI- kaNTako dArukhaNDazca, vitanoti galavyathAm / vyaJjanAntarnipatitastAla vidhyati vRzcikaH // 4 // kAMTe ke lAkaDAno kaTake khavAI jAya te te gaLAmAM pIDA kare che ane vakhate zAka vigeremAM uparathI paDI gayelo vIMchI AvI jAya to tALavuM vIMdhI nAkhe che. 4. tathA-- vilagnazca gale bAlaH, svarabhaGgAya jAyate / tyAra pAka, it mobane che ane vakhate gaLAmAM vALa (keza) coTI jAya te te svarane bhaMga kare che, A pramANe sarva manuSyane rAtribhUjana karavAthI pratyakSa de uddabhave che te mATe rAtribhejanane tyAga kara. 5. , - madirA vagerenA sevanathI puNyane kSaya thAya che. mayamAMsAzanaM rAtrau, bhojanaM kandabhakSaNam / ye kurvanti vRthA teSAM, tIrthayAtrA japastapaH // 6 // je leke madirApAna, mAMsabhakSaNa rAtribhUjana ane (niSiddha evA) kedonuM bhakSaNa kare che teonI tIrthayAtrA, japa tathA tapa vRthA thAya che . rAtribhojana karanAra manuSyane punarjanma kaI nimAM thAya che? ulukkaakmaarjaargRdhrshmbrshukraaH|| ahivRzcikagodhAyA, jAyante nizi bhojanAt // 7 // manuSya rAzimAM bhajana karavAthI. punarjanamamAM Da, kAgaDA, mIMdaDe, garaja, zAbaMra, Dara, sarpa, vIchI ane ze vigerenA avatArane grahaNa Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 e. Ama cAturmAsa (mAsa) mAM rAtribhojanane vizeSa niSedha jaNAve che. cAturmAsye tu sammApte, rAtribhojyaM karoti yaH / tasya zuddhirna vidyeta, cAndrAyaNazatairapi // 8 // jainatattvAdarza. cAtumasa (comAsuM) beDA pachI je manuSya rAtri vakhate bhejana kare che, te manuSyanI zuddhi seMkaDo cAMdrAyaNa vrata karavAthI paNa thatI nathI. 8. rAja dharmane eka muni kahe che ke - no paracuM, sagAvatra purA tapasvinA vizeSaNa, gRhiNA ca vivekinA // 9 // he rAjA yudhiSThira! tapasvI purUSe vizeSa karIne rAtrimAM pANI paNa na pIvuM ane vivekI (jJAnI) evA gRhastha purUSe paNa pANI na pIvuM. 9. rAtribhojana na karavAnI yukti jaNAve che. mRte svajanamAtre'pi, mRtakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe, bhojanaM kriyate katham // 10 // mAtra kuTuMbamAM eka manuSyaja maraNa pAmatAM paNa nakkI mRtaka prApta thAya che te divasanA nAthe sUryadeva asta pAmatAM kema bhejana karAya? 10. rAtrimAM bIjuM paNa zuM zuM kartavya niSiddha che? te jaNAve che. naivAhutina ca mnAnanna zrAddhaM devatArcanam / - tAraM vArSAidita rAtre, monananu vizeSatA ? . rAtri vakhate agnimAM Ahuti, strAna, pitRonuM zrAddha, ane devatAonuM pUjana na karavuM ane dAna karavAno vikalpa che (eTale keTalAMka padArthonuM dAna apAya che ane keTalAMkanuM dAna nathI apAtuM) ane bhejanane te vizeSe karI niSedha che (Ama purANemAM paNa kahela che). 11. vidvAna purUSa kayA bhajanane tyAga kare che? sA . varuddha gvatra, tijINuM sA = sAm ! viSamiva vinipAtakara, nizi bhuktaM varjayanti budhAH // 12 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachida. rasthajanala-adhikAra. 239 (jaMtu vigerethI) je azuddha che, (keInuM achaDuM athavA DuMgaLI vigere) je apavitra che ane je preta (marelA manuSyanI urvakriyA) nuM achaDuM che athavA je sadA amaMgaLa (pApa) kArI che ane je anna jheranI mAphaka eTale jhera jema bhakSaNa karanAranA prANanuM haraNa kare che tema manuSyane narakamAM nAkhanAra che te ane tathA rAtrinA bhejanane vidvAna purU cheDI de che. 12. A rAtrie bhajana karavAthI ghaNu rIte hAni che ema darzAvI A rAtri ' jana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -- rAzcamanana-adhikAra. - che "dha adhikAramAM rAtribhejanane jyAre niSedha karyo tyAre rAtrie A bhejana na karanArane zuM phaLa maLe che? te bAbata jANavAnI avazeSa rahe che, mATe te bAbata samajAvavA sArU A adhikArano AraMbha ka ravAmAM Ave che. rAtribhojana na kasnArane aradhI avasthAnA upavAsanuM phaLa maLe che. manuSya (-). karoti virati dhanyo, yaH sadA nizi bhojanAt / - puruSAyu sogagha, cavikutiH - 2 - je manuSya sadA rAtribhejanathI virAmane pAme che eTale rAtre bhajana karatuM nathI te manuSya purUSanI AyuSathI ardha avasthAmAM upavAsaja karyA che ema jANavuM. eTale rAtri vakhate bhejana na karanArane adha avasthAnA upavAsanuM phaLa maLe che e bhAva che. 1. vaLA paNa-- ye rAtrau sarvadAhAraM, varjayanti sumedhasaH / teSAM pakSopavAsasya, phalaM mAsena jAyate // 2 // purANa, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. - uttama buddhivALA je purUSe rAtri vakhate sadA AhAra (jana) ne tyAga kare che teone (rAtri vakhate bhejana na karavAthI)* hameza eka eka pakSa (pakhavADIyA) nA upavAsanuM phaLa prApta thAya che. 2. rAtrie bhejana nahi karavAthI uttama phaLa maLe che temaja mAMsabhakSaNa paNa nahi karavuM te samajutI ApI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - mAMsanidhi-virAra. - " * have mahAna abhakSya je mAMsa tenuM varNana karatAM kahe che ke hiMsA ' vigere mahApApanuM mULa, mAMsabhakSaNa karavAnI IcchA che paraMtu e IcchAne anusaravuM e keTaluM bhayaMkara ane zAstraniSiddha che te bAbatamAM manajI pharamAve che ke sarveSAmeva mAMsAnAM, mahAndoSastu bhakSaNe / nivartane mahatpuNyamiti mAha prajApatiH / / manusmRti ma. pa. | sarva prakAranAM mAMsanuM bhakSaNa karavAmAM mahAna deASa che ane mAMsabhakSaNathI nivRtta rahevAmAM moTuM puNya che, Ama prajApatinuM kahevuM che. mATe mAMsabhakSaNa sarva rIte niMgha che, temane aMge kevAM kevAM mahApApa rahelAM che, ke jethI vidhivALe vedadharmazAstranAM che temane paNa lopa thAya che. navA prArthanA hiM mAMDyo te ta . prANInI hiMsA karyA vagara mAMsa prApta thatuM ja nathI ane je grahaNa kare che te hiMsA labdha thAya che jethI upaniSaddamAM mA hiMsyAtAni keI paNa prANunI hiMsA karavI nahi ema kahyuM che ane dharmazAstramAM paNa mAhiMsA paramo dharma ahiMsA che teja sarvotkRSTa dharma che ema kahyuM che te vAkyane lepa thAya che. lAkika rItimAM paNa pitAne AtmA sarva koIne priya hoya che te je ApaNane zarIre vyathA thAya che te kevuM duHkha thA che te A te prANathI mukta thAvuM te dukha kevuM thatuM haze? te temane thAya che tema nathI paNa teja gati temanI (bhakSaNa karanAranI) paNa che. kAraNake mAMsa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 piriza che. mAMsanidhi-adhikAra zabdane artha e che ke mAM tamane te khAze e ane je bhAva samaje te buddhimAna kadApi te kAma naja kare, kadApi pate na khAya paNa bIjA. ene anumodana Apato hoya te te paNa mahApApI gaNAya che. manusmRtinA adhyAya pAMcamAmAM kahyuM che ke - anumantA vizasitA, nihantA kryvikryii| saMskartA copahartA ca, khAdakazceti ghAtakAH // anumaMtA-anumodana karanAre, kAtara vigere hathIAvatI pazunAM aMge kApanAra, prANune chuTAM pADanAra, vecAtuM lenAre, vecanAre, (hiMsako sAthe levaDadevaDa-vepAra karanAra), rAMdhanAre, pIrasanAra ane khAnAra A sarve ghAtaka (mAranArA) gaNAya che mATe potAnuM hita IcchanArAoe tenAthI ghaNuMja sAvaceta rahevuM joie. na cetanArAonI zuM gati thAya che? te A adhikAramAM darzAvAya che. mAMsArI hoya te ja kaDArUpa samaja. manuSya, (2thI 22). zukrazoNitasambhUtaM, viSThArasavivardhitam / / lohitaM styAnatAmApta, ko'znIyAdakRmiH palam // 1 // vIya tathA lehInA rasathI utpanna thayeluM, vijhAnA rasathI vadheluM, AMtaraDAM tathA zirA (na) thI vIMTAyeluM (athavA trasa jIvenuM priya) lAla evuM mAMsa tene kIDA vinA keNu khAya ? (arthAta mAMsabhakSI manudhyamAM ne kIDAmAM pharaka na jANu). 1. narakanuM bhAtuM. sadyaH sammUrchitAnantajantusantAnadRSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyApizitaM sudhIH // 2 // tatkAla utpanna thayelAM aneka samucchima' prANinAM kuLavaDe dUSita athavA je prANInuM mRtyu thAya che temanI jAtinAM prANione-saMtAnane turata mUchanA AvavAthI temanA khedanA kAraNe bhUta ane narakanA rastAnA bhAtArUpa mAMsane buddhizALI koNa khAya? keIja nahi. (AmAM pratyakSa pramANu e che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 ne. ama ke kAgaDA Adi pakSInuM mRtyu thAyache tyAre temanI jAti paNa ke'vA zeramakAra kareche. e bhArakhaphAramAM te pakSIone ochuM duHkha thatuM nathI ), 2. kutarA kAne jANavA? bane niraparAdhAnAM vAyutoyatRNAzinAm / nighnanmRgANAM mAMsArthI, viziSyeta kathaM zunaH // 3 // ete kasyApi . jaMgalamAM vAyu, pANI ane ghAsa khAnArAM nizparAdhI mRgalAM (hariNu, sasalAM vigere pazuo) mAMsane mATe mAranArA zuM kutarAthI vadhe? (arthAt teja kutarA samajavA). 3 devatAone hAsyanu kAraNa zuM? zukrazoNitasambhUtammAMsaM yaH khAdate naraH / bahena te zaurja, hasate taMtra phevatAH // 4 // je vI ane rUdhirathI utpanna thayeluM mAMsa khAyache ane uparathI dizAjagala jaIne pANIthI gAca (zuddhi) kareche te vakhate devatAo huse che ( ke je peTamAM javAthI doSa nathI gaNAtA ane bahArane mATe pavitratA rAkheche). 4. A viSaya mahAbhAratAdimAM paNa ghaNA varNavela che ane temAM lakheche ke mAMsAhArI narakamAM du:khI thAyache. yAvanti pazuromANi, pazugAtreSu bhArata / tAvadvarSasahasrANi pacyante nArakA janAH // 5 // he bhArata ! ( arjuna !) mAMsane mATe je prazue mAravAmAM AvyAM hoya te pazuonA zarIramAM jeTalAM rUvADAM hoya teTalA hajAra vaparyanta nArakIjIvA duHkhI rahe che ema zrIkRSNe arjuna prati kahyuM che. pa. mAMsAzInu sarva vyartha che. kiJjapahomaniyamaistIrthasnAnaizca bhArata / yadi khAdati mAMsAni sarvametannirarthakam // 6 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , pari che. mAMsaniSedha-adhikAra. 243 he ana! je mAMsa khAte hoya tene japa, homa, niyama, (trata upavAsAdi) ane tIrtha snAnathI zuM phaLa che? e saghaLuM nANuM che. 6. tathA ivipra, jiM tu muERA. yadi khAdati mAMsAni, sarvametannirarthakam // 7 // je mAMsa khAya che te cinha (sAdhu vigere thAvuM te) ane veSa (bha gavAM vastrAdi dhAraNa karavAthI paNa zuM? mAthuM muMDAvavuM ane mUcha, DADhI vigeremAM vALa na rAkhavA muMDA (rahevuM) tethI paNa zuM? e tamAma nirarthaka che. 7. aMdhaparaMparA narakamAM nAkhe che. dIkSito brAhmaNazcaiva, yastu mAMsamprabhakSayet / vyaktaM sa narake yAti, badhameH pApapreritaH // 8 // adharmarUpa (dharmathI rahita) ane pApathI prerAyele je kaI dIkSita brAhmaNa (yajJAdi kameno kharo uddeza na jANatAM dIkSA laIne hiMsAtmaka kame karI) mAMsa bhakSaNa kare che te te avazya narakamAM jAya che. 8. mAMsa duSkarmanI vRddhi karanArUM che. hiMsApravardhakammAMsamadharmasya vivardhanam / duHkhasyotpAdakammAMsaM, tasmAnmAMsaM na bhakSayet // 9 // mAMsa che te hiMsAnI vRddhi karanAruM che (tene khAvAthI jyAre na maLe tyAre te meLavavA mATe pitAthI athavA lAvanArane uttejana maLavAthI hiMsAnI vRddhi thAya che) adharmanI vizeSa (nIcasaMgati AdithI) vRddhi kare che ane duHkhanI utpatti karanAruM paNa mAMsa che mATe mAMsa khAvuM nahi. 9. duHkhadAyaka vAsa. svamAMsamparamAMsena, yo vardhayitumicchati / udvignaM labhate vAsaM, yatra yatropajAyate // 10 // , je pitAnA mAMsane bIjAnA mAMsathI vadhAravA I che te je je jagAe jAya tyAM sarvatra uddavigravAsa (bhayavALuM sthAna) pAme che (te je sthaLe jAya tyAM tene bhayaja thAya che) 10. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama dukuLamAM janma vagere dukhe. alpAyuSo daridrAzca, parakarmopajIvinaH / duHkuleSu prajAyante, ye narA mAMsabhakSakAH // 11 // jeo mAMsabhakSaNa karanArAo che teo alpa AyuSavALA, daridra, bIjA manuSyanA AdhArathI AjIvikA calAvanArA ( majurI karanArA) ane nIca kuLamAM janma lenArA thAya che. 11. madhamAMsa vagerenI nitya duSTatA. madye mAMse ca madhuni, navanIte takravarjite / utpadyanta asakhyAtAstadvAMstatra jantavaH // 12 // madhamAM, mAMsamAM, madhamAM ane chAsavagaranA mAkhaNamAM tevAja raMganA asaMkhya cha thAya che. 12. maghamAMsanuM ati nIcatva. ekatazcaturo vedAn , brahmacaryamathaikataH / avatAra sarvapApAna, pAsanna thatA zarU | purA, eka trAjavAmAM cAra vedanuM puNya ane bIjA trAjavAmAM brahmacaryanuM puNya eo paraspara tulya che; te pramANe eka trAjavAmAM sarva pApa ane bIjA trAjavAmAM magha ke mAMsanuM phaLa eo paNa paraspara tulyatAvALAM che 13. mAMsa zabdano artha. mAM mathALutra, paca pAMkhyA ! etanmAMsasya mAMsavaM, niruktaM manurabravIt // 14 // jenuM mAMsa ahiM huM khAuM chuM te anya janmamAM mana khAnAre che A mAMsa zabdane khare (mAMsa paNane) artha che ema manunuM besavuM che, 14. mahAviSabhakSI koNa? ye bhakSayanti pizitaM, divyabhojyeSu satsyapi / sudhArasamparityajya, bhuJjanta te halAhalam / / 15 // jainatasthAdarza. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mAMsaniSedha-adhikAra. * 245 je uttama khAvAnA padArtho hovA chatAM mAMsabhakSaNa kare che te amRtarasane choDIne kevaLa halAhala jhera pIe che. 15. sarvane potAnuM mAMsa durlabha che. svamAMsaM durlabhaM loke, lakSeNApi na labhyate / alpamUlyena labhyeta, palamparazarIrajam // 16 // cAtumosikavyAkhyAna. lekamAM pitAnuM mAMsa ghaNuM durlabha che, lAkho kharacatAM paNa maLatuM nathI ane pArakA zarIranuM mAMsa theDI kiMmate maLe che, mATe jema pitAnuM mAMsa durlabha che temaja bIjA prANIone paNa te potAnuM ja che Ama vicArIne te cheDavuM joIe. 16. mAsaupara dayAdaSTi kema rAkhI zakAya? mAMsaM putropamaLUlA, sarvamAMsAni varjayet / dayAdAnavizudhyarthamRSibhirvarjitampurA // 17 // mAMsane putra samAna gaNune pahelAM rUSi munioe dayA ane dAnanI zuddhatAsArU varjita kareluM che mATe avazya mAMsane tyAga kara joIe. - sArAMzahamezAM putra upara prANI mAtrane niHsIma sneha hoya che tethI temanuM saMrakSaNa bahuja saMbhALathI karAya che, temaja mAMsanuM rakSaNa karavuM tethI dayAnI zuddhi ane ekane dAna apAya ane bIjAne jIva levAtuM hoya te te dAna vRthA gaNAya mATe te jIvane bacAve teja dAnanI zuddhi gaNAya. 17. paNa mAMsabhakSaNa na karavuM. tilasarSapamAtrantu, yo mAMsambhakSayennaraH / __sa yAti narakaM ghoraM, yAvaccandradivAkarau // 18 // je manuSya eka tila athavA sarSapa jeTaluM paNa mAMsa khAya to te tyAM sudhI carya ane caMdra rahe tyAM sudhI ghara narakamAM rahe che. 18. mAMsAzInuM sarva vyartha jAya che te kaI rIte pavitra thatuM nathI. na gaGgA na ca kedAro, na prayAganna puSkaram / na jJAnana ca homazca, na tapo na japakriyA // 19 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 vyAkhyAna sAhityasaMgraha---bhAga 2 . aSTama na dhyAnannaiva ca snAnanna dAnannApi skriyaa| sarve te niSphalA yAnti, yastu mAMsamprayacchati // 20 // je mAMsa Ape che tenAM gaMgAjI, kedAranAtha, prayAgarAja puSkararAjaAdimAM karelAM tIrthasnAna, jJAna, homa, tapa, japAdi kiyA, dhAna, snAna, dAna, sata kiyAdi kameM je karyo hoya te samagra vyartha jAya che ane tene koI paNa te karmo karyAnuM phaLa maLatuM nathI te pachI khAnArAne mATe te zuM ja kahevuM? 19-20. traNa devanA nivAsane nirNaya. asthi vasati rudrazca, mAMse vasati kezavaH / zukre vasati brahmA ca, tasmAnmAMsanna bhakSayet // 21 // purANa. hADakAMmAM rUdra vase che, mAMsamAM kezava vase che, vIryamAM brahmA vase che mATe devamaya hovAthI mAMsa na khAvuM. sArAMza-brahmA utpAdaka zakti che jethI vayamAM temanuM Adhipatya hovuM joIe viSNu te piSaka zakti che jethI prANIonuM piSaka mAMsa che, je zarIramAM mAMsa eAchuM thAya to jIvitanI dhAstI rahe mATe temAM Adhipatya viSNunuM che ane sarvanA niyAmaka zakti te zaMkara che jethI zarIranuM sarva rIte saMrakSaNa karanAre hADakAMne bhAga che mATe ja temAM rUdranuM Adhipatya ghaTe che. 21. u5jJAti (22 thI 30). tanUdbhavaM mAMsamadannamedhyaM, kRmyAlayaM sAdhujanapranindham / / nistriMzacitto vinikRSTagandhaM zunIvizeSa labhate kathanna // 22 // sapurUSoe niMdavA lAyaka, kIDAnA nivAsasthAna bhUta, agya, (jevAthI paNa kheda janaka) durgadhivALuM, zarIrathI uddabhaveluM mAMsa khAnAra niSphara (bhAlAM jevA) antaHkaraNavALe zuM kUtarAnI jAti na gaNAya? gaNAyaja. kAraNake tevuM mAMsa kutare khAya che. AthI Ama sucavana che ke jIvatAM prANuonuM te nahi paNa muelAMonuM paNa niSiddha che. ra2. mAMsAhArIne saguNanI aprApti vidyAdayAsaMyamasatyazaucadhyAnavratajJAnadamakSamAyAH / saMsAranistAranimittabhUtAH, palAzinaH santi guNA na sarve // 23 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mAMsanidhi-adhikAra 247 saMsAramAMthI chuTavAnA (mekSanA) kAraNabhUta vighA, dayA, saMyama, satya, zAca, dhyAna, vrata, jJAna, dama, kSamA Adi samagra guNe palAzIne (mAMsAthIne) hotA nathI (temAM vidyAdi guNo vAsa karatA nathI). 23, tathAciraayuraarogysuruupkaantipriitiprtaappiyvaaditaayaaH| guNA vininyasya satA narasya, mAMsAzinaH santi paratra neme // 24 // sajanathI nidita mAMsAzIne punarjanmamAM lAMbu AyuSa, Arogya, sArUMrUpa, kAnti, lekenI temanA pratye prIti, pratApa (sAmarthya) ane vA"NamAM madhuratA vigere guNo hotA nathI. sArAMza--teo kAMti vakhate vakhata garbhamAM AvIne paDI jAya, jame te rogI rahe, temAM paNa kANA-kubaDA-lulA ThuMThA Adi vikRtivALA hoya, nisteja hoya, kenI temanI tarapha prIti na hoya ane vAyathI paNa koNe ghaDe ne karaDakaNe tevA uddabhave. 24. dharmarUpI vRkSanuM nirmalana. dharmadrumasyAstamalasya mUlaM, nirmUlamunmUlitamaGgabhAjAm / zivAdikalyANaphalapadasya, mAMsAzinA syAna kathaM nareNa // 25 // zuM mAMsabhakSI purUSe dehadhArIonuM mokSAdi kalyANakuLaprada zuddha dharma, vRkSanuM mULa ukheDI nathI nAkhyuM? je zarIrathI dharmAcaraNa karI anukrame mekSane pahoMcAya che te raste cheDI mAMsAhAra kare tyAre tyAM pahoMcavAnI vakkI rahIja kayAM? ke je jhADanuM piSaNa karavuM joIye temane badale temanuM mULaja ukheDI nAkhyuM che jethI pAchuM janmeja nahi. ra5. mAMsabhakSaNa, jherakaratAM paNa duHkhadAyaka che. varaM viSambhakSitamugradoSaM, yadekavAraM kurute'sunAzam / " mAM mahAkuvakanevAra, rAti napuM manA itA . 26 ugra deSayukta jhera khAdheluM sAruM che je eka vAra ja prANu nAza kare paraMtu manathI paNa khavAyeluM mAMsa athavA mAMsa khAvAne karele vicAra paNa manuSyane cirakAla paryanta mahA dukha Ape che. 26. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 kyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo, mAMsabhakSaNathIja jIvahiMsA thAyache, mAMsAzanAjjIvabadhAnumodastato bhavetpApamanantamugram / tato vraje durgatimugradoSAmmakheti mAMsaM parivarjanIyam // 27 // ama mAMsa khAvAthI jIvavRdhamAM anumAdana (samati) thAya tethI sImAvagaranuM mahApApa thAya ane tenAthI te mAMsabhakSaNa karanAra manuSya ugradutine pAmeche. Ama vicArIne mAMsa che|DavA lAyaka che. ' 27, bhavAraNyamAM bhramaNa. mAMsAzino nAsti dayAbhAjAM dayAM vinA nAsti janasya puNyam / puNyaM vinA yAti durantaduHkhaM, saMsArakAntAramalabhyapAram // 28 // mAMsAzIne prANIenI dayA hotI nathI, dhyAvinA puNya thatuM nathI, jyAre puNya na heAya tyAre vAraMvAra atizaya duHkha ApanAra ane jene IMDA nathI AvatA evA saMsArarUpa ghATA jaMgalamAM te bhaTakeche. (vAravAra duHkhamaya saMsAramAM paDeche). 28 tA~ palAdino nAsti janasya pApaM, vAceti mAMsAzijanaprabhutvam / tato vadhAstitvamato'ghamasmAnniSpApavAdI narakamprayAti // 29 // mAMsabhakSIne pApa nathI AvI rIte vANIthI kahetAM paNa teonu prabhutva ( prerakapaNuM-te kAma karavAmAM temane madadagAratarIke gaNAvApaNuM) Aveche tethI vadhanI sAbitI thAya, tethI pApa lAge. AthI te bhakSaNa na karatA hoya chatAM kAine kahe ke mAMsabhakSaNamAM doSa nathI te te kahenAra narakamAM jAya che. 29. mAMsa khAnArane saMsArabhramaNa (janmamaraNa). aznAti yo mAMsamasau vidhatte, vadhAnumodaM trasadehabhAjAm | gRdghAti ceSThAMti tatatapasvI, tato vuntamavamAMta.nantuH // 30 || je mANasa mAMsa khAyache, te trasajIvAnA vadhanI anumati ApanArA thAyache, tevA mANasa pAsethI tapasvIjana kRSita AhArane grahaNa kareche, tethI te jaMtu (anumeAdana karanAra mANasa) tapasvI hoya tepaNu ana ta saMsArane pAmeche. 31. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mAMsaniSedha-adhikAra 249, cAMDAlAdikathI paNa duSTa ke? vAM . yadraktaretomalavArthamaGga, mAMsaM tadudbhUtamaniSTagandham / yayabhutemedhyasamaM na doSa, tarhi vacaNDAlahakA na duSTAH // 31 // he bhAI! je manuSya lohI, vIrya ane maLamUtrathI yukta ane temAMthI ja baneluM durgadhivALuM mAMsa deSa vinA (deSa na mAnatAM) pavitra samAna mAnIne je khAya, te tene duSTa mAna paNa kutarAM, cAMDAla nAraDAM vigerene dukha na mAnavAM. kAraNake te te bicArAM ajJAnI che. 31. . saMsAranAM samagra dubene bhaktA. uparAti. duHkhAni yAnyatra kuyonijAni, bhavanti sarvANi narasya tAni / palAzaneneti vicintya santastyajanti mAMsaM trividhena nityam // 32 // subhASitAravanyo. je ahiM duSTa nimAM (kumatimAM) thatAM duHkhe che te tamAma mAMsabhakSaNathI manuSyane thAya che. Ama vicArIne satparU mana, vANI ane kAyAthI ema traNa prakAre mAMsane tyAga kare che. 32. manuSyanuM bhUlabhareluM kartavya. zArdaviDita (23 thI rU5). hilA hAramudAramauktikamayaM tairdhAryate'hirgale, . tyaktvA kSIramanuSNadhAmadhavalaM mUtraM ca taiH pIyate / muktvA candanamindukundavizadaM tairbhUtirabhyaGgayate, santyajyAparabhojyamadbhutataraM yairAmiSaM bhujyate // 33 // # ane je mAMsAhArI duSTa na kahevAya te kutarAM, cAMDAla tathA nAraDAM vigere paNa ducha na gaNAya, Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 / vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je, aSTama - jeo sundara bIjA khorAkanA padArthone choDI mAMsa khAya che teo kiMmatI metInA hArane choDIne kaMThamAM sapane dhAraNa kare che, caMdra jevuM zveta dudha cheDIne mUtranuM pAna kare che, candramAnA jevuM zItaLa ane kelaranA puSpa jevuM sugaMdhI caMdana cheDIne zakhamAM ALeTe che (tema samajavuM). 33, mAMsabhakSaNartha sarve hAni che. caitanyaM viSabhakSaNAdiva madhoH pAnAdiva prAjJatA, vidyAlasyasamAgamAdiva guNagrAmo'bhimAnAdiva / zIlaM strIjanasaMstavAdiva manAklezAdiva dhyAnadhIdevArcAzucitAdi puNyamakhilaM mAMsAzanAnnazyati // 34 // ___etau kasyApi. jema jhera khAvAthI cetanya, madha athavA madirA pIvAthI buddhi, ALasa AvavAthI vidyA, abhimAnathI guNo, strIonA sahavAsathI athavA teonAM vakhANathI zIla ane mAnasika ciMtAthI dhyAnaniSTha buddhi nAza pAme che, tema mAMsa bhakSaNathI devapUjA, pavitratA Adi samagra puNya naSTa thAya che. 34 prANImAtrane potAnA AtmAnuM priyapaNuM (prANune AtmA ke priya che). bhRpaH pRcchati mAMsamaulyamanugAn procuzca te'tpaM suto' nalpaM vaktyabhayo nivArayati bhostaM darzayAmi prabho / ne hAlamAM pratyakSa joIe chIe ke ghaNA eka baMdhANI leke aphINanA kasuMbA laI jhokAM khAyA kare che temaja rArAba pInArAo paNa bebhAna banI jematema baka vAda kare che, muvAlIo zarIre puSTa chatAM behAla dazAmAM mUtAthI phare che, abhimAnIonA guNe paNa sAMbhaLavAmAM AvatA nathI vyabhicArIo uparakI achI banInI mAphaka ADaMbaro karI ghaNI cAturIthI vartaNuka kare che chatAM temanAM pigaLIyAM kAMI gupta rahetAM nathI ane jeo prapaMca pravAhamAM paDI aMtaHkaraNane kalezamAM utAre che, tevA dhyAnIo paNa dhyAnacuta thaI gayA che tema mAMsabhakSaNa karanArAo paNa devapUjA karatA hoya ane jaLa tathA kRttikA vigerethI zarIrazuddhi karatA hoya te paNa te saghaLuM teonuM phokaTa che eTaluM ja nahi paNa tene badale teo mahApApamAM paDe che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribaLa che. divAghakRtahiMsAdhana adhikAra gavA sarvagRhe nRpAya hRdijaM taddehi nAtaM palaM, grAhya Adi dhanaM nAtana hita sAta mukti che re II jainakathA ratnakoSa-bhAga paJcama-dRSTAntazataka. . zreNika rAjA potAnA anucaravargane pUche che ke mAMsanuM mUlya zuM che? tyAre teoe kahyuM ke ghaNuM the DuM. te samaye temanA putra abhayakumAre kahyuM ke ghaNuM meMghuM che. tyAre rAja tene nivAre che ke tema kahemAM. tyAre teNe kahyuM ke batAvIza. kumAre sarvane ghera jaIne kahyuM ke rAjAne acAnaka maMdavADamAM khapa che mATe hadayanuM mAMsa Apo tyAre keIe paNa na ApyuM ane kahyuM ke te lAvavA dhana jeNae teTaluM lyo. ema kahIne teoe dhana ApyuM te savane tyAMthI laine namra evA te kumAre rAjAne arpaNa karyuM athata prANImAtrane mAMsa AvuM priyatama che. 3pa. mAMsabhakSaNamAM zAstra, yukti ane anubhava e traNethI mahAdeSa batAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - sevAprajJakSiAvo -vi. 8 ke jagatamAM keTalAka vAmamArgI vidvAna zA dekhADI hiMsA kare che ane che, ke anya pAse tevuM kRtya karAve che te eTale sudhI ke devane paNa hiMsA priya che ane mAMsAdinuM bhajana paNa devA kare che tyAM sudhI A gaLa vadhI hiMsAnuM pratipAdana kare che. paraMtu jyAre manuSya paNa mAMsane dUSita gaNuM vaI Ape che tyAre "sAcuM surAgAmAhAra: dhI dena AhAra che "amRtapa: amRta devanuM aA che ityAdi vAkyano vicAra karyA sivAya tevuM mithyA pratipAdana kare che te tene samajAvavA sArU A adhikA* rane AraMbha karavAmAM Ave che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. ama ekAntamAM hisA kArya karanArane paNa narakanI prApti thAya che tyAre devAnI sAnnidhyamAM hiMsA karanAra kema narkamAM na paDe ? anuSTu (2 thI 4). devAnAmagrataH kRtvA, ghoraM prANivadhaM narAH / ye bhakSayanti mAMsaM ca, te vrajantyadhamAM gatim // 1 // je leAkeA devatAonI AgaLa prANIe (pADA, bakarA vigere) nA vadha (hiMsA ) karI teonA mAMsanuM bhakSaNu kare che te adhama ( nArakI ) gatine prApta thAyache. 1. zrutAdi pavitra bhAganA svIkAra karanAra devatAe mAMsabhakSaNa nathIja karatA. amedhyatvAdabhakSyakhAnmAnuSairapi varjitam / divyopabhogAnbhuJjanto, mAMsaM devA na bhuJjate // 2 // purA. apavitra ane abhakSya che evA hetuthI manuSyae paNa mAMsane tyAga karI dIdhA che. tyAre devatAo tA divya (amRtAdi) bhAgane bhegavavAvALA che ( mATe mAMsanu bhAjana kema kare?) eTale devatAe mAMsabhakSaNa karatA nathI ema siddha thAyache 2. prANIvadhathI svarga ke sukha maLatuM nathI. akRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsaM notpadyate kacit / na ca prANibadhaH svargyastasmAnmAMsaM vivarjayet || 3 | manu. prANIonI hiMsA karyA sivAya koi divasa mAMsa utpanna thatuM nathI tyAM vAdI zakA kareche ke svargAdikanI IcchA rAkhI devatAnA uddezathI hiMsA karI mAMsabhakSaNa kema na karavuM ? uttaramAM jaNAve che ke-prANIonA vadhathI svarganI prApti thatI nathI mATe mAMsane tyAgaja karavA. 3. mAMsabhakSaNanuM pratipAdana karanAra zAstrakattA mUrkha che, mAMsalubdhairamaryAdairnAstikaiH stokadarzibhiH / AjJAcA vecANAr, maphata mAMsamakSanam / 4 / / III. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. devAgrakRtahi sAdoSa-adhikAra. 253 mAMsamAM lukhya ( Asakta), dharma zAstranI maryAdAne na jANuvAvALA, nAstika, TuMkI najaravALA ane teja (hiMsAne pratipAdana karanAra) kutsita zAstrAne karavAvALA lekAe mUrkhatAthI mAMsanuM bhakSaNa kaheluM che. 4. anya prANIonA mAMsane cha rIte zuddha karIne bhakSaNa karavAnuM siddha kareche teo manuSyAnA niSedha zAvAste karatA haze? 35nAti (1-6). SaTkoTizuddhaM palamaznato no, doSo'sti ye naSTadhiyo vadanti / narAdimAMsaM pratiSiddhametaiH, kiM kiM na poDhAsti vizuddhiratra / / 5 / / "cha prakAre zuddha thayelA mAMsanuM bhakSaNa karanAra manuSyane dveSa nathI " A pramANe je naSTa buddhivALA paMDitamAnI purUSo kahI rahyA che A lAkAe manuSya vigerenA mAMsanA niSedha zA vAste karyAM che? zuM A (nAdi mAMsa ) mAM cha prakAre zuddhi thatI nathI ? arthAt ke manuSyAdinA mAMsanuM pratipAdana karavA jAya teA muzakelI paDe ane temAM peAtAne paNa samAveza thAya tethI AvI rIte DhoMga karI pazuhiMsAnuM pratipAdana kareche, pa hiMsAzAstrane racavAvALA agalAja heAvA joie, zAstreSu yeSvavidhaH pravRtto, bakoktazAstrANi yathA na tAni / pramANamicchanti vizuddhatattvAH, saMsArakAntAravinindanIyaH / / 6 / / saMsArarUpI vanamAM niMdavAne ceAgya evA prANIonA vadha je zAstrAmAM pratipAdana karela che te zAstra jema pagalA (khagalA jevA hiMsA priya purUSA) e racela hoya tema bhAse che ane te zAstrAnA pramANane zuddha tattva (ahiM`sA dhama') ne jANanArA (mahAtmAe ) icchatA nathI. 6. jema azakya zakya thAya nahi, tema mAMsabhakSaNa karanArI dayA pALI zakAya nahi zArdUlavikrIDita svaM jvAlA dile'nalesa bahule kSipravehate zItatA musa bhujagaM nidhAya saviSaM sa mANitaM kAGkSati / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 . mAe kIrti kAmyati cAkRzAM kRpaNatAmAmantrya sa trastadhI yaH kartuM karuNAmabhIpsati jaDo jagdhvA palaM mANinAm // 7 // sthApa. keI manuSya vALAthI jaTAvALA tathA bahu prakAzita evA agnimAM petAne (pitAne deha) nAkhIne zItaLatA Icache, khoLAmAM jherI sarpa rAkhI jIvavAnI IcchA rAkhe, ghaNI kRpaNutA rAkhI kIrti meLavavAnI IcchA rAkhe e jema nirarthaka che tema paralokanI bIka rAkhI prANuonuM mAMsa khAI dayA pALuM chuM ema je icchavuM e tenA jevuM che. 7. devane ADA rAkhI mAMsa bhakSaNa karavAthI paNa aneka prakAranI hAni che ; ema batAvI A davAkRta hiMsAdeSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che ane je hiMsA karavAmAM je madada kare che te hiMsAbhAgI kahevAya che tenI apekSA hovAthI te adhikAra have pachI grahaNa karavAmAM Ave che. hiMsAmavinipaja-vivAra. - jhA hiMsaka le temAM keTalAka vaLI svaryaniSpApa che ema batAvavA sArU IDara ame hiMsA karatA nathI paNa bIjA pAse hiMsA karAvI mAMsane () upayoga karIe chIe jethI amene 55 nathI ema mAne che Sii tevA pAmara prANIone samajAvavA sArU A adhikArane A raMbha karavAmAM Ave che. hiMsAnA pAMca prakAra. manuSya, (2-2). ghAtakazvAnumantA ca, bhakSakaH krayavikrayI / lipyante prANighAtena, pazcApyate yudhiSThira // 1 // subhASitaratnasandoha. .. he rAjA yudhiSThira! prANInI hiMsA karanAra, anumodana ApanAra, mAMsabhakSaNa karanAra, vecanAra tathA vehecAtuM lenAra A pAMceya jaNa paNa Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pari che. mAMsAnnatulyamakhaMDana-adhikAra. 25 prANunI hiMsAnA pApathI joDAya che eTale ke A pAMceya manuSyane sarakhuM pApa lAge che. 1, hiMsAnA ATha prakAra. anumantA vizasitA, nihantA kryvikryii| saMzA pada , vAvati ghAta 2 // mahAbhArata. anamedana ApanAra, hiMsA karAvanAra, hiMsAkaranAra, te mAMsane vecanAra, vaheMcAtuM lenAra, rAMdhanAra, pIrasanAra ane khAnAra A badhA ghAtaka che. eTale A badhAne sarakhuM pApa lAge che. 2. hiMsAbhAgIonuM saMsAramAM sadA bhramaNa thAya che. upajAti. anAti yaH saMskurute nihanti, dadAti gRhNAtyanumanyate ca / ete SaDapyatra vinindanIyA, bhramanti saMsAravane nirantaram // 3 // subhASitaratnasandoha. je manuSya mAMsanuM bhakSaNa kare che, rAMdhe che, prANuonI hiMsA kare che, bIjAne Ape che, athavA pite grahaNa kare che ane anumodana Ape che, A chae mAnave A lekamAM paNa niMdAne pAtra thAya che ane tyArabAda anya . janmamAM saMsArarUpI vanamAM (kITa pataMgadi thaI) niraMtara bhramaNa karyA kare che. 3. hiMsakanA vibhAgo batAvI tenAthI dUra rahevA mATe samajutI ApI A hiMsAbhAgiSanirUpaNa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. phense kahyuM: - mAMsAnnanumanuave-dhavAra. 6 - mgrow jema hiMsakane madada karavAthI hiMsAdeva prApta thAya che tema keTalAMka mAM- sAhArI manuSyo annamAM tathA mAsamAM samAna prANIonI hiMsAnuM jaNAve che teone paNa daiSa prApta thAya che te batAvavA tathA teone nirUttara Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama karavA sArU A adhikAramAM yukti prayuktithI teonA maMtavyanuM cUrNazaH khaMDana karavAmAM Ave che. mAMsabhakSaNa karanAra manuSyakaratAM hiMsaka prANuM sArAM che. manuSyaY (-2). mAMsAzane na doSo'stItyucyate yairdurAtmabhiH / / vyAdhagRdhrakavyAghrazRgAlAstairgurUkRtAH // 1 // je durAtmAe mAMsabhakSaNamAM deSa nathI ema kahe che teoe pArAdhI, grudha, nahAra, vAgha ane ziyALa jevA hiMsaka jIne potAnA karatAM uttama paMktimAM mUkyA che arthAta manuSya uttama hovA chatAM je mAMsa bhakSaNa kare che te tevA hIna paMktinA cha karatAM paNa hIna gaNAya che. 1. mAMsa ane anna samAna nathI. yastu prANyaGgamAtrakhAtmAha mAMsaudane same / strIkhamAtrAnmAtRpalyoH , sa kiM sAmyaM na kalpayet // 2 // etau kasyApi. je manuSya dareka vastu prANIonA aMga mAtrathI ja banI che ema darzAvI mAMsane tathA cekhA (bhAta) ne samAna kahe che te (pAmara) prANI mAtAmAM ane potAnI strImAM samAnatAnI kalpanA kema nahi kare? arthAta te bannenI samAnatA kaI paNa kALe gaNAvI zakAya tema nathI. 2. annAdinA AhAra karanArane sthAvara prANuonI hiMsAnuM pApa eka vAdI jaNAve che tenA pratye kavi potAnuM vaktavya batAve che. upanAti (3 thI 8). AhArabhojI kurute na modaM, naro vadhe sthAvarajaGgamAnAm / tasyApi tasmAduritAnuSaMgamityAha yastaM prativacmi kizcit // 3 // khA vigere anAjane AhAra karanAra manuSya sthAvara jaMgama prAenA nAzamAM AnaMda mAnatuM nathI te paNa tene (annahArIne) paNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257. pariccheda. mAMsAtulyamaMsukhaDana-adhikAra. pApano anuSaMga (saMbaMdha) thAya che ema je manuSya kahe che te pratye mAre kAMIka kahevuM che. 3. je ame, te alpaSI che. DAsinaH sthAvaragajurAtAtmAMlAzino gALIvayAtAra doSastayoH syAtparamANumervoryathAntaraM buddhimateti veyam // 4 // je manuSya annanuM bhajana karanArA che teone sthAvara (ghauM, bAjarI, cikhA vigerenA cheDa) rUpa jaMtuone nAza karavAthI (athavA dANA vigephathI) doSa prApta thAya che ane mAMsanuM bhakSaNa karanArAone trasakAya (pazu vigere) prANuone nAza karavAthI deSanI prApti thAya che ema mAnIe chIe paraMtu te banA deSamAM paramANu (rajakaNa) ane merU parvata jeTaluM aMtara che ema buddhimAna purUSe jANavuM joIe. ja. tathA- amAzane syAtparamANumAtraH, prazakyate zodhayituM tapobhiH / mAMsAzane parvatarAjamAtro, no zakyate zodhayituM mahattvAt // 5 // annanA bhejanamAM je rajakaNa mAtra doSa lAge che te tapa Adi kriyAethI zedhI zakAya che eTale tapa AdinA AcaraNathI te pApamAMthI mukta thaI zakAya che paraMtu mAMsabhakSaNa karavAmAM merU parvata samAna je deSa che te jIvathI zodhI zakAya tema nathI. kAraNake deSa atI mahAna che. eTale tene mAMthI mukta thaI zakAtuM nathI. pa. mAMsa tathA anna samAna nathI. mAMsaM yathA dehabhRtaH zarIraM, tthaanmpynggishriirtaatH| tatastayordoSaguNau samAnAvetadvaco yuktivimuktamatra // 6 // mAMsa jema dehadhArI prANInuM zarIra che tema anna paNa aMdhArInA zarIrapaNAthI che eTale zarIrane poSaNa kare che agara sthAvara prANurUpe raheluM che. tethI te anna tathA mAMsanA guNadoSa samAna che" Ama tuM kahetA hete paNa tAruM atra A vacana yuktivirUddha che. 6. mAMsa tathA zarIramAM bheda che. mAMsaM zarIraM bhavatIha jantorjantoH zarIraM na tu mAMsameva / yathA tamAlo niyamena vRkSo, vRkSastamAlo na tu sarvathApi // 7 // 33 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama je mAMsa che te jaMtunuM zarIra che ema kahI zakAya. paNa je jaMtunuM zarIra che te sarva mAMsaja che ema kahI zakAze nahIM (arthAt anna jaMtunuM zarIra che paNa tethI te mAMsaja che ema nathI.) te upara daSTAMta Ape che ke-je tamAla che te avazya vRkSa kahevAya che. paraMtu je vRkSa che te sarvathA tamAlaja che ema kahI zakAze nahIM arthAta jeTalAM vRkSo che te sarve tamAla nathI paNa bIjA nAmavALA paNa che. tema anna aMgadhArI levA chatAM mAMsa nathIja. 7. anna tathA mAMsane taphAvata. roTalaeNna pati sRddhi, mAM yathArja tathAga nA ! jJAkhati mAMsaM parivartya sAdhurAhAramaznAti vizodhya pUtam // 8 // subhASitaratnasandoha. rasanA ugrapaNAthI jema mAMsa manuSyamAM vRddhi (durvAsanA) utpanna kare tema atra anna kaI divasa karatuM nathI ema jANuMne mAMsano tyAga karIne sAdhu purUSa pavitra AhArane zuddha karIne jame che. 8 marahUma AtmAnaMdajI mahArAja tathA isAIne mAMsaniSedha samAgama. * jIrA (paMjAba) mAM eka IsAI maradamanI pAse AvI ekadama uddhatAIbharyA zabdothI belyo ke tame ahiMsA ahiMsA pikArI mAMsa khAvAnuM nivedhe che paNa tame pote mAMsAhArathI khAlI nathI ! ATalI vAta sAMbhaLatAMja pAse beThelA keTalAka sAdhu temaja zrAvake camakI uThayA! zrAvaka lake kAMIka balavAnI taiyArI karatAja hatA ke jhaTa mahArAjajIe rekI kahyuM ke bhAI! utAvaLA na thAo. enA kahevAthI kAMI ApaNe mAMsAhArI banI gayA? e zA AzayathI kahe che te ene pUchavA de. A kAravAhI jeI IsAI ekadama pitAnA manamAM zuM The paDI gayuM ke AvA gaMbhIra purUSane na chAjatA uddhatAI bharyA zabda meM kahyA te ThIka na karyuM! paNa have zuM thAya? je bhASAvargaNA nIkaLavAnI hatI te nIkaLI gaI! marame pUchayuM- bhAI! tuM zAthI kahe che ke tame paNa mAMsAhArathI khAlI nathI. isAi- tuma dUdha pIte he yA nahi? marahUma-pIte haM. * jaina pustaka 12 muM aMka 22 me 50 5. " Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pache. malAtulyavakhakana-adhikAra 25 IsAIte basa. dUdha, mAMsa aura khUnasehI banatA hai jaba mAMsa khUnase banA dUdha pI liyA te bAkI kyA rahA? dUdha pInA aura mAMsa nahIM khAnA kyA yaha nyAya che? marahuma-bezaka dhaka padAza isa taraha hotI hai aura isaliye jenaka mAnanA hai ki vyAI huI bheMsakA paMdarA reja, gAyaka daza dina aura bheDa bakarI vagerakA ATha dina dudha nahIM pInA kAMki usake dudhapaNe pariNamanameM kasara hatI hai. jaba he dudhapaNe pariNamana ho gayA te ve judA padArtha bana gayA, Isa liye isame harakta nahIM samajI jAtI. yaha kaI niyama nahIM hai ki jIsase je padArtha bene usake khAnevAlA mUla padArtha ke bhI avazya khAve. annake khetame gaMdA padArtha paDatA hai, kamAda (kha) khaDabuje vagerakI paidAza akasara gaMdakI ke khAtarehIse hotI he te yA anna, Ikha, khaDabujA vageraDu khAnevAlA gaMdakI khAtA hai yaha mAnA jAyegA? gaM. dakIse puSTa hue sUrake mAMsa khAnevAlA IsAI gaMdakI khAyegA? suna bhAI ! burA nahIM mAnanA tene jaisA savAla kiyA hai vesAhI tuje javAba milegA. agara ApanA kahanA tuja maMjUra te vicAra le. agara annAdi khAnevAlA IsAI gaMdakI khAtA huM yaha terA mAnanA che te bhale terA akhatIyAra hai hama bhI tU apanI akalake anusAra terI marajImeM Ave vaise mAna le hamArA isameM koI nukasAna nahi he. magara hama yahI mAnate hai ki annAdi gaMdakI nahIM hai gaMdakI judA padArtha hai aA judA padArtha che. isI taraha mAMsa khUna judo padArtha hai dudha judA padArtha hai. isaliye dUdha pInevAlA mAMsAhArI he yaha kabhI siddha nahI ho sakatA. isAi-mahArAja tumane te muje kisI cakkarameM DAla diyA isakA javAba era kayA hai yAte mAMsa khAnevAle gaMdakI khAnevAle bane tyA mAMsa cheDa dave! marahUma-(jarA ThaMDA thayele jeI) bhalA bhAI! jIsakA dUdha pInA usakA mAMsa bhI khAnA yaha terA yakIna pakkA he te hama eka bAta pUchate huM. baccA mAtAkA dUdha pItA he te use mAtAkA mAMsabhI tere hisAba mujaba khAnA cAhiye aura usakA na bhI pInA cAhiye! IsAI-are! tebA ! tebA ! mahArAja Apa sAdhu hekara kayA bAta karate huM? mAtAne te bacce ke pAlA he usakI to jItanI bana Tahala sevA karanI cAhiye. je te apane para upakArakI karenevAlI hai. upakAra karanevAle para apakAra karanA mahA nIca kAma kahA jAtA hai. A daSTAMta uparathI spaSTa samajAya che ke mAMsa khAvuM e mahA pApa che te mAMsa varjavuM e zreyaskara hovAthI have pachI mAMsa vajittamatA adhikAra tarapha dhyAna kheMcyuM che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 aSTama grAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 * mAMsanoramatA-tharA. - * mAMsa zabda eTale badhe dayAjanaka che ke zuddha brAhmaNa tathA vaizya 999 tenuM nAma sAMbhaLatAM kaMpe che paNa adhama loko teno chuTathI upayoga kare che. teo aMtyaja hoya te eka tarapha rahyuM paraMtu hiMdudharmanuM nAmadhArI tevAM kukRtya kare che, teoe A nIcenI bAbatamAM amAji (mAMsa na khAnAra) ne zuM phaLa che? te lakSamAM levAnI ghaNuM ja jarUra che ityAdi hetune laI A adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. mAMsanA tyAga mATe dharmarAjAne Apela upadeza. anuSTram (2 thI 8). prabhAsaM puSkaraM gaGgA, kurukSetraM sarasvatI / vedikA candrabhAgA ca, sindhuzcaiva mahAnadI // 1 // etaistIrthamahApuNyaM, yatkuryAdabhipecanam / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira // 2 // he rAjA yudhiSThira! prabhAsakSetra, puSkarajI, gaMgAjI, kurukSetra, sarasvatIjI, vedika, caMdrabhAgA ane mahA nadI sidhu A sthaLemAM je snAna karyuM hoya te A tIrtha vaDe mahApuNyanI prApti thAya che ema kahe che paraMtu je mAMsabhakSaNa karyuM na hoya te te manuSyanI tulanA teonI sAthe thaI zakatI nathI. eTale ke eka manuSya upara jaNAvela tIrtho karyA hoya ane bIjA mANase mAMsanuM bhakSaNa na karyuM hoya te A che. jenA puNyane tulAmAM nAkhI jokhatAM te banne purUSonA puNyanI sarakhAmaNuM thaI zakatI nathI athAt mAMsAhArathI hita manuSyanuM puNya vadhI jAya che e bhAva che 1-2. tathA- kedAra yajjalaM pIlA, puNyamarjayate naraH / tasmAdaSTaguNaM moktaM, madyAbhiSavivAjita / / 3 / / kedAra tIrthamAM jaLapAna karIne manuSya je puNyane meLave che tethI ADagaNuM puNya madira tathA mAM ne tyAga karanAra purUSamAM kahyuM che eTale te ne tenAM pharatAM DagaluM puca thAya. 3. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 pariSada. mAMsamiti-adhikAra vaLI hiraNyadAnaM godAnaM, bhUmidAnaM tathaiva ca / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira // 4 // he rAjA dharma ! suvarNanuM dAna, gAyanuM dAna, temaja pRthvInuM dAna A badhuM eka tarapha ane bIjI tarapha mAMsanuM bhakSaNa na karavuM te A banne kadI samAna thaI zakatuM nathI arthAt mAMsatyAgI manuSyanuM puNya vadhI jAya che. 4. te pramANe - kapilAnAM sahasraM tu, mAse mAse gavAM dadau / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira // 5 // he rAjA yudhiSThira ! eka manuSya mAse mAse hajAra kapilA gAyanuM dAna ApyuM hoya ane bIjA mANase mAMsanuM bhakSaNa na. karyuM hoya te te banne jaNanuM puNya samAna thatuM nathI, eTale mAMsatyAgInuM puNya vadhI jAya che. pa. mAMsa tyAgIne tIrthanuM phaLa. zrUyante yAni tIrthAni, triSu lokeSu bhArata / teSu prAmoti sa snAnaM, yo mAMsaM naiva bhakSayet // 6 // che bhArata! je manuSya mAMsanuM bhakSaNa nathI ja karate te divase divase) traNe lokamAM je tIrtho zravaNugocara thAya che temAM snAnathI utpanna thatA phaLane meLave che. 6. mAMsa tyAgavAthI svarganI prApti. yo bhakSayikhA mAMsAni, pazcAdapi nivartate / yamasvAmI yuvAcedaM, so'pi svargatimApnuyAt // 7 // je manuSya (pramAdathI) prathama mAMsano AhAra karIne pachI paNa nivRtta thAya che eTale mAMsabhakSaNane tyAga kare che te paNa svaganI gatine pAme che A vAkya yama svAmIe nakkI karyuM che. 7. mAMsano upayoga nahi karavA mATe vasiSTha RSine abhiprAya. 'yAvajIvaM ca yo mAMsa, viSavat parivarjayet / vasiSTho bhagavAnAha, svargalokeSu saMsthitim // 8 // grLa, Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgrahamAM che. Apa je manuSya jIvana paryaMta jheranI mAphaka mAMsane tyAga kare te manuSyanI sthiti vasiSNa bhagavAne svarga kemAM kahI che. 8. A pramANe mAMsatyAga karanAra manuSyane thatuM parama zreSTha phaLe dekhADIne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. * 9 mani-dhAra. - che mAMsanI peThe madha paNa abhakSya che madha-madirA-dArU-brAMDInA nAu mathIja jagatamAM prasiddha che. manusmRtinA 11 mA adhyAyanA 94 mA lekamAM traNa prakAranI madirA kahelI che 1 "DI" gaLamAMthI bane che te 2 "paig" ghauM, cokhA, yava vagerenA leTamAMthI bane che ane trIjI "mAvI" mahaDAmAMthI bane che te A sivAya AjakAlanA saMjegethI aneka prakAranI madirA utpanna thAya che. A sarva jAtanI madirAnuM pAna karavAnI dareka dharmanAM pustakamAM mane karavAmAM AvI che. eTale bIjI bAbatamAM bhinna bhinna dhamIonA bhinna bhinna mata hoya che paraMtu A bAbatamAM dareka dharmazAstrane ekaja nizcaya che ke madine tyAgaja kare tema madirA pAnanuM duSTaphaLa Aja lokamAM turtaja manuSyane prApta thAya che eTaluM ja nahi paNa atra karatAM pahelekamAM (yamapurI) mAM tene mATe ghaNuM ja saMkaTa veDavAnuM che te eTale sudhI ke yamanA dUte madirAnuM pAna karanAra prANIonA mukhamAM leDhAne rasa reDe che, mATe sujJa purUSe madhane tyAgaja karavuM joIe. koIe ajJAnathI madirApAna karyuM hoya ane te pApamAMthI mukta thavA te manuSya zA chokta prAyazcitta mAgate hoya te nIce mujaba che. " surAM pItvA dvijo mohAdagnivarNI surAM pibet // tayA sa kAye nirdagdhe, mucyate kilbiSAttataH // manusmRti a11-leka 90. eTale je brAhmaNa kSatriya ke vaizya varNana purUSa madirAnuM pAna ajJAnathI karyuM hoya te paNa teNe (te pApamAMthI zuddha thavA sArU) teja madirane atyaMta agnimAM lAlacoLa karI pAna karavuM ke jethI deha dagdha thaI jAya che tethIja zuddha thavAya athavA gomatra, garama pANI, dudha, athavA ghI tathA chANane rasa lAlacoLa tapAvIne tenuM pAna karavuM te deha paDI jAya tyAMsudhI. tyAre te Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AA A AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA parivA maniSa-adhikAra madirApAnanA pApamAMthI manuSya mukta thAya che arthAt madirApAna karI jIvatuM rahI zakAya ne zuddha thavAya e upAya nathI. mATe AvI bhayaMkara vedanAne ApanAra madirAnuM kaI paNa manuSya pAna na karavuM. A bAbata samajAvavA sArU A adhikAra AraMbhAya che. madirAnI prabaLatA. manuSya, (2 thI 3). madye pIte kulIno'pi, ceSTAM vahati ninditAm / karoti ninditaM loke, gItanRtyAdivibhramam // 1 // madirAnuM pAna karavAthI kulIna manuSya paNa niMdApAtra (ceSTA) vartaNukane dhAraNa kare che ane lekamAM niMdita evAM gIta nRtya (nAca) vigerenA vizvama (ga) kare che arthAta madirAthI matta thaI javAthI citta sthira nahi rahetAM kAryakAryane vicAra na karI jIva kukarmomAM Asakta thAya che. 1. mayaM pIlA tataH kazcinmAMsaM ca spRhyebrH| kazcidvadhaM karotyugraM, duSTa saGghAtaghAtakam // 2 // kaI purUSa madirAnuM pAna karI mAMsane Icche che ane koI purUSa ugra tathA niMdApAtra evA AkhA samUhane nAza paNa kare che. arthAta ke madirAthI jIvane aneka kukarma karavAnuM mana thAya che. 2. vaLI- madyapAne kRte krodhomAno lobhazca jAyate / noratha prasava, kumApanameva | 2 | madirAnuM pAna karavAthI krodha, ahaMkAra, lebha, meha (ajJAna), adekhAI ane duSTa (kharAba) bhASaNa A samagra ane utpanna thAya che. 3.' temaja- kUtavidhivata (4 thI 28). bhavati maghavazena manobhramo, bhajati karma manobhramato ytH| . * vrajati karmavazena ca durgAti, tyajata mayamatatrividhena bhoH // 4 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. he (mAna!) madirAne AdhIna thavAthI manamAM bhrama (ghelachA) thAya che ane manamAM bhrama thavAthI duSTa kamane manuSya kare che. ane jethI karmAdhIna thaI durgati (naraka dukha) bhagave che mATe tame mana, vacana, kAyA tathA kartA, kArayitA, anuditA, Ama traNe prakAre karI madigane tyAga kare. 4. madirAthI thatA hAlahavAla. hasati nRtyati gAyati valgati, bhramati dhAvati mUrchati zocate / / patati roditi jalpati gaddaM, dhamati dhAmyati madhamadAturaH // 5 // madirAnA madathI Atura (gaDe thayele manuSya) kSaNamAM hasavA mAMDe che, kSaNamAM nAce che, kSaNamAM gAya che ane kSaNamAM bIjAne vaLage che, bhame che, deDe che, machI khAI jAya che, zoka kare che. jamInamAM paDI jAya che, revA mAMDe che, bakavA mAMDe che, gaddagada (gaLagaLe thaI) kaThe zvAsa levA mAMDe che ane pariNAme thAkI jAya che. pa. madirAthI thatuM asahya pApa. svasamutAjananIrapi mAnavo, vrajati sevitumastamatiryataH / saguNalokavininditamadyataH, kimaparaM khalu kaSTataraM tataH // 6 // guNI leke e niMdelA madirApAnathI manuSya bahena, dIkarI, ane mAtA tarapha paNa kudaSTi karI deDe che. kAraNake te manuSyanI buddhi madirApAnathI AthamI gaI che. te jagatamAM A kArya karatAM bIjuM kayuM vadhAre kaSTa che? arthAt sarva kaSTanuM paryAvasAna madirAmAM samAI jAya che. 6. dArUDIyA purUSanI sthiti. skhalati vastramadhastanamIkSyate, sakalamanyatayA zlathate tanuH / skhalati pAdayugaM pathi gacchataH, kimu na madyavazAcchrayate janaH // 7 // madirAthI matta thayelA manuSyanuM nIcenuM vastra khasIne paDI jAya che, tene badhuM jagata ulaTuM dekhAvA mAMDe che, zarIra paDatuM paDatuM cAle che ane rastAmAM cAlatA dArUDIyAnA be paga These khAvA mAMDe che. ema madirAne AdhIna thaI javAthI manuSya zuM karato nathI ? arthAta ke dArUDIyAnI purI pAyamAlI thAya che. 7. madirAnuM chaTakuM. asubhRtAM vadhamAcarati kSaNAdvadati vAkyamasahyamasUnRtam / parakalanadhanAnyapi vAJchati, na kurute kimu madhamadAkulaH // 8 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. maniSedha-adhikAra. 265 madirAthI matta thayele manuSya kSaNamAtramAM prANIonI hiMsA karavA mAMDe che ane sahana na thaI zake tevuM asatya vAkaya le che. tema bIjAnI strI tathA dhanane paNa Icche che. ema madirAnA madathI AkuLa thayele mAnava zuM karate nathI? 8. madirAthI adhama sthiti, vyasanameti janaiH paribhUyate, gadamupaiti na satkRtimaznute / bhajati nIcajanaM vrajati klamaM, kimiha kaSTamiyati na madyapaH // 9 // madirApAna karanAra mAnava duHkhane prApta thAya che ane manuSyathI paNa parAbhava (hAra)ne pAme che. tema (aneka jAtanA) rogane prApta thAya che tathA pUrvanA puNya hoya te tene bhegavI zakatuM nathI. nIca manuSyane (mitrabhAve) bhaje che ane pariNAme (atyaMta) thAkane pAme che. (TuMkAmAM kahevAnuM ke) madirA pInAra manuSya ahIM kyA dukhane pAmate nathI? 9. priyatamAmiva pazyati mAtaraM, priyatamAM jananImiva manyate / pracuramadyavimohitamAnasastadiha nAsti na yatkurute janaH // 10 // madirAthI matta thayele manuSya potAnI janayitrI mAtAne bahAlI strInI mAphaka dekhe che ane vahAlI strIne mAtAnI mAphaka mAne che. kAraNake tenuM mana ghaNA madironA pAnathI mehita thaI gayuM che. mATe te manuSya je kukama na kare tevuM ahIM eka paNa kukarma nathI arthAt te duSTa prANa tamAma kukarmo kare che. e bhAva che. 10. madirAthI vibhrama. ahaha karmakarIyati bhUpati, narapatIyati karmakaraM naraH / jalanidhIyati kUpamapAnidhi, gatajalIyati madhamadAkulaH // 11 // (ahaha) kheda che ke-madirAnA madathI AkuLa thayele manuSya rAjAne kiMkaranI mAphaka jue che ane nekarane rAjAnI mAphaka dekhe che tema kUvAne samudra tulya mAne che ane samudrane pANI vagarane dhAre che. Ama madirAmattane sarva padArtha anya rIteja bhAse che..11. madirAmattane kurakurIyA sAthe mitratA nipatito vadate dharaNItalaM, vamati sarvajanena vininyate / mariyamane pati , pata rata ja pU . 22 | 34 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama madirAthI matta thayele manuSya pRthvImAM paDIne tenA taLIyA sAthe vArtA karavA mAMDe che ane kSaNamAM ekavA mAMDe che ane AvI sthitine lIdhe sarva janasamAjathI niMdAya che. tema kutazanAM baccAM (kurakurIyAM) e tenA maheDhAne cATIne temAM mUtra (laghu zaMkA) kare cheAma thavAnuM kAraNake te manuSya madirAmAM Asaktine lIdhe matta thaI gayuM che, eTale dehanuM bhAna nathI. jethI AvI durdazA thAya che. 12. - madirApAnamAM hiMsA thAya che. bhavati jantugaNo madirArase, tanutanurvividho rasakAyikaH / pibati taM madirAmadalAlasaH, zrayati duHkhamamutra tato janaH // 13 // madirAnA rasamAM sakSama kAyAvALe vividha prakArano rasakayika-jaMtuene samUha rahe che. arthAta asaMkhya samurNima che temAM upaje che ne mane kare che. madirAnA madathI lAlasA (IcchA) vALe manuSya te jaMtuonA samUhanuM pAna karI jAya che. tethI parakamAM duHkhane Azraya kare paDe che. eTale nArakI AdinI pIDA prApta thAya che. 13. madirAthI thatI hAni. vyasanameti tanoti dhanakSayaM, madamupaiti na vetti hitAhitam / kramamatItya tanoti viceSTitaM, bhajati mayavazena na kAM kriyAm // 14 // madirAthI matta thayela manuSya (aphINa vigerenA) vyasanane prApta thAya che ane tethI dhananAza kare che. mada (garva) ne pAme che. tema hita-ahitane paNa jANatA nathI ane krama (nItinA mArga) nuM ullaMghana karIne vilakSaNa AcaraNa kare che eTale ke-maghane AdhIna thaI manuSya zuM kriyA karate nathI? 14. madirAne vaLagADa, raTati ruSyati tuSyati vepate, patati muhyati dIvyati khidyate / namati hanti janaM grahilo yathA, yadapi kizcana jalpati madyataH // 15 // vaLagADathI pIDAyelAnI mAphaka mAMthI manuSya barADA pADavA mAMDe che, krodhAdhIna thaI jAya che, kSaNamAM manamAM khuza thaI jAya che, kaMpavA mAMDe che, pRthvI upara paDI jAya che, meha pAme che, jugAra khele che, khedAtura thaI jAya che, bIjAne namavA mAMDe che ane kSaNamAtramAM manuSyane mArI nAkhe che ane je kAMI (na bolavAnuM) babaDyA kare che eTale bebhAna sthitine bhegave che. 15. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnidha-adhikAra kavi vidvAn purUSane saMbaMdhIne kahe che. vratatapoyamasaMyamanAzinI, nikhiladoSakarI madirAM piban / vadata dharmavacogatacetanAH, kimu paraM puruSasya viDambanam // 16 // dharmavacanamAM jeonI buddhi praviSTa thayelI che evA he (sujJa) purUSa! kaho vrata, tapa, yama, saMyama vigerene nAza karanArI ane samagra dezane utpanna karanArI madirAnuM je pAna karI rahyA che, te purUSane bIjuM zuM saMtApa kare che? 16. madiranuM nityakarma. zrayati pApamapAkurute vRSa, tyajati sadaguNamanyamupArjate / bajati durgatimasyati sadgati, kimathavA kurute na surArataH // 17 // madirAmAM prItivALo purUSa pApano Azraya kare che, dharmane nAza kare che, sadaguNane tyAga kare che ane asata (duSTa) guNane meLave che. temaja durgatine pAme che ane sadgatine nAza kare che athavA surAmara manuSya bIjuM zuM karate nathI ? 17. madirAmattanI yamalakamAM kaDhaMgI sthiti, narakasaGgamanaM sukhanAzanaM, vrajati yaH paripIya surArasam / bata vidArya mukhaM paripAyate, pracuraduHkhamayo dhruvamatra saH // 18 // atra je manuSya narakane ApanAra, sukhane nAza karanAra evA dArUnA rasanuM pAna karIne paralokamAM jAya che tyAM nakkI yamanA dUte tenuM mahatuM phADIne ghaNA duHkhane ApanAra leDhAne rasa temAM reDe che. hA e khedanI vArtA che. te paNa pAmara prANIo A maMdiranA vyasanathI viramatA nathI. 18. madirAne tyAga karavAnuM kAraNa pibati yo madirAmatha lolupaH, zrayati durgatiduHkhamasau jnH| iti vicintya mahAmatayasvidhA, pariharanti sadA madirArasam // 19 // je lupa (lubdha) manuSya madirAnuM pAna kare che, te naraka (ti. yaMcAdi durgati) nA duHkhaneja Azraya kare che, ema vicAra karIne mahA (vi. zALa) buddhivALA purUSa mana, vacana, kAyA tathA kartA, kArayitA, anuditA ema traNe prakAre sadA madirAnA rasane tyAga kare che. 19, Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhityasa graha --bhAga 2 jo. ama madurApAna samAna jagamAM bIjuM pApa nathI. mananadRSTicaritratapoguNaM, dahati vahnirivendhanamUrjitam / yadi madyamapAkRtamuttamairna paramasti tato duritaM mahat // 20 // agni jema inpana ( kASTha ) ne ALI nAkheche tema madirApAna uttama evAM manana ( vicArazakti), zubhadarzana, cAritra-sadAcaraNa ane tapanA zune khALI bharama kareche. tevA tuthI ahiM uttama lekAe madirAne tyAga karyA che. kAraNake te (madirApAna karatAM mhATu pApa bIjuM nathI. 20. madirAmattamAM utpanna thatA durguNA. tyajati zaucamiti vininyatAM zrayati doSamapAkurute guNam / jati garvamapAsyati sadguNaM, hRtamanA madirArasalaGghitaH // 21 // maMdiranA rasathI zAstranI maryAdAnuM ulllAna karatAra ane jenuM mana madirAthI harAI gayeluM che evA manuSya zAca ( pavitratA ) nA tyAga kareche, nidyapaNAne pAmeche, doSaneA Azraya kareche, guNanA tyAga kareche. gava ( abhimAna) ne bhache ane saddaguNavALA (mitratra) ne tyAga kareche. 21. nidA e kharekhara jhera che. maradoSakarImiha vAruNI, pivati yaH parigRhya dhanena tAm | amuharaM viSamugramasau sphuTaM pivati mUDhamatirjana ninditam / / 22 / / atra mUDha buddhivALA je manuSya ghaNA doSavALI te madirAne dhana ApI kharIdIne tenuM pAna kareche, te prasiddha rIte janamAM nidAyela ane prANana haraNa karanAra ugra (praca'Da) viSanuM pAna kareche. 62, madirA e sarve sthAvara jaMgama jherI padArtha karatAM paNa vadhAre jherI che. tadiha dUSaNamaGgigaNasya no, viSamarirbhujago dharaNIpatiH / yadasukhaM vyasanabhramakAraNaM, vitanute madirA guNaninditA || 23 || duSTa guNeAthI nidAyelI miMDherA jevI rIte janasamRhune-SaNarUpa, vyasana ( Asakti ) tathA brahmavALu duHkha Apeche tevI rIte jhera, duzmana, kALA sarpa ane rAjA paNa tra ApI zakatA nathI, 63, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parija. - maniSedha-adhikAra. 29 sapatI (zekya strI) mAM paraspara virodha. matidhRtigatikIrtikRpAGganAH, pariharanti ruSaiva janArcitam / naramavekSya surAganayA zritaM, na hi parAM sahate vanitAGganAm // 24 // madirArUpI strIvaDe Azraya karAyela purUSa bhale manuSyamAM pUjAyela hoya topaNa tenI buddhi, dhIraja, kAMti, kIrti, ane kRpA (dayA) rUpI pAMca strIo roSathI ja tene tyAga kare che. kAraNake sI zakyastrIne sahana karI zakatI nathI. 24 madirAsatanI dazAnuM varNana.. kalahamAtanute madirAvazastamiha yena nirasyati jIvitam / upamapAsyati sazcinute malaM, dhanamapaiti janaiH paribhUyate // 25 // madirAne AdhIna thayele manuSya ahiM (game tenI sAthe) kaleza kare che ane te kalezanI pAchaLa te kAraNathI ja potAnA jIvatarane paNa pAyamAla karI nAkhe che. pariNAme dharmane tyAga kare che ane amane ekaThe kare che temaja tenuM dhana nAza pAmI jAya che tathA pote mANasothI parAbhavane pAme che. arthAta madirApAna karanAranI pUrNa kharAba dazA thAya che. 25. | madirA banne lekano nAza karanArI che. khananamanyajanIyati mUDhadhIH, parajanaM svajanIyati madyapaH / mithavA vahunA thini ma, dvitayojavinArAvAra dura | 26 che. mUDha buddhivALe madyapAna karanAra purUSa svajanane duzamanasamAna jANe che ane duzmanane svajanatulya mAne che athavA (he mitra!) have vadhAre kahevAthI zuM? (TuMkAmAM kahIe te) madirA ane lekane nAza karanArI che 26. madirAthI kAmanI utpatti mati vana gamavA, saMzoSavaDajha phAranI bhajati tena vikAramanekadhA, guNayutena surA parivajyaMte // 27 // ahi madirAne AdhIna thayela dehadhArI manuSyane samagra dezane karanAra kAmadeva utpanna thAya che ane tethI (kAmadevathI) aneka prakAre vikArI thAya che ityAdi kAraNene laI guNavAna purUSa madirAne tyAgaja kare che. 27. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ga vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 21. upasaMhAra. pracuradoSakarIM madirAmiti, dvitayajanmavivAdhavicakSaNAm / nikhilatantra vivecakamAnasAH, pariharanti sadA guNino janAH ||28|| subhASitaratnasandoha. zreNIo samagra tattva vibhAga karanAra jeonuM mana che eTale jee sArAsArane jANavAvALA che e guNavAna purUSo miMdarAne ghaNA doSone karavAvALI ane bIjA janmaviSe pIDA karavAmAM catura jANIne sadAne mATe cheDI deche eTale grahaNa nathIja karatA. 28. e sArI rIte batAvI madirA sarva sthAne peAtAnuM nATaka bhajave che tene avazya tyAga karavA joie e sUcanA karI A mahinaSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. > maniSaya-adhiAra. -~~ j * abhayeAmAM madyaniSedhanI jarUra che tema tenA kharUpa madhu (madha) ne pazu dezavaTo ApavAnI khAsa jarUra che. te madha meLavatAM keTaluM pApa thAyache ? eTale keTalAM jaMtuone nAza thAyache? A khAmata sarvAM sujJa purUSo jANe che, ke madha prApta karatAM aneka jaMtuonA saMhAra thAyache. mATe dhanA agresara purUSo madhune upayegamAM lAvavAnI sakhta manA kareche ane upayoga karanArAe pApabhAgI che ema siddha kareche te khAmata samajAvavAsArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. avazya tyAga karavA jevA pAyA.. anuSTupa (2 thI 2). madhe mAM madhuni ca, navanIte bahiSkRte / utpadyante vipadyante, susUkSmA janturAzayaH // 1 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. madhuniSedha-adhikAra. 201 madirA, mAMsa, madha ane chAzathI judA paDelA mAkhaNamAM sUkSma (jhINA) taddaNu evA ja MtunA samUho utpanna thAyache ane nAza pAmeche, mATe te graheNu na karavAM, madhupAnA mAM hAni. saptagrAme hi yatpApamagninA bhasnasAtkRte / tatpApaM jAyate jantormadhubindvekabhakSaNAt // 2 // manuSyane-sAta gAma bALI bhasma karI nAkhavAthI je pApa lAge che, te pApa madhanA eka bi Mdu (TIpA ) nA bhakSaNuthI utpanna thAyache. mATe madhanuM bhakSaNa na karavuM. 2. madhanI utpatti. medamUtrapurISAyai rasAyairvaddhitaM madhu / chardilAlA mukhasrAvairabhakSyaM brAhmaNairmadhu // 2 // maidya ( mAMsa ), mUtra, viSTA vigerenA rasAdi tathA ekavuM, mukhamAMthI lALa kADhavI AvA prakArAthI mAkhIevaDe madha karAya che. mATe tenuM bhakSaNa brAhmaNoe naja karavuM joIe. 3. tathA-- jIvANDaM madhu sambhUtaM, mlecchocchiSTaM na saMzayaH / varjanIyaM sadA vipraistyAjyaM mokSAbhikAGkSibhiH // 4 // makSikArUpI jIveAnAM jemAM IMDAo che evuM utpanna thayeluM te madha sveccha ( yavana ) leAkAnA eThAM samAna che temAM saMzaya nathI mATe brAhmaNAe te mabhakSaNanA humezAM tyAga karavA tema meAkSanI icchAvALA khIjA manuSya e paNa tyAga karavA. 4. zrAddhamAM madhyanA niSedha che. yo dadAti madhu zrAddhe, mohito dharmalipsayA / sa yAti nAM ghora, pAvai sadda haTe || * || kuLa. dharmanI icchAthI mADu pAmelA je purUSa pitRonA zrAddhamAM madha Ape eTale brAhmaNAne madhanuM leAjana karAve che, te manuSya la MpaTa evA bhajana Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w www w w w w w w w w - 272 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. karanArAonI sAthe zera narakamAM paDe che mATe zrAddhamAM paNa madha na jamADavuM. 5. madhuphArI pApakArI. .dInairmadhukarairvagaiH saJcitaM madhu kRcchrataH / yaH svIkaroti nistriMzaH, sojyatyajati kiM naraH / / 6 // kaMgAla evI madhanI mAMkhIonA samUhathI je madha mahA saMkaTathI eka karavAmAM AvyuM che; te madhano nirdaya eje purUSa svIkAra kare che eTale baLAtkArathI harI le che te purUSa bIjA kayA padArthane tyAga kare? 6. madhubhakSI sadA sukhI. pazcA-yevaM mahAdoSAnyo dhaje madhulampaTaH / saMsArakUpatastasya, nottAro jAtu jAyate // 7 // je madhane yArI purUSa che te pAMca meTA pApane prApta kare che ane tene saMsArarUpI kuvAmAMthI kai divasa uddhAra thatuM nathI. 7. madhubhegI bhava rogI. saMsArabhIrubhiH sadbhirjinAjJAM paripAlitum / yAvajjIvaM parityAjyaM, sarvathA madhu maanvaiH||8|| saMsArathI bhayane pAmavAvALA uttama manuSyae zrIjinezvara bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karavA sArU jIvita paryata sadA madhane tyAga kare. 8. madhutyAgI uttama bhegI. vijJAyeti mahAdoSa, madhuno budhsttmaaH| saMsArAsAratatrastA, vimuzcati madhu tridhA // 9 // . subhASitaratnasandoha. saMsAranA asArapaNAthI trAsa pAmelA uttama vidvAne A pramANe madhanA mahA deSane jANIne (mana, vacana, kAyA tathA katta kArayitA, anu. meditA) traNe prakAre te (madha) ne tyAga kare che. madhamAM zuM zuM hAni che te batAvI tathA tene kyAre paNa grahaNa na karavuM ema darzAvI A madhuniSedha adhikTara pUrNa karavAmAM Ave che. 1 hiMsA, mRSA, cerI, maithuna, ane parigrahavRddhi A pAMca mahA deva che. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parira che. - kadamULanidha-adhikAra -pUniveda-vivAra. 273 vvvvv - v - - jema madha abhakSya hovAthI agrAhya che tema brAhmaNudharmanA pustakamAM -20 paNa ghaNe ThekANe kaMdamULane niSedha karela che. kahyuM che ke" lazunaM gRJjanaM caiva, palANDuH kavakAni ca / abhakSyANi dvijAtInAM, bhuktvA sNskaarmati" lazana, gRjana, DuMgaLI, bhopAtarInI bhAjI, A padArtho brAhmaNa, kSatriya, vaizya, A traNe jAtine mATe varjita che tethI je kaI uparanI vastu one upayoga kare te tene upanayana (janoI) ne saMskAra karI le joIe Ama pharamAna che ane zrAvakane mATe te tene vizeSa niSedha che. kAraNa ke vRttimAM vikRti pedA karanArA tevA padArtho vRttinI nirmaLatAne ane vRttinA saMyamane mAhATI hAni kare che tethI te bAbatanuM spaSTIkaraNa karavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. kaMdamULanA rAgInA gharanI kaDhaMgI sthiti. manuSyapu (1 thI 2). yasmin gRhe sadA nAryA, mUlakaH pacyate jnaiH| zmazAnatulyaM tadvezma, pitRbhiH parivarjitam // 1 // - je gharamAM hamezAM manuSya athavA tenI strI kaMdamULanuM zAka rAMdhe che, te ghara smazAna tulya che ane pitRone gharano tyAga kare che. 1. kaMdamULabhakSaNa karanAranI zuddhi thatI nathI. mUlakena samaM cAnna, yastu bhuGkte narAdhamaH / na zudvirvidyate tasya, cAndrAyaNazatairapi // 2 // naramAM adhama e je manuSya kaMdamULanI sAthe annanuM bhakSaNa kare che, tenI zuddhi seMkaDe cAMdrAyaNa vratathI paNa thatI nathI. 2. rIMgaNanA bhajanathI thatI adhama gati. bhuktaM halAhalaM tena, kRtaM cAbhakSyabhakSaNam / ' nAmane vAja, na thAti saurava aa rU . 35 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 akSama wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwAwwwwxwwwvvvvvvn vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. je manuSya rIMgaNAnuM bhakSaNa karyuM che teNe halAhala jheranuM bhakSaNa karyuM che ane abhakSya padArthanuM bhakSaNa karyuM che. kAraNa ke rIMgaNAnA zAkanA bhakSaNathI - manuSya rava nAmanA narakamAM jAya che. 3, kaMdamULanA bhakSaNabhakSaNanuM phaLa. varaM bhuktaM putramAMsaM, na tu mUlakabhakSaNam / bhakSaNAnnarakaM yAnti, varjanAtsvargamApnuyAt // 4 // putranuM mAMsa bhakSaNa karavuM sAruM paNa kaMdamULanuM bhakSaNa karavuM sAruM nathI. kAraNake kaMdamULanA bhakSaNathI manuSya narakane pAtra thAya che ane kaMdamULanA tyAgathI svargane meLave che. 4. *veta tathA lAla kaMdamULane zenI upamA ApavI? raktamUlakamityAha, tulyaM gomAMsabhakSaNam / zvetaM taM viddhi kaunteya, mUlakaM madiropamam // 5 // he kuMtIputra dharma! lAla kaMdamULane romAMsanA bhakSaNataya kahela che ane dhoLA kaMdamULane madirA (dArU) tulya kahela che mATe banne prakAranA kaMdamULano tyAga kara. 5. deva tathA pitRone kaMdamULa arpaNa karavAthI thatI hAni. pitRRNAM devatAdInAM, yaH prayacchati mUlakam / sa yAti nara ghora, vAvati kacchaas II ( je manuSya pitR tathA deva vigerene kaMdamULa arpaNa kare che te jyAM sudhI jagatane pralaya rahe tyAM sudhI ghara narakamAM nivAsa kare che. 6. kaMdamULabhakSaNathI dukhaprApti nIlIkSetraM vapeyastu, mUlakaM copadazyate / na tasya narakottAro, yAvadindrAzcaturdaza // 7 // purA, je manuSya kSetramAM nIlI (gaLI) nuM vAvetara kare ane je manuSya kaMdamULanuM bhakSaNa kare tene zrada Indra (brahmAno eka divasa eka hajAra cekaDI) sudhI narakamAMthI uddhAra thatuM nathI. 7. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 paripedA kAmona--apikA. suvarNanI cerIsamAna pApa. hemasteyasamaM pApaM, pravakSyAmi nizAmaya / kandamUlaphalAnAM ca, kastUrIpaTavAsasAm // 8 // mahAmAta, eka mahAtmA pitAnA zrotA janane kahe che ke suvarNa (senA) nI cerIsamAna pApane kahuM chuM tene tuM sAMbhaLa. te zuM? ke kaMdamULa ane (niSiddha) phaLanuM bhakSaNa tathA kasturI ane hIranA vastrone upayega; A suvarNanI cerI barAbara che. 8. ne rahevAnuM ghara vanaspati che. zAkhAmUladale puSpe, phalakiJjalkamadhyataH / ye jIvAH santi tadvarNAstAn vyAkhyAtuM na ko'pyalam // 9 // DALa, mULa, pAMdaDuM, puSpa, phaLa ane tenA taMtuonA madhyamAM te jyAMsudhI komaLa hoya tyAMsudhI tevAja varNa (raMga) nA je jaMtuo rahe che ? teonuM vyAkhyAna karavAne kaI paNa manuSya saMpUrNa samartha nathI, mATe jIvadayAnI khAtara te kaMdaniSedha karyo che. 9, kaLanI sAthe kAcA gerasAdi paNa abhakSya che. ' gorasaM mASamadhye tu, mudgAdiSu tathaiva ca / / bhakSaNaM tu bhavennUnaM, mAMsatulyaM yudhiSThira // 10 // purANa. he rAja yudhiSThira! aDadanA madhyamAM tathA maga vigere kaThoLamAM kAcA gerasa (dahiM, chAza vigere) nuM je bhakSaNa karavuM te nakkI mAMsatulya thAya che, mATe dvidalAmAM dRhiM vigerenuM bhakSaNa na karavuM. 10. jaina zAstromAM jema kaMdamULa tathA dALamAM kAcA dahiMnI sakhta manAI che, temaja purANamAM paNa kaMdamULa vigere agrAhya che ema sArI rIte batAvI tathA tene upayoga nahi kare ema samajAvI A kaMdamULaniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. cha000 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * uDa vAkhyAna sAhitya-bhAga 2 che. Ama | pRSAvA-SiAra. Ex majUtI che nidhivALAM kaMdamULanuM bhajana karavAthI jIvaupara mAThI asara thAya che che. kAraNake jIva e zuddha sphaTika maNi je che paNa te jevA saMskAramAM keLavAya tevA saMskAravALe thAya che tethI temAM sArAM lakSaNo te mahenata laI dAkhala karavAmAM Ave toja sulakSaNI banI zake che. pApa kAryonuM te zikSaNa na ApyuM hoya te paNa temAM tenI sahaja pravRtti thAya che mATe hiMsAthI laIne abhakSya vigere tamAma pApomAM hiMsA nAmanuM paheluM pApa kahyuM have bIjuM mRSAvAya nAmanuM mahApa 5 batAvAya che. keTalAka leke ema mAne che ke, "jUThuM bolyA vinA cAleja nahi" tethI tevuM kArya karavuM joIe. paraMtu samajavuM joIe ke vakhate ja huM belI addhi thoDo samaya lAbha maLe ema dekhAze paraMtu pariNAme bhayaMkara saMkaTo bhogavavA paDaze. A bAbata samajAvavA mATe A adhikAra lakhAya che. narakamAM javAno sarala raste. manuNapU (3 thI 7).. iha sampadvinAzAya, paratra narakAya ca / kUTasAkSyaM vadedyastu, tasya pApaphalaM zRNu / / 1 / / sa yAti yAtanAH sarvA, yAvadindrAzcaturdaza / / phuda putra, pautrA, thAna paratra 2 / 1 // rauravaM narakaM bhuGkte, tato'nyAnapi ca kramAt / ye cAtikAmino mAM, ye ca mithyAmavAdinaH // 3 // teSAM mukhe jalaukAstu, pUryante pnngopmaaH| evaM SaSTisahasrANi, tataH kSArAmbusecanam // 4 // nArIya mahApurANa. A lekamAM asatya bolavAthI ekatra karelI saMpa6 pariNAme nAzane pAme che ane paralokamAM narakane mATe thAya che eTale asatyanuM phaLa jIvane Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari. mRSAvAya-adhikAra 27che ubhaya lethI bhraSTa kare chehave je purUSa kerTamAM jUThI sAkSI pUre che tene je pApanuM phaLa maLe che te sAMbhaLa te jIva jeTalo vakhata cAda IndrA rAjya bhegave che eTale cAra yuganI eka cokaDI evI ekenera cekaDIthI kAMIka vadhAre kALa sudhI eka IndrarAjya bhegave, tevA ceda Indra maLIne eka hajAra cekaDI jene brahmAne eka divasa kahe che tyAM sudhI narakanI tamAma yAtanA (pIDA) ne bhegave che ane pRthvI upara te purUSane vaMza hoya te te putra patra sahita vinAza pAme che ane paralekamAM rava nAmanA narakane bhagave che ane tyAra pachI kamethI bIjA kuMbhIpAkAdi narakene bhagave che ane jagatamAM je purUSo atyaMta kAmalaMpaTa che ane jeo asatyavAdI che teonA mukhamAM jherI sasamAna evI jaLa (jeo lehInuM zeSaNa karI le che te jaLavaMtu bo) pUrAya che. evI rIte sATha hajAra varSo sudhI narakanI yAtanA bhogave che tyAra pachI te pApI jIvaupara kSAra (khArA) pANIne varSAda varSAvI tenuM secana karavAmAM Ave che. AvI rIte asatyavAdIone duHkha bhogavavA paDe che. 1-2-3-4. mRSAvAdane namana, liGginAM paramAdhAro, vezyAnAM paramo nidhiH / vaNijAM paramA nIvI, mRSAvAda namo'stu te // 5 // he mRSAvAda! (he asatya bhASaNa!) te DhagI svarUpadhArI verAgIone parama AdhAra che, vezyAono moTo khajAne che ane vyApArI lekenI heTI thApaNa che mATe tene huM namaskAra karuM chuM, arthAt mRSAvAdane ukta sthAnomAM sAre sarakAra thAya che. pa. asatyavAdI mahApApI. pAradArikacorANAmasti kAcitpratikriyA / asatyavAdinaH puMsaH, pratikAro na vidyate // 6 // anyanI strIomAM Asakta (kAmI) purU ane cAra lokone zuddha karavA mATe koI jAtane pratikAra hoya che eTale te leke amuka jAtanAM prAyazcitte karI zuddha thaI zake che, paraMtu asatyavAdI purUSano pratikArI nathI eTale jUThAbolA le ne pAvana karavAnuM prAyazcita nathI. 6. A abhiprAya purANano che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhityasaMgraha-bhAga 2, aimi kRtagha. yatra yo mucyate prAyastatra steyaM karoti sH| kathaM na harate vAri, vArimadhyasthitA ghaTI // 7 // sUktimuktAvalI. je manuSya jyAM mukAya che ghaNuM karIne te purUSa tyAMja corI kare che. zuM pANInA madhyamAM rahelI gheDa pANInI corI karatI nathI ? 7. asatyavAdI mahAduHkhI. upanAti (8-1). sauhArdavizvAsavinAzi vairasantApapApakSayadurgatInAm / sthAna tathA mUkanaDakhanindApadaM nidAnaM vipadAmalIkam // 8 // asatya bhASaNa sneha tathA vizvAsano nAza karanAruM che, vera, saMtApa, pApa, kSaya tathA durgatinuM sthAna che. tema punarjanmamAM muMgApaNuM, jaDapaNuM ane niMdAne ApavAvALuM che ane tamAma duHkhonuM nidAna che. mATe sarjana purUSe sarvathA asatya bhASaNane tyAga kare. 8. asatya vAkyathI vasu nAmano rAjA narakamAM paDe che. aliikvaakyodbhvpaappngksmbhaarsmpuuritkaayyssttiH| adhaH papAta prathitApakIrtirvasuH kSitIzaH saha sptvNshyaiH||9|| - naravarmacaritra. asatya bhASaNathI utpanna thayela pAparUpI aMka (kAdava) nA saMbhArathI jenI kAyA pUrNa thayela che ane jenI apakItti pRthvamAM prasiddha thayela che e vasu nAmane rAjA sAta vaMzaja purUSa sAthe nIce paDe che. arthAta narakagAmI thayela che. 9, samudranuM paNa pAchuM haThavuM. evaM karomIti kRtapratijJo, yaH svIkRtaM naiva karotyasavaH / yAtyasya saMsparzajakazmalAnAM, prakSAlanAyAbdhirapIha nAlam // 10 // sUktimuktAvalI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 pariccheda, mRSAvAtha-adhikAra. A pramANe huM karuM chuM (karIza) ema pratijJA karIne hairya hIna e je purUSa svIkArela kAryane karI zakatA nathI tevA purUSane aDakavAthI utpanna thayela pApanuM prakSAlana karavAne A lekamAM samudra paNa saMpUrNapaNane pAmate nathI. athata bhraSTapratijJa manuSyane aDakavAthI paNa pApa lAge che ke te pApa ? evaDuM mahesuM che ke tene maLa AkhA samudranA pANIthI paNa beI zakAte nathI. 10. asatyathI hAni. vAsthavRtta. asatyamapratyayamUlakAraNaM, kuvAsanAsadma samRddhivAraNam / vipanidAmaM paravaJcanorjitaM, kRtAparAdhaM kRtibhirvivarjitam // 11 // jUThuM bolavuM te avizvAsanuM kAraNa che, (arthAt jA huM belanArane kaI vizvAsa karatuM nathI,) pApabuddhinuM ghara che. lakSamIne AvatI aTakAvanAruM che, duHkhanuM kAraNu (ApanAruM) che, bIjAone chetaravAmAM baLavAna che, vaLI te . (asatya vacana) pApavALuM che, tethI satparUe te vacanane tyAga karyo che. 11. tathA- zikhariNI. yazo yasyAd bhasmIbhavati vanavahnariva vanaM, nidAnaM duHkhAnAM yadavaniruhANAM jalamiva / na yatra syAcchAyAtapa iva tapAsaMyamakathA, kathazcittanmithyA vacanamabhidhatte na matimAn // 12 // sindUraprakara. buddhizALI manuSya kayAre paNa mithyA vacana bolateja nathI, (kAraNake) jema dAvAnaLathI vana nAza pAme che tema ja DuM belavAthI (manuSyanI) kIrti nAza pAme che, jema vRkSenuM nidAna (paSaka) jaLa che, tema duHkhanuM nidAna (ApanAruM) asatya vacana che, jema taDakAmAM chAyA nathI, tema asatya vacanamAM tapa tathA cAritranI vArtA paNa nathI. (arthAta asatya vacanane tyAgaja kara.) 12, Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 vyAkhyAna sAhityasa graha--bhAga 2 jo. zeSanAgathI khaLavAn. zArdUlavikrIDita. jicaiva satAmubhe phaNavatAM sraSTuzcatasrazca tAstAH saptaiva vibhAvasorniyamitAH SaT kArttikeyasya ca / paulastyasya dazAbhavankaNipaterjiGghA sahasradvayaM, tathA ama jihvAlakSazataikakoTiniyamo no durjanAnAM mukhe || 13 // subhASitaratnabhANDAgAra. satpurUSone eka jihvA (jibha) che, NavALA sarpAne e jihvA che, brahmAjIne cAra jihvA che, agnine sAta che, kAntikasvAmIne cha ane rAvaNane dRza tathA zeSanAgane be hajAra, ema jihvAne niyama che paNa mithyAvAdIdRSTa manuSyanA sukhamAM lAkha bheA che ke karor3a che tenA niyamaja nathI, 16. jADuM elavAthI thatI hAni dAhA. jUThThA AlAnuM jue, badhuM jUDamAM jAya; vichI karaDe bhAMDane, sAce jUTha manAya. je jana kadI jUThA paDe, eka vAra aa ThAma ; suNatAM saMzaya upaje, tenA bela tamAma. manahara. jUhu belI ane dIe satyatAnI zikhAmaNa, leAkane kaheA te upadeza kema lAgaze; jUThThuM' khele te jarUra mahApApanuMja mULa, jUhuM khelavAthI zUla sahudhA jAgaze; jUThuM bele te gaNAya raTane gunhegAra, jUhu ekalanArataNA bhArAja bhAMgaze; kahe dalapatarAma jANavuM jarUra Ama, phAi same kAraTa sAcA javAba mAgaze. 2 23 14 15 16 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mRSAvAkaya adhikAra. ' jUThAnA jarUra jIA jagamAMthI jaza jAya, jInyA te na janmyA jene jana jANe jUThA che; jUThThuM belI jagatane samajAve jema tema A leAkamAM evuM jANA enA dina uThayA che; jUThuM* belI jANe tuSTamAna karI mAna pAmuM, tribhuvanamAMhI kahe tene kANu jIyA che; jADA khAlA jana cAra dvAra ke harAmakhAra, kahe dalapatarAma ane rAma rUAA che. . daza maDha khelanAra A same apAra dIse, rAvaNanI upamA lakhI, nathI navAinI ; upamA pramANe citra citravAnI cAla paNu, 'bhAse deza dezamAM hameza khAibhAinI; upamA vinA Anandva upaje na aMtaramAM, te te che purAtananI rIta paDitAinI; suNeA rUDA rAjahuMsa dAkhe dalapatarAma, vinI na cUka mUnIja mUrakhAnI. temaja-~ pa. (hari bhajanavinA.e DhALa). lapata. 281 inver 17 Treka jADuM' jUThThuM, jA huM khAvuM pIvuM jADuM cAlavuM ! avadhI avadhI! jA huM meLavavuM jara jUThThuM mhAlavuM! 05vahAra vizeSa bagADayA che, nIti ne nyAya nasADayA che, e sAra chevaTe kADhayA che-- jA huM je UDADeja asatya kahI, te te pAMcela gaNAya sahI, re! leza satyaneA aMza nahi-- vepAraviSeja asatya vinA, cAle nahi mUDI thAya nA ! mATe emAM nahi enI manA!'-- 18 jUhuM 19 buDhi sAkSI pUre keraTamAM, gabharAya na sama khAtAM ghaTamAM, ulaTI vRddhi thaI khaTapaTamAM-- jUThThuM' jUThThuM 20 jahuM huM 21 ulaTI temAM caturAi gaNe, prabhunA hUkama haMmeza haNe, paNa pApI dhIrajathI na Ne-- jUThThuM' jUhuM 22 jADuM jUhuM 23 sukhAdha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pApaTabhAI. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSama ga2upara gapa, dilhIne jayamalla nAmane malla bAdazAhanA tamAma malesAthe kustI karI jIta meLavI ghaNe harakhAI gaye ane kahevA lAgyuM ke have ahIM te mArA jevuM kaMI jabaruM nathI. ahIM nathI te duniyAmAM paNa kyAMthI hoya! are! kenI mAe zera sUMTha khAdhI che ke mArI barAbarI karI zake? mATe have te digvijaya karavA cUkavuM nahi. ghaNu rAjArajavADA che tyAM jaI kAMte laDanAra ane te nahi te savA maNa senAnA pUtaLAnI mAgaNI karavI. laDanAra te kaI haze tyAre ApazekanI? Ama karavAthI senAnAM pUtaLAM maLaze mATe A kamAvAnI taka khovI nahi. vaLI duniyAmAM ApaNuM jItanA DaMkA vAge e thADI magarUbInuM kAraNa nathI. AvA vicArathI paradezamAM vijaya karavA nIkaLe. meTA meTA rajavADA ane zaheramAM jayamalla pharI vaLe, tyAM kaI laDanAra maLyuM nahi; paraMtu jyAM jyAM gaye, tyAMthI vijayanI nizAnI tarIke savA maNa sonAnuM pUtaLuM lIdhuM. A pramANe cALIza pUtaLAM ekaThAM thayAM paNa ke mAthAne maLe nahi. mallane AthI ghaNeja garva upajya. jyamalla pharate pharate amadAvAdanI bajAramAM AvI caDe. kamara para cALaza pUtaLAM senAnA bAMdhIne cUTA vacce ubhA rahI kahyuM ke, mArI sAthe kaI laDanAra Ape, nahi te savA maNa senAnuM pUtaLuM Ape. ghaNA loke ekaThA thayA hatA temAMthI "pArakA chokarAne jatI karavA '' mazkarImAM eka jaNa belI uThaye ke-aho malla! tamArI sAthe laDe e gAMgalI ghAMcaNane kare taDIo amArA zaheramAM che. tene tyAM jAo te tamArI sAthe laDaze. malla te lAgaleja gAMgalI ghAMcaNane ghera gaye ane tajavIja karI te gharamAMthI kataDIAnI orate javAba Ape ke te te ghera nathI, gAma gayA che." male pharIne pUchayuM, "ye gAma gaye che ane kyAre Avaze?" bAIe uttara dIdhe ke ahIMthI trIza gAuupara gAma che, tyAM amArA zeThanuM se gADAM laTuM che, te levA Aja savAranA gayA che, te laI sAMje pAchA Avaze. patAnI khAMdhapara kheMcI lAvavuM che, mATe ghaDIka moDuM vaheluM vakhatapara thAya to thAya, paNa Aje acuka ghera Avaze. male Azcarya pAmI savAla karyo ke khAMdhapara zI rIte lAvaze? bAIe kahyuM ke dareka gADAne UMTaDo AgaLanA gADAmAM bharAvI saithI AgalA gADAne UMDe pote khAMdhapara laI kheMcaze eTale tamAma gADAM kheMcAtAM Avaze. ghAMcaNanAM AvAM veNa sAMbhaLI mallanA te hAMjAja gagaDI gayA. adha. dhadha! se gADAM leTuM kheMcI sATha gAune paMtha karI ghera sAMje pAchA Avaze! * kautukamALA. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - X ) nA ja che. A piriza che. mRSAvAkya adhikAra. ghaNI ajabanI vAta che! ghAMcI jabare dekhAya che! paNa tenI sAthe laDavuM te kharuM. 'hiMmate maradA te madade khudA" ene kAMI dAvapeca AvaDatA nahi haze, tethI huM tene sahejavAramAM harAvIza, paraMtu ahiM laDavuM ThIka nahi. kadAca devaIcchAthI ghAMcI jIte te zaheranA leke mArI phajetI jue, mATe tenI sAme javuM ane vagaDAmAM kustI karavI e uttama rasto che. kadAca ApaNe hAra pAmIe te parabArA pobArA gaNavAnuM ThIka paDe. A vicAra karI jayamala ghAMcInI sAme cAlyuM. ghaDAka gAu cAle eTale uDatI dhULavacce gADAMonI hAranI hAra AvatI dIThI. vagara baLada gADAM AvatAM je, teNe jANyuM ke ghAMcaNane chokareja e gADAM kheMcI lAvate haze. najIkamAM AvyuM tyAM te khAtrI thaI ke A mANasa mArI sAthe laDanAre che, tethI kAMI paNa cetavaNI ApyA sivAya jayamalle ekadama dhasAro karI ghAMcIne bhayapara nAMkhyo. ghacI kAMI malane gAMye jAya e nahotA. yuktithI malanA hAthamAMthI chaTakI sAme mUchapara tA2 dete, jaMghAtADana karate tathA moTA DeALA ghurakAva, malanI sAme tiraskArathI jete ubhA rahyA. male eka jabarI rIDa karI ghAMcInI garadana para thappaDa mArI, tene pADI, pate upara caDaye teja ghAMcI paNa peca karI taLethI upara thaI gaye. A rIte bhayapara baMnenI maradAmI kustI cAlI. paraspara laDatA jAya che ne upara taLe thatA jAya che. keI kene cIta karavA samartha thate "nathI. evAmAM baMne pAMca gAu AgaLa nIkaLI gayA. ekatarapha gADA mAMheluM letuM verAI gayeluM che ane bIjIgama malanI kamarethI chUTI gayelAM senanAM putaLAM paNa paDayAM che. tevAmAM jaMburI nAmanI eka keLaNu chANa vINavAmATe Tepa laI AvI, tenI najare e badhuM paDayuM. cAretarapha joyuM che ke mANasa dIThuM nahi tethI jaburI harakhAIne tamAma letuM tathA tenuM TepalAmAM bharI Tepale potAnI jAte mAthApara caDAvI gAmaeNuM cAlatI thaI! pele malla ane ghAMcI chevaTe thAkI gayA. keInI hArajIta thaI nahi eTale kAyara thaI chUTA paDyA. madhunA mananuM abhimAna utarI gayuM. are! hajI huM jItI na zakuM evA jorAvara paNa paDyA che! AthI te narama gheMsa ane garva rahita thaI gaye. ghAMcInA manamAM abhimAna vadhyuM. AhA! jayamala je digvijaya karanAra mala paNa mane jItI zakyuM nahi, te have mArI barAbarI karanAra kezuja hoya? ema mAnavA lAgyA. baMne jaNa potAnA mAlanI tapAsa karavA AvyA te phakta khAlI gADAM joyAM. pUtaLAM ke tuM mAlama paDayuM nahi, tethI teo paNa vismita thaI AsapAsa jevA lAgyA, te dANuM dUra eka bairInA mAthA upara suMDale jovAmAM Avyo temAMnAM pUtaLAne caLakATa joI baMnene khAtrI thaI ke e saghaLuM te bAI laI jAya che. te eTalebadhe dUra hatI ke sAda karavAthI sAMbhaLe ema nahotuM; temaja utAvaLI cAlI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa havabhAga 2 e. ema jatI hatI tethI thAkela pAkela mala tathA ghAMcI tene pahoMcavAne zaktivAna hatA nahi. tethI nirAza thaI gayA. ghAMcInA manamAM AvyuM ke, are! huM phakta loDhAnAM gADAM kheMcI lAvyo tethI mane keTaluMka duHkha thayuM che. paNa A te leDhA uparAMta pUtaLAMne bhAra chatAM jhaDapathI cAlI jatI jaNAya che, to e mane paNa Takkara mAre evI kharI. AvA vicArathI tenuM abhimAna utarI gayuM. jaMburInA mAthAparane agAdha bhAra tene kulanA jeTale halake hate. te atizaya magarUbI sAtha laTaka maTaka karatI jAya che tevAmAM ekAeka jabaro vaMTeLIo caDI AvyuM. tenA vamaLamAM jaMburI aTavAI gaI ne mAthAne Tele AkAzamAM ghaNe uMce uDa. vaMToLIo narama paDe eTale Tepa nIce utaravA lAgyA, te utaratAM utaratAM rAjAnI raNuM bArIe jotI beThI hatI tenI AMkhamAM paDe. rANIe te AMkha cALI dAsIne buma mArI ke mArI AMkhamAM kANuM paDayuM tethI vedanA bahu thAya che. dAsIe tarataja lAla nAmane kANIo hajAma je kaNuM kADhavAmAM hoziyAra hatuM tene teDAvyuM. teNe AvI AMkha phADI mA he najara karI te sonA ne loDhAnA DhagalA joyA. tethI pakkA hajAme rANI pAse mAgI lIdhuM ke mArI mahenatanA badalAmAM AMkhamAMthI je kazuM nIkaLe te mane ApavuM. rANIe AvI najIvI mAgaNuM hazIna kabula rAkhI. hajAme dhIre dhIre AMkhamAMthI tamAma loDhuM, sonuM tathA Tepale bahAra kADhayAM. 100 khAMDI letuM tathA savA maNanuM eka evAM cALIza senAnA pUtaLAMne Dhagale je, laDIenI dAnata bagaDavA lAgI. paNa rANIe vacana ApyuM hatuM. tethI tamAma hajAmane laI javA dIdhuM. sau koI hajAmane zAbAzI ApavA lAgyA. raMga che! che tuM hAjara na hatI te rANInI AMkhamAMthI A badhuM kADhata koNa? alyA tuM ka sabI khare! bIjAne bhAra nahi. AvAM vAkyathI te bahu phulAve. adaka pasaLIne abhimAna AvyuM ! kANuA hajAmanI DagaLI casakI turata te luhArane tyAM gaye ane AMkhamAMthI nIkaLelA leDha ne cIpIo kara. tathA senAnAM pUtaLAM bhaMgAvIne ghugharIo karAvI, cIpIepharatI raMgAvI. A cI. pIe kethaLImAM rahI zake e nahote tethI te khabhApara ke hAthamAM rAkhI ghugharIone ghamakAra karate bajAramAM hajAmata karavA nIkaLe te vakhata dezI paradezI leke jAe te vimita thaI hajAmane te saMbaMdhInI vAta pUche. mULa mi ne dArU pIdhe, te misAle mULa te deDha DAhyA ne vaLI kANI : temAM vaLI kaNuM kADhayAnI vAta hAthamAM AvI tethI evA oLathI vAta kahe ke, sAMbhaLanAranA manamAM hajAmanI barAbarI karanAra koI nathI ema ThasI jAya. A vAta jaMburI keLaNanA jANavAmAM AvI eTale teNe potAne Tepale vaLI AmAM uDI gaye hatuM teja te jAye. AthI tene garva utarI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmiA mubAbAca adhikAra. 5 gaye, je bhAra huM mAthApara rAkhatI teja rANInI AMkhamAM rahyA tA dhanya che temane !! eka divasa vagaDAmAM rahenArA eka jaDasAjeve bharavADa hajAmata karAvavA zaheramAM AnyA. tene jotAM jotAM kANIe lAle hajAma maLI Avye. teNe kahyuM, " alyA huAma! mArI hAmata karatA jaiza ?" lAlAe hA kahI, tethI tenI hajAmata karavA eka dukAnanA ATalApara te lAlIe beThA. hajAmata karI rahyA pachI hAMse hoMse hajAma pelA cIpIAvatI nAkamAMnA vALa levA mAMDayA. evAmAM bharavADe uMcA zvAsa lIdheA tethI cIMpIe nAkamAM cAlye! gayA!! hajAma tAtA unA thaI bharavADasAthe takarAra karavA lAgyuM ke mAre cIpIe lAva. bharavADa kahe, " me kAMi lIdheA nathI. zvAsa bhegA uMcA caDI gayA temAM mAre vAMka ze? jyAM hAya tyAMthI zodhI le." hujAma kAchaDe vALI mAthu bharavADanA nasakeArAM AgaLa rAkhI ubhA rahyA. bharavADe zvAsa uMce caDavye eTale saDasaDATa nAkamAM hajAma paNa cANyA gayA. cIpIAnI tapAsa karavA aMdara cAre tarapha karyA paNa kAMi pattA lAgyA nahi chevaTa tenI AzA mUkI bahAra nIkaLavAnA mArga zodhavA lAgyuM te te paNa maLe nahi. nirAza thai eka ThekANe beThA. evAmAM tene eka mArI maLye tene pUchyuM, " bhAI mAre cIpIe kayAMe dIThe !" AArI kahe, tane tArA cIpIyAnI paDI che; paNa mArI navaseA navANuM sAMDha Aja traNa mahinA thayAM aMdara AvI che paNa jaDatI nathI mATe tenI te vAta kara !! " hajAma A sAMbhaLI herata pAmI gayA. ane khelyuM ke khApatrIA! have te cIpIyAnI mA mUi paNa jo jIvatA bahAra nIkaLIe te asa che, mATe kAMI rastA te batAva? rabArI kahe che, " nikaLavAnA rastA te dhIzuM tyAre hAtha Avaze, paNa Aja traNa mahinA thayA nAkamAM rahIne zaradI thai gai che, mATe mArI pAse cakamaka che tene devatA pADI calama pIe." ema kahI mArIe cakamakavatI devatA pADayA ne calama bharI pIvA lAgyuM. AthI bharavADanA nAkamAM saLavaLATa thaIne chIMkA AvI. tenA jorathI mArI, hajAma, cIpIe ne navasA navANuM saMDha bahuAra nIkaLI paDayAM!! hajAmane garva taddana utarI gayA. ". A vAta taddana azakya che tethI te gapa kahevAyache. tene hetu vAtamAM khullA che. gapa sAme gama. dilhImAM rahenAra DakhAM ane raNadhIrasiMhuM be mitra hatA. eka samaye teo hAsyavinedanI vAtA karatA hatA te vakhata DakhAM potAnA dileAjAna Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya graha-bhAga 2 na prabha k dAsta raNadhIrasiMhane kahevA lAgyA ke, "yAra, ama jamAnA fi gayA ! kucha kaihunekI khAta nahIM. humerA bApu bAdazAhukA khaDA risAladAra thA, uske tAbeme gheADesvAra the iskI teA kucha gInatIkhI nahIM hAsakatI ! gheDeke vAste tatrelAkhI kayA khaDA!! uskA eka cheDA uttara te dusarA dakhana!!! . zvetA raNadhIrasiMhu vismita thai gaye paNa gALe mare tene vikhe nahi mAravAnuM 'uttama dhAraNa dhyAnamAM lai vicAyuM ke ene enA jevIja TADhA pahoranI tApathI samajAvavA e vadhAre sArUM che. tethI te khelyA, " bhAi, e vAta khAdazAhanA vakhatanI hoya temAM navAi nahIM, mArA bApane hathiArane ghaNA zAkha hatA, aneka jAtanA dezI paradezI hathiAra bheLAM karI rAkhatA hatA, temAM eka bhAle evaDA moTA hatA ke tenA eka cheDA jamInapara te bIjo AsamAnamAM !'' *DakhAM---e te baDA gapa! etA khaDA bhAlA rakhataeNthe kIvara!! sAre dina hAthame te nahIM rakhatethe!! rakhanekA ThikAnA khatAe tama tumhArI khAta sacI, nahIM teA aDA gapa. raNadhIrasiMhuM--(hasatA hasatA) tamane khabara nathI !! e bhAle te tamArA mApanA tabelAmAMja mUkatA hatA ! ! ! A sAMbhaLI mimabhAi ghA mAnI cUpa thai gayA. (have jo raNadhIrasihune jUThA pa!DavA evaDA tame nahAtA ema kahevA jAya te pAte kahelI vAta paNa kheATI paDe.) TreinI vAta khATI hoya teA tene mATeja khATI kahevAnA karatAM kahenAra mANasane rIsa caDe nahi ane peAtAnI vAta khATI che ema saheja samajI jAya evI yukti A vAta batAvI Apeche. gapamAM goTALA. "6 jarI juTha elana leAbha vaza thaI Teka nahIM taja jIvatAM." *eka tapasvI darIAkinArAupara bAra varSanI avadhanI amaraphaLa meLavavA puSkaLa tapazcaryA karatA hate. tene tapazcaryA karatAM karatAM sADA agyAra varasa thayAM, te vakhate dariyAkinAre vRkSamAM vasatA setAne te tapasvInuM satya joi vicAryuM ke AnuM mana saMsAranA prapaMcI kAmethI kivA duSTa vikArothI kRSita thayuM che ke nahi ? e parIkSA teA karavI joie, ema vicArI te setAne kAgaDAnuM rUpa dhAraNa karyuM je vRkSa nIce tapasvI tapazcaryAM karatA hatA, te * ala bAdazAha. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vv N = ja parivachera, pRSAvA-adhikAra. jhADaupara ghaNA vakhatathI haMsa ne haMsanI rahetAM hatAM, te paikI haMsarAya pharavA gayeluM hatuM ane haMsinI tyAM beThelI hatI tenA mALAmAMja te kAgaDe jaI beThe. jyAre huM ghera AvyuM ane kAgaDAne pitAnA makAnamAM beThele dIThe tethI tene pUchayuM ke- tuM mArA makAnamAM kema behi che cAlate thA ahiMyAthI" haMsanuM A pramANe belavuM sAMbhaLI kAgaDe che ke "A ghara mArUMja che.' chatAM tuM mane ahIMthI kahADanAra keNa che? AvuM kAgaDAnuM bolavuM sAMbhaLI haMsane ghaNoja guse Avyo ane bane jaNanI vacamAM bhAre takarAra jAmI. chevaTa haMse vicAryuM ke "Akhara kAgaDAnI jAta nIca che jethI enI sAthe vizeSa balavuM e mArA bhUSaNane kalaMkita karanAruM che mATe adala InsArI dilahIpati zahenazAha akabarazAha hajuramAM jaI araja gujAruM te A nI. ane egya zikSA ApI mane mArI haMsinI tathA makAna ane baccAM svAdhana karI Apaze." AvA vicArathI akabarazAhanI hajura jaI potAnI sarva hakIkata rezana karI, tethI bAdazAha AlIjahAMe te kAgaDAne be lAvI magAvavA hukama karyo. haMsa bAdazAha agADI phariyAda karavA gayA che, evuM kAgaDAnuM rUpa dhAraNa karanAra saMtAnanI samajamAM AvyuM, tyAre kAkI kAka zabda pokAravA lA pe, jethI jyAM tyAMthI seMkaDo kAgaDA tyAM AvI pahoMpA ane pUchavA lAgyA che- kema zuM kAma mATe bolAvavAnI jarUra paDI?' kAgaDe che ke "bhAI ! Aje tamane ghaNuM agatyanA kAma sArU be lAvela che, ke A haMsinInA haMse mArA upara akabarazAha agADI phariyAda karI che, tethI tyAM mane paNa teDuM thazeja. mATe tame saghaLAe eTalI ja sAkSI ApavI ke, A haMsinI A kAgaDAnI vahu che ane enI sAthe jyAre te paraNya hatuM tyAre ame saghaLA jAnamAM gayA hatA, tethI kahI zakIe chIe ke, A haMsinI ane e makAna tathA baccAM vigere AnAM ja che. jo tame mArI A vakhate ATalI taraphadArI-pakSa karaze te, eka maDaduM batAvIza ke jethI te eka mahinA sudhI tamAre khAvAnuM cAlaze. A pramANe kAgaDAnuM belavuM sAMbhaLI sarva kAgaDAoe te maDadAMnI lAlacane lIdhe kAgaDAnA kahevA pramANe kabula karyuM. pachI pelA kAgaDArUpI setAne tapasvIne jaI kahyuM ke tame ghaNuM mudatathI tapazcaryA karyA kare che; chatAM kazI haju iSTasiddhi thaI nathI mATe je jarA mAruM kahyuM mAno te jemATe sADA agIAra varSathI mahA duHkha vaDhe che teja dhArelI vastu-suMdara amaraphaLa lAvyo chuM te tamane ApuM, ema kahI amaraphaLa dekhADayuM. eTale tapasvI te lAlacane vaza thaye ane kahevA lAgyA ke, zuM kahevA mAgeche? tame je kaheze te huM karavA kabula chuM A pramANe tapasvInuM belaDuM sAMbhaLI setAne vicAryuM ke "leTamAM pAchuM paDayuM, lAlacamAM lapaTAyA, aDa! yegI, yati, abadhuta, sanyAsI, udAsI ane mahAtmAo, are! iMdrAdika deve paNa lebhanI jhapaTamAM lapeTAI gayA che! le eja pApanuM mULa che! lebha Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. aSama eja sarva karma, dharma, ane zaramanuM satyAnAza vALanAra che! lebha eja mitratA, sagAM, sahadara tathA putrapautrAdiomAM vidhi kiMvA kApAkApI karanAra che! lebha eja saguNa ane pratiSThAnI hAni karanAra che! vizeSa zuM kahevuM, paNa lebhamati manuSya mati ane ratine bhraSTa karanAra che. je e duSTa lebhanA jhapATAthI bame che teja jagatane vaMdanathI pUjana karavA gya thAya che ane dhanyavAdane pAme che. tadanaMtara tapasvI pratye te kAgarUpa setAne kahyuM ke, huM eTaluM ja kahevA mAguM chuM ke, bAdazAhanI hAramAM tamAre kahevuM ke huM sADAagIyAra varSathI je vRkSa nIce rahuM chuM te vRkSaupara kAgaDe A haMsinI sahita sadA rahe che ema niraMtara jouM chuM tathA makAna, baccAM vigere enAja che ane A haMsa "mAruM ghara tathA strI che" e dA dharAve che, paNa te tadana khoTa che; kemake sADAagIyAra varasanI mudatamAM to meM e haMsane te vRkSaupara Avele kaI vakhata dIThe nathI. basa eTaluM ja kahevuM. kAgaDAnuM A pramANe bolavuM sabhaLI tapasvIe tenA kahevA pramANeja amaraphaLanI AzAe hA pADI. keTaleka vakhate bAdazAhano mokalelo amaladAra AvI pahoMcyA ane dilhIpati jahAMpa. nAhane hukama te kAgaDAne saMbhaLAvyuM, jethI te kAgaDe tathA kAgaDAmaMDaLa zAhanI hajuramAM javA ravAnA thaI TuMka mudatamAM se dilhIpati hajura jaI pahe gyA. jyAre akabarazAhe kAgaDAne pUchyuM ke "A haMsanA gharabArane tuM ja. barAIthI dhaNuM thai paDaye che evI phariyAda mA hAra thaI che tevize tAruM zuM kahevuM che? kAgaDe kahyuM ke hajura AlI AlamapanAha! huM jabarAIthI dhaNI thaI paDe nathI paNa e pitAnI jabarAIthI mArA gharano dhaNuM thaI paDavA mAge che, je huM vAta khoTI kahete hauM te mArI pAse AkhI nyAta sAkSIdAra che. jethI tenI gavAhI-sAkSI laI darayAphata karo, zAhe te kAgaDAonI sAkSI lIdhI te darekanuM eja pramANe kahevuM thayuM ke, A haMsinI enI vahu che, kemake ame saghaLA enI jAnamAM gayA hatA, jethI hImmatathI kahI zakIe chIe ke, e ghara kAgaDAnuM che ane haMsa jADhe che. zAhe A jubAnI sAMbhaLI haMsane kahyuM ke AkhI nyAta enI tarapheNamAM sAkSI Ape che mATe have tArI pAse bIjo koI purAvo che ke nahi? haMsa bolyA ke neka nyAyI khudA satyane belI che! e kAgaDAo sAkSI pure che temAM navAI jevuM zuM che? kemake e prativAdInI nyAtanA che jethI enI zaramane lIdhe ke potAnI nyAtanI mucha uMcI rahe evA jJAtiabhimAnane lIdhe enI taraphadArI kareja mATe tenA taraphadArIonI sAkSIupara nAmadArane vajana rAkhavA jevuM nathI, je enI pAse bIjA purAvA hoya to te pUche; zAhe kAgaDAne pharI pUchyuM ke, A sAkSIo karatAM bIjA keI pramaNika sAkSIdAra che !" kAgaDe jaNAvyuM ke hAjI hujura! teja jhADanA nIce eka tapasvI sADAagIyAra varasathI tapazcaryA kare che tene Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mRSAvAkya-adhikAra. 289 bolAvI mArA kahevAviSenI tapAsa kare. A pramANe kAgaDAnuM belivuM sAMbhaLI haMse paNa te tapasvI mATe ucca abhiprAya darzAvyuM ane zAhane paNa khAtrI gya sAkSI jaNAvI. kemake te tyAgI tapasvI kadI jU huM belanAra nathI. zAthI ke tene keInI taraphadArI mahamamatA ke moTAI lebhanI AzA nathI, jethI nirAzavaMta dharmAtmA je haze te satyarUpa kahI ja deze. ema vicArI te tapasvIne belAvI lAvavA teDavA mokalyA ane te teDAgara tyAM jaI tapasvIne belAvI lAvyA. zAhe tapasvIne pUchayuM ke mahAtmA ! A kAga ane haMsanA mukadamAma-kezamAM Apa zuM mAhetagArI dharAve che? tathA A kacerImAM raju che te haMsinI tathA baccAM kAganAM che ke haMsanAM? tapasvI che ke raiyatanA rakSaka! Apa sadA AnaMda raho! A kezamAM huM eTaluM jANuM chuM ke, A strI A kAgaDAnI che tathA te ghara, baccAM paNa kAgaDAnAM ja che, kemake sADA agyAra varSathI dariyAkinAre je jhA. Daupara A kAga rahe che te jhADataLe huM tapa karuM chuM. tethI A kAganeja dekhuM chuM, paNa "A haMsane meM tyAM keI vakhata je nathI." A pramANe tapasvInI sAkSI paDelI joI haMsa te bicAre cupa thaI gayuM ane vicAravA lAgyuM ke, "are ! A saMtamAM paNa kaLiyuge praveza karyo ! satyapaNe sAkSI na pUratAM daSTAmA je nIce pakSI kAgaDA tathA kevI pArakA mAlane athAvI pADanAra tenI taraphadArI karI! jethI pratIti thAya che ke duSTa kAgaDe ke prakAranI ane lAlaca ApI haze, tethI lAlacamAM paDI phaMdamAM phasAvAthI pitAnuM satya treDI ANe asatya mArga aMgIkAra karyo. khera mAruM bhaviSya! paNa Akhara "satyameva jayati e vAkyane zuM jagataniyaMtA jU huM karaze? jyAre saddagRhasthanAM vA jUThAM thaze to mArI strI, ghara ane bALabaccAM jaze te kurabAna che ema vicArI muMge meDhe ubhe thaI rahyo ane te haMsinI tathA baccAM, ghara, mAlamatA kAgaDAne sepyAM. tyAra pachI kAgaDe kacerI bahAra nIkaLe eTale bIjA sarva kAgaDAe kahyuM ke bhAI! have tuM maDaduM batAva ke, kaI jagAe che? kAgaDo belyo ke mUrakhAo! je maDaduM hota te tamane zuM karavA batAvata? zuM mane beThe beThe mahinA sudhI khAI AnaMdamAM divasa gALatAM nahotA AvaDatA ! mATe cAlyA jAo sIdhe raste nahi to akabarazAhanI kacerImAM khoTI sAkSI pUranAranI zI vale thAya che te tamane khabara nahi ke hoya? Ate phakta tamAruM pramANikapaNuM khecarI Thaga jAta kahevAya che te chetarAya che ke nahi? te jANavAja ATalI khaTapaTa calAvI che. A pramANe setAna kAgaDAnuM bolavuM sAMbhaLI kAgamaMDaLa raste mApI gayuM. pachI tapasvI mahArAja paNa AvI te kAgaDAne kahevA lAgyuM ke tamArI sarata pramANe kAma bajAvyuM che mATe have amaraphaLa Ape. kAgaDe che ke-"mahArAja AMkhe baMdha kare ane moTuM khulluM rAkho" tapasvIe tenA kahevA pramANe karyuM eTale kAgaDe viSe lAvI tenA mAM mUkI betye ke " have moDuM calA" jyAre 37 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. gAma tapasvIe moTuM calAvavA mAMDayuM ane be ke zu zu are! AzuM kahevAmAM nAkhyuM che?' kAgaDe che ke "e jU DuM belanAra ane lAlacamAM lapeTAI satya choDanAranA heDhAmAM je mUkavuM ghaTe teja mUkayuM che; kemake jUThuM belanAra ke satya choDanAranA mukhamAM vijhAja nAkhavI yogya che, lAlacamAM lapaTAI tane jarA vicAra na AvyuM ke jU huM belavAthI dharma, karma, tapazcaryA, vrata niyamane nAza thAya che! kayAM huM ane kyAM e haMsa; chatAM kevaLa beTA kAmamAM khoTI sAkSI ApI anAcArane puSTa karavA madada ApI, paNa pitAne dharma zuM che? tetarapha bilakula lakSa ApyuM nahi. dhikkAra che tArI tapazcaryA ane mane vRttine. huM te tArI daDhavRttine jevA cAhuM chuM ane jA duSTAtmA tuM te ubhayabhraSTa thaye che, jethI tArA pApane pazcAttApa kara. A pramANe phiTakAranAM vacane kahI haMsane belAvI haMsinI, baccAM ane gharabAra suparata karyA tathA pate pitAnI IcchA pramANe vicaravA lAge ane haMsa paNa potAnA sthAnake gaye. mRSA vAkyathI aneka hAni utpanna thAya che ema darzAvI A mRSAvAya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - mIta-mayikAra. 8 $ madhAvacane belyAnI Teva paDyA pachI asabhya gAyana gAvAmAM purUSa Daga yA strIo acakAtAM nathI. te tema nahi thavA bhalAmaNanI sAthe asabhya gItane namane ApavAmAM Ave che. viSayasaMbaMdhI gItane pratibaMdha. (je kaI aMbikAji mAtane ArAdhaze re lola-e rAga.) suNe sajajane huM zIkha eka ucajre lela; levA lakSamAM vizeSa vinati karUMve bheMla. gAya gIta je kumArikA ne kAmanI re lola; karI jAgaraNa jAgI AkhI jAmanIre lela. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para che. asabhyagIta-adhikAra. gIta dheALa garabA ne rasika rAsaDAre leAla ; ghaTe joDanAra zIra khUkha khAsaDAMre lAla, kALeAkera karyA kAnuDAnA nAmathIre leAla ; manAvI bahu bibhatsa magADI matire lAla. rAzalIlA vigere vizeSa varNavIre leAla ; kayA nItibhraSTa kATineka mAnavIre leAla. kyA nevake nItinA nAza cittathIre lAla ; vyabhicArane vadhAryeA viSaya gItathIre lela kaika kALaje kalatra karI vyAkuLIre leAla : kAma jozathI manAvI te bemAkaLIre leAla. piyu premane maTADI bhaMga pADiyAre leAla ; pativratA dharma temane nasADIyere leAla. enuM lakSa lAgiyuM kanheyAlAlamAMre leAla ; game kema katha phUTaDA na .hAlamAMre leAla. ganyA gAi gAi gIta ura AmaLAre lela, ene joie suMdaravara zAmaLAre lAla. vAlAjI vagADe vanivaSe vAMsaLIre lAla ; jAgI jhamakIne geApI sUra sAMbhaLIre lAla, teja vAra sutA svAmI mUkI soDamAMre lAla ; AvI kRSNajInI pAsa pUrA keDamAMre lAla AvI chApa ApeAApa chAtimAM paDere leAla ; kAma tRpta kema thAya zIra rahI Dere leAla. puSTimArgamAM bahu puSTi maLI e viSere leAla. dayArAma kAvya kAma nidha e miSere leAla. jaDyuM nAma eka sarvane zrIkRSNanuMre lela ; samAdhAna thAya kema evA praznanuMre lela. mAta tAta bhrAta prIta rIta rAkhavIre lAla; vinaya sabhyatAnI sAthe vAta bhAkhavIre lAla, prANanAtha sAthe sapi jaMpi cAlavuMre leAla ; derANI jeThANI sAthamAM haLIjavuMre lAla. ghaTe sAsu sasarAni kara cAkarIre leAla; dera jeTha veTha veThavIja AkarIra lAla. 21 3 * 5 OM 7 10 11. 12 13 14 15 16 17 18 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama bALa pALavAja kema prema remathI lela; izanI upAsanA sunIti nemathIre lela. evI rItanA gItenI khUba khaTa che re lola; pariNAma zuddha kyAMthI nIpaje chere lela. kAmavAsanA vivekane tAbe rahere lela; garava jAya dharava thAya guNane grahe re lola. paritoSa pAmI thAya zitaLa chAtaDI lela : prabhubhakti vadhe bhAva haiye haraghaDI lela. vahemane visArI hema khema aMgathI lela : pAra utare saMsAra A umaMgathI lela. kavi pAsa khAsa gIta e jeDAvajo re lola: pachI prema ke putrine paDhAvajore lela. dedA pharavA javAnuM baMdha pADajere lela: gAtAM kAnuDAnAM gIta aTakAvajere lela nAgu veNa vadanamAMthI vIsazavajere lela : valabhadAsa taNI vinati vicAraje re lola. phaTANAne pratibaMdha. (kephI saiyara jene kaMthaDe e rAga.) girI phaTANuM gAya che re, mare lAjI lagADa : kIDA khare che kAnathI, hAMre baMdha kare bagADa. gorI racha babe kaTakA bele badhIre, bhuMDI bhADe che gALa: baDI mare nara bAIlA, hAMre jhaTa pase patALa ! A gALeja kaDhAvatIre, ekabIjAnI jAya!?? uThe e zira cuMdaDI! hare ubhAM rUDAM thAya! mUcha nathI paNa puMcha, gege phephe thaI jAya ! jamatAM jamatAM e sAMbhaLI, hAMre dhikka meTuM makAya. , 30 mAtA pitA bhAi bhALanAMre, nahi lAje lagAra : Aja mAMDa mAMDa rajA maLI, hAMre haiye harSa apAra .. jAti uttama che ApaNare, evuM zobhe na mUkha; mUkhe maryAdA na mUkavI, hAMre ema bhaLe na bhUkha - 32 baMdhI karI che kAramIre keka nAte navIna ; sArI zIkhAmaNa caNatAM, hare kema e jamIna ? , 33 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. asabhyagIta-adhikAra. temaja (raMgamAM raMgamAM raMgamAM re-e rAga.). bhavAIthI bhUMDe ati, phaTANane phAga: karaDaye kALI nAga, ke zILane saMhariye. gAya che gAyache gAyache, Aja gerI phaTANuM gAya che ; viSThA vivAmAM khAya che, Aja gorI phaTANAM gAya che--Teka. sAmasAmAM saMbhaLAve bhajaniyAM, bhaDavA sAMbhaLavA jAya che re-Aja 34 gALAgALInAM gIta gavAtAM, bhuMDI vANI vaparAya chere. , nAma laI laIne bahu lalakAre, ubhAM rUvAMDAM thAya chere. , 35 phATe DAce bahu bele DaMDAImAM, hAMsI karI harakhAya re. . mAtA pitA bhAi sai sAMbhaLatAM, lAja zarama mUkAya chere. , kIDA khare kAnathI e rIte, cheka hadane cheDAya chere. jANe banamAM pIdhI madirA, cAhana bhuMDuM gaNAya cheche. phaTANuMnI dhAmadhUma macI rahI, ghAMTA beThA ghaDakAya che. meNuM TeNAnuM kAma che meTuM, lAkhane kAkhane kahevAya che. 38 zeTha zakene gAMThe baMdhAve, rekaDe kaDe nyAya chere. jaMgalI jevAnAM jamatAM jamatAM, zuNa moDhAM marakAya che. , 39 strIne meDhe guNI phAga adhamanI, aMtara uzkerAya che. ,, rAga beMka para TIkA calAve, phATI najara pheravAya che. je heya baMne badadAnatanAM, AMkhe isArA thAya che. belI bAMDuM meLa meDhe utAre, phaTa kALajuM ketarAya che. ,, 41 vipra vaNakanI rIta nathI e, keLI nALInI jaNAya che. ,, * kapALa vaNIkane nAgarI nAte baMdhI karI saMbhaLAya che. , 42 subodha ciMtAmaNI-vallabhadAsa pipaTabhAi. - manahara. bhaTha pa bhava jeo bhavanamAM bhuDuM bele, bhuMDuM bolavAnI rIta bhAMDa ke bhavAInI ; dIkarI duhitA mAtA dekhatAM bake che duSTa, nahi rIta jUnI che te jANavI navAinI; Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jha , *, vvvvvvv-1-w". wwwww 1, 14 vvvvvvv v vani Au, a uvvwwwNavja,- vvvv5nves-vjanaka vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2che. aratha vinAnI teya AnaMda pamADe evI, huhavATI tethI sArI hoya che havAinI ; suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, sArA zabda thakI zabhA sAMpaDe savAInI. 43 dalapata asabhyagItanuM varNana tathA tenAM mAThAM pariNAmane vicArI karI samaju manuSyae tene pracAra baMdha pADavAnI pravRtti karavI joIe e darzAvI A asabhyagIta adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ~: vIvaMja-vivAra : jema asabhyagIta tyAjya che tema strIonA aneka jAtanA je prapaMce che jovAmAM Ave che te paNa tyAga karavA jevA che tethI tene lagate saheja TuMke namune A adhikAramAM kavitArUpe gaThaLe che. vyAkhyAnamAM vizvarUpa strIonI rAti. (AdadhA Ama padhAro re pUjya ama ghara haraNa vahelA-e dezI.) AThama pAkhI paravanA divase, upAsarAmAM Ave; nArI vaza pacIsa malIne vakhANa suNavA bhAve; rUDe raMga dharIne rAja suNaje vAta sayANI-Teka pATe besI pUjA nivAre, dharmakathA upadeze; zrAvikA maLIne mAMhomAMhe, kathA karavA bese; eka kahe sAMbhaLa sajanI, mhArI sAsu mahaTI; mahArA upara mana navI rAkhe, e vAte che beTI. bIjI nArI kahe suNa bAI, muja sAsu mukha mIThI ; paNa sArI vastu saMge laI, Aghe jaIne beThI. trIjI nArI turata kahe tava, muja sAsu sukulINI; hArI upara kadIya na kepe, jatana kare mana jANI " Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paracha asa5gIta adhikAra dhithI nArI bele bAI, muja vahuara guNavaMtI; gharanuM kAma upADI lIdhuM, mujane karI niciMtI, pAMcamI nArI prema dharIne bele sAMbhaLa bAI; vinayavatI che hArI vahuara, rIsa naDI tilarAI. chaThThI nArI bele chAnI, muja vahuara guNa bhArI; vAta karatI kimahI na thAke, be paradhara bArI sAtamI nArI kahe suNa sajanI, zI ka6 muja ghara vAte; mArI sAsu mhArI sAthe, vahyA kare dina rAte 8. AThamI nArI kahe suNa bAI, muja prItama nava ve; muja sAsu che ati aNakhIlI, te dekhI dukha pAve. 9 * navamI nArI bele nehe, muja suta mujane hAre; vahuara kyAre veTha kare che, AvI tehane vAre. - dazamI dayitA bele dekhI, bAI tuma balIhArI; vahuarane huM rIsa karuM te, putrathI thAuM khArI. ekAdazamI INapare bhAkhe, muja vahuara vikarAlI, zIkha diyaMtA zuLI de che, capala mahA caMDAlI. dvAdazamI Ima bele bAlA, muja vahu ghaNI jasa vANI; saghaLI gharanI trevaLa samaje, paNa Akhe che kANI; , 13 eka kahe sAMbhaLare aMbA, muja pADosaNa pApI; vinA savAratha veTha karAve, ethI vAte thApI. eka kahe bAI huM AvuM, upAzare INi veLA; bhUkhe haiye bhejana mAge, TaLe che rAMdhaNa veLA eka kahe muja vahuara bheLI, haTha ghaNI te tANe : ekalA hAthe kAmakAja karavuM, te paramezvara jANe. eka kahe suNa sajanI hArI, duHkhanA zI kahuM vAta, sAsu zulI naNaMda haThIlI, tema dIyariye tAte. eka kahe suNa mhArI mAtA, meM have kema rahevAya; sAsu sasare piyu pote, saghaLAM khAvA dhAya. eka kahe suNa sAthaNa ApaNe, ekaja lage paraNI; hAre haiyA chAkama cheLA, hAre nahi agharaNI. eka kahe mahAre pADe Abe, eka kahe mAre pADI; bAI tuM levAne Avaje, chAza karIzuM jADI. i 18 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 aSTama ~~~-~~- ~ * * * * * pa , 27 eka kahe ema mArI sAsu, mujane lADa laDAve; thare vAvare sAre sudhare, muja viNa mULa na bhAve. eka kahe te vahuara vArU, tujane bhale jAI; hArI vahuara mujane vigere, khaTarasa bhejana khAI. , eka kahe sAMbhaLa tuM pheI, sajaDa bAInI vAtuM : mhAre vihoNuM ochuMja nathI, meM jevarAvyuM khAtuM eka kahe suNa amuka bAI agharaNIne kheLe; sAta sopArI mujane nApI, meM ApItI saLe. joItI bAIe jamavA teDayAM, zIre saghaLo khuTaye : sATha divasanI sukhaDI ANI. khavarAvI karI ku. eka kaDe muja mA bUTa, pa ekaja bhAMge: sajja karyAviNa kema suvAye, aciMtye duHkha lAge. eka kahe muja aMga akaLAye. ALasa adhikI Ave; mAMkaDa muA karaDe rAte, tehathI uMgha ja nave. eka kahe muja cule bhAMge, te jai kara rUDe; eka kahe muja prItama pyAre, cupe ANya cuDe. eka kahe mAre raMTIyaDAne, trAkalaDe traTakANe; eka kahe muja mALa ja kApI, kizuM nahi kaMtANe. eka kahe upAsare AvyAM, kaho kizuM keI Ale; be kokaDI kAMtI je bAI, gharamAM zAkaja cAle. eka kahe chevAne jaIe, je bAI tuM Ave; eka kahe muja dhAna satye te, gharadhaMdhe mana dhAve. eka kahe ke mhArI sAthaNa, je te muja ghara Ave; mAthuM guMthIne managamatI, karazuM vAte bhAve. eka kahe che kulathI rAMdhI eka kahe meM ceLA, eka kahe meM vAla vaghAryA, te thayA chAkamachALA. eka kahe muja ghebara mIThA, eka kahe daLa khAjA; eka kahe muja lADu bhAve, sakara jalebI jAjA. eka kahe deza mAlava mITha, eka gujarAta vakhANe? eka kahe che marudhara meTa, soraTha sakla sujANe. eka te ApaNuM rAja vakhANe, e para rAjya eka niMda, eka kahe rAjA te haja, nahI karo nahI daMDe. , 32. 9 35 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari. sIuparAza-adhikAra. ehave eka buddhivaMtI belI, zuM bAIe tuma kahIye; , kacakaca karIne kAnaja pheDyA, vakhANa keNapare suNIye , 37 dharmasthAnake A dhAi, vAte karavA mAMDe; pApapaTalAM badhe prAye kArya dharmanAM chAMDe, ehave kAla thaye ema jANuM, upadeza pure kIdhe ; zrAvikA sa vAMdi gurUne, mAraga gharane lIdhe. re bAIo tame isuvidha AvI, vikathA vAtaja vAre; . mana zuddhi viNa muktipurIne, kAraja kiNa vidha sAre. vaLI kahe gurUjI suNe zrAvikA, kathele kAMI na kIje; mRtavANI manazuddha suNatAM, saghaLAM kAraja siddha. narane deSa dekhADI pote, nija Atama navI vage; deSa pitAne dekhI dujhe, sukRta INipare saMce. daza dRSTAMta durlabha eve, manuSyapaNe je pAye deva gurU dharma tattva e traNe, seve sadA sukhadAya. kathA suNIne kathale vAre, gurUvANI rasa cAkhe; paraniMdAthI durgati pAme, nija mana nirmaLa rAkhe. trikaraNa zuddha tIrthakaranI, zuddha kathA je zuNaze; mahAnaMda kahe manane raMge, te bhavasAgara taraze. saMvata aDhAra zata dazane viSe, A mAsa udAre; pAlaNapuramAM prIte kIdha vikathAne vistAre. * sajhAyamALA. strIone bhinna bhinna vicAre samajAvIne vikathAmAM nahi paDavAnI bhalAmaNa karI A strI prapaMca-strIkathele eTale kuTAra adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. W: hIpeza-adhi. & cIone prapaMcI adhikAra batAvI temane upadeza ApavA A adhiche ke kAranI zarUAta karI che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 nai. strIonI hasavA jevI kaDhaMgI rItie (keke karodhamAMthI AlIyAre bahucarI, rAma lakSmaNu vana jAya) --e zaga prathama prabhu pAye paDIre deziyA, vIMnatAnI kahuM vAta ; karUM kavitA kevaDIre deziye, mAMDaye ati utpAta. bhaNyA vinAnI bhAmanIre deziyA, hiMdutaNI che hAla ; mAtra nArI tA nAmanIra deziyA, pazuvA che hAla. khAvuM pIvuMne khelavuMre deziye. pe'ravuM eDhavuM aMga; jANe na khIjAM je navuMre deziyA, pekhe AkhA dvI pala'ga ghareNuM gAMDu' game ghaNuMre deziyA, navAM navAM nitya na'ga; gAM jue na dhaNItaNuMre deziyA, saTTa macAve jaga. bheLI maLe e cAra jyAre deziyA, vAta bIjI nava thAya ; mahinA rahyAnI vAratAre deziyA, najara utAra upAya, kAmaNu huMmaNunI kANiyAre deziyA, vazIkaraNanI vAta ; rAjavaLAnI rANiyAre deziyA, teneya te paMcAta. kAMtA pANIne zeraDe? deziyA, maLavAtaNuM mUkAma; jhADe javAnI jagyA jaDere ziyA, vAta karavAne kAma. kare kharekhara khATTaNIre deziyA, eka bIjAnI tyAMya ; khele sAsu naNadItaNIre kaeNziye, niMdA mAMheAmAMhu. derANI jeThANIviSere deziyA, dilamAM jhAjhuM jhera; kajiyA kare kAmane miSere deziyA, khele kALe phera. kahyuM mAne nahi keinuMre deziyA, mUkI mAdA cheka : pANI paDeche lehInura deziyA, teAya taje nahi Teka. sAsune vahunA vAlanIre deziyA, vAta karI nava jAya ; vANI paraspara phAlanIre deziyA, gALAgALI nita gAya. gharaghAve gheADA vahu kahIre dezayA, ghAMTo tANIne khUba; pachI mehu vALe rahIre deziyA, dekhI banuM tAbUma. rAja uThIne rIsAmaNAMre deziyA, jAya kaTALI kaMtha; nathI mUrkhAiviSe mAre deziyA, tyAre ene che patha. paraghare dADI pATakare ziyA, jevuM harAyuM DhAra ; TApazI pUravA tATakere DhaziyA, kALAM kAka kaThAra. bALa ucheratAM na AvaDere deza, khATuM khArUM khuba khAya; vAvaDa varAnA vAvaDene ziyA, jugate jamavA jAya. 20 aSTama 3 * 1 7 . 10 11 12 13 22 23 14 15 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza-adhikArI mAMdAM mare mara chokarAMre dezi. tenI ciMtA nahi citta; ThAMsI bhare che ejharAMre dezi, pachI pIDAya khacIta. 16 dharathI bagADe bALanere deziye, meDhe caDAvI adhIka; bhuMDI kADhe bhaTa gALamere dezi, buma pADe nahi bIka. 17 riye re pITa kahI dezi, pRthvI pachADe putra; ane hAni nirakhe nahire deziye, zenuM rahe gharasUtra? mAtuM rahe caDeluM sadAre ziye, jA hRdayamAM roSa; khAtAM pItAM paNa ApadAre ziyA, seje nahi saMteSa. 19 AMkhe caLatI uThatIre deza, dADe caDe ghaDI cAra; rIsa karyAthI rUDatIre dezi, avaLacaMDI avatAra. khare bapore gharatIre dezi nathI aMtara ucATa; beja maLI jyAM besatI deziye, thAya ghaNe ghaMghATa. TADhuM eThuM jUThuM mere deriye, vakhata vinAnuM khAya; mAMdI paDI pIDA khamere dezi, paNa mAne na kadAya. 22 gAya phaTANuM laganamAMre dezi, babbe kaTakA gALa; lAja zarama nathI manamAMre dezi, guNe baMdhu ne bALa. joSI pAse jevarAvatIre dezi, bhuvA pAse bheLavAya; zukana mUratamAM che matire dezi, puchIne kAma karAya. beNI nathIja badAmanI dezi, kahuM keTale vistAra; vemI abhaNa e bhAmanI deziye, mUrakhano saradAra. 25 pAme ghaNuM paritApane dezi, lAgI garadama lAya; kema game kahe Apanere dezi, AMkha ughADe dekhAya. 26 phera jamIna AzmAnare deza, judA judA vicAra; phekaTa phAMke taje mAnane dezi, Ate nATaka nirdhAra. 27 bhAI bha bhali bhAtathI dezi, bAIthI na zuddha bolAya; 1 pustaka purUSa race mathI deziyA, eNe na patra vaMcAya; 28 bhAI bhagaLa khagoLanere deziye, jANe jagata ItihAsa; bAI jANe dhIgoLanere deziya, citta culAmAM khAsa. 29 vara vAMce vAte navIre deziye, graMtha banI gulatAna; vahu kahe AMkhe zuM pheDavIre deziyo! bhulyA tame to bhAna 30 nara mAnatA mAne nahi dezi jovarAve nahi joSa; - nAra niveda kare zahare dezi zukanavaDe saMtoSa 31 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ See 3'S vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 e. ema maI sudhAranAre banIre ziye, dakSa maMDaLamAM jAya? mUkha maMDaLamAM mAnanI dezi, gAvA gharanAM dhaLa dhAya. 32 kulaphaTAka thaIne pharere dezi, nAya dhuve nara nitya; draDhiAne dharma anusarere dezi, pelI na nAya khacIta. 33 aMge gaMdIne gobarIre dezi, vastra melAM gaMdhAya: kAma kALajI vinA karI deziyA, ATha daza dADe nAya, 34 gaThe na vAta vivekanI deziye, deza sudhArA kAja; duniyA jUdI emanI dezi, ene vicitra mijAja. 35 AvI rIte nita nAranere dezi ni de enI nahi nAja; paNa e vama vikAranere dezi, puSTi tamArI Aja. 36 vinatAne vicAratAMre dezi, vAMka nathI navaTAMka; tame bagADI te chatAMre dezi, rAmA bicArI raka. tame bhaNI gaNI sudhare deziye, ene bhaNAve naja; , aMtara viSayane Ubhare dezi, dhArI tevI te theMja 38 keLavatA nathI kAmanI dezi, rAkhI mUrakhanI rAya : vidyA vinA strI nAmanI dezi, kyAMthI kuzaLa kaho thAya. goMdhI rAkho gharamAM sadAre deza, baMdhIkhAnA baMdha: jUThA rAkha nita nAbatAre ziye, ethI rAmA thaI aMdha. 40 jANe dAzI DharaDa karere dezi, rUDhI pramANe ja; tyAre kahe kema sudharere dezi? daI manamAnI mAja, 41 jAya marI kadI jUvatIre dezi, ene ati nahi zeka ; phUTI gayuM geLADhakaNuMre deziye, evuM gaNe che leka. eka pagarakhuM phATIyuM re daye, navuM letAM zI vAra; evuM maraNa vahunuM thayuM re deziyA, dhika jIvatara dhikkAra. vidyA bhaNa vA'lathIre dezi, seje sudharaze nAra; kuzaLa thaze bahu kAlathI dezi, sukhI thaze saMsAra. jUnA aphiNanI jIvaDAre dezi, ene caDe nahi jhera; tevI taNinA tAMkaDA ziye, tene te lIlA lahera. piMDe manI vAMsaLI dezi, ene zenI ura khIja; mAlI makavANuM maLIre ziye, je jahale jogIja. paNa pahelA keTalAre dezi, nAra nide che nitya; UDuM juve nahi eTalA dezi, ene abajha khamIta, 47 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sAsuvAne aga-adhikAra. u0 ene uttara Ape ahIM dezi, vRthA vagere nAra; sudhAryAthI sudhare sahAre deziye, Ape keLavaNI sAra. 48 vallabhadAsanI vinatIre dezi, hiMdu nArI hevAna; are enA sahavAsathI dezi, suvuM bhaluM zamasAna. : 49 ' subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi. kuTuMbane sArI sthitimAM lAvavA mATe, jJAtinI zobhA vadhAravA mATe, dezanI AbAdI karavA mATe ane mokSanagarImAM praveza thavAmATe dharmapatnIne keLavavA bhalAmaNa karI A sAupadeza adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - sAsuvahuno pho-virAra. - 0 strIo upadeza pAmelI na hovAthI tenuM pariNAma kevuM Ave che ane dharma 998 je amUlya maNi teo gumAvI keTalI halakI paMkti para AvI jAya che te dekhADavAne A sAsuvahunA jhaghaDAnuM digdarzana karAvanAre TUMka adhikAra ahIM levAmAM AvyA che. vahu kaheche. (bhAIo jenI bhArajA bhaMDIre) e Dhaba. prabhujI lAguM tamAre pAya, kayAre mAre sAsu ThekANe thAya--e Teko ghaDIe ghaDIe vATa jeva, rAMDa vaDhavAne taiyAra thAya; vagara vAMke vaDhe aparAdhana, leka jevAne bhegA thAya. prabhujI. ghaDI te vAre japavA de nahi, TharIne navI bese ThAya; enA te dekhatAM sahIara sAthe, vAta paNa navI thAya. raI karavA pese nahi, rAMDa khAvAne taiyAra thAya : roTale laIne bahAra dekhADe, A roTale kema khavAya. pAko te pahele khAIne, rAMDa kA batAvAne jAya ; . evI rIte pajave ghaNuM, A du;kha kema khamAya. mArA pIyarane hoya gavAre, te paNa tapAsavAne jAya ? kaI dina paheravA mAguM ghareNuM, to moDhethI kahe nAya. mAthuM jevAne dahADI besADe, tela na levA dIe pAya; vagara tela vALa taNAve, raDa bhAMDavAne maMDI jAya, Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2. aSama evI rIte paje ghaNerI, e duHkha kema khamAya; e abhAgaNunI sAthe saMpI, mATe mArA bApane mAya. prabhujI sahune keDe suI rahevA dIe, rAta deDha pahora vaLI jAya; para rAta rahe pAchalI, leI daraNuM tatpara thAya. sAsu kahe che. (Dhaba upara pramANe). arajI suNe vrajanA rAya, jAya have vahu te TADho thAya e Teko pIyaramAM te kAma kare savA, bAkI na rAkhe tIhAya; sAsare AvIne aTake nahi, khAne khuNe suhAya arajI ke dina kahe che mAthe duHkhe che, kaI dina peTane sAya; kaI dina kahe che pAchuM vaLe che, kaI dine tuTe pAya. daraNe laIne ghaMTIe besAruM che, tyAre ghaMTIe uMghI jAya; dANuka kutarA gharamAM bharAIne, leTa paNa cATI jAya. zikhAmaNa diyuM tyAre cheDo vALe che, rAMDa bhAMDavAne maMDI jAya; mAthe rAMDa ne haiyA pachADe, leka jevAne bheguM thAya, karAne paNa peTe bhaNavene, bhaMbherI gAmanI mAya; cheka hato mAre hIrAnA je, kAmaNa karAvyuM kAMya. karo mAro hIrAnA je, Avate kahete mAya; paththaranA je dikare banAvya, mAre kALo phATI jAya re ,, A vahu mAre kyAMthI maLI enA bApanuM uchedIyuM thAya; e vahu mAre te lAphasIne sIre, ghera ghera dIvALI thAyare, ,, evI rIte pajave ghaNerI, e duHkha kema khamAya; kAzIrAma kahe bALapaNamAM, jUdA rahevAnuM mana thAya. kAzIrAma. . behene! AvI durdazAmAMthI bacavA khAtara asabhya vAtacita ane asabhyagIte temaja kharAba saMgata ane kharAba vicAre choDIne sabhyavAtacita, sabhyagIte, sArI saMgata ane sArA vicAromAM parAyaNa raheze teja tame dharmarUpa amUlya maNi sAcavI zakaze. ATalI zikhAmaNa ApI A sAsuvahunA jhaghaDArUpa adhikArane pUrNa karavAmAM Ave che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kaTuvacana adhikAra. - duvanana-dhivanA. kyumna 303 durvacanAnAM bhayakara pariNAma. anuSTup (2 thI 3), ihAmutra ca vairAya, durvAMco narakAya ca / priyA maro,nti, durvAndhAH punahi / 2 / / 11 sAsuvahune jhaghaDo kahe- ke bIjA jhaghaDA kaheA e sarve kaDavA vacanamAMthI uddabhave che te kaTuvacana e eka mahAna zastra che. za ethI kApelAM tathA agnithI dugdha thayelAM vane punaH uddabhaveche, paraMtu kaTuvAkayeAnA prahAro jene lAgyA che, te purUSanuM hRdaya punaH navapallavita thatuM nathI. ityAdi khAkhatA jaNAvavAmATe A adhikAra AraMbha karavAmAM Aveche. adhyAtmakalpadruma. duSTa vacana A leAka ane paralAkamAM anukrame vaira karAve che ane naraka gatine prApta karAveche. agnithI maLeluM krIyAra uge che paNa duSTa vacanathI khaLelAM hoya temAM pachI krIvAra snehAMkura phUTatA nathI. bhAvA--A AAkamAM e vAta samajAvI che. AleAkamAM ane paralAkamAM ducananuM phaLa zuM Aveche te sUcavyuM che. durvAcanathI AlAkamAM vaira utpanna thAyache ane palAkamAM narakati prApta thAyache. AleAkanA saMbaMdhamAM vizeSa rIte samajutI ApavA kaheche ke-dhAnya vAvyAthI ugeche, paNa je te dhAnya maLI gayuM hoya tA khIjatva nAza pAmeche tethI te ugatuM nathI. paNa kAI kAI kaThaNu khIja maLyA chatAM paNa ugeche; paNa je durvAcanathI maLelAM hoya tenAmAM pharIne premanA aMkura ugatAja nathI. anubhavIe jANeche ke vacana mANu hRdayamAM zalyanI jema kAma kareche ane ekavAra lAgyAM hAya te te bhUlI zakAtAM nathI. ATalAmATe nakAmuM kaTuvacana elavAnI Teva aMdha karavI. keTalAka mANasA peAtAnI vidvattA batAvavAsArU akAraNe paNa aprastuta khelyA kareche ane tema karIne peAtAnI laghutA kareche. khAsa karIne nakAmuM chelavuM nahi ane kaDavuM paNa khelavuM nahi. 1. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. duHkhanuM kAraNa jIbha che. svajihvA no vaze yasya, jalpane bhojane tathA / sa bhavedduHkhito nityamAtmano duSTaceSTitaiH // 2 // bhASaNa karavAmAM tathA bhAjana karavAmAM jenI jibha vaza nathI te purUSa duSTa ceSTitAthI jagamAM duHkha pAmeche. 2, tathA 304 ama ardhAGgulaparImANajihvAgrAyAsa bhIravaH / sarvAgragaM pariklezaM sahante mandabuddhayaH || 3 || mAtra a aMzula jenuM parimANa che evA jibhanA agra bhAganA pazrcimathI bIkaNu anelA arthAt eka evA zabdoccAra karyAM hAya ke jethI teone jyAM tyAM bIvuM paDeche ane tethI sarva duHkhAmAM agresara evA phlezane mandabuddhivALA lA sahuna kareche. 3. bhayaMkara zastrAdinI paNa niSphaLatA. bA. na tathA ripurna zastraM, na viSaM na hi dAruNo mahAvyAdhiH / udvejayati puruSaM yathA hi kaTukAkSarA vANI // 4 // sUktimuktAvalI. jema kaDavA akSaravALI vANI purUSane kheda utpanna kareche tema duzmana, zastra, viSa ane bhayaMkara roga paNa tene udvigna karatA nathI. jA zuddha dharmanI samajItI (anuSTup pa-4). satyaM brUyAtmiyaM brUyAnna brUyAtsatyamapriyam / priyaM ca nAnRtaM brUyAdeSa dharmaH sanAtanaH // 5 // manusmRti. sAcuM' elavuM paraMtu te priya lAge tevuM khelavuM. sAcuM vAkya hoya paraMtu apriya vacana na khelavuM eTale kANA purUSane kANA kahevA e vacana satya Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para da. 1 kaTuvacana-adhikAra 305 che paraMtu tene kaTu lAge che mATe A vacanane uccAra na kare. tyAre kaI prazna kare che ke priya lAge tevuM asatya vacana bolavuM? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke priya lAge tevuM asatya vacana paNa na bolavuM eTale ke eka mUrkha mANasane kahevuM ke vAha tame ghaNu buddhizALI che, vigere na besavuM e sanAtana dharma che. * 5. zabdarUpI bANa. hRdi viddha ivAtyartha, yayA santapyate janaH / toDa i mepA, na to vAvara | ___ saMskRta bIjI copaDI. je kaTuvAcAthI manuSya jANe hadayamAM atyaMta viMdhANe hoya, tema saMtApa pAme che ; tevI vANI uccAra sujJapurUSe potAnI pIDita avasthAmAM paNa na kare. 6. jheranuM pacI javuM. zArdUlavikrIDita. varatAro sAmaidApazallAma ___ jjhampAnA harakaNThalAlilagaradroNIkuTumbIkRtam / / jihAgre karapatramitramanizaM tatkarkazaM durvaco, yasyAste vada kadvadaH kathamaho so'pi svayaM jIvati // 7 // rAthamAgucha-gaNama. ulkApAtanuM sahedara, uSNatratunA vaMToLIyA pavananI jhApaTenI sAthe pharavAvALuM ane zaMkaranA kaMThamAM rahela jheranI koThInA kuTuMbarUpa karAyeluM, karavatanA mitrarUpa, kaThora evuM durvacana je manuSyanI jihAnA agrabhAgamAM hamezAM rahe che chatAM kutsita bhASaNa karanAra te purUSa jIve che! aho A mahA Azcarya che. 7. vacanathI sukhI ane duHkhI thAya che ane vacana e kharekhara purUSanI parIkSAnuM sAdhana che tethI dareka manuSyae kaTuvacanane tyAga kare ane - * je koinA prANa bacatAM hoya jemake pArAdhI haraNane mAravA jAte hoya ane pUche ke tame mRgalAM dekhyAM che to dekhyAM hoya te kahevuM ke nathI dekhyAM A sanAtana dharma che. 39 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja . vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama sukhakara vacana bolavAnI Dhaba rAkhavI jethI manuSya pote duHkhabhAgI thAya nahi ema samajAvI A kaTuvacana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -: paraMparivA-yA. eka was che ka vacanathI paNa vizeSa paraMparivAda (bIjAnuM pachavADethI vAMkuM belavuM) cheDA e kArya uttama manuSyanuM nathI tethI sujjana purUSe te pApane bhAge na javuM e viSaya samajAvavA A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. . 1. , vazIkaraNa maMtra. manuTu. yadIcchasi vazIkartu, jagadekena karmaNA / parApavAdasasyebhyazcarantIM gAM nivAraya // 1 // tuM eka kAryathI je AkhA jagatane vaza karavA Icchate he te bIjAnI niMdArUpI dhAnyathI temAM caratI vANurUpI gAyane pAchI vALa. arthAta bIjAnuM pachavADethI vAMkuna bela. 1. tathA- zA. vaparivAra ghara na yacana getene vadhu satyamapi tama vAcyaM, yaduktamasukhAvahaM bhavati // 2 // sUri muviTTI. paMDita purUe sabhAmAM keInI niMdA keI paNa rIte na karavI ke prazna kare ke satya paNa na kahevuM? tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke evuM satya paNa na belaDuM. 2. rUbarUmAM ke pAchaLathI keInuM vAMkuM belavuM e vagara kAraNe zatru utpanna karyAnI barAbara che ema samajutI ApI A paraMparivAda adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che, Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. 307 annagrahaNaSa-adhikAra. ' attaprato -vivAra. 8 - je ma para parivAda-niMdA tyAjya che tema tenI bena corI paNa tyAga karavA SiDare yogya che. kAraNake te trIjuM mahApApa gaNAya che ane tenuM pariNAma Aleka tathA paralokamAM bahu kharAba bhegavavuM paDe che. tethI tene tyAga karavAnI bhalAmaNa ApavA A adhikAra levAmAM Ave che. corI karyA karatAM maraNa sArUM. manuSyapu (2-2). varaM vanhizikhA pItA, sAMsyaM cumbitaM varam / varaM hAlAhalaM lIDhaM, parasvaharaNaM na tu // 1 // parAyuM dravya haravA karatAM agnizikhA pIvI te sArI, here, (hIre athavA vachanAga) cUse sArA ane jhera pIvuM paNa sAruM che arthAta te sarva vastuo karatAM parasva (dravya) vizeSa duHkhada che tema samajavuM. 1 caranA sAta bheda. vauthaurArSo strI, meda vALathI bannatA sthAti, paurAdhiH kRtaH | 2 | sUktimuktAvalI. 1 corI karanAra, 2 ceranI pUjA svIkAranAra (lAMca lenAra), 3 corane salAha ApanAra, 4 teonA abhiprAyane jANanAra, 5 sonIne tyAM vecanAra, 6 (cAra) anna ApanAra, 7 tathA saMgharanAra, e sAta prakAre cAra manAya che. 2. janmAtaramAM corInuM parakama. upajAti. kauTilyakoTyA paravaJcanAni, gRhNAti yo'nyasya dhanAni laulyAt / bhavAntare'rthebahudhApi vacyA , so'dattasaMsthApanahetunA hi // 3 // naravarmacaritra, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama je mANasa kapaTa mArgathI bIjAone jemATe chetaravAmAM Ave che evAM dravya haziyArIthI laI le che te bhavAntaramAM adatta grahaNanA ja hetuthI aneka prakAre paisAthI chetarAya che (daridra thAya che). 3. cerIthI thatI hAni. hRLiI . parajanamanaHpIDAkrIDAvanaM vadhabhAvanA __ bhavanamavanivyApivyApallatAghanamaNDalam / kugatigamane mArgaH svargApavargapurAgalaM, niyatamanupAdeyaM steyaM nRNAM hitakAkSiNAm // 4 // nizcaya rIte huM kahuM chuM ke, mokSanI icchAvALA purUe corIne tyAga kare. kAraNake corI bIjA manuSyanA manane paDavAmAM krIDA (ramavA) nA bagIcArUpa che, hiMsAnI bhAvanA (utpatti sthAna) nuM ghara che, pRthvImAM sarva ThekANe rahela Apa6rUpI latAne meghamaMDaLa jevuM che (arthAt jema meghathI latA vRddhi pAme che tema cerIthI dukha vRddhi pAme che ) narakamAM javAne raste che, ane devaleka tathA mokSarUpI zaheramAM javA mATe ADI bhegaLarUpe che. A lekane sArAMza e nIkaLe che ke sarva prakAranuM sukha jogavavAmATe cirIne tyAga kare. 4. zArdavIDita. yannivartitakIrtidharmanidhanaM sarvAgasAM sAdhanaM, ponmIladvadhabandhanaM viracitakriSTAzayodbodhanam / daurgatyaikanivandhanaM kRtasugatyAzleSasaMrodhanaM, / protsarpatpadhanaM jighRkSati na taddhImAnadattaM dhanam // 5 // zirakUkavara. je purUSa kaI paNa vastunI corI karavAnI IcchA paNa karatA nathI tene paMDita kahe. kAraNake cerI, prApta thayelI kIrti ane dharmane nAza karanArI che, sarva.pA. panuM kAraNa che, lAkaDIthI mAra khAve ke deraDAthI baMdhAvuM evA mAhAmyane jAhera Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. ghataSa-adhikAra. ' rIte dhAraNa karanArI che, duSTa abhiprAyane jAgRta karanArI che, daridratAne potAnI pAsethI nahi khasavA denArI che, sugati-mekSasthAnanA bheTAmAM ADI paDI re. kanArI che ane (pariNAme) mRtyu utpanna karanArI che. 5. kenI vastu levAthI AlekamAM pratiSThA jAya che, kArAgRhanI zikSA - gavavI paDe che eTaluM ja nahi paNa paralokamAM duHkhI thavuM paDe che mATe cerI karavI nahi ema samajAvI ane cerInA baMdhurUpa ghatadeSa tarapha daSTi pheravI A adattaprahaNadeSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. nokare eSS969 : DUtopa-dhira. |-- sava vyasanamAM Adi kAraNarUpa ghata (jugaTuM) e zabdathI i( . reka mANasa sujJAta hAya che eTale te zabdanA dhavanimAtrathI koi tene jANI zakAya tethI te saMbaMdhe vizeSa kahevAnuM rahetuM che nathI ; paraMtu ghutamAM keTalA anartho che? A bAbata jAvAnI prathama jarUra che. kAraNake tenA anarthonuM zravaNa thAya to janasamAja tenA kupariNAmane jANa aTake. prathama to ema kahevAmAM Ave ke jugAramAM sarva anartho samAyelA che te paNa te vAtta asatya nathI. kAraNake maMgalAcaraNamAM jagArI ghata kAmamAM pravRtta thaye tyAMthI je temAM dhanAdinI prApti thAya te parastrIomAM kharacavAnuM mana thAya ane parastrIomAM Asakti thatAM pitAnI vIryazakti ghaTI jAya tyAre madirAdinA pAnathI matta banI te kukarmamAM Asakata vadhAre rahetA jAya ane dinapratidina pramehAdi vegenA nivAsarUpa banI jAya ane vakhate jugAramAM dhana hArI jAya te tyAMja asatya bhASaNa, mArAmArI, bIbhatsa bhASaNa karavAne prasaMga Ave temAM vakhate bIja baLavAna pakSanA jugArI maLe te prahAra karavAmAM bAkI rAkhe nahi ane tyAMthI kaMgAla banI cAlyA jAya pachI vicAra kare che, je kAMIka paisAnI juja rakama maLe to tene ghatamAM mUkI vadhAre dhana meLavuM, e vicAra karatAM kAMi paNa dhana na maLe te chevaTe gharamAMthI agara bIjethI cerI karavAnuM mana thAya ane cerInA kAryamAM vakhate pakaDAya te jelajAtrAne prasaMga paNa Ave ane pariNAme sarva prakAranAM duHkhothI jagamAM apakIrti meLavI narakamAM paDe. - eTale TuMkAmAM vicAra karatAM jugAramAM asatya bhASaNa, parastrIsevA, madirApAna, cArI ItyAdi samagra dula kSaNe samAyelAM che. te bAbatanuM suspaSa vivecana Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama A adhikAramAM karavAmAM AvyuM che tethI temAMthI nirIkSaNa karI sajjanoe A parizramane saphaLa kare. mahA marAkramI pAMDava ane naLa, banne nirbaLa. upanAti. rAjyacyutiM vallabhayA SiyogaM, yUtAnalaH pApa gtorubhogH|| pracaNDatAmaNDitabAhudaNDAste pANDavAH prApuraraNyavAsam // 1 // sUktimuktAvalI. - jAgaTAthI jenA samagra rAjopacAranA bhego nAza pAmyA che evA nalarAjA rAjyathI bhraSTatAne ane vahAlI strI damayantInA viyogane prApta thayA, arthAta pitAnuM sarvasva beI azvapAlanI nokarI karI peTa bharavAnI sthitine pAmyA ane pracaMDapaNAthI jenA haste rUpI daMDa bhAyamAna che evA te pAMDavo vananA vAsane pAmyA (A sarva kathAo zAstromAM prasiddha che tema A bAbatanA jJAnathI keIkaja manuSya ajJAta haze, mATe A sarva ghatanI prabaLatA che tethI AvA kAryamAMthI buddhimAna manuSya aTakI javuM). 1 duHkhono rAjA vRta. : thatAddhatA (2 thI 22). yAni kAnicidanarthavIcike, janmasAgarajale nimajatAm / santi duHkhanilayAni dehinAM, tAni cAkSaramaNena nizcitam / / 2 // " saMkaTorUpI jemAM lahere che evA janmasAgara (saMsAra sAgara) mAM DAtAM manane je kAMI duHkhanAM sthAne che te sarva nI jugaTuM ramavAthIja manuSyane prApta thAya che. arthAta sarva duHkhanuM nidAna ghataja che. 2. sadguNasAthe dhUtanI laDAI. tAvadatra puruSA vivekinoyAnti tAvaditareSu pUjyatAm / tAvaduttamaguNA bhavanti ca, yAvadakSaramaNaM na kurvate / / 3 / / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parika. vratadoSa-adhikAra. 311 jyAMsudhI manuSya jugaTuM ramatA nathI tyAMsudhI uttama guNavALA, vivekI tathA mAnapAtra gaNAyache. arthAt dyUta ramavAthI uparanA traNe guNA nAza pAmeche. 3. jugArI mAnavA kayu pApa nathI karatA ? satyazaucazamazarmavarjitA, dharmakAmadhanato bahiSkRtAH / tadoSamatinA vicetanAH, kaM na doSamupacinvate janAH // 4 // satya bhASaNu, pavitrata, manenigraha ane puNya kAryAMthI ti; dhama kAnI icchA tathA paisAthI paNa bahAra karAyelA eTale dhama tathA dhanavagaranA ane vratarUpI doSamAM jenI buddhi Asakta che evA ane jugArI mitrathI jenI buddhi hurAi gayelI che evA jugArI purUSA kayA doSane ekatra karatA nathI ? eTale kayA pApane karatA nathI? athAt sarva pApAne kareche. 4. jugaTuM zuM zuM kareche ? - satyamasyati karotyasatyatAM, durgatiM nayati hanti sadgatim / dharmamatti vitanoti pAtakaM, dyUtamatra kurute'thavA na kim // 5 // jugaTuM satyane nAza kareche ane asatyapaNAne pragaTa kareche (eTale jugArI jUDAmetrAja heyache.) tema jIvane durgAta (naraka) mAM laI jAya che ane sadgati (meAkSasukha) ne haNI nAkhe che, tema dharmAMne khAI jAya che (eTale dharmane nAza kareche) ane pApane vistAra kareche. athavA ghata atra zuM karatuM nathI ? arthAt sarva prakAranuM duHkha utpanna kareche. pa. vRtathI thatI hAni, dyUtato'pi kupito vikampate, vigrahaM bhajati taM naro yataH / jAyate maraNamAraNakriyA, tena tacchubhamatirna dIvyati // 6 // jugArathI kApAyamAna thayelA manuSya kape che eTale dhrujavA mAMDeche ane te kAraNathI manuSya vigrahane bhajeche (kajIye kareche.) eTaluMja nihu pazu chevaTe maravuM mAravuM A kriyA paNa jugArathI utpanna thAyache. te kAraNathI zubha buddhivALA manuSya ghatakrIDA karatA nathI. 6. je dhUta ramanArA te narakane khelAvanArA. dyUtadevanaratasya vidyate, dehinAM na karuNA vinA tayA / pApameti paraduHkhakAraNaM, zvabhravAsamupayAti tena saH // 7 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 akrama AAAAAAAAAAAAAAAAAA vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. je jugAra ramavAmAM prItivALe che tene dayA hotI nathI ane te dayAvinA anyane dukhanA kAraNarUpa evuM pApa meLave che ane tethI te jIva narakanI khANamAM nivAsa kare che. 7. pazunimAM javAne sulabha raste. paizunaM kaTukamazravAsukhaM, vakti vAkyamanRtaM vininditam / vazcanAya kitavo vicetanaH, pAzavIM tu gatimeti tena saH // 8 // jugAranA kAraNathI buddhihIna e manuSya bIjAne chetaravA sArU cADI. vALuM, kaDavuM, anucita, duHkharUpa ane niMdita evA asatya vAkyane uccAra (ThagabAjI) karyA kare che ane tethI te jugArI manuSya bIjA janmamAM paNa pazunI yuni meLave che. 8. niMdAmAM agresara thavA mATe pUratuM sAdhana. anyadIyamavicintya pAtakaM, nighRNo harati jIvitopamam / dravyamatra kitavo vicetanastena gacchati kadarthatAM ciram // 9 // jugAranA kAraNathI kapaTI, buddhihIna, nirdaya e manuSya pApano vicAra na karIne bIjAnuM jIvatara jevuM priya evuM je dhana tenI atra corI kare che ane tethI lAMbA samaya sudhI niMghapaNane pAme che eTale jagamAM niMdAne pAtra thAya che. 9. ghatathI parastrImAM Asakti. zvabhraduHkhapaTukarmakAriNI, kAminImapi parasya duHkhadAm / dhUtadoSamalino'bhilaSyati, saMmRtAvaTati tena duHkhitaH // 10 // jugAranA doSathI malina e manuSya narakanI khANunA duHkhanuM kAya karavAmAM catura ane duHkhane ApavAvALI evI bIjAnI strIne paNa Icche che arthAt parastrImAM Asakta thAya che ane te dukRtyathI saMsAramAM aneka ni emAM bhramaNa karyA kare che ane duHkhI thAya che. 10. saMsAramAM janma thavAnuM kAraNa. jIvanAzanamanekadhA dadhad, granthamakSaramaNodyato naraH / svIkaroti bahuduHkhamastadhIstatpayAti bhavakAnanaM yataH // 11 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. taSa-adhikAra. 313 ghata ramavAnI kriyAmAM ughata (taiyAra) e purUSa aneka prakAre jIvanI jemAM hiMsA che evA graMthane dhAraNa kare che ane bahu duHkhavALA tevA-kAryane svIkAra kare che jethI asta buddhivALe te purUSa saMsArarUpI vanamAM gati karyA kare che, eTale janma maraNane pAmyA kare che. 11. jugaTu ramanAranI kriyAo tathA tenuM chevaTanuM nidAna sthAna, - , sAdhubandhupitRmAtRsajanAnmanyate na tanute malaM kule / dyUtaropitamanA nirastadhIH, zvabhravAsamupayAtyaso yataH // 12 // jugAramAM jenuM mana rUDha thaI rahyuM che ane jenI buddhi nAza pAmI gaI che e nIca purUSa sAdhu purUSa, bAjo, pitA, mAtA tathA sarjanane mAna ApatA nathI ane kuLane kalaMkti kare che ane te pApathI narakanI khANamAM nivAsa kare che. 12. dhRtathI daridratA ane duSkarmanI utpatti. itanAzitadhano gatAzayo, mAtRvasvamapi yo'pakarSati / zIlavRttikulanItidUpaNaH, kiM na karma kurute sa mAnavaH // 13 // jugArathI jenuM dhana nAza pAmyuM che arthAt pitAnA hAthathI jeNe dhanane nAza karI nAkhe che e je mUDha jugArI manuSya te potAnI mAtAnA vastrane paNa kheMce che. pitAnuM cAritra, dhaMdhe, kuLa ane nItine dUSita karanAre te manuSya zuM karma (kukama) karate nathI? arthAt sarva jAtanAM kukamene kare che, 13. jugArI kaI vakhata potAnA zarIranA avayavane paNa dezavaTAnI ( zikSA kare che. ghANakarNakarapAdakartanaM, yadazena labhate zarIravAn / tarasamastadurvidharmanArA, zramati kAra satanA 24 | pUrvanA puNyanA bhegane lIdhe jo ke pite savagavALe che te paNa je jugArane vaza thaI nAsikA, kAna, hasta, pAda vigerenA kapAvAne pAme che. arthAt chevaTa aMgene paNa kapAve che, mATe samagra sukhe tathA dhamene nAza. karanAra evA jugArane, buddhivALe je manuSya Azraya kare? arthAt naja kare. 14.* * DAkorajInA meLAmAM eka mANasa jugAramAM potAnuM bhUSaNAdi badhuM dhana hArI gayo ne chevaTe pitAnuM nAka kapAvavAnuM kabula karI teNe ramata karI temAM paNa hArI javAthI chevaTe nAka kapAvyuM. evI kiMvadaMtI che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. ema. dhUtathI prApta thatI samRddhi paNa daridratAnuM ja mULa che, dharmakAmadhanasaukhyanAzinA, vairiNAkSaramaNena dehinAm / sarvadoSanilayena sarvadA, sampadA khalu sahAzvamAhiSam // 15 // dharma saMbaMdhI IcchA, dhana ane sukhane nAza karanAra tathA hamezAM sarva denuM ghara, e je jugaTArUpI duzmana tenAthI vakhate azva tathA mahiSI vigere saMpa6 maLe tApaNuM hAnirUpa che. arthAta keIka divasa jugArI mANasa jugaTAmAM dhanAdi padArtho jItI jAya che paraMtu pariNAme te dhana bIjA ghaNuM dhanane kheMcI jugAra mArgamAMja kSaNa mAtramAM nAza pAmI jAya che eTale jugaTAnI kamANI paNa hAnirUpa ja mAnavI. 15. ato bhraSTa tatA bhraSTa. * parIk tinapAna, yuddha dizAhi te . tena zuddhadhiSaNA na tanvate dyUtamatra manasApi mAnavAH // 16 // jAgaTAne AdhIna thavAthI jIvanA bIjA janmane paNa nAza thAya che. (arthAt jugArIne cAlate janma te naSTa che paraMtu Avate janma paNa naSTa thAya che eTale bagaDe che.) kAraNake jugArI purUSa yuddha rADa phleza vigere kamane karI rahyA che, tethI zuddha buddhivALA manuSya ahiM manathI paNa jugaTAnuM AcaraNa karatA nathI. 16. daridratA ane dhUtane dostI. tanAzitasamastabhUtiko, bambhramIti sakalAM bhuvaM nrH| jIrNavasvakRtadehasaMhatimastakAhitabharaH kssudhaaturH|| 17 // jugArathI jenI samagra lakSmI (dhana) nAza pAmela che mATe ja junAM vastrothI dehane DhAMkanAra ane mAthe bejAne uThAvanAra bhUpe te jugArI manu AkhI pRthvImAM ahIMthI tahIM ema atyaMta bhamyA kare che eTale jugA. rInI gati dhaNuM utAvaLI hoya che kAraNake-tene kSaNamAtra ghatane viraha yugasadaza thAya che. eTale pitAnA kArya para jatAM tenI gati ghaNI ja utAvaLI hoya che. 17. jugArInI pAyamAlI che. yAcate naTati yAti dInatAM, lajjate na kurute viDambanAm / sevate namati yAti dAsatAM, sutasevanaparo naro'dhamaH // 18 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcima. dhrutadoSa-adhikAra. 15 jugAranI sevAmAM tatpara evA adhama purUSa pAte ayAcaka vadhu hAya tA paNa bhikSA mAge che, te kulIna heAya te paNa naTanI mAphka nAcavA mAMDe che ane pote sArA gRhasthane putra hAya te paNa kaM gAlapaNuM kareche, tema AkharUvALA mANasane| dIkaro heAya te paNa zaramAtA nathI ane khIjA mANasanI pachavADe pharI tenI AjIjI karyA kareche, pAte uttama varNanA DAya te paNa nIca manuSyanI pAdakSAlana vigere sevA karavI hoya te temAM paNa pAche paga bharatA nathI ane satra namyA kareche ane dAsapaNAne pAme che. AvI nIcamAM nIca sthiti jugArI manuSyanI thAyache. (A mAkhata aneka manuSyae pAtAnI najare joi haze tethI vizeSa vivecananI jarUra nathI.) 18. jugArInI adhamAdhama gati, rudhyate'nyakitavairniSidhyate, vadhyate vacanamucyate kaTu | note'tra paribhUyate naro, hanyate ca kitavo vinindyate / / 19 / / jugArIne keTalAka kapaTI purUSA kyAMka rokI mUke che, kyAMka aTakAvI deche ane tene vakhate tADana kareche tema kaTuvacana paNa kahe che eTaluMja nahi paraMtu jugArI evA kapaTI manuSyane leAkeA muDInA mAra mAre che, parAbhava pamADe che ane chevaTe mArI paNa nAkhe che ane muvA pachI te jugArInI niMdA paNa thAya che. 19 jugArInA dhadhe. hanti tADayati bhASate vacaH, karkazaM raTati vindate vyathAm / santanoti vidadhAti rodhanaM dyUtato'tha kurute na kiM naraH || 20 || 9 bIjAne jAnathI mArI nAkhe che, prahAra kareche. kaThAra vacanane uccAra kareche, kharADA pADeche, pAte duHkha pAmeche ane khIjAne duHkha kare che, tema bIjAne zekI mUke che, arthAt kho paNa jo te jugArInA saMgamAM jAya te tene paNa kA dhaMdhethI kADhI petA jevA karI mUke che ema vratathI manuSya zuM karatA nathI ? arthAt dhRta sarvAnanuM kAraNa che. 20. " sajjana ane dhRtanA aNumanAva. jalpitena bahudhA kimatra bho, chUtato na paramasti duHkhadam / cetaseti paricintya sajjanAH, kurvate na ratimatra sarvathA / / 21 / / huM mahAzaye ! A khAkhatamAM vadhAre kahevAthI zuM? jIgaTAthI khIjuM koi du:kha denArUM cheja nahi ema cittathI vicAra karIne sarjana puo A vratamAM kei paNa rIte prema karatA nathI, 21. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2jo. aSTama tathA- zIlavRttaguNadharmarakSaNaM, svarmamokSasukhadAnapezalam / kurvatAkSaramaNaM na tattvataH, sevyate sakaladoSakAraNam // 22 // kumASitarato . svarga tathA mokSasukhanA dAna ApavAmAM catura evA zIlavRtta, (sadA caraNa) uttama guNe ane sadharmanuM rakSaNa karatA purUSa jugaTuM sevatA nathI kAraNake vicAra karatAM jugaTuM pariNAme sarva denuM kAraNa ja che, (tethI sajIne ghata karmano tyAga kare che.) 22. dhUtanI prabaLa zakti sAme DAhyA purUSanI karaDI najara. zAhUIiDita bhasmasnAnamahAvataM katipayazrIbhraSTasambhAvitaM, sarvApahnavahastalAghavakalA kUTAkSazikSAtmakam / pratyAzApunaruktahAraNajagadrohaM vivAdAspadaM, dAridyasya nimantraNaM kimaparaM ghigyUtalIlAyitam // 23 // kAvyamAlA gucchaka aSTama. ghatane lIdhe keTalAka zrImaMta leke lakSamI (dhana) thI bhraSTa thaI bhasmasnAnanA mahAvratane dhAraNa kare che arthAt ghatane lIdhe nirdhana thayelA pitAnuM meTuM jagane batAvavAmAM zaramAya che jethI zarIramAM bhasma lagAvI bAvA thaI jAya che. vaLI jugAra sarva prakAranI chetarapIMDI karavAmAM hastalAghava (hAthacAlAkI) nI kaLArUpa ane asatya pAsAnI zikSAvALe che mATe ja temAM dhanAdinI AzAthI punaH upara kahela ghatamAM hArI gayela evA jaganA manuSyane draha karanAra che ane paraspara vivAdanuM kAraNa che temaja dAridya (kaMgAlapaNuM) nuM nimaMtraNa ghata vinA bIjuM zuM hoI zake? mATeja chUtanI ramatane dhikkAra paDe. 23. jAgaTAne dhaMdhe pAyamAlIne che. e dhaMdhAmAM deva jevA rAjA ke meTA vyApArIo paNa pAyamAla thayA che e vAMcakavargathI ajANyuM haze nahi mATe tene agnithI bALI tenI jvALA na lAge tema dUra khase. e tamene samajutI ApIne A deSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda tamAkuvana-adhikAra. ! tamAravana-vivAra. - huM ja gaTu ramanArane tamAkunuM vyasana paNa hoya che te tamAkunuM vyasana zarIche ke 2para mAThI asara karanAra che ane mana upara paNa dhairya vigerenuM haraNa karI mAThI asara kare che jethI vyavahAramAM, dhaMdhAmAM ane dharmamAM aneka jAtanAM nukasAna thAya che. tethI vyasana adhikAranA peTA adhikArarUpe athavA kaI paNa prakAranA vyasanathI kevI durdazA thAya che tenuM bhAna ApavAne upalakSaNarUpe A adhikAra levAmAM Ave che. tamAkunA vyasanIne mIMdaDAnI upamA anuSTup. dAridyazIlo'pi narastamA naiva muzcati / nivArito'pi mArjArastamA naiva muzcati // 1 // . . jema bIlADAne vAraMvAra hAMkI kADhyuM hoya te paNa (+mA) uMdarane choDatuM nathI; tema manuSya ghaNeja daridra thaye hoya paNa tamAkuM-tamAkune tajato nathI. 1. tamAkunuM sarva sthAnethI pAchuM pharavuM. vasantatilakA. na svAdu nauSadhamidaM na ca vA sugandhi, - nAkSipriyaM kimapi zuSkatamAkhucUrNam / . jiM cAlina = tavarya maLe naM - nadi nahi cA vinAvyaa | 2 |. mukelI tamAkunuM cUrNa svAdiSTa padArtha nathI, auSadha nathI, sugaMdhI nathI, AMkhane hitakara nathI, paNa ulaTuM AMkhanA rogane utpanna karanAruM che, mATe Ane upaga (bhakSaNa) karavAmAM manuSyane vyasana zivAya bIjuM kAMIja kAraNa nathI. ra. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 e. zrama brahmAnI sAme tamAkunuM yuddha. bhrAtaH kasvaM tamAkhurgamanamiha kuto vAridheH pUrvapArA 'kasya vaM daNDadhArI na hi tava viditaM zrIkalereva raajnyH| cAturvarNya vidhAtrA vividhaviracitaM brahmaNA dharmahetorekIkartu balAttanikhilajagati re zAsanAdAgato'smi // 3 // ___ subhASitaratnabhANDAgAra. kavi tamAkune kahe che ke he bhAI! tuM keNa che? tyAre teNe kahyuM ke huM tamAku chuM. ApanuM ahIM AvavuM kyAMthI thayuM? javAbamAM kahe che ke samudrane sAme kAMThethI. tuM kone nokara che? javAbamAM kahe che ke tame nathI jANatA? huM kaLI rAjAne sevaka chuM (ne mAre ahIM AvavAnuM kAraNa e che ke, brahmAjIe dharmane mATe nAnA prakAranI cAra varNanI prajA racI che te sarvane baLathI eka karavAne (bhraSTa karavAne) kaLI rAjAnA hukamathI A jagatamAM Avyo chuM. 3. tamAkunI ghelachAthI bakvAda, deha. hakake harake lADaDe, saba rAkhata mAna; bharI sabhAmeM ese Dele, jese vrajameM kAna. ke paNa kavi. kaI paNa jAtanA baMdhAraNamAM bhraSTatAthI pUrNa rIte aLagA rahI zakAtuM nathI e matalaba paNa uparanA dehAmAMthI nIkaLe che, mATe tamAkunuM vyasana karavuM nahi. jethI kartavyakarmamAM tatpara rahI zakAya. ema batAvI A tamAma varNana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. vena varSI)-yil. :-- >>jha che keTalAka manuSya mAne che ke tamAku tathA aphINa vigereno kepha karavAthI zaravI. ucharI ratA Ave che tema kAma karavAnI hoMza vadhe che e kahevuM tadana jUThuM che paNa ulaTuM tenAthI zarIrane nukzAna pahoMce che. kepha nahi karanAra purUe jaga Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. arINu ( keksa badhI) adhikAra 319 mAM jaya meLavye che e patAvavA A adhikAranI jarUra jaNAvAthI levAmAM AvyA che, vIrapurUSane kephanI jarUra nathI. iMdravijaya. rAma calA raNa ra'viSe khaLa rAvaNune raNamAM ragadAnyA, kaMsa taNNA niravaMza karyA hira cAMcaDanI sama cANura cAnya; bhAthamAM paNa pAratha bhUpa e duryodhanane raNa rAjye, ke rajapUta javA raNu kAraNa kyAMi kadApi sue ghenyA, kaiphanA avaguNaviSe. gI. lAla pIrIne sAheAre...e Dhama. zIkha kahuMchuM te saiA sAMbhaLe, kula visArI axINu hA lAla ; lAla kasuMkhA nava lIjIe?--Treka0 avaguNu ati jhAjhA aINamAMre, ethI hAyache aqhala hINu hA lAla ; lAla kasuMmA nava lIjIere. mATe mahela caDIne besatA, afINathI eja thayA hararAja heA lAla ; lAla kasuMmA nava lIjIere; je nara bheAjana jamatA bhAvatAMre, raDatA dIThA annane kAja hai| lAla; lAla kasuMmA nava lIjIere. vAhana ratha gheADAne pAlakhIre, cAlyA pagapALA tajI teha haiA lAla; lAla kasuMA nava lIjIere; rAtA mAtA zarIre zAbhatAre, dIThA tenA duLa dehu he! lAla; lAla kasuMmA nava lIjIere, Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra0 vyAkhyAnasAhityasa saMgraha bhAga 2 jo. je nara catura zireAmaNi jAgatAre, nIrakhyA te nidrA le neNu hA lAla : lAla kasuMbA nava lIjIere; je nara bahu juktithI khelatAra, te nara bhAkhe bhAMgyAM veNu hA lAla; lAla kasuMbA nava lIjaere jenI ati saMbhaLAtI AkharUre, te nara leAkeAmAM niMdAya ho lAla; - lAla kasuMmA nava lIjIere; jenuM sAcapaNuM saiA mAnatAre, te sAcA thAvA sama khAya hA lAla; lAla kasuMmA nava lIjIere. dalapata. dareka kek hAnikara che tethI sukhI thavAnI icchAvALA manuSye kek nahi karavA. kAraNake tenAthI dharmAMnI, zarIranI, paisAnI tathA AkharUnI avasya pAyamAlI che e samajAvI tathA ke haThIleA hAyache tenuM tetarapha dhyAna kheMcI A aphINa-adhikAra pUrNa karyAM che. S vAta--adhiAra. ama Xiao & ghaNAM manuSye potAnuM hita nahi samajatAM hovA chatAM mUrkhatAthI 9 maDAgAMThavALI akalyANakArI adharmAcaraNa tathA dharmavirUddha ma tanyAne cATI beThelA hoyache ane jo kAi tene samajAvavA jAyache te tenI sAmA thAyache, jema jema teone vizeSa samajAvavAmAM Aveche. tema tema teo peAtAnA rUDha matanyane vadhAre cATatA jAya che, vikaLanI peThe vita DAvAdo kareche ane potAnAja kA kho che ema mAne che, dAkhalAdalIleApara dhyAna ApatA nathI, vicAra karavApara dhyAna detA nathI ane peAtAnA gaNela ukaraDAneja pavitra madiratulya manAvavAnA durAgrahane cheDatA nathI. AvA manuSyone Apele upadeza kyAMthI saphaLa thAya e samajavAne A huDavAda adhikAra levAmAM AvyA che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, haThavAda-adhikAra " 321 ^^^^^^^^^^ VA nanananananana ' , mithyAbhimAnI, dohA.' dvAhA. zuNavA icchA tehane, kahiye Apa vicAra; haTha pakaDe te te pachI, tajI de takarAra. haTha pakaDe je hoya zaTha, te samaje paNa toya; heThe kadI na hA bhaNe, haiyAmAM hA heya. mamatI jana mAne nahi, bhale karelI bhUla; haiDuM tenuM hA kahe, kare na jIbha kabUla. mUrakha jIva jatAM lagI, cheDe nahi cha cheDa; makeDe mUke nahi, bacakuM tUTe keDa. tathA garabI. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nArane -e DhALa. e maMDA, haTha levAne hevA teM kayama nava tape? pIDA pApe, tepaNa te nija svabhAva sAre nava sa -Teka te lugaDAne bacakuM lIdhuM, mUkAvA jatana jene kIdhuM; paNa teM nahi te mUkI dIdhuM. e maMkaDA pa tane hAtha lagADI haDaze, vaLI kaThora mArIne The; te svabhAva tAre nava me. tane jarUra haThIle bahu jANya, pachI pAchaLa pakaDIne tA; ema aMta tarata tAre ANya. tyAM tArI keDa gaI tUTI, badhI AvaradA tArI khUTI, ' paNa cheka na haThIlAI chUTI. te svAratha kAMIe nava sAryo, kahe svAda emAM te zuM dhAryo? vaNa meti vyartha gayo mAryo. jagamAM haThIlA je tuja jevA, saMkaTamAM AvI paDe evA; na taje haThIlAtaNa levA. 10 kaTi tUTe chUTe prANu bhale, samajAvya samajaNa leza na le; vaLatI nipaje evIja vale. * 11 la Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jaje. aNama je DuM haraghaDI haTha pakaDe, tene cAbukane bahu mAra paDe; haTha na kare te keI na naDe. haThIlAnI haThIlAI na TaLe, kadI pAMgarI vATe te na vaLe; enI uhunuM osaDa na maLe. " 13 jue mUrakha ke maMke, tene tANuM kheMcIne teDa, paNa mamata manane nahi choDa. 14 jenI uttama jAta jaNAya sahI, te te haThIlAI pakaDe ja nahi; halakI jAte haThIlAI rahI. - 15 A jagamAM haThIlA jana je che te samajaNa samaja kyAM che; dalapata te zikhAmaNa de che. 16 dalapata, kAgaDAne mATe rAma heya? (raMge ramere raMge rame)-e DhALa. rAmanAma rAmanAma rAmanAmare, kAgaDe na bhaNe kadI rAmanAma; hAla e kevata kharI ThAmaThAmare, kAgaDe na bhaNe kadI rAmanAma-Teka sudhAre sudhAre kahI kADhe kUTALIyAM, gaMDUnI TeLI gAmagAmare. kAga mIyAM paDyA paNa TaMgaDI UMcI, khoTI baDAI mAre dhAmadhAmare. , 17 vinA kAraNathI tema vadhArI, khayAM kharekhara hAmadAmare. - 18 AgeseM lAtane vAta pI eseM, evA banyA bAIlA tamAma re.. , 19 ekalapeTAnI TUMkI najare nita, manamAM Iche mAtra mAmamAmare. 20 kADhe kudhArA kahiye kadApi, khIjI Theke che vAma vAmare. prabhu nItithI bhajavA game nahi, gaDa ghaTaDAmAM ghanazyAmare khALe DUcAne dvAra ughADAM, e jUThe DALane damAmare. dezAbhimAna karyuM dara dilethI, karI zake zuM saMgarAmare. pitAnA pagamAM mAre kuhADI, kyAMthI maLe kaho vizrAmare?. ApI zake nahi sAme uttara, taje na teya haThanI lagAmare. bele nahi paNa baLI mAre, pIDAkAraka A pariNAmare.. vajahudayanA evA taMtIne, cheTethI vallabhanI salAma subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, huM jAha-adhikAra. mahAjana te mAbApa che paNa mArI khIMTI nahi phare. kAThIAvADanA eka gAmamAM eiDa karIne vANIo rahetA hatA. tenI sAme ekaja phaLIAmAM rAmA vANiAnuM ghara hatuM. phaLIAnI jamIna baMnenI khullI hatI. e jamInamAM ImArata caNAvavAnA irAde ghaDe khIMTI mArI. AthI rAmA vANIAnA hakanI jamIna dabAI, tethI teNe ekadama korTamAM jaI rUpAnI goLInI vaDhavADa nahi karatAM agAunI kahevAtI sarasa rIta mujaba potAnA mahAjana AgaLa pharIAdI karavAno nizcaya karyo. jenI kasUra haze, tene mahAjana kaheze; eTale pachI darabAramAM pharIAda karavAnI jarUra raheze nahi. A vicAra karI mahAjana pAse pharIAda gaye. mahAjane rAmAnI vAta sAM. bhaLI. e takarArI jagyAe AvI tapAsa karI te mAlUma paDayuM ke oghaDa vANiAnI khIMTIthI rAmAnI jamIna dabAya che, e vAta kharI che. tethI eghaDane bolAvI kahyuM, "A khIMTI geravyAjabI mArI che, mATe pheravIne (amuka jagyA batAvIne) A ThekANe khoDa." dADa kahe, "nA, mAbApa ema thAya nahi, meM barAbara jagyAe mArI hadamAM khIMTI mArI che." mahAjana--tAruM kRtya tadana khoTuM che, te kharuM thavAnuM nathI. ame te tArA sArA mATe kahIe chIe. rAme je darabAramAM pharIAda karaze te tane DuMgaLI ne khAsaDAM baMne maLaze. khIMTI te pharaze, paNa ulaTuM tenuM kharca paNa ApavuM paDaze. temaja tAre paNa kharca thaze, ne beTI thavuM paDaze, mATe khIMTI pherava. ghaDa--paNa tema meM jamIna dabAvI nathI. mahAjana-tuM jANe che? paMca kahe te paramezvara, AmAM amAre ze svArtha che? trAhita dAve A mahAjana tAre ghera kahevA Avela che, mATe mAnavuM joIe. eghaDa-hA, hA, e badhuM huM samajuM chuM. mahAjana te mArA murabbI che, ' paNa khIMTI vyAjabI jagyAeja che, mATe tyAM rahevI joie. mahAjana-are mUrkha ! tuM mahAjanane hukama nathI uThAvate temAM tane nukasAna che, mahAjanavagara tArA phAyadAmATe bIjuM kazuM kahevA Ave ema che? mATe mahAjana kahe tema karavuM paDaze. cAla, uTha, khIMTI pherava. ghaDa-mahAjana te mArA mahemAna. mAthAnA mugaTa che. are, vadhAre te zuM kahuM, "mahAjana to mAbApa che, paNa mArI khIMTI nahi pharejha ------------ 1 ketukamALA. 2 nAkhya, dATa, Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara4 vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 2 je. ' aSTama A sAMbhaLI mahAjananA mUkhIone ghaNe krodha upaje, tethI vadhAre jesathI kahyuM, are bevakUpha! basa! basa! zuM mahAjananI mazkarI kare che? hukama uThAve che ke nahi ? eka to tAre pakSa geravyAjabI che ne ulaTa sAme, thAya che? na mAne te tArI marajI. paNa yAda rAkha. geravyAjabI kAmanAM naThArAM phaLa naDayAvagara raheze nahi. mahAjane ATaluM ATaluM kahyuM, paNa jakkI oghaDa ekane be thaye nahi ne pitAnI khIMTI pheravI nahi. rAmAe turata cogya adhikArI pAse phariyAda karI, mahAjana lekenI zAhedI ApI. temanA tathA bIjA baMne pakSanA pUrAvA ne dalIla sAMbhaLI, adhikArInI najaramAM rAmAnI pharIAda vyAjabI lAgavAthI ghaDe mArelI khIMTI pheravavA ane rAmAne thayela tamAma kharca oghaDe ApavA hukama karyo. AvI rIte khIMTI pheravavI paDI, kharca ApavuM paDayuM ne keTamAM jeTalI mudata takarAra cAlI teTalI mudata kAmakAja paDatuM mUkI beTI thavuM paDayuM, eTaluM ja nahi paNa vakIle vagerenuM ghaNuM kharca thavAthI oghaDa moTA nukasAnanA bejAmAM AvI paDaze. e rIte 'DuMgaLI ne khAsaDAM baMne maLelAM je Akhare ghaNuM pastA. cAra samaju trAhita mANasa zikhAmaNa Ape te nahi mAnatAM - tAnI jakka pakaDI rAkhavA cAhe, tene A vAtamAMnA eghaDanI peThe pAchaLathI vimAsavuM paDe che. sarakAra darabAramAM phariyAda karavA jatAM rUpAnI gaLIye vaDhavuM paDe che. eTale puSkaLa vasu ane vakhata beu vyartha jAya che. mATe DAhyA mANasane lAjama che, ke mAMhomAMhenI takarAra athavA vadhe laMvAda yA paMcathI pate tyAM sudhI patave. bhale temAM nukasAna thatuM hoya te te khamavuM. arthano anartha karanAra paTelanA putranuM dRSTAMta , - peTalAdamAM haThI paTela karIne kaNabI rahete huM, te enI nAtamAM DAhyA mANasa tarIke gaNAte hatA. cAra mANasamAM tene pUchayuM hatuM. haThI paTelane bhAre maMdavADa AvyuM. maraNanI taiyArImAM hatuM te vakhate tene phikara thaI ke mAre ekane eka chokare mAruM nAma rAkhaze ke nahi! tethI UMDe nizvAsa mUkyuM. AthI paTelanA chokarAe potAnA bApane pUchayuM, "bApA, ATale badhe nidhAsa zA kAraNe mUka paDe? tamane zI vAtanuM duHkha che? zuM kAMI kasara vadhAre jaNAya che?" bApe kahyuM, "beTA, maMdavADanI kasara hoya ke na hoya, tenI huM ciMtA karatuM nathI. kAraNake eka vakhata maravuM te cheja. to pachI vaheluM maravuM te e | ketukamALA, Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. huThavAda-adhikAra. 325 zuM?! ane meDuM maravuM tee zuM! mane ciMtA mAtra eTalIja thAyache mArUM nAma chaThThuM rAkhaze ema mane bhase paDatA nathI, paNa ulaTuM mArUM nAma eLaze evA zaka raheche." ke tuM chokarA--bApA, tamArUM nAma eLIza te te mane jIvatA chatAM mU jevAja samajavA. jarUra tamArUM nAma tuM rAkhIza. tamArA jIvane keAi pazu rIte saMteSathI gati pAmavA tamAre je kAMi kahevuM heAya te kaheA. huM te mArA kharA dilathI pALIza. ', paTela--beTA! kAMi paNa Teka rAkhavI eja manuSyanuM sarvottama bhUSaNa che, Teka vinAne mANasa jIvate mUeja samajavA. kahevata che " jeNe rAkhI Teka tene maLyA. aneka, 'mATe meTA ! jo, ApaNe khetInA dhaMdhA che te je vAta karavAne dhArIe te kaye TakA karavA. arUM mUkavAthI pachI thatuM nathI, mATe lIdhI vAta mUkavI nahu e Teka rAkhaje. che.ko- mApA, tamArA kahyA mujaba Teka rAkhIza. tamArA jIvane nirAMta Ape. paTelane zAMti vaLI ne be-traNa kalAkamAM dehu chADaye. paTelanA che.kA mApanI zIkhAmaNu amalamAM lAvavAne adhIrA thaI rahyA hatA. eka vakhata cAmAsAmAM peAtAnAM khetaramAM keTalAMka dvAra *mAla carI jatAM hatAM, tene kahADI mUkavA te tenI pAchaLa paDayA. doDatAM deDatAM kAdavaparathI paga lapasye, tethI bhAMyapura paDaye. pazu jhaTa daIne pAse ubhelA gadheDAnuM pUchaDuM pakaDI ubhA thavAneA prayatna karyAM. chekarAnA paDavAnA dhabakArAthI tathA taNe pUchyu pakaDayuM tethI gadheDAe cAMkIne nAsavA mAMDayuM. pele cheka pUchaDAMsAthe gasaDAtA jAya paNa pUchaDuM cheDe nahi. gadheDAe muMjhAine paTo mAravA mAMDI te kai mAthAmAM tA koi chAtIpara, koi vAMsAmAM te kai paDakhAmAM, kAi hAthamAM te koi pagamAM ema tene taDAtaDa vAgavA lAgI. zarIra athaDAI, aphaLAI chelAI gayuM ne mAthAmAMthI leAhI vahevA lAgyuM. AvI duHkhI sthitimAM AvI gaye paNa bApanI AjJA pramANe lIdhI vAta mUkavI nahi, e Teka jALavI rAkhavA nizcaya karI pUchyuM pakaDI rAkhyuM. mUke te bApanuM nAma ALAya! bhegAM thayelAM leka dhaNuMe samajAve ke " bhAi, pUMchaDuM cheADI de," te kahe ke "mArA mApanuM nAma meLavA karatAM maravuM bahetara che! " jyAre samajAvavAthI na mAnyuM tyAre lokoe khaLAkAre pUchyu mUkAvI daI ghaNAja rUpake| dvIdhA. k * khetaranuM vAvetara. ' Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya'-bhAga 2che. - mAbApanI AjJA mAnavI ane Teka rAkhavI e be vAta ni:saMzayA stutipAtra che, paNa vicAra karavo joIe ke amuka kAmamAM Teka pakaDavI ghaTArata che ke nahi. kaI zikhAmaNanuM vacana kahe tenA zabdanA arthane ja vaLagI rahevuM e vyAjabI nathI, teno hetu tathA pariNAma tapAsa joIe. ema nahi karavAthI kevuM duHkhI thAya che teuparanI vAta parathI jaNAya che. AvAM durAgrahI manuSyane mATe teonAM kalyANa mATe karela yata saphaLa na thAya te tethI upadeza ApanArAe vismaya pAmavuM nahi ema batAvI A haThavAda adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. : gatAguti (bhAlarIyo pravAda)-dhiAra. -- uy je rIvAjone dharmanI sAthe koI paNa saMbaMdha nathI tevA rIvAjo cheDache vAnuM kahetAM te vAta gaLe utaratI nathI. kharA dharmane evuM mAna svamamAM paNa ApavAmAM AvatuM nathI tenA karatAM paNa vizeSa mAna keTalAka nakAmA tathA niMdavA jevA rIvAjone ApavAmAM Ave che. e rIvAje mULamAM kayA kAraNathI teNe calAvyA haze, pAchaLathI temAM pheraphAra kema thayA haze? hAla kevA svarUpamAM cAle che, te agya che ke gya che tene kaI vicAra karatuM nathI ane te rIvAjo dekhItA kharAba jaNAtA hoya ane koI paNa gya hetu na hoya chatAM gADarIyA pravAhanI peThe temAM eka ekanI pAchaLa cAlyuM javAmAM Ave che te vicArazIlatA nathI ane tevA rIvAje dharmanA kharA mArgamAM bAdhaka paNa thAya che ema dekhADavAne A adhikAramAM tevA kAMI namUnAo ApavAmAM Ave che. kaDhaMgA rIvAjano pratibaMdha. garabI. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nAne)-e DhALa. e vahevAIo, rIta kagIthI kajiyA utsAhamAM, bahu vedha paDe, vehevANe vehevANone vivAhamAM-Teka. gaDabaDa bahu pahele dI rAte, badhe aNasamaju udhamAta, keLInALI jevA jAte, 'o vahevAIe. 1 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. tAnugatika-adhikAra Ave bethaDa arthA'acchA, te jue jIvatI jana jaththA, mAre che harAmI jana heththA, A gAma gAmanI rIta juMdI, vaLI ghArIta rAkhe kaika judI, cheDAve dhana raste rUMdhI, heThala AvyA te zuM ucare? sukha mAgyuM Ape zuMja kare mIThAza rahe na paraMtu khare, sALA sALInuM jora ghaNuM, tema ahiM AkhuM nahi nadItaNuM, bahu laTaka meLamAM khIjI maNuM, sA Ale bahu phATe DAce, ucarI beadama hRdaya rAce, mazkarI kare masaLane pAMce, te vakhata tArUM etare, jA~Ne rAjanI riddhi hoya ghare, AnaMda magna thai phUli krU, mAvAM melyAM maMgaLa gItA, gaI saghaLI raLiyAmaNi rIte, meNAM mAre uchaLe pItte, cAlyuM sAjana laI sAmaiyuM, ghera rAkhyuM nahi nAnuM haiyuM, tyAM daLAya che haiye haiyuM, moTA ADaMbara karI Ave, paNa vevAi pAse cukavAve, khATe kharace mana kacavAve, cAlyA vara tAraNa chakhavAne, i nAtha jIlAmaNu sALAne, bahu manuSa maLyAM jovA jAne, tyAM Avye che alavA kalave, te khAvA tAsakamAM DALye, kAie cukathI dhAre calaye, tyAM jaMgalI jevA beseche, dudhakhAMDa thALI mukha mAMDeche, chevaTa jaLa bharatAM chAMDeche, bahu rIta bhuMDI takheLataNI, kaMkAsa karAve e karaNI, kaDhI mArAmArI thAya ghaNI, pachI cArImAM maMgaLa krUrA,kutAM TeTA brAhmaNukerA, vAre vAre mAge verA, kahI jAta jAtanuM mUkAve, jo rAMka hoya te akaLAve, paNa kAMi gArane te nAve, hejI khAkI rahyuM uttara vakhate, jANe khele beThAM caDDa takhate, paNa sa` ATalAmAM na pate, " "" "" dw ,, "3 ', d. wd .. 327 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 vyAkhyAnasAhityasa grahuM bhAga 2 jo, " ene joie veDha viTI phevA, khAi ! jamAi pADa nathI karavA, muja khALaka hAMzIle garavA," bahu varSa agAu i thApA, devarAve vaDhIvaDhIne DhApAM, hajI khAphI cUkavavA jhAMpA, aMte mUkI ALa sidhAveche, pAdara brAhmaNa bahu pajaveche, jhAMpethI vidyAyagirI leche, bahu khUza kaDhAvyA gharamAMthI, khAlI karI mUke kharacyAthI, vasavAyAM vigerene ApI, kahe kaMkune kanyA dIdhI, paNa khAvAnAthI mahu kIdhI, ati avaLo vivAhaviSe vidhi, kAI rItanI nA huM nathI kahetA, ahu hANu nathI jo huda rahetA, paNa maryAdA mUkI che te, je cAla kAMi upayAgae~ nathI, je kevaLa kajiyAnI kIrtti, te baMdha karI miTane mamatI, 7 kanyAvALAM ke varavALAM, che sarakhAM sAnAM lepALAM, AchAM na kAi nathI mukha tALAM, mahu mANasa jAne laI jAtAM, nakkI nukasAna ghaNAM thAtAM, sAmAM paNa manamAM muMjhAtAM, bahu nIti khagaDe e bahAne, vaLI kharaca vadhAre sAmAne, mamatI mUrakha te niha mAne, khATI mATapanuM mAna to, bahu nAta vare mAne na majo, lhAvA letAM sa MtASa so, ene aMtaranAM anumAnI, lai anumata lejo mijamAnI, karaze; na nakAmI nukasAnI, khAnArA tA sA khAi jaze, paNa A saMbaMdha na bhaMga thaze, vicArA vA'la vadhu vadhaze, maLI mahu DAhyA mANasa nekaja, sA gAmanI rIta karo ekaja, tA paDe bhaDakavuM nahi iMkaja, te cAla pramANe saiA cAle, mara maryAdAmAM rahi mhAle, tA saMpa vadhe vallabha kAle, .. ', dy "" d. ,, 39 d. .. wd "" "" aThThama "" sumeAdha ciMtAmaNivallabhadAsa paTabhAi 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 3ra Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada, - tAnagatika-adhikAra. ' 329 binA bicAre je kare, se pIche pachitAya. - giradhara, eka vakhata moharamanA divasomAM katalanI rAtrie oliyAnI daragAhamAM bIrabala pitAnA dIkarAne sAthe laI zAhanA pyAra mATe page lAgavA gayuM hatuM, te vakhate bIrabalanA dIkarAnA pagamAM ghaNuM kiMmatI jhIka TapakIthI bharelI mejaDIo hatI te daragAhamAM jatI vakhate pagamAMthI bahAranA bhAgamAM utArI hatI. pAchA vaLatAM te mejaDImAMthI eka mejaDI hAtha lAgI paNa bIjI jaDIno patto lAgyo nahi. matalabamAM ghaNI ja bhIDa hatI tethI eka mojaDI lei pitAnA mukAme gaye, paNa te mejaDI te mANasenI kese caDavAthI cheka ailiyAnI kabara najIka jaI pahoMcI. jyAre daragAhu baMdha karavAno vakhata thaye tyAre paisA vigere sameTI letAM te meMjaDI koInI najare paDI ane hAtha leI je te koI divasa nahi dIThelI tevI navIna tathA kiMmatI je hAjara rahelA saie vicAryuM ke "A mejaDI ke Adama jAtanI nathI, paNa nakkI aulIAnI hovI ja joIe. nahi te kabara najIka kayAMthI hoya? khacIta elIone A eka jAtano prasAda che, ema dhArI ailIAnA prasAdane sarve musalamAne "tAbA sAheba" ema bolatA mAthe AMkhe aDADI gAle lagADavA lAgyA, temaja bAlabaccAne ane bIvI vigere tamAma lokone mAthe AMkhe ane gAle upara zabda belatAM aDADI aho bhAgya mAnavA lAgyA, jyAre prabhAta thayuM tyAre te mejaDI leI zAha hajura te daragAhane mujAvara gaye, ane rAtrinI hakIkata kahI tethI zAha ghaNe khuzI thayA ane pote tathA potAnAM baccAM ane hurama vigere sarva jaNe mAthe AMkhe ane gAle aDADI tobAha sAheba" ema belI khudAno AbhAra mAnya. je vakhate bIrabala kacerImAM AvyuM te vakhate zAhe lIAnA camatkArika prasAdanI vArtA kahI mejaDI batAvI, te joI bIrabala be ke "are khudAviMda! e te mArA chokarAnA paganI mojaDI che. je Apane khAtrI na thatI hoya te enA jeDAnI bIjI mAre gherathI maMgAvI ApuM, ema kahI bIjI mejaDI maMgAvI mukAbale karyo te eka ja jAtanI ane tenA chokarAnA paganIja jaNAI tethI zAha ane saghaLe musalamAna vaga bahuja zaramiMda thaye ke "ApaNe elIone prasAda samajI mAthe AMkhe ane gAle bIrabalanA chokarAnA paganI mejaDI aDADI e keTalI badhI aNuvicArabharI bhUla thaI che. "sabase baDI cupa!" ema kahI muMge maheThe potapotAne kAme lAgyA, * bIrabala bAdazAha, Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama . AvA ghaNA rIvAjo che jemAM gADarIA pravAhanI peThe cAlyuM javAmAM Ave che paNa dareka bAbatamAM vicArathI kAma levuM joIe ema jaNAvI tathA vahema, A adhikArane madadagAra hovAthI tetarapha dhyAna kheMcI A gatAnumatika adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. >> deza-vivAra. - che 6 niyAmAM satyane anusaravAmAM moTAmAM moTuM je kaI vizva joI hoya te te vahemaja che dharmanAM ta jANavAmAM, vyavahAranA rogya mAgane grahaNa karavAmAM ane sukhI thavAnAM sAcA sAdhane meLavavAmAM tatpara thavAnI IcchA utpanna thayA chatAM paNa je manuSya vahemane AdhIna thAya te tenI te IcchA kadI paNa pAra paDatI nathI. vahema sukhathI dUra rAkhe che eTaluM ja nahi paNa duHkhamAM dhakele che. vahema lAbha maLatuM aTakAve che. eTaluM ja nahi paNa hAni karavAnuM kArya paNa jarUra bajAve che. mATe vahemane vaza na thavuM joIe ema samajAvavAmATe A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. kheTA vahemanI samajaNa. dahe. kema vahemanI vAratA, paMDita kare pramANa; mAne mUrakha mAnavI, Ape heya ajANa. maMtra jaMtra ne melaDI, te te tU tUta; vaLage pUrA vahemathI, bheLA janane bhUta bhaDakaNa bheLA bhAIne, bhAse sAcuM bhUta; tapAsatAM te te Thare, bhUta nahi paNa tUta. bhaDakaNa gAmaDIo. manahara chaMda. bhUpanA bhavanamAM sute gamAra gAmaDio, ghaDIALa zeSa suNa bhaDakIne bhAge che; Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pariddhi, vahema-adhikAra ha1 buma suNI bahu leke kAraNa pUchyuM te kahe, che te ghara ThIka paNa bIka bahu lAge che; nakI bhUta thAya marI jAya je navA gharamAM, A gharamAM bhAI bhAre bhUtAvaLa jAge che; rAta aradhoka jyAre jAya dalapatarAma, ghaNaNaNa dhaNaNaNa, ghaMTaDI vAge che IMdravijaya chaMda. mAraNa maMtra khacIta kSamA, | mana mehana maMtrI rUDI caturAI; staMbhana maMtra sadA sanamAna, - prakarSaNa maMtra saneha sacAI; ema udyogapaNuMja ucATana, vANi bhalI vaza kAraka bhAI; anna sajIvana auSadhI che, dalapatta kahe jaLamAM amRtAI; cho . ravine zira ripu rAhu, caMdra kSaya rogI A5, maMgaLa che aMgAra, budha zira kalaMka chApa gurUe gumAvi nArI, zukra AMkhe che koNe, zani lule sarvadA, rAhu zira vinA gaNANe; vaLI ketune te dhaDa nathI, ema na dukhIyA thayA; graha naDavAthI ja duHkha thAya te, grahane graha naDayA kiyA. 6 manahara chaMda. sItA patie na jAyuM sItAnuM haraNa thaze, sItAe na jANyuM je saMnyAsI pratikULa che; devapatie na jANuM damayaMtI nahi pAmuM, nArade na jANuM mAnI te mAyAmULa che; Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 vyAkhyAna sAhitAya brahabhAga dho gAtame na jANyuM. je A kUkaDAmAM kapaTa che, zukra na jANyuM je jharImAM saMkaTa zULa che; kahe dalapatarAma Aja kaLikALa madhya, joSIe bhaviSya jANe dhAravuM te dhULa che. kAgaLIyuM cAlyuM te teA bhaMgIe calAvyuM kahe, meTA e te kheATA kArabhAriyA kuDhagiyA ; vAMka vinA bhagiyAne mArIne bhagADI muke, pazu jevA pAte kAMteA vaDA che vihuMgIyA; sahAravA zatru zastra petAne sajavAM paDe, zastra vinA zatru mAruM, bhagiyA ke kRgiyA ; sarva kArabhAra ene bhagiyAne sAMpe bhAi, bheALA kArabhArIethI bhalA DAhyA gayA, lapata. vhemanAM dRSTAMtA. garamI. (aMtakALe sazuM nahi kAnuMre)--e DhALa. sarakAre zILI kabaje karIre, mAne baLiyA kAkAne tAya; * haze AvAM mUrakha koi mAnavIre--Teka. dhrama .. anna TADhuM jame zoMLI sAtamere, bhale mAMdAM mare sA Aya. haze huM bhaTe joDI kADhelI kANiyAre, kevaLa dhRtI khAvAne kAja; kharI tene mAnIne mUrakhIre, tedoM cUlA saLagAve nAja. aMtarjAmIpaNuM nathI nAganere, jANe pAchaLa pUjAne kema? prANa karaDI hureche kaMkanAre, tene pAye paDe dharI prema pANiAre kafanA lITA karIke, nAgapAMcame pUje ghera ghera; bheLAM bhUkhe mareche bhAvathIre, ekaTANuM karI khAyache kulera. kaika rAMDe jozInI jIvatIre, maLyAM enAM ghaNAM gharamAra; tAya chatI AMkhe thaI AMdhaLAre, puche jozIne bhaviSya prakAra. ghaNA graho gaganamAM dekhiyere, jaDa jAtI jamIna te hAya ; ahIM AvIne te kema pIDazere? jaya zAstI karAve tAya. ,, d' r 7 29 " 10 11 12 13 14 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaDa cetanya guNa sarakhA nathI, nathI thAtuM evuM anumAna; toya ekAdazAdi sarAvIne, pitR mATe dvAjane dana. , 15 je je vastu Ape ahiM vipranere, te te pahece pitRnI pAsa; ' ' kevaLa ehiMyA karavAne kAyadere, ghaDI kADhaye karavA padAza. , 16 nathI patto lAge jenI pahoMcane re, nathI Avya saMdeza eka; jU huM bhAse viveka vicAratAMre, vemi kriyA kare je hareka. , 17, karyuM hAthe so sAthe sAMpaDe, bAkI pAchaLa bane te pheka; evuM jANyA chatAM hasavA jevare, lAkha kriyA kare che lAka. , 18 ArA vArAnA divase Avatare, mUkha nhAvA navANe jAya; pAya pANuM pUrvajane pIpaLere, berI ne bAvaLa pUjAya. kaLazamAM nAkhI tala kAMgane re, sAta sAta pherA jaLa pAya; piye ariyApariyAM pretarUpamAMre, vaNa pAye tarazAM rahI jAya! , 20 ToLe ToLAM bheLAM naranAranAne, maLe mATe keLAhaLa thAya; aDaghA! paDaghA! e rautere, zabda cAre dize saMbhaLAya. , 21 avagatiyAM gaNe have karI re, bApadAdA pAmyA je maNuM ; preta kevI rIte pANI piyere, kahyuM pUchayuM dhare nahi karuM ' , vipra bese pathArI pAtharIre, dravya dANAnuM leche dAna; bApaDAne bagADyAM brAhmaNere, peTa kAje karyuM nukasAna. , agharaNImAM abaLAne paDatAre, vema vAgye rahI nahi rema; nAra bhArevagIne bharAvatAre, zubha pagalAM ANIne prema. , ghaNane ghere thaI ghoMghavere, garadImAM garI gabharAya : - eziTe ke mUchInA roganere, ghaNuM veLA akasmAta thAya. hoya uDA hArada emAM kadIre, toya tatva tapAse nAja; duHkha veThe bhayaMkara bhAmanIre, mane tethI dile thaI dAja. - 26 bahu mAne mAtAnI mAnatAre, mare dhAreluM kAma na thAya; manuSa mAMdAM me marI jAya che, teya na kare osaDanA upAya. , navarAtrimAM keTalAka kuDiyAre, karI dAramAM kALInuM thApana, DAra nave divasa nava nIsarere, duHkha veThe vividha tanamana. kara kALI cAdazanA ApavAre kare nAkaDAMne dIvaDAM niveda; bhega devA bhavAnI mAtanere. mUkyA visArI prAcIna veda. , bALa mAMdu paDe ke premadAre, thayuM mAne coghaDiyAM phera; . kiMvA lAgI najara cATa keinIre, najara bAMdhe bhitara bhAvabhera , 30 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 374 vyAkhyAna sAhityasa'graha bhAga 2 . mahu vahemI viMnatA vAMjhaNIre, jaya jogI jatInI pAsa; mAge kAlAvalA karI dIkare re, dRSTa bhraSTa kare daI Aza ve'ma ghaNA ghaNA e vigerere, jethI ke'NI gAMDI gujarAta; vallabhadAsa vaNIkanI vinatire, kadI ke'tAM khUTe nahi vAta. subodha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi. vhemauparathI gapa. 33 33 aSTama 31 32 eka pharaku nAmanA musalamAna peAtAnA be cAra hiMdu dAstA sAthe para gAma javA nIkaLyeA. jatAM jatAM mAmAM eka nI AvI tyAM saiA visAme levAne beThA. miAMne kudaratI hAjata lAgavAthI thADe dUra eka jALA AgaLa jaI beThA, tevAmAM jALAnI aMdara kaMI jarA khaDakhaDATa thayA, tethI mimabhAinI chAtI ThekANe rahI nahi ; uThIne doDatA doDane zvAseAzvAsa thatA peAtAnA bhAIbaMdho beThA hatA tyAM AgaLa AvIne ubhe tene hAMphatA tathA haSakAza uDI gaelA joi sku ne tenA dostadArIe puchyuM, "kema dosta. ATalA gadhA hAMphache zA mATe? ane zA kAraNe ATaluM badhuM doDavuM paDayuM ?" " ke tukamALA. pheku--are cArI! muddAne khaDI khera gujArI, nahuitA humate kAke gheArame pahuMcaneke lAyaka hA gaye hote! dAstA--evuM te zuM hatuM! te tA kahe ? sku--ma baiThA thA vAM najIka eka jAlema sArasApa TrukhA ! ! ! maiM thA sa| chAtI Thakakara iMddhAMtaka AyA; dusarA koi hAtA tA vAMhIja gIra paDatA !!! DhAstA--a hahaha !! jamarI tApa! navAinI vAta eka jALAnI nAnI sarakhI jagyAmAM eTalA badhA ? ame e vAta mAnI zakatA nathI. kAraNake e te bAra hAthanuM cIbhaDuM ane tera hAthanu ii,' enA jevuM thayuM. sku--( dostonI kharI vAta lAgavAthI manamAM vicAra karI)-se| sApa tumakA jAstI lagate haiM te pacAza sATha te hAya geja hAyege, Isame kayA khaDI mAta huM ! DhAratA--eTalA paNa hAya nahi, mATe kharekharUM kahA, phaeNsku--( jarA vicArIne) temA allA ! bIsa pacIsa tA jarUra thaya. dAstA-mahekhAna tame joyA hAya teTalA nakkI kahI done? A vAta ghaNI asaMbhavita lAge che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - - * * * * * * * * * . pachida, pAkhaMDajALa-adhikAra. 335 phapha-(manamAM ane moTe guMcavADe thaye have zuM kahevuM?) pAMca sAra te bezaka honevAlA Isame kucha jUTha nahi hai. bhArata-hajI kharI vAta manAtI nathI, mATe sAcuM belI de.. karyu-taba ekate he nAhI cahIe! sta-eka have joIe ke nahi, te ame pUchatA nathI tame tamArI najare keTalA sApa dIThA hatA, te kahe ? - phaskR-(kAyara thaIne) Akhase to mane eka bhI nahi dekhA. magara jAme khaDakhaDa bhaDabhaDa huvA taba merekuM a dezA lagA ke usame sApa hegA. rasta-(khaDakhaDa hasI paDIne) te mArA bhAI pahelethI ja kharekharUM kema na kahyuM? AvA hiMmatavAna che te AgaLa musApharImAM zuM dhADa mAraze ema kahI save jaNe tyAMthI uThI AgaLa cAlyA bIkaNu mANase kalipata bhayathI cekIne kharI tapAsa karyA sivAya khoTI beTI vate calAve che, teo pote evA beTA vahemathI duHkhI thAya che eTaluM ja nahi paNa bIjAonA manamAM vahema ThasAve che. ApaNuM dezamAM AvA bheLA bhaDakaNa mANasenA dAkhalApara dAkhalA jovAmAM Ave che. mATe mANasa mAtra anumAnathI besavAnI Teva nahi rAkhatAM kharekharI tapAsa karyA bAda sAcI vAta kahevAnI Teva rAkhavI, nahi te jAramAM pItarIke gaNAI vizvAsabhaMga thavAya che. zraddhA ane vahema e bemAM jamIna AsamAnane pharaka che. satya vastumAM vizvAsa e zraddhA kahevAya che ane asatya pAchaLa taNAvuM ane bhIrU banavuM e vahema che. A vahema e manuSyane tenA kartavyathI bhraSTa kare che. mATe vahemamAM paDavuM nahi ema bhalAmaNa ApavAnI sAthe vahema cheDavA paNa nAstika na thavuM ema bhalAmaNa ApI tathA vahemI ane bheLAM mANaso pAkhaMDarUpa jALamAM phasAya che, tethI tenA tarapha dhyAna kheMcIne A vahema adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. pArvajJADha-adhi. |-- je e svAthI lokonA kaMdamAM sahelAIthI phasAI jAya che teo pitAnA che hitanuM AcaraNa karI zakatA nathI ane pitAnA ahitane - harI le che, pAkhaMDI leke ke jeo adharmAcaraNI hoya che teo potAne dhama Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akimI ^^^ ^ ^ra vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. caraNa gaNAvI levA lekene avaLe raste caDAve che ane pitAnI adhama vAsanAone sakULa kare che. mATe manuSya pitAnuM hitAhita samajatAM zikhavuM joIe ema jaNAvavAne A adhikArane ahIM sthAna ApavAmAM Ave che, garabI. | (aMtakALe saguM nahi kere)- e haLa. zIra jaTA vadhArI jogaTAre, veza kADhI bane abadhUta; bheLAM pUje pAkhaMDine premathIre--Teka. sAtha rAkhe celA be cArane re, laThTha kAyA mahA majabUta. bheLAM aMga Akhe vibhUti cALIne re, ta5 maMDe jue se tema; heya AMkha rAtI bahu rAkhathIre, karI Ave ADaMbara ema. , 1 AMkha UMcI karI nIrakhe nahIre, mUkha "calabe raMDI" e veNu; gurU beThA samAdhimAM sadAre, kahe celA bIjAne ke. gAmavacce akheDe gaThavyAre, dUdha piye kevaLa ekavAra; vAta bhItaranI jANe rAmajIre, paNa AvI name naranAra. * vastra bhagavAM perI brahmacArIyere, kahe sane namo nArANa; miDuM belI mIThAI meLave, paNa aMte nIkaLe polANa. vaLI sAdhu virAgI zevaDAre, maNa ghAlI vadhAre vAta; karI gheche derA ne cIThThIyere, vanitAmAM banI vikhyAta. piTa kAje kevaLa e veThiyAre, kema Ape nIti upadeza; vAta sAcI saMtADI rAkhatAre, bele sene lAge che beza. tema vRddhi kare che ulaTAre, nathI pUruM patAne jJAna; jIvatImAM anIti jALa pAtharere, devA mAMDe putranuM dAna. sAtha strIne maLela sAmare, rahe pAse bezI dinarAta; ghelI AzA badhAnA uramAM, gaNe paMDe prabhu sAkSAta, dravya koI Icche keI dIkare, vaza kara keIne kaMtha; rega kayA viSe vaLI kenere, jaDI budithI ANa aMta. eka bAvIe A gAmamAMre, karyo ghele strIone samAja; daI dIdhA dhaNIne dIkarAre! nAma mAtA paDayuM na IlAja! , 10 vAta ketI elIA avatAranIre, evuM mAnyuM trikALI jJAna! are AvAM ajJAnI mANasore, TuMketAM dhare nahi kAna! , 11 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. hRdaya prati dhRtta saphalatA-adhikAra, kare vAtA paratAnI premadAre, eka khIjIne bheALave ema ; vAha ! mAtA mukhe kevuM teja chere! AvI meATI jaTA hoya kema ;,, 12 thAya mATA Dhagale tyAM bheTane re, navI vastu Aveche apAra; varasAthe vaDhIne lAvatIre, chAne chapanA bhare bhaMDAra ', 14 vRddha rAMDI rAMDA daraNuM daLIre, jai mUke patIMgA tyAMya ; dayA Ave vicArI dInatAre, nathI thAtuM kalyANuja kAMya. jara jAgye jamADe brAhmaNAre, vade mukhe tee vAhavAha ; enu paratAthI anna nathI khuTatuMre, gapa mAre evA utsAha jUThThuM kahetAM nAstika kahI nirdezere, teAya hiMmata hArI kema jAuM ; vaizyajAti vallabhadAsa vinavere, huMte sAcA hariguNa gAuM. ,, 15 ,, sumedha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi. pAkhaDIone pUjavAthI puNya thatuM nathI paNa peAtAne bevakuphanI paMktimAM gaNAvuM paDeche ane tenI sAthe peAtAnA kharA kalyANane gumAvI besavArUpa mAhATI hAni paNa bhogavavI paDeche ema A adhikArathI TUMkAmAM dekhADavAmAM AvyuM che ane pachI pAkhaDI leAbhIA pAse phAveche te adhikAra tAnyA che. 8&<& -yaMti dhRttamatA adhivA. . < ' 43 ,, jyAM lAlIA tyAM dhUtArA bhUkhe na mare. garamI. (aMtakALe saguM nahi kAinuM?)--e DhALa. keka tAbe karavAne kaMthanere, matra mAnI karAve pATha ; lAla janamAM dhUtArA bhUkhe nava marere--Teka. vanitAne vizvAsa vadhAravAre, dhUpa dIpe kare ThATha mATe, 4 337 bevakuph ane leALA mANase svAthI evA dhRtta leAkAnA kUdamAM sI paDeche tema aAgya lAbha ane ayogya lAlacAne vaza thayelAM manu. cce paNa tevA dhRttaleAkAnuM khAja maneche ane kharo dharma ke je A saMsAramAM tenuM parama kalyANa karanAra che tene Azraya levAthI enazIkha raheche ema samajAvavAne A adhikAranA Araba karavAmAM Aveche. 13 16 leAbhI 1 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. aSTama keka ghATa ghaDAvavA zekanere. uccara udhAM anuSThAna; seya derA maMtrAva dagA karere, kare nANuM nIti kurabAna. , 2 dravya laIne daye che dIkarAre, bhamavAra karAve keka; hAtha cAlAkIthI mana meLavI, pachI pAchaLa mUkAve pika. , 3. nahi lAge najareTa kenI re, re maMtrI Ape te mATa; . hAthe bAMdhe mAdaLiyuM hemanuMre, hare UMdhI rIte UcATa. , 4 pachI phAve khavAtAM phaMdanuMre, dhRdhakArI dhUNe dina rAta; tyAre gharanAM badhAMthI pUjAya che, Thaga bele vadhArI vAta. ,, ghaNuM laphamI maLavAnI lAlacera, somavAre jame ekavAra! vaLI rUddhI karAve rUdranIre, bhaTTa hAMDI bhare na vicAra. , 6 keka zodhyA kare che kImiyere, tyAM ThaganI phAve tadabIra; levI lamI hameza harAmanIre, kheI ulaTI dila dilagIra , 7 sarva sRSTi niyamathI ulaTIre, pAra IcchA paDe nahi eka; vAta vicArI vallabhadAsanIre, bhaNe vidyA bhalI viveka. , 8 subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAi. agya lebha lAlacane choDI yogya vidyA bhaNI tathA te vidyAno yogya upayoga karI eTale sArAsAra vicAra karatAM zikhI pitAnA kalyANanA mAgane grahaNa kare ema A adhikArathI sUcavI zrAddhane lagatuM pattIMga e paNa eka jAtanI dhartatAne madadarUpa che ane te adhikAra have pachI levA dhArI A kadaryaprati pUrtatA adhikAra pUrNa karyo che. - zrAddha-dhira. che ma raNa pAmela manuSyanA udezathI sArAM sArAM khAnapAna khAvAM khavarASMS vavAM ane vyavahAramAM potAnI meheTAI dekhADavI, saMbaMdhIone te bahAne bheLAM karavA ane vagara dhaMdhe udarapUraNa karanArAone zrAddhanimite uttejana ApI zrAddha nAme ALasane pattAMgane vadhAre kare ethI maraNa pAmela manuSyataraphanI sArI lAgaNI jaLavAtI nathI paNa tenA uddezathI dIna ane anAthanAM duHkhe dUra thAya tevI pravRtti karavI tathA paramezvaranI pUjA karavI eja tenA taraphanI sArI lAgaNInuM svarUpa che ema jaNAvavAne A adhikArane AraMbha che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - www.w wws-~~-~~-~ parika, pipapatana-adhikAra zrAddhamAM aghaTita bhejanaprati be bela. | (aMtakALe saguM nahi kere)-e DhALa. sage bhAI mUo vIza varSanere, tenI marNa tithine dIna; dUdhapAka uDe che zrAddhamAMre-Teka. sagAMsaMbaMdhilAM sAtha tarIre, jame jugate miSTAnna malIna. dUdha sneha saghaLe te divase sAMbharere, paNa khAtAM nathI dila duHkha; paDaye dhAre tethI nathI pIDatere, lehI grAsa mUke je mUkha. , 1 ghaNe samajune dila saMtApa che, yAda Ave vAlAnuM vAla; jhera jevuM tene miSTAnna che, kema Ave khAvAno khyAla. , kadI jhAjhAM varSo vItI jatAMre, vAla sAthe viga vIsarAya; teya tenI maraNatithi miSere, zAne ucchava arere thAya? maNa tithie kheda maTADavAre, kare bheLe satene samAja, maNa bhIti saMbhArI te samere, nija muktino zedha IlAja nathI sAruM tadana kama tyAgare, tema gheluM ghaTe nahi zrAddha; upakAra zire che ApaNere, jatAM bhUlI ati aparAdha. mATe saMbaMdhInI sneha sAMkaLere, maraNa tithi dine prati varSa ; kare preme prabhunI prArthanA, enA jIvane I utkarSa. , 6 maraNa ucchava sATe he sajajanere, kare ucchava jyAre janmadina; dUdhapAka uDADe AnaMdathIre, janmagAMTha gaNIne navIna. 7 janma dADA dIse AnaMdane re,vaNa Ate viveka virUddha; vallabhadAsa vaNakanI vinatire, kadI zaNuM thaze nahi kuddha. ,, 8 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. upara pramANe saMkSepathI samajAvI pratyeka viSayamAM kharA vicAranI ane vivekanI jarUra che AMdhaLI deDa karavA jevuM nathI. ema dekhADI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. pitRkUpapatana (bApanA kUvAmAM bUDI mara)-adhikAra. philhha che * jema zrAddhanuM pattIga e hAsyajanaka che tema bApanA kuvAmAM baDI maravuM e " huM paNa hAsyaprada che, jemake paraMparAthI cAlatA AvelA pitAnA dha Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340 vyAkhyAna sAhityasaMha-bhAga 2 je. aSTama wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww~~~--~rmamAM de dekhAya tathA anya dharma kalyANakAraka che ema spaSTa samajAya tema chatAM potAnA kahevAtA dharmane na choDo ane duHkhI thayA karavuM e mUrkhAI che ema dekhADavAmATe A adhikAra levAmAM Ave che. vahema kADhavAtarapha aNagame. garabI. (aMtakALe saguM nahi kere)-e DhALa. jANe ja huM kahiye je je navuMre, nahIM jUe gaMDu guNa deSa; bheLAM bhaDakI bhAge navuM bhALatAMre-Tekao navA dhArA nakAmA nitAre, hRdaya rAkhe jANyAvaNa reSa. bheLAM, 5 khAre khele bApane, tenuM pANI pIye pratidina; bIje mIThe ku nahi khedare, kAraNa kare na cAla navIna , 1 khAya mUA pAchaLa miSTAnnane re, mULa jatAM jaNAya jevuM jhera; teya dADe aTakAvatAM dAjhazere, kaI vAta nathI kAMI phera. , 2 rIta reyA kuTayAnI kADhavAre, kare yatna kadApi keI; tyAre laDavA uThe laI lAkaDIre, thAya sAmA vizeSa vageI. , 3 ghaNA ghelA vicAra ghaTADavAre, bhuvA jezI jaNAvIye jUDa; gaNe gAMDA gappAM mArI ghaNuMre, kare niMdA paDhelanI pu. , 4 pIDa pAme vividha prakAranI teya zodhe nA zuddha upAya; kaI kADhe keDe ene kadIre, teya udhe keDe jana jAya. . 5 jeje DAhyA dekhADe cAlanere, tenAM tatva tapAsIne ja ; sAra hetu samajI pachI khIjavuM, dAsa vallabha vadhe che eja.), subogha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI tAtparya e che ke jUnuM cAlatuM hoya te ja kharuM ane navuM hoya tene svIkAra thAya ja nahi evuM bheLApaNuM ke jaDapaNuM na rAkhatAM je gya hoya tene grahaNuM karavuM joIe tathA sUrya ke caMdragrahaNano vahema e paNa aMdhaparaM. parAnI zraddhA che ane te tyAga karavA gya hovAthI te adhikAra have pachI levAnI gyatA mAnI A pipapatana-adhikAranI samApti karI che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parica. 341 ~ ** grahaNa-adhikAra * prALa-zivAra. - pra pratyeka viSayamAM uMDA utarIne vicAra kare, joIe, ane tenuM tattva CasSTa samajIne pachI tenA saMbaMdhamAM nizcaya kare joIe. keIe kAMI bhUta bharAvI dIdhuM tenA Avezane choDe ja nahi ane kharI vAta kabulaja na karavI evA durAgrahI thavAthI saddharmanuM sevana aTakI jAya che ane ghaNA majabUta thaI gayela vahe AvA saddharmanA sevanamAM ADe AvIne pote dharmarUpa thaI paDe che. e dekhADavA mATe dAkhalArUpe A adhikAra levAmAM Ave che. 0 0 samajaNanI khAmIne lIdhe grahaNanI mAnyatA. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI zuM vrajanI nArane)-e DhALa. e nara ghelA! gharaNa nihALI zuM karavA gabharAya che? natha nathau gaLate-rAhu seva cAMdAne ene chAMya che-Teka. e che kavi kalpita zAstrakathA, paMDita jana jANe hAla jathA, * A vema vadhe te vyatha vyathA. ' " e nara ghelA. 1 e aTakaLathI mAthuM thayuM, rUpaka daI dhraDha karyuM piyuM, bhaNa gaNune Ni najare je tuM. A lAkaDuM je ghAlyuM khAzI, te mAne che jevA phezI, samajyA vaNa huM nahi saMteSI. tuM tarka vitarka nathI karate, gADara peThe mahiM paDi bharate, huM kahuM te kAne nathI dharato. keTalAka haThIlA mata tANe, jANe paNa adeze ANe, seMkavuM na game jUnuM jAye. nAvA devAthI lAbha lahe, lIMpaNa zuM paNa khAI rahe," e cAla rAkhavA evuM kahe. paNa bhUkhe maravuM UMgha tajI, zaradI hAni ke zika hajI; je A mamatInI marajI. kadi comAse ke ziyALe, je hoya grahaNa te te kALe, bhInAza taMdurastI TALe. marajAdI ke veSNava vADe, ulaTI zaradI bahu e dADe. ' bahu pANI DhoLI vaNasADe. - 8 * & ^ & Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u42 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2. ami cAMdAne rIse rAha grahe, e mAnI gaMDu dIla dahe, bheLAM bhUkhyAM Akhe di rahe, ghaNIvAra gharaNa te thAtAM, chUTayA pachI snAna karI khAtAM, nidrA paNa citamAM nathI hotAM. meTe ghara te che chabachabiyAM, bhInA ozarine rAMdhaNIyAM, ethI ulaTAM nukasAna thayAM. , 12 nathI kAraNa nAvA chevAnuM-zaradIthI daradI thAvAnuM khorAka tajI taka khAvAnuM. ka 13 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAi. AvI rIte dhamanI jagyA dabAvIne masta thai paDelA ghaNA vaheme mane nuSyane bhavATavImAM bhamAvyA kare che tenAthI cetI temAM na phasAvuM eja DahApaNa che. ema samajAvI bhUtapretAdinI je mAnyatA te paNa vahema che tethI tevA vahemane dUra karavA te tarapha najara kheMcI A adhikAra pUrNa karyo che. - bhUtapretAdriSivara. - che dhamanI jagyA dabAvI beThelA vahemamAM bhUtapretAdikanA DarathI ghaNAM ma. Sii nuSya potAnA Avazyaka kartavyamAMthI cukI jAya che ane rAtadivasa herAna thayA kare che e pitAnA ajJAnaneja deSa che ema samajAvavA A adhikAra levAmAM AvyuM che. bhUtane vaLagADa. (rAga upara pramANe). bheLI bhAmA! bhaDakI zuM bhAge bhaya rAkhI bhUtano! taja DhoMga badhe cAla have nahi cAle tUteDUtane Teko nathI rahetI vAsanA vAlAnI kuMvarI ke kuMvara kAlAnI, kahuM zodha karI saLaAnI. | bheLI bhAmA1 je rAta vakhata bhUtane bhALe, nahi pUrNa tapAsI te kALe, aMtara saMdeha nahi TALe. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parima bhUtapretAdi-adhikAra. divase zida bhUta na de dekhe? zida aMdhArI rAte pekhe? zuM biye bApaDuM mana lekho! e eka jaNA AgaLa Ave, paNa be traNa nikaTa kadinAve, kAnuM kAraNa zuM samajAve ? DAkaNa manasA ne bhuta zaMkA. e DAhyA jananA zikhaDakA, bahu praviNa banI paDhine paMkA. je najare paDe te paDakA pAse jaI hiMmata na hAre, e mAtra bhItara bhaya bhaNakAre. bhaDakA bhALe te cheja havA, kudaratanA khela nitya navA, paNa preta nathI AvyAM ramavA. dhaNanArIne nija vema naDe, cALA karaze je citta caDe, - bhALI bhramaNAmAM zIda paDe? che kajiye sAsu saMgAte, kAM kAma paDe karavuM hAthe, Thika DhaMga zikhI dhuNavA jAte sine eziyALA karavAM che, kAM mukhathI duHkha uccaravAM che, kebhAMDa atI AdaravAM che, dhaNine bivarAvAnuM bahAnuM, kAM jAra karma karavA chAnuM, vaMcAve che pathI pAnuM. , 11 Ave e yAra bhu thaIne, bhuta kADhe dhUpa dhIme daIne, pachi lAge re nita chuTa laIne, , 12 bhuta bhAge je bhAveja bhaNe, haiyAmAMthI so vema haze, upadeza ja vallabhadAsataNuM. sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. vahemathI phelAyelA AvA bhaya AgaLa vadhI bIjA duHkha devAnI sAthe chevaTa maraNanuM kAraNa paNa bane che paNa tevA prasaMgamAM mana majabUta rAkhI pAke ! tapAsa karI manane vahema TALI nAkhavo joIe. agAdha mahimAvALA izvara ke je sarvanuM kalyANa karanAra che tenA paraja bharese rAkha ema tAtparya che." Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 - aNama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2. vAmanadukA-dhikAra. www - - huM AjAone vaza karI pitAne dhArele nIca hetu pAra pADavAnI niSphaLa cchiI pravRttimAM phasAtAM manuSya pitaja pApanA pAzamAM phasAya che. patine vaza karavA mATe ke zene duHkhI karavAne duSTa upAyane zodhanArI azuddha aMtaHkaraNanI nArIo tArAonA phaMdamAM paDI pitAnA gharamAMthI paisAne bhega Ape che ane pote anIti ane adharmanA rastAmAM AgaLa vadhe che. pariNAme pote ja pAyamAla thAya che. mATe e mUrkhAIthI dUra rahevAnuM samajAvavAne A adhikAra levAmAM Ave che. ba 2 5Na naDine kara na pAkhaMDIcALA. . (zaga upara pramANe). haiyATI, hIMDe kAmaNa,maNa roja karAvatI, vaza kare che, ADo avaLe cAle che ene patI?--Teka daI jaMtra maMtra ciThThI derA, bahu dhute dhUtArA dherA, mara tAvali laI jAtI para, - haiyATI-1 hAthe laTakAvyuM mAdaLiyuM, te bhAgyazALi mATe maLiyuM, bahu harSa jItyuM jANe haLiyuM! keI karI najara coTa na lAge, pitR paNa naDine kara nava mAge! bhUtapreta bhALIne dura bhAge! ema aghaTita beTA kharca kare, dhaNIthI te chAnuM carI khare, kAM jari kare dilamAM na Dare, pAya ciDhiye pANImAM ALI, te raMDA rAkha karI kALI, thAya kaleza jaya je te bhALI, durjana saMge thaI duSTa mati, sAcuM khoTuM samaje na rati, ghaNi gharUNI ghelI thAya ati, vidhA vaNuM kapaTa na jANi zake, kharuM mana bAve je bake, kAMI kare tapAsa na tehe sake. kAMte korAM pAnAM lAvI, agnithI akSara upajAvI, ghelI kari mUke vaMcAvI. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** *** parita, dhuNavAnuM dhIMga-adhikAra, 445 Nanananaman kAM kAcaja kacaDa thaDa cAvI, vizvAsa vadhAre bharamAvI, abaLAmAM TaeNga kare AvI. haiyArI 9 pakaDI na zake pAkhaMDa viSe, tethoM dAsI thaI re dina nize, vAya jeTaluM teTaluM pANI pIze, vara AkharasudhI vaza thAya nahi, vaLI cUka paDe ghara kAmamahIM, tethI ulaTo pUje DAMga lahI. kuTuMba kahe kAmaNagArI, sAsu pajave meNAM mArI, ulaTI caDI ALa zire bhArI. kusaMpavaDe pachI kaSTa paDe, bhuMDIne bhuDAM thaIja naDe, bakarI hatAM jyama UMTa gaDe. dekhI dikarA dikarI bagaDe, phAMphAM de temaNe vagaDe, nikaLe na vema nAnAthI gaDe. aMte e jIvatI zira jUtI, pastAya purI lucce dhUtI, paNa prathama mamatanI majabUtI. te IzvaranI ati aparAdhI, bhUlIne kheTa bhale khAdhI, tanane pIDaze vidhavidha vyAdhi. che jAdu kapaTa vistAra ghaNe-ne bhAve bhUtanibaMdha bhaNe, sRSTi nima zodhI kema haNe. , 17 zANu purUSe zikSA levI, jora julamathI tyAM na javA devI, che vallabhanI vinati evI. subegha ciMtAmaNi-vallabhadAsa piTabhAI. kAmaNamaNa karanArI strIo bIjAnuM bhUMDuM kare che tenI sAthe pitAnI che. dagI paNa bagADe che ema samajI tevI vyartha ane hAnikAraka pravRttithI pitAnAM kalyANane IcchanArI yogya strIoe avazya dUra rahevuM joIe ema A adhikAranuM tAtparya che. -muM dhUNavA gharana-vivAra. -- che kA maNamaNa karanArI strIo jema potAnuM jIvita bagADe che ane bIsI jAone paNa duHkhI kare che tema dhUNavAnA Dhaga karanArI strIo paNa eja dukRtya kare che. gharasaMsAramAM strIone darajajo saithI zreSTha che tene bhUlI Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A + + * * * * * * * * vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. ma jaI Ave avaLe raste utarI paDanArI nArIo gharasaMsArane dhULadhANI karI nAkhe temAM navAI zI? A bAbata samajAvavAne A adhikAra AraMbhAya che. nA dhuNavAnA cALA (mukhe raLI raLI kamANere, mAthe melaze meTe pA)--e DhALa. DAkalAMnI vAge DamaDamaM DAMDIre, bhuMDI bhAmanI dhuNavA mAMDI-Teka. dhRdhu dhudhu dhudha dudhakArA karatI, bhASA bele khAMDI jhAjhuM puche praviNapaNe je, tene nAkhe bhAMDI. - DAka kharekhara badheja maLe te, mAra khAya vIza khAMDI; kAcApocAne gabharAve, gaThaNabhara thaI gAMDIre. jobanamAM kebhAMDa kare-jhAjhe je rAmA rAMDI; belAve che chela jArane, zarama badhAnI chAMDI. ' jamaNamAM bheLAne nAkhI, bhare che bhaTanI hAMDI: bIvarAva bakavAda kare bahu, jANe pIdhe brAMDIre.. cALA karatI na caturA, pATha karAve caMDI; dAMta sagaDa paDI jAya juktithI, vaLI thaI jAye ThaMDIre. * khUba kharAba banIne kuLane, mULathI nAkhe khaMDI; vazIkaraNa vigere mAnIne, vemataNI caNI vaMDIre. bhuvA jati nita e juvatInuM, dravya jAya bahu daMDI; kapaTa kALaje rAkhI pratidina, pUje che pAkhaMDIre. khAya khAsaDAM dhaDa dhaDa mUra-dhaNI dharI rAkhI muMDI; . phela phitUra kare paNa emAM, enI samajaNa uMDIre. chaLa bhede chakkaDa khavarAvI, chAnuM rAkhe chAMdI; " vallabhadAsa vade mUrakhI, e matalabathI mAMdIre. sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. bhAvArtha e ja che ke AvI strIo potAnA manuSyajanmanI saphaLatA ! vAne badale kharAba rastA grahaNa karI saMsArajALamAM vadhAre vadhAre uMDI utA jAya che. e samajAvI dhuNavAnuM attama adhiMkAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pache. bALalagna-adhikAra haka e varbana-dhAra. E - huM manuSyane bALapaNamAM ucharatI avasthAe amuka varSo pachI jyAre viSI ghAbhyAsamAM joDAvuM joIe ane je vidyAbhyAsane pariNAme uttama prakAre dharma sAthe vyavahAranuM jJAna tathA mekSanA sAdhanabhUta ujavaLa dharmajJAnanA sarakAre magajapara jAmavA jaIe tyAre te vidyAbhyAsamAM moTI khalala nAkhanAra bALalagnane pracAra vadhI paDe che. saMsAramAM saMkaTonI je jALa patharAyelI jovAmAM Ave che ane jene durbhedya gaNavAmAM Ave che tenAM kAra mAM bALalagnane cAla e paNa AvI jAya che e samajAvavAne digdarzanarUpe A adhikAra grahaNa karavAmAM AvyuM che. DhIMgalA DhIMgalInA vivAha(haribhajana vinA, dukha dariyA saMsArano pAra na Ave)-e DhALa. e mAbApa! bALapaNAmAM dhADa zI vevIzALanI ? sarakhI vayanAM-vaLagADa paNa thAya kajoDI bALanI-Teka , tamane te heye hoMza haze, paNa AkharamAM zuM enuM thaze? e saMgha kAzIe kema jaze. e mAbApo 1 babe varase vezavALa kare, kAM gabhaviSe vanitAja vare! re gajaba! dIlamAM kAMka Dare. pachi lADa laDAvaare yAne, bahu vAta kare vahuvara bahAne, mAMDI vALyuM pILe pAne, A kIkAnI vahu ema kahI, vikAra kare mUkhAI mahIM, pachi bagaDe teha navAI nahi. (mUrakha raLI raLI kamANere, mAthe melaze meTo pANe)-e DhALa. hajiye bALa lagananI hoLAre, phaTa phaTa phaTa! nirdaya nara TeLI-Teka nAnapaNe paraNAvA karatAM, pAje vikhaDAM ghoLI; bALa bicArAM gabharUne zida mArI gebanI eLI re. hajiye. 5 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapaTa aMchama nAma, janma-janama aw i tpamah , www kai , ma rahyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 e. brahmacarya karyuM baMdha brAhmaNe, khAya mata ThaMDaLI; mUrata daI miSTAnna jame-mAMDI patarALI pahoLIre. bahu meTAne nAnI kanyA, Ape citta caLI; zaktivAna thayAja vinA vaNasADe kAcI kaLIre. bALaka thAya ne ethI bahune, rahe rogI nirbaLI; thAtI jAya kadamAM ThIMgaNi mukha phIkuM nahi UjaLI re. (jIvatuM zAne zocanA kare? kRSNane karavuM hoya te kare)-e DhALa. deha baLa bALalaganathI baLe, charI zida mA kumaLe gaLe--Teka cAla calAvye cUka karI, koI ajJAnI AMdhaLe; catura purUSa paNa cete nahi-caturAnuM citaDuM caLe. bAra varasanA bApa banyA enAthI zuM UkaLe? garbha baliSTa zuM uchare evA vIrya vinAne jaLe. * 10 charI - (catura deza cAMpAnera)-e rAga. pUje prathama paribrahma, pUjuM prathama paribrahma, prabhu pAya paMkaje pare; Ape kAvya kaLA dharma, Apa kAvya kaLA dharma, deza du;kha rAvathI DuM re. parAdhIna paDyA Aja, parA banyA bIkaNane bAyalAre; jive mUA jevAja, jiveTa kare ke meM je TAlAre. vizanerI vaLagADI, viza0 bhAisAheba bhaNI rahyAre; kare lADa jyAre lADi, kare. pothAM thathAM bhUlI gayA. pachI AvyuM sImaMta, pachI bahu baccAM kaccAM thayAMre; jene jhaTa Ave aMta, jene thayAM regI ragaTeTiyAM re mAMDa meTAM thayAMja, mAMDa- narahaNa nIhALatAre; jAya jude zuM Aja ? jAya hAlya cAle kaMTALatAre. zarIra bAMdhe baMdhAya, zari. tenI pahelAM paraNAviyAM re; tethI baMdha tUTI jAya, tethI pachI AvAM phaLa AviyAM re. dUdha pIvA lAyaka, dUdha, hAjI dAMta enA dUdhiyAre; jaNe tyAM te bALaka, jaNe dUdha pI jAya adhUriyAre. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KLAARMAAKS AAMAALAAAA pAve che. bALalagna--adhikAza. bALa rammatanI rIta, bALa0 hAya! DhagalAne DhIMgalIre; vinAzakALe viparIta, vinA banI buddhi rUDhI nIkaLIre. tana mana tuTi jAya, tena) bhalI vidyA bhaNAya re; kema kAmakAja thAya, thAya. pAI e kamAya mare. are mUkha mAta tAta, are, ghaDI zAta vAta sAMbhaLe re; vera vALe vikhyAta, verakyA janmataNe AMbaLere ? " bhUkha vinA bhAve na, bhUkha, darada vinA davA nahireH vinA kAraNanuM vena, vinA, lAbha eke na e mahIre. rUtu prApti zIvAya, rUtu. saMga strIne karavA thakIre; jarUra narkamAM javAya, jarU0 lakhyuM zAstraviSe nakare. " nAnI paraNIne teya, nAnI, jana jaisA na jALavere . hANa ethI bahu hoya, hANa. kadI strIne samuLI khuvere. beu gAla beza jAya, beu. thAya seje kaDa bhAMgalIre; paDe vAMkA vAMkA pAya, paDe. TAMge maraDAtAM pAMpaLIre. bhuMDuM bhuMDuM bALa lagna, bhuMDuM magna thAo zuM mAnavIre? Ura mAMhI uThe agana, ura0 jagana jeTha zuM dAnavIre? khAna pAna taNuM tattva, khAna, sarva AkhA zarIranuM re; piMDa garbha baMdhAya, pIMDa jema jAme rUdhIrakure. vIrya evuM amUlya, vIrya, prANadAtA purUSArathI; nathI kAMi tenI tulya, nathI jive enA AdhArathIre. enuM bALI nAkhyuM mULa, enuM bALa lagna bUruM kare; nikaMdana karIne kuLa, nika, baLavAna bIjane hIre aphiNiyAnI jevA hAla, aphiaphiNa vinA thayA sahAre; dIse DAcuM rAMkATa, diseva mUkha mAkhI UDe nahire. kAluM kAluM bele bALa, kAluM. paraoN jANe na pitaDIre; ene kAmana che kALa, ene cuthI nAkhe kAyAthaDIre. phaTTa! phaTTa ! phikAra, phaTTa, kahyuM mAne na keInuM re; dhama dherI dhikkAra, dharma, karo pAna bALa lahire capa! cUpa! atimUDha, cUpa jU huM DApaNa na oLaze re; thaye ghA seji raj, thaye, have auSadhane khelAzere. jAge jAgore jhaTa, jAge. mArA dezI dayAmaNure; bALa vivA' napha, bALa0 bhuMDA hAla kare ApaNare. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 vyAkhyAna sAhitya 'brahabhAga 2 (jagat jogamAyAre) e DhALa. ane bALa vivAre; vaDhe dADI rUve rADa pADI, laThe sAmUjI tyAM trADa pADI. ghera nArI, jatAM nizALe, thAya dADI zarama dIla mALe, trIzavaSe AvyA vALa dheALA, ,, na ' 97 . . ' ; "" bALalagnanA gemI gALA, jhaTa javA, mare nAnAthI, vata jevaDAM galuDiyAM tyAMthI, thAya bheguM bhuMDaNunuM DAra, TaLe khAvAnuM teNIvAra, eja duSTa dazAnana bhArI, vaNa vAMke vidhyAM naranArI, bALakInA chorU baLahINu nitya mAMdAM tethI tanakSINu, putra nAnA prIte paraNAve, mAta vaheluM elAvI lAve, sukheAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi bALalagrathI thatI hAnio dekhADI A mALalagna adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. , ', ,, d. ORN - nyAvikya adhiAra. ama 34 lAbha karatAM hAni vadhAreche. adharmopArjitaM dravyaM, dazavarSANi tiSThati / mAse caikAdaze varSe, samUlaM ca vinazyati // 1 // 35 36 02 38 39 40 41 kanyAvikraya paNa dareka rIte mALalagnanI mAphka hAnikAraka che ane khALalagna nI jema mahAvipattinuM vAdaLa lAvanAra che tema kanyAvikraya paNa kaSTakAraka ane pAparUpa che ema samajAvavA A adhikAra grahuNa karavAmAM Aveche. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa - And AANZA winananan paricacheda. kaviya-adhikAra. ( adharmathI meLaveluM dhana ghaNAmAM ghaNuM nava varSa sudhI rahe che ane dazame varSe samuLaguM jAya che. eTale kahevata pramANe luNI dhrane tANa jAya che. kanyAviyathI thatI hAni. bhakSitaM cANumA yat, kanyAvikrayaja dhanam / sakulaM taM gRhItAraM, narake nayati dhruvam // 2 // kanyAvikrayathI maLeluM dhana kiMcit mAtra paNa je keya bhakSaNa kare che, te svakuTumba sahita nizcaya narakeja jAya che. 2. , kanyAvikrayanA cAra prakAra. kanyAbharaNaM maulyaM ca, jAmAtRkRtasevanaM / kanyAmati kanyAM yacchet, caturdhA kanyAvikrayaH // 3 // ete keSAM. kanyAne mATe dAgIne, paisA levA. pita pisAdAra hovAthI jamAIne sevakatarIke gaNuM gharajamAI rAkha ane dIkarI daI dIkarI levI e cAre bAbata kanyAviyanA peTA bhAgamAM samajI levI. 3. kanyAvikya karanAra pitAne pAke. - (haribhajana vinA)-e DhALa. e duSTa pitA, dIkarI vecI dhana levAnuM dhyAnamAM! daI desAne, raMDApa Ape te kanyAdAnamAM-Teka. tane rUMve rUMve kIDA paDaze, tArI chAtI para jamaDA caDaze, dhagadhagatA pIdhA dhAbaDaze, e duSTa pitA. 4 tArAM gAtra gaLata ke gaLaze, gharamAMthI khAvAnuM TaLaze, vAvelAM viSavRkSe phaLaze, kaI baDada bIjuM ne maLyuM tujane, jethI gharamAM khAtara dIdha khuNe, tane sAMbhaLa duniyA AkhI duze, tArA hAthapageja paDayA bhAgI, jethI jhaTTa kamANa AM jAgI, le pApI have mRtyu mAgI, te atakALane lADu lIdhe, kaLajugamAM kALo kera kIdhe, bApaDiyA! tuM ne jarAya priya che. " " Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ upara vyAkhyAna sAhitya saMgraha -bhAga 2 je. - Ama je tAruM pazcAttApataNuM-uradvAra ughaDaze eka kSaNuM, te pAmIza paMDe dukha ghaNuM, e e lAkaDI hAtha grahe, thoDuM cAle tyAM thAka lahe; jenA trAhi trAhi! kahe, e sAthe kanyA cArI caDI, jevA maLiyAM jana teja ghaDI, tArI chAtI na phATI kema paDI, vAthI vizeSa kaThora dise, khUnI ghAtakI nirdaya atize, chAMTe na mane haviSe, " A harAmI paiso nahi raheze, chokarI chAjiyAM nita leze, nakheda jaze zApi deze, viSa pADyuM hatuM gaLathuthImAM, kema nahi marI gaI te zILImAM? paNa Ato saMkaTanI sImA! mIMDhaLa maDAsAthe bAMdhe, zabane saMbaMdha ane sAthe, teM pApa pAka rAte rAMdhe, e aMdha ArazI zuM karaze? e roI roI ane maraze, kAM vAva kuvAmAM jaI paDaze, enI zAstraviSe pADI che nA, jana su sAkSI che enA, ApuM na purAvA AghanA, Aja kAla vadhe e cAla ati, pharI gaI che mANasa kerI matI, jotAM nathI nIti ke anIti, gharamAMthI karyuM che khAvAnuM, tyAre kATaluM kADhayuM kanyAnuM, kaNa baMdha kare nahi karavAnuM? che 19 bele nahi hAjana kAMI mukhe, phAve che jana caMDALa sukhe, dekhI vallabhanuM dIla dukhe, vahecAyelI kanyAne vilApa (brahmAe bhajana karyuM bhagavAnanuMre)-e rAga. ghara piyu paraNAvyA mujanere, moTAM verI muja mAbApaje-gha0 Teka laIne khUba rUpiyA rokaDA, vecI mujane paisA mATe; paisAmAM zuM pULe mUkavare? DasA sAthe vALe dATaje. gharaDA. 21 nija kanyAne kanyAdAnamAMre, baLabaLate raMDApa dIdha; maDadAM sAthe mIMDhaLa bAMdhiyere, baLatI lAmAM lAve lIdhaje , 22 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kanyAvikraya-adhikAra. 353 * ** * bApe mAre bhava bALe badhere, se zRMgAra thayA aMgAraje; navI cALImAM haLI mUkavIre, nathaDImAM lathaDI dhikkAra.' , raDatAM raDatAM rAte rIzamAM, cape cIrI nAkhape cIraje; geche nahija ghareNuM ghAlavAre, dhAruM zI rIte huM dhIraje ! 24 dekhIne DAcuM sAtaNuMre, mArA tanamAM upaje trAsa; mAruM jobaniyuM mUkI rahyuM, baLatI rahuM chuM bAremAsa je. ramavA jamavA jAvAnuM taryuM , sevA jevAnuM rahyuMja; zI rIte rahevuM saMsAramAMre, eke vAta paDe nahi sUjaje. phiphaLa ghAlI rAkhe gAlamAMre, jANe khADA nava vartAya; pere UMcI paeNDanI pAghaDIre, paNa bhUMDuM ulaTuM dekhAya. , ziyALAmAM sAlamapAkane zakti vadhavA khAte khAya; nAkherI kuTI lehI nIkaLere, zaktinI mukti tyAM thAya che, kAMThA zuMja caDe pAke ghaDere? chelAI jeTha hase sileka; mANasane mana veza bhavAIne re, mujane aMtara UMDe zeka. , here sAmuM harAmI mANaso re, jANa nadhaNiyAtuM dhanaje. paNa huM paramezvaranA trAsathI re, nIti pALuM nita tanamanaje. , para mujane putranI lAlacera, jANe ro vaMza kadAcaje; paNu para putrIne bhava bALatAMre, zedhe sIda khaTuM ke sAcaje. , 31 bALa kadApi sAMpaDaze mane, te paNa tethI zuM dila duHkha jAya? - jobana dA'DA jAvA dehalAre, reyAne raDuM lAgI lAje. - 32 maraze te mAthe muMDa thazere, nahi te jIvate rAMDI che ; zene pati e zenI huM priyAre, paNa huM dharma vicArI raeNjajo. . 33 mAtA pitA tamane dhikkAra chere, vAnyAM pUrva janamanAM vera; ADe erU kema na Utare? muja jIvataramAM nAkhyuM jheraje. , 34 maMDapa ze nahi saLagye e mere? tUTI kema paDe nahi Aje? kema rasALA gaI na rasAtaLere ? sAMkhe kema prabhu sAkSAta , enI AziSa daI mAbApane re, mAre chevaTa maravuM che ; mAre te thAvAnuM thaI rahyuMre, paNa huM ekSara beluM bejo. . 36 gharaDe hoya navalazA nAnajIre, vAge chappana upara bheraje; te paNa putrI nahi paraNAvazore, nahi to pastAzo bahu peraje. 37 ghaNI mUrakhiye kahe jIve ghaNuMre, gharaDA paNa te zenuM duHkhane? duHkha are chAnuM rAkhuM badhuMre, zarame kahevAtuM nathI mUkhaje. , 38 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 AkhyAna sAhitya saMgrahuM---bhAga 2 jo. ama mahAjana che. mAbApa tame kharAMre, putrI gAya samAna gaNAyo ; vAra karIne khAMdhe a Mdhanere, nahi teA tama zira che hatyAyajo, amane ApI chUTa svataMtratAre, mahArANI zANI sarakArajo; mAbApe mAreche mALane, tenI vege karo vArajo. jamaNA hAtha kare gunho kadIre, DAkhAne zikSA nahi thAyo; sAthe sihu karI pANI pIyere, eve vakhaNAyache tuja nyAyajo, te A thAya jIlama rA AvAre? nAnAM bALaka nirAdhAro; mAre teA nahi devAM mAravAre e che pharaja tamArI sArajo. karatAM dUdhapItI nija dIkarIne, rajapUtAne aTakAvyAjo; dhADaja A dhALe dADe paDere, tene kema kazuM na ilAjajo. nAnI ummaramAM nAthI diyere, tyAre jANe zuM pariNAmo ; vallabhadAsa vaNikanI vinatire, lakhatAM lAMbu thAya lakhANajo. subodha ciMtAmaNi----vallabhadAsa pApaTabhAi. 3 ,, , dd satyaprakAza bhAga 1 le. 39 dz . 40 43 jara 43 44 kanyAvikrayanA hRdayabhedaka daMpatisaMvAda, *kRSaNazA--(pAtAnI strIne) jo tAre AkhA divasa cApaDI vAMcavAmAMja kADhavA hAya tA mAre tAruM kAma nathI. kAraNake " cApaDI vAMce te vaDI jAya " e kahevata pramANe mAre mArUM'ghara gadheDe caDhAvavuM nathI ! sa majIne ! kAntA--(naramAsathI ) zirachatra ! gRharAjya calAvavAnI atyuttama zailInuM digdarzana karAvanAra, Atmazaktine stutya ane prasa MzanIya kAmanI aMdara khIlavanAra ane chevaTe prabhustavanathI AtmAne kamarahita anAvanAra jo koI hoya te te satpurUSAnI kasAela kalamathI lakhAela nItigraMthAja che. kRpaNazA--le mUka have paMcAta! mane huM kahuM te sAMbhaLa. jo! ApaNI maneramAnuM vevizALa DhIkATAnAM rahIza ze. nagInadAsa tArAcaMdasAthe kara vAnuM nakkI karela khela khelavAnuM zubha muhUta AvatI kAlanA sADAAThe vAge ghaNI dhAmadhumanI sAtha pasAra karavA vicAra rAkhela che. vaLI lagna paNa cAlu mAsanI Akhara tArIkhamAM karI ApavA niya karyAM che kema sArUMne? Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke A bavo amane............ ... ... ..... 4,4AA% Awkhe'1., w w w w w v1-1evew - kanyAvikraya-adhikAra, '' kAntA-vahAlA! ApanAM mAdhuryamaya vacanAmRtanuM pAna karatAM je atyAnaMda utpanna thAya che te akathya ane avarNanIya samajaze. pati! pUrNimAnA pUrNa caMdradayanI caLakatI kAMtine tiraskAra karanAra guNadevI maneramA ke jenI jIvanadorI Apa jenA hAthamAM soMpavA mAge che, tenI yegyatAviSe Ape paripUrNa tapAsa te karI ja haze! kRpaNuzA-eka paisAnuM zAka kharIdavA jatAM sAruM ne sastu zodhavA mATe cAre kera pharI bicArA bakAlIne tenA pamADI dauM. te zuM mArI mAna* pAnAmAM ucharelI maneramAmATe vara zodhavAmAM bedarakAra rahuM e banavA : yogya che? khuda lahamIdevIeja jenuM dAsatvapaNuM svIkAryuM hoya tenI yegyatAmAM kiMcit mAtra khAmI hoya kharI? kAntA-vAha vAha! tyAre te rUpa, guNa ane vayanI paNa samAnatAja haze! kapaNazA-tAre to badhIe paMcAta! zuM tArI mAphaka ame navarA beThA chIe ke tane javAba ApyA karIe! kAntA-kRpAnAtha! zAMta thAo. hAlA. zAmATe dhAcinI jvALAmAM dagdha thAo cho! putrInI mAtAtarIke pharaja bajAvavA mane zuM te prazna pUchavAne adhikAra nathI? kapaNazA-are vAha vA......ha!!! A to DahApaNane darIo lAge che zuM! rUpaguNane vaLI tAre zuM karavA che. rUpALA te kuMbhAranA gharanA gadheDA paNa hoya. je tArI dIkarI jIve tyAM sudhI khAvApIvAmAM ke - heravA oDhavAmAM duHkhI thAya te mane keje! kAtA-kRpAsiMdhu! rUpa, guNa ane vayanI samAnatAne laI daMpati snehanAM sAmrAjyanI sAnukULatA daSTigocara thAya che. jyAM e tripuTInI padharAmaNuM nathI tyAM glAni, udvega, bhaya, kusaMpa ane nirAzApaNuM Adi durgaNe nirakhavAmAM Ave che. pati! e vhAlA pati!! stronuM kharuM jIvana, strInuM kharuM caitanya ane strIne kharekhara AMtaravilAsa e tripuTImAMja samAela che. mATe tenI khAsa agatyatA svIkArI A paNe ApaNuM kartavya bajAvavuM joIe. paraMtu ApanI mAnyatA pramANe rUpa, guNane thoDIvAra alaga mUkI huM jANavA IcchuM chuM ke vayanI te samAnatA che ne? kRpaNuzA-ATalA badhA pithA thA pherave che to paNa hajI samajaNa te A vIja nahi. zuM rUpa, guNa ane vayanI samAnatA jotAM lakSmIdevInI ApaNupara kRpA thAya kharI? jyAre aDhI hajAra rUpiyA jevI eka gaMjAvara rakama ApavA teNe kabulyuM tyAre te meM phakta hA pADI. tepaNa tArA kahevA pramANe varakanyAnI ummaramAM jhAjho taphAvata nathI. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAkhyAna sAhityasa-bhAga 2 e. bAma 1245260 (bAra paMcA ne sATha) kanyAthI varanI ummara phakta pAM cagaNI che. kAntA-vAha vAha! zuM jamAI zedhavAmAM kuzaLatA vAparI che! zuM bAra varasanI bAlikAne guNavAna mALInA kaMThamAM na dharatAM eka bAvaLanA DuMThAne arpaNa karavA jijJAsA darzAve che? caMdramaNi jevI ujavaLa kanyAdevIne vRddha jaDasArUpa jasatamAM jaDI sukhI saMsArane leza paNa lahAvo na levA detAM ulaTI duHkharUpI samudramAM bicArI abela bALAne dhakelI pADo cho ? ane nizvAsathI jIvatA baLI maravA kanyAvikayanI citA khaDakI nirdoSa putrInuM jIvita zuM dhaLa karavA cAhe che? nirmaLa jaLanI vahetI divya saritA jevI kanyAne vecI karI tamArA peTane baLIdAna ApavA maMgaLa kanyAnI vikrayanA homamAM Ahuti ApatAM jarA paNa acakAtA nathI? zuM "bIvI mIyAM joga te mIyAM kabara jaga" e kahevata pramANe nAnI bAra varSanI bALikAne sATha varasanA DosA sAthe paraNAvI maDAsAthe mIMDhaLa bAMdhavA jevuM nathI banatuM? ane cerImAMja kanyAdAnane badale raMDApo ApavA jevuM thatuM nathI? kRpaNuzA-have baeNsa besa! vadhu gaDabaDa karI che te A soTIne svAdhIna thaIza. aDhI hajAra rUpiyA vagara mahenate ghera beThAM maLe chatAM e mUkha keNa hoya ke te rUpiyAne tajI dIye! zuM lakSmI cAMlle karavA Ave tyAre moTuM jovA javuM? nA nA te kadI paNa banaze ja nahi. atyAre te paisA eja dADha paramezvara che. eka kavi kahe che ke - vasaMtatilakA chaMda. A sRSTi te sujana sarva ne vase che; dravyA kAraNa badhAM dukhamAM dhase che; je hoya dravya bahu te sukha sarva pAme; tenA vinA kavi kahe dukha ThAma ThAme. kharekhara pisAnI te balihArI che. je paise hoya te mA, bApa, bhAI, kuTumba, kabIle, sagAM, nehI vagere mArApaNuM batAvI sevAmAM hAjara rahe che. je paise hoya te nAtajAtamAM paNa agresarapaNuM maLe che ane je paise hoya te moTI moTI pariSadomAM paNa pramukhasthAna maLe che. samajI? vaLI ApaNAmAM kahevata che ke " so e manuSyanuM agIAramuM prANa che" lahamIdevInI akRpAthI kevI dazA thAya che e tane khabara che? je sAMbhaLa? Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyAvikraya-adhikAra. kavita. paise bina mApa keve, puta tA kapUta bhaye; paise aina mAya keve, kInake e haiye huM. paise bina kAke keve, kInake bhatIja huM; paise khina bhAi keve, badhu duHkhadAi hai, paise bina nArI keve, nakaTezuM kAma paryAM; paise aina zvasura keve, kInakA jamAi hai. kaheta kavi khIramala, suna zAhe e akakhara ; paise bina muDadeku lakaDI na pAie, lakSmIdevInI akRpAnuM pariNAma joyuM ? mATe kharekhara. pazcima. dAhA. vitta vagara A vizvamAM, nA sahu saMsAra; dAmIna daina sira sahe, saTa ThAroThAra. raNake paNa kAntA--ahAhA! anItithI dravyeApArjita karavAnI tIvra IcchAe kasAInAM jevuM ghAtakIpaNuM gujAravuM e zuM Apa jevA jIvayAnA himAyatIne ucita che? yAda rAkhajo ke-- dAhA. nANuM aina nItitaNuM, nahi nizce rahenAra; mIyAMjI lAve muThIye, alA UMTa haranAra. prANeza! vaLI lamI pheinI thai nathI ane thavAnI paNa nathI. kA dAhA. lakSmI kahe meM nata navI, kenI na pUrI Aza; kItane siMhAsana cala gaye, kItane gaye nirAza, kanyAvikraya karanArane eka zAstrakAra kaheche ke:knyaavikrykaaribhyo vyAdhA apyuttamA matAH / te nirdayAH parabveva putrAdiSu dayAparAH // kanyAvikraya karanAra manuSya karatAM pArAdhIe paNa uttama gaNAyache. kAraNake te bIjA prANIomATe nirdayatA vApareche. paraMtu peAtAnAM saMtAnanI tene yA Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka58 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 hoya che. vaLI pArAdhI te ekadama prANa le che ane kanyAvikraya karanAra te tene rIbAvI rIbAvI mAre che. priya svAmInAtha! AvA haDahaDatA adhama rIvAjathI AjakAla saMkhyAbaMdha nirdoSa bALAo vaidhavya dazAnAM dArUNa duHkhanI bhaktA bane che ane tethI yuvAvasthAnA prabaLa vegane nahi rokI zakavAthI svachaMdI ane durAcArI bane che. keTalIka te zaramane samudramAM pheMkI daI nAtajAtamAMthI paNuM phITI jAya che ane keTalIka jJAtimAM rahI lokonA bhayathI garbhapAta paNa kare che tathA keTalIka te vidhavA thayA pahelAM buDhA patinA baLApAne laI bicArI kamate mare che. A sarvanuM mukhya kAraNa ApaNe tapAsIzuM te tenA svAthI mAbApa teija che. AvI krUra ane rAkSasI vRttivALA manuSya prathama te atyAnaMdamAM mahAle che. parantu pAchaLathI viparIta pariNAmane laI kahe che ke "bhAI zuM karIe karmamAM hatuM tema thayuM." paraMtu evA akkalanA othamIra babucake eTaluM paNa samajatA nathI ke eka aphINa tathA jherane pyAlo pIne suI jaIe yAte jabaro pathare gaLe vaLagADI kuvAmAM bhusako mArIe te tenuM pariNAma metaja Ave. temaja bAra varSanI bAlikAne sATha varSanA DeTA sAthe paraNAvI pachI sArI vATa jevI zA kAmanI? mATe vhAlA! Apa ApanI putrI para evuM ghAtakIpaNuM gujAraze nahi. kasAIo Dherane kApe che e ghAtakIpaNuM kharuM. paraMtu ekavAra kApavA karatAM hamezane mATe pitAnI kanyAne bhaThThImAM nAkhavI e vadhAre ghAtakIpaNuM che. kapaNazA-tyAre zuM zAstrakAroe AvI jAtanA kanyAvikya ane vRddhavivAhane niSedha karela che? kAntA-jI hA. kahyuM che ke - jJAtti vi jhAlA, vAjAM sAnita ! svecchaM dhanavihArastu, Asuro dharma ucyate // je nAtilA pAsethI IcchAnusAra dravya laI bIjAne dIkarI de ane IcchA pramANe dhana pitAnA upayogamAM le te kanyAvikA ane AsurI vivAha kahevAya che. zrImanu mahArAja AvA vivAhane niSedha karatAM kahe che ke "krayakrItA ca yA kanyA, patnI sA na vidhIyate" je paisA ApI vecAtI lIdhI che te vidhipUrvaka strI gaNAyaja nahi. kharekhara priyapati! "dIkarIne gAya dore tyAM jAya." te pramANe manoramAne jyAM dezuM tyAM te bicArI jaze. tenuM ApaNI pAse jera nathI. paNa ApaNe vADarUpa banI velAnuM rakSaNa karavAnI badalImAM bhakSaNa karavuM e kadI paNa yogya gaNI zakAya ja nahi. eka gAya kharIdatAM tene meDhAmAM keTalA dAMta che, te Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kanyAvikraya-adhidvAra. paha jovAnI pUrNa kALajI rAkhIe chIe. paNa pAtAnI sAlI ane mAnapAnamAM ucharelI putrIne mATe vara khALatAM eka DaisAne vherI tenA dAMta paNa jevAnI darakAra na rAkhIe e keTaluM badhuM zaramabhareluM kahevAya ? janAvaze ane vastue vecavAnI peThe peAtAnAM satAne vecavAM e kudarata zuM sahana karI zakaze? (zyAma strIpurUSane saMvAda cAlI rahyA che. tevAmAM mesmRtIcaMdra karIne mahAjanane mANusa Aveche ). mAtI'6- ( paDazALamAM AvIne) zeTha sAheba! A zeTha sAheba ! kRpaNazA---( peAtAnA nAmane sAda sAMbhaLI khArImAM veche.) kANu mAtI. caMda ! Ava aMdara Ava. kema atyAre ? mAtIyad--( aMdara jai) zeTha sAhekha ! ApaNA gAmanI aMdara Aje mak tacaMda zeThe peAtAnI nava varSanI mALikAnuM muMbaithI varavA Avela pAMsaTha varSanA DAsAsAthe vevizALa karyAnI khabara paDatAM tene mATe vi cAra karavA sArU leAbhIlAla zeThe mahAjana bhegu' karavAne hukama karela che. mATe Apa paNa veLAsara padhAraze. ( jAyache). kAntA--priya svAmInAtha ! sAMbhaLyuM ke? kharekhara matacaMda zeThe (zake) peAtAnI nava varSanI mALikA pAMsaThe varSanA DeAsAne ApI e ghaNuMja aghaTita karela che. AvA kAraNane laI mahAjana bheguM thAyache te tutya ane prasaMzanIya gaNI zakAya. mArI mAnyatA pramANe jarUra matacaMda zeThane mahAjanataraphathI tiraskAra maLazeja. vhAlA! ApaNe paNa jo maneAramAnuM vevizALaze. nagInadAsa tArAcadasAthe karIzuM te mahAjanazrIneA tiraskAra sahana karavA paDaze. mATe te vicAra mAMDI vALajo. kAraNake "lAkha jAya. te Ave paNa zAkha jAya te kadI paNu Aveja nahi." kRpA--paNa mahAjananI miTIMgamAM eka leAbhIlAla zeTha sivAya keAnI tAkAta che ke mArI sAmuM eka zabda paNa elI zake? kAraNake huM ane lAbhIlAla zeTha ame banneja mahAjanamAM kartAhartA chIe. lAbhIlAla zeTha mAre khAsa snehI che. te tene ADuM avaLuM samajAvI daiza. paNa nagInadAsa zeTha jevuM khAja hAthamAMthI kadI paNa javA daiza nahi. ( eTalAmAM muMbaithI varavA Avela gharaDA varanA eka sunIma ratIlAla khanIThanI pAMcase pAMcase rUpIAnI neTanA cAra kaTakA khIsAmAM mArI kRpaNuzA zeThanu ghara pUchatA pUchatA Aveche). ratIlAla--(rajA meLavyA bAda praveza karIne) zeTha sAheba. (salAma bhareche). Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o bhAkhyAna sAhitnasa baha-bhAga 2 ne jaLaka bAkama vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. aSama kRpaNazA-(sathI AkarSAI) Avo bhAI Ave ! Apa kyAMthI padhAre che ane ApanuM nAma ThAma zuM che? te jaNAvaze. kAraNake mArA dhAravA pramANe to AhinA rahIza lAgatA nathI, ratIlAla-zeTha sAheba! huM muMbaIne rahIsa chuM, ane mAruM nAma ratIlAla che. muMbaIthI varavA Avela gharaDA varane huM munIma chuM ane temanI AjJAnusAra ApanI pAse araja karavA Avela chuM. kRpaNazA-(svagata-hamaNAMja tIcaMda kahI gaye teja gharaDA varane A munIma jaNAya che. vAha vAha khAja te barAbara hAtha AvuM ne ! cAla tene paNa jherI pADuM. jethI pAMcaze ke hajAra rUpIAnuM Aje danIyuM saphaLa thAya.) ratIlAlabhAI! tamAre je kAMI kahevuM hoya te jaladI kahI dIye. kAraNake khAsa agatyanAM kAraNane laI mane vadhAre vakhata nathI.. ratIlAla-bahu sAruM. tyAre kRpA karI sAMbhaLe ! amArA zeTha muMbaInA eka suprasiddha vyApArI che. karmasaMgane laI zeThane ATha ATha strIo hovA chatAM hajI sudhI eka paNa putraratna prApta thayuM nathI. tethI putranI AzAe kanyAnI zodha karatA karatA ame atre AvyA chIe ane anA rahIsa maphatacaMda zeThanI putrI sAthe amArA zeThanuM vevizALa karyuM. paraMtu A bAbatanI mahAjanazrIne khabara paDatAM ane tathA maphatacaMda zeThane herAna karavA mATe egya vicAra karavA sArU atyAreja mahAjanazrInI mITIMga bharAvAnI che. mATe zeTha sAheba! amArApara kRpA karI ane khuvAra nahi karavA amArI vamra araja che. (ema kahI khIsAmAMthI be noTanA kaTakA kADhI Ape che ane zeTha muMge meM tene svIkAra kare che). zeTha sAheba! tastI mApha karaje. kRpaNazA-(svagata-Asa ApaNuM kAma thaI gayuM. bIja paDe khADAmAM. bi cArA paradezIne ApaNe zA mATe herAna kare? matacaMda zeThanI chekarInAM karmamAM haze tema thaze. ApaNe nAhaka tenI Akhe zAmATe thAvuM joIe!) ratIlAlabhAI! tame nirbhaya thAo. tamArA kAryamAM huM vigharUpa nahi banuM e khacIta yAda rAkhajo. paNa mAruM eka kAma tamAre karavuM paDaze. ratIlAla zeTha sAheba! sevaka hAjara che. khuzIthI pharamAve. kRpaNazA-juo amAre sarAphanI dukAna che. temaja amArA nAmanI huDIo cArekere dUra dezAvaramAM cAle che. paNa muMbaI khAte amArI eka paNa AData nathI. te tamArA zeThane kahI te baMdobasta karI Apaze. (je AData bAMdhe te pAMca-sAta lAkha rUpiyAmAM navarAvI nAkhuM) Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rea kanyAvikraya adhikAra, 361 ratilAla--are zeTha sAhekha! aMte Apa zuM khelyA ! dukAna tamArIja che. ghaNI khuzIthI tamArUM te kAma huM siddha karI ApIza, (mahAjananI mITIMgamAM ghaNI vAra rAhu joyA chatAM kRpaNuzAzeTha na AvavAthI lAbhIlAla zeThe zaMkAzIla manI tene ghera Aveche. tyAM kRpaNuzA zeTha ane ratIlAlanI arasaparasanI vAtacIta uparathI vizeSa zaMkAzIla manI mAraNAM pachavADe saMtAI raheche.) lye jayajIne. jo A kAma siddha karI A pazeA te hajI rU. 1000) apAvIza. lAbhIlAla--( svagata ) are AtA nANAMnA joga karatA jAyache ne zuM? rakhene kAMi dagA hAyanI ! cAla badhI vAta kaDhAvI lAga Ave tA mArUM kAma paNa sAdhI lauM. (ema vicAra karI AraDAmAM Aveche.) zeTha sAhema! kRpaNazA--( lAbhIlAlane dekhI neTanA kaTakA ekadama khIsAmAM mUkI ratIlAlane nahi melavA isAratathI samajAveche.) ahAhA!!! padhAro lAlIlAla zeTha padhAro. Aje te khAsa Apane jAte tastI levI paDI? jarA AvatAM vAra lAgI te tene mATe mApha karo. lAbhIlAla--kAMI harakata nahi. kRpaNuzA zeTha! atyArasudhI Apa na padhAryAM tethI jarUra agatyanA kAraNasara rAkANA haze. kRpaNazA--aAbhIlAla zeTha! A amArA amadAvAdanA ADatIA Avela che ane tene pAchuM Ajaroja karAMcInI sTImaramAM javAnuM che tethI tenI sAthe jarA nAmAnI kaDAkuTamAM hatA. lAbhIlAla--kRpaNuzA zeTha! A bhAi te muMbaithI varavA Avela gharaDA varane munIma che. kAraNake huM tene kharAkhara ALakhuMchuM tApachI zAmATe jUThThuM khAleche? zuM anAvaTI vAta karI A leAbhIlAlane paNa chetaravA mA gADhe? kahA pAna-sopArImAM keTalA rUpI maLyA kRzA--( jarA cIDAIne) leAbhIlAla zeTha! eTalI badhI bIka na khatAvavI samajyAne ( khIsAmAMthI neTA kADhI) jIe! A rahI rUpIA pAMcaseA pAMcaseAnI e neTA dharAra lAMca lIdhI che. tamArAthI thAya te karA! kATanAM khArAM khulAM che. lAbhIlAla--zeTha sAheba! pAchaLathI pastAvuM na paDe te dhyAnamAM rAkhA tA vizeSa sArUM. kRpA--(svagata ) A leAbhIlAla kajIkhAra ane luccA che tethI jarUra mArI phajetI karaze mATe tene paNa pAna-sApArI apAvI tenuM mana reMjana karUM jethI ciMtA jevuM kAraNa rahe nahi. (ratIlAlane eka 46 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 e. ama kera laI jaI) ratilAlabhAI! A lobhIlAla zeThane paNa rUpIA 1000) Apo te tamAruM kAma pAra paDe tema che, nahitara mArI ne ta mArI bannenI phajetI thaze. ratilAla-zeTha sAheba! phikara nahi. ame paisAnI gaNatrI zakhatAja nathI. phakta Apa zeThIAonI maherabAnI hoya eTale basa. (ema kahI khIsAmAMthI rUpIA pAMcasonI neTanA be kaTakA kADhI) tyA! lebhIlAla zeTha! A rUpIA pAMca pAMcasenI neTanA be kaTakA tamArA chokarAnA hAthamAM ApuM chuM (nIcuM joI laI le che) labhIlAla-ratilAlabhAI! have jarA paNa phikara rAkhazo nahi, tamAruM kAma phateha thayuM emaja samajazo (tevAmAM mahAjanane mANasa metIcada ekadama deDo deDate Ave che.) / motIcaMda-are zeTha sAheba! have te maherabAnI karI padhAre! kamITImAM sarva keI ApanI rAha joI beThA che. (bhIlAla zeThatarapha dRSTi paDa vAthI) are lobhIlAla zeTha paNa AhIM lAge che ne zuM! lebhIlAla-alyA motI! bahu bakavAda karatAM zIkhe? khabaDadAra havethI je evI uddhatAI vAparI che te tArI vAta tuM jANyo ! jA! jaladI jA!! ane je AvyA hoya tene kahI de ke Aje kRpaNuzA zeThane tAva AvavAthI AvI zake tema nathI ane lebhIlAla zeTha paNa tenI pAse sAravAramAM hovAthI AvI zakaze nahi mATe AjanuM kAma baMdha rAkha vAmAM Avaze. mitIcaMda- svagata) kamInI jIbha ane akamInA AMTA. (jAhera rIte) zeTha sAheba! avinaya mATe kSamA cAhuM chuM ( jAya che). kRpaNuzA- ) ratilAlabhAI! have atyAre ja tame tathA tamArA zeTha muMbalobhIlAla-InI sTImaramAM ravAnA thaI jAo pachI bhUlya ghA corAsI jana jAya." e kahevata mujaba thaze. tamAre tevize jarApaNa phikara karavI nahi. ratilAla- Apa jevA zeThIAonI kRpAdRSTi che to pachI amAre zAmATe phi kara rAkhavI joIe! ThIka lya yajIdra (jAya che). labhIlAla-kRpaNuzA zeTha! have huM paNa rajA laIza kAraNake jamavAne TAIma thaI gayA che. kRpaNazA-have jarA cA pIne jaje. (tevAmAM lebhIlAla zeDane rAme karIne mANasa tAra laI Ave che). Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parida. kanyAvikya-adhikAra. 363 rAma-kRpaNuzA zeTha! o kRpaNuzA zeTha! ahIM lebhIlAla zeTha AvyA che! bhIlAla-(rAmAne sAda sAMbhaLI) kema rAmA! rAme-A tAra AvyuM chebhIlAla-(tAra pheDIne vAMce che te buMdIkeTAnA ze. nagInadAsa tArAcaMda ke jene tyAM lebhIlAla zeThanA 40,000) cALIzahajAra rUpIA vyAje paDelA che te gujarI gayAnA samAcAra hatA. tethI ekadama gAbho banI) are kRpaNuzA zeTha! have huM te jaIza. kRpaNuzA-paNa che zuM vAta to kare! Ama gAbharA kema banI gayA? lobhIlAla-(zarIramAM dhujArI chuTI ) buM......dI.....keTA....nA.....zeTha .....nagIna....dAsa......tArA... caMda... gu......ja...rI......... gayA......tethI.....mA... . rA...rUpIA.... cALIza.......hajAra.. rokAI...gayA......(cakarI AvavAthI ekadama paDI jAya che). kRpaNuzA-(svagata) ahAhA!!! zuM mananI manamAM rahI? rUpIA aDhI hajA rano lAbha gaye? je AvI khabara hata te be divasa pahelAM ja mane niramAnAM lagna karI deta nahi! jethI rUpIA to aDhI hajAra maLata. (kAnatAne sAda karI) are kayAM gaI, sAMbhaLe che ke nahi? deDa doDa A bhIlAla zeThane kAMI thaI gayuM. kAntA-(kAntAnuM hRdaya A bane phUra vRttivALA narAdhamenI vartaNUka joI dagdha thaI rahyuM hatuM paraMtu tevAmAM A lebhIlAla zeThane karaNInAM phaLa pratyakSa maLavAthI karmanAM acaLa kAyadAnI manamAM tArIpha karatI kRpaNuzA pAse Ave che.) kema svAmInAtha! mane bolAvI? kRpaNuzA-AMdhaLI che? dekhatI nathI? kAntA - prANeza! dekhuM chuM te kharI. paNa temAM mAre I upAya nathI. kAra Nake lobhIlAla zeThane karaNInAM phaLa pratyakSa maLI cUkayAM che ane tame have bAkI che." nAtha! have te kAMI samaje to sAruM. (tevAmAM lebhIlAla zeThane amara AtmA paTele pravAsI bane che) aha!!! Ate bhAre tha! have zuM karIzuM? paNazA-(ADuM avaLuM joI) lebhIlAla zeThanA khIsAM tapAse che. te pelI be noTa uparAMta rUpIA vIsahajAranI kIMmatanA bIjA kAgaLIA (neTa) nIkaLe che. tethI rAjI thaI te kAgaLIAo laI le che). zuM karIzuM, zuM karIzuM, zuM kare che! le A A neTa kabATamAM mUkI de. kAntA-(anItithI meLavela noTa kabATamAM naDuiM mUkavA AnAkAnI kare che. paraMtu pariNAme dUra patinA jora julamathI tema vartavAmATe te ne. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bama. bhAdhAna sAhityasahabhAga 2. kabATamAM mUkavA jAya che. tevAmAM kRpaNazAnI pachavADe eka jabarajasta nAga joI) svAmInAtha, jaladI Ama AvatA raho! tamArI pachavADe nAga che. paNazA-(bhayabhIta thaI) huM zuM kahe che! (ema kahI deDavA jAya che tevAmAM ' te nAgadeve potAnuM kArya sAdhI lIdhuM.) kAntA-(svagata) kharekhara! kudarata kudarata!! tAre ghera sadA nyAya che.) basa thayuM. karaNInAM phaLa maLI cUkyAM. bahAra khabara paDavAthI ADozIpADozI sagAMsaMbaMdhI vigere sai bhegAM thaI jAya che; polIsa lokone khabara paDavAthI te paNa tyAM AvI pahoMce che ane chevaTa kAntAne nirdoSa TharAvI A bane zeThIAonAM zabane agnisaM. skAra daI sai pitapatAne ghera jAya che. A daSTAMta nIti upara rahevA tathA anItithI dura khasavA dhaDe levA jevuM khAsa che. kanyA nimitte dhana khacI vivAha kara e aghaTita che. *AvA duSTa rIvAjathI ApaNuM prajAmAM strIonI nyUnatA ane halakI padavI mAnavAmAM Ave che ane Ama uttarottara AryAvarta avanati thatI jAya che. ahAhA!!! bicArI kemaLa mRgalIne siMDunA meDhAmAM mUkI garIbaDI gAyane kasAInA dvAre bAMdhI, nAjukalIne hAthInA paga taLe caMpAvI ane gulAbanAM puSpane dhagadhagatA aMgArAmAM homI atyAnaMdamAM kAlakSepa karanAra nirdaya mAbApane kayuM vizeSaNa lagADavuM? kara hRdayanAM ghAtakI mAbApe jema kasAI pitAnAM mAnI lIdhelAM gheTAM, bakarAM ityAdi pazupara mamatA dhAraNa karI chevaTe tenI jIMdagIne aMta ANe che tema jIvadayAnA himAyatI hovAne cheTe 3La rAkhI potAnAM saMtAnane lAMbI AzAe ucharIne ja mArI nAkhe che. kasAIo mAravA dhArela prANIone eka paLamAM jIvanarahita kare che, tyAre kahevAtA dayALu mAbApa mAravA dhArela saMtAnane rIbAvI rIbAvI lAMbA kALe tene prANa le che. vADa jyAre velAnuM bhakSaNa kare, rAjA jyAre prajAne pIDe ane sat purUSe jyAre kuDI dRSTithI nihALe tyAre unnatinI AzA kayAM rAkhavI? nirmaLa jaLathI vahetI divyasaritA jevI kanyA maDadAsAthe paraNavAya, muktAne hAra markaTanI keTe naMkhAya, pAnanAM bIDAM pADAne apAya ane ghevaranAM bhajana gadheDAne khavarAvAya tyAre have bAkI zuM rahyuM? kanyAvikayathI thatI sAMsArika ane pAramArthika bane hAnio uparanI samajutIthI darzAvela che te para vicAra karI tenAthI dUra rahevuM eja zreyaskara che. ' satyaprakAza bhAga 2 je. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDi. kanyAnA mAtApitAne zikSA adhikAra. varavanyAnA mAtApitAne zikSA (zivAma)-vi. 999EUR699 che manuSyanI vRttimAMthI jema jema dharmabhAvanA ane zAstropadezanA saMS; 958che kAre kamatI thatA jAya che tema tema temAM vyavahAranA vikSepa vadhatA jAya che. AthI bahu halake pagathIye pahoMcatuM javAya che. dAkhalAtarIke sagapaNanA vyavahAramAM tevI kharAba sthitie pahoMcelA saMbaMdhIonA mananI sthiti prathama kevI hoya che ane pAchaLathI kevI thAya che? Ane ekane sAmAnya citAra ApavA pachI bIjA tevA ghaNA vyavahAramAM paNa tevI nikRSTa sthiti mAluma paDaze. vevAIne kaTuvANIrUpIbhejana. * garabI. (e vAMsalaDI)--e rAga. vaDhatAM dekhI, pAse jaI pUchyuM zuM sagapaNa Apane? te kahe "vahevAI," zuNa aMtaramAM pAmya bahu saMtApane-Teka. AMtara vaMcAM jenI sAthe saMbaMdha nikaTa je saMgAte, bahu doSa mUke tene mAthe, vaDhatAM dekhI. 1 dIkarA dIkarI jyAM dIdhI che, bahu samIpa sagAI kIdhI che, eNe A AbarU lIdhI che, bIjA sAthe hoya sApa ghaNe, paNa dveSa kare saMbaMdhIta, re! saMpa joIe jyAM bamaNe, "dazarAnI sukhaDI nava dIThI, mIThAIna divALInI mIThI, ekavAra mekalItI ajiThI, heLIne hA Avye nahi, kara maMgaThaja karAvyo nahi, umaMga eka darazALe nahi, vivAhami paNa kathaLI nahi, kadI hAthanI cUDI maDhAvI nahi, dIkarI aDavI aLasAvI nahi, bAI enuM ghareNuM teja banyuM, paNa lugaDAM puratAM te na maLyuM, vezavALa kayuM joyuM na phaLyuM, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 388 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. ema arasaparasa meNuM mAre tyAM sAta peDhInuM saMbhAre, I trAhita vacce paDIvAre, paDe paraNyA pachI paNa bahu vAMdhA, ALasatAM ANunAM kAMdhAM, nAtanA naThArA bahu bAMdhA, vaDhe teDavA ne mUkavA mATe, vaLI kAma karyAne UcATe, hA! kaleza saMpa haja sATe, dIkarIvALAM maratAM dIkarI, beThA che baMdha saMbaMdha karI, jANe eNe mArI heya kharI, je bhitara bhAva jozo atize, te jhera haLAhaLa mAMhI haze, aMtara khoTAM zuM sukha thaze? rAkhavI ghaTe rItI evI, jethI aDacaNa Ave tyAM kevI? dukha dUra kare vidyAdevI, emAM thAtAM nathI bALa sukhI, paNa je nahi upAya mukhI, dekhI vallabhanuM dIla duHkhI, subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. sArA saMskAre haThI javAthI AvI halakI sthiti prApta thAya che mATe magajaupara uttama saMskAra paDe tevA vicAra ane vyavahArane sthAna ApavAnI jarUra che ema batAvI A varakanyAnA mAtApitAne zikSA (zikhAmaNa) e adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -dhidAra. - A vara-kanyAnA mAbApane jema paraspara kaleza dUra karavA upadezanI jarUra che che, temaja pUrvakALathI cAlyA AvatA kaDhaMgA rIvAjo paNa dUra karavA bhalA. maNa karavAnI jarUra lAge che. jemake karaja karIne athavA ghara vecIne jJAtivarA karavA, keI kahe che ke amArA dharmamAM saMskRta vyAkaraNa bhaNAya nahi, kaI kahe che ke * vahu je piyara vagerene tyAMthI kAinuM ghaDIyuM athavA velaNa ke DhIMcaNI raMgAvIne . lAve to amone harakata karatA nathI paNa amo je tevI vastu gharanA kharcathI raMgAvIe to amArI kuLadevI kepe che A paNa aMdhaparaMparA che. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada. aMdhaparaMpaza-adhikAra. . ane raMga pratikULa paDe che. AvI tarehanA AMdhaLe (jaMgalIe) batAvelA rIvAjo baMdha karavA A adhikArane javAmAM AvyuM che. dekhAdekhI. (rAga upara pramANe.) je gADaranI TaLI zira nIcuM karI cAlI jAya che! eka kave paDe, pAchaLa sarva taDAtaDa bhuskA khAya che! kUve paDavAnuM kAraNa zuM? pAchA zI rIte nIkaLazuM? jIvazuM ke muMjhAI marazuM? je gADaranI. 1 kadI eka ajANapaNAthI paDayuM, ke lapazI jaI kAMThethI daDayuM, hA aMdara te paDatAMja raDayuM! paDIne huM zIda maruM tyAre evuM aMtara nahi vicAre, paNa e sarva paDe hAre, saMnyAsI eka saritA kAMThe-kaLaze jAvAne UcATe, nija pAtra vadhArAnuM dATe, cape cAle tumaDIja bharI, paNa dATI kamaMDaLa DhagalI karI, te joyuM keIe pAchuM pharI, zuM karavA karI vekara DhagalI, te samajyA vinA vicAryuM vaLI, kaLaze jAtAM e kriyA bhalI, tethI DhagalI karI tene paDakhe, te ca. kaLaze teja take, . "svage jAtAM rahI jAuM rakhe !" saghaLAe evuM avalokI, DhagalI karavA mAMDI ne khI. bahu AsapAsa pRthvI rekI, ke pA che tyAM A saMnyAsI, I aMtaramAM thaI UdAsI, re mUkha ghaNI DhagalI A zI!" . nava jaDayuM kamaMDaLa dATeluM. je te jana karma tadana gheluM, AvuM ucaye re chelluM, re gatAnugatiko janamAtram, pArmArthika kasyamanonAtram, mama dhUlipuMjena gataM pAtram,* * are manuSya mAtra dekhAdekhI karavAvALA che. ahIM kAnuM mana pAramArthika nathI, mAruM pAtra dhULanA DhagalAthI gayuM. (A saMskRta zuddha nathI paNa bhAva kharo lIdhe che.) Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Be vyAkhyAna sAhityasAhabhAga 2 jo. jana mUkha pravAheja gADirayA, che dekhAdekhIne dariye, jema uparAupara lADha rahyA. " jo putra lANe paraNAye, gharamAM nAnakaDI vahu eveza na ApaNA dina ALye, lALye, phUleku caDAvI lhAva lIdhe, dArUmAM devatA mUkI dIdhA ! ApaNe evA bhabhakA na kIdhA ! nija nAta viSe kIdhuM lANuM, khAMte kharacIne khukha nANuM, evuM phrI phrI nAve TANuM ! krUrI pe'rI paToLuM paMgatamAM, besI bahu bhamI ratha ragatamAM, mahAlI sAhelI saMgatamAM, mana me na lIdhe lhAvA evA, huThIlIne huTha gADara jevA, samaje nahi pedAJarU kevA, ema dADI vadhe che varA dvA'DA, pachI thAya khuvAra jatAM dahADA, kAraNa vaNu khUma kharaca ADAM, jethI jUdI bahu nAta paDI, jIru paDe taDAM anyanya laDI, vallabhadAse A araja ghaDI, d. JR 36 >> '' .. ". d. dr sukhAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAI ma 12 13 14 15 16 17 18 - 19 jAdA jUdA dezamAM ke jUdI jUdI jJAtimAM puSkaLa aMdhapara parAnA rIvAjo che jemake kanyAne badale vara sAsare jAya, dhama gurUne mAna ApavA strIo potAnA ceATalAnA vALa pAthare ane tenA upara dhama zurU caraNa mele, keAi dezamAM strInI Ti pAtaLI karavI te kaI dezamAM hAtha paga upara trAjavAM paDAvavAM, kAi dezamAM strIoe lAja na kADhavI te kAi dezamAM sAsunI paNa lAja kADhavI AvA rIvAjone jo aMdhaparaparAnA kahIe teA geravyAjakhI jevuM lAgatu nathI paraMtu A athavA A zivAya jeTalA hAnikAraka rIvAjo hoya te tAkIdathI avazya dUra phekavA joie e samajAvI A cAlatA adhikAranI sAthe saMbaMdha dharAvatA avasAnakAla adhikAra levA dhArI A aMdhaparaMparA adhikArane pUrNa karyA che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. - 369 avasAnakAla-adhikAra avasAna-gadhivo. - - huM jyAM che ajJAnanuM sAmrAjya cAle che ane jyAM gya upadezane Adara nathI 399689 maLato tyAM manane kamakamATI upajAve evA vahemanI prabaLatA keTalI vadhI paDe che tathA sAmAnya vicArazaktine paNa keTalI dUra hAMkI kahADavAmAM Ave che tenuM bhAna karAvavAne avasAnakALa adhikAra laIne temAM kevuM ateDuM karI chevaTanA samayamAM paNa prANI para nirdayatA vaparAya che ane pitAnA tiraskArapAtra vahemane vaLagI rahevAya che te batAvIe chIe. maraNAtura upara dayAne badale julama. " (rAga upara pramANe.) , , e aNasamaju, ardha muAne mArI kAM pUruM kare? jIvatA jamadUta! chAtIpara caDI ghero zuM kaThe cha--Teka. bahu vaidya banyAM DosA DezI, AvyAM ADerI pADezI, puche sA DAcuM zI khozI e aNasamaju 1 koI nADa tapAse che jAte, kaI karapaga paTa jue mAthe, aDIne TADhA baLaja hAthe, beThAM che khATalAne vIMTI, bahu vAta kare dIThI adIThI, jANe vAMce che jamanI cIThThI, TADhaka vaLI ke kaMIvAra hajI, ema anya anya kare arajI, jANe jhaTTa mare evI marajI, bahu vaDhata jIbha je hota kadI, manamAM mAnIye mAtra madI, paNa zuM kare vAcA baMdha badhI, tA mULa Taka Taka mAMdAne na game, jIva bahu ghamataLa bhayamAMhi bhame, dhamaNanI peThe bahu dhAsa dhame, nA zira paDyuM DholiyAmAMhi DhaLI, jana joI pAsa bahu jAya chaLI, jANe pharatI jamanI jamAta maLI, be cAra ezike caDI beThAM, vaLI be traNa pAMgatamAM peThAM, bAkInAM badhAM beThAM heThAM, AgaLathI karI mUkI taiyArI, ghata dIpa ane gaMgAvArI, lIMpI bhaya karI bhInI bhArI, Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. mAma AvyuM DacakuM tyAM betraNa uThayA, pakaDayAM paga zira jema siMha chUTayA, ene kayAMthI jJAna prabhu rUkyA? o aNasamaju.. 10 pATale bezudhane besArI, haDahaDa jaLa reDI dIdhe ThArI, ararara zuNI chUTe kaMpArI, jaI pachI rIMkalya bheMcapare, bahu ThaMDI gAra jevI upare, rIta hAya! jaMgalI kevuM kare! enI pAMsaLiye paDakhAM dukhaze, pIDa zaLA pavyA jevI thaze. nahi jAte hoya toya jIva jaze, tyAM eka DeDha DAhyA pAse, mekSe mokalavAnI Aze, bahu pADe barADA jama nAse! kahe rAmakRSNa, rAdhAkRSNa, kAna phADI nAkhe kahI kahI kRSNa, samajaNa nathI je pUche prazna, ema paDe jIva jAtAM sudhI, keDe mUke pAra paDayAja pachI, keNe kyAMthI sujhI avaLI buddhi, prabhu jANe thAya gati agati, paNa dekhyAmAM te gajaba ati, A vallabhadAsa vade vinati, , , 17 subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi. svastha dazAmAM karelAM pApanuM phaLa kaMI avasAna kALe manuSyane AvI rIte herAna karavAthI badalI jatuM nathI. chevaTa samayamAM zAMtine badale azAMti ApavAnA hetubhUta thavuM e DahApaNa nathI. e dharma svarUpa nathI. dharmanuM kharuM svarUpa jANavAno prayAsa karo ane megya hIlacAlathI AtmakalyANanA rastA ne hAtha kare ema samajAvIne cAlatA prakaraNane madadarUpe rahelA marammukha dayA adhikArane avakAza ApavA A avasAnakALa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - marImuvalayA-adhikAra ke du:khI prANI para dayA rAkhavI e manuSya mAtrane dharma che tema chatAM 9) maraNa vakhate te prANInAM saMbaMdhIoja ajJAnatAne vaza thaI tenApara nirdayatA vApare che eTale ke tene te jyAM sUtela hoya tyAMthI becAra Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 pari che. maraNendukhadathI-adhikAra. jaNa uThAvI aneka kriyA kare che ke jethI prANu javAnI vedanAnI sAthe vizeSa umere kare che. A agya che ema dekhADavAne A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. manuSya palaMgaupara marI javAthI "jo zubha karma karyA haze te" narakamAM jaze nahi. (rAga upara pramANe). DAhyo dezI, mAnavI maravA dene prauDha palaMgamAM, nathI nathI nake ethI javAnuM Ava manuSyanA DhaMgamAM-Teka. jeNe nIti pALI bhagavAna bhajyA, paradhana paradArA pApa tajyAM, saMsArI sakaLa saddaguNa sajyA. DAhyA dezI. 1 prabhu prItyarthe kartavya karyuM, bahu dInaduHkha dAridra haryuM, jenuM citta nitya prabhumAMhi TharyuM. paDI bhepara pApI prANu mUke, gaMgAjaLa tala tulasIja mukhe, mara mele paNa prabhu seMja cuke. >> 3 enA duHkha daradathI hADa gaLe, te nAgye bhoMya na kema kaLe, bhega maLyA tame saMbaMdhI maLe. kadI thAtI hoya smRti jevI gati, toya mithyA mehenata mUDhamati, thAya kAma pramANe tenI smRti, ke khAya DuMgaLI manabhAve oDakAra elacIno nAve, tema zaThane zudha mRti na Ave. AgaLa be traNa jaNa mAtra rahe, bahu gaMbhIratA dekhAva grahe, dhIme dhIme prabhunuM nAma lahe. A vallabhadAsaNa vinati, niro to nirmaLa thAya mati, nahi to dilamAM dilagIra ati. - subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. prANane maraNa vakhate vikSepa na karavuM joIe paNa zAMti rahe tene mATe ApaNe banatI kALajI rAkhavI ema batAvI A maraNenukhadayA ane dhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. , lacIne nAve Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 & vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. vavadana-adhiAra. - je ajJAnabharI rUDhithI prANIne maratI vakhate herAna karavAmAM Aveche sad . teja aNasamajathI mRtaprANInA zabane kaDha MgI DhabathI ThekANe pADavAmAM Aveche ane ema karavuM tene jANe te koi Avasya dharma katta vya samajavAmAM Aveche e mAheATI bhUla che te jaNAvavAne A adhikAra levAmAM Ave che. zastra lai javAnI kaDhaMgI rIta. (rAga upara pramANe ). jaDasA jaDabhUta! maDadAMne jakaDI AMdhA kAM jorathI ? vaLI kaDa mAMdhI, DhADAdoDa zuM mAMDI cAre kArathI?--Teka. nathI laDavAne dhasavuM raNumAM, nathI dhADa paDI dhenu dhaNumAM, devatA sUkA dila DApaNumAM, jIDha doDatAM jyAM tyAM paga ghAche, melI manamAne tyama maraDe che, DhAra peThe zakha tarachoDa che, kALajI vaNu vastra upara DhAMkA, pachI dhavaDe paDI rahe AM ke, kheDALa bahu phATa phAMkA, zira ardhuM udhADuM vastra jhINuM, vaLI DagaDaga thAya dareka kSaNuM, sA e eja apamAna ghaNuM, dhIme dhIme cAlatAM bhAra paDe, mATe doTa melI sAthe upaDe, paNa anya upAya na kAMi jaDe, kADheja keTalA vaLI vaLIye, mUkI maDadu jhaTa jhoLI taLiye, kyAMi bhAgI paDI vaLI sAMbhaLiye, upADe karI TAMgAToLI, saTapaTamAM zatru nAkhe cALI hA! kevI kuTila hiMdu TALI, jaDasA jaDabhUta. 1 A bhuMDAmAM bhuMDuMja ati, DhAMDhaDIthIja paNa adhamati, tAya nava mAne kAMi mUDhamati, ema maratAnuM apamAna kare, vA'lAM paNa vA'la badhu visare, samajI nirakhI na zake najare, nirdayatAne mUrkhAitaNA, evA aNughaTatA cAla ghaNA, kahe vallabhadAsa kazI namaNA! . "" dd wr aSTama "" dr meAdha ciMtAmaNuivallabhadAsa pApaTabhAi, 2 3 4 pa 7 C 10 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari. zabavAhaka adhikArI , 373 - zabavahanamAM thatI nirdayatA tathA chekaravAdInuM digdarzana karAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. # zaMvahiMda-vivAra. - cheje rIte zaba vahanamAM kaDhaMgI rIta akhatyAra karavAmAM AvI che teja che pramANe zabanuM vahana karanArAone mATe je AkarA rIvAje bAMdhavAmAM AvyA che, je rIvAjone ghaNuM leke custa thaIne vaLagI rahyA che tenAthI Arogyane hAni thAya che tathA evI ja bIjI paNa agavaDo Ave che e dekhADavAne A adhikAra levAmAM AvyuM che. zaba upADatI vakhate snAna nahi karavAthI muktipurInAM bAraNuM baMdha thatAM nathI. (rAga upara pramANe). ThaMDA jaLathI, zItarUtumAM kAM navara kAMdhiyA? ThAMThaDI levA, thara thara dhrujI vastra bhinAM zarira dharyA-Teka. emane ema rahevuM ATha ghaDI, bahu hAni thAya hAMjA gagaDI, kharUM jANe jene zIra paDI, ThaMDA jaLathI 1 kaI mare ziyALAnI rAte, te preta kADhavA parabhAte, nava thAya kAMdhiyA jaTa sAthe, zaramAvI mekale jana meTA, tyAre mAMDa mAMDa jAyaja choTA, paNa khedathakI manamAM khaTA, temAM rAMkane te bahu reLa paDe, keI nAya nahIM aDavAja maDe, saine mana TADhanuM navuM naDe, .. re! kevI aDacaNa rIta kare, paNa mamatI mUkhana dIla Dare, mara mare tathApi te na phare, rIta nAvAnI kADhI nAkhe, ne zirapara traNa TIpAM rAkhe, kAM nAhi kerUM aMbara Apo, hamaNuM nirbaLa che naranArI, tethI taje rIta jokhamakArI, Arogya aMga che sukhakArI, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 bama nahi AbhaDacheTa gaNe emAM, pachI nAhi nAkhaje chevaTamAM, utAre cha ghuMTaDe ghaTamAM, haTha karaze te hajI hAni thaze, aMte je e cAla jaze, mATe vAryA rahe saMkaTa maTaze, mara brAhmaNa se baDabaDa karatA, tenI bIka rakhe hadaye dharatA, kahe vallabha mUke kAyaratA, sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. AvA vagara jarUranA rIvAjonI dekhAdekhI karavI paNa sArI nathI ema jaNAvavAnI sAthe zabavahana vakhate kAMdhiyA je khoTuM cheTuM rUve che te have pachI batAvavA A zabavAhaka adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. * 10 asatya jana-vivAra. HE -- che kAraNa samajyA vagara koIpaNa kriyAmAM pravRtta thavuM e samaju manuSyanuM kaowsI kartavya nathI. AjakAla mAtra rUDha thayelA rIvAjone sAcavavA khAtara kAraNuM samajyA vagara ane phaLane vicAra karyA vagara ghaNA rIvAjonAM deraDAM gaLAmAM vIMTIja rAkhAmAM AvyAM che. jemake mRtamanuSya taraphanI lAgaNIne lIdhe tenA sanehasaMbaMdhIone sneha tathA saMbaMdhanA pramANamAM zeka ubharI nikaLe ane tethI te rUdana ke vilApa kare e saMbhavita che paNa tenI sAthe ghaNA leke evA hoya che ke snehanI lAgaNI nahi chatAM, aMtaHkaraNa karU chatAM kevaLa hokArA karI revAnA Dhaga mAtraja kare che ane tema karI mRtamanuSyanAM gharanAMone bhaluM manAve che athavA tema nahi te eka cAlu rIvAja pramANe pite varasyA e saMteSa pakaDe che. AvI niSphaLa ane vicitra pravRtti anyamAM upahAsapAtra thAya che ema dekhADavAne A adhikArane sthApavAmAM Ave che. mUrkhAIbhareluM rovuM. (rAga upara pramANe). mAthe oDhI, pika mUkI gAMDA jevuM zuM gAMgare ? AMkhe AMsu-Ave nahi ne beTAM zuM bAnAM kare?--Teka Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara RtarUhambarU... parija. .: asatya hana-adhikAra, kaI e e e uhaha! karatA, Ave AbarU mATe raDatA, mukha gupta rAkhavA jAya gaDatA, mAthe oDhI. 1 ve rahine pAse pAse, jhaTa jAya deDatA zaba vAse, jANe bhUta vaLagyuM evuM bhAse, ema saraghasa cAlyuM jAya are, bahu madhya bajAra bakera kare, mUrkhAIvaDe lAjI na mare, retAM rahi jAya jatAM jhape, pachi vAta taDAkAmAM Tope, karUNAthI muja kALajuM kAMpe. sonAja dekhatAM te raDavuM, tenuM nAma paDayuM che AbhaDavuM, kahe kema na lAge e kaDavuM? hete kheda dharI manamAM khIjuM, kyama rIta jaMgalIthI rI? A TaeNga nahi te zuM bIjuM? thAya advidaddhinI tyAM vAte, besI judA judA je nAto, ethI gaMbhira bhAva badhe jAte. zaba bALI rahyA pachi snAna karI, pAchAvaLi bhegA thAya pharI, puramAM pese kikiyArI karI. bahu thAya gAmamAM gokIre, keI kahe "hatA hiMduhI." bhAI rUve gaye kyAM muja vIre?" o e mArA bApaliyAre., A kALo kera thaye kyAre? thaI gaye gajaba gujaratAMre !" ema bezI bAraNe DhoMga kare, "chAno chAne" ema bIje ucare, pachI karI kharnare jAya ghare. tAlevarane tyAM nAtataNA, AbhaDavA Ave jana dANA, gajavI che gAma na rAkhI maNA. " nirdhananyAM thADA te TANe, mana tethI murakha ochuM ANe, hatuM kAma zuM nIkara keMkANe? mara rUve heya je aMtaranAM, bahu AMsu calAvaze AMkhataNuM, paNa poka mUkyAnI kare manA. bahu hRdaya pArakAnuM na baLe, nahi aMtara lehi karI ukaLe, tene rUdananI jarUra na tehapaLe, , 15 si sagAMsaMbaMdhI saMgAte, mukha cUpa rahI cAle sAthe, prahi bahu gaMbhira cehere jAte , nathI zAstraviSe zikha evI lakhI, gayuM vema bhUta saine bharakhI, A valabhadAsa vade vilakhI, subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi, 17 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 376 - - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama ghaNuM samajuM lekamAM paNa Ave cAla mAtra dekhAdekhIthI cAle che te nakAme ane jarUra choDavA lAyaka che ema jaNAvI satya ke asatya rUdananI rUDhi taja avasAna samaye khAsa dhIrajanI jarUra che te upAyegI hovAthI have pachI te adhikAra levA A asatyarUdana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - je vanavita che-vivAra. - che va ra jarUranI gaDabaDa ane duHkhadAyaka ceSTAothI maraNavaza thatAM manu 90s bene je duHkha ApavAmAM Ave che tene badale e vakhate AjubAjunAM mANasee kevI dhIrajathI kAma levuM joIe te A adhikAramAM batAvavAmAM Ave che. maraNanI aNI upara Avela rogIne nahi akaLAvatAM dhIraja dharo. (rAga upara pramANe). maravA vakhate, kAge reLa karI maratAne muMjhave; vaLI marNa pachI, zida kuTI phADI taMdurastI to ?-Teka osaDasaDa upAya khare, jezI DozIne dUra karo, hiMmata nahi hArI dhairya dhare, maravA vakhate. 1 ene jIva ghume bahu ghamataLamAM, navI navI pIDA dara paLapaLamAM; tyAM tame barADe bahu baLamAM, hajI zvAsa jarA tyAM strI deDI, ezarimAM jaI hiMmata cheDI, dhaDa dhaDa phaTe keze teDI, te zabda kadI marate kAne, sAMbhaLe te mana kevuM mAne catAra na Ave muja dhyAne, Ave AMsu te kadI avaleke, te chAtI baLe tevI zake? te hRdaya tApane keNa reke? evI kAcI chAtInA janane, re'vuM na ghaTe maratAnI kane, nahita ulaTuM nukazAna bane, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimache. . avasAnacita dharya_adhikAra. 377 vaLI muA pachI mUkhaIvaDe, strI pRthvI para pachaDAI paDe, sa saMbaMdhI sAthe ja raDe, maravA vakhate 7 je pAchuM Ave kuTavAthI, te laI pathare kaTe chAtI, paNa kadI na Ave gaye sAthI, . muA rAMka ane rAjA rANa, vaLI rUpALA kubaDA kANu, Akhara AvyAM ne ANuM, e sRSTi niyama navAI nathI, kalpAMta kare zida vyarthamathI? bahu jJAnI gayA kevIda kathI kuTyAthI hRdaye rega thaze, kAM te pAchaLa bIjuM maraze, vaLI rotAM A rana jaze, emAM na sAra nIkaLavAna, maratAM paNa te nathI maLavAne, A cAla mAtra cita caLavAne, prabhu* niyama virUddha tame varate, ene pariNAma ati nara, chevaTa zekaja hAMsIla thatuM, - 13 kSaNabhaMgura che kAcI kAyA, mRtyu pAme jana je jAya, AvyAja kare taDakA chAMyA, mATe nita kaThaNa karI chAtI, dukha sahana kare thaI daDha jAti, nahi te thAze AtamaghAtI, ahiM sukha dukha kame prerita che, lAge sukha sArUM e rIta che, paNa rUNa devA kema bhayabhIta che? je saH kamethI sukha levuM, te kukarmathI saMkaTa sahevuM, paNa Ate tamane zuM kahevuM? Izvarane maMgaLa bhAva sadA, karUNA tajI kaSTa kare ne kadA, sArA hetuthI sau sukhadA, mana sApha kare zikSA karone, jema jananI osaDa arbhakanejhaTa pAya parANe darada dine, dila daDha karavAja badhAM dukha che, saMtoSa mATe sAthe sukha che, bhejana mIThuM lAge je bhukha che, paradezI pravAsI sa chIe, be dina sukhamAM hasIramI le, paNa chevaTa sateSe jee, * kudarata Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. Ama saMsAra kaTI che kasavA, jema rAkhe tema sukhe vasavA, nahi kevI raDavA ke hasavA, tenA niyama tuja mATe na tuTe tema maMgaLa bhAva nahIM palaTe, zida kAyAne daI kaSTa kuTe? dukha khamavAne baLavAna bane, eka divasa vijega thaze sanA, * kahe vallabha A keDe sukhane, subeda ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. maraNa sarakhA gaMbhIra prasaMgamAM mahATA hakArAo ke vagara jarUranI utAvaLa nahi karatAM zAMtithI te prasaMge lagatuM kArya pAra pADavuM eja DahApaNa che ema jaNAvI khare vakhate dhIraja rAkhavI joie tene badale dhIrajane tyAga kare che tevI matalabane avasAnacitadhairya tyAga adhikAra dhyAnamAM levA A avasAnacitaya adhikAra pUre karavAmAM Ave che. 725 - rAvaNanotaryAma-dhavAra. . che ma nuSyanA maraNa sarakhA gaMbhIra prasaMgamAM pate pairya rAkhavuM joIe che ane jeo kharI rIte atizokAkota thayAM hoya teone zairya ApavuM joIe tene badale eka rIvAja tarIke strIvargamAM phUTavA-pITavAnuM- chAjIyA levAnuM kAma eTalI uMDI jaDa ghAlI beThuM che ke barAo te kAmamAM Aveza ane utsAhathI bhAga le che, raste jatA lekenuM dhyAna eka ketuka tarIke potAnI tarapha kheMce che ane najIkanAM je mANaso zokAkAMta hoya che teone vadhAre zekAkrAMta kare che e agya che ema batAvavAne A adhikArane ahIM sthAna ApavAmAM AvyuM che. zaramabharelI kUTavAnI rIta. (rAga upara pramANe), ToLe maLIne, mAnaniyee levA mAMDayAM chAjiyAM, -paradezI mana, te rUpALA rAga gaganamAM gAjiyA-Teka. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 5 avasAnacitayA -apakAra kaho. AvI eka vidhavA elAre, jhINuM svarathI belebhAre, hAya hAya! badhI bole hAre, * 'TeLe mane ? phaLiyAmAM sarva phare phudaDI, lajajA mUkIne melI haDI, tyAM khAI pachADI eka paDI cheDe vALane kaDa bAdhI, bahu phaTe dhaDusa dhaDusa chAtI, sejI gaI thaI rUdhire rAtI, sinA eka hAre hAtha paDe, pAchA addhara UMcA upaDe, vArA pharatI vacamAMja gaDe, le tALA bahu paDakArI, vaLi vividha vacana mukha uccArI, sadhaLuM saMbhArI saMbhArI, "oya oya bApajIeya are, tama jAtAM paDI gaITa are, nahi lhAvo lIdhe paraNI dikare, amane A ghara khAvA dhAze, kema ekalaDAM mahiM rahevAze, hAya hAya have kemaja thAze, gyA raNavagaDe retI melI, du:khanA dariyAmAM haDazelI, pAmI ne bheTa levA chellI je kadI kanyAne kALa khuTe, "hAya hAya benaDI" belI kaTe, chAtIthI lehInI zeDa chUTe, ema adhika vilApa kalApa kare, pachaDAya nIce uparAupare, vaLI DusakAM vacamAM rAI bhare, bIjiye kuTatAM rahI jAya kadI, besI jAvAnuM veNa vadI, tyAM saga jAvatI bele jaladI, bAI nAnuM maraNa che emAM. phUTe haju namaka che meMmAM, ema nahi mari jaIe nAsamAM, ema kahI kahIne bahu phaTAve, Akhara moTerI aTakAve, upADI ozarImAM lAve, kare mUAne maraNe meM, nIkara thaI jAta kadI saMgha, A kevI gAMDAI jeje, joI paradezI jana cheTethI, bahu game kAnane svara jethI-- bAMdhe ulaTo khyAlajIethI, zANu jana manamAM samajIne, jhaTa baMdha kare rIta jaMgalIne, vallabhanI vinati vAMcIne, sudha ciMtAmaNi - vallabhadAsa pepaTabhAI Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhityasa dhRddhe mAMga hu jo Adama phUTapITa karavI e nakAmI ane ayAgya che tema maranAranu tethI kaMi hita nathI ema jaNAvI mRtabheAjana karavAne Avela janasamUne samajAvavA ane have pachI te adhikAra levA A avasAnAcitadhaiya tyAga adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. ate * mRtabhojana- adhikAra. mane hamaca e kuTuMbamAMthI jyAre manuSyanI hAni thAyache tyAre te hAninI upara bIjI hAni tenI pAchaLa jamaNavAromAM kharca karIne vaheAravAmAM Aveche. AnaMda utsavanA prasaMgeAmAM jamaNavAro cAleche paNa AvA zAka ane duHkhanA prasaMgomAM jamaNavAre karI miSTAnne uDADavAM e tA manuSyatvane visAre pADavA jevA anAva che ema jaNAvavA A adhikAranA AraMbha karyA che. manamAM kaMpArI chUTe tevuM karAtuM bhAjana. ( rAga upara pramANe ). ze rAjezrI ! UMcuM DAcuM karI jojo jana jyAM mare, rAtAM jAtAM, geALapApaDI gaTTa gaLAmAM Utare--Teka jamI vATe jAtAM vahuvArU, kaI vAta kare " sAMbhaLa vAr khAI jamaNu hetuM nihuM kaI sArUM." bIjie tezuM takarAra karI, tyAM pAchI te a pA ucarI, "vAr kiDha te khUba kharAba kharI." ema nidA nArI aneka kare, Ni manamAM aLi karanAra mare, dhekhA aMtaramAM khUba dhare. re rAjezrI 1 eka kAra kAmanI phUTeche, miSTAnna bilDagama lUMTeche, kAgaDA kutarA jema jhuMTe che. A kakaLa cAlI rahu eka mAjI, bIjIgama pakavAnna mane tAjuM, dAnata dekhI dIlamAM jhAjhuM. eka kAra eya eya sAMbhaLiye, khIjiMgama lADU lADu zuyei, kar3A A gAMDAi kevI kahiye? ,, ,, dr 22 ra 3 * Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! Gra - 13 pa0i0 matabhejana adhikAra kaTa kaI jamatAM dekhi vicAra kare, vivAha haze evuM ucare, te te khoTo nathI khyAla khare. * re rAjezrI. 7 vaLI jaMgalI rIta che jamavAthI, nathI dhIraja kharekhara khamavAnI, nathI praviNa rUDhI pIrasavAnI. vAraMvAra bhANethI uThe, pirasaNiyAnI tAsaka nuM, adhiraja manamAM miSTAnna khuTe. kadi koI uThe nahi zaramALu, te khAli paDayuM rahe patrALuM, hate beunI bhUle bhALuM. setakanuM levA citta cahe, pachi keI paDeluM pAchuM lahe, paNa ghaNuM kharuM tyAMnuM tyAM ja rahe, pachI pagathI khUba khudAya khare, vaLI bese jana uparAupare, cita sUga caDe nirakhI najare, tyAM gaMdavADano pAra nahi, bahu pANI kaDhI DhaLAya kahIM, verANe bhALuM bhAta mahIM, tyAM bahu kalabala jamanAra kare, jANe rAMkATe arajI ucare, gAjI uThe AkhuM makAna khare, jANe tyAM kaLakaLatA kAga paDe, levA jhaTapaTTa laDAI laDe, dhaNInuM mAthuM te neya paDe, haju maravAne traNa divasa thayA, tyAM to e khaTapaTamAM paDiyA, hAya gajaba! zekanA cAla gayA, kadI harakha jamaNa UMghI jAye, vivAha agharaNI nava thAya. paNa AmAM nahi cAle kAMie, mara gharamAM khAvAnA sAMsA, paNa lADu karyA jaIe khAsA, ghara melI ghareNe tajI AzA eka te ghara kerUM manuSya gayuM, vaLI e upara A bAkI rahyuM, khAtaraupara dIvela viyuM, enuM marNa atize vakhaNaNuM, kharI niSThAthI kharacyuM nANuM" paNa vade nahi ghara vecANuM, e gaye ati maraNe khATI, ema kahI kahI ukheLe AMTI, zuNe remathI kapa rUMvATI, kadI nAnuM maraNa thatAM trAse, paNa baMdha kare nahi naramAze, cita beThI rahyuM cira abhyAse, 14 8 , 19 , 21 * 22 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyAkhyAna sAhityakSazaha-hyA che. pIDAya na dhanavALA dhIMgA, kahetAM mAMDe devA DIMgA, e haThIlA jana tala rIMgA, re rAjezrI. 23 ethI leza lAbha nathI maratAne, nahi puNya prabhu emAM mAne, dekhADa lakheluM kaye pAne, nathI zAstraviSe kaMI evuM kahyuM, A tujane kayAMthI vena thayuM, je je jAgI kyAM bhAna gayuM? , 25 sukhamAM jamaze maLI saMbaMdhI, paNa A rIti kevaLa aMdhI, vallabha vinave tamane vaMdI. subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAi paDyA para pATu" e kahevatane sAcI pADanAra AvI aAge jamaNa vAre baMdha ja karavI joIe ane enA jevA bIjA paNa agya cAle paNa baMdha karavA joIe ema samajAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - maranAranI pa9i4 na-vivAra che u uparanA adhikAramAM mRtabhejane saMbaMdhI ayeca cAle baMdha pADavAnI phI bhalAmaNa ApI che. AvI rItanA ayogya cAle ghaNAja che temAM che paNa ghaNe ThekANe maranAranI pAchaLa mahinAonA mahinAo sudhI SSA (c) bairAMo niyamita rIte savArasAMja bheLAM maLIne rAga tANane me vALe che. A kArya eTaluM te bhayaMkara che ke maranAranAM gharanA purUSo tathA bALako e vakhate tadana udAsa thaI jAya che tathA maranAranuM smaraNa AvavAthI teone paNa revAne ubhare AvI jAya che. pADozIo paNa prabhAtamAM e vakhate vicitra rIte zekAtura bane che. je vakhate vRtti zAMta rAkhIne Izvara dhyAna karavuM joIe tathA maranArane mATe zAMtinI prArthanA karavI joIe te vakhate strIvarga A zekakAraka kolAhala macAvI mUke che e ThIka nathI ema samavavAne maraNa prasaMgamAM thatI ayogya kriyAonuM bhAna karAvavAne chevaTane adhikAra levAmAM Ave che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada, maranAranI pAchaLa rUdana-adhikAra 383 satya lAgaNI vinAnA rUdana tarapha tiraskAra. (zaga upara pramANe che. mituM vALI, bheDA meMvALI beThI zuM hADI? dukha dekhADe, sAMje savAre moTethI svara kADhI-Teka. jana marNa pachI eka varSa sudhI, aiyara bhegI maLI ja badhI, revAnI rIta vizeSa vadhI, mahuM vALI. 1 sai nAra nAtanI Ave che, paMDe reine revarAve che, chevaTa cheDA cheDAve che, bIjIye te beTI khoTI raDe, dAjhayA vaNa zenAM AMsu paDe? paNa ghara nArIne khUba naDe, enuM mAMDa mAMDa manaDuM visaryuM, tyAM vaLI AvIne yAda karyuM, ema aMga hara hameza haryuM, maratA pAchaLa nathI maravAnuM, kalpAMta na dADI karavAnuM, ArogyapaNuM ALasavAnuM, nita roI reine AMkha khuve, teya maratAne najare na jue, zAmATe zAmA roja rU? ethI AMdhaLI ghaNI strI thaI che, paDI paDIne rege rahI gaI che, toya jaMgalI rIta hajI rahI che! enAM mULa atize UMDAM che, bheLAM jana bhaDakaNa bhaMDAM che, kahevuM zuM haLAhaLa kuMDAM che, e vakhate dIlAse Apo, paNa sAthe rahI kAM saMtApa? ulaTAM kAM kALajaDuM kApo mara zoka tame pALe tene, paNa tenI hada bAMdhe bene, upAya nathI Akhara ene, subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi. manuSya potAnA pratyeka vyavahAramAM cu kAraNe tathA egya pariNAmeno vicAra karavo joIe. AnaMdanA ke zekanA prasaMgane evA rUpamAM lAvI mUkavA na joIe ke jemAM keI paNa prakArane yegya hetu jevAmAMja na Ave tathA jene laIne pitAnA kartavyanuM bhAna bhUlAI jAya. Ama dekhADIne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. 3 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 e. graMtha saMgrahitA. nIti. vinayavijayammuninAyaM, vividhArthIH rAmaH paricchedaH / sathitaH sugamArthaM, vyAkhyAtRRNAM sude sadA bhUyAt / / ama vinayavijaya sunie A (vyAkhyAna sAhitya saMgrahu nAmanA) graMthanA vividha viSayavALA AThamA pacchika vyAkhyAna karanArAo (ane mAtA ) nI sugamatA mATe saprazcita karyA che te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIo (ane trAtAvaga ) nA AnaMdane mATe thAo. E aSTama pariccheda paripUrNa. saweeceeee 79 - Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama pariccheda . a ma parizrvamAM mithyAtva vigere adhikArane samAveza karI ema dekhADavAmAM AvyuM che ke manuSya ajJAnathI ane vahemathI avaLe raste caDI jaine peAtAnA kattavyakamathI bhraSTa thAyache eTale pachI meAkSasukha levAthI enasIkha raheche, ghaNAM manuSya yogya mAtarapha dRSTi karI zakanArA hAya chatAM svArthIparAyaNa pAkhaMDI tevAM manuSyanAM ma nanI nakhaLAine lAbha lai teonI AMkhe pATA aMdhAvI peAte khAdI rAkhelI khADamAM tene utArI jAyache ane temane samajAveche ke jyAM tamane utAravAmAM AvyA che . eja mekSapurImAM pesavAnuM dvAra che. mananA nakhaLA ane tethI khIjAoe vadhAre haiyAphUTa khanAvI dIdhelA te manuSye temAM herAna thavA chatAM ane peAtAnA manane sazaya rahyA karatAM chatAM temanuM kahevuM kharUM haze ema mAnavA lAgeche. kAraNake teonI AMkheApara majabUta pATAe te prathamathIja baMdhAI gayA hAyache. AvA manuSyeAnI AMkheAparanA pATA chetDAvavAne tathA ajJAna ane vahemane TALavAne e paricchedanI aMdara banatA yata karavAmAM Avye che. manuSya jyAMsudhI saMsAranuM svarUpa na samaye hoya tyAMsudhI tene sasAramAMthI chUTavAnI agatya dhyAnaupara AvatI nathI. je. manuSya peAtAne a dhanamAM paDele mAnatA hoya teja meAkSane cAheche paNa je manuSya mAhune lIdhe saMsArane baMdhanarUpa na mAnatA hoya tenA manamAM mekSanI sphuraNA paNa kayAMthI thAya ? ane AtmakalyANanA zeAdhatarapha tenI vRtti paNa kyAMthI vaLe? mATe jo saMsAranuM svarUpa samajavAmAM Ave, kyA kyA viSayapara ApaNane prIti thAyache tathA kyA viSayapara aprIti thAyache? vaLI te prIti tathA aprIti 5riNAmaparyaMta Takeche ke AgaLa jatAM tenAM svarUpa badalI jAyache? lIdhelA veSa ane gaLe bAMdhelA vyavahAro, AvatI ane bhAgavAtI sArImAThI dazAo, khIjAonA sukhIpaNA tathA du:khIpaNAnA dekhAve e saiAnI sAthe ApaNA kevA prakAranA saMbaMdha che? tathA je jevuM dekhAyache te saghaLuM tevuM che ke dekhAva khIjo che ane aMdarakhAne AgaLa cAlatAM bIjAM nikaLeche? vigere bhinna bhinna viSayAnA vicAronI ghaDInAM paDa jema jema ukheLavAmAM Ave 49 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. navama tema tema saMsAranuM svarUpa samajAtuM jAya che, meha TaLatuM jAya che ane grahaNa karavA yogya kharI dizAnuM bhAna thatuM Ave che. vAMcanAranI buddhimAM A saghaLuM thavA jevuM sAmarthya Ave ema karavAneja A navama paricchedane prAraMbha che ane tethI A parirachedamAM ene lagatA bhinna bhinna adhikAre levAmAM Avaze. - ghanazAMtA-dhikAra. - dhanaprazaMsA adhikArane AraMbha karatAM te bAbata te adhikAranA prahaws vezamAM vAcaka mahAzayane sugamatA paDe tethI tenA saMbaMdhe be bela kahevAnI jarUra paDe che. dhana zabda je jaganA manuSyane priya che tevuM anya priya haI zakatuM nathI. ghaNAe yuddhamAM pitAnA deharUpI uttama padArthone paNa paisAmATe kapAvI nAkhe che ane vaNika leke yuropa, AphrikA ane chevaTa amerikAsudhI dUranA pradezomAM potAnA jIvanI tathA dharmanI darakAra na karI gamana kare che te dhanamATeja ane duniyAnA aneka prakAranA bhega bhegavavA jevA keaneka prakAranA bhejane jamavA, nUtana nUtana vastro dhAraNa karavAM, tana bhUSaNe dhAraNa karavAM, AmAM sarva rIte dhananI ja jarUra paDe che. eTale vidvAna ke mUrkha, rAjA ke raMka, zeTha ke nokara je kaI manuSya hoya tene dhana priyaja hoya che. eTale mahAtmA vitarAgI purUSa sivAya bIjA kayA manuSyanI dhanaupara Asakti nathI? arthAt sarvanI che. A bAbatanuM yatkiMcidigdarzana karAvavA sArU A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che.. dhanaja prabhu che. manuSTrapU (thI ). AdaraM labhate loko, na kApi dhnvrjitH| kAntihIno yathA candro, vAsare na labhetmathAm // 1 // sitUrabara. jema tejahIna caMdra divase prasiddhi meLavatuM nathI tema dhanarahita manuSya koI sthAne mAna meLavI zakatA nathI. 1. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ji. dhanaprAsA-adhikAra. dhanADhaca leAkeAnI ramata. ', ehi gaccha patottiSTha, vada maunaM samAcara / evamAzAgrahagrastaiH krIDanti dhanino'rthibhiH // 2 // " Ava, bhAgIjA, paDa, ubhA thA, bela, muMgA rahe, evI rItithI dhanADhya leAkeA AzArUpI jhuDathI pakaDAyela arthilAka ( dhananI garajavALA) rUpI ramakaDAMthI ramata karI rahyA che. 2. jenI pAse nahi vasu, te pazu, yasyArthAstasya mitrANi, yasyArthAstasya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumA~lloke, yasyArthAH sa ca paNDitaH // 3 // subhASitaratnabhANDAgAra. jenI pAse dhana che, tene mitrA che. jenI pAse dhana che, tene a che. jenI pAse dhana che te jagamAM purUSa gaNAyache ane jenI pAse dhana che te paMDita kahevAyache. 3. dhanavAnanA utkarSa, vidyAvRddhAstapovRddhA, ye ca dRddhA bahuzrutAH / '' sarve te dhanadRddhasya, dvAri tiSThanti kiGkarAH || 4 || sUktimuktAvalI. je vidyAthI vRddha che arthAt ummara nhAnI che paNa vidyAdhyayana vadhAre karavAthI vidyAvRddha kahevAyache temaja tapAvRddha tathA jeee jJAnasakha dhI ghaNuMja zravaNu karela che evA sarvAM manuSye dhanavRddha (dhanADhya ) purUSanA mAraNAmAM dAsarUpa thaine ubhA raheche. 4. dhanathI uMcatA ane nirdhanapaNAthI nIcatA, tyAM phaiTanI vaDanuM dRSTAMta, vittAduttAnatAmeti, naiH svAnIcamukho bhavet / araghaTTaghaTa ityarthe, spaSTameva nidarzanam // 5 // manuSya pAse dhana hoya tA jAya tA nIcA mukhavALA thAyache. tethI keTaluM A pArzvanAtha caritra - khaNDa saptama. uMcatAne pAmeche ane nina thaI arthamAM reTanI ghaDa e spaSTa dAMta Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhima brahabhAga 2 ja che, eTale phUTanI ghaDamAM pANI bharyuM hoya tyAre uMcuM mukha rAkhI upara Aveche ane khAlI thaI jAya tyAre nIcu' mukha rAkhI nIce utare che. A spaSTa udAharaNa che. pu. nirdhananI sarva prakAre adhamatA. kiM cAnyaiH sukulAcAraissevyatAmeti puruSaH / dhanahInaH svapatnIbhistyajyate kiM punaH paraiH // 6 // subhASitaratnabhANDAgAra. zrRtanA guNa. AryA. hetupramANayuktaM, vAkyaM na zrUyate daridrasya / apyatiparuSamasatyaM, pUjyaM vAkyaM samRddhasya // 7 // navama dhanahIna purUSa zuM bIjA zubha kulAcArAthI senya ( pUjya ) pAne pAmeche? arthAt nathI pAmatA. eTaluMja nahi. paraMtu pAtAnI strIothI paNa tajAyache. tyAre khIjAthI tAya temAM zuM kahevuM ? arthAt ninane koi satkAra karatuM nathI. 6. subhASitaratnabhANDAgAra. *"* garIkha mANasanuM vacana, hetu tathA pramANeAthI yukta heAya tepaNa te kAi sAMbhaLatuM nathI ane dhanADhya purUSanuM vAkya atyaMta kaThora tathA asahya hoya tApaNa vakhaNAyache. 7. je dhanI te guNI. panAti (8 thI 10). yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zrutavAnguNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAJcanamAzrayante // 8 // " bhartRharinItizataka. jenI pAse dhana che te manuSya kulIna kahevAyache. jenI pAse dhana che te paDita kahevAyache, jenI pAse dhana che te zAstrajJAtA kahevAyache. jenI pAse dhana che te guNuna kahevAyache. jenI pAse dhana che, te vaktA kahevAyache. jenI pAse dhana Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanaprAzA adhikAra . . . . . . . * * * * * - 3) - jIrA gAma - - kamAya . che te (prAtaHkALamAM) darzana karavA gya che. mATe A uparathI e siddha thA ya che ke, seve guNe kAMcana (dhana) ne AdhIna rahelA che. 8. tathA- yathA vihaGgAstarumAzrayanti, nadyo yathA sAgaramAzrayanti / yathA taruNyaH patimAzrayanti, sarve guNAH kAJcanamAzrayanti // 9 // jema pakSio vRkSano Azraya kare che, nadIo samudrane Azraya kare che, juvAna strIo patine Azraya kare che, tema sarve guNe kAMcana - dhanane Azraya karI rahyA che. arthAt je ghanI te guNa. 9. te pramANe- vANI daridrasya zubhA hitApi, hyarthena zabdena ca samprayuktA / na zobhate vittavataH samIpe, bherIninAdopahateva vINA // 10 // " kumarSatAmaNaTI. kalyANa karanArI, hitakAraka, artha ane zabdathI sArI rIte baMdha besatI daridranI vANI, jema bherI-moTA DhelanA zabda AgaLa vINA (taMburA jevuM vAjiMtra) ne zabda zobhatuM nathI tema dhanavAnanI samIpamAM zobhatI nathI. 10. dhinanI upayogitA. vaMzatha. bubhukSitairvyAkaraNaM na bhujyate, pipAsitaiH kAvyaraso na pIyate / na chandasA kenacidudhdhRtaM kulaM, hiraNyamevArjaya niSphalA guNAH // 11 // marIpAvaritra. sudhita manuSyathI kAI vyAkaraNa khavAtuM nathI, tRSNAtura manuSyathI kAvyane rasa pIvAtuM nathI ane chandazAstrathI keIe potAnA kuLane uddhAra karyo nathI. mATe he mitra! suvarNaneja ekatra kara, bAkI anya guNe niSphaLa che. 11. kSaNamAM bIjo keNa banI jAya. vasantati8. tAnIndriyANyavikalAni manastadeva, ... para buddhirAtrihatA vacanaM tadeva ) Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma wwwwww wwwwwwwwwwwwww wwwtaka kApawkhama kAkhyAna zAhitya-bhAga 2. arthoSmaNA virahitaH puruSaH sa eva, hyanyaH kSaNena bhavatIti vicitrametat // 12 // subhASitaratnabhANDAgAra. avikala (barAbara-pheraphAra vinA) teja iMdriye, tenuM teja mana, na aTakelI buddhi paNa teja ane vacana paNa tenuM teja che paraMtu paisAnI garamIthI rahita thAya che te teja purUSa nizcaya karIne eka kSaNamAM bIje ja banI jAya che A mahA vicitratA che. (paisAvALo hoya tyAre teja buddhi vagerethI DAhyA gaNAte hoya paNa te (paisA) ne nAza thavAthI te mANasa mUrkhamAM gaNAya che te ja vicitratA che ke kSaNamAM ekanA be raMga dekhAya che). 12. dhanamAMja sarva guNe. zArdUviDita (2 thI 5), jAtiyatu rasAtalaM guNagaNastasyApyadho majjatAM, ... zIlaM zailataTAtpatakhabhijanaH sandahyatAM vahninA / zaurya vairiNi vajramAzu nipatavartho'stu naH kevalaM, yenakena vinA guNAstRNalavaprAyAH samastA ime // 13 // martunItirAta, jAti rasAtALamAM jAo, guNane samUha tenI nIce DUbI jAo, zILa parvata uparathI paDI jAo, zatrurUpe rahela evI zuravIratA upara IMdranuM vA paDe. paraMtu amane te kevaLa paise ja prApta thAo. kAraNake eka paisA vinA saghaLA guNe taNanI saLI jevA tahalakA) che. 13. dhanADhyanA avaguNe kaI gAtuM nathI. tiryakvaM bhajatu pratArayatu vA dharmakriyAkovidaM, . ___ hantu khAM jananIM pibakhapi surAM zuddhAM vadhUmujjhatu / vedAnnindatu vA hinastu janatAM kiM vAnayA cintayA, lakSmIryasya gRhe sa eva bhajati prAyo jagadvanyatAm // 14 // subhASitaratnabhANDAgAra. (AcaraNamAM) pazu-pakSI paNuM rAkhe, dharmakriyAmAM kuzaLa manuSyane chetare, pitAnI mAtAne vadha kare, madirA pIe, pitAnI satI strIne tyAga kare, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , , , , , , - - - - - - - - - - - - pari. dhanaprazaMsA-adhikAra.. 35 vede (Agama) nI niMdA kare, manuSya samUhene nAza kare, te paNa jenA gharamAM lakamI che te ghaNuM karIne jagatamAM vaMdavAyegya che, uparanAM kAryonI ciMtA karavAnI nathI. 14, dhanADhacanA avaguNa guNarUpe manAya che. AlasyaM sthiratAmupaiti bhajate cApalyamudyogitA, mUkavaM mitabhASitAM vitanute mauDhyaM bhavedArjavam / pAtrApAtravicAraNAvirahitA yacchatyudArAtmatA, mAtarlakSmi tava prasAdavazato doSA amI syurguNAH // 15 // ALasa sthiratAmAM gaNAya che, temaja capaLatA udyogamAM, muMgApaNuM mitabhASaNamAM (DuM bolavAmAM,) mUDhatA saralatAmAM ane pApI--apApIne vicAra karyA vinA je ApavuM te udAratAnA guNamAM gaNAya che, mATe he mAtA lakSamIjI! tamArI kRpAnA kAraNathI A saghaLA de guNarUpe dekhAya che. 15, mAnapAnamAM che rekaDA rUpIA. manahara nANA vinA nAtajAtamAMhI nAma rahe nahi, nANuM vinA bhalAM bhAgya bheMyamAM daTANuM che, nANA vinA vAha vAha AvIne kare che keNa, nANA vinA khAvA TANe khaDakhaDa bhANuM che; nANuM vinA sArA guNa saghaLA samAI jAya, nANA vinA AMkha kAna nAka badhAM kANuM che, kezava kahe che nANA vinA nara vAnara che, nANAM nahi hoya tenAM kyAMthI kyAM ThekANuM che. zAhI je kALe hoya mAkhIo mALe heya, galephAmAM gAte heya, nItinuM te nAma che, hRdaya kaThora hoya cADIo ke cera hoya, guNikAno gera haya, hAle paMtha vAma che; laMpaTa labADa hoya pApane pahADa heya, jherataNuM jhADa heya julamI jAma che, kezava adhIra ke badhIra hoya teya paNa, tene leka mAne jenI pAse dhana dhAma che. 17 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama bolavAmAM bAMge hoya samajamAM sAro hoya, gAphala ke phage hAya hADamAM harAma che, ati anAcArI hoya vividha vikArI hoya, jaMgalI jugArI heya kALAM ghaLAM kAma che; ALasa apAra hoya sUma saradAra hoya, vevalA vicAra hoya ThagAInuM kAma che, kezava kabADI ke anADI hoya teya paNa tene leka mAne jenI pAse dhana dhAma che. 18 kezava. temaja- zrImatanI sabhA madhya garIba zI gaNatImAM, . kehInura pAsa kAca bApaDo zA bAbamAM; sAgaranI AgaLa te gAgarane gaNe kahyuM, talataNuM tela tuccha te kazuM tejAbamAM; lAkha kroDa rUpiyAnAM je ThekANe lekhAM thAya, - keDIe bicArI tyAM kahe kayA hisAbamAM; suNe rUDA rAja haMsa dAkhe dalapatarAma, cha AnAnI chIdarI te chAje kema chAbamAM. dalapata. tathA cho . maNe hIrA tujamAMhi, mahA rasa mIThA mevA; hAthI, gheDA, hema, padAratha tujamAM tevA; putra, priyA, parivAra, dekhatAM tujamAM dIThAM : gAna tAna raMga rAga, pAnanAM tujamAM pIThAM; tuM siMha same saMsAramAM, bijA bicArA bekaDA; kahuM zuM tujane dalapata kahe, are rUpaiA rekaDA. lapata. " * pAnanA-pIvAnA. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dhanadeSa-adhikAra. 393. dhana vinA jIvatara dhuLadhANI tathA dhana vinA mAnapAnanI pAyamAlI manAche. sarva ThekANe prabhune badale dhana dhana jAya che to dareka manuSya vyavahAra nirvAha mATe hunnara udyoga vigere sAdhanothI avazya dhana meLavavuM joIe e * batAvI dhanamAM zuM zuM de che temAMthI bacavA mATe te adhikAra levAnI agatya mAnI cAlate adhikAra-dhanaprazaMsA pUrNa karela che. -8. dhanavo -dhikAra che 5 devanA adhikAramAM dhanaprazaMsA kahevAmAM Avela che paNa te vyavahAra S9 dazAmAM mAyikajIvanabhetAone anukaraNIya che. paraMtu satyarU te temAM guNenI sAthe keTalAka deze prAyaH vizeSa hovAthI temanI apekSA rAkhatA nathI. je madAdi tyAjya padAthe che te dhananA AgamanathI prathama sthAne birAjamAna thAya che. prathama te tenA upArjanamAM keTaluMka kaSTa veThavuM paDe che. kadAca anukUla prayatnothI labdha thayuM te saMrakSaNanI mahAciMtA veThavI paDe che temanI pAchaLa aneka anarthe sevavA paDe che, temanI vRddhi mATe vyApAra dhaMdhA vigere aneka nivRttidhaka mArgo upalabdha thAya che tenI sAthe temanAM (dhanavAnanAM) chidvAnveSaNa karavAmAM nRpa, taskara, cugalIkhera, baMdhuo vigere satata prayatna kare che mATe AvAM keTalAMeka anarthanAM kAraNe dhanamAM hovAthI buddhimAna purUSane te agrAhyA che jenAM keTalAMeka daSTAMtarUpe A adhikAra zarU karavAmAM Ave che. kusthAna paNa sukhakara. manuSya, (2 thI 2). arthArthI jIvaloko'yaM, zmazAnamapi sevate / janitAramapi tyaktA, niHkhaM gacchati dUrataH // 1 // - dhanalobhI A jIvaleka smazAnane paNa seve che ane pitAne janma ApanAra pitAne pitA je nidhana hoya te tene paNa tyAga karIne dUra jAya che. 1. , 10. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. navama dhanathI ajJAnanI prApti. lakSmIvanto na jAnanti, prAyeNa paravedanAm / zeSe dharAbharaklAnte, zete nArAyaNaH sukham // 2 // lakSamIvata purUSa ghaNuM karIne bIjAnI vedanA jANatA nathI. juo te kharA. nArAyaNa pRthvInA bhArathI thAkela zeSanAgaupara sukhe suve che. sArAMza-zeSanAga pRthvIne potAnA mastakaupara rAkhe che mATe pRthvInA bhArane lIdhe te thAkelA gaNAya tema chatAM tenA upara lakSamIpati viSNu bhagavAna tenA thAkelApaNAnI darakAra kyAM vinA suve che eTale lakSamImAna (dhanavAna ) bIjAnuM duHkha jANatA nathI. 2. - jheranI zreSThatA. varaM hAlAhalaM pItaM, sadhaH prANaharaM viSam / na draSTavyaM dhanADhyasya, bhrUbhaGgakuTilaM mukham // 3 // tarata prANune nAza karanAruM haLAhaLa jhera pIvuM sAruM, paNa dhanADhaya mANasanuM bhrakuTI caDAveluM vAMkuM mukha jovuM e sAruM nahi. 3. dhanADhaca ane varAca (tAvavALa) beu sarakhA che. bhakte dveSo jaDe prItiH, surucirgurulaGghane / mukhe kaTukatA nUnaM, dhaninAM jvariNAmiva // 4 // tAvavALA manuSya jema bhakta (anna) upara duSa-abhAve rAkhe che, jaDa (jaLa) upara prIti rAkhe che, gurUlaMghana (ekAda be ke tethI paNa vadhAre upavAsa) karavAnI sArI rIte icchA rAkhe che ane pitAnA mukhane viSe kAyama kaDavAzavALA hoya che tema dhanavAna manuSya paNa bhakata (potAnA snehI) upara TheSa rAkhe che, jaDa (jara-paisA) upara prIti rAkhe che, gurUlaMghana (mAtA-pitA vigere vaDIlanuM apamAna) karavAmAM prIti rAkhe che ane mukhamAM kaDavAza vANIvALA hoya che. mATe dhanI ane varI (tApavALe) bane sarakhAja che. 4. dhanavAnuM tathA dArUDIe beu sarakhA che. AliGgitAH parairyAnti, praskhalanti same pathi / avyaktAni ca bhASante, dhaninoM madyapA iva // 5 // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri , paricacheda. dhanadeSa-adhikAra 395 jema madirAnuM pAna karanArA manuSya bIjAothI bheTelA (dorAyelA) cAle che, sarakhI saDakavALA rastAmAM ThebAM khAtA paDe che, nahi samajAya tevAM vacano bole che; tema lakSmI (mada) vALA purUSe paNa bIjAothI bheTelA (doravAyelA) cAle che, sarakhA ( satyayukta) rastAmAM (thI) paDe che ane ghelA zabda bole che. pa. dhananI lAlasA nahi rAkhavAnAM kAraNe. dhanaM tAvadasulabhaM, labdhaM kRcchreNa rakSyate / . labdhanAzo yathA mRtyustasmAdetanna cintayet // 6 // prathama te dhana meLavavuM e kaThina kAma che ane meLavelA dhananuM rakSaNa du:khathI thAya che, ane meLavela dhana kadAca nAza pAme che te mRtyu je kheda thAya che. mATe evA dhanane vicAra paNa na kara. 6. duHkhanuM kAraNa dhana. janayantyarjane duHkhaM, tApayanti vipattiSu / mohayanti ca sampattI, kathamarthAH sukhAvahAH // 7 // dhana upArjana karatI vakhate duHkha Ape che, vipattimAM tapAve che ane saMpattimAM meha utpanna kare che, mATe dhana sukha ApanAruM kema kahI zakAya? 7. dhanavAne sarvatra bhega. yathA hyAmipamAkAze, pakSibhiH zvApadairbhuvi / bhakSyate salile nabraistathA sarvatra vittavAn // 8 // jema mAMsane AkAzamAM pakSIo khAya che, pRthvI upara zikArI jAnavara khAya che ane pANImAM magharamaccha vigere khAya che; tema sarva ThekANe dhanavAna manuSyanI sthiti samajavI. (arthAt dhanavAna pAsethI sarva ThekANe se kaI paisA kaDhAvavAne Tape che) 8 je dhanavALe te bhayavALe.' rAjataH salilAdanezvorataH svajanAdapi / ... bhayamarthavatAM nityaM, mRtyoH prANabhRtAmiva // 9 // jema prANImAtrane mRtyuno bhaya che, tema dhanavALAone rAjAthI, pANIthI, agnithI, cArathI ane svajanathI haMmezAM bhaya rahe che. 9 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 navama ~~-wwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. dhanalebhathI ApattinuM AvavuM. . dhanAzayA khalIkAraH, kasya nAma na jAyate / TlAmina, vacce vara vagara | 20 || subhASitaratnabhANDAgAra. jema mAMsanA lebhathI AkAzagAmI pakSIno dUrathI vadhu thAya che; tema dhananI AzAthI kene sAmA mANasathI duHkha sahana karavuM paDatuM nathI? (athata zubhakamIne thatI nathI.) 10. ghaNe bhAge dravya duHkharUpa che. arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthe duHkhabhAjanam // 11 // sUrimuvarI. paisA meLavavAmAM duHkha, meLavelAnA rakSaNamAM duHkha, dhana AvatAM paNa duHkha ane jAtAM paNa duHkha thAya che; mATe duHkhanA pAtrarUpa paisAne dhik che? (temAM ni:spRha rahevuM te ja ThIka che.) 11. dhanikanAM chidrAnveSaNa sahu kare che. mAthA (22 thI 4). anyAyamarthabhAjAM, pazyati bhUpo'dhvagAmitAM caurH| . pizuno vyasanaprApti, dAyAdAnAM gaNaH kalaham // 12 // ____ kAvyamAlA-gucchakaaSTama. rAjA dhanavAnanA anyAyapara najara rAkhe che, cera tenI musApharIpara TAMpe hoya che, cADIyA vigere nIca leke tene duHkha prApta thAya tenI rAha jue che ane tenA bhAyAte te kalezamAM phasAya te ThIka evI daSTi rAkhe che. 12. dhanarUpI roga. badhirayati karNavivaraM, vAcaM mUkayati nayanamandhayati / vizatAti mAtraSTa, salpadrogyamayuto rAjhana | 23 / he rAjana! camatkArika A saMpar (dhana) rUpI rega kAnanA chidrane baherA kare che, vANune mUMgI kare che, netrane aMdha kare che ane zarIramAM vikAra kare che, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 paricacheda. dhanadeSa-adhikAra. - sArAMza--je mANasane dhanaprApti thAya che te vivekano tyAga kare che. eTale keinuM sAMbhaLatuM nathI, tyAre pratyuttara te kyAMthIja Ape? garIbanI sAmuM jete nathI, avaLa savaLuM zarIra maraDo ane abhimAnanI ceSTA karate cAle che. 13. - dhanavAne niSphaLa ahaMkAra. lakSmyA paripUrNo'haM, na bhayaM me'stIti mohanidraiSA / paripUrNasyaivendorbhavati bhayaM siMhikAsUnoH // 14 // hu pUrNa lakSmIvALo chuM, mATe mAre kaI bhaya nathI, ema je dhanavAnI mAnyatA che. te mehanidrA che. kAraNake pUrNacaMdramAne ja rAhuthI bhaya rahele che. sArAMza-jema pUrNacaMdravinA grahaNa thatuM nathI eTale pUrNimAnA sarva kaLAsaMpanna caMdrane rAhu pIDe che; tema lakSamIthI bharapUra gRhasthane ja bIjAothI bhaya rahyA kare che. 14. dhanAdhano tyAga. mAtrAsamaka. varamasidhArA tarutalavAso, varamiha bhikSA vrmupvaasH| varamapi ghore narake patanaM, na ca dhanagarvitabAndhavazaraNam // 15 // taravAranI dhAra sArI, vRkSa nIce vasavuM sArUM, bhikSA mAgavI paNa sArI, upoSaNa karavuM sAruM ane bhayaMkara narakamAM paDavuM paNa sAruM, paraMtu dhanathI bahekI gayela baMdhune zaraNe (Azraya levA) javuM te sArUM nathI. 15. eka ja vastu ekane sukharUpa ane bIjAne duHkharUpa bhAse che. mAtrinI. dhanamapi paradattaM duHkhamaucityabhAjAM, bhavati hadi tadevAnandakArItareSAm / malayajarasabindubAMdhate netramanta nathati ra sa gvAmanyatra jAge 26 * A chaMdanuM lakSaNa patra 159 mAM pAdAkulaka chaMdanA paTAbhAgatarIke spaSTa thaI gayuM che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama kAMcana kAminI tyAgIne bIjAe ApeluM dhanapaNa duHkharUpa thAya che ane bIjAne (mULathIja garibI bhagavanArAo)ne dravya harSa upajAve che. jema caMdananA rasanuM biMdu AMkhanI aMdara paDyuM hoya te duHkha kare che ane teja zarIramAM bIjI jagamAM lAgavAthI AnaMda upajAve che. 16. lakSmIno anyAya, zArdUlavikrIDita. hantubundhujanAndhanArthamanaghAn gantuH parastrIzataM, ranturjantuvihiMsakaiH saha janaiH santuSyato vaJcanaiH / vaktastIkSNamayuktameva vacanaM paturmitaM caudanaM, nityaM nRtyasi mandireSu kamale katyaM tavaitanmatam // 17 // kumASitaratramA dAra. are lakramI! Ane tIre ke nyAya (mata) ke jeo dravyane mATe niraparAdhI baMdhujanane mAranArA, seMkaDe parastrI sAthe gamana karanAra (vyabhicArIo), jIvahiMsA karanArAonI sAthe ramanArA, chetaravAthI ja saMtoSa mAnanArA, agya, kaDavAM ane tIkhAM (lakone du:khajanaka) vacana belanAra tathA DuM rAMdhanArA (peTabharA) che temanAM gharamAM sadA tuM nRtya karI rahI che. A kyAMne mata? AthI ATaluM ja jANavAnuM ke lakSmI anyAyI tathA pApane tyAM vizeSataH vAsa karatI jaNAvAthI satparUe temanI upekSA karelI che paNa tevA lakSamIvALAo pApAnubaMdhi puNyane bhogavI matta thayela be kaDA darzane anaMtamaraNane prApta thAya che. A bhAva samajavAnuM che. 17.. pAkela IMdravAraNanuM phaLa, jema dekhItuM ramaNIya che paNa te svAdamAM kaDavuM che tema dhana dekhItuM mane Dara paNa jo temAM lAlupatA rahI jAya che te mokSagAmI rastAmAM vigha karanAra che. tethI te daSTie e dhana doSita che mATe dhanaupara vadhAre asakti nahi rAkhavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. . kadAca kaIne zaMkA uddabhave ke tyAre zuM daridra rahevuM? nA ema kahevAnuM tAtparya nathI. joItuM dravya meLavavuM pachI te dhanane sadvyaya karI pitAnuM aMtaHkaraNa bhakitaraste vALavuM ema kahevAne tAtparya che. daridra manuSyanI ghaNIja kaDhaMgI rithati jovAmAM Ave che te batAvavA A adhikAra pUrNa karI tenI tarapha paNa dhyAna kheMcIe chIe. jhAla Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, IndvitA adhikAra. -> tiA adhivagarana - nA 1 dhana doSamAM je doSo batAvyA che te grahaNa karavAthI daridratA prApta thAyache ane daridratA samAna duHkha nathI. khIjA du:khAnA pratikAra hoyache paNa Ane nathI tethI tene samagra du:khAnuM utpattisthAna kahevAmAM kAMipaNa atizaye:kti nathI. apamAna, tiraskAra, nidA, buddhi hAvA chatAM mUrkhatA e daridratAthIja sahevAM paDeche. bIjA samagra padArthonI kiMmata hoyache, kAraNake jarUra paDavAthI tathA peAtAnI meLe khIjA padAthe AvatA nathI temane levA jatAM mahenata paDavAthI kiMmata gaNAya che paNa daridra manuSya jyAM jyAM peAtAnI . meLe jAyache tyAM tyAM tenI kAMi kiMmataja nathI. halakAmAM halakuM paNa teja manuSya che. sathI halakuM rU che paNa vAyuvaza uDeche, A pAtAnI meLeja uDeche mATe A viSayanuM vivaraNa karatAM aMta Ave tema nathI tepaNa keTaluMka sArabhUta vAstavika dRSTAMtarUpe A adhikAramAM jaNAvavAmAM AvyuM che. daridra kevI siddhine pAme ? anuSTup (o thI 8). he dAridrya namastubhyaM, siddho'haM tvatprasAdataH / yena pazyAmyahaM sarve, na mAM pazyati kazcana // 1 // he daridratA ! tune namaskAra che. tA'rI kRpAthI huM siddha thayA jethI huM tamAmane jouMdhuM paNa mane kai jAtA nathI ( jema siddha siddhinA maLathI sa joI zake che paNa temane kai joi zaktuM nathI tema huM mAgavAnI IcchAthI sarvane jouMchuM paNa mane ApavuM paDe jethI mArA sAmuM kei jotA nathI. ) 1. 399 daridrane kAi paNa pUjatuM nathI. varaM reNurvaraM bhasma, naSTazrIrna punarnaraH / muktvainaM dRzyate pUjA, kApi parvaNi pUrvayoH // 2 // naSTazrI ( lakSmIrahita) purUSa karatAM dhuLa ane rAkha sArAM ( uttama ). kAraNake pheipaNa parabamAM te dhULa ane rAkha paNa pUjAya che paNa nazrInI phAipaNa jagyAye pUjA thatI nathI. 2. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bama *-- - - -- - vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. garIba mANasanuM kuTuMba sahodayavyayAH paJca, dAridyasyAnujIvinaH / RNaM daurbhAgyamAlasyaM, bubhukSApatyasantatiH // 3 // sUktimuktAvalI. dAridranI sthitivALAne dAridranI sAtheja pAMca vAnAM janme che ane nAza pAme che 1 rUNa (karaja), 2 durbhAgya, 3 ALasa, 4 bhUkha (atizaya kSudhA) ane 5 ghaNAM karAM (A pAMce darighanI sAthe nitya saMbaMdhavALAM che.) 3. garIbane adhamamAM adhama gaNavAmAM Ave che. mAtaGgAdapi dArizyasambhavaM bhuvi nizcitam / mAlinyamadhikaM yena, spRzati svajano'pi na // 4 // pRthvIpara daridratAthI thayelI malinatA caMDAlanI malinatAthI paNa vizeSa jaNAya che jethI daridrane pitAne saMbaMdhI paNa aDatuM nathI. (caMDALathI temanI jJAti vinA anya Aryaleke dUra rahe che paNa daridrane te potAnA jJAtibaMdhuo temaja sagAMvahAlAMo paNa aDakatAM nathI.) 4. daridrane saghaLuM sarakhuM hoya che. na rAtrina dinaM nocaM, na nIcaM kho na no prH| dAridyatamasA tasya, sarvameva samIkRtam // 5 // pArzvanAthacaritra-khaNDa saptama. | daridrane divasa nathI ke rAtri nathI, keI ucca nathI tema nIca nathI. pAraku nathI ke pitAnuM nathI. kAraNa temane daridratArUpI aMdhakArathI pitAne saghaLuM sarakhuM che (arthAta daridratAne lIdhe pitAne divase ke rAtrie, ucca ke nIca sthAnamAM svakuTuMbathI ke pArakAthI sukha maLatuM nathI athavA temane divasa ane rAtri kyAM jAya che te paNa potAnA AlasyathI jANavAmAM AvatuM nathI. te udyogane aMge kharuM jANI zakAya che. tathA ucca keNu ane nIca keNa temane khyAla Avato nathI tema temane keAI sagAMvahAlAM na lAve tethI pArakA pitAnAnI paNa zuM khabara paDe? te sarvanuM kAraNa dAridyarUpI aMdhArUMja che.) 5. lAMbuM AyuSu duHkharUpa. dharmArthakAmahInasya, parakIyAnabhojinaH / kAkasyeva daridrasya, dIrghamAyurviDambanA // 6 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada daridratA-adhikAra. dharma, artha, kAmathI rahita ane parAstra jojana karanAra dari, kAgaDAnI mAphaka lAMbu AyuSya nirarthaka che (dukhamaya che. ) 6. vinA mRtyue AkRtinI vikRti. kaNThe gadgadatA khedo, mukhe vaivarNyavepathU / / niyamANasya cihAni, yAni tAnyeva yAcataH // 7 // jeTalAM maranArane cinho thAya che teTalAMja mAganArane thAya che. jemake kaMThanuM rUMdhAvuM, paraseve, mahenA caherAnuM badalAI javuM, zarIramAM kaMpAra vigere (utpanna thAya che. mATe mRtyu karatAM yAcanA vizeSa duHkhadAyinI che. maranArane ekaja vakhate te lakSaNe dekhAya che. yAcakane te sadAya teja sthiti sahevI paDe che.) che. yAcakanI vANIne kabutaranI vANInI upamA. anAvara jInasya, cAnAM vanavicAra kaNThe pArAvatasyeva, vAkaroti gatAgatam // 8 // zaramALa ane kulIna dhana mAgavAnI IcchA kare te tenI vANI - butaranI vANInI mAphaka kaMThamAMja Ave ane jAya che (mAgI zakate daridranI avagaNanA. mA (1-20). ghaNavijaya ghaNI, abAya sAtha najIkanA kumASita mAra. pAMkha vinAnuM pakSI, sUkAyela jhADa, jaLa vinAnuM sarovara, dADha vinAne sarpa ane daridra A sarva jagatamAM sarakhAM che. 9. daridratAthI buddhinAza. vipulamaterapi budirnazyati puruSasya vibhavahInasya / ghRtalavaNatelataNDulavavendhanacintayA satatam / / 10 // ravipuragAhI. 11 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya sagraha-bhAga 2 jo. navasa ghaNeAja buddhizALI chatAM jo purUSa vibhavahIna hAya tA ghI, tela, mIThuM, anna, vastra, indhana vigerenI sadAkAla ciMtAthI tenI buddhi huNAI jAya che. 10. je sukhanAM sAdhano te duHkhanAM hathiyArA baneche. 1 zAlinI 402 vINA vaMzacandanaM candramAsaH, zayyA yAnaM yauvanasthAstaruNyaH / naitadramyaM kSutpipAsAditAnAM, sarvArambhAstaNDula' prasthamUlAH // 11 // vINA tathA suMdara vAjItra hAya, zItala caMdana, candrane prakAza sudara hAya, zayyA hAya, vAhana hAya, navyAvanAstrIe hoya tepaNa kSudhA tRSAthI pIDitane te kaMi rUcatu nathI. e samagra samAraze! zera annanI pAchaLa che (jo annanI ciMtA na hoya te tamAma rUcikara thAyache). 11kAlIdAsa kavi daridratAthI ajJAta. 35nAti (12 thI 4). ma kohi doSo guNasannipAte, nimajjatIndoriti yo babhASe / nUnaM na dRSTaM kavinApi tena, dAridryamekaM guNakoTihAri // 12 // jhAjhA guNumAM eka doSa DubI jAyache eTale gaNatrImAM AvatA nathI ema kavi kAlIdAsanuM kahevuM che. paNa teNe karoDo guNNAnA nArA karI nAkhanArUM dAridra joyuM jaNAtu ja nathI. sArAMza--jema cadraSTi khamAM rahelI kALAza, zItakara ane ujavaLa temanA ( caMdranA) prakAzane lIdhe doSarUpe gaNAtI nathI tema eka avaguNu puSkaLa guNumAM doSarUpe na gaNAya ema kavinI mAnyatAneA ahIM AkSepa karavAmAM Ave che; kAraNake dAridra sarva guNunAzaka che. - 12. garIkha koinA upara maherabAnI batAve ke kApa kare e sarve niSphaLa che. dhanairvimuktasya narasya loke, kiM jIvitenAdita eva tAvat / yasya pratIkAranirarthakatvAtkopaprasAdA viphalIbhavanti // 13 // 1 mAttau gau cecchAlinI vedalokaiH / magaNu, leMgaNu, tagaNu, e gurU akSarI maLI agIAra akSaranuM eka-caraNa thAyache evAM cAra caraNa maLI jJAhinI chaMda kahevAyache, ceAthe tathA sAtame akSare yati Aveche. 2 prastha eTale 64 tAlAbhAranuM 1 mApa thAyache. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama te dhanahIna purUSane jagatamAM jIvavuM nakAmuM che. kAraNake (dhanahInane lIdhe sarva ThekANe) pariNAmarahita hovAthI teNe keInA upara karela kapa ke koInA para karela prasAda e banne niSphaLa thAya che. 13. duHkhamaye daridratA. , aho nu kaSTaM satataM pravAsastato'tikaSTaH prgehvaasH| kaSTAdhikA nIcajanasya sevA, tato'tikaSTA dhanahInatA ca // 14 // hameza pravAsa kare duHkhakAraka che, tenA karatAM bIjAne ghera rahevuM vadhAre duHkhakAraka che, tenA karatAM nIca manuSyanI nokarI karavI adhika duHkhakAraka che, sarvanA karatAM je dhanahInatA te atizaya duHkhajanaka che. 14. tathA upendravajJA (15-16). varaM vanaM vyAghragajendrasevitaM, drumAlayaH patraphalAmbubhojanam / tRNAni zayyA basanaM ca valkalaM, na bandhumadhye dhanahInajIvanam // 15 // vAgha ane bahekI gayela hAthIvALuM vana sevavuM sAruM, vRkSanuM (parNakuTInuM) ghara bAMdhIne patra, phaLa ane prabhunuM bhejana karavuM sAruM tathA khaDanI pathArI karavI ane vRkSanI chAla paheravI sArI paNa svakuTuMbamAM nidhanapaNe vAsa kare e sAruM nathI. 15. daridramAM ane tApasa-munimAM thoDo taphAvata. phalAzino mUlatRNAmbubhakSA, vivAsaso nistarazAyinazca / gRhe vimUDhA munivaJcaranti, tulyaM tapaH kintu phalena hInam // 16 // phaLane AhAra karanArA, jhADanAM muLIyAM tathA ghAsa ane pANInuM bhakSaNa karanArA, vastrorahita, bIchAnA vagara bhUmi upara zayana karanArA daridrajano paNa mUDhatApUrvaka gharamAM tApasa munionA jevuM tapa Acare che. pharaka e che te tapa phaLathI rahita che. kAraNa ke muniye vimUDhI: eTale mUDhatA rahita (jJAnIo) hoya che ane te karmanAM phaLazuM che te jANe che ane daridrajano vimUDhA atyaMta mUDha ane hetunA (phaLanA) anabhijJa hoya che mATe tene phaLa kAMI maLatuM ' nathI. 16. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 snehaparIkSA. vizALa. yadA tu bhAgyakSayapIDitAM dazAM, naraH kRtAntopahitAM prapadyate / / tadAsya mitrANyapi yAntyamitratAM, cirAnurakto'pi virajyate janaH // 17 // jyAre manuSya jenApara mRtyunI chAyA paDI cUkI che evA bhAgyakSayathI pIDita dazA (daridratA) ne prApta thAya che, tyAre tenA mitro amitra thAya che ane ghaNu vakhatathI sneha rAkhanAre mANasa paNa snehahIna thaI jAya che. 17. prANane javAnI rajA. vasantatilakA. gaI na santi munnati mAM durANA, tyAge ratiM vahati durlalitaM mano me / yAMcyA hi lAghavakarI svavadhe ca pApaM, prANAH svayaM vrajata kiM pravilambitena // 18 // dhana nathI, duSTa AzA mane tajatI nathI, naphaTa evuM mAruM mana dAna karavAnI IcchA rAkhe che, yAcanA halakAI karAvanArI che, AtmahatyA karavAmAM pApa che. mATe he prANu! tame potAnI meLe ja cAlyAM jAo. zAmATe dhIraja rAkhIne beThAM che? 18.0 duHkharUpa gRhasthAzrama, zivaLiI. nirasthAnAlIkaM kSudupahatasIdatparijanaM, ___ vinA dIpAnaktaM sukhagahanasaMruddhatimiram / | mAdhakavie dhArAnagarInI bahAra paDAva nAkhI potAnI suMdara racanAthI bleka racI svadharmapatnIne ApI bhojarAjAnI kacerImAM mokalI. rAjAe camatkRtivALa leka vAMcI puSkaLa dravya ApyuM paNa rastAmAM mAdha kavinI udAratAnI prazaMsA karatA mAgadha lekene te dravya te strIe ApI dIdhuM. dharmapatnI varSARtunA medhanI mAphaka vaSa khAlI thayela kavinA samApa bhAgamAM ubhI rahI. te vakhate bAkI rahelA yAcaka leke pUjya mAdha kavinI pAse yAcanA karavA lAgyA paNa dravya nahi haivAthI A loka racI pote paralekamAM nivAsa karyo te sAMbhaLI bhejarAja tyAM padhAryA ane kaviratna guma thaI gayeluM jANI apazeSa karI dAnahIla bhAyAvinI strIne teNe sAro sarakAra karyo Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. daridratA-dhikAra. anAkrAntadvAraM praNayibhirapUrNotsavamaho, gRhaMkArAtulyaM bhavati khalu duHkhAya gRhiNaH // 19 // subhASitaratnabhANDAgAra. pASAdi jaMmAMthI paDayA che chatAM pAchA lAgyA nathI evuM tathA uparanA chAja vinAnuM, kSudhAthI gherAvAne lIdhe pIDAtuM kuTumba jemAM raheluM che, rAtrimAM dIve| na thavAthI gADha aMdhakAre jemAM sukhethI vAsa karelA che, jenAM khAra khulAM che ane jemAM sabaMdhIonA utsavanA te| samayaja nathI AvuM ghara te kArAmatu jevuM gRhIne duHkha ApanArUM thAyache. 19 cheTAnI mati cheoTI. zikhariNI. tAvadriM dInAvupari tadadhastAditi bhidA matArakene jyAkalitaparituSTAspazupateH / 40pa va vatre paudanamatha na cAnyena kimapi, vrajabhASi prAyo bhavati na hi dIne'dhikamatiH ||20|| dRSTAntapaccIzI. e garIba manuSye (zaMkarane prasanna karavAmATe) paryaMta upara jaI eka TekarI upara ane khIje paryaMtanA mULamAM ema beu jaNA tapasyA karavA lAgyA. zakar prasanna thayA ne kIdhuM ke huM bhAi! varadAna mAga. tyAre TekarI upara beTheleA elyuM ke tame nIce je tapasyA kareche tene varadAna ApyuM ke nahi ? tyAre zaMkare kIdhu ke nA. te vakhate zikhara upara rahenAra manuSye dALa tathA cAkhA peTa pUraNa mAgI lIdhA. tyAre zaMkare haste haste tathAstu kIdhu (arthAt varadAna ApyuM.) zakare nIce jaIne kIdhuM ke huM bhAI ! varadAna mAga, tyAre te meLye ke uparavALAne zuM varadAna ApyuM? tyAre zaMkare dALa bhAtanuM kahI khatAvyuM te uparathI taLeTIvALe nAkhuza thayA. te khelyA ke mAre je joituM hatuM te temaNe mAgI lIdhuM, mATe mAre zuM mAgavuM? te khAkhatanI gama nahi paDatAM devane javAnI rajA ApI. mATe garIbane adhika mati hotI nathI. 20. musApharanuM pAchu pharavu zArdraviRRIDita (22 thI 25). mA rodIviramehi bastarahitAndRSTrAya vAlAnimAnAyAtastava batsa dAtsyati pitA graiveyakaM vAsasI / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : - V W . *** **** dha ne sAhiMdhasaMgrAhu---bhAga 2 ne maMyama zrutvaivaM gRhiNIvacAMsi nikaTe kuDyasya niSkiJcano, nizvasyAzrRjalaplavaplutamukhaH pAnthaH punaH prasthitaH // 21 // he putra re nahi, kAraNake Aje tArA pitA tame bALakone vastrarahita jeIne gayA che, te AvIne kaMThI tathA babbe vastro Apaze. strInuM vacana sAMbhaLanAra nidhana purUSa ke je paradezathI kamAyA vagara pAchA ghera AvatAM gharanI bahAra bhIMta sudhI pahoMcele hato paNa gharanI aMdara nahoto A teNe tyAM ja sAMbhaLyuM ane tethI vizvAsa nAkhe, tathA mukha upara AMsu lAvIne te nirdhana musAphara pAcho gharamAM AvyA vagaraja pravAsa karavA cAlI nikaLe. 21. cenne paNa dayA. kanyAkhaNDamidaM prayaccha yadi vA svAGke gRhANAbhakaM, riktaM bhUtalamatra nAtha bhavataH pRSTha plaaloccyH| dampatyoriti jalpatornizi yadA cauraH praviSTastadA, labdhaM karpaTamanyatastadupari kSiptvA rudanirgataH // 22 // he svAmI! vastro kaTako Ape athavA te A bALakane potAnA kheALAmAM . he nAri! ahIM pRthvI khAlI che ( arthAt huM paNa pAtharyAvinA pRthvInA taLIyA upara sute chuM.) he pati! te paNa tamArA pRSTa nIce parALa samUha che. AvI rIte strI-purUSa rAtrimAM jyAre vAtacita karatAM hatAM tyAre cAra te sthAnakamAM praveza karI sAMbhaLatuM hatuM tene dayA AvavAthI bIje ThekANethI meLavela kapaDuM tenI upara nAkhI rUdana karate karato bahAra nIkaLI gaye. 22." sAsunuM rUdana. vRddho'ndhaH patireSa maJcakagataH sthUNAvazeSaM gRhaM, kAlo'bhyarNajalAgamaH kuzalinI vatsasya vArtA'pi no / yatnAtsazcitatailabindughaTikA bhagnati paryAkulA, dag jarmamarAnAM nibadhuM ciraM rohiti 23 / pati vRddha, aMdha ane khATalAvaza che, gharamAM kevaLa thAMbhalAja bAkI che, (arthAt thAMbhalA zivAya sarva vastu vecIne khavAI gaI che athavA kevaLa thAMbhalA rahevAthI ghara paDI javAnI bhIti che) ceimAsuM najIka AvyuM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, haridratA-adhikAra. 407 che, paradeza gayela putranI paNa kuzaLa vArtA nathI. ghaNA yatathI TIpeTIpe sAcavI rAkhela telanI deNa paNa bhAMgI gaI ane tenI sAthe putravadhUne garbhanA bejAthI alasa thaelI arthAt najIkamAM prasava thaze ema joIne AkuLa vyAkuLa thayela sAsu ghaNIvAra sudhI revA lAgI. 23. - daridratAthI thatI hAni dAriyAtpuruSasya bAndhavajano vAkye na santiSThate, susnigdhA vimukhIbhavanti suhRdaH sphArIbhavantyApadaH / satvaM hAsamupaiti zIlazazinaH kAntiH parimlAyate, .... pApaM karma ca yatparairapi kRtaM tattasya sambhAvyate // 24 // kumApitaratramA Agara. daridratAthI kuTuMbI manuSya purUSanA vacana pramANe cAlatuM nathI, mitra premI chatAM vimukha rahe che, Apatti vistAra pAme che, zakti ghaTavA mAMDe che, zIlarUpI caMdranI kAMti karamAya che ane bIjAothI thatuM pApakarma temanA tarapha (ALatarIke) melAya che. 24. ' garIbAIthI zarIranI sarva sattAne nAza thAya che. nidravyo hriyameti hIparigataH prabhrazyate tejaso, ___ nistejAH paribhUyate paribhavAnnirvedamAgacchati / nirviNNaH zucameti zokasahito buddheH paribhrazyate, nirbuddhiH kSayametyaho nidhanatA sarvApadAmAspadam // 25 // sUktimuktAvalI. dhanarahita manuSya zaramAya che, zaramane lIdhe teja ghaTe che, teja rahita tiraskArane pAme che, apamAna pAmele mANasa udAsa thAya che, udAsI manuSya zeka kare che, zekayukta manuSya buddhihIna thAya che ane buddhihInane nAza thAya che, ahaha!!! nirdhanatA kharekhara, sarva dukhanuM sthAna che. 25.. manasvI purUSane yAcanA karavI enA jevuM bIjuM dukha nathI. dInA dInamukhaissadaiva zizukairAkRSTajIrNAmbarA, krozadbhiH kSudhitairnirannavidhurA dRzyA na ce|hinii / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vyAkhyAna sAhityasaraha-bhAga 2. navama yAcyAmAbhayena gadgadagalatruvyadvilInAkSaraM, ko dehIti vadetsvadagdhajaTharasyArthe manasvI pumAn // 26 // bhartuharivaiyA rati, bhUkha lAgavAthI ratAM ane ghare ja garIbaDa meDhe bALaka, sadeva, jenAM cha kapaDAM kheMcatA hoya evI ane bALakane ApavAne mATe gharamAM anna na hevAthI muMjhAI gayelI rAMka ane jevI paDatI na hoya te yAcanA bhaMga thavAnA bhayathI gadgad vANue truTatA ane paDatA akSare "mane Ape," ema ye manasvI mANasa pApI peTane mATe bhikSA mAge? 26. daridratA e dukhanI kharekhara mUrti che ema kahevAmAM koI atizakti nathI. kAraNake game te DAhyA ane vidvAna manuSya hoya paNa tenI daridratAne lIdhe koI temanI gaNanA karatuM nathI. paraMtu bevakupha ane nAlAyaka purUSa hoya heya paNa je te dhanADhaya hoya te te mAnanIya ane gaNanAmAM gaNAya che. kAraNake cArita viraM ta nara: kuchInaHA tethI dareka vyaktie nyAye pArjita dravya avazya meLavavuM e bhalAmaNa karI A daridratA adhikAranI samApti karI che. jaeN999EE999 - masAmaththarmavetsAdhu-AdhavAra. - ' * * che manuSya jyAre vipattimAM Ave tyAre sadAzraya kare che. jyAM sudhI zArI ke rika daivika daitika saMpatti sArI hoya che tyAM sudhI satsaMgati karavAmAM prIti thatI nathI. je hoya temAM kAMI nyunatA jaNAya athavA te taddana naja hoya tyAre tevAM sAdhano zodhe che. temanA upara pracalita kahevata che ke - asAmarthyan bhavetsAdhu. nuSya . ArtA devAnnamasyanti, tapaH kurvanti rogiNaH / nirdhanA vinayaM yAnti, kSINadehAH suzIlinaH // 1 // sUktimuktAvalI. pIDA pAmanArAo devatAone name che, regIe tapazcaryA kare che, nidhana vinaya pAme che ane zarIre nabaLA thayelA sAre mAge cAle che, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricae. dhanamAM--adhikAra. sArAMza-jyAre pIDA pAme tyAre sukha duHkhane dAtA kaI che tema jANune devatAone namaskAra kare che zarIra regI hoya tyAre arUci rahevAthI tathA khAdhela kherAka na pacavAthI upavAsAdi tapa kare che, dravya na hoya tethI bIjAo pAse mAgavuM te vinayavinA maLe nahi mATe vinayavAna bane che ane jyAre vRddhAvasthAthI athavA gAdithI zarIra na cAle tyAre pitAnI meLe loko pAsethI kAma levA tenAmAM suzIlatva Ave che. 1. sapa game teTale vAMke cAlatuM hoya paNa jyAre dare Ave che tyAre pAMzare deAra banI jAya che tema manuSyane paNa jyAre vipatti mAthe Ave che tyAre sarala sIdha-vinayI thaI jAya che paNa je sukha saMpattimAM dhanamada na lAvate hoya ane sarala cAlato hoya te e manuSya ghaNuMja puNya bAMdhI zake che e samajAvI dhanamada na kara ema batAvavA have pachI te adhikAra levA dhArI A asAmarthyabhavetsAdhu-adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - e ghanama-dhikAra. Hda - ja sa sAramAM dhananA mada je bIjo eka paNa mada nathI. bIjA maTe N999 samaye (avasthA) nivRtta thAya che, vanamada heya te te temanI sAthe ja nivRtta thAya che, rUpane mada paNa avasthAmAM pheraphAra thavAthI vikRti pAme che, rAjyamada paNa baLavAna zatruo thavAthI zAMti pAme che. paNa dhanane mada joIe te avasthAmAM heya paNa tene te rahI manuSyane AMdhaLe banAve che jethI mardonmatta hAthInI mAphaka nizAmAMne nizAmAM durbala lekenA dukhatarapha dRSTi na karatAM temAM vadhAre durvAkayAdithI pIDA karIne vRddha pUjyanIyajana, devatA ane vidvAne vigerenI avajJA karatA phare che jenAM daSTAMta sArabhUte AgaLa lakhavAmAM AvelAM che. avivekI dhanADhaca khare AMdhaLo. manuSya, (2 thI 3). andhA eva dhanAndhAH syuriti satyaM tathA hite| . __ anyoktenAdhvanA gcchntynyhstaavlmbinH||1|| . para Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 bilama vyAkhyAna sAhityasaMbraha--bhAga 2 je. jeo dhana che teoja AMdhaLA che e vAkya kharuM che. kAraNake teo bIjAne hAtha pakaDIne bIjAnA batAvelA mALe jAya che. (jema AMdhaLe anyane hAtha pakaDIne athavA anyanA kahevA pramANe raste jAya che temaja A paNa anyanI sAthe vAta karatA hAtha pakaDIne cAle che.) 1. kupAtratAne lIdhe daSTimAM vikAra thAya che athavA zeranA mApamAM - savAzera rahI zake nahi. avaMzapatito rAjA, mUrkhaputro hi pnndditH| adhanena dhanaM prAptaM, tRNavanmanyate jagat // 2 // . rAjakuLamAM na janmele athavA nIcane tyAM janmele rAjA thAya, mUkhane dIkare paMDita thAya ane nirdhanane dhana maLe te te saghaLA AkhA jagane taNakhalAmAphaka samaje che (ApaNu je kaI nathI ema jANe che.) 2. lakSmI (dhana) nuM kuTuMba nirdayatvamahaGkArastRSNA karkazabhASaNam / nIcapAtrapriyavaM ca, paJca zrIsahacAriNaH // 3 // bhUmuivI. nidayapaNuM, aMDukAra, tRSNA, kaThora vAkya ane nIca pAtramAM pratibhAva, A pAMce lakSamInI sAthe ja rahe che. 3. lakSamIsevanathI maraNa thatuM nathI e Azcarya che. AryA. vAkcakSuHzrotralayaM, lakSmIH kurute narasya ko doSaH / garalasahodarajAtA, taccitraM yana mArayati // 4 // * kumASitaratramANaIR. * lakSmI purUSanI vANI, AMkha ane kAnane laya kare che, temAM (purUSa) che deSa? kAraNake jheranI sAthe samudramAMthI utpanna thayelI che tema chatAM tene mArI nAkhatI nathI eja Azcarya che? . ' sArAMza-lakSamImadathI manuSya vANathI keIne belAvatuM nathI, kemaLa daSTithI jotuM nathI ane garIbanI prArthanA sAMbhaLatuM nathI. eTale lakSamIe te Idriyano nAza karyo kahevAya, Ama ubhekSA karavAmAM AvI che. 4. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parika dhanama-adhikAra lakSmIne gharamAMthI chaTakI javAne mArga. ndravajJA. masAtmano bandhanibandhanAni, puNyAni puMsAM. kamalA kilaasau| taaranAra dhanezvarALAM, te rti Tu DanAra che ! A bhUmuiwAvI. lakSamI purUnAM puSyane potAnA baMdhananA nimittabhUta jANIne puNya kApavA mATeja dhanikane garIbene pIDavAnI buddhi Ape che. pa. jhera amRta che, amRta jhera che. vaMzI . hAlAhalo naiva viSaM viSaM ramA, janAH paraM vyatyayamatra manvate / nipIya jAgarti sukhena taM zivaH, spRzanimAM muhyati nidrayA hariH // 6 // subhASitaratnabhANDAgAra. hALAhaLa jhera nathI paNa lakSmI atyutkaTa jhera che. mANase kevaLa avaLuM samaje che. kAraNake haLAhaLanA pAnathI zaMkara sukhethI jAge che paNa A lakSamInA sparzathI hari (viSNu) nidrAthI bebhAna banI jAya che. 6. lakSmIthI prApta thatI aMdhatA. , vasantatilakA. lakSmi kSamasva sahanIyamidaM durukta mandhA bhavanti puruSAstava darzanena / no cetkathaM kathaya pannagabhogatalpe, nArAyaNaH svapiti paGkajapatranetraH // 7 // he lakSamI! mApha karIne A durvAkaya tAre sahana karavuM. purUSe tArA darzanathI AMdhaLA thaI jAya che. jo tema na hoya te kahe ke kalamapatra samAna netravALA nArAyaNa zeSazayyAmAM kema suve? 7. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 nayama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. - udaya ane arata sAthe ja che tethI garva nahi karo. vA. bhogAnbhI gAGgavIcIvimalitazirasaH prApya zambhoH prasAdA mohAnmohAnabhijJAH kacidapi bhavata prANino darpabhAjaH / * yasmAghaH smArtaviSapraNatanutapadaH sarvasampanabhogo, mAhyAna mA sthAna mUtA mari tu pabira kathAti | 8 | bhUmuivI. he vicArarahita prANuo! gaMgAjInI laharIothI nirmaLa jaTAjUTayukta zaMbhunI kRpAthI bhege meLavIne mehuthI kaI samaye paNa garviSTha bane nahi. kAraNake smAta brAhmaNe praNAmapura sara jemanuM caraNakamaLa seve che evA A akhila paripUrNa bhegavALA sUryanArAyaNa paNa pitAnA aMgathI uddabhavelI kAMtione (prabhAone) paNa cheDIne asta pAme che. tAtparya e che ke manuSya dhanane garva karavAnuM nathI. kAraNake pitAne tyAM lakSamI sadA nivAsa kare e asaMbhavita che. eTale sUryanI chAyA jevI che. 8. dArUmAM agninI mAphaka ahaMkArIne dhanavRddhithI bhaDake, vasaMtatilakA. moTAI hoya vaLI je jara hoya che, pAme vaLI jara ghaNuM dara sAla tAjuM ; tene vaLI pavana je atize bharAya, tenAthakI julama zuM na karI zakAya, dalapata dhanamadathI aneka hAni. manahara. dhana madamAMhI bahu vhAlAmAM virodha thAya, dhanamada vivekane vege visara che; dhanamada AMkha hoya chatAM aMdhApAne Ape, dhanamada lebha mehu kAmane karAve che; Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dhanamadayAga-adhikAra. 413 dhanamada mAna ne meTAIne vALe che dATa, dhanamada vinaya ne vighAne vaLAve che; dhanamadamAMhI durAcAra samajAya nahi, dhanamada narakanAM bAra ughaDAve che. 10 dhanamadamAMhI bahu dhAMdhala kare che leka, dhanamada bIka rAkhavAnAM bIja vAve che; dhanamadamAMhI kAna heya teya kANuM je, dhanamada kuDAM kAma kuzala TharAve che; dhanamada sAruM mAThuM samajavA deto nathI, dhanamada uMDI khADamAMhI dhabakAve che; kezava maLe je dhana dhAMdhala kare na keI, dhanamada keI kALe kaMThane kapAve che. 11 kezava, A vAMcana uparathI eTale sAra levAne che ke manuSya koI prakAranA mada karavAnuM nathI tema prArabdha ege je dhana maLe to paNa tene mada lAvavAne nathI. paraMtu te dhanavaDe te aneka upara upakAraja karavA. ke jethI AgAmI janmamAM punaH anekagaNuM dhana maLe. vaLI lakSamI keI kekANe kAyama rahI nathI ane raheze nahi e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che, tethI je dhana svAdhInamAM hoya temAMthI mamatva uThAvavuM eTale chevaTe dareka vastu uparathI mamatva utarI jAya e samajAvI A dhanamada-adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - vanamahatyAga-badhivIra. - * dha namadathI chakI gayela manuSya vaga ghaNe bhAge dUdhanA uphALAnI mAphaka sus uchALA mAryA kare che paNa te varga vicAra nathI ke A zarIra kSaNabhaMgura che mATe te dhanavaDe aneka parepakAra kArya karI dehanI sakaLatA sAdhI levI joIe. ema dehanI saphaLatA nahi sAdhI zakAya te chevaTa maraNa pachI dravya jamIna ke beMkomAM paDayuM raheze ane tene upayoga thaze ke geraupayoga thaze e pitAne jANavAmAM AvatuM nathI. manuSya dhanathI utpanna thatA madane tyAga kara e samajavAmAM A adhikAranI Avazyaka katA mAnI che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vima . vyAkhyAna sAhityasarahuM-bhAga 2 , vaibhava dekhI rIjhAvuM nahi. bhujaMga. kahe zuM thayuM je ghaNuM tuM kamAye, kahe zuM thayuM pUrNa paise jamA; are aMtakALe javuM uchaLIne, khe rIjhane riddhi siddhi raLIne. UMcA vAsa cekhA cunAthI caNAvyA, tajI sarva te svarga vATe sidhAvyA; vaDA vAsa javA na AvyA karIne. rakhe rIjhane riddhi siddhi raLIne. horA metinA hAra haiye dharIne, sadA zobhatA je gayA te marIne; banI rAkha tenI citAmAM baLIne, rakhe rIte riddhi siddhi raLIne. jItI juddhamAM rAja jeNe jamAvyAM, mahA zatrunAM zIza nIcAM namAvyAM; paDayA te pratApI dharAmAM DhaLIne, rakhe rajhane riddhi siddhi raLIne. na rAzIza te putra paitrAdi pAmI, na rAcIza saiAnI laIne salAmI; na rAkhIza kAyA ati UjaLIne, rakhe rIjhate riddhi siddhi raLIne. kadApi na mAnIza je deha mAre, TakIne rahyA jemAM jIva tAre; nakI jANa tyAMthI jaze nIkaLIne, rakhe rIjhate riddhi siddhi raLIne. mahA siMdhu suddhAMnuM brahmAMDa meTuM, kharekhAta jotAM dise sarva kheTuM; TakeluM bhaluM te javAnuM TaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne. ghaNA vegavALI juo kALa ghaTI, badhuM vizva temAM paDayuM jema baMTI; damI mAraze dehu sainA daLIne, rakhe rIti riddhi siddhi raLIne, Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripa.. dhanahuzA-adhikAra. saccA prANiyA saiA rasAsvAda mATe, vaDI AzathI vicare vATa ghATe; maLe che juA maccha goLI gaLIne, rakhe rItA riddhi siddhi raLIne. ghaNA gaMmAM tuM krU jema ghelA, dise zrAvaNe sAMDha mAtA thayelA; chakelA krUre zIda saiAne chaLIne rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne thayuM dravya bheguM gayuM mAra' vATe, daLe AMdhaLI ne vaLI zvAna cATe; are tAya sUje nahIM aMdhaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne, are jIva jo tuM tane Aja Ame, didhI dezanA zuddha dalapattarAme; have satya saMbhALa A sAMbhaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne. 415 * dezanA-upadeza.. ` 10 11 1ra dalapata. dhanano mada AvavAthI manuSya satyatA samajI zakatA nathI tathA pApakama mAMdhyA kareche ane anekanI sAthe kajIA kareche. te tema huM thavA sUcanA karI tema DhIvALI paNa na thavuM te taraph dhyAna kheMcavA A dhanamatyAga adhikAra pUrNa karyAM che. * dhanaharazaTha (dIvALIyo) - adhikAra dhanaharazA eTale dIvALIA leAke bIjAnuM dhana harI pote meAjamajA bhAgaveche ane bIjA leALA ke garIbaDA leAkeAne pAyamAla karI nAkheche temAMthI khacavAmATe tenAM vArtArUpe udAharaNA TAMkI A adhikAramAM atAvyAM che. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'grahuM-bhAga 2 jo. dhana na ApavAmATe badadAnata. vIramagAmamAM eka kasbAtI rahetA hatA. tene evI Teva hatI ke levuM evuM pAchuM ApavuMja nahi. AthI tenI zAkha ghaNIja ghaTI gai. koi pAi dhIre evuM rahyuM nahi. prathama dhIranAra eka vANiyAne kAMi hiMsAma khAdI aa hatA. vANiye vAravAra ugharANI kare paNa kasbAtI gaNakAre nahi eTale vANiyA vIle mADhe cAlyA jAya. kasbAtI thaye eTale tenI sAthe jhAjhI kheMcatANa thAya tema nahAtu, tethI paTAvI phAsalAvIne paisA kaDhAvyA sivAya khIjo upAya nahAtA, ema budhdhivALA vANiyA sArI rIte samajatA hatA. miyAMsAhemane eka vakhata pUrA khuza mIjAjamAM joI kahyuM, miyAM sAheba ! AgaLanA hisAba samajIne khAtuM cukatuM kaze te sArU. eka vakhata khAtuM cutuM thayuM teA pachI navesarathI bIjI jaNasa bhAva joIe te ApavA nA nathI, dukAna tamArI che. je joIe te magAvI lejo." AthI potAne vANiyA navuM * dhIraze ema lAlacamAM miyAMbhAi paDayA ne jANyuM ke jIne hizAma patAvI daIzuM teA pachIthI vANiye pIraze kharA. tethI hisAba karavAnI hA pADI. 412 navama vANiyo harakhAtA harakhAtA dukAne jaine e cAra cADA bagalamAM ghAlI mAnya. ADA avaLA AMkaDA mUkI hiMsAkha gaNI kADhI vyAjane kharaDA taiyAra karyA, te rUpiyA seA leNA nIkaLyA te kahyA. miyAMsAheba tAkhAhu allA ! khaDI gajamakI mAta! rakama tA bhArI haeNya! lekIna se rUpiyA te tu tere spuse kahetA hai. tama ktine lenekA bicAra hai? vANiyA--keTalA kema ! vyAja sAthe leNA nikaLe che te se rUpiyA emAM kAMi cAle nahi. hisAba kADInA ne akSIsa lAkhanI 5 AMkhamAM eka raja samAya tA hiMsAmamAM eka pAi paNa samAya" "" miyAM--ame maniyA, khImaja paisA! hama musalamInaku te harAma hai. vANiyA--tu. kharUMja te drIkaza hAyache tA vahu Ave che. rUpiyA ApyA che te vyAja mAgIe chIe. amathA kAMi mAgatA nathI. amAre AmAM bIjI zI Avaka che? vANiyAnA dIkarA dhIre eTalIja rakama pAchI le te zuM bhIkha mAgIne peTa bhare? miyAM--dekha tere hisAba karanA hoya te meM eTaluM isa tarahaA kara. khAlI zIra IrAnA mata. bIAja te meM nahi phaigA. vANiyA--( manamAM ) ( keTaleka varase mAMDamAMDa hiMsAma karavA beThA che ne kheMcatANa karI te hisAba paDayA raheze. krIthI A janmAre te rUpiyA maLa kautukamALA. *** Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ricacheda dhanaharazaTha--adhikAra, 417 nI AzA nathI ja. mATe jema enI marajI hoya te pramANe hisAba karI nAkhave maka ema dhArI te ba ) ThIka miyAM sAheba, jema tamArI marajI hoya tema kare. miyAM-acchA taba suna, se te tere mahese kahetA hai te " seA huvA sATha, AdhA gayA nATha; daza dekheMge daza dalAge; ora dazakA denAbI kayA era lenA bI kyA? cala calAjA, hisAba ho cukA, aura dezubhI de cukA. ' matalaba ke -mAMthI cALIza vyAjanA gayA, bAkI sATha rahyA. temAMthI aradhA chuTanA mUkyA eTale trIza rahyA. daza ApIza, daza keInI pAsethI apAvIza, ane pachI dazaja rahyA. te emAM ApavuM zuM! ne levuM zuM! vANiye bicAre vismita thaI gaye je A zo gajaba! leNA rUpiyA dhULadhANI karI nAkhe che! eka rAtI pAI rekaDI te ApatuM nathI. phakta rUpIA vIza ApavA kahe che. te paNa nazIbamAM haze teja Avaze! tethI lAIlAja hAIne dukAne jaI beThe. A vAta laIne na ApanAra dIvALIA lenA prasaMgamAM kahevAmAM Ave che. tema karanAra vyavahArahIna thaI Akhara tene kaI dhIratuM nathI ne duHkhI thAya che. tane te mIMAu paNa tArA bApane paNa mIMAuM! damaNa gAmamAM bAghAzA nAme kaI mATe vepArI rahetA hatA. tene vepAramAM bhAre khoTa AvI ne ghaNe devAdAra thai gaye, jethI potAnI dukAna baMdha karI gharamAM saMtAI rahyo. leNadAre sakhata ugharANuM karavA maMDayA, ATApara AMTA khAya paNa patto lAge nahi. keTaleka dahADe leNadAranA jANavAmAM AvyuM ke beghazAha amuka gupta jagAe gharamAM bharAI beThe che. te uparathI lekee tenI pAse ugharANI karavA javAno nizcaya karyo. A vAta baghAzAhanA jANavAmAM AvyAthI gabharAye ke, have leke ahIM Avaze tene ze uttara ApIza? mATe teNe pitAnI pichAnavALA, paNa tenA leNadAra dhIrajalAla zeThanI salAha levAne IrAde karI tene potAnI pAse belA. zAzA-zeThajI Apa jANe che ke, huM hAla ghaNu taMga hAlatamAM AvI 5 chuM. mAre eTaluM badhuM devuM che ke rUpIe eka rAma mujaba cukavavA jeTalI mArI pUMjI nathI. A5nuM je devuM che te te huM pUrepUruM patAvIza, paraMtu hAla bIjA leNadArenI kanaDagatamAMthI mokaLo karAve te tamArA jevA prabhue nahi. e kAMI upAya batAve ke teo ugharANI karatAja baMdha thaI jAya. 1 kautukamALA, 2 ane 53 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -~ 418 : vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2che. balama dhIrajalAla bhAI tane IlAja te batAvuM paNa "garaja sarI che vaida verI" e pramANe thAya nahi. . beghAzA-nAjI, ema nahi thAya. huM zuM bevaphapha chuM je karele upakAra bhulI jAuM!! * dhIrajalAla-te ThIka, sAMbhaLa e bAbatane IlAja ke che. kei leNadAra ugharANIe Ave tene bIje kAMI uttara nahi ApatAM, "mIMA mIMAuM ?' karyA karavuM. ethI karIne leNadAre dhAraze ke, A bicAre mAMDe thaI gayela che. te paDayA para pATu zI mAravI?" eTale ugharANI karatA baMdha paDaze. A upAya beghAzAhane ThIka game. bIje divasa thApaNa mukanArA tathA vepAra karanArA tamAma leNadAre AvI takAje karI kahevA lAgyA : eka vepArI-beghAzA! amAre hisAba cukAvI Ape. bevAzA-mIAuM !! bIje vepArI-pAdhare javAba ApatAM koI moTuM dukhe che? rUpiyA gaNI Apene? beghAzA-mIAUM !! - sarApha-mIMAUMvALA! jANyuM tAruM DahApaNu! bApanI matA hatI je rUpiyA kathaLI bharIne laI gaye hate; letI vakhata te nANAvaTI thaIne AvyA hatA; paNa yAda rAkha, ke rUpiyA lIdhA vagara janAra nathI. bAghAzA-mIMAUM!! kaWiAre-bhalA mANasa! meM te thApaNa mUkI che emAM zuM tArUM khAdhuM pIdhuM che? kaI utAvaLanA vakhatamAM amArA jevA ghara khuNenA rUpiyA kAme lAgatA-te have beThAnI DALa zAmATe tuM kApe che? amana garIbane te Apa. bedhAzA-mIAUM!!! eka leNadArane dIkare-dIvALIAnA dIkarA? tuM samajato nahi ke "A vAMjhIyAne mAla che te tane pacaze"? paNa Ate pachavADe AvaDA AvaDA dAMtavALA beThA chIe : tethI tAre jIva lezuM! mATe jhaTa daIne rUpiyA kADhI Apa. badhAzA--mIAUM!!! piMjA-bAghAbhAI, A ze gajaba! rUpiyA letI vakhate amane sa maNanI taLAImAM suI rahevAnuM" kahetA hatA, ne have A zuM samajavuM? amAre rAMkareSa ne prANazeSa javA do ne rUpiyA Ape bAghAzA AUM !!! Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda dhanasurazaTha-adhikAra. 419 rAMDarAMDa- are bhAI! raDI rUe, mAMDI rUe, paNa sAta bharathArI te hee na ughADe ema hatuM haze! tame ghaNI taraphanI AvakavALA, lAkhanA vepAra karanArA, sArI zAkhavALA thaIne Ama zuM bole che ? meM mArI rAMDIreLanI thApaNa mUkI che, te upara mAre raMDApa che, mATe sAro javAba Ape. badhAzA-maAUM!!! * senI-zeTha tamAre pArakA ghara upara A badhI dhAmadhuma ne vepAra zA mATe kare paDa hato. pitAnuM ghara tapAsIne vAta karavI hatI. evuM zuM "sanuM paherIe ke kAna bUTe.' A lIdhA che rUpiyA che te ApavA paDaze. bAghAzA - mIMAG! ! ! e-zeTha mULAnA patIkA jevA rUpiyA gaNI ApyA che ne have ADe javAba zA mATe Ape che? letI vakhata ApavA paDaze ema jANatA nahatA? ghAzA--mIAUM!!! AvI rIte judA judA leNadAroe aneka prazna karyA tene utara mI AUM" "mIAUM) sivAya bIjo koI bedhAzA pAsethI maLe nahi. tethI te gAMDa thaI gayuM che, ema dhArI te badhAe nirAza thai ugharANI karavI baMdha karI. ' A lAja beghAzAne zamabANa je thaI paDya; ugharANIrUpI duHkha dura nAzI gayuM jANuM te khuzI thaze. pachIthI te lAbhakArI vAta joI harAmanA AvelA rUpiyA je maDAgAMThavALI beThe. game tema thAya paNa "damaDI zIrakatuM paNa tuje na che" evA TharAvapara AvI gaye. keTalAka divasa pachI dhIrajalAla zeThe vicAryuM ke, have te beghAzAnA sighaLA leNadAre ugharANI karatA baMdha paDyA haze mATe have jaIne mArA nANuM te pakavI lAvuM. A umedathI dhIrajalAla zeThe baghAzAhane ghare AvI potAnA leNa rUpiyAnI ugharANI karatAM beghAzAe "mIMAUM" kahuM dhIra- - jalAla zeTha te cakita thaIne kahe che, "are bhalA AdamI : mane paNa mIAUM"!!! tane te "mIA, paNa tArA bApane paNa "mIMAUM," beghAzAe uttara dIdhe. AthI dhIrajalAla pastAIne vIle meDhe cAlyA gaye. duniAmAM keTalAka svArthanA bhukhyA hoya che. potAnA artha saryo eTale upakAra karanArane AMkhanA pATA je gaNe che temaja jeo phakta pitAne lAbha tAkI bIjAnuM kharAba karavA Iche tene "huthanA karela haiye vAge che." te vakhate puro pastAvo thAya che. maLyA te mIra na mAnyA te phakIra. leka rIti ke nItinI, nathI jene darakAra; nAge tene jANa, A jagamAM niradhAra. prANajIvana Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. navama. ekavakhate akabara bAdazAhe bIrabalane puchayuM ke "bIrabala dunIAmAM je nAga kahevAya che te kevA prakArane nAgo samaja. kemake kapaDAM pahere che chatAM te nAga kahevAya che, te nAme haju mArA jevAmAM AvyuM nathI tethI jevA cAhuM chuM" bIrabale kahyuM "nAmadAra! ApanI IcchA che te, huM game tyAMthI kharekhara nAga khelI lAza, paraMtu thoDA vakhata lAgaze." bAdazAhe kahyuM ke tenI koI ciMtA nahi.' tyArapachI bIrabale nAgAne ziromaNi eka "lAla" hato, tene belAvI khAnagImAM kahyuM ke, hAlamAM mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke, kAMI paiseTakethI tame jarA taMga hAlatamAM che mATe kahuM chuM ke, tamAre kaI vAte muMjhavuM nahi ane jarUra hoya te, kAle darabAramAM bAra vAge AvavuM, jethI base-pAMcase rUpiyA apAvIza, tethI keTaleka vakhata TeTu cAlaze pachI prabhu ghaNeja dayALa che. A prakAranuM belavuM sAMbhaLI nareMdralAle kahyuM ke "Apa sAheba amArA jevAnI saMbhALa letA AvyA che, eTale viSama vakhate bAjI sudhArI levA Apa kALajI dharA emAM zuM Azcarya jevuM che? jyAM sudhI amArA jevA lAla lekenI pAse nANuM hoya tyAMsudhI te. navalazAha hIrajInA dIkarA paNa jyAre khIssAM khAlI, tyAre te hAlIvAlI jevA banI TakAnA trepana zera thaI rakhaDIe. maLyA te mIra na maLyA te kakIra ane yuvA pachI te pIra thanArA emaja chIe, te chIe, te mAtra tamane ane zISa daIzuM ke bhagavata tamene salAmata taMdurasta rAkhe! bIjuM to ame ApIe karIe tevA zuM chIe. vArU have huM rajA lauchuM ane kAle kacerImAM jarUra AvIza. ema kahI lAlasAheba rakhaDapaTTI DIpArTamenTamAM padhAryA. bIje divase bIrabala kacerImAM beThe hatuM te vakhate saMketa pramANe - levAnI vakhate sAce vAyado sAcavanAra lAla AvI pahoMcyA ane zAhane bIrabale khAnagImAM araja karI ke "A bicAre hAla paisA taraphathI taMga hAlatamAM che. jethI Apa nAmadAra pAse Avela che mATe garIba avasthAmAM Avela pitAnI prajAne sahAyatA ApI hAlata sudhAravI jeie. AvuM bIrabalanuM belavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke bhale ja ema hoya che, je rakama ene joItI hoya te ApavA khajAnacIne hukama lakhI Ape. pachI nageMdralAlane lAvI khAnagImAM puchyuM ke keTalA rUpiAnI hAla jarUra che? lAle kahyuM ke mAtra pAMcazenI jarUra che ane te eka mAsanI aMdara pAchA ApI daIza. tadanaMtara khajAnacI upara hukama lakhI pAMcase rUpIA apAvyA. mAsa thaye be mAsa thayA, paNa lAla sAheba te lamaNe vALeja zAnA ! chevaTe sIpAI mekalI lAlane bolAvI rUpiyAnI ugharANuM karI eTale lAle javAba Ape ke mApha karaje, mArAthI mudatasara 1 bIrabala bAdazAha, Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dhanaharazaThe-adhikAra.. 421 nANu apAyAM nathI, paNa have huM mAtra 10 divasanI aMdara vagara puchaye ApI daIza, ema kahI rajA lIdhI, daza divasane vAyado karyo hato, paNa tene pAchA ApavA hoya tene vAyade, paNa jene muDImAM ApavAja nathI, tene pachI vAyadAne phAyado zuM kAma? 10 divasane badale becAra mahinA thayA eTale pharI zAhane yAdI ApI ke khalakapanAha ! pele 10 divasane vAyade karI gaye hatuM, paNa tete havAmAM uDI gaye Ate dayA DAkaNane khAya te ghATa banyuM mATe have to kaThera kAyade amalamAM lIdhA vinA rUpIA patavAnA nathI! A pramANe bIrabalanuM belaDuM sAMbhaLI akabarazAhe ekadama te lAlane bolAvI lAvavA hukama pharamAvyuM tethI sIpAIoe tene lAvI hajura AgaLa raju karyo, eTale bAdazAha krodhavaMta thaI lAlane kahyuM ke "kemare! tAre vAyadA kayAM gayo? basa Aje rUpIA ApyA pachI ja javA devAmAM Avaze. ema kahI sIpAIone kahyuM ke A badamAsane taDake besADI mUke. sIpAIo to mAtra hukamanI ja vATa jotA hatA. khAsA majehanA taDakAmAM lAlane besADI dIdhA. lAle vicAryuM ke Aje kamabakhatI AvI pahoMcI, have mane cheDaze nahi. taDake te prANa jAya che, ane nANunAM te ThekANuM nathI. keTalAkanAM devAM patavuM! ema kahI dharatIupara lITA kheMcI che jenuM devuM hatuM tenA tenA nAmanuM lITuM kheMcyuM eTale phalANAnA 100, phalANAnA 400, phalANAnA 800, phalANAnA 1400 ema gaNatAM lITI kheMcatA chevaTa bAdazAhanA 500me tenuM ane eka darareja zera anAjanuM peTanuM devuM tenuM paNa eka lITuM kheMcyuM. A saghaLe prakAra zAha jhare khAmAM beThe beThe nihALate hete, lAla sAheba te lIMTA kheMcI vicAramAM paDyA, mAthuM dhuNAvatA ciMtAmAM tallIna thayA ane chevaTe chellA siddhAMta upara AvI vicAryuM ke, saghaLAnA devAM che; paraMtu mArI pAse haze to leze, nahi te leze zuM ADI vATanI dhuLa!" ema kahI ekapachI eka lIMTA bhuzI nAMkhatAM bAdazAhanA devAnuM lIsuM AvyuM te vakhate ghaNeja vicAra karyo paNa chevaTa tene paNa haze te leze nahi te leze zuM ADIvATanI dhuLa! zAha zuM karaze? keda puraze. paNa te kyAM sudhI ? khAvA ApavuM paDaze eTale chevaTe thAkIna pitAnI meLeja kahADI mUkaze paNa bIjuM zuM karI zake tema che? Ama vicArI te lITuM paNa bhuMsI nAkhyuM paNa chelluM peTanA devAnuM lITuM kaI rIte bhuzI zakyo nahI, kemake tenuM devuM AkhyA vinA chuTake ja nahotuM eTale lAcAra. A kAma joI zAhe tene hajuramAM belAvI puchayuM ke tuM zuM karatA hatA ? ane e lITA kahADyA tathA vicAra karI bhezyA ane eka lITe suMzI , zakya nahI e zuM? lAle hAtha joDIne kahyuM ke garIbaparavara vAta pUchavAmAM , kaze mAla nathI, nAhaka vAta kahevAthI huM bamaNe gunhegAra thaI paDuM. zAhe kahyuM ke je vAta hoya te khuzIthI kahe, tArA gunhA mApha che. AvuM bAdazAhanuM Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama elavuM sAMbhaLI pUrvanI peThe sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI, eTale zAha betye ke bIrabala! Ate nAge che ke zuM? AnI pAsethI ApaNe paNa zuM levAnA hatA? bIrabale kahyuM ke hajura salAmata! nAgAne jovAnI utkaMThA dharAvatA hatA tethI mAre A lAla sAhebane rUpIA ApavA paDayA che have jema nAmadAranI marajI hoya tema hakama pharamAve. A prakAre bIrabalanuM bolavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke "haze? rUpIAnI mAM mAlikanA pratApe kheTa che paNa jene je hate tene te je jethI huM ghaNo ja khuzI chuM. zAbAza che tArI cAturIne, ema kahI InAma ApI zAha pitAne AnaMdamAM pravaryo. AvA dIvALI A lucA mANasanI saMgata naja karavI nahitara te A paNane pAyamAla karI. ApaNI jIdagIne aMta lAve che tethI tenAthI dUra rahevuM zreyasakara che ema batAvI ApaNI pAse je parigraha hoya tene sumArgamAM upayoga karavA sucavI A naheraTha adhikAranI samApti karI che. - prityAkuLa-pAra. -- + ga ta adhikAramAM kahyuM ke dhanaharazaTha-luccAothI jema cetIne cAlaeka jhADa vAnuM che tema parigraha uparathI paNa mamatva uThAvI levAnI jarUra che. kAraNake parigrastune jema jema cAhIe chIe tema tema te vRddhigata thAya che, temanI vRddhimAM prayatnasAdhya dazyasukhe mAnavAmAtra aihikasukha bhale maLe paNa te AmumbikanAM bAdharUpa thai paDe che. prANImAtrane potAnA AtmA jevI kaI paNa vastu priya nathI te je temanuM hita nathI sAdhI zakate. temaNe kahyuM karyuM nahi tema samajavuM ane jeoe temane zAMti ApI che teja saphaLaprayatI che. mehupAzathI AtmAne parigrahanA phasAmAM nAkhe to kSaNamAtra paNa te. manA AkramaNathI te nikaLI zake tema nathI tathA te vizeSa dabAte jAya che ane prathamathI ja dhana gRhakSetrAdinA vizeSa paricayamAMthI kamekama nimukta karavA prayatna karavAmAM AvyuM hoya te tevA adhyAsathI Asakti rahita banI paramapade pahoMce che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +n ++++++ paricheda, parigrahatyAgaguNa-adhikAra ja karavuM che zAzravaNavinA parigrahane tyAga thatuM nathI tethI zAstranI zreSThatA varNavI che. anusu (1 thI 5). ajJAnAhimAmantraM, svAcchanyajvaralajanam / dharmArAmasudhAkulyAM, zAstramAhumaharSayaH // 1 // jJAnasAra (aza). zabdArtha-maharSie kahe che ke zAstra che te ajJAnarUpI sapane mahAmaMtrI che, svecchAcArI tAvane lAMghaNarUpa che ane dharmarUpI bagIcAne viSe sudhAnuM jharaNa che. vivecana-jJAnAdi guNae karI je yukta che evA chaSio, anuccheya jJApaka zAstranA karanArA AcAryo, ajJAnarUpI sapa-zuddha zraddhAno nAza karIne mahA mUcha utpanna karanAra-tenAthI utpanna thayela kuvAsanArUpI viSavegane utAravAne mATe pUvokta zAstrane mahAmaMtra kahe che. tathA svachaMdatA eTale nija IcchAkAripaNuM te rUpI javara tene nAza karavAne lAMghaNarUpa kahe che, dharma eTale nija svabhAva ane mekSanA upAyanuM sevavuM te ArAma-bagIce, tene viSe amRtanuM jharaNu- nIka che ema kahe che. 1. mekSa meLavavAnI saDaka. yadA sarvamparityajya, niHsaGgo niHparigrahaH / nizcintazcAcareddhama, brahma sampanate tadA // 2 // purA. jayAre tamAma choDIne niHsaMga, parigrasturahita, ciMtA vagara dharmanuM AcaraNa kare tyAre brahma (mekSa) ne pAme che. 2. manuSyane bAMdhanAra daza parigraha kSetraM vAstu dhanaM dhAnyaM, kupyaM zayanamAsanam / dvipadaH pazavo bhANDA, bAhyA daza parigrahAH // 3 // khetara vADI, vAstu (ghara), dhana, dhAnya, kuSa (trAMbA vigerenuM nANuM), zayana, Asana, manuSya, pazuo ane vAsaNe e daza bahAranA pari grahe che. 3. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasagraha bhAga 2 jo sukha tathA duHkhanI prAptinI samajaNa, kkezAya vistarAH sarve, saMkSepAstu sukhAvahAH / parArthaM vistarAH sarve, tyAgamAtmahitaM viduH // 4 // te saghaLAone vistAra kleza Ape che ane sakSepa (ochA karyAM hAya te ) sukha Ape che temane vistAra parAyA hitane mATe che ane tyAgamAM peAtAnuM hita jANavuM. 4. prayAjana jeTalA parigraha rAkhavA. 44 gozatAdapi gokSIraM, mAnaM mUDhazatAdapi / mandira masthAna, rovAH parivrAH // 6 // sUktimuktAvalI. nimmAhI sukhI. 35JAti (6-7). navama seMkaDA gAyamAMthI paNa gAyanA dudhanI jarUra che, sekaDA mUkhAMmAMthI paNa eka mAna Ape te khasa che, AkhA gharamAM eka khATalAnI jagyA jarUranI che mATe bAkInuM je vadhAravAmAM Ave te bIjAne mATe parigraha jANavA. sArAMza-dUdhanI jarUra hoya tA eka gAya karatAM vizeSa gAyaiAnI khaTapaTamAM paDatuM niha. tema peAtAne mAnanI jarUra hoya te eka mUDha purUSa mAna Ape te tenAthI satASa mAnave. vadhAre mAnanI khaTapaTamAM macyuMrahevuM nahi. khATalA jeTalI jagyA maLe teA mahela ke havelI racavAnI upAdhimAM paDavuM nahi. kahevata che ke " Aje puLe jhAjhI jALa." pa. mohavyatItasya narasya yatsukhaM, na tatsukhaM kezavazakracakriNAm / kRtAGgarAgasya hi zalyabhAjinoH, na tatsukhaM yadvatazalyake jane // 6 // nirmAhI purUSane je sukha che te sukha viSNu, iMdra ane cakravatI rAjAne paNa nathI kAraNake jevuM sukha zalya (kAMTAdi) rahita manuSyane thAyache tevuM sukha caMdananu lepana karyA chatAM zalyavALAne thatuM nathI. 6. parigrahanI sImA hAvI joie. dhaneSu dhAnyeSu haleSu vAstuSu, svarNeSu rUpyadvicatuH padeSu ca / kupyeSu mohAnnavadhA parigrahastasya pramANaM vidadhIta dhInidhiH // 7 // naravarmacaritra. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. parigrahagrahaNudeSa-adhikAra. 425 dhanamAM, dhAnyamAM, kSetramAM, gharamAM, senAmAM, rUpAmAM, manuSyamAM, pazuemAM ane tAmradidhAtuomAM meha thavAthI nava prakAre parigraha (vRddhigata) thAya che mATe vidvAne temanuM (meha naSTa thavA mATe pramANa bAMdhavuM joie. 7. tyAjya vastumAM meha na kara. zArdUlavikrIDita. sAmrAjyaGkathamavApya sucirAtsaMsArasArampuna stattyaktvaiva yadi kSitIzvaravarAH prAptAH zriyaM zAzvatIm / khampAgeva parigrahAnparihara tyAjyAna gRhIkhApi te, mAbhU tikamodakavyatikaraM sampAdya hAsyAspadam // 8 // __ AtmAnuzAsana. uttama rAjAo ghaNI mahenate saMsAramAM sArarUpa rAjyAdi prApta karIne pAchA temane cheDIne zAzvatI (acala) lakSmIne pAmyA che (arthAt mokSa sukha meLavyuM che, tethI he bhAI tuM!" tajavA lAyaka parigrahone grahaNa karIne tArA bhautika (nAzavaMta) mAM prItI meLavIne hAsyanuM sthAna na thA. 8. keTalAka purUSe ema mAne che ke saMsArI vastuo bhegavyA vinA vairAgyanI prApti ke parigrahatyAga thatuM nathI. ema mAnavAmAM kharekhara samajaNa phera jaNAya che kAraNake anubhava meLavavAthI satya khabara paDe che e vAta te nirvivAda che paNa anubhava na meLavyuM hoya te paNa zAstrazravaNa tathA mane hAtmAnA vacanadvArA paNa jJAna maLavA saMbhava che. eka aMdhAre kuve che temAM puSkaLa kAMTA rahelA che temAM aneka jherI pe pharyA kare che temAM dUrathI jovAne lIdhe jJAna thAya che ke e kuvAmAM javAthI jarUra sukhanI hAni che e dekhItuM jaNAI Ave che chatAM te jJAna meLavavA anubhavanI jarUra nathI. te pramANe bhega bhegavyA vinA viSayene tyAga karavAmAM Ave te kharekhara rIte bahuja uttama che e samajAvI have parigrahagrahaNa karavAmAM deSa che te batAvavA A parigrahatyAgaguNa adhikAranI samApti karI che. che. viSa-thivI. - jema jema lokonI parigrahamAM Asakti vadhatI jAya tema tema temanA as anuyAyI niMdA, vera, IrSA, daMbha,meha, mAna vigere ekaThA thaI manu 54 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma - vyAkhyAna sAhityasabraha-bhAga 2 ja.. dhyane pitAne vaza thayele jANI ardhagatie pahoMcADe che. keTalAka rAjA mahArAjAo ane rUSi munio paNa parigrahanA paMjhAmAM paDI patana pAmI pitAnAM prAkakRta puNyAne paravArI beThA che. manuSya eka baMdhanamAM baMdhANe hoya te chUTa azakta che, te A parigraha te nava athavA dazarUpe judAM judAM baMdhananAM sAdhanavALe che mATe dUra rahevuM teja uttama che. je tenA jhapATAmAM koI phasAya te tene chuTuM thavuM bahu ja muzkela che. saMyamIne paNa parigraha DubADe che. manuSya (2 thI 3). yAnapAtramivAmbhodhau, guNavAnapi majjati / parigrahaguruvena, saMyamo janmasAgare // 1 // sthApi. samudramAM mAlane be vizeSa thavAthI yAnapAtra (vahANa) guNavALuM (deraDAvALuM) chatAM paNa DubI jAya che tenI mAphaka guNavAna paNa saMyamI saM. sAra sAgaramAM parigrahanA gurUtva (bejA) thI Dube che. 1. parigraha dukhadAyaka che. krIDodyAnamavidyAnAM, vAridhirvyasanAmbhasAm / kandastRSNAmahAvallereka eva parigrahaH // 2 // - eka parigrahuja avidyA (ajJAna) ne mATe kIDAno (vihArane) bagIce che, vyasana (duHkha) rUpI pANIne samudra che ane tRSNArUpI mahAvalIne ghaNA vistArathI jhAjhuM duHkha. yathA yathA madattAtre, viratA yathA kathA | tathA tathA mahahaHkhaM, mukhaM ca na tathA tathA // 3 // bhUmuiwAvarcI. jema jema kuTuMbAdikamAM Asakti vadhArAtI jAya ane jema jema parigrahane vistAra thatuM jAya tema tema duHkha vadhatuM jAya che ane sukha ghaTatuM jAya che. 3. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 pari che. parigrahagrahaNadoSa-adhikAra. 427 je parigraha te ArUDhane patita karanArUM sAdhana che. vagrA. zAstrI zrImatAM nazA, zrIvAsudevAtavAvo | zrIkoNikazreNikabhUminAthau, jAtau visaMvAdapadaM hi lobhAt // 4 // naravarmacaritra. bAhubalI rAjA tathA zrI bharatarAjA, zrIvAsudeva ane prativAsudeva, zrIkeNika ane zreNika vigere rAjAe lebhathI patana pAmyA che. 4. dhanabhanuM anarthakAritva. . mArjinI. kalahakalabhavindhyaH krodhagRdhrazmazAnaM / vyasanabhujagarandhra dveSadasyupradoSaH / mukRtavanadavAgnimArdavAmbhodavAyu nayanalinatuSAro'tyarthamarthAnurAgaH // 5 // je atizaya dhaname che, te kalaharUpI bAlahastIne viMdhyAcaLarUpa che, krodharUpI gadhapakSane zamazAnatulya, vyasanarUpI sapane rahevAnA dara (7) rUpa, SarUpI cArane saMdhyAkALatulya, puNyarUpI vanane dAvAnaLa tulya, kamaLatArUpI vAdaLAMne vAyutulya, ane nyAyarUpI kamaLane himatulya che. sArAMza--dhananI mamatAthI kaleza, krodha, vyasana tathA TheSa utpanna thAya che ane puNya, saralatA tathA nIti nAza pAme che. pa. parigraha duHkhakara, zArdravitrIti (6 thI 8). kAluSyaM janayan jaDasya racayan dharmadrumonmUlanaM, klizyanItikRpAkSamAkamalinI.bhAmbudhiM vardhayan / maryAdAtaTamudbhujan zubhamanohaMsamavAsaM dizana , jiM na vAnapU. maDha jatA | 6 | Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 jo. - navama vRddhi pAmela evA nadInA pUranI mAphaka zuM parigraha kalezakara nathI? arthAta kalezakara che. - jema nadInuM pUra pANIne oLI nAkhe che, kAMThA uparanA vRkSane mULamAMthI kheMcI kADhe che, kamaLane pIDe che, samudrane vadhAre che, kAMDAne bhAMgI nAkhe che, ane haMsane uDAvI mUke che; tema parigraha mUkhane kaleza utpanna kare che, dhamane ukheDI nAkhe che, nIti, kRpA, kSamAne paDe che (nAza kare che), lebhane vadhAre che, maryAdAne mUkAve che ane zubha dharmasthAna karanAruM je mana tene paradeza gamananukha kare che. 6. tathA- pratyarthI prazamasya mitramadhRtermohasya vizrAmabhUH, - pApAnAM khanirApadAM padamasaddhyAnasya lIlAvanam / vyAkSepasya nidhirmadasya sacivaH zokasya hetuH kaleH, kelIvezma parigrahaH parihateyogyo viviktAtmanAm // 7 // viveka manuSyae parigraha taja e che, kAraNake parigraha zAMtine zatru che, asaMteSane mitra che, mehanIyamanuM vizrAma sthAna che, pApinI khANa che, duHkhanuM sthAnaka che, raudradhyAnanuM krIDAvana che, vyAkuLapaNAne bhaMDAra che, ahaMkArane pradhAna che, zakanuM kAraNa che ane kajIAne ramavAnuM ghara che. 7. vaLI-- bahistRpyati nandhanariha yathA nAmbhAbhirambhAnidhi stadvanmohaghano ghanairapi dhanairjanturna santuSyati / na khavaM manute vimucya vibhavaM niHzeSamanyaM bhavaM, yAtyAtmA tadahaM mudhaiva vidadhAmyenAMsi bhUyAMsi kim // 8 // sindUraprakara. jema kAThathI agni zAMta thatA nathI ane pANI vaDe samudra tRpti pAmate nathI, tema ghaNeja mehita manuSya puSkaLa dravyavaDe saMtoSI banato nathI vaLI te jIva saghaLuM dravya cheDIne bIje janmagrahaNa kare che (tethI pUrvanuM dravya saghaLuM paDayuM rahe che, chatAM huM zA mATe A vRthApA karuM chuM ema te jIvAtmA vicArite nathI. 8. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. parigrahagrahaNadoSa-adhikAra. 428 ati parigrahathI thatuM duHkha magadha dezaviSe rAjagRhI nagarImAM che. jo che tenI calaNa nAme rANI che. ekadA bhAdrapada mAsamAM calaNa rANI rAnI sAthe gokhamAM besI vaibhAragiri sAmuM jovA lAgyAM. tyAM aneka nirjharaNAM vahe che, ThAma ThAma dadurasvara thaI rahyA che, bApayA belI rahyA che, mora nRtya kare che, pANInA vahetA pravAha nadImAM samAtA nathI. e avasare kaI eka purUSane nadI pravAhanI mAhathI moTI mahenate kASTha kADhatAM calaNae daiThe, tethI manamAM viSAda karatI rAjA pratye belI ke he svAmI bhariyAne sahu ko bhare, vaThAM varase meha, sadhana sanehA sahu kare, nirdhana dAkhe che. e ukhANa je jagamAM kahevAya che, te sAco che. rAjAe pUchyuM ke kema? te vakhate rANIe kahyuM ke he svAmI! e eka daridra purUSa che tene udara bharavuM kaThaNa che. eNe parabhave puNya karyuM nathI mATe tame sarvane dAna Ape che paNa evA duHkhIne kAM detA nathI? te vakhate rAjAe sevaka mokalI tene teDAbe, te paNa AvI namaskAra karI ubhA rahyA. rAjAe kahyuM ke he purUSa! tuM duHkhita thaI kASTha kApe che, mATe duHkha nahi bhagava. tene joIe te huM ApuM. teNe kahyuM ke he svAmI! huM mammaNanAme vANuM chuM. mane be baLada joIe chIe. temAM eka te meLavyo che paNa bIjAne meLavavAmATe udyama karuM chuM. rAjAe kahyuM ke amAre ghera hajAre baLada che, temAM je sAre hoya, te tuM le. vaNika belyo ke mAre baLadIo anya jAtinA che, tamArA tevA nathI ane mane te mArA baLada jeja baLada joIe! te sAMbhaLI tenA baLadane jovA mATe rAjA te vaNikane ghera AvyA, gharamAM atyaMta samRddhi dIThI tathA suvarNamaya najaDita eka baLada dIThe. te joI rAjA vismaya pAmyuM ane te sarva samAcAra rANane jaI kahyA. celaNA paNa tyAM baLada jevA sArU AvI, baLada joIne mammaNa pratye belI. evAM lAkaDAM kApavAthI tAre e vRSabha kema prApta thaze? te bolyA ke evAM vRSabhane arthe meM samudramAMhe pravahaNa pUyo che. paradezamAM e lAkaDAM vecIne tenAM nANAM tathA rata laI A vIza. tamAMthI vRSabha Avaze. e kASTa je che, te bAvanAcaMdana che, ene marma je parIkSaka heya, teja jANe. huM paNa bIjA keIne zIkhavato nathI. pachI rAjA reNu tene lebhane vicAra jANI viSAda karatAM pAchAM ghera AvyAM. have te mammaNa zeTha ati lebhanA vAthI Atta dhyAna karate vipatti pAmato apUNa maneja maraNa pAmI tiryaMcAdikane viSe ghaNuM ghaNuM bhavapata bhaye, ema jANI bhavya jIve parigrahanI virati karavI. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha--bhAga 2 jo. navama jo mANasa dhAre teA parigrahavaDe aneka upakAra karI peAtAnA AtmAne du:khamaya saMsAramAMthI kheMcI leche tema na karatAM je parigrahamAM lubdha thAya te jANavuM ke te saMsAramAM DumatA jAyache. tethI parigrahamAM mukhya je dhana va ryuM che temAMthI mamatva dhImedhIme kheMcI levuM. e atAvavA A parigraha grahadoSanAme adhikAra pUrNa karyA che. * - dhanamamavamocana-dhAra. ~~ Zi Xiao dhana te koi manuSyanI sAthe mRta thayA pachI cAlatuM nathI tApi tenA upara darekane eTalI mhoTI mamatA hAyache ke maraNanI chellI ghaDI sudhI te mamatA mUkI zakAtI nathI eTale duniyAnA manudhye samajeche ke" saMmIjIne nayanayone phinivRti " 430 arthAt AMkhA vIMcAtAM kaMi paNa pAtAnI khAtara nathI. tepaNa tenA mamatvane mUkI zakatAM nathI eTale paDita hA ke mRkha, sukhI hA ke duHkhI, zeTha hA ke cAkara, rAjA hA ke raMka paNa darekane dhanaupara ekasI mamatA hoyache. khAbatanuM yatkiMcitbodhana karavAsArUM A adhikAra AraMbhAya che. A mamatvanA AdhAra saMgaupara nathI paNa manaupara che, anuSTup . niHsaMgo'pi munirna syAtsamUrddhaH saGgavarjitaH / yato mUzkeva tattvajJa, samUtiH pratitA // ? // nyAvi. muni saMgarahita hAya tepaNa jyAMsudhI tene mUrchA (mamatva) che, tyAM sudhI ni:saMga thaI zakatA nathI. kAraNake tattvajJa purUSAe mUrchAneja soMganuM utpatti sthAna kahyuM che mATe manane vaza rAkhavuM joie. 1. dhana aihika ane AmuSmika duHkha karanAra che. indravajrA. yAni dviSAmapyupakArakANi, sarpAndurAdiSvapi yairgatizva | zakyA ca nApanmaraNAmayAdyA, hantuM dhaneSyeSu ka eva mohaH // 2 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pache. dhanamama vAcana-adhikAra. je paisA zatrune paNa upakAra karanArA thaI paDe che, je paisAthI sarpa, udara vigeremAM gati thAya che, je paisA maraNaga vigere keIpaNe Apattio dUra karavAne zaktimAna nathI tevA 5sA upara te meha zo? bhAvArtha-vyavahAramAM paisAdArane AsamAnamAM caDhAvI devAmAM Ave che ke sarve dAnamAtrathane "vasa vinA nara pazu? vigere. AvA vyAvahArika vAkya keTale aMze ADe mAge deranArAM che te atre batAve che. prathama padamAM bahu sarasa bhAva batAvyo che. zatru dhana luMTI jaI ane teja dhanathI baLavAna thai tArI sAme te vApare che. parazurAme mahAsaMhAra karI nakSatrI* karelI pRthvI ane delata sarva subhamane bhega paDayAM. prativAsudeve mahenata karI traNa khaMDanuM rAjya ekaThuM kare che te vAsudevanA upabhogamAM Ave che ane prativAsudevanuM caka tenuM pitAnuM ja mAthuM chede che. AvI rIte A paNA paisAthI ApaNe zatru paNa baLavAna thaI zake che. bahu lobhI prANIo maraNa pAmyA pachI tenA dhanaupara sarpa ke uMdara thAya che. evI vAta ApaNe zAstramAM vAraMvAra vAMcIe chIe. A bhavamAMja nahi paNa parabhavamAM paNa ATaluM du:kha denAra ane nIca jAtimAM (tiryaMcamAM) gamana karAvanAra paisAne mATe zuM kahevuM ane tenA para meha ke kare, te vicAravA jevuM che. - rAjA, cakavatI ane AkhI duniyAne mAthe lenArA bIjA zaravIre cAlyA gayA tyAre teonA paisA e teone ane moTA dhavaMtarI vaidyo ke DAkaTare paNa bacAvI zakyA nahi. meTA dhanavAne mAMdA paDe che tyAre teone asAdha vyAdhimAMthI paisA bacAvI zakatA nathI, tema bIjI ApattimAMthI bacAvavAne paNa dhana samartha nathI. AvI rIte zArIrika temaja mAnasika, aihika temaja Amumbika aneka de nuM mULa paisA che tethI te parameha kema kare ane tevA paisAthI AzA zI rAkhavI? naMdarAjAnI senAnI DuMgarIo paNa aMte kAMI kAmamAM AvI nathI e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. 2. dhanathI sukhakaratAM dukha vadhAre che. upanAti. mamatvamAtreNa manaHprasAdasukhaM dhanairalpakamalpakAlam / ArambhapApaiH suciraM tu duHkhaM, syAdurgatau dAruNamityavehi // 3 // * kSatriyarahita. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa grahu--bhAga 2 jo. navama A paisA mAza che evA vicArathI manaprasAdarUpa thADuM ane thoDA vakhatanuM sukha paisAthI thAya che paNa AraMbhanA pApathI durgatimAM lAMkhA vakhata sudhI bhayaMkara duHkha thAyache; A pramANe tuM jANuM. vizeSA-- " A ghara mArUM, A ghareNAM mArAM, vaTAva khAtAmAM ATalI rakama jame che te mArI cha evAM mAnI lIdhelAM mArApaNAnA samatvathI mana jarA prasanna thAyache ane tevI mananI prasannatAmAM A jIve sukha mAnela che, vAstavika sukhane anubhava na hovAthI AmAM sukha lAge che paNa sukha nAmanuM che. mananI zAMtimAM je sukha atAvyuM che te sukha AgaLa AnI kAMi gaNatarI paNa nathI. vaLI A sukha bahu thADA vakhata rahe che. hAla manuSyanuM bahuta so varSanuM AyuSa gaNIe te anatakALanI pAse te lekhAmAM nathI, vaLI ATalA alpa samayamAM ArabhAddivaDe dravya meLavIne je sukha meLavavA prayatna karIe tene pariNAme asaMkhya va sudhI nArakI ane nigeAdanAM duHkhA khamavAM paDe che, dharmAdAsagaNI kahI gayA che ke je sukhanI pachavADe duHkha hoya tene sukha kahI zakAyaja nahi ' A saMsAramAM paNa pacAsa varSa sudhI gRhasthasthitimAM rahelA mANasa pachavADenAM pAMca varSa jo duHkhI thAya che te tenuM prathamanuM sukha kAMi gaNutarImAM paNa AvatuM nathI. paisAthI sukha kevuM ane keTalu che tenI phIlasuI jANyA pachI tene ceAgya lAge te tenApara meAhu karaje. keTalIka khAkhatamAM prAkRta----lekapra vADuthI kheMcAi javuM cegya nathI. duniyA je dravyavAnene mahA sukhI dhAratI hoya tenA aMtaHkaraNane jaine pUchyuM ke tene kharUM sukha che ? duniyAnA pAkA anubhavIe kaheche ke paisAthI ekAMta upAdhi che, sukha hoya teA sateSamAMja che ane cAlu sthitine tAe ja manane AnadamAM rAkhavuM eja sukha meLavavAnA upAya che. AkI te rA jarAsadha ane dhavaLa zeThanAM ciratrAnA vicAra karavA, jethI sukhanuM kharUM tattva samajAi jaze. 3. dharma nimitte dhana meLavavu' yukta che. ndravA. dravyastavAtmA dhanasAdhano na, dharmo'pi sArambhatayAtizuddhaH / niHsaGgatAtmA tvatizuddhiyogAnmuktizriyaM yacchati tadbhave'pi // 4 // 432 adhyAtmakalpadruma. dhananA sAdhanathI vyastava svarUpavALA dharma sAdhI zakAya che, paNa te Arabha yukta hovAthI ati zuddha nathI ; jyAre niHsaMgatA svarUpavALe! dharma ati zuddha che ane te teja bhavamAM paNa mAkSalakSmI Ape che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizada, dhanamamamocana--adhikAra ' vizeSArtha-vividha prakAranI pUjA, biMbapratiSThA, svAmI vAtsalya, maMdira caNAvavAM, upAzraya karAvavA vigere dravyastava kahevAya che. dravyanI madadathI A prakAra bahu sArI rarti sAdhI zakAya che. puNyazaLakTa maLala - mIne ghamamAge vyaya karI maDApu pArjana kare che. graMthakAra kahe che ke A prakAranA dharmamAM paNa AraMbha thAya che, kAraNake SakAya charanuM mana thAya che tethI A prakArane dharma ati zuddha nathI. dhyAna rAkho ke ati zuddha nathI, zuddha te che ja; paNa te dharma karavAne nimitte dravya meLavavuM yukta nathI. haribhadra sUrimahArAjAe paNa aSTakamAM kahyuM che ke dharmArtha yasya vittahA, tasyAnIhA garIyasI / jJAnA ipaya, tUrAnaM vAn dharmane mATe paisA meLavavAnI IcchA karavI tenA karatAM tenI IcchA naja karavI e vadhAre sAruM che. page kAdava lAgyA pachI tene breIne sApha karavA karatAM darathI kAdavane sparza naja karavo, e vadhAre sAruM che." bAkI maLela dravyano te dharmamAja vyaya kara. A bhAva AvatA AThamA kathI spaSTa thaze. dravyastava yukta dharmathI lAMbekALe mukti maLe che tyAre navavidha parigrahathI niHsaMga thayelA che teja bhavamAM janmajarAmaraNarahita azrutapada prApta kare che. niHsaMgatA varUpavALe dharma ati zuddha che. kahevAno matalaba e che ke dharmanimite dhana meLavavA vicAra kare nahi. punarAvartana karIne kahevAmAM Ave che ke A lekane bhAva barAbara vicAre. dravyastavane jarA paNa nabaLuM pADavAno vicAra graMthakartAne nathI, paNa dharmamAM pradhAnatA niHsaMgatAnI ja che. dravyastavathI mokSa lAMbe kALe prApta thAya che, paraMtu tethI mokSamArga te cheja. - mekSa prApta karavAnA aneka bhAga hoya che, temAMnA keI lAMbA, kaI vAMkAcuMkA ane keI sIdhA-sarala heya che. jema ApaNe muMbaIthI surata javuM hoya te grAMTaroDathI besIne sIdhA paNa javAya athavA dariyAmA javAya athavA bIjA aneka ADA mArge javAya; jemake prathama karAMcI jAya, tyAMthI jApharAbAda thaI gerave AvI bhagavADAMDIe jaI tyAMthI surata jAya; e pramANe mokSamArga keTalAkane sIdhe prApta thAya che ane keTalAka nakAmA cakkara le che. dravyastava e pramANe te mokSamArga taraphaja che, tenuM sukAna barAbara dizAmAM mUkAyeluM che, mAtra te lAMbe mAge che paNa vimAga ke apamArga nathI. dravyastavana narama pADavAnI keTalIka vAra vicAraNA jovAmAM Ave che ane khAsa karIne kAMIka zaramathI ane kAMika avakAzanA abhAvathI A kALamAM te vRtti vizeSa dekhAtI jAya che jyAre agAunA vakhatamAM teja vRtti oLaghAla 55. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMbhraha bhAga 2 navama adhyAtmIo taraphathI bahAra paDatI hatI; tethI atra te bAbatanuM vastu svarUpa zuM che te batAvavAno prayAsa karyo che. keTalAka mANase anyAya ke apramANikapaNAthI dravya meLavatAM vicAra kare che ke pisA meLavIne dharmamAge teno vyaya karIzuM. A vicAra tadana kheTe che, ane zAstrakAra evA nimittathI dhana meLavavAnI cevkhI nA pADe che. mahA AraMbha karmAdAna ane zudra vyApAra karI tenAthI' je dhana maLaze tene dharma mAge kharca karazuM e keTalAka prANIo vicAra kare che, te jenazAsananuM rahasya samajanArane taddana viparIta lAge che. A lokane khAsa udeza dravya stavanI apekSAe bhAvastavanI mukhyatA keTalI che te batAvavAnuM che ane A upadeza zrAvakone uddezIne lakhAyelo che. dravyastava sAdhavA dhanopArjana karI saMsAramAM paDayA rahevAne athavA bhAvastava na AdaravAno vicAra karanArAone mahAnizItha sUtramAM batAvelA vicAra anusAre A leka lakhAyela che ema eka vidvAna muni mahArAjanuM kahevuM che. 4. je pitAnuM, teja maraNa pachI bIjAnuM. upanAti. gRhaM suhatputrakalatravargo, dhAnyaM dhanaM me vyavasAyalAbhaH / kurvANa itthaM na hi vetti mUDho, vimucya sarva vrajatIha jntuH||5|| ghara, mi, putra, strI vigere vaga, dhAnya, dhana, A sarva mAre nizcayathI lAla che, eTale A samagra mAruM che. Ama manamAM vicAra karate mUDha manuSya nakkI jANato nathI ke jIva te sarvane ahiM tyAga karIne cAlyA jAya che. arthAt maraNa thatAM kAMI paNa sAthe cAlatuM nathI ema jANato nathI. pa. sAta vastuo sadA kSudhAturaja che. vaMza (x7). na dArubhirvatirapAnidhirjalairAhArajAlarudaraM krairnRpH| dvijazca dAnaigaganaM samIraNairna tRptipAtraM manujastathA dhanaiH // 6 // jema lAkaDIothI agni, pANIthI samudra, aneka prakAranAM bhejanothI udara (peTa), prajA pAsethI kara levAthI rAjA, dAnathI brAhmaNa ane vAyuthI jema AkAza tRpta thatuM nathI, tema ghaNuM dhana maLe te paNa tenAthI manuSya tRptipAtra thatuM nathI eTale tRptine pAmate nathI. da. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paziva che dhanamamavamocana-adhikAra. 435 mokSamAMthI bhraSTa thaI nagadamAM javAno saraLa raste. " parigrahaM santalute yathA yathA, tathA tathA mohabhareNa pIDyate / hA hArayikhA narajanma mohataH, saJjAyate'nAdinigodajantuSu // 7 // ___ naravarmacaritra. manuSya jema jema parigraDuM (dhana putrAdi) ne vistAratA jAya che tema tema meha (ajJAna-mamatva) nA bhArathI pIDAto jAya che. hA! kheda che ke ajJAnathI manuSya janmane hArIne nigoda nAmanA jaMtuomAM janme che ke je jaMtuo atIva sUkSma vanaspatikAyanA nAmathI oLakhAya che. 7. sAta kSetramAM dhana vAparavAno upadeza. vasantuti . kSetreSu no vapasi yatsadapi svameta ___ghAtAsi tatparabhave kimidaM gRhIkhA / tasyArjanAdijanitAghacayArjitAte, bhAvI kathaM narakaduHkhabharAJca mokSaH // 8 // adhyAtmakalpadruma. tArI pAse dravya che chatAM paNa te (sAta) kSetramAM vAparate nathI, tyAre zuM parabhave dhanane tArI sAthe laI javAno che? vicAra kara ke paisA meLavavA vigerethI thayelA pApasamUhathI thanAra nArakInAM duHkhothI tAra mokSa (chUTakAro) kema thaze? vivecana-prApta karelA paisA parabhavamAM sAthe AvatA nathI; vaLI tene pedA karavAmAM, jALavavAmAM ane vyaya karatAM athavA nAza thatAM aneka dukhaparaMparA thAya che ane para bhavamAM hInagati thAya che. have tyAre karavuM zuM? karavAnuM eja che ke prApta thayela paisAne zubha raste vyaya kare. dravya vAparavAnA ane neka rastA che. jinabiMbasthApana, jinaderAsarane jIrNoddhAra, pustake lakhAvavAM, chapAvavAM, temanuM rakSaNa karavuM ane pustaka bhaMDAra karavA, lAIbrerI karavI tathA keLavaNIne prasAraka , sAdhu-sAvIe, svAmI bhAIo ane bahenane utkarSa kara, anAthanuM pratipAlana karavuM ane rAsananI zobhA vadhAravI. AvAM AvAM aneka upayogI sthAne che, temAM je je sthAnake AvazyakatA lAgatI hoya ane je sthAnake vyaya kare samAjane DahApaNa bhAre lAgatuM Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa bra.-bhAga 2 na . 432 evama hAya te sthAnake vyaya karaveA. vyavyaya karavAmAM leAkeAnI Adhunika sthiti ane jarUrIAtapara khAsa dhyAna ApavuM. jo AvI uttama bhAvanAthI dravyavyaya karavAmAM Ave te| sa'sAraduHkhathI chUTavAnuM jaladI ane tema che. zAstrakAranuM khAsa pharamAna che ke sAta kSetramAM dhanano vyaya karavA, temAM paNu je kSetra sIdAtu hoya tetarapha prathama dhyAna ApavuM. jamaNavAra karavAnI A jamAnAmAM ghaNA mANasA samajIne-vicArIne nA pADeche. teone lADavA kaDavA lAgatA nathI, paraMtu te sama che ke jamavArakaratAM zrAvakAnI sthiti sudhAravAnI, tene udyame caDhAvavAnI ane abhaNane bhaNAvavAnAM sAdhane cAjI, jainaprajAne bIjI prajAenI sapATIpara mUkavAnI prathama jarUrIAta che; tevIja rIte derAsara vadhAravAkaratAM temanI pUjA karanArAone vadhAravAnI ane ja derAsare che temane jALavanArA utpanna karavAnI vadhAre jarUrIAta che. A vicAra sazAstra che ema tane jaNAya te tAre te AdarA. phakta leAkapravAhuthI kheMcAi javuM niha. jyAre AvI rIte vicAra karIne dhanano vyaya karavAmAM Avaze tyAre etraDA lAbha thaze. keLavAcelA tathA bInakeLavAyelA aApaikI jeNe zAstrIya tattvajJAna kAMi paNa saMpAdana karyuM haze tene sahuja mAlUma paDaze ke sAtakSetra e dharmAnA uMDA ane majabUta pAye che. temAM paisAnA game tema vyaya karavA te jema geravyAjabI che temaja temAMnAM phAI paNa kSetrata ane khAsa karIne sIdAtAM kSetrata dhyAna na apAya te paNa geravyAjabI che. sAtakSetramAM A paNI mahAna sa MsthA konpharansanA sarvAM mukhya TharAveAnA sAra AvI jAyache. zrIjinabiMba, jinacaitya, jJAna, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e sAtakSetra che. ane tenA uddhAra,abhyudaya ane unnatimATe anatA prayAsa karavA, potAnuM tana, mana ane dhana temAM rokavuM, temAM aNu karavuM tenI sAthe joDI devuM e pratyeka cumukSunI prathama pharaja che ane temAM paNa agAu jazAvyuM che teja punarAvRtti karIne kahevAmAM Aveche. je kSetrane madadanI vizeSa jarUra hoya tene vadhAre poSavuM, tenA upara dhanAdikanA vizeSa vyaya karavA, agAu daDha zraddhA jAgRta karavA, derAsa tathA pratimAjIe vigerenI jarUra vizeSa hatI, hAla jJAna kALa hAvAthI keLavaNInA sAdhanAnI vizeSa jarUra che, e saM hukIkata dhyAnamAM rAkhI apekSA, dravya, kSetra, kALa bhAva vicArI cegya kSetramAM dhananA vyaya karavA, madhue ! A sa`sAramAM aneka prakAre rajhaLAvanAra strI ane dhana e eMja lastue che, emanA upara rAga evA prakArane thAyache ke, tenuM varNana jJAnI paNa pUrepUruM ApI zakatA nathI. AmAM dhana uparanA snehu vadhAre sakhta che ke uparanA snehu vadhAre sakhta che te kahevuM muzkela che. strIuparanA sneha mATI umare zarU thai thoDA varSoMmAM e cai jAya Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanamamavAcana-adhikAra. 3che. che! paNa jeTale vakhata rahe che teTalo vakhata tene rasa bahudhA vadhAre hoya che. dravyaparane mehu dararoja vadhato jAya che ane vRddhAvasthAmAM te parAkASThAe pahoMce che ane jIMdagIne cheDe paNa Ta nathI. amuka vya. tine mATe me meha vadhAre che te kahI zakAya, paNa sAmAnya rIte mAruM pitAnuM te mAnavuM evuM che ke dravyaparane mehu kadAca strImehuthI caDhiyAta hoya ke na hoya, paNa tethI utare tevo te nathI ja. kaI paNa vastu prApta karavAmAM prANune amuka irAde hoya che, paNa dhanaprAptimAM te kAMI paNa IrAdA vagara mAtra paisAnI khAtaraja paisA meLavavA yatna karavAmAM Ave che. putrane moTe vAra ApavAnuM paNa mhAnuM ja che, A dalIlanA purAvAmAM be hakIkata jevAnI che, eka te vagara putranA ane putra thavAnI AzAvagaranA mANase paNa eTalI ja khaMtathI paisA prApta kare che ane pAsenA paisAne zubha mAMga paNa vyaya karatA nathI ; ane bIjI e ke je AvatA bhavamATe paisA zekAI zakAtA hoya te koI paNa mANasa putrane vArase ApavAnI darakAra kare tema nathI. vaLI bIjuM e paNa jANavA cagya che ke dareka kAryamAM amuka hada hoya che eTale ke amuka vakhata pachI ane amuka prApti thayA pachI te kArya purUM thayuM gaNAya . paisAnI bAbatamAM A niyama paNa jUThe paDe che. hajAra maLe lAkhanI ane lAkha maLe kareDanI utta ttara IchA vadhatI ja jAya che. vadhatI IcchA anusAra kAryadhurAmAM joDAI jIvana pUrNa thAya che, paNa paisA kamAvAnuM kArya kadI paNa pUruM thatuM nathI. kaI paNa kAma karavAne amuka hetu hoya che ane amuka sAdhya hoya che. prayajana ane sAdhya vagara te sAdhAraNa akkalavALe mANasa paNa pravRtti . karatA nathI tyAre dhana prApta karavAnAM heta ane sAdhya zuM? jarA vicAre, anAdi paddhatithI taNAI na jAo. dhana khAtara dhana meLavavAmAM ughukta na thAo. paNa jarA AgaLa pAchaLa najara kare. tame DAhyA mANasa che tamAre pagale aneka cAlatAM haze, mATe pravRtti kare tenA hetu, sAdhya dhyAnamAM lai kare. A dRSTithI vicAraze tyAre jaNAze ke kAryasiddhinA upara jaNAvelA bane niyame dravyaprAptinA prayAsa vakhate khoTA paDe che. dhanapravRtti nihetuka che, e ApaNe joyuM, chatAM jeo tene icchatAM naja hoya te utkRSTa prazaMsAne pAtra che. jeo zrAvaka avasthAmAM che, temaNe sarva tyAganI IcchA rAkhavI ane sAthe cAla sthitimAM saMtoSa rAkha, pAtAnI sthiti sudhAravA mahatvAkAMkSA rAkhavI paNa temAM parovAI jaI dudhana na thavA devuM. cAlu sthitimAM AnaMda pAmavA ane khAsa karIne kamanA siddhAMtane tAbe thaI javuM nahi, paNa purUSArtha karave. gerasamajutI na thAya teTalAmATe jaNAvavAnI jarUra che ke tene purUSArthane virodha nathI; paNa duSyana thAya, paisAnI japamALA japAya, paisAnuMja prAna rahe evI sthiti na thavA devI, Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaha---bhAga 2 ja. nayama tame moTA thavAnI AzA-icchA rAkhe, paNa tamAre cAlu saMgothI ane saMtoSI bane nahi. dhana meLavyA pachI zuM karavuM, e bAbatamAM graMthakAre vivecana karyuM che. dhana meLavatAM kevA kevA saMskAra thAya che te para ja dhyAna ApavAmAM Ave to upadeza lAgyA vagara rahe nahi. pasAmATe paradezagamana, nIcasevA, TADha, taDakA ane tIvra vacane sahana karavAmAM Ave che; paisA mATe khuzAmata karavAmAM Ave che, pisAmATe khaTapaTa karavAmAM Ave che ane paisA mATe aneka viTaMbanA sahana karavAmAM Ave che. je kadarthanAne aMza sahana karavAthI munimArgamAM mekSa maLe, tevI kadarthanA paisAsArU anAdi mehamadirAmAM cakacUra thayela jIva kare che, paNa vicArato nathI ke A badhuM zAsArU? mUDha avasthAmAM athaDAI pachaDAI anaMtakALa rakhaDyA kare che. siMdUraprakaramAM kahe che ke- dhanathI aMdha thayelI buddhivALA purU viSama aTavImAM bhramaNa kare che, vikaTa dUra dezAMtaramAM phare che, gahana samudranuM ullaMghana kare che, bahu dukhavALI khetI kare che, kRpaNapatinI sevA kare che ane hastIonA saMghaTTathI apravezya saMgrAmamAM jaI prANa Ape che. A sarva lebhanuM ceSThita che. sukha kyAM che? paisAdAranI havelImAM, rAjAnA mahelamAM, cakavatanA AvAsamAM, IMdranA iMdrAsanamAM ke be ghaDAnI gADImAM? vicArIne javAba de e zarata che. jarA juo bahAranA ADaMbaramAM sukha nathI. sukhI lAgatAM mANasanAM hadaya saLagI jatAM hoya che. gharamAM aneka khaTapaTa hoya che ane manamAM te yuddha cAlyA ja kare che. sukha saMteSamAMja che, cAlu sthitine tAbe thavAmAM ja che. dhana asthira che, keInuM thayuM nathI ane keInuM thavAnuM paNa nathI. prAyaH vidyA ane dhanane vera che. jJAnavagara sukha nathI, ane paisAdArane sukhI mAnavA, enA jevI bIjI mUDhatA nathI. aneka dethI bharapUra-dhavaLazeTha, mammaNazeTha, subuma cakI vigerene narakamAM nAkhanAra, ekAMta upAdhithI bharapUra, mananI azAMtinuM prabaLa sAdhana, aneka du:khane varasAda varasAvanAra ane vidvAnethI aMdhanuM upanAma meLavanAra lakSmInuM sukha jogavanAra dhanikone te sukha mubAraka he! cAlu jamAnAnA vicitra raMgathI bharapUra jIMdagImAM ane khAsa karIne sakhta pravRttimAM madhya biMdu gaNAtAM moTAM zaheranA sukhI dekhAtAM lokone je jarA paNa muMjhAvuM nahi, jarA paNa aphasa kara nahi, teone sukhI mAnavA nahi; kAraNake teonA khAsa najIkanA saMbaMdhamAM gayelAe jANe che ke teo sukhI nathI. ' ApAguM sukha ApaNI sAtheja che ane ApaNe te paramAnaMdapada prApta karavAnI icchAmAM cAlu sthitine tAbe thaI, zuddha vRttie karI dharmamaya jIvana pharavAne uddeza rAkhI uccatara ane vidvatara jIvana gALavAne Azaya, u. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, dhanamamamecana--adhikAra. deza ane IcchA rAkhavI. manuSya jIvanane uMce hetu pAra pADavA sArU mana aMkuza rAkhavAnI ane lAbhano tyAga karavAnI bahu jarUra che. 8. maraNanI chellI ghaDIe zalya (bANa) tulya dhane manuSyane zuM karI zake che? zArdUlavikrIDita. nidrAchedasakhedabAndhavajane sodvegavaidyojjhitaH, vathathati nitImAtA bhanasvAsthyamanorathapriyatamAvaSTabdhapAdadvayaH, paryante vivazaH karoti puruSaH kiM zalyatulyairdhanaiH // 9 // bhUmuiwAvI. (manuSyanI mAMdagI vadhavAthI) ghaNA ujAgarA karavAthI bAMdhava jana jyAre khedapAmI jAya che. (thAkI jAya che.) davA karI karIne ugathI vaidyaleke e paNa jene choDI dIdho che. eTale have A manuSya sAjo thaze nahi ema jaNAvI tajI dIdho che) tema parijane (AsapAsanA leke) e amuka pathya (nigI) bhejana kare. amuka oSadhine kavAtha (kADhe) pIe Ama vAta karI karIne jene pIDAyukta karI mUkyo che ane manamAM (huM marI jaIza) evA kSebhathI vAraMvAra jenAM aMgamAM mUchI AvI jAya che. (eTale jIva uMDe utarI jAya che) ane upara mujaba davAo lAgu na paDavAthI tathA dina dina regathI (zarIra kSINa thavAthI) have mAro dhaNI sAjo nahi thAya evI rIte jene maniratha bhagna thaI gayuM che evI vAlI strIe jenA be caraNe pakaDelA che evA purUSane te vakhate (mRtyune) paravaza thaIne zalyatulya duHkha ApavAvALAM dhana (hAya mAruM dhana, mArAM pazuo, mArAM bhUSaNo, mhArAM vaDhyA, ema duHkha ApanArAM) thI zuM karI zake che? arthAt kAMI nahi. 9. dhanamamatvathI jeTalI jeTalI hAni che tenuM varNana TuMkamAM paNa spaSTa rIte samajAvyuM che te have tevi vizeSa kahevAnI jarUra nahi dhAratAM lakSmI caMcaLa hovAthI acaLa rahevI e zaMkA jevuM che te samajAvavA A dhanamamatvamecanAdhikAranI samApti karI che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bavama - vyAkhyAna sAhitya sabraha-bhAga 2 je. strIsvabhAva-vivAra. che DuMmI (dhanaskRddhi) koInI thaI nathI, thatI nathI ane bhaviSyakALamAM kaLa thaze paNa nahi e samajyA vinA dhanamamatva ghaTatuM nathI. te batAvavA ahIM prayAsa karyo che. lakSmIne svabhAva e capala che ke te kahiM sthiratA karIne rahI zakatI nathI eTale je manuSya "dhanane sadupayoga kare agara dAnamAM Ape" to te dhana tenA upaganuM gaNAya che bAkInA dhanaupara mamatA rAkhavI vyartha che. kAraNake je bhogavavAmAM tathA dAnanA upayogamAM na Ave te te saMpattine avazya nAza thAya che eTale nadImAM pUra AvyuM hoya temAMthI je pANuM vadhI jAya ne nadI be kAMThA upara bharAI jAya te uparanuM pANI te turtaja anyaraste cAlyuM jAya che ane bAkInA jaLane leke upaga na kare te te dhIme dhIme samudramAM jaI samAI jAya che paNa sthira rahetuM nathI te lakSamIne svabhAva che. ityAdi samajavA sArUja A adhikAranI geThavaNa karI che. lakSmInI maMda gati. manuSkaq (1 thI 4). samAyAti yadA lakSmI rikelaphalAmvat / viniyati yadA lakSmIgaMjabhuktakapitthavat // 1 // subhASitaratnabhANDAgAra. nALieramAM pANI kyAre ane kyAMthI bharANuM e jema pratyakSa jovAmAM AvatuM nathI tema lakamI AvavA lAge che tyAre pratyakSa hetuo jevAmAM na Ave evI rIte bharAI jAya che ane jyAre te javAnI thAya che tyAre hAthIe gaLela koTha AkhuM na AkhuM tenI lAda sAthe nikaLI jAya che temAMthI gabha kevI rIte ane kayAM uDI gaye tenI khabara paDatI nathI tema te kayA kAraNathI kema uDI gaI tenI khabara paDatI nathI. 1. - hAthI keDuM khAI jAya che paNa puMThadArA te tevuM ne tevuMja nIkaLe che vastutaH te kaThAmAM garbha raheto nathI. e AzcaryanI vAta che. AmAM samajavAnuM e che ke je dhanano sadupayoga na thaye to kAThAmAMthI jema garbha uDI jAya che, tema lakSmI paNa kumArge uDI jAya che. ane lakSmI meLavatAM karela pApaja pitAne avazya bhogavavuM paDe che e hAMsala che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che lamIsvabhAva-adhikAra, dhanane upayogamAM levAnI pharaja dAnaM bhogastathA nAzaH, syAd dravyasya gatitrayam / yo na datte na bhuGkte ca, tRtIyA tadvatirbhavet // 2 // dAna (keIne ApavuM), lega (pote bhegavavuM) ane nAza Ama dhananI traNa gati thAya che, mATe je manuSya keIne ApatuM nathI ane pote bhagavate nathI tenA dhananI trIjI gati (nAza) thAya che. 2. ghananI uttama gati dAna ja che. AyAsazata labdhasya, pANebhyo'pi garIyasaH / gatirekaiva vittasya, dAnamanyA vipattayaH // 3 // pArzvanAthavaritra. seMkaDo prakAranA parizramothI meLaveluM ane prANa karatAM paNa vadhAre vahAluM evA dhananI dAna eja uttama gati che. bAkI sarve vipattirUpa che. 3. je potAnA gharane tyAga kare te bIje ThekANe kema Take? padmaM padmA parityajya, svAvAsamapi yA prajet / dinAnte sA kathaM nAma, parasthAneSu musthirA // 4 // guirAyajI. je lakSamI sAyaMkAle pitAnA nivAsasthAnarUpa kamaLane paNa tyAga karIne bIje ThekANe cAlI jAya che te lakSamI, bIjAnA sthAnamAM kema asthira thAya? (Take?) 4. lakSmI caMcala che. vantati8. ApadgataM hasasi kiM draviNAndha mUDha, lakSmIH sthirA na bhavatIti kimatra citram / etAnmapazyasi ghaTAJjalayantracakre, riktA bhavanti bharitA bharitAzva riktaaH||5|| kumASitAmAvALA, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 ne. maghama huM dhanathI aMdha thayela mUDha ! duHkhI mANasane kema huse che? kAi ThekANe lakSmI sthira rahetI nathI temAM ahIM Azcaya zuM che? kAraNake raeNTamAM rahelA ghaDAe te teA tuM jIveche ke je ghaDAo khAlI hAyache te bharAyache ne je bharelA che te punaH khAlI thAyache. AvI rIte nina dhanavAna thAyache ane dhanavAna nina ane che. mATe anizcita sthitivALA dhananA madane laIne garImane upahAsa karavA e cASya nathI. 5. bahura`gI lakSmI. zArdUlaviIDita (6 thI 12). nimnaM gacchati nimnageva nitarAM nidreva viSkambhate, caitanyaM madireva puSyati madaM dhUmyeva datte'ndhatAm / cApalyaM capaleva cumbati davajvAleva tRSNAM naya tyulAsaM kulaTAGganeva kamalA svairaM paribhrAmyati // 6 // lakSmI nadInI mAphka nIca taraph jAyache, nidrAnI peThe jJAnane nAza kare che, madirAnI mA ahaMkAra utpanna kareche, dhamanA samUhanI peThe AMdhaLApaNuM Ape che, vidyutanI mAka capaLatA dhAraNa kareche, dAvAnaLanI javALAnI pe tRSNA (lAbha) vadhAre che ane vezyA strInI mAphaka marajI mujaba vihAra che. 6. lakSmI duHkhaprada che. dAyAdAH spRhayanti taskaragaNA muSNanti bhUmIbhujo, gRhanticchalamAkalayya hutabhugbhasmIkaroti kSaNAt / ambhaH plAvayati kSitau vinihitaM yakSA harante haThAt, durvvatAstanayA nayanti nidhanaM dhigbaddadhInaM dhanam // 7 // ahu svAmIvALI lakSmIne dhikkAra che, kAraNake geAtrI (vArasa) paiAtApAse rahelI lakSmInI icchA kareche, cAra leAka paNa cArI kareche, rAjAe(vRthA) ALa melIne lai leche, agni kSaNamAtramAM bhasma kareche, pANI upADI jAya che, pRthvImAM dATI rAkhela hAya tepaNa yoA (vyata) khaLAtkArathI harI jAyache ane putra peAtAne (lakSmIpatine) nAza kareche. mATe lakSmIne viSkAra che ? AvI lakSmInI lAlacamAM lapaTIne manuSye peAtAnA kanya krama thI bhraSTa thavuM e cegya nathI. 7. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari . lakSamIsvabhAva-adhikAra. 43 dhanavAMchAthI aghaTita ghaTanA. nIcasyApi ciraM caTTani racayantyAyAnti nIcairnati, zatrorapyaguNAtmano'pi vidadhatyuccairguNotkIrtanam / nirvedaM na vidanti kizcidakRtajJasyApi sevAkrame, kaSTaM kiM na manasvino'pi manujAH kurvanti vittaarthinH||8|| dravyanI IcchAvALA DAhyA manuSya paNa kahyuM kaSTa karatA (sahana karatA) nathI? jemake nIca manuSyanI AgaLa lAMbA kALa sudhI priya vacana bele che, nIca manubene praNAma kare che, nirguNa zatrunuM paNa atizaye guNa varNana kare che ane karyA kAmanI kadara nahi jANanAra svAmInI sevA karavAmAM jarApaNu kheda karatA nathI. (AvI rIte dravyalAlasA cagyAyAgyanuM bhAna bhUlAvI de che). 8. lakSmIne zubha mArge upaga. lakSmIH sarpati nIcamarNavapaya saGgAdivAmbhojinI saMsagAMdiva kaNTakAkulapadA na kApi dhatte padam / caitanyaM viSasannidheriva nRNAmujjhAsayatyaJjasA, dharmasthAnaniyojanena guNibhiyaM tadasyA phalam // 9 // sindUraprakara. lakSamI samudranA pANInA saMgane lIdhe tenI pIThe nIce raste jAya che kamalinInA saMgathI jANe kAMTAthI pIDita pagavALI thaI ke ThekANe sthAna dhAraNa karatI nathI ane jheranA saMgane lIdhe tenI peThe vagara prayAse manubenAM prANa haraNa kare che. mATe DAhyA manuSyoe (lakSamIne) dharmasthAnanA upagamAM joDavAthI lakSmInuM kharUM phaLa meLavavuM joIe. sArAMza - lakSamI samudramAMthI utpanna thaI che eTale samudra tene pitA gaNAya che, te pitA (samudrapAnuM) jyAM nIca (DhaLatI jamIna) hoya tyAM vahana kare che tene lIdhe lakSmI paNa nIca purUSane meLave che eTale utAra purUSa pAse lakSmI hotI nathI. lakSmInuM aMjinI ghara kahevAya che. te aMjinImAM kAMTA hevAthI lakSmIne pagamAM kAMTA vAgyA che eTale tenAthI koI ThekANe paga TakAvI zakAtuM nathI arthAt lakSmI keI sthaLe kAyama rahetI nathI. jherathI jema caitanya nAza pAme che tema lahamIthI jhera ane lakSmInuM utpattisthAna eka samudra che tene lIdhe laphamImAM jheranI aMdara rahetA avaguNe dAkhala thavAthI) manuSyanuM jIvana nAza pAme che. lakSamIvAna vivekahIna thaI jAya che e jIvana Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasabraha- bhAga 2 bavema nane nAza thaya gaNAya. tethI samaju purUSe lakSamImAM sarva avaguNe joIne tene dharmamArgamAM upayoga tvarAthI karI le che. eTale lakSamI meLavyAnuM phaLa meLavI lIdhuM. kahevAne bhAva e che ke dharma raste lakSamIne vAparI tene khare lAva le. kAraNake te caMcaLa havAthI cAlI javAmAM vAra lAgaze nahi. 9. majabUta sthAnamAMthI paNa lakSmInuM geba thavuM. AdAveva mahAbalairavicalaM paTTena baddhA svayaM, rakSAdhyakSabhujAsipaJjaratA sAmantasaMrakSitA / lakSmIrdIpazikhopamA kSitimatAM hA pazyatAM nazyati, prAyaH pAtitacAmarAnilahatevAnyatra kA sA nRNAm // 10 // AtmAnuzAsana. prathama to mahA baLavAna rAjAo na calAyamAna thAya tema jene rAjazAsanathI eTale hukamathI poteja tejurImAM bAMdhI mUke che ane tyAM rakSAdhyakSa (khajAnAnI rakSA karanAra purUSa) nA hAthamAM rahelI taravArarUpI pAMjarAmAM gherAyelI che. tema judA judA dezonuM rakSaNa karanAra sAmatethI je surakSita che. eTaluM chatAM paNa dIvAnI zikhAsamAna lakSmI (dhana) ghaNuM karIne Ama tema cAlatA cAmara (paMkhAo) nA pavanathI jANe uDelI hoya tema hA! kheda che ke! rAjAe jotAM chatAM (najaronajara ) uDI jAya che. tyAre bIje ThekANe manuSyanI te lakSmI nAzI jAya temAM zuM kahevuM? 10. dhananI asthiratAnuM smaraNa karI eka vidvAn pitAnA cittane kahe che. yammai vaM laghu laGghase jalanidhi duSTATavI gAhase, mitraM vaJcayase vilumpasi nijaM vAkyakrama muzcasi / tadvittaM nahi dRzyate sthiratayA kalyApi pRthvItale, re re caJcalacitta vittahatakaM vyAvartatAM me sadA // 11 // ___ kAvyamAlAgucchaka-saptama. he citta! tuM je (dhana) mATe mahAsAgarane ekadama oLaMgI jAya che. bhayAnaka jaMgalamAM vicare che, mitrane chetare che, pitAnAne luMTI le che ane vAjyanA kamane (vinayayukta vacanasamUDane) mUkI de che. te dhana pRthvItaLamAM ke Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A + lakSmasvabhAva-adhikAre. paNa purUSane tyAM sthirapaNAthI dekhAtuM nathI te are! hurA caMcaLa citta! kharAba evuM te dhana hArA pAsethI bhale palAyana karI jAya. 11. sugaMdhI vALo, jAI, keLa ane AMbAnI latAnI upamAthI anukrame caDhIAtI rIte cAra prakArathI lakSmInA svabhAvanuM varNana. kAcidvAlukavanmahItalagatA mUlacchidAkAraNaM, dravyopArjanapuSpitA'pi viphalA kAcittu jAtiprabhA / kAcicchIH kadalIva bhogasubhagA satpuNyabIjacyutA, sarvAGga subhagA rasAlalatikAvatpuNyabIjAzcitA // 12 // bhUmuivinTa. keIka lamI (dhana) sugaMdhayuktavALAnI mAphaka pRthvItaLamAMja rahe che arthAt daTAI rahe che ane tene sadupayoga thatuM nathI eTale temAM tenA mULarUpa puNya kapAI jAya che ane keI bIjI lakSamI dhananA upArjana (meLavavA) thI puNyayukta thayela che te paNa jAI (camelI vigere phulajhADa) nI mAphaka phaLarahita ja rahe che eTale je kamAIne ekatra karAya che paNa tenuM kazuM phaLa, dAna upabhegAdi karAtuM nathI tethI jAInA vRkSa jevI lakSmI che ane keika lakSmI keLa jevI che eTale keLa suMdara aMgavALI hoya che tema A la kSmI bhegasubhaga eTale potAne bhegAvavAmAM ja upayogI thAya che, paNa puzkedAnamAM kharcAtI na hovAthI sata puNyarUpI bIjathI rahita che. eTale keLamAM paNa bIja hotuM nathI, tethI A trIjA prakAranI lakSmIne keLanI u. pamA ApI che ane cothA prakAranI lamI AMbAnI latAmAphaka sarvAga suMdara che ane satparUpI bIjethI suzobhita che eTale AMbAnuM vRkSa jema cAlu sthitimAM suMdara dekhAya che tema temAM suMdara phaLa paNa lAge che ane temAM bIyAM paNa che jethI te AMbe naSTa thayA pachI paNa tenuM astitva manAya che temaja je lakSmI bhagavAya che ane dAnamAM apAya che te saMpatti ubhaya lekane siddha karavAvALI che. 12. lapharmanI caMcaLatA, aMgadezane viSe dhArApura nagarano suMdara nAme rAjA che, tenI madanavallabhA nAme rANI che. tene eka kAttipAla, bIje mahIpAla e nAme be putra che. te rAjA parastrIparamukha che ane rANI paNa zIlAgI che. ekadA madhyarAtrie tenI kuladevatAe AvIne kahyuM ke he rAjana! tane durdazA AvI Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama che, moTuM kaSTa prApta thaze! te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke jIve zubhAzubhakarma ja karyo hoya, te bhagavyA vinA chUTake thAya nahi. AryA. sampadi yasya na hoM, vipadi viSAdo raNeSu dhIrakham / taM bhuvanatrayatilakaM, janayati jananI sutaM viralam / / bhAvArtha-jene samRddhimAM harSa nathI, vipattimAM kheda nathI ane laDAImAM dhIraja che tevA traNe bhuvanamAM tilakarUpa putrane mAtA kyArekaja janma Ape che. mATe karela karma bhegavyA vinA chUTe nahi. evuM bairya dharI rAjya pradhAnane bhaLAvI rAjA pote tathA strI banne putrone sAthe laI paradezabhaNuM cAlyA. ekadA vagaDAmAM kuTuMba sahita rAjA sUto che te vakhate potAnI pAse je kAMI hatuM, te sarva cera leke laI gayA. pachI vanaphaLAdikavaDe kuTuMba nirvAha karate karato ane cAlate cAlate pRthvIpuranagaramAM AvyuM. tyAM keI dhanasAgara vyavahArIyAnA sthAnamAM rahyA. rANI lakane ghera majurI karavA jAya che tene svarUpavAna dekhI mAhita thaI ke majurI vadhAre devA lAgyA. tyAM viSayI lekenA prasaMgathI ghaNuM duHkha sahana karyA, pharI bhAgyadaya thaye te vakhate pitAnA svanagaramAM gayAM ane rAjya pAmyAM, sarva kuTuMbane maLyAM, teonA sarva manoratha siddha thayA. ghaNe kALa sAMsArika sukha bhogavI vRddhAvasthAe cAritra laI chevaTa saMleSaNa karI devalokamAM gayAM. lakSamInuM nAma capalA rAkhavAmAM Avela che te zabdauparathI ema ja. thaI Ave che ke lakSamIne nivAsa ghaNe bhAge eka sthAne hoI zake nahi. lakamIne game te pRthvImAM rAkhe athavA majabUta loDhAnI tejurImAM rAkhe game te kAgaLanA AMkaDA (neTa) mAM rAkhe paNa te capalA pitAnuM caMcaLapaNuM batAvyA vinA raheze nahi tethI tene sadupayega karI le e salAha ApavAmAM Ave che. kevA vartanathI lakSmI potAne tyAM nivAsa kare e darzAvavAne have A lakSmIsvabhAva-adhikAranI virati karI che. 17zna sTrakzIvAta-dhirAra. -- BESchelpha ke capalAnI capalatA choDAvavA upAyarUpe A adhikAranI jarUrIAta ha, mAnI che. lakSmIjIne vAsa kayAM kayAM che ? A bAbata ja Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya lazmIvAsa-adhikAra. NavI atIva jarUrI che kAraNake manuSya je tevA lakSamIjInA sthAnarUpI svataH banaze te lakSamIjI temAM pitAnI meLe AvIne ja raheze. e uddezathI A adhikArano AraMbha karyo che. ' lakSmIjI potAnuM nivAsasthAna indradevane kahe che. manuSya (2 thI 2). guraSo yatra pUjyante, vittaM yatra nayArjitam / adantakalaho yatra, tatra zaka vasAmyaham // 1 // he IndrA! jyAM gurUo pUjAya che ane jyAM nyAyathI meLavela dhana che. tema jyAM dAMta dekhADIne kalaha (ka ) karAtA nathI (jyAM kajIAno avakAza nathI) te sthAnamAM huM vasuM chuM. 1 tathA prItiyatra nijairgehe, dehasattvaM susaMbhRtam / puNyamAtmanyagaNyaM ca, tatra tiSThAmyahaM sadA // 2 // je gharamAM pitapatAne paraspara prema hoya, ghaNuMja zarIrasaMbaMdhI baLa. hoya ane AtmAmAM agaNita puNya hoya, tyAM huM hamezAM nivAsa karuM chuM. 2. lakSmIne sthira rAkhanAra pAMca jAmIna. dAnamaucityavijJAnaM, satpAtrANAM parigrahaH / mukRtaM suprabhukhaM ca, paJca pratibhuvaH zriyaH // 3 // dAna, yogyatAnuM jJAna, satpAtrone svIkAra (satkAryomAM AgevAnI), sukRta (puNya) ane sarvottama dhaNIpaNuM A pAMca lakSmInA jAmIna che. eTale lakSamIne kAyama rAkhavAnAM sAdhano che. 3. dhana vAparavAnI samajutI. AyAdadhaiM niyuJjIta, dharme yadAdhikaM ttH| zeSeNa zeSaM kurvIta, yavataH svIyamaihikam // 4 // - jeTaluM dhana Ave temAMthI adhu" athavA tethI adhika dhana dhamakAryamAM kharcavuM ane bAkI rahelA dhanathI yatna karI pitAnuM AlokasaMbaMdhI zeSakAma karavuM. 4. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. navama diAza ane kharcane vicAra karI kArya karavuM. AyavyayamanAlocya, yastu vaizravaNAyate / acireNApi kAlena, sa tu vai zramaNAyate // 5 // je manuSya padAza tathA kharcane vicAra karyA vinA kubera bhaMDArI jevo banI jAya che eTale kharca karavAmAM bAkI rAkhatuM nathI te manuSya te thoDA vakhatamAM nakkI zramaNa (bAvA) je thaI jAya che. tu zabda anyanI vyAvRttimATe che. eTale je pedAzano vicAra karI kharca kare che, tene tyAM te lakSmI nivAsa kare che. pa. dhanathI dAnanI utpatti ane dAnathI dhananI utpatti. tyAgo guNo vittavatA, vittaM tyAgavatAM guNaH / parasparaviyuktau tu, vittatyAgau viDambanA // 6 // dAna te dhanADhaya purUSane mahAna guNarUpa che, eTale ke dAna kare te punaH dhananI prApti thAya. tema dhana te dAnI purUSane guNarUpa che. eTale dhana hoya te dAna thAya. dhana chatAM dAna karavuM nahi ane dhana hoya nahi chatAM dAna karavuM e banne duHkharUpa che. . jene yogya upayoga karI zakAya teja lakSmI. zADhinI.' sA lakSmIryA dharmakAryopayuktA, sA lakSmIryA bandhuvargopabhogyA / sA lakSmIryA svAgabhogaprasaGgA, yAnyA mAnyA sA tu lakSmIralakSmIH // 7 // je dharma kAryomAM upayogI thAya che te lakSamI, je baMdhuvarganA upagamAM Ave te lakSmI, tema je pitAnA aMganA bhegamAM upayogI thAya te lakSmI paNa A sivAya bIjI saMpattine je lakSmI tarIke kahevAmAM (mAnavAmAM) Ave che te alakSmI che. 7. 2 rASTinInuM lakSaNa "rASTinyu tau ta noDavo ." arthAta ma gaNa, te gaNa, teM gaNa, be gurU akSara maLI 11 akSara eka caraNamAM hoya che tevAM cAra caraNa maLe tyAre zAchinI chaMda kahevAya che tathA 4-7 akSare virAma hoya che. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. lakSmIvAsa-adhikAra. dhana meLavavAnA gupta maMtra. vaMzamya. zirassu puSpaM caraNau supUjitau, nijAGganAsevanamalpabhojanam / anamazAyitvamaparvamaithunaM ciramaNaSTAM zriyamAnayantyalam // 8 // mastakA upara suMdara puSpa, suMdararIte pUjela caraNA, peAtAnI strInuMja sevana, alpa bheAjana, anagna ( vastra paherIne) zayana ane pavet~~aSTamI, caturdazyAdine cheDIne maithuna A lakSaNeA lAMkhA vakhata thayAM naSTa thayelI lakSmIne paNa pAchI lAvI Apeche. 8. lakSmInI sthiratA kevA gharamAM thAyache? tene nirNaya. zArdUlavikrIDita. yatrAbhyAgatadAnamAnacaraNaprakSAlanaM bhojanaM, satsevApitRdevatArcanavidhiH satyaM gavAM pAlanam / dhAnyAnAmapi saGgraho na kalahavittAnurUpAmiyA, 57 44 hRSTA mA hariM vasAmi kamalA tasmin gRhe nizcalA // 9 // sUktimuktAvalI. je gharamAM abhyAgata-atithine dAna, mAna, caraNaprakSAlana ane bhAjanathI satkAra thAyache, tema satpurUSAnI sevA thAyache, pita tathA devanA pUjananA vidhi thAyache, satya bhASaNa thAyache, gAyAnuM pAlana karAyache. dhAnyAnA paNa saMgraha hAyache tathA kleza hAtA nathI tema patinA cittane anusaranArI prasanna mukhavALI priya zrI hAya che, te gharamAM nizcala thaine huM vasukuM ema zrIlakSmIjIe zrI rine kahyuM. 9. maryAdApuraHsara nItinuM pASaNa, khALa tathA vRdhdhAnA satkAra, sughaDatA, prAtaHkALamAM niyamasara jAgavuM, sarva sAthe ghaTita sneha e Adi kAraNeAthI lakSmInI jema prApti thAyache tema puNyavinA lakSmI phAI sthAne kAyama nivAsa karatI nathI te batAvavA A adhikArane madadarUpa " lakSmI puNyane AdhIna che" te taraph dhyAna kheMcavA A cAlatA adhikAra lakSmInivAsa pUrNa karyAche. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45e navama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. - strIpuyAdhInatA-dhAra. -- e u dhamathI kadAca lakSamI prApta thAya che paNa puNyavinA sthiratA karatI nathI e samajaNa ApavA jarUra che. joke kahe che ke ame aneka upAya karIe chIe paraMtu capala evI SSC SC3. lakSamI amArA gharamAM sthira thaIne rahetI nathI. tema lakSmI paNa caMcala che, kuTila che, nIca mANasamAM rahevAvALI che vigere AkSepa karavAmAM Ave che paraMtu te bAbatamAM lakSmIjInuM zuM kahevuM che e sArI rIte samajAvAsArU A adhikAra AraMbhAya che. jema sAdhane hAjara chatAM saMkalpavinA kArya banatuM nathI tema kalpavRkSa vigerenI hAjarI chatAM teo, puNya vinA phaLa ApI zakatAM nathI. upendravajJA. na devatIrthairna parAkrameNa, na mantratantrairna suvarNadAnaiH / na zrenucintAmaNikalpavRkSavinA svapuNyairiha vAJchitArthAH // 1 // sUktimuktAvalI. devatAo, tIrtho, parAkrama, maMtra, taMtra, suvarNanAM dAna, kAmadudhA gAya, ciMtAmaNi ane kalpavRkSavaDe paNa potAnAM puNyakarmo vinA jIvane A lAkamAM Icchita arthe prApta thatA nathI. arthAt je lakSmI vigerenI prApti karavI hoya te pote ja satkarmomAM pravRtta rahevuM. 1 puNya e lakSmIne kheMcavAmAM lohacuMbakatulya che. vasantuti . re citta khedamupayAsi kathaM vRthaiva, ramyeSu vastuSu manoharatAM gateSu / * zlekamAM batAvelI kalpavRkSAdi vastuo puNyavinA paNa maLI zakatI nathI arthAt sarva sukhada vastunI prApti puNyathIja che ema cokasa mAnavuM. tethI kalpavRkSa vigerenI nirbaLatA mAnavI nahi Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmIpuNyAdhInatA-adhikAra. - 451 puNyaM kuruSva yadi teSu tavAsti vAJchA, puNyairvinA na hi bhavanti smiihitaarthaaH||2|| hRpanavaritra. eka kavi pitAnA cittane kahe che ke--he citta! manaharapaNAne pAmelI suMdara vastuomAM phegaTaja zA vAste kheda pAme che? je te cIjone meLavavAnI tArI icchA hoya te puNya karmAcaraNa kara; kAraNake puNyavinA Icchita arthe jIvane prApta thatA nathI. 2. lakSamIjIne Thapako. ndriviDita (2 thI 5). he lakSmi kSaNike svabhAvacapale mUDhe ca pApe'dhame, na vaM cottamapAtramicchasi khale prAyeNa dushcaarinnii| ye devArcanasatyazaucaniratA ye cApi dharme ratAstebhyo lajjasi nirdaye gatamatinIMco jano vallabhaH // 3 // subhASitaratnabhANDAgAra. he lakSamI! tuM capaLa svabhAvavALI, kSaNavAra paNa sthiratA karIne nahi rahenArI, tathA mUDha, pApI ane adhama manuSyanI pAse janArI che, vaLI te uttama pAtrane te IcchatI nathI. (kAraNake) je manuSya devapUjana, satyatA, pavitrapaNuM tathA dharmaupara prItivALA hoya che tethI te zaramAya che ane krUra hRdayavALI he lakSmI! tane buddhihIna nIca manuSya pyAre lAge che. 3. pitA upara Avela ALamAMthI lakSmIjIe nyAyanI rIte karela pitAne bacAva. bho lokA mama dUSaNaM kathamidaM saJcAritaM bhUtale, nIcaukAH kSaNikA ca nighRNatarA lakSmIriti vairinnii| naivAI capalA na cApi kuTilA nAhaM guNadveSiNI, puNyenaiva bhavAmyahaM sthiratarA yuktaM hi puNyArjanam // 4 // kasyApi. lakSmI kahe che ke - he loko! mArAmAM dUSaNa nathI chatAM "lakSamI nIca jAtimAM rahevAvALI che, kSaNika che, nirdaya che ane svairiNI (pitAnI IcchA Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityamAM brahabALa ja che. mujaba janArI) che evI rItanuM A dUSaNa bhUtalamAM zo vAste phelAvyuM che? kAraNake huM capala nathI, kuTila paNa nathI ane guNene TheSa karanArI paNa nathI paraMtu puNya kAryothI ja huM sthira thAuM chuM. mATe mArI prAptinI IcchAvALA purUSe puNyanuM arjana (meLavavAnuM kArya) karavuM eja cegyA puNyadayasudhIja badhuM anukULa hoya che. tAvacandrabalaM tato grahabalaM tArAbalaM bhUvalaM, / tAvatsiddhayati vAJchitArthamakhilaM tAvajjanaH sajjanaH / mudrAmaNDalamantratantramahimA tAvatkRtaM pauruSaM, yAvatpuNyamidaM sadA vijayate puNyakSaye kSIyate // 5 // sUktimuktAvalI. jyAM sudhI puNya che tyAM sudhI caMdranuM baLa, grahanuM baLa, tArAonuM baLa ane pRthvInuM baLa rahI zake che, tema samagra vAMcchita atha paNe tyAM sudhI ja siddha thAya che ane loka mAtra sajana paNa tyAMsudhI ja rahe che; mudrA, (dhanasaMpatti), mitronuM maMDaLa, maMtra tathA taMtrane mahimA paNa tyAM sudhI tathA kareluM paraSAtana paNa tyAMsudhIja che ane jyAre puNyane kSaya thA ke turtaja upara kaheluM sarva viparIta thaI jAya che eTale kSayane pAme che. 5. lakSamI ke lakSmIthI thatA sukhanI jemane IcchA hoya temaNe avazya saddavartana rAkhavuM e batAvI laphamI kevA kevA sthAnamAM nivAsa karatI nathI te tarapha dhyAna kheMcavA A lakSamIpuNyAdhInatA adhikAra pUrNa karyo che. S996 - straIvavA-dhidAra. che che tyAM sudhI puNyanuM baLa hoya che tyAMsudhI lakSmI sthiratA pakaDe che SSThaka cha paNa jyAre manuSya akAryamAM praveza kare che tyAre lakSamI tyAMthI cAlI ja jAya che. e batAvavAne A adhikAra levAmAM AvyuM che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIyAsa-adhikAi. kevA kevA manuSyamAM lakSmI rahetI nathI. manuSyapU . dyUtapoSI nijadveSI, dhAtuvAdI sadAlasaH / AyavyayAvanAlocI nAtra tiSThAmyahaM sadA // 1 // * mUC/imuvI. lakSmIjI kahe che ke-jugaTAthI piSaNa calAvanAra, pitAnA kuTuMbI jana) ne dveSa karanAra, kimIyAnI vAta karanAra, hamezAM ALasu ane pedAza tathA kharcane hIsAba na rAkhanAra AvA durlakSaNavALA purUSamAM huM sadA TakatI nathI. 1. cakravatI rAjAmAM paNa je duSTalakSaNo hoya to lakSmIjI tene paNa choDI de che. vaMzI (2-2). kucailinaM dantamalAvadhAriNaM, bahAzinaM niSThuravAkyabhASiNam / sUryodaye cAstamane zayAnaM, vimuJcati zrIrapi cakradhAriNam // 2 // rAparapaddhati. malina vastro paheranAra, dAMtamAM maLane dhAraNa karanAra, ghaNuM bhajana jamanAra, kaThera vAkyone uccAra karanAra ane sUryanA udaya tathA asta samaye zayana karanAra evA zrIcakadhArI rAjA hoya te paNa tene lakSmIjI tyAga kare che tyAre Itara manuSyanI zI kathA? 2. lakSmIne nAza karanArAM kAraNe asatyatA niSThuratAkRtajJatA, bhayaM pramAdo'lasatA viSAditA / vRthAbhimAno hyatidIrghasUtratA, tathAGgaraukSyAdi vinAzanaM shriyH||3|| subhASitaratnabhANDAgAra. jUThuM bolavuM, zaThatA, akRtajJatA (karela upakAra bhUlI ja te), bhaya, pramAda, ALasa, kheda, kheTuM abhimAna, dIrghasUtratA (kAma karatAM hada uparAMta geravyAjabI vakhata gumAvavuM te) ane zarIranuM lakhApaNuM A sarva kAraNe dhananAzaka samajavAM. 3. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vyAkhyAna sAhityasaMhe-bhAga 2 je. navema duSTalakSaNathI lakSmI palAyana karI jAya che. dhA. nityaM chedastRNAnAM dharaNIvilikhanaM pAdayoralpapUjA, dantAnAmalpazaucaM vasanamalinatA rukSatA mUrdhajAnAm / saMdhyAkAle ca nidrA vivasanazayanaM grAsahAsAtirekA, svAGge vAdhaM ca puMso nidhanamupanayetkezavasyApi lakSmIm // 4 // Si. hamezAM teNe (ghAsanAM taNakhalAo ) nuM kApavuM, pRthvI taravI, paga barobara na dhovA, dAtaNa ghasIne na karavuM, malina vastro paheravAM, mastakanA kezanuM rUkSapaNuM, eTale keI paNa divasa tela nAkhI na oLavuM te, saMdhyAnA vakhate (prAtaH madhyAhna ane sAyaMkALa) mAM zayana karavuM, tema vastrarahita zayana karavuM, bhejana karatAM karatAM hAsya karI annane aparAdha kare ane potAnA aMgamAM hAtha vigere pachADayA karavA, ATalAM durlakSaNe zrIviSNumAM hoya te tenI lakSmI paNa palAyana karI jAya tyAre gRhastha manuSyamAM upara kahelAM durlakSaNe hoya to tenI pAse lakSamIjI raheja kema? arthAt na rahe. 4. - lakSmIjI kevAM kevAM sthAnamAM jatAM nathI, kevAM kevAM sthAnamAM nivAsa kare che e saMbaMdhI suspaSTa samajaNa apAI gaI che to lakSmIjInI kRpA meLavavA zAstrAdezAnuMsAra vartana karavAnI jarUra che. kadAca te pramANe vartana thaze nahi te ApaNI pAse dravyanuM sAdhana rahI zakaze nahi ane je lakSmI gumAvI beThA to jagamAM eka tRNathI paNa ApaNuM kiMmata halakI aMkAze eTaluM ja nahi paNa sarva sthAne vAraMvAra svArthI leke ApaNuM apamAna karyA karaze ema batAvI svArthanI samajaNa grahaNa karavA have pachI te adhikAra levA A lakSmIavAsa adhikAra pUrNa karyo che. | svArtha-adhikAra. |-- je lakSmI gharamAMthI jatI rahe tyAre keIne svArtha sarato nathI. jyAM 922 sudhI svArtha hoya tyAM sudhI lokomAM paraspara prIti rahI zake che ane svArtha sa ke te premanI paNa sAthe ja samApti thaI jAya che. ekane eka putra Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. svArtha- adhikAra, 455 hoya paraMtu je be varSa mAMdo paDIne behAla thaI jAya ane mRtyune paNa na pAme tema keIne gharamAM sukhe kAma karavA na Ape te te putranA maraNanI IcchA paNa svAthI lake karavA mAMDe che, tyAre AthI utaratA je padArtho che temAM svArtha sudhI sneha rahe temAM zuM kahevuM? ItyAdi bAbata samajAvavA mATe A adhikArane sthAna ApyuM che. svArthasudhI prIti che. manuTum (1 thI 2). tAvatmItirbhavelloke, yAvAnaM vidhIyate / vatsaH kSIrakSayaM dRSTvA, svayaM tyajati mAtaram // 1 // sindUraprakara. jagamAM jyAM sudhI dAna (dhanAdinI arpaNa kriyA) karAya che tyAM sudhI ja prIti rahe che. tyAM daSTAMta kahe che ke-vAcharaDuM dudhane kSaya jene potAnI mAtAne pote ja tyAga karI de che. 1. zrIrAmacaMdrajI vasiSTha gurUne pUche che. sa eva khaM sa evAhaM, sa eva tApasAzramaH / pUvaeNmanA dags, sAtuM nathatiraka. 2. teja tame, teja huM ane teja tapasvI lokone Azrama, ke jyAM prathama anAdaranI prApti thaI hatI eTale satkAra thaye nahotuM ane hamaNAM satkAra zA vAste thaye? 2. zrIvasiSTha RSi tene pratyuttara Ape che. dhanamarjaya kAkutstha ! dhanamUlamidaM jagat / antaraM naiva pazyAmi, nirdhanasya mRtasya ca // 3 // DhapaNenavaritra. he kAkustha! (rAmacaMdra!) tame dhanane meLave kAraNake A jagatanuM mULa dhanaja che ane huM nidhana manuSya tathA mRta thayela manuSyamAM kAMI taphAvata jotA nathI, eTale nirdhana manuSya jIvatAM mRtatulya che. ApaNe Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 vyAkhyAna sAhityasaMha bhAga 2 navama A RSionA AzramamAM satkAra thayuM che tenuM kAraNa paNa dhanaja che. - anya nathI. 3, nirdhanatAmAM sarvanI parIkSA. sarasIva payaHpUNe, sarvamRddhau samaM bhavet / nai svye khaparayorbhedaH zuSke'sminnuccanIcatA // 4 // vArzvanAthatra. jaLathI pUrNa evA taLAvamAM jema keI uMcuM nIcuM sthAna dekhAtuM nathI. tema samRddhimAM manuSyane sarva samAnaja bhAse che paraMtu taLAva sUkAtAM temAM uo bhAga nIco bhAga dekhAI Ave che tema manuSyanAM nirdhanapaNAmAM uMca nIcano bheda pratyakSa dekhAI Ave che. 4. je mitra teja dukhamAM zatru vanAni dahato vahne, sakhA bhavati mArutaH / sa eva dIpanAzAya, kRze kasyAsti sauhRdam // 5 // vanene dAha karanAra agnine pavana mitrarUpa thaI tenI saMpUrNa madada kare che ane teja pavana dIvAno nAza karI nAkhe che eTale durbaLanI upara kene sneha hoya? prabala agni hato tyAre tenI vAyue madada karI ane alpa agni thaI gaye tyAre teNe tene nAza karI nAkhe. Ama duniyAnAM manuSyanuM paNa samajavuM. 5. AkhuM jagat arthane AdhIna che. yasyArthAstasya mitrANi, yasyAstasya baandhvaaH| yasyArthAH sa pumaoNlloke, yasyAssa ca pnndditH|| 6 // rAparapaddhati. jenI pAse artha (dhana) hoya tene badhAM manuSya mitra thaI jAya che, tene baMdhuo (sagAo) thaI jAya che ane jenI pAse dhana che teja duniyAmAM khare marada kahevAya che ane teja purUSa paMDita kahevAya che. (arthAt ke-paisAvALA manuSyamAM dareka vyakti potAne svArtha siddha thavAnuM dhArI mUke che. pachI svArtha siddha thAya agara na thAya paNa upara mujaba kArya karavAmAM dareka prayatazILa jaNAya che.) 6. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 w/Vy paricache. vArtha-adhikAra zatru tathA mitra kAraNane laine utpanna thAya che. kAraNAtmiyatAmeti, dveSyo bhavati kAraNAt / svArthArthI jIvaloko'yaM, na kazcitkasyacitmiyaH // 7 // manuSya kAraNane lIdhe priya thAya che ane dRSya (Sa karavA gya) paNa kAraNathI ja thAya che eTale A jIva leka (duniyA) svAthanA arthavALeja che. koI paNa kaIne priya nathI. arthAta svArtha siddha thaI zake tema hoya te teja manuSya priya thAya che ane svArtha naSTa thaI jAya tema hoya te teja manuSya apriya thAya che. 7. pijIzana nArA manuSya. upAdhyAyazca vaidyazca pratibhUrbhuktanAyikA / bhUtikA dUtikA caiva, siddhe kArye tRNopamAH // 8 // dUmuivijhI. upAdhyAya (abhyAsa karAvanAra), vaidya, jAmIna, bhagavelI vezyA, sUyANuM ane dUtI (gupta dUtakArya karanArI) A cha mAnave kArya siddha thayA pachI taNa jevAM thaI jAya che. 8. svAthI kuTuMbane sneha kyAMsudhI Take che tenI samajaNa.. vA . yAvadvittopArjanazaktastAvannijaparivAro rktH| pazcAjjarjarabhUte dehe, vAtI ko'pi na pRcchati gehe // 9 // kasyApi. manuSya jyAMsudhI dhana meLavavAmAM zaktimAna hoya che tyAM sudhI patane parivAra tenA upara prema rAkhe che ane pachI deha jarjarIbhUta thatAM eTale vRddhAvasthAne lIdhe baMdha nahi thaI zakavAthI gharamAM kaI manuSya tenA khabara paNa pUchatuM nathI. te sarva snehIo svArthahIna che. upanAti. maataapitaaputrkltrmitrsvmRsnussaabndhupitRvykulyaaH| sarve svakArye'mRtakumbhatulyA, vinA svamartha khalu jnmshlyaaH||10|| naravarmavAritra, 8 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasagraha-bhAga 2 jai. navama mAtA, pitA, putra, strI, mitrA, aena, putranI vahu, bhAio, kAkA ane kuLanAM tamAma manuSya A sarve petAtAnA svArthamAM amRtanA ghaDAjevAM thai jAyache eTale peAtAnA aM siddha karavA hAya te bahuja madhura thaI jAyache ane jo peAtAne atha na hoya teA manuSyane janmanA zalya ( sAla)tulya thai paDeche. 10. svArtha heAya tyAM sarvenuM Agamana thAyache. 458 vaDyA. yatrodakaM tatra vasanti haMsA, yatrAmiSaM tatra patanti gRdhrAH / yatrArthinastatra ramanti vezyA, yatrAzrayastatra janA vrajanti // 11 // kasyApi. jyAM pANI che tyAM huMseA vaseche, jyAM AmiSa (mAMsa ) che tyAM gRdhra nAmanA ( garajADA ) pakSIe paDeche, jyAM dhanADhya purUSA che tyAM vezyAe ramaNu kareche ane jyAM (manuSyane) Azraya maLe che tyAM dareka manuSye jAya che ( arthAt jagatanA pravAhe sarva ThekANe svArthamaya che e suprasiddha che). 11. ziSyaprati gurUnA edha, vasantatilakA. satyaM vadAtra yadi janmani vandhukRtyamAptaM khayA kimapi bandhujanAhitArtham / etAvadeva paramasti mRtasya pazcAt, sambhUya kAyamahitaM tava bhasmayanti // 12 // AtmAnuzAsana. ahiM tuM sAcuM kahe. ke A janmamAM je te kAMi paNa anu kArya karyuM hoya teA tenu phaLa tane kevaLa ATaluMja che, ke khaMjanA tArA hitasArU tArA maraNakhAda bhegA thaine tArA A zarIrane duzmananI mAphaka. ALI deze arthAt tethI adhika kAI pharI zake tema nathI. 12. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAANAAALALAR pachida, svArtha-adhikAra. dhanADhayanI strIo cAvajIvita dhaNane yAda karI rayA karatI nathI. - zArdavitrIvita (23 thI 20). zocante na mRtaM kadApi vanitA yadyasti gehe dhanaM, tacennAsti rudanti jIvanadhiyA smRkhA punaH pratyaham / kRkhA taddahanakriyAM nijanijavyApAracintAkulAstannAmApi na vismaranti katibhiH saMvatsaraiyoSitaH // 13 // - saMjJAnavattavama. je gharamAM dhana hoya te koI paNa divasa strIo marelA dhaNIno zeka karatI nathI ane je te (dhana) na hoya te kema nirvAha calAvazuM AvuM dhyAna karIne punaH punaH yAda karI rUdana kare che. (ane jene svArtha nathI evA anyajano ) te mRta prANanA dahanI kriyA karIne potapotAnA vyApAra (kAmakAja) mAM AkuLa thaI jAya che. eTale tene bhUlI jAya che. paraMtu tenI ( nidhananI) strIo te game teTalAM varSo thaI jAya te paNa tenA nAmane paNuM bhUlatI nathI kAraNake hamezAMne svArtha tene haradama yAdI ApyA kare che. 13. daridratA e eka chaDuM mahApAtaka che. saGgaM naiva hi kazcidasya kurute sambhASyate nAdarAt, samprApto gRhamutsaveSu dhaninAM sAvajJamAlokyate / dAdeva mahAjanasya viharatyalpacchado lajjayA, manye nirdhanatA prakAmamaparaM SaSThaM mahApAtakam // 14 // durbaLa mANasane koI saMga karatuM nathI, mAnapUrvaka tenI sAthe kaI vAtacIta karatuM nathI, dhanavAna purUSane tyAM vivAhadika utsava hoya tyAM jAya te avajJApUrvaka te garIba tarapha jovAya che, kapaDAM vigerenI pUrI sagavaDa, na hovAthI zaramane lIdhe moTA mANasothI dUra rahe che te uparathI huM mAnuM chuM ke nirdhanatA (garIbAI) e eka pAMca mahApAtakanI sAthe chaThTha mahApAtaka che. 14. dareka jIva svArthI che. vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasA, .... nirdravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM mantriNaH / / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Liu Yan Qu libe vyAkhyAna sAhityasabhAga ma * got paryuSitaM tyajanti madhupA dagdhaM vanAntaM mRgAH, sarvaH kAryavazAjjano'bhiramate tatkasya ko vallabhaH // 15 // pakSIe phaLa rahita vRkSanA, sArasa pakSIe sUkAyela sarovaranA, gaNikA dhanahIna purUSane, maMtrIe rAjyabhraSTa rAjAne, bhamarA vAsI puSpane ane mRgalAMe maLela vanane tyAga kareche; AvI rIte dareka prANI potapAtAnA kA ne lIdhe sneha rAkhe che (te uparathI samajAya che ke) vAstavamAM kANu kAne priya che ? ( kAi kAine vastutaH priya nathI. ) 15. svArthasudhI AdhInatA. svAdhInA dayitA sutAvadhi suto'sau SoDazAbdAvadhi, syAtkanyA karapIDanAvadhi sutastrIstadazavAvadhi / jAmAtA bahulatAvA sakhA sAdhupralApAvadhi, ziSya guhyanirUpaNAvadhi pare caite dhanatvAvadhi // 16 // kalA eka putra utpanna thAya tyAM sudhI strI svAdhIna rahe che, putra sALa varSa sudhI, kanyA paraNe tyAMsudhI, putranI strI tethI vadhAre daza varSa sudhI, puSkaLa dravya Ape tyAMsudhI jamAi, suMdara vANIvaDe khelAvavAmAM Ave tyAMsudhI mitra, gupta vAta jANyA sudhI ziSya ane bIjA sAmAnya manuSye dhanane lAbha maLe tyAMsudhI svAdhIna rahe che (AvI rIte saMsAramAM svArthanIja sagAi che.) 16. vipatti vakhate sAkAi cheDI deche. rolambairna vilambitaM vighaTitaM dhUmAkulaiH kokilai - mayUraizvalitaM puraiva rasAtkIrairadhI rairgatam / ekenApi supallavena taruNA dAvAnalopapputraH, soDhaH ko na vipatsu muJcati jano mUrdhApi yo lAlitaH // 17 // jyAre vRkSa phaLa, phula, navAMkura vigerethI bharapUra hoya che tyAre, bhamarAe, kokila, mayUrasamUha tathA popaTa te vRkSanA mastaka upara bezI phLAdika khAI vihAra kare che. kadAcita te vRkSa jo dAvAnaLathI saLagI uThe te temAMthI nIkaLatA dhUmADAthI gabharAyela bhamarAe javAne tatpara thavAmAM jarA paNa nilaMkha pharatA nathI, phokila pakSIo te vRkSathI tarata chUTA paDe che, Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdhi che. sthAtha-adhikAra, mayUrasamUha utAvaLa karIne cAlyA jAya che, zaka (popaTa ) pakSIo javAmATe adhIrAja banI jAya che arthAt sarvanI pahelAM palAyana kare che. AvI ja rIte mastaka upara rAkhI keIne lADa laDAvyAM hoya te paNa duHkhane vakhate koNa nathI jatuM? sArAMza-jyAre koI mANasa ghaNo sukhI hoya che tyAre temanA sukhamAM bhAga paDAvavA kuTuMba ke mitrAdika ghaNuM Ave che paNa koI vakhata te duHkhasamudramAM je be che te temane saheja dilAso ApavA paNa koI AvatuM nathI, arthAt jagat kevaLa svAthI che. 17. anukULa vakhate paramArtha sAdhI levAsAra sarovaramati anyakti. re padmAkara yAvadasti bhavato madhye payaH pUritaM, tAvacakracakorakaGkakurarazreNI samullAsaya / pazcAttvaM samaTarakoTacaTulatroTIpuTavyAhatitruTyatkarkaTakaparavyatikarairnindAspadaM yAsyasi // 18 // __subhASitaratnabhANDAgAra. he saravara! jyAM sudhI tArAmAM pUratuM pANI che tyAMsudhI cakravAka, cakara, kaMka, kurara, vigere pakSIonI paMktine sukha Apa. (nahite) pAchaLathI te (pazcAttApa karIza kAraNake pAchuM khUTaze ane sUkAI jaze tyAre) Amatema bhaTakatA bakeTa pakSInA capaLa caMcupuTanA mArathI truTI gayela karkaTa nAmanA jaLaje tunA mAthAnI khoparI vigerenA cUrNa vaDe niMdAne pAtra thaIza. sArAMza--sarovaranuM pAchuM jyAre sUkAi jAya che tyAre pANImAM rahelA jaLavaMtu bahAra Ave che te vakhate jaLajatunA zatru bakeTa pakSI tene mArI nAkhe che eTale mRta zarIramAMthI puSkaLa hADakAM bAkI rahe che. e sarevarane niMdArUpa che. (bakeTa pakSI che ane karkaTa jaLajaMtu che ema cAlatuM prakaraNa batAve che.) 18. sahu samathe hetA nathI. vaktIzaH sacivaM hi dIrghalaghubhirno bhAti pU. sadmabhiH,, sAdRkSA dhanamandire mama pure te rakSaNIyA jnaaH| vidyante yadi paJcaSA vadati bho zUnyaM puraM syAttadA, tattvaM mA kuru taM tathAstu nRpate tadvadgaNe sAdhavaH // 19 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMbahe--bhAga . bama ' kaI rAjA potAnA pradhAnane kahe che, ke mhArA nagaramAM keTalAka nirdhana che, keTalAeka dhanavAna che, temaja keTalAeka nAnAM nAnAM ghara che ane keTalAMeka moTAM ghare che, tene lIdhe nagara zobhatuM nathI mATe saghaLA lakhezvarI dhanavAna ane cAra cAra pAMca pAMca majalAnA sarakhA gharavALAne rAkhIye ane sAmAnya nidhana lokone kADhI melIe to nagara zebhe. evuM rAjanuM kahevuM sAMbhaLI subuddhimAna eve pradhAna be ke he rAjana ! ema karavAthI tamArA nagaramAM mAtra pAMca sAta ghara raheze. nagara AkhuM zunya thaI jaze. mATe ema na kare, A vAtathI rAjA samaye ane pradhAnane kahyuM ke jema che temaja rahevA dyo. A daSTAMtathI e paNa samajavAnuM che ke sarva sAdhu jJAna tathA kriyAmAM sarakhA hotA nathI mATe tenI tarapha kaMTALo nahi karatAM dhamane viSe mana sthira rAkhI dharmAcaraNa karavuM nagare sadRzAH sarve, bhavanti dhanino nahi / gacche'pi sAdhavo jJAnakriyAbhyAM sadRzA nahi // vasu vinA nara pazu. niHsvaM sodarakaM nirIkSya bhaginI bhrAtA na me sUpakRt , zrukhA'padyatulaM dhanaM janapade lAkhA gatastadgRhe / sthAlyAM muJcati khAdimaM vadati sa svAbhUSaNAnyattha bho, kiM bhrAnto vadasIti yeSu sukRtasteSAmahaM pUrvagaH // 20 // jainakathAratnakoSa-bhAga paJcama-dRSTAntazataka. kaI nidhana manuSya potAnI benane tyAM maLavA gaye tene joI bena zaramAIne bIjAone kahevA lAgI ke e mAre bhAI nathI paNa mArA bApane tyAM cUle phUMkanAra roye che, vipattimAM AvA hRdayabhedaka benanA zabdo sAMbhaLI te bhAI dhana kamAvA paradeza cAlyA gaye, ghaNuM dravya kamAI pharI te benane tyAM memAna thaye te vakhate bhAine dhanavAna jANuM mAnapUrvaka ghaNeja satkAra karyo ane bhejana samaye suMdara thALamAM vividha prakAranAM pakavAne paraNyAM. bhAIne agAunuM vRttAMta yAda AvyuM tethI potAnA zarIraupara jeTalAM ghareNAM paheryA hatAM ne utArIne bhajananA thALamAM melyAM ne bena sAMbhaLatAM AbhUpaNane kIdhuM ke huM AbhUSaNe! tame A bhejana jame. AvA zabda bahene sAMbhaLyA ane te kahevA lAgI ke bhAI! tuM kAMI gaDe che ke Ama bele Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. svArtha-adhikAra. che, tyAre bhAIe javAba Ape ke huM gAMDA nathI paNa jene mATe tamee bhejana pIrasyuM che tene meM sUcanA karI che. kAraNake agAu jyAre huM A hatuM tyAre mane tamee bApAne raseye kahyA hate mATe dhanane mAna che mane nathI. dehare. gararthe Adara dIjIe, hakkArI je dAma; pahele phere ApI, culA kaNa nAma, geLa karatAM gareja gaLI che, manahara. garajathI jhera jevAM vacana sahana thAya, garajathI bhUkha duHkha bhUlAI javAya che; garajathI deza paradeza sahu doDyA jAya, garajathI jANI joi jIvana tajAya che; garajathI saMpa saralAI loka sAthe rahe, garajathI TADha tApa sahana karAya che; kezava kahuM chuM geLa karatAM garaja gaLI, garaja sare te pachI koNa konuM thAya che. kezava garajathI vyavahArane pravAha cAlu che. garabI. keInI garaja nathI ema kahe kezavee Teka. kane hatA rUpiyA keTI cAra je, hIrA kharIda karIne kIdhe haraDe, hameza haiDA5ra rAkhe te hAra - keInI. 23 varSe hare eka vaTAvI vApare, kare na koIne kaI same vizvAsa che; atize so mANasathI te ataDe rahe, pAMca divasa paNa kaI rahe nahi pAsa je ,, 24 sagAM kuTuMbI sosAthe laDate phare, pADozI sAthe paNa pUrUM vera je; 22 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMbraha-bhAga 2. navamI game nahi koInuM mukha jevuM gAmamAM, jhAjhuM kIdhuM jana sAsAthe jhera je keInI 25 baMdara kAMThe jaI baMdhA baMgale, vastI tajIne tyAM jaI kIdhe vAsa che; garIba leke garaje jaI cAkarI kare, koIne pADa na mAne kezavadAsa je- ,, 26, paisA daIne laie temAM pADaze, bahu garava dharI bele evA bela je; khAya pIene ja kare manamAnatI, talabhAre paNa koIne na gaNe tela - , 27 hoDImAM besIne havA khAvA gaye, tyAM tophAna thayuM moTuM tevAra je, ujaDa beTa hate dariyAmAM eka jyAM, heDI jaI pahoMcI tyAM gAu hajAra je- , 28 utarIne cAle tyAM javA ekale, bhUle paDe te pharI na Avye bhAI je; ujaDa jhADImAM atize AthaDa, kheda karIne jIbhe phaLakula khAI je- * 29 bhakSa maLe nahi tyAre te bhUkhyA rahe, hareka vAte khUba thaye herAna je; vastra hatAM te paNa phATI truTI gayAM, samaje marma ane se AvI sAna - , 30 hAra hate hIrAno te zA kAmane, ucI uce avakI AkAza je; e prabhu sainI garaja paDe saMsAramAM, kaDiyAvaNa keNa karI Ape AvAsa - , 31 betI keNa karI jANe kheDu vinA, heya khajAne paNa nANuM na khavAya che; kaMsArAviNa keNa ghaDe vAsaNa ghaNAM, ghAMcI vinA na gharamAM dI thAya je- , 32 vastI pAmuM te huM AkhA vizvane, ( dina dina pratye rahuM thaIne dAsa je; haLImaLIne cAluM jhAjhA hetathI, vastImAM jaI vasuM karI nivAsa - , 33 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijIna. vAya--adhikAra, jenI chata te bhAse sAMghA bhAvanuM, pANIne jema pADa na pUche leka jo ; paNa jyAre pANI pIvAne nava maLe, TAMkataNe Ape rUpiyA roka jo garaja paDeche garIbanI zrImatane, egarajI jana duHkha pAme mahuDAma jo ; emATe abhimAna na dharavuM aMtare, limAM ema samajeche dalapatarAma jo -- anyAnya garaja. 59 kAinI 34 manahara pyAra che; purUSane premadAnA premadAne purUSanA, prajAne rAjAne rAjAne prajAnA jaDane caitanyataNeA caitanyane jaDataNuM, hemataNeA hIro hema hIrAne zRMgAra che; garImane tavaMgara tavaMgarane garIma, ziSyane zikSaka zikSakane zIkhanAra che; nAvane nAvika nara nAvikane nAva nAma, Ama dalapata anyAanyane AdhAra che. lapata. 45 . 35 36 jAkI kIje cAkarI, tAkA vacana svIkAra, prabhAkara. *eka samaye akamarazAhe bIrabalane pUchyuM ke-- khIramala ! rIMgaNAnuM zAka bahuja sarasa svAdavALuM thAya che.' khIramale kahyuM ke-- jI hujura! ApanuM kahevuM satya che ane sarasa svAdavALuM rIMgaNAnuM zAka thAya che tethIja save leAkeA tenuM zAka khAyache.' taddana'tara keTalAka divasa vityA pachI akabarazAhuM rIMgaNAnI niMdA karavA lAgyA. te vakhate khIramale kahyuM ke, khudAviMda ! rIMgaNAnI niMdAtulya eka paNa zAka nathI. rIMgaNAnA zAkathI keTalAka rAge paNa utpanna thAya che. A pramANe khIrabalanuM khelavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke--khIramala ! tame khareja * ala. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama gappAnA gebIgeLA gagaDAvanArA che tamane eka divasa rIMgaNAnA zAkanI tArIpha meM kahI hatI tyAre tame tArIpha kahI hatI ane Aje tenA avaguNa paNa prakAzamAM lAvavA AgaLa paDyA mATe tame jUThAnA saradAra che. te sAMbhaLI bIrabala hAtha joDI be ke dharmAvatArI ! Apaja nyAya kare ke huM Apane nokara chuM ke rIMgaNano? ATaluM vAkya sAMbhaLatAM zAha hasI paDaye ane bIrabalanI tArIpha karavA lAgyA. kevaLa svArthamAM tatpara rahevAthI mahAhAni. eka gAmamAM be brAhmaNe rahetA hatA. baMne sagA bhAI hatA. meTAne eka dIkaro tathA eka dIkarI hatI. dIkarAne jaI ane dIkarIne kanyAdAna devAne vakhata najIka Avate joI vicAra karyo ke A gAmamAM ghaNuM vakhatathI bhikSAvRtti karIe chIe paNa kAMI vaLyuM nahi, jethI have varasa be varasa paradezamAM jaI kAMIka udyama karI be paisA lAvIe te A kArya banI zake. A vicAra karI paradeza javA taiyAra thaye. nAnAbhAIne khabara paDatAM te paNa dhanaprAptiarthe sAthe cAle. dezAvaramAM be varasa sudhI bhikSA vRtti ane pitAnAthI bane te udyama karI paise pedA karyo eTale pitAnA vatana tarapha AvavA prayANa karyuM. potAnuM gAma lagabhaga AThadaza gAu dUra rahyuM tevA samaye bannene tarasa lAgavAthI jalasthAna zodhatA eka kuvAupara AvI caDyA. baMne jaNe pANe pI zAMta thayA paraMtu A vakhate svArthodha moTA bhAIne kumati sujI, sArAsAranuM bhAna na rahyuM ane manamAM avanavA tarago karavA lAgyo ke je nAnAbhAIne hareka upAye nAza karuM to A meLavelI puMjIne huM ekale bhoktA thAuM ane tema bane te mAre nivahamAM paNa khAmI na Ave. AvA khoTA vicArenA taraMgamAM kUvAkAMThe beThAM beThAM nAnAbhAIne ADIavaLI vAte caDAvI samaya Avye lAga sAMdhI tene dhakko mArI kuvAmAM nAkhI dIdhe. AthI nAnAbhAI bhayabhIta thaI aMdara paDaze. kudaratane kuvAmAM ke vRkSanuM mULa tenA hAthamAM AvyuM te kAlI lIdhuM ane pachI tharatharate sAde pitAnA baMdhupratye bolyo ke moTAbhAI tame A zuM karyuM? Apane paisAne lebha hoya te mArI muDI paNa tameja vApare ane kRpA karI mane bahAra kADhe. huM A vAta kehane jaNAvIza nahi, vigere ghaNI rIte kahyuM paNa A svAthIne kAMi na sujhayuM ane pitAno bhAI hajI kuvAmAM jIvato che ema dhArI uparathI paththara mATI vigere pheMkI tene prANa tyAga karAvyA, ahA! keTalI nIcatA! * DahApaNa-phebruArI 1916. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAtha tyAga-adhikAra, A kRtya bIjA koInA jovAmAM na AvyuM paraMtuM tenAM duSkAe tene dabAvyuM. maLelI mIlakatano eka mAlIka banavAthI manamAM navA vicAre pragaTa thayA ane tevA vicAramAM potAne sAmAna upADI je cAlavA jAyache te kuvAnA paDakhe eka daranI aMdarathI jabare sapa nIkaLe ne tenI pAchaLa rahI daMza mAryo. hA! deva, karate pRthvI para paDaze. cheDe theDe jhera caDavA mAMDayuM. karyo karma ADAM AvyAM tene vicAra thavA lAge paNa rAMDyA pachI DahApaNa zuM kAmanuM? e kathAnusAra have pastA zuM kAma? jeta jotAmAM jhera vyApI gayuM ane kSaNamAtramAM A duniyAne tyAga karI kamane. javAba devA te cAlyA gaye. mAlamIlakta raste AvanAra keI upADI gayuM. baMdhuo! vicAra karazo ke svArthanA aMge akArya karatAM tenuM phaLa paNa tarataja maLyuM, paraMtu svAthI manuSyane samajavuM bahu muzkela che. jagamAM anya svArthane lIdhe kArya sAdhI zakAya che mATe svArthanI paNa jarUra che, paraMtu anyane hAni karanArA nIca svArthamAM taNAvuM e mahApAparUpa che. taLAva vigere jalAzayamAM mAchalAM vigere jaLatu hoya nahi te jalAzaya gaMduM thaI jAya kAraNake jaLajaMtu pANImAMthI utpanna thato mela naSTa kare che tethI jaLajatuvaDe jalAzayane paNa svArtha jALavI zakAya che ema zuddha svArthamAM anya anya madada karavI. jagane vyavahAra ghaNe bhAge garajathI cAlyA kare che. mAtA ke pitA, gurU ke ziSya, zeTha ke sevaka, rAjA ke prajA ane pati ke patnI e se anya nya garajathI baMdhAyelAM jaNAya che. e batAvI svArtha tyAga tarapha dhyAna kheMcavA A svArtha (garaja) adhikAranI samApti karI che. ja che. svArthayAna-dhavAra. :-- che jayAre jagatnuM kalyANa karavuM hoya che tyAre jarUra svArtha tyAganI apekSA SS-re rahe che. pite niHsvArthI banI potAnA tana, mana ane dhanano jyAre bhega Ape che tyAre manuSyanuM temanA tarapha dhyAna kheMcAya che ke A manuSya ke duHkhathI rIbAtA jIvanuM kalyANa karavA samartha che. tyArabAda temanA AdezAnusAra jaganA jIve temanA tarapha avazya kheMcAya che te svArtha tyAgI thavuM athavA tevI vyaktitarapha ApaNe banatI madada ApavI e batAvavA A adhikAranI pAtratA mAnI che. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 . pitAnAthI jagata jUduM nathI tenI samajaNa mATe upayogI salAha. 1loko kahe che ke prathama gyatA meLave ane pachI IcchA kare. vedAMta kahe che ke phakta egyatAja meLave, IcchA karavAnI kaMI jarUra nathI. bhIte bAMdhavAne upayogI thAya evA taiyAra ghaDAyelA patharAo kaMI rastAmAM paDI raheze nahi. je tamArAmAM pAtratA Avaze te anivArya IzvarIya niyama pramANe dareka vastu tamArI pAse cAlIne Avaze. dIvAe phakta baLatAja rahevuM joIe: pataMgane AmaMtraNa karavAnI tene jarUra nathI. teo pitAnI meLe ja tenI AsapAsa ekaThAM thaze. jyAM rahete jhare hoya tyAM potAnI meLe ja jaLanI IcchAvALA leke Ave che, jharone temanI bilakula ciMtA karavI paDatI nathI. jyAre caMdrodaya thAya che, tyAre cAMdanIne AnaMda meLavavAne leke ApoAyaja bahAra Ave che. - tamArAmAM dareka jAtanI vAsanAo hoya che, ane te sarva thAya evI tamArI IcchA hoya che, paNa sarva vAsanAo tRpta karavAnuM guhya kAraNa prathama samajI lyo. jyAre tame vAsanA cheDI deze tyAre ja te phaLIbhUta thaze. khANa kema mAravAmAM Ave che? ApaNe dhanuSya hAthamAM laie chIe, te vAvIe chIe, paNa jyAM sudhI dhanuSanI derI ApaNe kheMcI rAkhIe chIe tyAMsudhI tIra ApaNuM hAthamAM ja rahe che; zatrune jaIne vAgatuM nathI. ApaNe game teTalI dorI kheMcI rAkhIe paNa te bANa ApaNu pAse ja raheze. paNa jyAre ApaNe te cheDI daIe chIe tyAreja sUsavATa karatuM te jAya che ane zatrunuM hadaya bhede che. te ja pramANe jyAM sudhI vAsanAne tame kheMcI rAkhe che, jyAMsudhI IcchA rAkhe che ane jyAM sudhI vAsanAne mATe gura che tyAM sudhI te bIjAnA hRdayamAM praveza karaze nahi. jyAre tame te cheDI dezo tyAreja te bIjAnA AtmAne jaI vAge che. vAsanA kahe che ke "jyAre jyAre tame mane choDI deze ane gumAvaze tyAreja huM tamArI najIkamAM jaNAIza. jyAre tame tamArI jAtane ApaNa bannethI bhinna evI anirvacanIya sthitimAM (manevRttimAM) rAkhaze tyAre tame mane meLavI zakaze." je hAtha svArtha vRttithI zarIranA anya avayavothI pitAne bhinna gagNIne ema kahe ke "juo huM jamaNe hAtha chuM, badhI jAtane zrama huM karuM chuM ane huM atyaMta kaSTa veThIne je lAvuM te AkhA zarIrane zAmATe maLavuM jeie? meM zrama karIne meLaveluM anna prathama peTane ane tenA taraphathI bIjI iMdriyane zAmATe maLavuM joIe? nahi nahi, te te huM hArI pAseja rAkhIza!" te te anna cAmaDI phADI hAthamAM bharyA sivAya athavA InaiyuleTa karyA 1 svAmI rAmatIrtha. 2 kudaratI. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijhana svAtha tyAga--adhikAra. 469 ( ghAMcI dIdhA ) vinA bIje mAga nathI. paraMtu ema karavuM e hAthane hitakAraka thaze ke? e mArge hAthane ISTa siddhi prApta thaze ke ? te ekaleAja evA tA la^ thaze ke zarIranA bIjA bhAga tenI adekhAi karaze. te hAthe ekAda DAMsa, madhamAkhI athavA sarpa karaDavAthI hAtha khUma jADA thaze. phuMkta eja mAge hAthanI svArthI vRtti pUrNa vijaya pAmaze ane evIja rIte hAthanuM svArthI tattvajJAna siddhi pAmaze. paraMtu te keTaluM aniSTa che? evI tRpti athavA evI jAtane vijaya ApaNe joitA nathI. sUjI jaine jADuM gaNAvuM e kANu sArUM kahI zake? te pramANe e paNa dhyAnamAM rAkhaze ke A jagat eka zarIra che ane tamArAM zarIra te dAMta, nakha ke AMgaLInI peThe tenA nAnA avayaveA che, mATe utkanI icchA hAya tA ApaNA AtmA vizvanA AtmAthI jUdo che, ema kadI mAnaze nahi. hAthane peAtAnA utkarSa karavA hAya teA zarIranA utkamAMja peAtAne utkRSTa samAele che, Akhu zarIra ane hAtha bhinna nathI, e tene samajAvuM joie. ApaNe ApaNI chAyA pakaDavAne tenI pAchaLa doDIe chIe te te kadI hAtha lAgatI nathI, te sadA AgaLane AgaLaja raheche; paraMtu jo te chAyA tarapha pITha karIne sUrya tarapha ApaNe DhADIe teA teja chAyA pALelA kUtarAnI peThe pAchaLa pAchaLa doDI Aveche. tevIja rIte e mAdya padArtho pAchaLa tame doDatAMja ane temane pakaDIne tamArI pAse rAkhavAne prayatna karatAMja, te tamArI pAsethI saTakI jAyache ane dUra doDI jAyache. tame game teTalA pAchaLa dADA tApaNu chAyAnI peThe te AgaLa ne AgaLaja raheche, paraMtu tenI tarapha pITha karI sarva prakAzanA prakAza je aMtarAtmA, tenI taraph javA lAgaze ke tarataja te tamArI pAchaLa pAchaLa tamane zeAdhatA Avaze. sRSTinA e kAyadAja che. kharA svAtha e sAndhyA kahevAya ke parApakAra karIne anya jIvAne zAMti ApavI. kAraNake kAgaDA kUtarAnI peThe peTa bharavuM tathA nAzavaMta sa sArI pAdArthomAM Asakta rahevuM e svArtha sAdhyA na kahevAya. tethI mahAtmA purUSa! sadA vAnA kalyANamAMja tatpara raheche eja svArtha sAdhyuM kahevAya e samajAvI vyavahAramAM nirUpayegI nahi rahevuM e apekSA utpanna thAyache tA te adhikAra levA A svAtyAga adhikArane nahi lakhAvatAM tenI virati karI che. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malama iAkhyAne sAhityasa he mA zani - nirupayogAna-dharA. (upagI nahi thavAthI thate anAdara). - nAnAmAM nAnuM prANI jemake pipIlikA (kaDI) Akho divasa mahenata icchI karI pitAnuM piSaNa karI AnaMda mAne che temaja nAnA ke moTAM dareka pakSIo paNa kIDInI mAphaka Akhe divasa prayAsa karyA kare che. tyAre samajumAM samaju manuSyavarga dhAre te prabhu thaI zake che. te manuSyavarga aegya kuthalI kuTIne ALasu rahI AgaLa caDhavAne badale pAchI gati kare che e zuM zocanIya nathI ? dhanavAna manuSyavane ALasane AdhIna thavAthI, zarIra nahi kasAvAthI jaTharAgninI maMdatA thAya che tene lIdhe ajIrNa thAya che, temAMthI sarva rogane prAdurbhAva thAya che. eTale te manuSyavarga Amumbika bhega ke mokSagAmI kAryo bannemAMthI koI paNa sAdhI zaktA nathI. jethI mato stra ane tato traNa: thAya che, ema nahi thavA tathA ati upayogI kAryamAM joDAI pariNAme sarvane VupayogI thavA khAsa A adhikAra sarvane bhalAmaNa kare che. kAraNake ghaMTI, culo, DAmacI vigere je manuSyane madadarUpa thaI anyanuM kArya sAdhI A pe che tyAre samaju manuSya keTaluM badhuM kArya karavAnuM haze ane temaNe vicAravAnuM che te samajAvavA A adhikAra kavitArUpe gATha che. nirUpayegI ThIkarI, - garabI. (sayara zuM karuM? mAre naMdakuMvara zuM neha)-e rAga. eka gharamAM hatI, ghara dhaNiyANa zANuM eka; ThAlI ThIkarI, tyAM jaI belI bola aneka. bAI tuja vAsamAMre, mujane vasavAne de mAga; vastu vizeSa che, tema huM rahIza joIne lAga. bAlI bAI te re, ThIkarI rIjha game te khIja; muja maMdira viSere, nathI nakAmI keIe cIja. ne jaLapAtra che, pANI te to mujane pAya; catura cule juo, khAMte rAMdhI roja khavAya. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache, kAryasAdhana-adhikAra 471 ane ghaTI te ghaNure, raLI Ape che dANA ja; DAmaciye disere, bAI te upADe che bAja, sAvaraNa sadAre, kacare ghara kADhe dUra; supaDuM to sakhIre, mArA gharane eka majAra. caturA cAlaze, cALI Ape A eja ; nathI nakAmanAMre, mAM mAMcI khurazI meja. kAMTe kATalAMre, te te karI Ape che tela; keNu nakAmare, bAI tuM vicArIne bela. muja gharamAMhI, tuM karIza mAruM kAma; kaIne kema game, hAle rekI bese ThAma. bhUMDI bhikhAraNa, ulaTI aDacaNa kare apAra; naphaTa ne kAmanI re, tAre ukaraDe adhikAra. kAma nahi kare, ene jagamAM dhika avatAra; ThA thaI pare, bhUmine zira tene bhAra. uMgha ALasure, je che te aparAdhI jANa; prabhune cora che, pUre pApI eja pramANa sarve saiyare, aMtara samajI lejo Ama, dilamAM rAkhajere, zIkhAmaNa dalapatarAma. - dalapata. vizeSa vAta karavAnI Teva ane kaMI paNa kArya na sAdhavuM e paNa ALasa che. manuSya upayegI viSaya hAthamAM dhara ane vartanamAM tene amala kare tethI je je phAyadA thAya che te te phAyadA kAyadA bAMdhavAthI ane tene amala nahi karavAthI thatA nathI. tana, mana ane khaMtathI je bIjAone upayogI thaIe te ghaNAonA AzIrvAda meLavI zakIe chIe ane te AzIrvAdathI avazya mekSapurImAM pahoMcIe chIe emAM atizayokti che ja nahi. to svakArya sAdhavuM ema bhAva utpanna thAya che te uparathI svakArya sAdhana-adhikAra svIkAravA A nirUpayegAnAdara adhikAra pUrNa karyo che. vAsAdhana-vivAra. -- Rj svAItyAga vRttinA adhikArI thavuM e ati uMcI koTinI bAbata "huMphahara che. kAca pAye caNAyelI ImArata jema lAMbe vakhata TakatI nathI tema vRttinI sthiratA thayA vagara svArtha tyAga thaI zaktA nathI ane Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 vyAkhyAna sAhityakSa rAha-bhAga 2. navama kadAca te mArga grahaNa karavAmAM Ave te paNa Dhacupacu mana hevAne lIdhe temAM pAchaLathI pastA vigere jAge che mATe uttama rakta svakAryasiddhine anubhava laI pAke pAye svArtha tyAga vRtti grahaNa thaI hoya te temAMthI braNa thavAno vakhata AvatA nathI ane eTalAmATeja catura manuSyae kahyuM che ke koI paNa rIte pitAnuM kArya siddha karavuM arthAt "#ANAnihiM mUrtatA kAryanI hAni thai jAya te ja mUrkhatA che. A bAbata yatkiMcit samajAvavAmATe A adhikAra AraMbhAya che, game tema karI svIkArya siddha karavuM. manuSya (2-2). vAta hita rAhamadhyAhAra anA nIcAdapyuttamA vidyA, strIranaM duSkalAdapi // 1 // bALakanI pAsethI paNa hitavacana grahaNa karavuM ane apavitra sthAnamAMthI paNa senuM grahaNa karavuM. nIca manuSya pAsethI paNa uttama vighA grahaNa karavI ane kharAba kuLamAMthI paNa strIrUpI ranna grahaNa karavuM. 1 pitAnA dehanuM rakSaNa karavAnI khAsa pharaja. tyajedekaM kulasyArthe, grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe, AtmArthe pRthivIM tyajet // 2 // dUmuiwAvI. AkhA kuLanI rakSA thatI hoya te te sArU eka manuSyane tyAga kara ane AkhuM gAma bacatuM hoya te kuLane tyAga karo ane deza Akhe nabhate hoya to eka gAmane tyAga kara ane pitAne AtmA surakSita rahetuM hoya te pitAnA mamatvavALI pRthvIne paNa tyAga kara. 2. gamAranI samajaNa deha. pite sepe putrane, anna dhana ne AgAra; veThe saMkaTa vRddha thaI, e paNuM eka gamAra. dalapata Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 pari che, dukhe niSiddhAcaraNu-adhikAra. je mANasa pitAne svArtha sAdhI zake nahi te bIjAne kyAMthI sAdhI zakaze? je mANasa saMsAramAMthI pate taye nathI te bIjAne kyAMthI tArI zakaze? A uparathI samajavAnuM e che ke pote sukhI thavA bIjAne harakta, nahi karatAM svakArya sAdhI levuM. kadAca koI Apatti AvI paDe che temAM anyane hAni nahi karanAruM, duHkha vakhate niSiddha AcaraNa karavAmAM muMjavaNa nahi rAkhatAM yuktithI purUSArthane upayoga kare, e have pachI batAvavA A svakAryasAdhana adhikAra pUrNa karyo che.' -8. Tura niSiddhAvaLa-dhAra - opha svArtha sAdhavAmAM kadAca niSiddha (pitAne nahi chAjata) AcaraNa SP. karavAnI pharaja paDe te dezakALane anusarI karavAmAM Ave te agya gaNAtuM nathI. eTale uttarottara varNane baMdha karI nirvAha calAva. jemake brAhmaNe kSatriya, kSatriye vaizyane, vaiye zAne che karave. paNa kevaLa niSiddha AcaraNane Adara na kare. A bAbata zAstromAM sArI rIte samajAvela che tenuM digdarzana karAvavA mATe A adhikAranI zarUvAta karI che. cheosjI karavAnI arajI karka (patAne nahi chAjatuM) AcaraNa zubha kriyAthI ja ApattimAM nirvAha na cAle tema hoya te niSiddhanI chUTa che. vaMzastha. niSiddhamapyAcaraNIyamApadi, kriyA satI nAvati yatra karhicit / ghanAmbunA rAjapathe'pi channe, kacibudhairapyapathena gamyate // 1 // naiSadhakAvya. dukhanA samayamAM keI sthAnake kyAre paNa zubha kriyAthI rakSaNa na thAya te niSiddha-ayogya AcaraNa jarUra jeTaluM karavAmAM harata jaNAtI nathI. kAraNake jAhera raste je varasAdanA pANIthI bharapUra bharAI gaye heya ane cAlI zakAya tevuM na hoya te zuM kaI prasaMge DAhyA purU keDIe nathI cAlatA? 1. 60 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 vyAkhyAna sAhityasaMgraha --bhAga 2 jo. ApattimAM asthAne kALa gamana karanAra bhramaranuM dRSTAMta. vasantatilakA. ye vardhitAH karikapolamadena bhRGgAH, protphulapaGkajarajaHsurabhIkRtAGgAH / te sAmprataM pratidinaM kSapayanti kAlaM, nimbeSu cArkakusumeSu ca daivayogAt // 2 // navama gArapaddhati. je bhamarAe hAthInA gaDasthaLanA maDhanA sugadhathI savita (meTA ) thayA che ane jenAM aMgo praphullita kamalAnA parAgathI sugaMdhayukta thaI gayAM che, te bhamarAo humaNAM daiva (nazIma) thI lIMkhaDAnA vRkSAmAM ane Aka DAnAM puSpAmAM pratikrivasa kALane gALI rahyA che. A bhramarasamadhanI anyAkti che. paNa te manuSyamAM ghaTAvavAnI che eTale ke eka manuSya sukhasaMpattimAM AnaMda karatA hoya tene mAthe lakSmIjInI akRpA thaI jAya te dhanasoMpatti palAyana karI jAya te vakhate je uMcI rIte nirvAha calAvatA hatA te bhikSA mAgIne ke bIjA keAI halakA dhaMdhAthI peAtAne nirvAha karI kALane nigamana kareche. 2, duHkha prApta thAya tyAre anukULatAvALA rastA zAdhI levA kadAca temAM khedya utpanna karanArUM kArya sAdhavAnI jarUra paDe te nirUpAye jarUra jeTaluM sAdhI puna: satyAvalaMbI thaI javuM e khatAvA ane sapat vipamAM huMzAka nahi karavA tarapha dhyAna kheMcI javA A du:khe niSaddhAcaNa-adhikAranI samApti karI che. saMpadvipatsambandha-adhikAra. *--- ka zA samaryAdA sAcavI zAstraniyamAnusAra niSiddha AcaraNa karatAM pazu kadAca vipad ubhIja rahe te temAM zAka nahi karavA. temaja prasaMge saMpa prApta thAya te| hu nahi karavA joie. prANImAtrane saMpatti ane vipatti Aveja che. paNa mannemAM zAka tathA hu` na karatAM prAptakAla Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpadvipasaMbaMdha-adhikAra. 45 yAcita rIte kuzaLatApUrvaka vyatIta kara, teja jJAnI manuSyanuM kartavya che, e kartavya jaNAvavA sArU A adhikAranI madada lIdhI che. saMpatti tathA vipattimAM-sukhaduHkhamAM vartavAnI rIti. manuTum (thI 6). duHkhe duHkhAdhikAnpazyet, sukhe pazyetsukhAdhikAn / AtmAnaM zokaharSAbhyAM, zatrubhyAmiva nArpayet // 1 // dukha prApta thAya tyAre (Apattine samaye) vizeSa duHkhIone joI zoka na karatAM zAMta rahevuM. temaja sukhanI prAptine samaye (saMpattimAM) adhika sukhavALAo tarapha joI harSita na thavuM. jema keI paNa manuSya zatruone vizvAsa na kare temaja zeka ane harSane svAdhIna AtmAne thavA de nahi. (jema jANatA chatAM koI paNa manuSya zatrune vaza thAya te temanA je mUkha koNa? temaja zeka, harSane vaza thanArane paNa mUja jANo) mATe jJAnI manuSya zeka ane harSane vaza thavuM yogya nathI. 1. zeka ane harSane vaza nahi thavAnuM kAraNa batAvavAmAM Ave che. - kAryaH sampadi nAnandaH, pUrvapuNyabhide hi sA / naivApadi viSAdazca, sA hi pApApapiSTaye // 2 // saMpattimAM AnaMda mAnavA jevuM nathI kAraNake te saMpatti pUrvopArjita puNyanA kSayane mATe ja che. temaja vipattimAM kheda na kare kAraNake te vipattija pUrvanA pApanuM cUrNa karavA mATe che (A saMbaMdhamAM jJAnIe vicAravA jevuM che ke puNyanA kSayathI AnaMda mAno ke pApanA kSayathI ? je jovAmAM AnaMdaprada che te vicAradaSTiye pariNAme zekanA sthAnarUpa che ane je dazyamAM zekaprada che te pariNAme harSaprada thAya che. tethI bannemAMthI keAnI apekSA ane upekSA karavA jevuM che? ATalA mATe ja jJAnIo baMnemAMthI ekane paNa vaza thatA nathI). 2. hitakara paNa ahitakara thaI jAya che. ApadAmApatantInAM, hito'pyAyAti hetutAm / mAtRjacA hi vatsasya, meDhIbhavati bndhne||3|| Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna bhAhitya saMvAha -bhAga 2 mi. jyAre Apattio AvavA mAMDe che tyAre hitakAraka paNa tenuM (ApattinuM) hetubhUta thaI paDe che. jemake vAchaDAMne potAnI mAnI jAMghaja (dhAvatI vakhate) baMdhanamAM staMbha (khIle-mekha) rUpa thaI paDe che. 3. uttama keNa gaNAya? vipadyapi sadA yasya, saumanasyaM sa vanyate / vipaNIkrItamutphullaM, phullaM zirasi dhAryate // 4 // vipattimAM paNa jemanuM citta vikiyA na pAmatAM svastha rahe che te ja satkArapAtra thaine vaMdAya che. jema bajAramAM vecAyeluM puSpa je vikasita (khileluM) hoya che to te zirodhArya thAya che (mAthe caDAvAya che) tema mahAtmAonI banne samayamAM eka ja sthiti rahe che. 4. sukhaduHkhamAM samAna sthiti. udeti savitA rakto, rakta evAstameti ca / sampattau ca vipattau ca, mahatAmekarUpatA // 5 // - sUrimuvarI. sUryanArAyaNa udaya samaye paNa lAlaja rahe che ane astane samaye paNa lAlaja rahe che temaja saMpattimAM ane vipattimAM jJAnIone ekaja raMga hoya che. 5. uttama ane kaniSTane vAra. piyaduHkhe samutpanne, mRtyumicchanti kaatraaH| vivekinaH punardhIrAH, puNyaM kurvanti bhUrizaH // 6 // citrasenapadmAvatIcaritra. adhIra purUSa ISTavastunA viyoganA duHkhathI cakita banI, vyagra thaI mRtyunI IcchA rAkhe che-maravA cAhe che ane vicAravaMta jJAnI purUSe haiyapUrvaka duHkhathI na akaLAtAM pharIne khUba dharmAcaraNa kare che. 6. caDhatI tathA paDatI beu sakhIo che. mAryA (7 thI 20). jIaM maraNeNasamaM, upajjaijuvvarNasahajarAe / RddhiviNAsasahiA, harisavitAonakAyavyo // 7 // Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikala saMpatti pasaMga dha-dhikAra. ya AyuSya maraNanI sAthe che, yuvAvasthA jarAnI sAthe Aveche ane sa Mpat vinAzanI sAthe hoya che. mATe e viSe tu zAka karavAja nahi. cha. caDatI paDatI cAlatIja Aveche. khaNDaH punarapi pUrNaH, punarapi khaNDaH punaH zazI pUrNaH / sampadvipada prAyaH kasyApi na hi sthire syAtAm 8 // 7 caMdramA udaya pAme che tyAre khaMDita hoya che pharIne dinapratini vRddhi pAmatAM pUrNimA AvatAM pUrNa thAyache temaja pAchA khaMDita ane pUrNa thAyache mATe sapatti ane vipatti kAine paNa sadAkALa sthira rahetI nathI. nitya samayAnukULa saMpatti vipatti AvyAja kareche tethI hu zAka karavA jevuM nathI. 8. saMpatti vipattinuM svarUpa. sampadi paro'pi nijatAM, nijo'pi paratAmupaiti vipadi janaH / tArAbhirviyate nizi, razmibhirapi mucyate'hni zazI // 9 // jyAre saMpatti hoya tyAre zatru paNa peAtAne thAya che ane vipattine samaye peAtAne (saMbaMdhI) paNa zatru thAya che. rAtrimAM je caMdramA tArAgaNAthI viTAyele hAya che teja caMdramA divase peAtAnAM kiraNasamUhathI paNa mUkI devAyache. 9. mahAtmA paradu:kheja duHkhI hoyache. svApadi tathA mahAnto, na yAnti khedaM yathA parApatsu / acalA nijopahatiSu, prakampate bhUH paravyasane // 10 // mahAtmAe khIjAone ApattimAM paDelA joine jeTale kheda kare che teTalA peAtAnI ApattimAM karatA nathI. pRthvI peAtAne ghaNA AdhAta thatAM chatAM sthira rahe che paNa pArakA duHkhathIja ka Mpe che. 10. A jIva TUMka tathA rAjA paNa banela che. vamantativA (2-2). nAbhUma bhUmipatayaH katinAma dharAna, vAnabhUma katinAma vayaM na kITAH / tatsampadAM ca vipadAM ca na ko'pi pAtra - mekAntatastadalamaGga mudA zucA ca // 11 // Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 vyAkhyAne sAhityasara-bhA. 2 je. nevame zuM ApaNe keTalIkavAra rAjAo nathI thayA? tema keTalIkavAra kIDAo nathI thayA? (arthAta thayA chIe ja). Ama kharuM jotAM kaI paNa hamezane mATe saMpattinuM ke vipattinuM pAtra nathI. tethI he bhAI! harSa ane zeka ze? 11. satyAgrahIne svabhAva. zuddha sAva phuTana sa va pIra, RAdhya viravi munnati thaH mAvA taptaM yathA dinakarasya marIcijAlai dehaM tyajedapi himaM na tu zItalakham // 12 // je vipattimAM paNa pitAnA svabhAvane (dharmaparAyaNatAne) choDatuM nathI. tene ja zuddha, kulIna ane dhIra jANa. sUryanAM kiraNothI tApa pAmeluM hima-barapha dehane tyAga kare che (pANIrUpa bane che) paNa potAnuM zItalatva cheDatuM nathI-(je ThaMDApaNuM te ene mukhya svabhAva che). 12. temaja-. mandAkrAntA. ghRSTaM ghRSTaM punarapi punazcandanaM cArugandhi, chinnaM chinnaM punarapi punaH svAdadaM cekSukhaNDam / taptaM taptaM punarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa, prANAnte'pi prakRtivikRtirjAyate nottamAnAm // 13 // __ sUktimuktAvalI. caMdana vakhate vakhata ghasavAthI suMdara gaMdhavALuM thAya che, zeraDI vakhate vakhata kApavAthI-chAlavAthI vadhAre svAda Ape che ane tenuM vAraMvAra tapAvavAthI cekhuM suMdara raMgavALuM bane che tema maratAM sudhI paNa mahAtmAonI mULa sthitimAM pheraphAra thatuM nathI. 13. udaya ane asta AvyAja kare che. manahara. sarakhI sthiti saMdeva duniyAnI dIse nahi, utare caDhe asalane ja e DhALa che; Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipathI prakAzita sarjana-adhikAra. eka same maradanI che rahI mAna pAme, eka same teja tuccha thAya tUTaye thALa che; eka same galIcImAM rahI nIra gaduM thAya, eka same eja miSTa thAya meghamALa che; suNA rUDA rAjahu'sa dAkhe dalapatarAma, 14 divase AkAza eja rAtrie pAtALa che. dalapata. eka divase mIThA mevA tA eka divase vAyu bhakSaNu, eka divase raMga ergI tA eka divase bhabhUta, eka divase nATArAma te eka divase rokakaLa, eka divase pIThI te eka divase jamanI cIThI, e vicArIne manuSye hu zAka avazya tajavAnI jarUra che e batAvI have vipattine satpurUSA jevI rIte zelAve che te patAvavAne AvatA adhikArane vadhAvI levA A sapa viSad-adhikAra pUrNa karyA che. vipathI kAzita makhkhana badhiAra. 3 parijana. padma tathA vipamAM sajjana purUSa samAna dRSTithI vana cAlu rAkhe che. vipathI sAdhAraNa manuSya dabAI jAya che ane dareka kSaNe rAdaDA rAyA kare che paNa sajjana purUSaSa te viSadrathI vadhAre prakAze che. vipad e kharekhara manuSyenI parIkSA karavAmAM uccatara sAdhana che, nakhaLAM mANuse vipattimAM nyAya mA upara cAlI zakatAM nathI ane satpurUSa te pote cAle che tathA khIjAene tema cAlavA epa paNa peAtAnA dAkhalAthI Ape che ane kahe che ke duHkhavALA divasA tathA sukhavALA divaso cAlyA javAnA che mATe keIe nyAyarastAthI avaLuM pagaluM bharavuM nahi. kIdhuM che ke-- nyAyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH / e batAvavA A adhikAranI ceAgyatA mAnI che. 479 duHkhanI prApti sukha arthe che. anuSTup (o thI 7). sarvotkarSa prakAzAya, bhavanti vipadaH satAm / bAyate muLayonAtha, vajraneSayA maLe / / 2 / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arU ---- ------ -- ** * * ** * vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 ne, navabha jagatamAM sarvathI utkarSa (uccatA) ne prakAza karavA sArU satparUSone duHkhe utpanna thAya che (eTale sajajane vipattimAM paNa nIti vigere dharmane cUkatA nathI ane sudaDha rahe che tethI tenI adhikAdhika kIni jagatamAM prasare che) tyAM daSTAMta kahe che ke-maNine vajadi (chedana, gharSaNa Adi karavAnuM hathIyAra hIrAkaNI vigere) thI je vadhavA saMbaMdhI pIDA thAya che, te kevaLa temAM (maNimAM) guNa (dere) tathA prakAratva vigerene ga thavAmATe ja che nahi ke tene utArI pADavA sArU. 1, tathA sampadA vipadAM pAtraM, satpAtraM prAyazo bhavet / puSpAkSatAdibilvAnAM, sambandho mUrdhna eva hi // 2 // saMpa tathA vipadanuM pAtra (rahevAnuM sthAna) ghaNuM karIne satpAtra manugaja thAya che tyAM dRSTAMta Ape che ke-puSpa, cekhA ane bIlI vigerene mastakane ja saMbaMdha hoya che nahi ke nIca sthAnane. sArAMza-puSpa tathA bilIne pitAnA mULa sthAnamAMthI TavAne lIdhe utpanna thatuM duHkha ane cekhAne photarAMmAMthI chUTuM paDavAnuM duHkha utpanna thayuM che kharuM paNa tene lIdhe te traNe vastuo devane mastakaupara rahevAnuM sukha bhagave che. 2. game teTalI vipatti paDe tepaNa sajane uca sthitimAM ja rahe che. pAtito'pi karAghAtairutpatatyeva kandukaH / prAyeNa hi suvRttAnAmasthAyinyo'bhibhUtayaH // 3 // daDAne hAthanA AghAtathI pachADavAmAM Ave te paNa uMce Ave che eTale jema pachADe tema tema vadhAre vadhAre uce Ave che. evI rIte ghaNe bhAge suvRtta-sadAcaraNavALA purUSonI vipattio sthAyI hotI nathI. eTale A plekane tAtparya e che ke-jema daDAnI sthiti kahevAmAM AvI tema sajanapara ekapachI eka vipatti paDayA kare te paNa te vipattio tenA para sthira nahi rahetAM te sajIna manuSya pote tarata uMca sthitimAMja Avate rahe che. ("zabdane daDAnA vizeSaNutarIke gaNavAmAM Ave te sArI rIte geLAkAra ane sarjananI bAbatamAM sArA AcaraNavALA e artha thAya che). 3. sAdhu purUSane adhapAta kone saMtoSaprada che? muvRttasyaikarUpasya, paramItyai kRtonnataH / sAdhoH stanayugasyaiva, patanaM kasya tuSTaye // 4 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizada, vipathI prakAzita sana--adhikAra, 485 suMdara geLa ane ekarUpavALA tathA jemanI unnati bIjAne prasanna karavA sArU che evAM che tenI mAphaka sAdhu purUSanuM nIce paDavuM kene pasaMda paDe che ? ("gvRttaya A zabdane, sAdhupurUSanI bAbatamAM sadAcaraNavALe evo artha te ane bAkInAM vizeSa upara kahyA mujabaja barAbara ghaTI zake che). 4. sarUSAnuM teja vipamAM paNa vadhe che. kalyANamUrtestejAMsi, sampadyante vipadyapi / kaNikA kiM suvarNasya, nArohati hutAzanam // 5 // maMgaLa (pavitrI svarUpavALA purUnuM teja duHkhamAM paNa vadhe che, tyAM daSTAMta Ape che ke-zuM suvarNanI kaTakI agnimAM caDatI nathI? arthAt caDe che ane uttarottara te kuMdananI kaTakInuM teja vadhatuM jAya che. tema saMpurUnuM samajavuM. 5 mahAn purUSanI pIDAthI nIcane paNa duHkha thAya che. mahatAmApadaM dRSTvA, ko na nIco'pi tapyate / kAko'pyandhavamAyAti, gacchatyastaM divAkare // 6 // mahAna purUSanI vipattine dekhIne ka nIca manuSya paNa tapAyamAna na thAya? kAraNake kAgaDe paNa sUrya asta pAmatAM AMdhaLo thAya che eTale sUryanI vipattine joI zakato nathI. 6. saMpad vipad sajIne ja Ave che. sampado mahatAmeva, mahatAmeva cApadaH / vardhate kSIyate candro, na tu tArAgaNaH kacit // 7 // saMpatti tathA vipatti (sukha-dukhe) moTA purUSane ja thAya che kAraNake caMdra vadhe che ane ghaTe che. paNa keI divasa tArAonA samUhanuM teja vadhatuM ghaTatuM nathI. 7. ghaNuM karI vipattio saMpavALAone ja thAya che. mAryA. prAyovRttyA vipadaH, parihRtyAvastu vastuni bhavanti / na hi kodraveSu kITAH, patanti godhUmaraneSu // 8 // - bhUmuihAvI. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana, 482 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. jayama ghaNuM karI vipattio (du) kharAba cIjane choDIne suMdara padArtha uparaja Ave che. kIDA (dhaneDA) kedarA nAmanA halakA dhAnyamAM paDatA nathI ; paraMtu gedhama (ghauM) rUpI ratnamAM paDe che. tema vipattio paNa saMpattivAnane prApta thAya che e bhAva che. 8, jyAre duHkha prApta thAya che tyAre strI tathA mitranI paNa parIkSA thaI jAya che te ja pramANe duHkhamAM manuSyanI buddhinI tathA saddavartananI paNa parIkSA levAi jAya che. AvI dukhaprada sthitimAMthI pAsa thaI pasAra thAya che te sapurUSa kahevAya che e samajAvI saMsAramAM rADhatI-paDatI AvyA kare che e have pachI samajaNa levA A vipadathI prakAzita sajajana adhikAra pUrNa karyo che. | vaDhatI-paDatI-adhiAra. E che ke I manuSya ema dhAre ke amuka manoratha mAro pUrNa thaye huM prabhu SchI bhajana karavA valaNa karIza, e dhAraNa bhAra paDavI te manuSyanI svAdhInatAmAM nathI. kAraNake sarva jIve karmanI gatithI aneka prakAranI ceSTA karyA kare che eTale kamabaLathI ke i jIva rAjA hoya te koI jIva rAMka hoya ane thavA keI jIva pazu ke pakSInimAM gamana karI rahyo hoya che. te je sthitimAM ApaNe hoIe te sthitine tAbe thaI mokSagAmI kartavya karI dukhasaMbaMdhI pratikULatA nahi gaNakArI saMteSa meLavI dhIme dhIme parigrahatyAga karI tIrthakaranA caraNakamaLa sevavA, prApta sthitimAM zAMti meLavavA A adhikArane upayogI dhArI sthAna ApavAmAM AvyuM che. badhA dahADA sarakhA nathI te viSe. garabI. (sAruM sAruM sUrata zahera, muMbaI alabelI)-e rAga. samaje saMsArI rIta, sA dina nathI sarakhA ; dukhamAM zida thA bhayabhIta? sukhamAM zida harakhA?--Teka.. kaI dina lIluM lIluM saghaLe dIse lIlAlaherare, temaja kaI dinamAM te dise ghaNI samRddhi ghera; sai0 1 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari caDhatIpaDatI adhikAra. DhAi dina TADha paDe tana upara, heDa heDa dhrUje hADare, temaja koi dina tana kaMpAve, upaje zatru anADa; kai dina te paritApa tape ne, ukaLe zANita agare; temaja ciMtA atize upaje, utarI jAya umareMga. uttarAyanacI eka miniTa nitya, dina caDatA dekhAyare; krise cha mahinA pachI dahADA, eja rIte ghaTI jAya. temaja caDatI paDatI hAlata, jagamAM sAnI jaNAyare; jJAnI teA dhIraja mana dhAre, ajJAnI akaLAya koi dina dise divALI sarakhA, hALI kAi dina hAyare; emaja cAle rIta asalathI, kaleza na karaze! keAya. TADha paDe tyAre DagalI paDe, pakhe che jo dhAmare ; akaLAze nahi upAya zeAdhA, aneka rIte Ama. kaSTatA tA kadI na Ave, akaLAyAthI aMtare ; upAya karIne cheDe ANNA, dhIrajathI dhImata. cadrakaLA mukhe ghaDI caDatI, rAte dIse rAjare ; padmara divasa pachI thAya patI, bIjAne! zA beja? kAi dina nadIe nIra uchaLatAM, bhAse ati gaMbhIrare, vaLI kAi dina evA Ave je, na maLe temAM nIra; dalapata. dubaLA sipAi TeDApara zUA. dAhA. sAlasapara zUrA sau, julamI AgaLa TAMka ajA upara zu varU, sihu samIpe rAMka ; ni`Lapara zUrA sau sakhaLa upara nahi TAMka, manI muzaka para zUrauM paNu, zvAna samIpe rAMka; lata. 1 kAtukamALA. 2 game te garAsIne DhAkAranA upanAmathI kahevAmAM Aveche. sAra dz .. "" 83 23 3 4 7 9 10 11 12 divaseAnu uthalapAthalapaNuM. 1eka ThAkArane paradeza gayAne ghaNAM varSa vitI gayAM paNa te ghera AvyA nahiM. gharanAM sarva mANaso marI gayAM. mAlamIlkata maLI gai. chevaTa kAMi Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. vara WARA rahyuM nahui eTale ThAkAranI khabara kADhavA temanA gharane vizvAsu raMgalA nAmane cAkara paradezamAM nIkaLyeA. zAdhatAM zeAdhatAM keTaleka divase ThAkAra maLyA. te vakhate temanI AMkhamAM huthI AMsu AvI gayAM, chAtI bharAI AvI ne gadagada ka MThe ThAkAra gharanA samAcAra pUchavA lAgyA. kAbela raMgalAe vicAryuM ke A vakhata jo ekadama gharanA kharekharA samAcAra kahIza, tA ThAkeArathI sahevAze nahi ne ghaNAja dIlagIra thaze, mATe mAThA samAcAra dhIme dhIme cuktithI apAya te ThIka ema nizcaya karyAM. 44 ThAkAra--kema ra'galA! gharanI zI khakhara che? raMgalA--sArI khakhara che! ThAkAra, hAkAra--che teA saiA hemakhema ? rgalA--hA. keAra--( ghaNA divasathI ghara cheDela che mATe vadhAre khAtrI sArU bhAra dai meleche) sA--badhA--hemakhema che? raMgalA--hA, paNa eka jarA-ka kahevAnuM che. hAkAra--tuM te badhA hemakhema kaheche ne vaLI kahevAnuM zuM che? raMgalA--ApaNA mAjhIye kUtarI marI gaye ! ThAkAra ---ararara! mAjhIyA kRtare! meTo sahu jevA re, haraNa jevA capaLa, hAthI jevA masta, e mareja zI rIte !! tenI dilagIrI pahelAM mane mATA aMbe thAyache! raMgalA--ApaNI haraDI gheADInAM hADakAM karaDI mUe ! hAkeAra--are evarRk! gheADIne zuM thayuM ? raMgalA--gheADI paNa marI gai. mane hAkAr--jo! tuM te jarA kahetA hatA ne vaLI mUAnuM paNa kaheche. tethI lAgeche-khela. te paMcakalyANI, revAla cAlanArI, kuMke gAu mahu doDanArI, mArI vahAlI gheADI sAthI mRi? raMgalA-ThAkAra ! emAM kAMi manamAM lagADavuM nahi. jevA IzvaranA anAva. te dheADI teA khaDa ne caTTI vinA marI gai. hAr--are mUrkhA! khaDanI gajIe ne caMdInA maThAra bharI mUkyA hatA te kyAM gayA? raMgalA--khaDanI gaMjIe ne caMdInA kAThAra hatA te te! tamArI A ImAnA kArajamAM vaparAi gayA 1 gheADAMnI eka nanI cAla kudaratanA Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WAAAALAALAARMA -- * + ka na ka * *** * pariSada, caDhatI-paDatI-adhikAra. kepa TAkera-are! Ate ze gajaba! vaLI AImA! mArA gharanuM nAka, mArA sukhanuM kAraNa ane duHkhane visAme, temane zuM thayuM? raMgala-te tamArA kuMvaranA duHkhe karI mUo. Thakera--- are gamAra! kuMvaranuM evaDuM duHkha zuM temane lAgyuM ke maravuM pasaMda karyuM? raMgalo kuMvara marI gayA ne tame ghera nahi tethI have vaMzavela rahe. vAnI AzA rahI nahi. sababa kuMvara mUAnuM eTaluM duHkha tene lAgyuM ke, te dukhe jhurI gurIne cheDe dahADe mUo. ThAra-tyAre mAre kuLadIpaka kuMvara marI gaye? hAya! hAya! te zI rIte ? raMgale dhAvaNa vagara. ThAkora-are mokANIA! ThakarANAe dhavarAtre nahi, ema kahevAne tuM mAge che? raMgalo -nA, nA? ThakarANA paNa gujarI gayAM che. sauthI pahelA to ema Neja karI che, mATe kuMvarane dhAvaNuM maLyuM nahi. ThAkora-te zAthI mUAM? raMgalo-kagaLIonA trAsadAyaka regathI. hAra-tyAre have rahyuM koNa?!! raMgala-eka ThAkora tame ne tamAre cAkara huM be jaNa rahyA. hera- are mAruM kuTuMba badhuM khedAnamedAna thaI gayuM. ghera keI rahyuM nahi ne adharAmAM pUruM vaLI tuM ahIM AvyuM, te gharanI mIlkatanI koNa saMbhALa rAkhatuM haze? tene koI baMdobasta karyo che? raMga-baMdobasta karavAnI koI jarUra rahI nahotI. kemake eka divasa ApaNuM gharapharatI lAlabAInI (AganI) cakI pharI gaI che. AthI ThAkora samajyA ke pitAnuM kuTuMba khayuM eTaluM ja nahi, paNa mAla mIkta paNa agnine bhegA thaI gaI che, tethI ghaNA dilagIra thaI gayA. raMgalAe dhIraja ApI zAMta karyA. A vAtano sAra khule vAtamAM ja AvI gayela che. ' saghaLA divase sarakhA nathI tethI keInA upara julama ke potAnI zaktine geraupayoga karavo nahi. - vidyA meLavyA pachI jhaghaDe ubhe nahi kare, dhana meLavyA pachI mada lAva nahi, zakti meLavyA pachI bIjAone pIDA karavI nahi. eTale uparanA Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAkhyAna sAhityasa hatuM- bhAga 2 ne. Hvema sAdhanane zubha phaLadAyI tarIke upayoga kare. jemake vidyAne upaga jJAnavRddhimAM kara, lakSamIne upaga dAna devAmAM kare ane zakti meLavIne dInanuM rakSaNa karavuM e satyarUSanuM kartAvya che. evA satpaSe prApta sthitimAM saMtoSa meLavIne samudranI mAphaka khaLabhaLatA nathI e batAvI jJAnalabdhi vinA sarva ThekANe ajavALuM paDatuM nathI tethI have pachI jJAna adhikAra levAnI jarUra dhArI A caDhatI-paDatI adhikAra pUrNa karyo che. te -. jJAna-vivAra. -- // jJAnaM ca zaktiH khalu muktibhAjAm // che je kamabhAga bhagave te jJAnapUrvaka jogavavAnI jarUra che kAraNake sii zubha karmanA pariNAmarUpe utpanna thayela sukharUpa phaLa bhegavavAnI vakhate vicAra karo ke karela zubha karmane aMta Avaze tyAre azubha karmanA pariNAmarUpe duHkharUpa phaLa bhegavavuM paDaze te sukha bhagavatI vakhate jema harSaghelA na thavuM tema duHkhamaya avasthAmAM niSphaLa baLApe karI unmAda dazAmAM javuM nahi ene saghaLe AdhAra jJAnanA upara rahela che. jJAna zabda jJA-avarodhane (jANavuM) A dhAtu uparathI utpanna thAya che eTale TUMkAmAM ene artha jANavuM e thAya che te zuM zuM jANavuM? te zaMkA upasthita thAya che, tyAM mumukSu purUSa kahe che ke Atmatattva jANavuM joIe ane te AtmajJAna thayA pachI ja manuSya paramapada (mekSane) ne pAme che. A jJAnazabda tattvajJAnanI vidyA sivAya anya sarva vidyAomAM paNa leka vyavahAramAM upagI che eTale te te bAbata samajavA mATe te te zAnuM jJAna paNa avazya meLavavuM joIe. A adhikAramAM upara jaNAvelAM banne jJAnanuM yatkiMcita nirUpaNa kareluM che eTale jyAM jyAM dhana, samRddhi ApavAnI jJAnanI zakti che te te ThekANe vadhAre laikika jJAnanuM prabala jANavuM ane jyAM jyAM mokSasukhane ApavAnI zakti jaNAvI che tyAM tyAM tattvajJAnanuM prAbalya samajavuM eTale banne prakArane jJAnanI prazaMsA A adhikAramAM karavAmAM AvI che eTalI bAbata pravezakene jANavAnI jarUra dhArI TuMkamAM nirUpita karI che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSada. jJAna-adhikAra. vAdavivAdanI khaTapaTamAM jJAnanuM palAyana. anuSTup (2-2). 9 vAda prativAdazca vahanto'nizcitAstathA / tattvAntaM naiva gacchanti, tilapIDakavagatau // 1 // 487 rAkhtA--vAda, prativAda ane anizcita padArthanA kahevAvALA tailInA aLadanI jema tattvane pAra pAmatA nathI. paDhe pAra kahAM pAmaveA, miTe na manakI pyAsa ; jyuM kAhu ke elakA, ghaTahIM keAsa pacAsa. marm vivecana--vAda eTale pUrva pakSa, jemake sastu trirUpa che evA mAre pakSa, te pUrvA pakSavAda kahevAyache. te vAdanuM utthApana karanAra uttarapakSa te prativAda kahevAyache. jemake tamArA kahelA pUrvapakSa siddha thatA nathI. kAraNake vastu anitya che athavA kSaNika che. mATe anizcita eTale anirdhArita padA' jemake aMguSThanA kaTakA jeTalA mAtraja AtmA che te garbhAzayamAM trIje mahine jIva upajeche. AvI rItanuM je kathana te. evA vAda prativAda ane anizcita padArthane zAstranA ghaNA abhyAsathI athavA prajJAtizayathI kahenArA, pAramArthika svarUpanA pAra pAmatA nathI. keAnI peThe tA kaheche ke jema ghAMcIne aLada gamananA pAra pAmatA nathI tema. kahyuM che ke-- zabdA--paMDita purUSae kahyuM che ke jJAna, kareluM amRta che, auSadhaprayogarahita rasAyana che pekSArahita aizvaya che. jJAna e ajAyaNa cIja che. pIyUSamasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyApekSamaizvarya, jJAnamAhurmanISiNaH // 2 // jJAnasAra. samudramAMthI nahi utpanna ane anya vastunI a vivecana--vastu sadbhAvane jANanArA paMDita purUSaSa sabhyaaiASa pira tine samudramAMthI nahi utpanna kareluM evuM amRta kahe che, prasiddha amRta samudramathana karIne utpanna kareluM che. jJAnAmRta tethI bhinna che ane vaLI te jJAna auSadhaprayAga vinA utpAdita (upajAveluM) rasAyana che, dha rUpI zarIrane viSe sAnI puSTi tathA vRddhi karanAra tAmra bhasmAdi karatAM zrIjIja Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama 488 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 jAtanA auSadharUpa che ane vaLI hasti, azva, ratha, dhanAdinI apekSArahita mahAna RddhivALuM svAmitva pada che. 2. jJAnanI ucca koTimAM gaNanA. upanAti (3 thI 5). jJAnaM hi loke paramaM pavitraM, nirAmayAkSipratimaM jinezaiH / proktaM ca siddhAntaparamparAyAM, paramparAmokSasudAnadakSam / / 3 / / kharekhara lekamAM jJAna ghaNuMja pavitra che ane dharmanA siddhAMtanI paraM. parAmAM paraMparAthI prApta thatA mokSanA dAnamAM catura (mokSadAyI) che tethI zrIjinezvara bhagavAne naregI netrasamAna kaheluM che. 3. tathA- na jJAnatulyaM bhuvi kizcidasti, hitAhitArthapratibodhadakSam / ' jJAnena hIno gadito budhezairjanaH pazuH pucchvissaannhiinH|| 4 // pRthvImAM hita ane ahita ane jaNAvavAmAM catura jJAnasamAna bIjuM kAMI nathI. kAraNake jJAnahIna purUSane mahA vidvAna purUe pUMchaDAM tathA zIgaDAMthI rahita evA pazusamAna kahela che. 4. jJAnIne mikSa tarata maLe che. jJAnaM sadArAdhayatAM janAna, yaMvareyaM kila muktirAmA / vorone TAkSamA, sucati drAkSa ripepA che .. jJAnanuM haMmezAM ArAdhana karanAra A purUSanI sAthe vivAha karavAne pitAnI meLe paraNavAvALI A mukti (mokSa) rUpI strI jJAnanA upadezathI kaTAkSanI paMktine eTale eka pachI eka ema kaTAkSane kare che eTale jJAnI manuSyane mokSa satvara prApta thAya che. pa. jJAnarUpI ciMtAmaNi meLavyA pachI zaMkhalAM vINavAnI jarUra nathI. vijhA (-7). jJAnasya labdhvA vibudhA pRthivyAM, svAdaM na vAJchanti rasaM paraM tu / haMsA hi labdhvA khalu muktamAlA, khAyaM na vAJchanti paraM kadApi // 6 // Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, zAnaadhikAra vidvAna purUSe pRthvImAM jJAnanA svAdane pAmIne anya rasane icchatA nathI. kAraNake hase nakkI muktA (motI) nI mALAne pAmIne bIjA khAvAnA padArthane kaI paNa divasa IchatA nathI. 6. jJAnane gumAvavuM e kaMgAle lakSamIne tiraskAra karyA barAbara che. labdhvA hi mAnuSyabhavaM janA ye, jAnanti na jJAnakalAM kadApi / teSAmazeSA gaditA jinezairvyarthAH kalAH pApapuSaH parA hi // 7 // je prANIo nakkI manuSya janmane pAmIne koI paNa divasa jJAnanI kaLAne jANatA nathI tenI bIjI tamAma (vyApArAdi) kaLAo zrIjinezvara bhagavAne vyartha kahelI che. kAraNake te kaLAe nakkI pApa karIne peTanA piSaNa mAtraja kAryane karavAvALI che, mATe punarjanmamAM tene koI zubha lAbha nathI paNa sAmI dukhada che. 7. amRtakaratAM jJAnanI zreSThatA batAve che. upajAti. jJAnaM janAnAmapavargamArge, pAtheyarUpaM gaditaM jinezaiH / bhuktavaikavelaM tadapIha bhavyA, na vai sudhaakssaamshriirbhaajH||8|| zrIjinezvara bhagavAne jJAnane mokSa mArgamAM manuSyanA bhAtArUpa kahyuM che, tethI jJAnarUpI bhAtAnuM eka vakhata bhejana karanArA jIve bhavya banI jAya che paraMtu (amRta) thI puSTa zarIravALA deve bhavya banI zaktA nathI. 8. jJAnanuM baLa jaNAve che. 3panAti. jJAnaM ca saMsArasamudratIraM, kaSAyadAvAnaladAhanIram / mohArisaMhArasamIkavIraM, mAyApizAcIhanane sudhIram // 9 // jJAna te saMsAra samudranA tIrarUpa che ane cAra prakAranAM (krodha, mAna, mAyA ane meharUpI) kaSAyarUpa dAvAnaLa (agni) ne ThAravAmAM pANarUpa che, eTale kaSAyarUpI melane nAza karanAra che ane meha (ajJAna) rUpI zatrune saMhAra karavAmAM raNasaMgrAmanA vIra purUSatulya che tema mAyArUpI rAkSasIne haNavAmAM mahAna dhIra purUSatulya che. 9. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo, jJAnaprakAzanI prAptiAgaLa saMsArI sukhanI jhAMkhapa. 35jJAti (60-6). saGgItagaftAni ca gAyakAnAM, vilAsinInAM vilasadvilAsAH / nRtyajJasannartakanartanAni, jJAnasya saukhye hi tRNopamAni // 10 // navama gavaiyA leAkeAnA saMgItanAM gIte, vilAsinI (vezyA) strIonA ze!bhAyamAna evA vilAsA ( kAmaceSTAe ) ane nRtyakaLAne jANanAra suMdara naka (naTa ) leAkeAnA nAceA (nRtya) A adhA jJAnanAM sukha AgaLa kharekhara tRNukharAkhara che. 10. jJAnaja sarva ThekANe upayogI che. bandhuH paro yoss videzagAnAM dhanaM paraM yo nijadezagAnAm / mitraM paraM muktimadezagAnAM, bodhaM vivodhantu budhAstamekam // 11 // je jJAna atra videza ( paradeza) gayela manuSyanA badhu che ane peAtAnA dezamAM rahelA mAnavAnu je uttama dhana che, tema mukti (meAkSa) nA pradezamAM gayelA narAnuM uttama mitrarUpa che. te eka jJAnaneja vidvAn purUSA saMpAdana kare|. 11. jJAnaja sarva rIte sahAya kareche, indravajrA. ', mokSamANe pRthusArthavAhaH, moDhalA nArakapuHkapATe / saMsArapAthonidhiyAnapAtraM, jJAnaM jagatyAM gaditaM jinezaiH // 12 // jJAna te mekSanA prayANamAM sAvADuM (sAthe cAlI sahAya karanAra) rUpa che ane narapurI (yamapurI) nA kamADane aMdha rAkhavAmAM majabUta bhAgaLarUpa che eTale narakanA daravAjAne khuDDA thavA detuM nathI tema vaLI zrIjinezvara bhagavAne jagamAM jJAnaneja saMsAra samudranA vhANurUpI kaheluM che, eTale saMsArarUpI samudramAMthI manuSyeAnA uddhAra karI mekSapurImAM lai janArUM jJAnaja che ema kahyuM che. 12. jJAnanuM khaLa. upajAti. karmANi gADhatvagatAni tAni nRNAM sadAnekabhavArjitAni / dhvaMsaM na yAntIha tapobhirugrairjJAnaM kSaNAttAnyapi saGkSiNoti // 13 // Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- ------ - - paricacheda. jJAna-adhikAra. 491 manuSyae sadA aneka janmothI meLavelAM ane atyaMta majabUtapaNane pAmelAM manuSyanAM kAme ugra tapothI paNa ahiM nAza pAmatAM nathI. paraMtu jJAna te kSaNa mAtramAM te (ka) ne nAza karI nAkhe che. 13. zAnatulya koI padArtha nathI. rUvajhA (4 thI 28). na jJAnatulyaH kila kalpavRkSo, na jJAnatulyA kila kAmadhenuH / na jJAnatulyaH kila kAmakumbho, jJAnena cintAmaNirapyatulyaH // 14 // kharekhara kalpavRkSa paNa jJAnatulya nathI ane kAmadhenu (kAmadudhA gAya) paNa jJAnasamAna nathI, tema kAmakuMbha (kAmane eTale IcchAone pUrNa karanAra eka jAtane maMtrita ghaDe) paNa jJAnatulya nathI ane ciMtAmaNi nAmano maNi paNa jJAnanI samAna nathI. 14. je sukha jJAnI manuSyane thAya che te sukha e5aMze devatAone paNa thatuM nathI. saukhyaM hi ye jJAnarase nimamAH, sarvAtizAyIha janA labhante / vRndArakA naiva tadekadezaM, satyaM samarthAH prabhavanti labdhum // 15 // jJAnarUpI rasamAM magna thayelA je manuSya ahiM lekamAM sarvopari evA je sukhane prApta thAya che, te sukhanA eka dezane samartha evA devatAo paNa kharekhara pAmavAne samartha thai zakatA nathI. 15. jJAna cAra prakAranA kaSAyeno nAza kare che. krodhAgninirvApaNavArivAho, maanogrdntaavlkesriishH| mAyAtamIdhvaMsanacaNDabhAnuAnaM hi lobhAmbudhikumbhajAtaH // 16 // jJAna te nakkI krodharUpI agnine zAMta karavAmAM meghatulya che, mAnarUpI ugra hAthIne haNavAmAM kesarI siMhanA svAmI (mahA kesarI) tulya che, mAyA rUpI rAtrino nAza karavAmAM pracaMDa sUryarUpa che ane lebharUpI samudranuM zoSaNa karavAmAM agatyanASitulya che. 16. jJAnavina mekSa nathIja. icchAsti cenmuktipadaM pradhAtumArAdhanaM jJAnapadasya kuryAt / . jJAnaM vinA naiva kadApi mokSo, nAnAprakArairapi mokSamArgaH // 17 // Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama je manuSyane mukti (mokSa) padane pAmavAnI IcchA hoya te jJAnarUpI padanuM ArAdhana kare. kAraNake nAnA prakAranA mokSanA rastA (ja5 tapa Adi) thI paNa jJAnavinA keI paNa divasa manuSyane mokSanI prApti thatI nathIja. 17. jJAnanI sattA para che. padmAlayArAdhanapuNDarIkaH, karmebhasandAraNapuNDarIkaH / saMsArarogabajapuNDarIko, jJAnaM kaSAyATavipuNDarIkaH // 18 // jJAna lakSmIjIne prasanna karavAmAM puMDarIka nAmanA diggajasamAna che,* kukarUpI hAthIone nAza karavAmAM siMhasamAna che, saMsArarUpI regane nAza karavAmAM puMDarIka nAmanI auSadhitulya che ane kaSAye (krodha, mAna, mAyA ane lebha) rUpI vanane bALavAmAM agnitulya che. 18. jJAna e dezanuM vimAna che. upanati (22-20), jJAnAkhyayAnAdhigatA janA ye, teSAM na dUro dyapavargamArgaH / jJAnena karmANi yato nihatya, jinAH kSaNAdeva gatAzca mokSam // 19 // je manuSya jJAnarUpI vimAnamAM beThelA che teone mokSano mArga dUra nathI. kAraNake jina mahAtmAo (tIrthakare) jJAnathI karmone nAza karIne kSaNa mAtramAMja mekSane pAmyA che. 19 jJAnathI uttarottara mekSa kahe che. jJAnAptito dravyamupArjayanti, dravyArjanenaiva sukhIbhavanti / saukhyena dharmAcaraNaM caranti, janAH punarmokSasakhIbhavanti // 20 // (saMsAranA vyavahAra mArgamAM) jJAnanI prAptithI leke dhanane meLave che ane dhana pArjana karavAthI jagatamAM sukhI thAya che ane sukhathI dhamanuM AcaraNa kare ane tethI melanA mitrarUpa thAya che arthAt mokSane pAme che. 20 * zrI lakSmIjInuM ArAdhana dizAnA hAthIo kare che te bAbata tenAM svarUpanuM darzana karatAM paNa jaNAI Ave che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. jJAna-adhikAra. jJAna ne mukitarUpI strInuM bhUSaNa che. * vajhA (2-22). muktistriyo'laGkaraNaM paraM hi, jJAnaM prazamyaM gaditaM jinaizaiH / tadbhUSaNaM ye bhuvi darzayanti, tebhyo drutaM snihyati muktirAmA // 21 // zrIjinezvara bhagavoe jJAnane nakkI muktirUpI strInuM uttama - reNuM kahevuM che. mATe te bhUSaNane je loko bhUmimAM batAvI rahyA che teoupara muktirUpI strI sneha rAkhe che, arthAt teo maraNAMte jaladI mokSa , pAme che. 21. jJAnapadanI pUjA karanArane paNa mekSa prApta thAya che. kurvanti ye jJAnapadasya pUjA, kurvanti te tIrthakarasya gotram / pAto bhavejjJAnavirAdhakAnAM, ghore janAnAM narakasya kUpe // 22 // je manuSya jJAnapadanI pUjA kare che teo zrI tIrthakara zetrane badhe che ane jJAnanI virAdhanA karanAra manuSyane ghera narakanA kUvAmAM pAta thAche. 22, jJAnarUpI dIpanI gerahAjarIthI mahAhAni. jJAnaM vinAndhA bhavavArirAzau, sadA nimajjanti zaraNyahInAH / jJAnAJjanairnirmalanetrayugmAH, prayAnti saMsArasamudrapAram // 23 / / rAnavinAnA aMdha purUSa AzrayathI hIna thaIne hamezAM saMsArarUpI sa mudramAM DrakhyA kare che ane jJAnarUpI aMjanathI jeonAM be netre nirmaLa thayAM che arthAt jeone saMpUrNa jJAnanI prApti thayelI che evA mahApurU saMsArarUpI samudranA pArane pAme che. 23. jJAnIne mekSa sukha dUra nathI. kanoDatra jJAnavApo , pAtratA sabavaraH | dUre na tasyeha kadApi loke, lokAgragehaM sukhasArvabhaumam // 24 // atra je manuSya jJAnarUpI rathamAM ArUDha thayo che ane pAMca prakAranA mahAvratanA mArgamAM pravRtta thaye che; te purUSane A lokamAM kaI paNa divasa cakravatanA sukhavALuM evuM je mokSadhAma te dUra nathI. 24 , Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama 484 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. pRthvImAM koNa bhAgyazALI? teno nirNaya vajhA (25 thI 30). te zrAddhavaryA bhuvi bhAgyavantazcitteSviti jJAnayutA babhUvuH / zAstrasya pAThaH zravaNaM ca loke, prokte jinaiH zAsanadIptaye'tra // 25 // jeo cittamAM A pramANe jJAnavALA thayelA che, zAstrano abhyAsa kare che ane lekamAM zrIjinezvara bhagavAne jenazAsanane prakAza karavA sArU kahelA tuzAstramAM jeenuM zravaNa che te zrAva pRthvImAM bhAgyazALI che. 25. zAstra (jJAna) nuM rakSaNa kaNa kare che? tenI samajutI. zAtrA nainAne di vAcanata, e zrAvaI zrAddhapuLa pannA | samyaktvabhUSAparibhUSitAGgAH, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 26 // zraddhAnA guNethI yukta evA je zrAvako jinadharmasaMbaMdhI zAstrone vAMce che ane jenAM aMgo samyakatvarUpI bhUSaNathI vibhUSita che te maheza nakkI jinazAsananuM rakSaNa kare che. 26. jJAna teja kharUM zAMtijanaka che. nAnAprakAraiH paritaH pRthivyAM, saMsAratApaiH pariveditAnAm / jJAnaM janAnAM sukhazAntiheturdhArAdharo dhUryataro dharAyAm // 27 // jema pRthvImAM manuSyane sukha zAMtinuM kAraNa dhuraMdhara megha che tema pRthvImAM bhinna bhinna prakAranA saMsAranA tApathI catarapha pIDAne prApta thayelAM manuSyane sukha tathA zAMtinuM kAraNa jJAna che. 27. jJAnaprabhAva. jJAnaM bhavAraNyadavAnalAbha, muktyaGganAkomalapANilAbham / krodhogramAyAjaladAnilAbha, karmogravaH zamane jalAbham // 28 // jJAna te saMsArarUpI vanane bALavAmAM dAvAnalatulya che ane muktirUpI strInA komaLa hasta (hAtha) nA lAbhane ApanAra che. tema krodha, ugra evI mAyA terUpI varSAdane pavanatulya che arthAt pavana jema varSAdana samUhane kSaNa mAtramAM dUra pheMkI de che tevI rIte koi vigerene dura pheMkanAra che tathA kukarmo Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda jJAna-adhikAra. kalpa rUpI bhayaMkara agnine zAMta karavAmAM pAchuM jevuM che. eTale agni jema pANIthI zAMta thaI jAya che tema karmasamUha jJAnathI zAMta thaI jAya che. 28, jJAnanuM parAkrama. jJAnaM hRSIkograturaGgamANAM, cApalyabhAjAM khalinaM khalAnAm / jJAnaM kaSAyadviradavrajAnAM, tIrthaGkarezaiH sRNitulyamuktam // 29 // jJAna te nIca ane capala evA IndrirUpI ghoDAone cekaDArUpa che ane kaSAye (phodha, mAna, mAyA ane lebha) rUpI hAthIonA samUhane (niyamamAM rAkhavAsArU) aMkuza tulya che ema zrItIrthakara bhagavAne kahyuM che. ra9 jJAna kharuM vimAna che. jJAnaM hi yAnaM lapavargamArge, krodhAdidhATInivahairabhedyam / zrAddhava to nA thAta, mukTriliyo ravijhA | 20 || . jJAna nakkI kSamAmAM vimAnarUpa che ane te krodhAdirUpa zatruonI dhADanA samUhathI bhedAya tevuM nathI, evA jJAnarUpI vimAnamAM je loko caDayA che teo muktirUpI strInA suMdara vilAsagRhamAM pahoMcI ja gayA che. arthAta mokSane pAmyA che. 30, jJAnanI prApti e mukti. upajAti. sarassu teSUdbhavamArgakhinnA, jJAnAmbu pIlA muvi bhavyalokAH / vidhaya veH mavamAM jJAnaM, chatti tUne hutAzya che rU? . pRthvImAM saMsAranA mArgazI khedana pAmelA uttama leke te jJAnanA sAdhanarUpa (pustaka vigere) taLAvamAM jJAnarUpI pANInuM pAna karIne saMsAranA mArganA parizramathI utpanna thayelA khedane tyAga karIne tarata nAzarahita evA ekSapadane prApta thAya che. 31. havAmAM jema kapUra adRzya thAya che tema jJAna AgaLa saMsAra adazya thAya che. ndravajJAM. jJAnArNave ye'tra kRtaprayatnAH, syAdvAdabhaGgImavarormijAle / teSAM bhavAbdhithulukopamo hi, jJAto jinairjgmtiirthruupaiH|| 32 // . Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMaha-bhAga 2 je. navama uttama sthAdvAdabhaMgIrUpI laherenA samUhayukta evA jJAnarUpI samudramAM AlekamAM jeoe prayatna karela che arthAt uttama prakAranuM jJAna meLavela che evA te purUSane saMsArarUpI sAgara nakkI eka khAbocIyAsamAna thAya che ema jaMgama tIrtharUpa evA zrIjinezvara bhagavAnoe jaNAvyuM che. 32. jJAnarasa AgaLa anya rase nakAmA che. upanAti. sudhA sudhA yAti rasapayuktA, sA zarkarA karkaravadvibhAti / drAkSA kSayavaM kSaNataH prayAti, prApte sati jJAnarasapravAhe // 33 // jIvane jJAnarUpI rasane pravAha prApta thatAM kSaNa mAtramAM ati rasayukta evuM je amRta te vRthA (pheTa) thaI jAya che ane sAkara kAMkarAtulya bhAse che, tema dhAkha kSayapaNane prApta thAya che. 33. jJAnathI tejomaya brahmanuM darzana thAya che. zA. jJAnAkhyasUryasya mahAprabhAvAdajJAnatAmisrakadambakAni / nAzaM prayAnti vavanisthitAnAM, jyotiH paraM ca prakaTasameti // 34 // jJAnarUpI sUryanA mahAna prabhAvathI manuSyonA ajJAnarUpI aMdhArAnA samUho nAza pAmI jAya che ane parabrahmarUpI teja prasiddhapaNAne pAme che, eTale antaHkaraNamAM brahmadarzana thAya che. 34. jJAnI purUSane saMsArarUpI sUryane tApa pIDA karatuM nathI. upajAti. bhavArkatApaiH paritApitAnAM, jJAnaM janAnAM jalayantratulyam / yatmApya naivAnubhavanti tApaM, nAnA prakAraM bhavayonibhUtam / / 35 // saMsArarUpI sUryanA tApathI tapAyamAna thayelA manuSyane jJAna te phuvArAtulya che ke je phuvArAne pAmIne saMsAramAM janmavAthI utpanna thayelA nAnA (bhinna bhinna) prakAranA tApane leke anubhavatA nathI. arthAt ke jJAnIone saMsArane tapa tapAvI zakato nathI. 35. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna-adhikAra. 11 -**--- -- * * * * --**- --- -- ----- - - *** * A jJAna mekSadAna karanAruM che. 3javA. saMsArarambhAdalane dvipendraH, kIttau subhaMbhAvaranAdatulyam / jJAnaM hi dambhAgnizame jalaughaM, muktistriyo vai varamAlikAbham // 36 // jJAna te saMsArarUpI keLano nAza karavAmAM hAthIrUpa che ane kitine prasiddha karavAmAM suMdara bhaMbhA nAmanA uttama vAjIvanA zreSTha nAdatulya che ane daMbharUpI agnine zAMta karavAmAM jaLanA samUha samAna che tema pariNAme muktirUpI strIne varavAnI varamALAtulya che arthAt jJAna melasukha ApavAvALuM che. 36. punaH kaSAyanuM mardana karavAnuM bhinna svarUpathI samajAve che.' krodhAhidaMze maNimantratulyaM, jJAnaM hi mAnAkhyanagendravajram / mAyAkhyavallayAM kaThinaM kuThAraM, lobhAmbudhau vADavavAhitulyam // 37 // nakkI jJAna te krodharUpI sarSanA daMza (karaDa) mAM eTale tenA jherane utAravAmAM maNi tathA maMtrasamAna che ane mAna (abhimAna) rUpI mahAna parvatane seDavAmAM IndranA vajAtulya, tema mAyArUpI velane kApavAmAM kaThina : kuvADA barobara tathA lebharUpI samudranuM zoSaNa karavAmAM vADavAgnisamAna che. sArAMza-mAna, mAyA, krodha ane lebha e cAra kaSAye jJAnathI dUra cAlyA jAya che. 37. jJAna te mekSa meLavavAnuM uttama sAdhana che. upanAti (28 thI 48). jAnaM hi rUpaM paramaM pavitraM, zarIriNAM saGgaditaM jineshaiH| yena prapannA bhuvi janmabhAjo, muktistriyo vallabhatAM prayAnti // 38 // kharekhara jJAna zrIjinezvara bhagavAne e dehadhArI prANIone (uddhAra karavAmAM) parama pavitrarUpa kaheluM che, kAraNake je jJAnathI yukta evA pRthvImAMnA manuSya muktirUpI strInA priyapaNAne pAme che, eTale mekSane pAme che. 38 jJAnI purUSane saMpatti paNa prApta thAya che. na jJAnatulyaM kila bhUSaNaM hi, yatmApya lokAH mukhino bhavanti / khayaMvarA veha ca te prayAnti, tallabdhalakSAH kila sampado'pi // 39 // Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 ne navama nakkI jJAnatulya zrIjuM ghareNuM nathI ke je jJAnarUpI bhUSaNane pAmIne leAkeA sukhI thAyache eTale te leAkeA peAtAnI meLe prApta thayelI sarvIsa pa dAne paNa A leAkamAM meLave che kAraNake te sapattionuM dhyAna paNa tenA upara kheMcAya che eTale jJAnI purUSane saMpattinI paNa prApti thAya che. 39, 48 jJAnathI bhavabhaya tathA tenA mULarUpa ajJAnanA nAza thAyache. ye jJAnadaNDena vimaNDitAGgAH, skhalanti te naiva bhavATavISu / ye jJAnabhAnuM ca samAzrayanti, tebhyastamo dUrataraM prayAti // 40 // jee jJAnarUpI daiMDathI suobhita aMgavALA che arthAt jJAnazIla purUSaSa che te saMsArarUpI jaMgalamAM DeMso khAtA nathI ane jee jJAnarUpI sUryane Azraya kareche, te purUSAthI aMdhArUM (ajJAna) bahuja dUra palAyana karI jAyache. arthAt ajJAna rahetuM nathI. 40. jJAnaprakAzanI sattA. jJAnapradIpe zalabhIbhavanti, kaSAyavRndAni sadA janAnAm | jJAnapradIpe paribhAsayanti, jaganti hastAmalakeGgitAni // 41 // jJAnazataka - hIrAlAla haMsarAja kRta. jJAnarUpI dIvAmAM manuSyeAnA kaSAye (krodha, mAna, mAyA ane leAla) nA samUhA pataMgIAtulya thai jAya che arthAt kaSAyarUpI patagIAe dugdha thai jAya che eTaluMja nahi paraMtu jJAnarUpI dIvA thatAM hAthamAM rahelA AmaLAMnAM phaLatulya ceSTAvALAM samasta jagat (leka) bhAsamAna thAya che eTale hAthamAM raheluM AmaLAnuM phaLa jema yathArtha joi zakAya che tema jJAnarUpI dIve thatAM samasta jagatA bhAsamAna thAya che eTale sa leAkAleAkanuM jJAna thAya che. 41. arthajJa purUSAe jJAnaneja icchacu che. ratnatrayIM rakSati yena jIvo, virajyate'tyantazarIrasaukhyAt / ruddhi pApaM kurute vizuddhiM jJAnaM tadiSTaM sakalArthavidbhiH // 42 // jIva je`(jJAnaprakAza ) vaDe jJAna, darzana ane cAritra e traNe ralanuM rakSaNa kareche ane (khATA) atyaMta saMsArIsukhamAMthI meAkaLA thAyache. vaLI pApane kI mUke che eTale tene nAza kare che ane cittanI zuddhi ( pavi tratA) ne kareche, te jJAnaneja sa artha (dharma, artha, kAma ane mekSa ) te jANanAra purUSAe icchayuM che. 4ra. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA-adhikAra akalita jJAnarUpI hare. caurAdidAyAdatanUjabhUpairahAryamaya sakale'pi loke / dhanaM pareSAM nayanaradRzya, jJAnaM narA dhanyatamA vahanti // 43 // jJAna cAra vigerethI corI zakAtuM nathI, tema bhAIo temAM bhAga 5DAvI zakatA nathI, tema putra vAraso meLavavAmAM tenI takarAra lAvatA nathI ane rAjA daMDanA kAryamAM te jJAnarUpI dhananuM grahaNa karI zakatA. nathI, eTale uparanA lekethI jJAna kaI rIte laI zakAya tema nathI. vaLI te (jJAnarUpI) dhana samagra jagatamAM paNa vakhANavAne gyA che (pUjavA cagya che) ane duzamananAM netrothI paNa te dhana joI zakAtuM nathI tyAre haraNa to kyAMthI ja thaI zake ? mATe bhAgyazALI purUSe ja jJAnarUpI dhananuM grahaNa kare che. 43. jJAna mAnavAnuM zuM zuM hita karatuM nathI? tamo dhunIte kurute prakAzaM, zamaM vidhatte vinihanti kopam / .. tanoti dharma vidhunoti pApaM, jJAnaM na ki kiM kurute narANAm // 44 // jJAna aMtaHkaraNanA (ajJAnarUpI) aMdhakArane nAza kare che, cittamAM prakAza kare che, zAMti kare che, gussAno nAza kare che, dhamane vistAra kare che tathA adharmane nAza kare che. Ama jJAna manuSyanuM zuM zuM hita karI zakatuM nathI? arthAt sarva prakAranuM hita kare che. 44. gAnathI sarva pApane kSaya thAya che. yathA yathA jJAnabalena jIvo, jAnAti tattvaM jinanAthadRSTam / tathA tathA dharmamatiprasaktaH, prajAyate pApavinAzazaktaH // 45 // manuSya jema jema jJAnanA baLathI zrIjinezvara bhagavAnathI jovAyelA (kahevAyelA) tattvane jANe che tema tema dharmavALI buddhimAM Asakta thaI sarva pApanA vinAzamAM zaktimAna thAya che, eTale potAnA samagra mahAna pApane nAza karI nAkhe che. 45. jJAnarUpa aMkuzavinA manarUpI hAthI niyamamAM rAkhI zakAtuM nathI. zakyo vijetuM na manaHkarIndro, gantuM pravRttaH pravihAya mArgam / jJAnAkuzenAtra vinA manuSyavinAGkuzaM mattamahAkarIva // 46 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pi00 vyAkhyAna sAhityasaMha-bhAga 2 e. vima jema aMkuzavinA madonmatta hAthI niyamamAM rAkhI zakAtuM nathI temaja ahiM mArga choDIne kumArge cAlavAvALo manarUpI mahAna hAthI jJAnarUpI aMkuzavinA manuSyathI vaza karI zakAya tema nathI. 46. jJAna manuSyanuM trIjuM netra che. jJAnaM tRtIyaM puruSasya netraM, samastatattvArthavilokadakSam / tejo'napekSyaM vigatAntarAyaM, pravRttimatsarvajagatraye'pi // 47 // samagra tAnA arthane batAvavAmAM catura, tejomaya, vaLI jene bIjA tejanI apekSA nathI, vigharahita, tema traNa jagata (svaga, mRtyu ane pAtaLa). mAM paNa pravRttivALuM eTale samasta padArthane jANavAvALuM jJAna te purUSanuM trIjuM netra che. 47. jJAnahIna manuSya kevaLa pazuja che. dharmArthakAmavyavahArazUnyo, vinssttnishshessvicaarbuddhiH| rAtriMdivaM bhakSaNasaktacitto, jJAnena hInaH pazureva zuddhaH // 48 // kumavitaraNoe. dharma, artha, kAma ane vyavahArathI paNa anya, tema jenAmAM samagra va stune vicAra karavAnI buddhinAza pAmI che ane rAtridivasa bhakSaNa (AhAra). mAM jenuM citta Asakta thaI gayuM che evI rIte je manuSya jJAnathI rahita che te zuddha ( khe) pazuja che. 48. jJAna sarva kalyANanuM Adi kAraNa che. zAviDita (31-50). jJAnaM syAtkumatAndhakArataraNini jagallocanaM, jJAnaM nItitaraGgiNIkulagirirjJAnaM kaSAyApaham / jJAnaM nirvRtivazyamantramamalaM jJAnaM manaHpAvanaM, jJAnaM khagatimayANapaTahaM jJAnaM nidAnaM zriyaH // 49 // jJAna musita (jADA) matarUpI aMdhakArano nAza karavAmAM sUrya samAna che, jJAna samagra jagatnuM netra che, jJAna nItirUpI nadInuM utpattisthAna evA merUparvatarUpa che ane jJAna kaSAya (krodha, mAna, mAyA ane lebha) no nAza karanAruM che. jJAna AnaMdane vaza karavAmAM maMtrarUpa che ane jJAna pote nirmaLa Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. " jJAna-adhikAra. 501 che tathA manane pavitra karanAruM che, jJAna svargamAM javA vakhate maMgaLapATa (vAjItra) che ane jJAna lakSmInuM Adi kAraNa che. - sArAMza-jJAnathI pAkhaMDa dharmane nAza, sarva prakAza, nItinI prApti, kaSAyane bhaMga, zAMti, mananI zuddhi, svarganI prApti ane lakSmIne nivAsa thAya che. 49. . jJAnanuM prAbalya sarvopari che. jJAnaM karmamahIdhrabhedakulizaM zaMsanti mohApahaM, jJAnaM bhUSaNamaGginAM varadhanaM jJAnaM jagaddIpanam / etattattvamatattvametadaparaM jJAnena vijJAyate, lokAlokavilokanaikapaTavaH syurjJAnadAnAjanAH // 50 // . bhUmuivI. jJAna te karmorUpI parvatane bhedavAmAM iMdranA vAtulya che ane ajJAno nAza karanAra che ema mahAtmAo kahe che, jJAna te dehadhArI mAnanuM uttama dhana tathA bhUSaNa che, jJAna AkhA jagatana dIpAvanAra che, A tattva A atava, A tattvAttva, A badhuM jJAnathI jaNAya che ane manuSya jJAnanAM dAnathI kAlekane jovAmAM eka catura thaI jAya che, eTale sarvApaNuM paNa jJAnathI prApta thAya che. sArAMza-jJAnathI kamanI hAni, mehano nAza, zarIrane zaNagAra, jagamAM zabhA, sat tathA asata vastune viveka ane sarvatvanI prApti thAya che eTaluM ja nahi paNa jJAnadAna karavAthI manuSya sarva rIte kuzaLatA meLave che. 50. jJAna meLavavAnI khAsa jarUra. savaiyA. caraNa karaNa mATe je ati rAtA, navI sva samaya saMbhALe che; nija para samaya viveka karI navI Atmatattva nihALejI; saMmati mAMhe kahyuM tiNa na lahyuM, caraNa karaNano sArejI; te mATe e jJAna abhyAse, ehaja citta dRDha dhAro. jemakathA ralakeSa-bhAga pAMcame. - jJAnanI khAmIne lIdhe kaDhaMgI sthiti, jJAnahIna manuSya ghaDAnI pUMchaDI pakaDIne Akhe raste lAta khAte * svAmI rAmatIrtha. 51 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMTho vyAkhyAne sAhityasaMgrahu bhAga 2 jo. leSama khAtA jAyache ane jJAnavAt manuSya gheADAnI pIThapara svAra thai jaine AnaMda tathA sukhanI sAthe meAja karatA mAga kApeche. sUrya, caMdra ane dIvanA jema jaganne vyavahAra cAlate nathI tema jJAna (dareka vastunuM sAkSAt bhAna) vinA paNa sazrama nirarthaka che eTale zuddha janma meLavyA chatAM paNa jJAnanuM saMpAdana na thayuM heAya te jIvane saMsAramAM janmamaraNanuM cakra bhAgavavuMja paDe che tethI jJAna meLavavAnI khAsa jarUra che. e samajAvI jJAnanA peTA bhAgatarIke jJAnadAna levAnI jarUra dhArI A jJAna adhikAra pUrNa karyA che. 4. jJAnatAna-gadhira jJAna" jANavuM, tenA paNa ghaNA bheda thai zake. laukika alaukika banne jAtanA padArthonuM jJAna dareka manuSya prANIne hAvuM joie. kAraNake pazu vigere ceAninA prANIomAM tevI grahaNazakti nathI, jethI manuSya vat tene jJAna ApI zakAya nahi, paraMtu manuSya vyakti te sarva prakAranA jJAnane prApta thaI zakeche. kAraNake temAM tevI khIjarUpe zakti rahela che eTale jemAM khIjarUpe je zakti che tene khIlavavI-keLavavI e jJAnanu svarUpa che. vaTanA svalpa bIjamAM mahAna vaTa hAvAnI zakti che te te mahAna thaI zakeche; paraMtu tethI mhoTA vaTANA bhIMDA vigerenA khInnemAMthI vaTa jevAM mAhATAM vRkSa thai zakatAM nathI. have khIjamAM vaTanI mAphka vaTarUpe thavAnI zakti che; paraMtu tene khIlavavAmAM na Ave te te zakti natulya che tema manuSya vyaktimAM je zakti che tene paNa khIlavavAmAM na Ave te te naSTaprAya che. mATe jJAnazaktine khIlavavI eja mukhya kartavya che ane tethI AlAka tathA paraleAka ane leAkeAnA sukhanI prApti thAyache. arthAt jIva mekSagAmI thaI zakeche. jethI bIjA parizramAne TeDI jJAnadAnanAM kAryamAM yala karavAmAM Ave te tethI hujArA khalake lAkhA manuSyane uddhAra thavA sa Mbhava che. mATe vidvAneAe vidyA (jJAna) dAnamAM parAyaNa rahevuM. te khAkhatanuM sa* maMthana karavAmATe atra lakhANa na karatAM ukta prakaraNane adhikAra zarU karavAnI jarUrIAta mAnI che. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 paripachI jJAnadAna-adhikAra, sarva dAne karatAM zAnadAna uttama che. jajhA (1 thI 4). jJAnasya dAnaM khalu vittadAnaM, jJAnasya dAnaM khalu bhojyadAnam / jJAnasya dAnaM khalu saukhyadAnaM, jJAnasya dAnaM hyabhayapradAnam // 1 // jJAnanuM dAna teja kharuM dhanadAna che, jJAnanuM dAna ja sAcuM bhejanadAna che, jJAnanuM dAnaja satya sukha ApanAra (sukhadAna) che ane nakkI zAnadAna teja abhayadAna che. 1. tathA jJAnasya dAnaM kila pAtradAna, jJAnasya dAnaM kila nAkadAnam / jJAnasya dAnaM kila mokSadAnaM, jJAne hi tAnIha samAvizanti // 2 // jJAnanuM dAnaja supAtradAna che, jJAnanuM dAnaja svarga lokanuM dAna che, jJAnanuM dAna ja mokSadAna che, kAraNa ke te badhAM dAna A jJAnadAnamAM samA- . vezane pAme che eTale jJAnadAnamAM te samagra dAnano samAveza thaI jAya che jJAna e tIrthakaranA pratinidhi (mUrti) rUpa che. tIrthaGkarANAmadhunA khabhAve, jJAnaM hi saMsArasamudrayAnam / pUrjA yathAzakti tatazca tasya, kurvantu dattvA paThatAM sahAyam // 3 // hamaNAM te tIrthakara bhagavAnanA abhAvamAM jJAna ja saMsArarUpI samudramAM vahANutulya che. tethI jJAna meLavatA. (vidyAthI) janene madada ApIne te jJAnanI yathAzakti pUjA kare. 3. jJAnanI sevA tathA tenuM apamAna karavAthI thatuM phaLa. * kurvanti ye jJAnapadasya pUjA, bannanti te tIrthakarasya gotram / pAto bhavejjJAnavirodhakAnAM, ghore janAnAM narakasya kUpe // 4 // je dharmadhArI purUSe jJAnapada (vidyAlaya) ne dhanAdithI satkAra kare che, teo tIrthaMkara zetranuM upArjana kare che ane jJAnanA virodhI evA pApI purUSane ghera evA narakanA kuvAmAM pAta thAya che. 4, Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50y vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 navama jJAnadAna karanAra purUSane dhanya che. upajAti. vicitrakarmakSayahetubhUtaM, zrIzAsanasyonnatidAnarUpam / sarveSu dAneSu nRpopadAnaM, zrIjJAnadAnaM racayanti dhanyAH // 5 // .. vicitra prakAranAM karmonA nAzanA kAraNarUpa eTale je jJAnadAna jUdI jUdI jAtanAM pApa karmono nAza karanAra che ane je zrI jainazAsananI unnatinA dAnarUpa che ane sarva dAne mAM je rAjArUpa eTale jema manuSyamAM rAjA zreSTha che tema sarvadAnamAM A jJAnadAna zreSTha che evA jJAnadAnane jeo Ape che te purUSe ja sAcA dhanya che arthAt dhanyavAdane pAtra che. pa. kalpasUtranuM mAhAbhya. upendravajrA. vilekhya kalpaM vidhinA zrutasya, vidhAya pUjAM zubhadhIH zRNoti / kRtopavAso hRdi zuddhabhAvo, bhave tRtIye labhate bhavAntam // 6 // zrIkalpasUtrane vidhi pramANe lakhIne athavA lakhAvIne te zAstranI pUjA karIne upavAsa sahita hRdayamAM zuddha bhAvavALo ane zubha buddhivALo (thaIne) je purUSa te zAstranuM zravaNa kare che, te purUSa trIjA janmamAM mokSa pAme zubha zAstranuM pavitrapaNuM. upanAti. na te narA durgatimApnuvanti, na mUkatAM naiva jaDasvabhAvam / naivAndhatAM buddhivihInatAM ca, ye lekhayantyAgamapustakAni // 7 // je dharmayukta manuSya dharmanAM pustakane lakhAve che te durgatine pAmatA nathI, mUMgA thatA nathI, jaDa svabhAvane, aMdhapaNAne ane buddhihInapaNane pAmatA nathI. arthAt punarjanmamAM paNa temAM koI jAtanI beTa AvatI nathI. 7. nirabhimAna e dAna, vidyA ane vivekane zaNagAra che. vasantatiDhavI. dAnaM guNo guNazatairadhiko guNAnAM, ___ vidyA vibhUSayati tadyadi kiM bravImi / Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. zAnadAna-adhikAra. pa0pa ' etad dvayaM yadi sa nAthayituM vivekA, etatrayaM yadi mado na namo'stu tasmai // 8 // jJAnaratara-(hIrAjha haMsarAna kRta). dAnaguNa te guNonA samUhanA kaDAothI paNa adhika che ane je dAnaguNane vighA zaNagAratI hoya te zuM kahevuM? ane punaH A banne (dAna-vighA) ne zobhAvavAne viveka hoya te zuM kahevuM? ane jo A traNe (dAna-vidyA-viveka) hoya chatAM garva na hoya to te purUSa jarUra namana karavAneja egya che mATe tene ame namana karIe chIe. 8 jJAnadAna kevA prakAranuM hoya tenI samajaNa Ahuta AgamamAM vAraMvAra jJAna ane tenAM sAdhanonA dAnane mukhya gaNeluM che. ApaNAM zAstrAe je AvI sUkSma buddhithI pustakadAnane mahimA varNavyuM che, tene Aja kAla ApaNe bhUlI gayA chIe ane nakAmA mArgomAM lAkha rUpIA bagADI dAna karyuM, ema ThagAIe chIe. jJAna ane tenA sAdhanarUpa pustaka vigerenuM dAna karavuM, e zAstrasaMmata che ane te keI brAhmaNa vigere yAcaka vargane athavA munivargane ja karavuM ema paNa nathI; je yogya hoya, samajavAne zaktimAna hoya, tene karavuM ema paNa zAstraja ApaNane AjJA kare che. ApaNuM leke dAnane hetu samajyA vagara eka tarapha ja vaLe che ane amuka vargane ja dAnanA pAtrarUpa gaNe che, e moTAmAM moTI bhUla che. pustakane nAme lAkha rUpIA vaparAya che ane tene upayoga bIlakula thato nathI, te ApaNe najare joIe chIe. ApaNu munione bheTe bhAga pustakonA samUhamAM ja vidvattAnI pratiSThAne mAnanAre thaI paDe che ane temanA hRdayamAM pustakonI mamatA ghaNI vadhelI jovAmAM Ave che. ApaNuM keTalIeka saMsthAo paNa te kAryane uttejana Ape che ane munionAM pustakanA gAMsaDAonuM mAtra rakSaNa karavAmAMja pitAnI eka jAtanI upa gitA batAve che ane e kAryane eka mahAna gurUbhaktimAM gaNe che. sAMpratakALe A pravRtti anucita gaNAvI joIe, ane jJAnadAnane A upayoga " na thavuM joIe. te paNa amAre saMteSa sAthe jaNAvavuM joie ke keTalAeka munie e ayogya pravRttine dhikkAravA lAgyA che ane pitAnAM pustakane bIjAe lAbha le evI chUTa ApavAne pravartAvA lAgyA che. jJAnadAnane sarva dAnamAM prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa e che ke jema jhADanA mULamAM jaLasaMcanathI dareka zAkhA tathA parNane te jaLa * jainazAsana pustaka pAMcamuM-aMka dazametA. 19 mI me sane 1915. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMba-bhAga 2 je. navamA pahere che ane teo pallavita rahe che tema jJAnadAnane madada karavAthI bIjA dAne tene lIdhe hastImAM Ave che tethI jJAnadAnane ja uttejana ApavuM e vizeSa lAbhakAraka che. tethI tene vaLagI rahevuM ema sUcanA karI A adhi. kArane madadarUpa jJAnerejananI apekSA mAnI have pachI te adhikAra levA dhyAna ApI A zAnadAna adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - jJAnottejhana-dhira. - che jagatanA viSayomAM lubdha evAM manuSya bhegavilAsamAM chUTathI . pitAnA dhanane vyaya karI rahyAM che. keI eTalethI na aTaktA kumArgomAM paNa dhana kharcatAM pAchuM vALI jotAM nathI ane tema kukarmomAM Asakta rahetAM rahetAM samagra jIvanane gumAvI nAkhe che ane pariNAme kALanA kavalarUpa thaI jAya che. jo ke sRSTinAM tamAma mAnave tevAM nathI. keTalAka vidyAbhilASI purUSe paNa che; paraMtu moTe bhAga viSayAnya purUne che. tethI tevA mAnAe samajavuM joIe ke pitAnA dhanane jJAnottejana kAryamAM je vyaya karavAmAM Ave te tenuM pariNAma ghaNuMja zreyaskara thAya che. tethI vi. vayajanya padArthomAM dhanane vyaya nahi karatAM je dhana prANasATe lIdhuM che (meLavyuM che) eTale prANa javAnI paNa darakAra na karatAM videzagamana Adi kAryo karI meLavyuM che, te dhana je ApaNane anya janmamAM paNa upayogI thAya evI AkAMkSA hoya te jJAnottejana kAryamAM ja kharcavuM. eTaluM TuMkAmAM jaNAvI have te saMbaMdhI adhikAra AraMbha karyo che. mukti meLavavAne sarala raste. navajhA (1 thI 3). mAnaM paThantIha ca pAThayanti, sAhAyyadAnaM paThatAM janAnAm / yacchanti ye jJAnarasamapannAsteSAM na dUre khalu muktirAmA // 1 // jJAnarasathI yukta evA je purUSe A lekamAM pite jJAnAbhyAsa kare che ane bIjAone abhyAsa karAve che athavA abhyAsa karatA manune pustaka vigerenI madada kare che, te purUne mukti (mekSa) rUpI strI dUra nathIja 1. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnajinapikA, kA tathA- ye jJAnadAnaM dadatIha bhaktyA, muktyanaMganA yacchati sammadotkA / tebhyassarAgaM nijahastadAnaM, nityaM cidAnandamayaM manoham // 2 // A lekamAM je loko premathI bIjAone jJAnanuM dAna Ape che, tevA - momA purUne suMdara madathI utsuka evI mukti (mokSa) rUpI sI sadA cetana tathA AnaMdaghana ane suMdara evA pitAnA hastanA dAnane snehapUrvaka Ape che. arthAta teone mokSapada prApta thAya che. 2. jJAnadAna karanArAone devatAo madada Ape che. yacchanti ye sampaThatAM sahAyaM, bhakkyAnvitA jainasubAlakAnAm / / teSAM sahAyaM tridivezasArthA, yacchanti nUnaM jinadharmabhAjAm // 3 // bhaktithI yukta evA che jenadhamI purUSa dharmasaMbaMdhI jJAnane abhyAsa karatA jenadhamAM suMdara bALakane pustaka vigerenI madada Ape che, te jainadharmanuM sevana karanAra purUSone devatAonA saMghe nakI sahAya Ape che. 3. mekSe javAne sulabha raste. 35nati (4-5). bhavAdhvani jJAnapayoyutAni, yo pAThazAlAkhyasarAMsi mahyAm / kurvanti te muktiramAbhilASa, vinA prayatnaM pratipAdayanti // 4 // je dharmAtmA purUSe pRthvImAM saMsAranA mArgamAM jJAnarUpI jaLathI yukta evAM pAThazALArUpI taLAve bAMdhe che te purUSa mukti (mekSa) rUpI laphamInA abhilASanuM (IcchAnuM) mahenatavinA pratipAdana kare che eTale vinA prayane mokSa meLave che. 4. kSayane badale vRddhi tathA nevAnAM pANI mobhe e camatkRti. yaH pAThazAlAmiSataH pRthivyAM, mAnArpaNAni prakaTIkaroti / citraM hi lAbho bhavatIha tasya, vyaye'pyaho koTiguNo narasya // 5 // je purUSa pAThazALAonA miSathI (khAnAthI) pRthvImAM jJAnadAnene prasiddha kare che arthAta jJAnadAna kare che, te purUSane kharca karatAM paNa keTigaNe lAbha ahiM thAya che. aho! te AzcaryanI vArtA che. 5. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vyAkhyAna sAhityama grahu sAga 2 maiM. cerI karavAthI apayazane khadale suyaza e camatkAra. navama indravajrA. ye pAThazAlApaNato hi caurya, kurvanti sajjJAnadhanasya bAlAH / citraM kilaite sukhino bhavanti, labdhvA sukIrtti tu paratra cAtra // 6 // je khaLakA ( vidyAthIe) pAThazALArUpI majAramAMthI nakkI jJAnarUpI dhananI cArI kareche, te bALako Azcaya che ke A leAkamAM suMdara kIrttine pAmIne nakkI paraleAkamAM sukha bhAgavavAvALA thAyache. 6. muktine dAsI banAvavI hoya tA sadvidyAdAna karI. panAti (7-8). yacchanti ye jJAnadhanaM janebhyo, muktiH spRhAM vai kurute hi tebhyaH / mAnaM prayAntIha ca te janebhyaH, prazaMsanIyAH khalu sajjanebhyaH // 7 // jae jJAnarUpI dhanatuM manuSyene dAna Ape che, nakkI te purUSAnI mukti (mAkSa) IcchA rAkhe che. (eTale manuSye mekSane iccheche, paraMtu A purUSone te sAme mekSa iccheche). eTaluMja nahi paNa A lekamAM prazna sAne pAtra evA te (jJAnadAna karanArA) sarjana purUSAthI nakkI mAnane pAme che, arthAt jJAnadAnI purUSAnA ane leAka sudhare che. 7. vidyAvRddhi karanArane mekSagAmI jANavA jJAnasya nAnAvidhapustakAni likhanti bhAvena ca lekhayanti / mudrApayantIha ca mAnavA ye, teSAM sahAyaH pradadAti muktim // 8 // je dharmAtmA purUSo jJAnanAM bhinna bhinna pustakAne te lakhe che. athavA premathI bIjA pAse (dhana ApI) lakhAve che, agara ahi' (A le kramAM) chapAve che te purUSAnI (jJAnanAM pustakAne karelI) madada tene mukti ( mekSa ) dAna Ape che. 8, jJAnadAna karanAra purUSAeja sarva puNya karyuM che, jJavaDyA. jJAnasya dAnaM bhuvi yaiH pradattaM taireva lokaizca tapo'bhitaptam / AjJA jinAnAM paripAlitA taiH, saMsArasindhuH kila tetha tIrNaH ||9|| saMjJAtivu jilTa taiya saUO 11/ Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paridhi. jJAnane jana-adhikAra 509 bhUmimAM je lokoe jJAnanuM dAna ApyuM che, te lokoeja tapa kareluM che. te lekeeja jinabhagavAnanI AjJAnuM paripAlana karyuM che ane nakkI saMsArarUpI samudrane te dharmAtmA purUSa tarI gayA che. 9 zAnadAnanI khAsa jarUra che temATe nantisUtrane hastalekhita sabaLa pUrA. 35gati. kurvantu bhavyA bhuvi pAThazAlA, jJAnArpaNAyAhatabAlakAnAm / jinezamukhyaiH khalu nandimUtre, jJAnasya dAnaM paramaM sadoktam // 10 // - - jJAnAta-(rIrAtrI rAga ta.) he bhavya (dharmAtmA) purUSa! jene bALakone jJAnadAna ApavAsArU pRthvImAM pAThazALAo kare. kAraNake jidra bhagavAna jemAM mukhya che evA naMdisUtra nAmanA AgamamAM jJAnanuM dAna pUrvAcAryoe sadA uttama kahyuM che. 10. mehamayInI vIravidyAlaya jevI dharmayukta kelejathI thatA phAyadA. kutavizvita. paThati pAThayate paThatAmasau, vasanabhojanapustakavastubhiH / pratidinaM kurute ya upagrahaM, sa iha sarvavideva bhavebharaH // 11 // rayA. A purUSaja kharI rIte bhaNe che ane bhaNAve che ke je purUSa jJAnAbhyAsa karanArA (vighAthIo) ne vastra, bhajana, pustake tathA bIjI jJAnopayogI vastuothI anukULatA hamezAM karI Ape che. tethI te purUSa AlekamAM (athavA bhavAMtare) sarvavettAja thAya che. 11. vidyAjJAnathI je je phAyadA jovAmAM Ave che te te phAyadA vidyAjJAnane madadarUpe je koI preraka na hoya te vidyAjJAna vRddhi pAmI zakatuM nathI paNa ulaTuM te ghasAtuM jAya che. te vidyAjJAnanA AdhArarUpa keLavAyelA dhanADhya purU ne khAsa sUcanA karavAmAM Ave che ke je dravya che te kaI vakhata pitAnA tAbAmAMthI chaTakI javAnuM che ane chevaTe pitAnI gerahAjarImAM te avazya keinA tAbAmAM javAnuM ja che. tethI vicakSaNa purUSe dhamakeLavaNImAM tene upaga karave ema izava ane zAnadAnamAM vijhA na karavuM e jANavAnuM avazya Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JALAN RASAANVAATAMISTARARAAN - - - - aii vyAkhyAna sAhityakSetra bhAga 2 ma. hevAthI have pachI te adhikAra levA dhArI A jJAnejina adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. e jJAnamAM sattarIya-adhikAra. -- che je A saMsArasAgaramAMthI tAranAra vahANarUpa jJAnadAna karatA nathI ane 7 thavA bIjAone paNa aTakAvIne te karavA detA nathI temanI sAthe prathama te daridratA saMbaMdha (vivAha) karI nitya tenA gharamAM vAsa kare che, lemAM tenI niMdA thAya che ane aMte mahA narakAdiyAtanAo (zikSAo) - gavatAM paNa bhavATavImAMthI tene chUTakAre thatuM nathI. mATe tethI dUra rahI, banate prayAse pitAthI athavA anyathI jJAnadAna karI manuSya jIvananI sthAthakatA karavI joIe. janmanI niSphaLatA. na jJAnadAnaM bhuvi yaiH pradattaM, na jJAnasAhAyyamihArpitaM ca / nArAdhanaM tasya kRtaM kadApi, vyartha jinairjanma kiloktameSAm // 1 // je manuSyae pRthvImAM jJAnanuM dAna ApyuM nathI, jJAnavardhaka khAtAo (phaDA) mAM madada karI nathI, athavA jJAnI jananI zuzruSA (sevA) vagere karIne temane prasanna karI lekahitArthe temane prerI jJAnanI vRddhi karAvI nathI ane keI paNa divase pote temanuM sevana saMpAdana karyuM nathI tethI temane janma zrItIrthakaree vyartha kahela che. 1. jJAnadAnathI rahitane daridratA sAthe parama prIti. vaparAti. na jJAnadAnaM bhuvi yo dadAti, daridratA taM svakaraM dadAti / kurvanti tasyeha virAdhanAM ca, saukhyAya yacchanti jalAJjaliM te // 2 // Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 parimala, pupatakalarakSaNa-pakAra, - je purUSa bhUmipara (manuSyone jJAnadAna ApatuM nathI, tene daridratA - tAne hAtha Ape che (eTale vivAha jeDe che) arthAta tenI strI banIne gharamAM vAsa kare che. eTale te bhavaparyata daridra ja rahe che ane ahiM jJAna athavA jJAnInI je vizadhanA (AzAtanA) kare che teo pitAnA hitane jalAMjali Ape che (haNe che). 2. saMsAraspattinuM bIja. za. mAnasya dAne bhuvi ye'ntarAya, kurvanti mUDhA bhavavIjarUpam | teSAM nipAto narake ca ghore, klezamade sambhavati pramAdAt // 3 // . - jJAnavAta (rIsA haMsaga chad). je purUSe pRthvIviSe jJAna ApavAnA kAryamAM vizva kare che te mUDha kahevAya che ane (vinna karavAthI temane vAraMvAra saMsAra bhegava paDe che. eTaluM ja nahi paNa teo pramAdathI ghera narakamAM jAya che. 3. mana, vacana ane kAyAthI jJAnavinAzaka je kAMI paNa vizva karavAmAM Ave te avazya tethI utpanna thatA apayaza jagamAM adhamatAe pahoMcADe che ane pariNAme narakamAM besArI de che. tethI tema nahi thavA bhalAmaNa karI siddhAMta graMthanuM rakSaNa nahi karavAthI jJAnadAnamAM aDacaNa AvI paDe che mATe tevA graMthanuM rakSaNa karavA pustakasaMrakSaNa adhikAra levA jarUra dhArI A jJAnamAM aMtarAya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. eka pustava rakSA-virAra. * che je kAMi manuSyajIvanamAM jANavAgye dharma, vidyA, kaLA, kezalya, vya6 . vahAradakSatA, lekamAM kAtti, sukha, mokSamArga vigere che te tamAma kAMi pote svarUpadhArI nathI paNa temanuM kharuM svarUpa zAthI (pustakothI) jANI zakAya che mATe tanmaya zAstronuM saMrakSaNa karavAthI uparyukta sarva sAme dhane maLI zake che. vAste te zAstranAM pustako lakhAvavAM, lakhavAM, chapAvavAM ke jenAthI janasamAjanuM paNa kalyANa thAya ane pitAnuM paNa Icchata kArya saphaLa thAya. tenI sAthe Aghajinezvare (tI kare) nA nizcayAtmaka siddhAMtenuM rakSaNa ane temanI AjJAnuM pAlana thAya che te jema bane tema pa Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama tAthI ane anya dvArA tevAM khAtAone tana, mana ane dhanathI madada ApI apAvI AtmasukhamAM abhivRddhi karavI te manuSyajIvitanuM sAphalya che vigere jaNAvavA A adhikArane AraMbha che. je zAsananuM rakSaNa kare che tenI samajaNa vijhA (1 thI 4). pe zrAddhavaryA jinapustakAni, muMktistriyo'laGkaraNopamAni / bhaktipayuktAH parilekhayanti, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 1 // je zrAddhava (zraddhALuo) bhaktipUrvaka muktirUpI strInA alaMkArarUpa zrItIrthakara bhagavAnanAM (racelAM) pustakane lakhAve che teo ja zAsana AjJAnuM avazya pAlana kare che. 10 tathA-- zAkhAvAMlA ninastAna, pAnAnAnIda ja che mA ! rakSanti jainendramatapradhAnAH, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 2 // je zrAddhabhUSaNa (zrAva) zrIniMdramatanA agragaNya (agresara) purUSa A saMsArarUpa sAgaramAM taravAnA sAdhanarUpa zrIniMdra bhagavAnanAM pustakonuM rakSaNa kare che teoja avazya (bhagavAnanAM) zAsananuM rakSaNa (pAlana) kare che. 2. temaja ye zrAddhavaryA jinapustakAnAM, pAThAya kurvanti sahAyamatra / jainAvalambyagikadambakAnAM, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 3 // je uttama zraddhAlu (zrAvake) jenadhamasaMbaMdhI pustakonA abhyAsamATe zrIjenadharmAvalaMbI manuSyanA samUhane ahiM madada kare che, teo cekasa zrIjinazAsananuM rakSaNa kare che. 3. janmanI saphaLatA. ye jJAnakRtyena ca pustakAni, jinezavAcA paripUritAni / bhavyAni bhavyAH parilekhayanti, kRtAryamuktakila janma teSAm // 4 // Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. pustakasaMrakSaNa adhikAza. pa13 je kRtArtha, bhavya (hakukamI) purUSa, jJAnanI vRddhi karavAmAM zrIjinezvare tIrthakare) nI vANathI paripUrNa bhavya (daSTAMta vigerethI suMdara) pustakane lakhAve che teone janma ni kRtArtha thI (karavA cogya kAma karavAthI) mu. taja che. arthAta temaNe karavA yogya sarva karI lIdhuM samajavuM. 4. zrI jainazAnA saMrakSakanuM nAma. upajAti. jJAnaM samArAdhitamatra bhUyau, kumArapAlAdinarendravaH / jinAgamAnyatra tu lekhayitA, te sambhaviSyanti hi muktibhAjaH // 5 // A bhUmimAM kumArapALa Adi naredravae zrInazAstrone ahiM lakhAvIne jJAnanuM samyaka prakAre ArAdhana karyuM che. teo cakkasa mukti - gavanArA thaze (mukti pAmaze). pa. tathA-- saGgrAmanAmA hi suvarNakAraH, suvarNaniSkairakarocca pUjAm / prajJaptisUtrasya mahAmabhAvAM, prabhAvanAyai jinazAsanasya // 6 // jJAnarAta-(zrIrAjhAra haMsarAja zata). nakkI saMgrAma nAmanA sonIe zrIjinazAsananI prabhAvanA mATe mahAprabhAvavALI prajJaptisUtra (ane kalpasUtra vigere) nI pUjA sonAmahorothI karelI che. (arthAt suvarNanI zAhI banAvI, sUtranI prate lakhAvI che ane te adyApi sudhI majuda che). 6. je pustakadAna e mahAdAna mandAkrAntA. kRtyAkRtye kalayati yataH kAmakopau lunIte, dharme zraddhAM racayati parAM pApabuddhiM dhunIte / akSArthebhyo viramati rajo hanti cittaM punIte, tadAtavyaM bhavati viduSA zAstramatra vratibhyaH // 7 // kumapitarato . 65 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Innnnnnn 514 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. navama vidvAne vratadhArIone ApavA egya A saMsAramAM zAstra che ke je zAstra karavAnuM ane na karavAnuM kahe (samajAve), kAma ane kepane kApe (maTADe), dharmamAM uttama zraddhA kare, pApa buddhine nasADe, kheTA viSayathI virAma pamADe, rajoguNa (jenAthI mada, meha icchA vigere thAya te) ne haNe ane aMtaHkaraNane pavitra kare. (teja kharUM zAstra ApavA lAyaka che.) 7. vRkSanA mULamAM pANIsecanathI jema phaLAdikanI utpatti; tema pustaka lakhavAthI svagAdikanI prApti. zArdUlhavitrahita (8 thI 0). tairAtmA supavitrito nijakulaM tairuddhRtaM durgate staiH saMsAramahAndhakUpapatatAM hastAvalambo dade / dattaM tairiha sarvasaukhyajananaM sajjJAnadAnaM nRNAM, zrIsarvajJacaritrapustakamaho ye lekhayantyAdarAt // 8 // zrIsarvajJa (tIrthaMkara) nA caritranuM pustaka-kalpasUtrAdi jeo AdarathI lakhAve che, temaNe ja potAno AtmA sArI rIte pavitra karyo, teoeja asadugati pAmeluM potAnuM kuLa tAryuM, teoeja saMsArarUpI moTA aMdhArA kuvAmAM paDanArAone hAthane Teko ApyA (saMsAramAMthI kADhayA) ane teNeja A saMsAramAM sarva sukha ApanAruM manuSyane zubha jJAnadAna ApyuM tema jANavuM. 8. tathA- dravyaM taiH saphalIkRtaM nijabhujopAttaM pavitrIkRtaM, manuSya vayauvana niba4 naitiM pAputim zubhro bhUriyazobharastribhuvane vistAritastAritaH, svAtmA saMmRtivAridheH sukRtibhiryalekhitaM pustakaM // 9 // je sukRti (puNyavAna) jIe zrIbhagavacaritrathI suzobhita pustaka lakhAvyuM che teoeja pitAnuM hastopArjita (Apa kamAInuM) dhana saphaLa karyuM, teoeja suMdara yuvAvasthAthI yukta manuSya janma paNa pavitra karyo, teoe ja pitAnuM kuLa mahA unnati (moTAI)e pahoMcADayuM, teoe nirmaLa atizaya yazasamudAya traNe lekamAM phelAvyuM ane teoe ja saMsArarUpI samudramAMthI pitAne AtmA tA. 9 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. pustakasa rANu-adhikAra. trIjamAM jema AkhuM vRkSa che tema pustakasaMrakSaNamAM samagra sukha tathA dharma che. preyassarvazarIriNAmiha sukhaM taccAsti mokSe'khilaM, samprApya kriyayA sphuTaM vihitayA sApi zrutAjjAyate / tatprApyaM varapustakeSu likhitaM prajJAya tatsarvata stasmAtsaukhyanimittametadanizaM lekhyaM budhairbhAvataH // 10 // dehadhArIone A saMsAramAM je icchita (bahu vahAluM) sukha che te tamAma meAkSamAM che. te meAkSa cAkhI rIte kahelI kriyAthI meLavAyache, te kriyA paN zAsrazravaNu karavAthI thAyache, te zAsrazravaNu suMdara pustakamAM lakheluM che tene samagra pustakAmAMthI jANIne te prApta karavA cagya che. mATe sukhane sArU jJAnI manuSyAe bhAvathI niraMtara A (kalpasUtrAdi) zAstra lakhavA lAyaka che. arthAt zAstranA lakhavAthI tenA samagra sthaLAnA sAra jaNAi Aveche, tenAthI kriyA jANI zakAya ane kriyA prApta thAya tyAre mekSa maLeche. mATe uttama sukhanI icchAvALAoe zAstranI avazya rakSA karavAnI jarUra che. 10. zAstralekhaka koipaNa prakAre duHkhI thatA nathI. sragdharA (??-?2). mUkatvaM naiva teSAM na bhavati jaDatA naiva vA kutsitatvaM, nAndhavaM naiva rogo na ca vitatamahAraudradAridryabhAvaH / durgatizvAsamasatatamahAduHkhasantApadAtrI, 515 nAva ye zrI jainendravAkyaM draviNavitaraNAllekha yantyAdareNa // / 11 // jee bhAvathI dravyane khaca karIne zrIjainadra vAkya ( jainazAstra ) ne lakhAveche teone kadApi muMgApaNuM AvatuM nathI, te kAlA kheAmaDA thatA nathI, tema jaDatA (mUrkhatA ), kutsitapaNuM (nidAvApaNuM), aMdhApA, rAga, atyaMta mahA bhayaMkara daridratA (kAyama dAridra) ane avaNyanIya (asahya) niraMtara mahA duHkhanA saMtApane ApanArI durgati vigere thatAM nathI. zAstra lekhakeAnI buddhi kAI paNa divase pApamAM prerAtI nathI arthAt te koi paNa prakAre niMdApAtra athavA duHkhI thatA nathI . 11. zAztra lakhavAthI thatA phAyadA. mithyAtvadhvAntabhAnuH sugatipathasthaH zrIsamAdhAnamantraH, siMho mohebhakumbhasthaladalanavidhau dveSa payodaH / Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhihAsa bahu bhAcho 2 duHkhAdrau vajrakoTigurumadanatarucchedane satkuThAra, kiM kiM nollekhitaH syAjjagati tanubhRtAmAgamo jaincndrH||12|| te sthApi. A jagatamAM zrIjinabhagavAne kahela Agamane lakhI athavA lakhAvI tenI rakSA karI hoya to te Agama zuM zuM phaLa nathI Apate? jema ke mithyAtvarUpI aMdhArAne maTADavAmAM sUryarUpa, mokSamArge pahoMcADanAra ratharU5, lakSmIne bolAvavAnA maMtrarUpa, meharUpI hAthInuM kuMbhasthaLa (mAthu) cIravAnA- vidhimAM siMharUpa, TheSarUpI agnine zAMta karavAmAM megharUpa, duHkharUpI parvatane nAza karavAmAM iMdranA vajanI dhArarUpa ane mahAna kAmadevarUpI vRkSa (jhADa) ne kApavAmAM tIkSaNa kuhADArUpa bane che, arthAt bhavyajIvone caMdramAnA je zAMtikara e zrItIrthakaree praNIta siddhAMta lakhavAthI (rakSaNa karavAthI) mithyAtvane maTADe che, kSamAge pahoMcADe che, lakSmInI vRddhi kare che, mehane nAza kare che, dveSanI zAMti kare che, duHkhane kApI nAkhe che, kAmane uddabhavavA dete nathI. te sivAya paNa samagra icchita vastu pUrNa kare che. 12. phakta vyavahAra sAcavavA copaDAomAM dastAvejo lakhavAnI jeTalI jarUra che tenAM karatAM saMsArarUpI viSamAM rakhaDatA jIvano uddhAra karanArAM zAne lakhI jALavavAnI atizaya jarUra che ke je zAstropadezathI aneka prakAranI kaLAo tathA aneka prakAranI kArIgIrIo temaja pariNAme puSkaLa sukhadAtA mokSapadavI paNa maLI zake che, tevAM zAnuM je manuSya rakSaNa kare che te manu e zuM kArya nathI sAthuM? arthAt sarva sAdhyuM che. e samajAvI aneka viSayamAM ajJAnathI utpanna thatAM duHkhe samajAvA ajJAna adhikAra levA dhArI A pustaka saMrakSaNa adhikAranI virati karI che. 72er- ajJAna-vivAra. --- puNyasAmuM pApa, sukhasAmuM duHkha, lAbhasAme hAni tema jJAnathI viparIta te ajJAna kahevAya che. viSayajanya jJAnane paNa ajJAnamAMja samAveza thAya che tethI tevA viSayajanya jJAnane ajJAnarUpaja jANavuM joIe. paraMtu tema jANavAmAM na Ave ane tene jJAnarUpe jANavAmAM Ave che tethI manuSyane adhika hAnine prasaMga prApta thAya che, jethI tenuM Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAna-adhikAra. 517 kharUM svarUpa jaNAvavAmATe A ajJAna adhikArI " nI zarUAta karavI ucita dhArI che. sAMsArika rAgadveSAdine utpanna karanAra jJAna kahevAya nahi. AryA (02). tajjJAnameva na bhavati, yasminudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // te jJAna na kahevAya ke jene udaya thatAM sAMsArika rAga (snehu) ne gaNu prakaTa dekhAva Ape, eTale zuddha jJAnanI AgaLa sAMsArika rAgAdi na rahevuM joIe, tyAM daSTAMta Apeche ke sUryanAM kiraNA AgaLa ubhA ( TakavA ) nI aMdhArAnI zakti kyAMthI haiya ? 1. ajJAna e manuSyanI AMkha AgaLanuM paDaLa che, ajJAnaM khalu kaSTaM, krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH // 2 // sUktimuktAvalI. krAva vigere sarva pApA karatAM paNa ajJAna che te nakkI kakArI che. kAraNake je ajJAnathI viTAyelA A leka hita (phAyadAkAraka) athavA ahita ( geraphAyadAkAraka) banAvane jANatA nathI. 2. ajJAnathI bhava ane jJAnathI abhava-mAkSa 35nAti (rU thI 6). ajJAnadhUmAndhitanetrayugmA, na mokSamArga pratipAdayanti / jJAnAJjaneSveva kRtamayatnAstUrNa labhante kila mokSamArgam // 3 // ajJAnarUpI dhUmADAthI jenAM jJAnarUpI be netrA adha thayelAM che evA purUSo mekSamAnuM pratipAdana karI zakatA nathI. paraMtu jJAnarUpI ajanamAM jeoe yatna karela che. arthAt jJAnAMjanathI jeenI dRSTi zuddha thaI gai che evA purUSA nakkI meAkSamAne pAmeche. 3. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- wwwwwww ww dhAdhAna kSahityasabrahuM--haze , jJAnavinA abhISTa sukha maLI zakatuM nathI. jJAnaM vinA nAstyahitAnivRttistataH pravRttina hita janAnAm / tato na pUrvArjitakarmanAzastato na saukhyaM labhate'pyabhISTam // 4 // jJAnarAta (hIrAjhA haMsarAna kRta). jJAnavinA ahitathI manuSyanI nivRtti thatI nathI, tethIja pUrvajamemAM ekatra karela pApakarmono nAza thato nathI ane tene lIdhe manuSya Icchita sukhane paNa pAmI zakatuM nathI. 4. jJAnarUpI cakSuthI hIna purUSa muktipurIne pAmI zakato nathI. gantuM samullaya bhavATavIM yo, jJAnaM vinA muktipurI smicchet| so'ndho'dhakAreSu viladhya duge, vanaM puraM prAptumanA vickssuH||5|| je purUSa jJAnavinA saMsArarUpI jaMgalanuM ullaMghana karIne mukti (mekSa) rUpI purImAM javA Icache che, te ajJAnI purUSa jema AMdhaLe aMdhakAramAM saMkaDAmaNavALA vanane oLaMgIne puramAM javAnuM icche che tenA jevuM che. pa. A saMsAramAMthI mukta thavA jJAnanI khAsa jarUra, ye jJAnamandArataruparUDhA, bhavATavISu pravihAya bhItim / teSAM narANAM na kadApi loke, saMsArasiMhasya parAbhavo'pi // 6 // kumASitaravaravru. je loko bhava (saMsAra) rUpI jaMgalamAM bIkane choDIne jJAnarUpI kalpavRkSaupara caDhayA che, te purUSane lekamAM koI divasa paNa saMsArarUpI siMhane parAbhava khama paDatuM nathI. arthAt jJAnanA abhAvane lIdhe eTale ajJAnane lIdhe saMsAramAM duHkhI thavuM ja paDe che. 6. satyamAM bhrama. manahara. sarasane narasa narasane sarasa kahe, sarasa narasanI samaja nahIM jehane ; dharamane bharama bharamane dharama dhAre, dharama bharamataNe bheda nahi tehane; Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parika ajJAna-adhikAra. satyane asatya kahe asatyane satya kahe, satya ke asatyanI agatya nahi ehune; suNA rUDA rAjahuMsa dAkhe dalapatazama, dahIM dUdha khAi puSTa karI jANe ketune; ajJAnane lIdhe dhelachA ane tethI zaramAvA jevu', IMdravijaya chaMda. vAMcIM zake na noMcA pA~ ceApahoM, zaTalI cApaDA~ ceApaDI cAve, mAta pitAtaNI vAta suNe nahi, bhrAtataNe zira lAta lagAve; che.karavAdapaNuM rahe cheka viveka vinA, guNu eka na Ave, praDhapaNe dalapatta kahe, guNa eza vinA pachI deza lajAve. lapata. ajJAnIne duHkha. manahara chaMda. deDaku' tA duHkha nAhIM, deha pa`cabhUtanakI, iMdriyakuM duHkha nAhIM, du:kha nAhIM prAnakuM, manalIkuM duHkha nAhIM, buddhihIka duHkha nAhIM, cittahIku duHkha nAhIM, nAhIM abhimAnakuM; guNunaka duHkha nAhIM, zreAtrahIku du:kha nAhIM, prakRtikuM du:kha nAhIM, duHkha na pumAnaku; suMdara vicArI ese, ziSyaduM kahuta gurU, duHkha eka dekhIyata, khicake ajJAnakuM. anachatA jagata ajJAnane pragaTa bhayeA, jese kAi mAlaka, vetAla dekhI DAM huM; jese keAi svapname'hI, dAkhyA he adhAre Ai, mukhase na Ave khela, ese du:kha paDaye hai; jese adhayArI rena, jevarI na jAnatAhI, ApahI te sApa mAnI, bhaya tesehI suMdara eka, jJAnake prakAza khinuM, ati kak hai; Apa duHkha pAca Ape, Apa pacI ma hai; ajJAnIkuM duHkhako, samUhe jaga jAnIyata, jJAnIkuM' jagata sakha, AnaMda svarUpa hai; 519 Ren 10 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama nana nahIM te gharabAhIra nAhIM sujata kachu, jIhAM hAM jAya tIhAM, tIhAM aMdha phUpa ; jAke cakSu he prakAza, aMdhakAra bhaye nAza, vAke jahAM rahe tIhAM, sUrajakI dhapa hai; suMdara ajJAnI jJAnI, aMtara bahuta ahIM, vAke sadA rAtI vAke divasa anupa hai. suMdara, je je dukha bhegavavAne prasaMga Ave che tenuM mULa kAraNa ajJAna bhAse che. jemake aMdhArI rAtrie deraDuM rastAmAM paDayuM hoya paNa jyAM sudhI tenuM ajJAna che tyAMsudhI te deraDuM jherI sarpatulya che. paNa jyAre dI hAthamAM laI jevAthI deraDuM siddha thAya che tyAre bhaya mAtra naSTa thaI jAya che tema jyAMsudhI ajJAna pravAha cAlu che tyAMsudhI satya sukha meLavI zakAtuM nathI. te samajAvI A AkhA graMthane sAra prabhudarzana arthe temanI tarapha mana vALavuM joIe evA sabaLa kAraNane anusarI prabhu dhyAnamAM lIna rahevA mATe, have pachI satata zAMtinI prApti arthe, hRdayamaMdiramAMthI ajJAnarUpI aMdhakArane dUra khaseDavA tathA jJAnarUpI dIpanI tiSa cAlu rahevA mATe upasaMhAra darzAvAmAM AvyuM che. upasaMhAra. prasutarapha gamana, prAtaHkALe barAbara sAta vAge tamArA gRhanA ekAMta sthaLamAM snAnAdi kriyAthI zuddha thaI besaje. snAnAdi kriyAthI zuddha thaI besavuM, e bahu uttama che tathApi vividha pratibaMdhathI tamArAmAMthI kai snAna karavA asamartha hoya te snAna karyA vinA paNa besaje, koine paNa bahArathI avAja na Ave, evuM ekAMta sthaLa tamane prApta hoya, te uttama che, tathApi tevuM sthaLa tamane prApta na hoya te bane che tevuM ekAMta sthaLa prApta karI besa tamane padmAsana ke evuM koI Asana te AvaDe che. te Asanayukta besajo ane tame zreyasAdhaka na hovAthI kadAca Asana AvaDatuM na hoya te tamane jema sugama lAge tevI sthitimAM besaje, besavuM na phAve te sUI raheze te paNa aDacaNa nathI. prANAyAma AvaDatA hoya temaNe koI * adhyAtma baLapaSaka graMthamALA-prathama akSa. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. upasaMhAra, zreyasAdhaka pAse zIkhI levA ane te zIkhavAne saMbhava jemane na hoya temaNe eka dIghazvAsa levA, eTale dhIre dhIre vAyune nIcenA udaranA bhAgathI te keDa kaMThaparyata pUrAya tevI rIte pUra ane pachI dhIre dhIra, zAMtithI vAyune bahAra kADhave. jemane ATaluM karavuM paNa na phAve teo te nahi kare te paNa cAlaze. A prANAyAmathI athavA dIdhazvAsapazvAsanI kriyAthI mana kaMIka svastha thAya che, mATe atra tenI agatya sUcavI che, tethI jemane te vidhi pitAnA zrIsaddagurUtaraphathI prApta thaye hoya temaNe te avazya kare ane na prApta thaye hoya temaNe dIrghazvAsaprazvAsa karavA. A prANAyAma tathA dIrgha zvAsaprazvAsanI kriyAno AraMbha sAtamAM cAra ke pAMca miniTa (madrAsa TAIma) bAkI hoya tyAre kare. A prANAyAma vigere evA niyamathI karavA ke barAbara sAta vAge te thaI rahe. je sAdhake prAtaHkALe vahelA uThI pitAnI kriyAmAM jAtA hoya ane te samaye jemaNe potAnA nityakarmamAM prANAyAma karI lIdhA hoya temaNe A prasaMge pharIne prANAyAma karavAnI jarUra nathI ane karavAnI IcchA hoya te karavAthI koI virodha nathI. A pramANe prANAyAma athavA dIghazvAsaprazvAsanI kriyAthI svasthatA prApta thaye sAta Takore vAgatAM netra mIMcI, iSTazrIne namaskAra karI aMtaramAM utAravA prayatna kare. cAlo, ApaNe sAthe ja aMtaramAM utarIe. zAMta thAo, juo. pele vijAtIya vicAra sAme AvyuM. enA tarapha jatA nA. zAMtithI-svasthatAthI-dhIre-dhIre Ave. AhRdayakamalamAM, niratizaya zAMtinA, niratizaya sukhanA, niratizaya jJAnanA, niratizaya aizvaryAnA, niratizaya sAmarthanA, niratizaya kalyANanA, niratizaya premanA mahAnidhi paramAtmA arthAt citizakti virAje che, Ava-dhIre-dhIrezAMti -thI-vadhAre dhIre-adhika zAMtithI-ha---dhI-ra-svastha tA -thIekA-gra- - -ne-A-ve. uMDA-uMDA-u-DA utare-(uMDA utaravAne artha eTaleja che ke A bahAranA jagatanuM abhAna karavuM), tamArA hRdayanA dhabakArA tamane zravaNe paDe tyAMsudhI uMDA utare. aho ! A kArya kevuM saraLa ane sugama che! emAM jarA paNa parizrama paDe evuM che? A, sarve dharyasaMpanna citizaktinAM darzana kare. pUrNa premathI, pUrNa bhaktithI, romAMca thaIne prabhunAM, tamArA zuddha svarUpanAM darzana kare, namaskAra kare, harSAzru pADe, jaya jaya ucare. prayatna tatkALa saphaLa na thaye! ciMtA nahi. vyAkuLa na thAo. punaH Ave. haju vadhAre zAMtithI-A vakhate bahuja svastha thaIne dhIre dhIre- dhI_re. maMda maMda gatithI zvAsa le. huM kahuM ema kare. utAvaLA na thAo. zAMtithI--dhIre-dhIre-dhI-2. praNavanA ucArapUrvaka-zAMtithI. hA A vakhate prathamanA karatAM bahu sAro prayatna karyo. avazya ta Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama mane vijaya maLaze. Ave-A -uDA-uDA-uM-DA-hadayanA aMtastama pradezamAM zAMtithI Ave. Aje A je prayatna karyo te nitya hRdayamAM utaravAne-citizaktinA maMdira prati javAno prayatna zAMtithI, svasthatAthI karyA karaje. jyAre jyAre avakAza maLe, tyAre karaje. niyamita samaye karaje. Aje je samaye kare, teja samaye kAle karaje. AgrahathI karatAja raheje. AkuLavyAkuLa thaze nahi. kaMI jaNAtuM nathI, ema tAlAvelI karI, netra ughADI bahAra nAzI Avazo nahi. paNa dhairyathI, pUrNa zraddhAthI, avazya citizaktinAM darzana thaze, evI pratikSaNa pUrNa AzA dhArI, prayatane sevyA karaze ane A prakAre krame krame ekAgratA vadhatAM, ekAgratAnuM baLa jAmatAM, tamArA zuddha premathI paramAtmAne anugraha thatAM, ekAda divase tame anumAna paNa nahi karyuM hoya tevI kSaNe, hRdayamaMdiranAM dvAra ApoApa ughaDI jaze ane anaMtezvaryAdhipati, jJAnanA, zAMtinA, sukhanA mahodadhi paramAtmA tamane pratyakSa thaze.* aho! te samayane tamAre AnaMda, te samayanuM tamAruM sukha, te samayanuM tamArA hRdayamAM prakaTatuM anavadhi jJAna, te samayanuM tamAruM amaryAda sAma! aho ! vANuM tene varNavavA samartha nathI. to vAvo nivatanta akALa mananA saha-mana, vANI, buddhi tamArA te alakika, avarNanIya prabhAvane joI jANuM stabdha thaI jAya che. tame manuSya maTI Iza ane IzanA paNa Iza thAo cho. tame mRtyulekamAM amarabhAvane pAme che. tame duHkhathI pUrNa gaNAtA saMsAramAM brahmasadanane anubhava kare che. tame uMce ane nIce tathA AThe dizAmAM AnaMda, AnaMda ane AnaMdamAM lIna thaI AnaMdasvarUpa thaI jAo che. ' netra mIMcI hRdayamAM upara kahyA pramANe utaratAM tamane citizaktinAM darzana na thAya, te tethI nirAza thaze nahi, tema prayatane tyAga karaze nahi. zuM tame ema mAne che ke jamInamAM geTale re ke bIjIja kSaNe kerIo AvavI joIe ane roTalInuM bhojana maLavuM ja joIe? zuM tame ema mAno cho ke gharanA pAyA davAne kodALI uMcakI ke bIjIja kSaNe suMdara mahAlaya baMdhAIja ja joIe? tame AvI bAbatamAM tAlAvelI karanArane mUrkhamAM gaNuM kADhe che ane tene dhairyathI dIrghakAla prayatna karavAne baMdha A picho, te e badhA tame pote grahaNa karavAmAM kema ajJAna sUcave che? citizaktinuM darzana thavuM, e te phaLa che ane te phaLa tamane pahele divase na jaNAyuM mATe prayatnamAM kAMI mAla nathI, ema zuM mAnavAnuM? bI repyA pachI kalAke aMkura na nIkaLe eTale ropavAno prayatna niSphaLa che, ema mAnavAnuM? * eTale zuddha samyakatva prakaTa thaze. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraka pari che.. upasa hAya. vicArazAstranA athavA adhyAtma vidyAnA A niyamane nirtara smaraNamAM rAkhA ke kAi paNa vastune vicAra karatAM tenuM svarUpa tamArA lakSamAM na Ave topaNa tene vicAra karyA karavAthI te vastunuM svarUpa yathAtha samajavAnuM maLa hRdayamAM prakaTa thatuM jAyache ane emane ema prayatna cAlu raheche te je agamya hoyache, te gamya thAyache, je adazya heAyache te dazya thAyache ane je aprakaTa hAyache te prakaTa thAyache. paramAtmA athavA citizaktinuM paNa emaja che. ajJAna sAdhakane athavA bhaktane temanuM vAstava svarUpa AraMbhamAM jarA paNa aMze spaSTa hetuM nathI, paNa jema jema sAdhaka ISTanuM ciMtana karata jAyache, tema tema te svarUpane yathAvat anubhavavAnuM maLa hRdayamAM prakaTatuM jAyache ane krame krame spaSTa svarUpanuM bhAna thAyache. AthI hRdayamAM utaratAM citizakti na jaNAya, aMdhArUMdhaJa bhAse, tethI prayatna nakAmA che, niSphaLa che, evI eka kSaNavAra paNa zakA karazeA nahi; paNa pUve kahyuM tema nitya zAMtithI, svasthatAthI, khIjA vicAro hRdayamAM uThe tene krame krame aTakAvatA ja" aMtaramAM uMDA utaravAnA prayatna sevatA jajo. prayatna saphaLa thAyaja che, ema dRDhapaNe mAnajo. nitya thADA ghoDA prayatna bahu phaLane ApanArA thAyache, e siddhAMta visarI jaze! nahi. punaH puna: kahevAnuM ke tatkALa phaLanuM darzana na thavAthI vyAkuLa thaI prayata tajaze nahi. tamArA zuddha vicArarUpa kriyAnuM phaLa tame jotA nathI, paNa tattvavid purUSo jueche ane tee tamane puna: punaH AzvAsana Apeche ke tamArA kSaNa kSaNanA vicAranuM phaLa jAmeja che. mATeja azraddhA na sevA. have tenA japavaDe citizaktimAM abhinnavat thai, citizaktinA nikaTanA pradezamAM AMdolane prakaTAvI tamArI icchAnukULa arthAna prApta karavA, e kAryaM tamArUM che. je pramANamAM tame citizaktipratiabhimukha rahI tenA japa karazeA, te pramANamAM, tame tenuM mAhAtmya anubhavazeA. tatkALa tamArI abhimukhatA na thAya tApaNu abhimukha thavAnA tame prayatna mAtra sevaze, tepaNu tame krame krame tenA mAhAtmyane anubhavazeA paNa mukha AgaLa paDelA grAsane hAthathI lai mukhamAM mUkavAnA prayatna paNa jemane sevavA na hoya ane te grAsane amRtarUpa svAda mAM phADavAne prayatna karyAvinA jemane levA hAya, temanAM mukha aLavaDe ughADavAnuM velaNa brahmA jyAMsudhI race ane te vaDe temanuM mukha phADI temAM grAsa mUkanAra koI karUNALu purUSane sajAve tyAMsudhI temaNe dheya dharI vATa joyA karavI eja adhika yAgya che. priya sAdhake ! yatne sadA jaya thazeja samIpa jAjo." yanavaDeja phaLa siddhi satvara maLeche. e zrIISTavacanane hRdayamAM niraMtara jAgrata rAkhI zuddha prayatamAM ceAjAo. citizaktirUpa paramAtmA tamArA hRdayamAM niraMtara samIpa chatAM kAyara na thAo. arjunanA rathaupara zrIkRSNa mahArAja sArathI chaMtAM Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papha4 MAkhyAna sAhitya saMbatuM. bhAI e. arjunane parAbhava tribhuvanamAM karavA keNa samartha che? citizakti tamArA hRdayamAM vidyamAna chatAM, kSaNe kSaNe temanuM sAhAcya maLavAne tamane sarva saMbhava chatAM, garIba gAya jevA thaI uMdhuM meM ghAlI anAthasarakhA zuM paDI rahyA che? uMcuM juo, tamAre mastake citizakti virAje che. tenI abhayapradAtrI chAyAmAM sthira thAo, zraddhAthI sarvadA tamAre vijaya che. parAjayane leza paNa saMbhava nathI. vizrAMti le, vizrAMti le, punaH punaH vizrAMti che. eja Arogya, baLa ane sarva prakAranA aizvaryanI prAptine satya upAya che. kyAM vizrAMti laIe? gharamAM? zayyAmAM? palaMgaupara? nA, nA, nA. gharamAM, zayyAmAM, palaMgaupara yathArtha vizrAMti maLatI nathI. citizaktimAM vizrAMti le. paramAtmAmAM vizrAMti le, svastrapamAM vizrAMti co. eja yathArtha vizrAMti che. eja Arogya, sarva prakAranAM baLa ane sarva prakAranAM aizvaryAne apanArI che. zacyAmAM, palaMgaupara zarIra paDayuM rahe ane mana hajAre jAtanAM guMchaLAM vALe, e yathArtha vizrAMti nathI. zayyAmAM zarIra zabanI peThe nizreSTha paDayuM rahe ane manamAM ciMtAnAM, phikaranAM, nirAzAnAM, bhaya ane evAja bIjA hajAro hAnikAraka vikArenAM bhUtaDAM ramakhANa macAvI mUke, e sAcI vizrAMti nathI. citizaktimaya mananI tathA zarIranI zAMta, acala, akiya sthiti eja sAcI vizrAMti che. uMDA utare, hRdayakamalamAM praveze, bhaya vigere choDI de ane zAMta citisvarUpamAM tanmaya thaI "aba maMbhi bhayA jagarAyA" e satya vacanAnusAra svayaM brahma thaI raho. prAtaHkALe upara varNavelI kiyA niyamitapaNe ane vidhipUrvaka karavAthI nIcenA lAbha thavAno saMbhava kame kame Ave che. 1 ekAgratA sAdhavAnuM baLa pratidina vadhatuM jAya che ane tethI citi zaktiprati pUrNa abhimukhatA, je sAdhakane ISTa viSaya che, te siddha thAya che. 2 pA kalAka zuddha vicAranAM zAMta AMdolano AkhA zarIramAM vahetAM, regane utpanna karanAra vijAtIya AMdalano dabAya che ane tethI pUrNa Arogya prApta thAya che. 3 citiMzaktinA sAmarthya vaDe pratidina mana paSAtuM rahetuM hovAthI vyavahAra sukha prApta karavAmAM je mAnasika zaktionI AvazyaktA che, te zakitao nitya vikAsa pAmatI javAthI uttama vyavahAra sukha sAdhavAne manuSya samartha thAya che. 4 citizatimAM sarva prakAranuM sAmarthya che ane te sAmarthya mane nitya maLe che, tethI huM sarva karavAne samartha chuM, evI AtmabaLamAM Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa25 &pasaMhAra asAdhAraNa zraddhA prakaTe che ane A zraddhA prakaTatAM game tevAM kaThina jaNAtAM kAryo paNa AtmabalamAM pUrNa vizvAsa rAkhI te sAdhavA manuSya prayatna kare che ane aMte temAM avazya vijaya meLave che. pa tenAmAM kArya karavAnuM vadhAre pairya, vadhAre baLa, vadhAre Atmavi zvAsa vigere guNe prakaTe che. 6 prANImAtranA kalyANanI mati prakaTavAthI te sarvadA pramANika, nyAya buddhivALe, sarvanA upara vizuddha premavALe ane samAhita cittavALe thAya che. 7 citizaktinA citanavaDe citizaktinA dharmo hRdayamAM skuTa thatAM te bhaya, ciMtA, zeka, kedha, saMtApa Adi vikArothI rahita thAya che. 8 citizatinA nikaTanA pradezamAM zuddha vicAranAM Adelane praka TAvavAnuM krame krame tenAmAM sAmarthya AvatAM te sarvazata thAya che. 9 jJAnanuM adhiSThAna je citizakita temAM krame krame tenI tanmayatA thatAM, yathArtha jJAnane athe, pitAthI bhinna kaI prANI padArtha ane thata satparU, vidvAne ke zAstrAdi graMthane tene sarvadA Azraya levAnI pachIthI agatya rahetI nathI. unnatinA upara varNavelA zikhare sthita thavAmAM A pA kalAkanI kriyA mAtra pagathIyuM che. eTalI eTalI pA kalAkanI kriyA A samagra phaLane prakaTAvaze, ema sAdhake brAMtithI mAnavAnuM nathI. paraMtu A prathama pagathIe caDhatAM dhIre dhIre e sarva lAbha avazya prApta thAya che. pA kalAka A kriyA karI Akho divasa game tema svachaMda AcaraNa karavAnuM nathI. paraMtu citizaktinA sAmarthyane hadayamAM AvirbhAva thavAne je je vatana rAkhavAnI ane gatya che ane je vartananuM svarUpa A lekhamAM vividha sthaLe spaSTa karavAne prayatna karyo che, te vatana A pA kalAkanI kiyA sAthe akhaMDa rAkhavAthI ja citizaktinuM sAmarthya hadayamAM prakaTe che. A pA kalAkanI kriyA pachI je je sAdhakane je je kriyA tathA sAdhane zrIsaddagurUdvArA prabaMdhAyelAM hoya te te sarva temaNe pramAda tyajI karavAnAM che. te sAdhanAvinA A pA kalAkanI kriyA sitAthane Apaze, e agya nizcaya bAMdhavAthI hAni thavAne saMbhava che. IsitArthanI siddhimAM e sAdhaneja mukhya hetu che. A yiAne sAdhanenI bahu satvara siddhi karavAmAM sahAyaka che. tethI yadyapi e sAdhanonI apekSAthI A kriyA gaNa chatAM, A kriyA upekSA karavA jevI che, - adhyAtma baLapaSaka graMthamALA--prathama akSamAM. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraze. vyAkhyAna sAhityasa grahu bhAga 2 jo navame ema mAnaze nahi. puSTi ApanAra anna che, e vArtA sAcI che; paraMtu agnivaDe paripakva thayeluM anna jaTharane nyUna parizrama ApI puSTiprada thAyache, tema A kriyAnuM jANavuM. tamArA adhyAtmakhaLanI atyaMta vRddhi thavAne arthe rAtrie jyAre tame sUi raheA tyAre nIcenI kriyA karavAne kadI visaratA nahi. tamArA AkhA zarIranA pratyeka paramANumAM citizakti vyApI rahI che, ema dhArajo. pachI zAMtapaNe *praNavanA uccArapUrvaka nIcenI bhAvanA karo sat cida ane AnaMdasvarUpa citizakti eja mAruM vAstava svarUpa che. mArA citisvarUpamAM mAro niHsIma prema prakaTo. mArA citisvarUpathI mane pUrNa adhyAtmabala prApta thAo. anya koi vicArane hRdayamAM pravezavA na dai Aja zabdone uccAra karatAM, citisvarUpamAM tanmaya thatAM, teja vicAramAM ane vicAramAM nidrAvaza thajo. AgrahapUrvaka Ama nitya karyA karatAM tame pratini tamArUM adhyAtma khaLa vadhatuM jatuM anubhavaze. graMthasaMgrahitA. nIti. vinayavijayamuninAyaM, grathito navamaH zubhaH paricchedaH / vividhArthaH sugamArtha, vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt / / vinayavijaya munie A vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmanA) gra thanA vividha viSacavALA navame paricchedya vyAkhyAna karanArAo ( ane zrAtA ) nI sugamatAmATe saprazcita karyA che te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIe (ane tAvaga) nA AnaMdane mATe thAo. ;&# che OM navama pariccheda paripUrNa. SSUREEEEE 7 - * OMkAra zabdanA. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fo@argo CoothI *kAza . - SEii ( 200000 vasantatilakA. kalyANamastu zivamastu dhanAgamostu, dIrghAyurastu sutajanmasamRddhirastu / vairikSayo'stu, naranAtha sadA jayostu, yuSmatakule ca satataM jinbhktirstu||1|| he naranAtha (bhavyajIva)tamArA kuLamAM kAyama kalyANa he, zivapada he, lakSamInuM Agamana he, dIrdhAyuSya he, samRddhinI sAthe jI putrajanma hai, (kAma, krodha, lebha vigere) vairine kSaya he, sarva che ThekANe sadA jaya che ane hamezAM jinabhakti che. 1. tathA zAhUcitrahita. dIrghAyubhava vRttavAn bhava bhava zrImAn yazasvI bhava, prajJAvAn bhava bhUrisavakaruNAdAnaikazauNDo bhava / / bhogADhyo bhava bhAgyavAn bhava mahAsaubhAgyazAlI bhava, prauDhazrIbhava kIrtimAn bhava sadA vizvopajIvyo bhava // 2 // hatudhil. he (graMthamananakartA uttama jIva !) prabhu bhajana karavAne dIrdhAyu vALe thA, zubha cAritravAna he, dhanADhaya ho, yazasvI ho, sAra ane a sAranA vivekanI buddhivALa ho, puSkaLa satva, karUNu ane dAnamAM agresara Saa hai, uttama prakAranA bhAgane vilAsI he, zubha prArabdhavAna ho, sarvanI . prItinuM pAtra che, aneka prakAranI lakSamI athavA moTA mAhAtmyavALo A (samRddhi) vALo ho, (mokSapurI) mAM javAnI kIrtivALe ho (ane TuMkAmAM kahIe te) AkhA jaganA hamezAM AdhArarUpa he. 2. | vIrAya vItarAya namaH | 4 zrIvIraprabhunuM mAtA trizalAnA udaramAM Agamana thayuM te prasaMge mAtAne coda svama prApta thayAM te uparathI sIdhAratha rAjAe aSTAMga nimittIone bolAvyA ane 6. te zubha avasare bhaviSyavettA nimittIoe rAjAprati zubha AzIrvAda che ke ane tenuM phaLa cAkhavA A graMthanuM manana kartA purUSane javAmAM Ave che. [ G haSEDGUJART 05:09 SESS 00000000000000000 ADMISS0000SS00SS S diMJ Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtharasanI vAnakI. indravajrA. samagrasacchAstramahArNavebhyaH, samuddhRtaH sAmyasudhAraso'yam / nipIyatAM he vibudhA labhadhvamihApi mukteH sukhavarNikAM yat // adhyAtmakalpadruma. A samatA amRtA rasa mATA moTA samagra zAstrasamudrAmAMthI uddharyAM che. huM pati ne ! tame te rasa pIe ane mAkSasukhanI vAnakI ahIM pazu meLave. vivecana--samatAvatanuM svarUpa khatAvatAM anubhavI cegI zrImad kapuracaMdajI (cidAnaMdajI) mahArAja kaheche keH iMdravijaya cha da. je ari mitta kharAkhara jAnata, kaMcana kIca samAna ahe jasa, mAna kaheA apamAna kahA mana, rAga nihu ak sa nahu citta, jJAnI kahe| jyuM ajJAnI kaheA kAi, jogI kaheA bhAve bhAgI kahe| kAi, pArasa Ara pASANu nyuM hAI; nIca narezameM bheda na koi; ese vicAra nahi tasa hAi; dhanya ahe jagame jana sAi. dhyAnI kaheA manamAnI jyuM kAi ; jAku' jIsyA mana bhAvata hAi; DhASI kaheA nidoSI kaheA, piDASI kaheA ke enuna joI ; dhanya he jagameM jana seAI. bhAve kaheA niragatha piyAre; seva karI kAu jAna dulhAre. dUrathI dekha kahe| kAu jAre; lAka kahAvata sunata nAre. Jo rAga nahi arU rAsa nahi jAku, sAdhu susaMta mahaMta kaheA kAi, cAra kahe! cAhe DhAra kahA kAi, vinaya ka| kAu uMce beThAva jyuM, dhAra sadA samabhAva cidAnaMda, 2 3 AvA satpurUSA banI ane khIjAone manAvA e janmanu sAphalya che. ema chevaTe sa`ne vinayanI vinayathI AgrahapUrNAMka vinati che. *99*& Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA tathA bIjA bhAganA zlokonI akSarAnukramaNikA. a zlokanu Adi pada. bhAga. pRSTha. zlokoluM Adipada. bhAga. pRSTha. ajJAnadhRmAndhita 2 517 aMsasthalIcikuraka 1 4 ajJAnAhimahAmantraM 1 481 aMhaHsaMhatibhUdhare 2 164 ajJAnAhimahAmantraM 2 423 akaruNakhamakAraNa 1 338 aNurapi maNiH mANa 1. 196 akartavyaM na kartavyaM 1 446 ataH siJcanti taM puNya 1 446 akalitaparasvarUpa 1 337 atikupitA api sujanA 1 172 akiJcanAH kAJcana 1 66 atidAnAdalibaddho 1 427 akulInaH kulIna: 2 51 atimaline kartavye 1 389 akRtabodhasuditya 1 11 atiyanagRhIto'pi akRlA prANinAM hiMsAM 2 252 atulasukhanidhAnaM . 2 21 akSatAn daukayedyo'tra 1 16 atyugrarUpaM yatipAlanIya 1 63 akSudro rUpasaumyo 1 477 atha martyalokametya 1 361 agastitulyAzcaghRtAbdhi 1 317 adattaM nAdatte kRta 2 171 agnihotraM vane vAsaH 1 215 adRSTArthe'nudhAvantaH 1 481 aGkasthAne bhavedadharmaH 1 444 adevadevo kuguruM / 2 162 aGganna caGganna gaNo 2 9 adya kaSTAni naSTAni 1 30 aGgArakarmAdikamugra 2 72 adhaH karoti ratnAni 2 209 aGguSThamAnamapi yaH 1 14 adhigataparamArthAnpaNDi 1 123 ajJaH sukhamArAdhyaH 2 190 adhItino'rcAdikRte 1 292 ajJAnakaM phalamazodhi 2 235 adhItimAtreNa phalanti 1 293 ajJAnaM khalu kaSTaM 2 517 adhItya caturo vedAn 1 313 ajJAnatimirAndhAnAm 2 3 adhItya zAstrANi 1 308 67 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 530 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokornu Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. adhRSyabhAvena mRgAri 1 65 apavitraH pavitro vA 1 27 anadhyayanavidvAMso 1 38 apavitraH pavitro vA 1 27 anarthadaNDAdviratiM 2 74 apubbI kApataru 1 31 anavasthitacittAnAM 1 350 abhavyajIvo vacanaM 2 185 anAdisaMsArapayo 2 35 abhinavasevakavinayaiH 1 anArye'pi vasan deze 1 40 abhUdambhorAzeH saha 1 366 anukurutaH khalamujanA 1 157 amIbhiraSTAdazabhi 1 42 anugamotpAdanava 2 45 amRtAni yathAbdasya : 42 anumantA vizasitA 2 255 amRtaiH kimahaM siktaH ? 30 anekadheti praguNena 2 186 amedhyatvAdabhakSyatvAn 2 252 antargataM mahAzalya 1 77 amedhyamadhye kITazya 2 94 antarmatsariNAM bahiH 1 284 ayazaH prApyate yena / antamalinadehena 1 402 ayAcanakazIlAnAM antastavaM manaHzuddhi 1 437 arihantanamukkAro jIvaM ? andhA eva dhanAndhAH 2 409. arihantanamukkAro andhe tamasi majjAmaH 2 132 arthagrahaNena tathA ? andho andhapahaM Nito 1 488 arthA na santi na ca 2 annAzane syAtparamANu 2 257 arthAnAmarjane duHkha 2 396 anyatra deve vigatasvarUpA 1 63 arthAnAmIziSe tvaM vaya 2 58 anyatra deve vigata 2 35 arthArthI jIvaloko'yaM 2 393 anyadIyamavicintya 2 312 arthino dhanamaprApya anyasmAllabdhapado 1 390 ardhAGgulaparImANa anyAyamathebhAjAM 2 396 | arhaccAritramAdhurya apakAriNyapi prAyaH 1 187 arhatpraNItakRtibha apathyasevako rogI 1 282 arhanto bhagavantai aparAjitamantro'yaM 1 27 ahamityakSaraM brahma aparIkSitaM na kartavyaM 1 435 alakAzca khalAzcaiva 1 368 apavitraH pavitraH syA 2 51 / alaGkAro'pyalaGkatu 2 217 0 m m m m m. fh. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 konI akSaranukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. alaGyatvAjanairanyaiH 122 asuiThANe paDiyA ? 217 alabdhadugdhAdiraso 2 185 asubhRtAM vadhamAcarati 2 264 aliptonizcayenAtmA 6 astaGgate divAnAthe 2 236 alIka eva tvadbhAvo 2 82 astIti nityaH kurute 2 39 alIkavAkyo 2 278 asthire hRdaye citrA 1 76 alpAyuSo daridrAzca 244 asni vasati rudrazca 2 246 avaMzapatito rAjA 2 410 asmAd vicitravapuSa . 1 194 avanti ye janakasamA 107 asmin vrate yadbahupA 2 72 avazyaM yAtArazciratara 1 262 asminha intaH sphurati 2 17 avasarapaThitA vANI 2 260 asyatyuccaiH zakalita 1 118 avikAriNamapi sajjana 1 381 asyAM sakhe badhiraloka 2 197 avizuddhaM hyapavitraM .2 238 ahaha karmakarIyati 2 265 avaiti tattvaM sadasala 2 183 ahiMsA paramo dharma avaitu zAstrANi naro 2 185 ahiMsA prathamaM puSpaM 2 81 avyaye vyayamAyAti 1 13 ahiMsA satyamasteyaM 1 420 avratI kitavaH stanaH 1 316 ahiMsA satyamasteyaM brahma 2 80 azuciH pApako yaH 1 57 / ahiMsA satyamasteyaM brahma 2 82 azokakSaH surapuSpa 1 . 43 ahiMsA satyamastyeyaM 1 139 aznAti yaH saMskurute 2 255 ahiMsA satyavacana 2 82 aznAti yo yAMsamasau 2 248 ahiMsA sarvajIveSu azvamedhasahastraM ca 2 142 ahitavihitaprItiH prItaM 1 277 aSTamI cASTakarmAntA 2 ahimANavisoya 2 211 aSTAdazapurANeSu 108 ahI vegaMtadiThIe 2 62 asajjanaH sajanasa 204 | aho khalabhujaGgasya 1 335 asatyatA niSThuratA 2 453 aho guNAnAM prAptyarthaM 1 163 asatyamapratyayasUla aho durlabhalAbho me 1 30 asambhAvyaM na vaktavyaM 1 290 | aho nu kaSTaM satataM 2 403 asijIvI mapIjIvI 1 315 aho prakRtisAdRzyaM 1 347 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga reje. zlokona Adipada. bhAga. pRSTha. zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha aho martyatayA taulya 1 461 AdAnanikSepavidhe 2 46 aho rAhuH kathaM krUrazcandra 1 380 AdAya mAMsa makhilaM 2 228 aho vyasanavidhyastai 1 291 AdAya samyaktvamidaM 2 17 aho sati jagatpUjye 1 482 AdAveva mahAbale aho sAvikamUrdhanyo 1 40 AdiprabhoranizamaMtataTI 1 ra aho susadRzI vRttistu 1 346 AnRzaMsyaM kSamA 2 81 A Apatsveva hi mahatAM 1 115 ApadAmApatantInAM 2 AkArairitaiirgatyA 47956 1 428 ApadgataM hasasi kiM. 2 441 AkAlikaraNotpAle 1 29 AptopajJamanullaGathya 1 82 AkAzataH patilamesa 1 499 AvaddhakRtrimasaTA 2 262 AkAze'pi cirAga 2 226 AyavyayamanAlAcya AkRSTuM mugdhamInAn 1 231 AyAdadhaM niyuktIta Akrozito'pi sujano 1 158 AyAsazatalabdhasya 2 445 AkhubhyaH kiM khalaitiM 1 336 AyurgalatyAzu na pAe 218 AkhyAyikAnurAgI 2 190 AyurvIrdhataraM vapurva 2 178 AgAse gaMgaso ubda. 2 62 AyuSkaM yadi sAgaropama 1 16 AjanmasiddhaM kauTilyaM 1 334 ArambhANAM nivRttiH 1 458 AjIvikAdi vividhAti 1 274 ArAdhito vA guNavAn 1 26. AjIvikAthamiha yadyati 1 269 Aropya yo nirmalabodhi 2 18 AjJAbhaGgo narendrANAM 1 434 ArttA devAnnamasyanti 2 408 AjJAvartiSu maNDalepu . 1 15 Alasya sthiratAmupaiti 2 395 ANAi tavo ANAI 1 305 AliGgitAH parairyAnti 2 396 AtAmrAyatalocanA 1 71 AsatAM guNinastAvad 1 163 AtmanyevAtmanaH kuryAt 1 505 AstAmaupAdhiko doSaH 1. 199 AtmaprazaMsAparadoSa AstAM sacetasAM saGga 1 199 AdaraM labhate loke 1 428 | AhAranIhArAvidhi AdaraM labhate loko 2 386 AhArabhojI kurute 2 26 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zleAkAnI akSarAnukramaNikA zlokonuM Adipada bhAga. AhAravarge sulabhe 2 i 2 1 icchAsti cenmuktipadaM itthaM mithyApathakathanayA ityAdyuddhatasopahAsavacasaH 1 ityukto vizvasRjA 1 ityevamAdi pracura idamapaTukapATaM jarjaraH idamIdRgguNopetaM induH prayAsyati vina indriyANi pazUn ibhaturagazataiH prayAntu iyarajaNasaMsaNAe iyarANa cakkurANa iha lokavidhInkurute iha sampadvinAzAya iha sarasi saharSa ihAmutra ca vairAya 1 1 1 2 1 1 2 122 upakRtisAhasikatayA 395 upacaritavyAH santo 132 | upadezo na dAtavyo 2 211 upadeSTuM ca vaktuM ca 1 302 304 upaviza putramamAGke upasargAH kSayaM yAnti 74 276 1 393 2 303 1 uccArayasyanudinaM na . uccairadhyayanaM purAtanakathA 1 ujvalaguNamabhyuditaM utpadyottamadeveSu 1 utsUtroccayamUcuSaH 1 1 udakacandanatandula udIrayiSyasi svAntA 1 pRSTha. zlokonuM Adipada bhAga. pRSTha 2 234 70 | udumbaraM bhavenmAMsaM udeti savitA rakto udbhAsitAkhilakhalasya 1 412 2 476 491 udyataM zastramAlokya 2 93 1 137 1 188 1 370 223 | unnataM padamavApya 228 | upakArameva tanute 360 upakAriNi vizrabdhe 65 upakAriNyapi sujane 382 upakAro'pi nIcAnAM ummadeo ninhavo urvazIgarbhasambhUto ulUkakAkamArjAra ulkApAtasahodaraM 1 1 1 2 1 1 1 2 upAdhyAyazca vaidyazva ubhau zveta pakSau carati 2 2 1 226 17 R 78 | Rjura pakSavAniti 1 2 2 1 1 2 273 318 | ullasanmanasaH satya 387 ussUttabhAsiyANaM ussUttamAyaraMtavi 31 UrNA naiSa dadhAti nApi 1 533 406 368 188 209 208. 308 360 16 457 213 222 55 237 305 25 302 219 378 1 386 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. 1 460 | ehi gaccha patottiSTha 46 zlokonuM Adipada RNamanyadapi prAyo RtUnAmindriyArthAnA 1 e e jammassa phalaM 1 1 ekaM brahmAstramAdAya ekaM hi cakSuramalaM sahajo 1 2 ekaH khalospi yadi nAma 2 ekatazcaturo vedAn ekarAtraM sthitigrame ekAntabhAso yaH kApi ekAnte tu na lIyante ekApi kalA sukalA 2 eke tumbA pratikaragatAH 1 eko'haM nAsti me kazci 2 kohi doSo guNasa ego guru govi eNaH krIDati sUkaraca etadrahasyaM parama etaistIrthermahApuNyaM ebhirguNaughaiH parivarjitA 1 evaM karomIti kRtaprati 2 evaM caritrasya cari 2 evaM nAzakSaNe sarva evameva nahi jIvyate evaM zamarasollAsa eSA yadAdimajinasya eso maGgala nilao 2 2 1 2 35 91 205 ai 1 airAvaNenaiva surendra o okAraM bindusaMyuktaM ka 194 244 | kaNTakenApi vidvasya 59 kaNTako dArukhaNDaM ca 1 1 1 438 kaNThe gadatA vedo 438 kathamutpadyate dharmaH 157 | kadA kila bhaviSyanti 211 kadAcitrAtaGkaH kupita 14 kanyAkhaNDamidaM praya 402 | kapilAnAM sahasraM tu 221 kapilAnAM sahasrANi 2 396 | kamAlani malinIkaroSi 1 174 | kare zlAghyastyAgaH zirasi 1 260 karoti doSaM na tamatra 2 219 karoti viratiM dhanyo 2 1 1 278 | karNAmRtaM muktirasaM 48 | karNe cAmaracArukambu 29 | kartavyaM jinavandanaM 1 1 390 kartavyAdevapUjA kartustathA kAradhituH 1 31 3 karmANi gADhatvagatAni 31 | karmANi samidhaH krodhA pRSTha. 2 387 1 145 2 2 2 1 1 1 2 2 1 1 1 2 2 y 94 237 401 419 467 18 406 261 95 192 149 184 239 391 207 475 476 108 491 132 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zlokonuM Adipada bhAga. karmAvinirmuktaM karmAhikIlanImantraH kalahakalabhavindhyaH 2 2 kalahamA tanute madirA 2 kalAkalApasampannA kalpAvaruhasantati * akAnI akSarAnukramaNikA. kAkasya gAtraM yadi kAke zaucaM dyUtakAreSu kAke zaucaM dyUtakAre kA khalena saha spardhA kAcaH kAJcanasaMsargA kAcidvAluvanmahI kAntArabhUmiruhamauli 2 1 2 kalyANamastu kalyANamUrttestejAMsi kavayaH parituSyanti kacidagrAmiNa ekaM kazcinnRjanmamAsAde kaSAyamuktaM kathitaM 2 kaSAyasaGgaH sahate kaSAyA yasya nocchinnA 2 kaSTaM naSTadizAM nRNAM 1 kaSTe kaTe samacetaso ye 1 kastvaM bhadra khalezvaro 1 kasyAM colapaTaM tanau sita 1 kasyAdezAt kSapayati kAkaH pakSabalena bhUpati kAkaH padmavane ratiM na 2 1 1 2 2 2 1 1 1 zloka Adi pada. 1 pRSTha. 27 | kApuruSa: kukkuratha 51 kAmarAgamadonmattA 427 | kAyA haMsavinA nadI 269 kAraNAtmiyatAmeti bhAga. 1 1 2 158 | kAruNyakelIkalitAGga 470 | kAruNyena hatA vadha 2 457 66 72 475 125 358 427 61 517 1 282 1 180 1 180 49 kASThamadhye yathA vahniH 49 kASThe ca kASThe'ntaratA 67 kiM kulena vizAlena 229 kiM kulenopadiSTena 64 | kiM kRtena hi yatra khaM 387 kiM kekIva zikhaNDamaNDi 2 284 | kiM cAnyaiH sukulAcArai 190 kiM citraM yadi rAjanIti 214 | kiM janmanA ca mahatA 1 1 465 214 2 388 1 449 181 199 | kiM jApahomaniyamai 2 242 194 |kiM diGmohamitAH kimandha 1 226 434 kiM bAlalilAkalito na 2 6 1 1 528 | kAryaH sampadi nAnandaH 2 481 | kAryAkAryAya kasmaicit 1 184 kAryopayogakAle 1 337 kiM bhAvI nArako'haM 380 kiM bhASitena bahunA 199 kiM modase paNDitanAma 245 kiM liGgaveSagrahaNaiH 1 205 | kiM vA pareNa bahunA 192 kAluSyaM janayan jaDasya 2 52 | kAvoyA jAimAvittI 2 1 535 pRSTha. 334 216 145. 1 285 1 MOM NOW 500 1 292 1 2 243 204 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. kiM vA mudhAhambahudhA 2 12 kUpe syAdadhamaM snAnaM 1 494 kiM vedaiH smRtibhiH purANa 1 229 kRtaM mayAmutra hitaM na ceha 2 7 kiM lokasatkRtinamaskAra 1 271 kRtamohAstravaiphalyaM kiM sovijaNaNijAo 2 220 | kRte varSasahasreNa kiM hAraiH kimu kaRNaiH 2 154 kRtvA pApasahasrANi 1 33 kimaraNyairadAntasya 1 57 | kRpAnadImahAtIre 2 97 kimaraNyairadAntasya 1 216 | kRmikulacitaM lAlA 1 392 kimiSTamannaM kharasUkarANAM 2 194 kRSivANijyagorakSA 1 312 kiriyAphaDADovaM - 1 304 kecitkAvyakalAkalApa 1 / 309 kivikulakammami 2 219 ketakIkusumaM bhRGgaH 1 163 kITo'pi sumanaHsaGgA 1 199 kedAre yajjalaM pItvA 2 260 kumgahagahi ANaM 1 291 keyarA na vibhUSayanti 2 163 kucailinaM dantamalAca 2 453 ko'tibhAraH samarthAnAM 2 152 kutIthikAnAM ca kude 2 38 kopasya saGgAdvaramani 1 220 kuryAdvarSasahasrantu 225 kopasya saGgAdvarama 1. 397 kurvate svapmukhenaiva 402 kauTilyakocyA paravaJca 2 307 kurvanta uccairdvividhaM 1 64 kauzalyamuccairjinazA 2 37 kurvanti devA api 2 144 kauzeyaM kRmijaM 1 182 kurvanti ye jJAnapadasya 2 503 | | krIDanmANavakAghritADana 1 142 kurvanti ye jJAnapadasya 2 493 krIDAbhUH sukRtasya 2 100 kurvanti saMkhyAM bhavi 2 72 krIDodyAnamavidyAnAM 2 426 kurvantu bhanyA bhuSi pATha 2 509 krUrAzcaNDAzca pApAzca 1 314 kulaM vizvazlA ghyaM vapu 1 423 krodhaH syAdyadi sapta 2 87 kusagge jai osa 1 488 krodhAgninirvApaNavArivAho2 491 kusaGgalIlA hatasaGgazIlAH1 219 krodhAhidaMze maNimantra 2 497 kusumbhakukumIbhA 2 137 klezAya vistarAH sarve 2 424 kuhupUrNendusaMkrAnti 2 89 kacijhillInAdaH 2 197 kUpe pAnamadho mukhasya 1 174 / ka pizunasya gatiH 1 365 dr or ora Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka Adi pada. kSaNaM karNAmRtaM te kSantavyo mandabuddhInA kSamayAmi sarvAnsattvA kSamA dayo dayA dAnaM kSamApuSpajaM dharma kSititalazayanaM vA prAnta kSutkSAmaH kila kospi kSetraM vAstu dhanaM dhAnyaM kSetreSu no si kSetreSu sasyamatibhakSya khalAnAM dhanuSAM cApi khalena dhanamattena khalvATaH sthUlavapuH khuhA tahAya sI khe dharmacakraM camarAH ga aAkAnI akSarAnukramaNikA. majA bhUpabhavanaM restoforat gaNayanti nApazabda gatA ye pUjyataM prakRti 8. bhAga. 2 2 pRSTha. zlokonuM Adipada 188 | gatArthasArthasya varaM 3 | gatArthasArthasya varaM kSamAyAcanA | gatAvadriM dInAvupa 14 kha khaNDaH punarapi pUrNaH khadyoto dyotate tAvad kharo dvAdaza janmAni khalaH satkriyamANo'pi 1 1 khalAnAM kaNTakAnAM ca 2 1 1 1 1 2 2 ? 1 1 1 1 2 1 2 477 1 1 1 138 | galA galA nivartante 24 gandhAmbuvarSe bahuvarNa 118 gandhairADhyA jagati 225 garbhe vilInaM varamatra 423 | garbhe'zucau kRmikulai 435 | garbho yathA dohada 318 | gavAdInAM payo'nyedyuH vAzinAM vai sAgaraH gADhaM zliSyati dUrato gAtraM kaNTakasaGkaTaM gAtraM te malinaM tathA 2 gate tasminbhAnau tribhuvana 1 393 313 369 346 368 404 359 61 45 bhAga. 1 ? gAyadgandharvanRtyatpaNa gItazAstravinodena gIrbhirgurUNAM paruSA guNavajjanasaMsargA 1 1 413 329 1 498 1 1 1 37 1 114 1 211 1 400 1 1 1 1 1 guNavantaH klizyante guNavAn sucirasthAyI guNahINA jepurisA guNAH kurvanti dUtakhaM guNAH sarvatra pUjyante guNAguNajJeSu guNIbhava 161 | guNAnarcanti jantUnAM 291 guNAnAmeva daurAtmyAd 1 96 1 1 164 | guNA yatra na pUjyante 1 1 1 1 537 1 pRSTha. 219 397 405 395 173 45 1 354 167 231 156 126 162 169 171 181 162 179 171 181 169 171 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. guNAMstavAzritya namantya 1 263 | gozatAdapi gokSIraM 2 424 guNinaH samIpavartA 1 210 / gauravAya guNA eva 1 181 guNinAM nirguNAnAM ca 2 163 gaurI tanurnayanamAyata 1 378 guNini guNajJo ramate 1 184 grAmAdi naSTAdi dhanaM 2 44 guNino'pi hi sIdanti 1 171 grAmAntare vihita 1 448 guNI guNaM vetti na vetti 2 192 grAmArAmAdimAhAya 1 95 guNena spRhaNIyaH syAna 1 163 grISmahemantikAnmAsA 1 59 guNeSvanAdaraM bhrAtaH 1 - guNagauravamAyAnti na 1 164 guNaigauravamAyAnti no 2 210 ghAtakazcAnumantA ca 2 254 guNairvihIno'pi janA 1 266 ghRSTaM ghRSTaM punarapi 2 478 guNaissarvajJakalpo'pi 1 183 ghrANakarNakarapAda 2 313 guNo guNAntarApekSI 1 183 guravo yatra pUjyante 2 447 guruM vinA ko na hi caucihaviAhAre 1 2 67 60 cakriviSNupativiSNu 1 28 guruA na gaNanti guNe 1 476 cakre mayA'satvapi kAma 2 10 gurubhANiyo suttho 1 478 caNDasya putrahInasya gurUpadezaH zrutimaNDanAni 1 146 1 315 gRddhiM vinA bhakSayato caturdazyAntathASTamyA 2 70 2 89 caturvedyapi yo bhUtvA 1 314 gRhaM suhRtputrakalatra 2 434 gRhAdikarmANi vihAya 1 17 catvAraH praharA yAnti 1 443 gRhe gRhe santi sutA candanaM zItalaM loke 1 203 1 gRhe caivottamaM srAnaM candraH kiM sa na yat 1 47 1 candropamAnAH kRtasaca 1 65 gehI varaM naiva kuzIla 2 397 carmacakSurbhUtaH sarve gehI varaM naiva kuzIla 1 220 gobhUmikanyAparakUTa 2 143 caleca meruH pracalettu 1 428 gorasaM mASamadhye tu 2 275 cAturmAsye tu sampAte 2 238 govikrayAstu ye vipA 1 313 cAritraM sthiratArUpa 1 78 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kokonI akSarAnukramaNikA. 539 2 41 M 2 138 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. cArutA paradArAthe 1 402 jagaddhAMdhAraH suguru 4 464 citai jaikajjAI 1 478 jaDAtmako dhAraNayA 1 292 cittaM rAgAdibhiH kliSTa 1 216 | | janayantyajane duHkhaM 2 395 cittaM vizudhyati 1 501 janA ghanAzca vAcAlAH 1 121 cittaM zamAdibhiH zuddhaM 1 58 jano'tra yo jJAnarathAdhi 2 493 cittamantargatanduSTaM 1 216 jantvindriyAlamida cittAhalAdi vyasanavimukhaH1 152 janmasthAnaM na khalu vimalaM 1 182 citte pariNataM yasya 1 93 japanti ye namaskAra 1 cirAyurArogyasurUpa 2 247 jayaNAi vaTTamANo cUtAkurakavalanato 2 217 | jayaNAya dhammajaNa cetaH sAItaraM vacaH sumadhuraM 1 154 jalaM galanavastreNa 2 138 caitanyaM viSayabhakSaNAdiva 2 250 jalena vastrapUtena caurazcaurAryako mantrI 2 307 | jalena vastrapUtena caurAdidAyAdatanU 2 499 | jale viSNuH sthale viSNu 2 94 jalpitena bahudhA kimatra 2 315 jaha kovivesAratto 2 179 chaTTeNaM bhatteNaM apANa 1 35 jaha siDhila mazuidavvaM 2 222 chAyAM prakurvanti namanti 1 371 jahA aggisihA dittA 2 63 chidrANAM nikaTe vAso 1 410 | jahA tulAe tole 2 63 chinnaH sa nizitaiH 1 114 jahA dukkhaM bhare 2 63 chinnamUlo yathA vRkSo 1 445 jahA bhuyAhi tari 2 63 jADyaM dhiyo harati 1 204 jADayaM hImati gaNyate 1 384 jaM taMvaMsi pujjasi, 1 305 jAtiyatu rasAtalaM 2 390 jaM vIrajiNassajio 1 303 jAnAti yajjIvati naiva 1 447 jaite liGgapamANaM 1 217 jAnAti yena sarve kena 1 512 jagagurujiNassa vayaNaM 1 304 jAne'sti saMyamatapobhi 1 268 jagatrayAdhAra kRpAvatAra 2 5 / jAvajjIvamavissAmo 2 62 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-ana "540 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. jiNaANaaGgabhayaM 1 302 jo na kuNai tuhaANaM 1 306 jiNapUA muNidANaM 1 474 jJAnaM kamemahIghrabheda 2 501 jiNavayaNaviyattu 2 180 jJAnaM ca saMsArasamudra 2489 jiNavaraANAbhaGga 1 301 jJAnaM janAnAmapavarga 2 489 jiNa sAsaNassAro 1 31 jJAnaM tRtIyaM puruSasya 2 500 jitendriyaH sarvahito 1 141 jJAnaM paThantIha ca pATha 2 506 jinapraNIte zubhadha 2 163 jJAnaM bhavAraNyadavA 2 494 jinazAsanAvataMsAH 1 474 jJAnaM yatra puraHsaraM 2 56 jinezvarakramayugabhakti 1 102 jJAnaM vinAndhA bhavavAri 2 493 jino dAtA jino bhoktA ? 42 jJAnaM sadArAdhayatAM 2 488 jinodite vacasi ratA 1 107 jJAnaM syAtkumatAndha 2 500 jihmo lokaH kathayati 1 366 jJAnaM hi yAnaM khapavarga 2 495 jihvAdUSitasatpAtraH 1 404 jJAnaM hi rUpaM paramaM 497 jilaikaiva satAmubhe 2 280 jJAnaM hi loke paramaM 488 jIaM maraNeNa samaM. 2 476 jJAnaM hRSIkograturaGga 2 jIo suvanna bhUmI bhUsaNa 1 36 jJAnakriyAsamAvezaH jIvanagrahaNe namrA 1 402 jJAnadarzanacandrArka jIvanAzanamanekadhA 2 312 jJAnadugdhaM vinazyeta 76 jIvANDaM madhu sambhUtaM 2 271 jJAnapradIpe zalabhI 2 2 498 jIvAditattveSu susaM 2 36 jJAnasya dAnaM khalu vi 2 jIvanAzanamanekadhA 2 312 jJAnasya dAnaM suvi yaH 2 508 jIvAn natAM yatra nabho 2 227 jJAnasya dAne bhuvi ye 2 511 jIvAstrasasthAvarabheda 2 43 | jJAnasya nAnAvidhapusta 2 508 je niccamapamattA 2 84 jJAnAsya labdhvA vibudhA 2 488 jaino dharmaH prakaTavibhavaH 1 423 jJAnAkhyayAnAdhigatA 2 492 jo kAravei paDimaM 1 14 jJAnAkhyasUryasya / 2 496 jo gihakuDaMbasAmI 2 220 jJAnApti dravyamupArja 2 492 jo guNairakamegaM 1 32 | jJAnArNave ye'tra kRta 2 495 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokenI akSarAnukramaNikA. 541 zlokonu Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. jJAnI kriyAparaH zAnto 1 307 tapazcaturthAdi vidhAya 2 78 jvAlAbhizzalabhA jalai 1 224 tapazzIlasamAyuktaM / tapAzrutAdinA mattaH tapognau jIvakuNDasthe 2 133 TaGkacchede na me duHkhaM 1 350 tamabhilapati siddhi 2 171 TAlyAM vIkSya tato 2 87 tamo dhunIte kurute 2 499 tarumUlAdiSu nihitaM 1 173 Na sayaM Na paraM ko vA 1 303 tasyAgnirjalamarNavaH 2 144 tassa na habaI 2 116 tA ja i imaM pi vayaNaM 1 303 ta iyAhimANaahamA 1 303 tANa kahaM jiNadhammaM 1 303 ta eva dhanyA yazasAM 1 147 | tAnIndriyANyavikalAni 2 389 takSakasya viSaM dante tAlaNA tajjaNAceva taccAritraM na ki seve tAvaccandrabalaM tato 2 452 tatkarma yanna bandhAya 2 tAvat prItirbhavelloke 1 428 tatra dhAnni vasedgRha 1 474 4 tAvatprItirbhavelloke 2 455 tatra sthAne sthitA . 2 139 | tAvadatra puruSA 2 310 tathA ca yaktizcidahaM 1 122 tAvadgarjanti maNDUkAH 1 393 tathyaM pathyaM sahetu piya 1 124 tAstuvAcaH sabhAyogyA 1 121 tadanu ca gaNakaciki 1 361 tiryakavaM bhajatu 2 390 tadiha dUSaNamaGgigaNa 2 268 tiryagloke candramukhyAH 1 28 tadekAntagrahAveza 1 439 tilasarSapamAtraM tu 2 245 tadduHkhamapi no duHkhaM 2 52 tIkSNA nAruntudA buddhiH 1 121 tadvaktA sadasi bravItu 1 124 tIrthakarANAmadhunA 2 503 vacUdbhavaM mAMsamadannamedhyaM 2 246 tIrthaGkarebhyo gatarAga 2 161 vanUbhRtAM niyamatapo 1 107 tIrthAbhiSekakaraNA 1 497 tanoti dharma vidhunoti 2 20 tIrthAbhiSekavazataH vanno nAgapaterbhuja 2 55 tIrtheSu cetkSayamupaiti 1 497 250 497 / Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zloka- Adi pada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. tIrtheSu zudhyati jalaiH 1 496 trivargasaMsAdhanamanta 1 421 tuGgAtmanAM tuGgatarAH 1 185 traikAlyaM jinapUjanaM 1 476 tucchaM patraphalaM kaSAya 1 415 traikAlyaM dravyaSaTkaM 2 40 tulyavarNacchadai kRSNa 2 158 khattaH suduSyApamidamma 2 7 tuSyanti bhojanairvimA 1 156 laM rAjA vayamapyupAsi 2 56 tUlavallaghavo mUDhA 1 92 khAM vatkalabhUtAn 2 14 te gatAste gamiSyanti 1 28 tejomayo'pi pUjyo'pi 1 411 thochiDpehI 2 221 te putrA ye piturbhaktAH 1 473 te vai satpuruSAH parArtha 1 169 teSAM ca dehodbhutarUpa 1 1 118 44 dagdhaM dagdhaM punarapi teSAM mukhe jalaukAstu 2 276 dara dagdhA sA bakulAvalI 1 186 teSAM sarvAH zriyaH paJca 1 28 dagdho'minA krodhamayena 2 tairAtmA supavitrito 1 466 dattaM na dAnaM parizIlitaM 2 tailAdrakSyaM jalAdrakSyaM 1 482 dattamiSTaM tapastaptaM taizcandre likhitaM 1 466 datte mahattvamRdhyAdi toyeneva saraH zriyeva 1 448 dadati tAvadamI viSayAH 1 tyaskhA kuTumbaM ca dhanaM 1 222 dadAti duHkhaM bahudhA 2 186 tyakkhA kuTumbavAsaM tu 1 56 dadAtu dAnaM bahudhA 2 184 ttaklApi nijamANAn 1 386 | dadhAtu dharma dazadhA 2 184 tyaklAmauktikasaMhati 1 392 dantasohaNamAissa 2 60 tyajati ca guNAnsudUraM 1 391 | dantidantasamAnaM hi 1 178 tyajati zaucamiyati 2 268 dantocchiSTaM varjanIyaM 2 234 tyajatu tapase cakraM cakrI 1 277 damo daMyA dhyAnamahiMsanaM 2 20 tyajedekaM kulasyArthe 2 472 dambhavikAraH purato 1 362 trayaH sthAnaM na muJcanti 1 185 dayAdamadhyAnatapovratA 2 183 tridhA striyaH svasRjananI 1 104 dayAdayitayA zUnye 2 97 trilokakAlatrayasambhavA 2 183 / dayAmbhasA kRtasnAnaH 1 23 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zleAkeAnI akSarAnukramaNikA. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada bhAga. pRSTha 104 | dIyeta mAryamANasya 2 94 loko Adipada dayAko madhuramapaizuna 1 darzanAdutiM hanti dazakAntavAstava dazabhijitairvi 9 15 dIrghAyurbhava vRttavAn 2 1 437 duHkhavaraM caiva varaM 1 1 a 1 59 | duHkhAni yAnyatra kuyoni 2 1 379 duHkhe duHkhAdhikAnpazyet 2 504 | duHkhena zudhyati mazI 441 duHpAlazIlaM paripA 2 upodyA durantamithyAlatamo tapachI. durjanaH kAlakUTaM ca durjanajanasantapto 447 194 | durjanadUSitamanasAM 146 | durjanaH parihartavyo 147 durjanaH parihartavyo 442 durjanaH sujano na syAt 2 14 durjanaM prathamaM vaMde 99 durjanavacanAGgAre 317 | durjanavadanavinirgata 407 dadyamAnAH sutItreNa dAnaM guNo guNazatai dAnaM bhogastathA nAzaH dAnaM vittAdRtaM vAcaH 2 1 dAnamacityavijJAnaM dAnArthino madhukarA dAnI sayaH khalpadhano'pi 1 dAne tapasi zaurye ca 1 dAyAdAH spRhayanti dAridaM dohagAM kujAi dAridrya daurbhAgyakuNica 2 1 2 2 2 1 143 627 396 249 475 499 64 180 335 116 406 333 210 1. 355 1 126 1 336 dArazIlopa dAridryAtpurusya dAsatvaM viSayabhogatavatA 1 dAsyatyeva kintu dviguNa 1 1 334 durjanena samaM sakhyaM 281 durjano doSamAdate 1 157 388 1 334 1 421 durjano nArjavaM yAti durbhedasphuradugrakugraha 1 230 1 432 durlabhaM saMskRtaM vAkyaM 2 17 1 345 1 412 2, 243 dine dine julamaM divA nirIkSya vaktavyaM divyaM cUtarasaM pIlA dIkSito brAhmaNacaiva dIkSAvaNaguNagrAma dIne madhukarairvagaiH dInoddhAradhurandhara dIpo hanti tamaHstomaM durvasaGgatiranartha duSTASTakarma malazuddhi 1 500 51 340 duSTo yo vidadhAti duHkha 1 272 dUto vAcika vismArI 12 dUrAducchritApaNirArdra 420 | dUre vizAle janaja 1 325 1 401 2 1 1 ? 1 1 433 46 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. bhAga. zlokonuM Adipada. dUSaNaM matirupaiti nauttamI 1 dUSayantidurAcArA 1 dRzyante bahavaH kAlAsu 1 dRSTaM kimapi lokosmin 1 dRSTAntayuktisthiti dRSTvA janaM vrajasi kiM dRSTipUtaM nyasetpAda devata gurutatve devamAnuSya tiryakSu devayAtrAvivAheSu devaM zreNikavatpUjaya devaH sa vaH zivamasau 2 1 devAnAmagrataH kRtkhA devArcanAdividhinA devArthavyayato yathAruci deveSu devosstu niraJjano 2 deve hiMdANavehi devo jino jinamataM doSeH sarvaguNAkarasya doSaSe puNyapuSe doSeSu svayameva doSo guNAya guNinAM tato'pi kupitA dyUtadevana ratasya dyUtanAzitadhanogatA dyUtanAMzitasamasta pRSTha. zlokonuM Adipada 381 dyUtapoSI nijadveSI 379 | dravyapUjocitA bhedo 73 | dravyastavAtmA dhanasAdhano 2 dravyAdisAphalyamatulya 1 2 162 drAkSA mlAnamukhI jAtA 2 1 276 dvau hastau dvau ca pAdau ca 2 2 137 dha 40 58 495 475 1 252 91 227 19 1 2 179 doSAropa kuTilospi 1 dopAlokanipuNAH dhanapesavara dhattUrakaNTaka phala dhanaM tAvadasulabhaM dhanamapi paradattaM dhanAzayA khalIkAraH ada first dhanI dhaneSu dhAnyeSu haleSu 36 1 176 1 62 177 1 364 1 341 1 158 | dharma jAgarayatyayaM 311 dharma dhvastadayo yazo 2 311 2 313 | dharmadrumasyAstamalasya 2 314 | dharmadhvaMse kriyAlope bhAga. 60 1 326 398 397 396 19 424 402 1 461 dhanairvimuktasya nara dhanyastvaM nirdhano'pyevaM dhanyaH sa mugdhamatirapyu 1 297 dhanyAH kepyanadhItino'pi 1 299 dhanyAnAM girikandare dhanyAnAmiha dharmakarma 1 70 1 449 1 449 1 420 2 314 164 416 247 143 dhanyA bhAratavarSasambhavi dharAntaHsthaM tarormUla dharmakAmadhanasaukhya pRSTa, 2 45.3 1 26 2 2 2 432 122 157 208 2 1 2 2 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akenI akSarAnukramaNikA. 545. -wrwww 491 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. dharmasya phalamicchanti 1 446 na grAhyANi na deyAni 2 74 dharmAdadhigataizvaryo 1 443 na cakranAthasya na nA 2 52 dhamAdharmavicAraNA . 1 343 na ca rAjabhayaM na ca 2 53 dharmArambhe'pyasatAM 408 na jJAnatulyaH kila kalpa 2 dharmArthakAmamokSANAM 1 443 na jJAnatulyaM kila bhUSaNaM 2 497 dharmArthakAmavyavahAra 2 500 na jJAnatulyaM bhuvi 2 488 dhamArthakAmahInasya 2 400 na jJAnadAnaM bhuvi yaiH 2 510 dharmArtha yasya vittehA 2 433 na jJAnadAnaM bhuvi yo 2 510 dharmo duHkhadavAnalasya 1 425 na tathA ripurna zastraM 2 304 dho mahAmaGgalamaGga 1 420 na tathA zazI na salilaM 2 152 dharmo yazo nayo dAkSyaM 2 157 na te narA durgati 2 504 dhavalayati samagraM candramA 1 190 na dArubhirvatirapAM 2 434 dhigAgamairmAdyAsa raJjaya 1 296 na devatIrthaMne parAkra 2 450 dhUmaM payodharapadaM 1 390 na devaM nAdevaM na suru 1 483 dhRSTo duSTo'pi pApiSTho 1 362 | na devaM nAdevaM na 2 163 dhairya yasya pitA kSamA 2 57 na devapUjA na ca pAtra 2 10 dhyAnaM puSpaM tapaH 2 81 nadyaH payodhi nayinaM 1 66 dhruvaH pramAdairbhavavAridhI 1 267 na dhUyamAno bhajati dhvajaH 2 181 dhvasto'nyamantraiH parame 2 8 na dhyAnaM naiva ca snAnaM 2 246 dhvAntaM dinezo'ri 2 77 na navyaM pustakaM zreSTha 2 188 dhvAntadhvaMsaparaH kalaM 1 339 na niSThuraM kaTukaM 2 47 na paraM phalati hi kiM 1 412 na bAndhavasvajanasuta 1 103 na kApi siddhi naM ca te 1 254 | na brUte paradUSaNaM paraguNaM 1 153 na kurvate kalilava . 2 47 na bhAvI dharpharavidhiprayu 1 221 na kopo na lobho na mAno1 46 namaskArasamo mantraH 1 33 na gaGgA na ca kedAro 2. 245 na mukhenodviratyUrva 1 115 na gopyaM kApi nAropyaM 1 91 namratenonnamantaH paraguNa 1 155 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 vyAbhyAna sAhityasa-mAsa 22.. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. | zlokanuM Adi pada. bhAga. pRSTha. nayato'bhIpsitaM 1 437 nAbhUma bhUmipatayaH 2 477 nayanAJcalaiH sa kopai 1 360 nAnaM susikto'pi dadAti 1 222 na yAnti dAsyaM na daridra 1 17 nArAyaNazreNikamu narakasaGgamanaM sukha 2 267 nAlikerasamAkArA 1 156 na rAgiNaH kacana na roSa 1 106 nAzcaryametadadhunA 2 212 na rAtrine dinaM noccaM 2 400 nAhaM kAko mahArAja 1 433 na lAti yaH sthitapatitA 1 103 nAhaM pudgalabhAvanA navakAraikkaakara 1 32 nAhaM svargaphalopabho 2 133 nava brahmasudhAkuNDa . 1 99 nicaMkAlappamatteNaM / navApi tattvAni vicA 1 64 nicchao micchatA 2 222 na vikArAya vizvasyo 1 97 nijakarmakaraNadakSaH 1 117 na vinA paravAdena 1 333 | nijaguNAkSayarUpa na vismRtaM no patitaM 2 171 nijamanomaNibhAjana na vetti yo yasya guNa 1 191 nijjharaNanIrapANaM / na vyAghraH kSudhayAturo'pi 1 415 nityaM chedastRNAnAM 2 454 na zabdazAstrAbhiratasya 1 67 nidrAchedasakhedabAndhava 2 439 nazyattandro bhuvana 1 151 ninyena mAMsakhaNDena 1 39 na snAnamAcarebhukto 1 495 ninyenavAgaviSayeNa 1 498 na svAdu nauSadhamidaM 2 317 nipatito vadate 2 265 na hanti yo'nyAnsaparai 2 98 nimiSaM nimiSAr3he vA 1 141 na hi janmani jyeSThavaM 1 180 nimIlanAya padmA 1 394 nahi me parvatA bhArA 1 367 nimnaM gacchati nimnageva 2 442 nAkRtvA prANinAM hiMsAM 2 109 nirastabhUSo'pi yathA 1 329 nAjIvikApaNayinI tana 1 272 nirasthannAlIka kSudu 2 404 nAtmA na puNyana bhavo 2 10 2 357 nAdo vinA jJAnamupai 2 . 18 nirdentaH karaTI hayo 1 424 : nAnAprakAraiH paritaH . 2 494 nirdayakhamahaGkArastu nAntakasya priyaH kazcin 1 444 nirdravyo hriyameti 2 407 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokonuM Adipada nirdhanatvaM dhanaM yeSAM nirmamo nirahaGkaro nirmAya khalajihvAgraM nirvAhArthinaMmujjitaM nivasannapi samamitarai nivRtta lokavyavahAra nivedya satveSvapadopa nizcaya vyavahArau nizzeSa kalyANavidhau aAkAnI akSarAnukramaNikA. bhAga. 1 1 1 1 1 2 2 pRSTha. 60 nendriyANi na vA rUpaM 38 | naikacakro ratho yAti 403 | nairmalyaM vapuSastavAsti 225 naiva bhAgyaM vinA vidyA 172 naivAtmano vinAzaM 53 | naivAsvAdyarasAyanasya 232 naivAhutirna ca snAnaM 437 noccairvAcyamavazyaM 49 nodakaklinnagAtro'pi 500 | nodakamapi pAtavyaM 473 | no duHkarmaprayAso na 2 no nirdhUtaviSaM pivannapi 1 1 518 no mRttikA naiva jalaM 199 naureSA bhavavAridhau 430 | naureSA bhavavAridhau 346 nyastA muktipathasya vA 462 | nyAyanirNItasAratvAn 196 405 443 156 339 186 2 1 2 1 nizzeSapApamalabAdhana niSiddhamapyAcaraNIya niSkAsitAviratiyoSiti 1 niSThurakuThAraghAtaiH 1 niSyeSo'sthicayasya saGgo'pi munirna nissArasya padArthasya nissvaM sodarakaM nirIkSya 2 nissvo'pi saGgataH sAdhu 1 nIcaM samRddhamapi sevati nIcasyApi ciraM caTUni 2 nIcAH zarIrasaukhyArtha nIcoccAdivivekanAzaku 1 nIrasAnyapi rocate 1 nIlikAM vApayedyastu nIlI kSetraM vapedyastu nRNAmmRtyurapi zreyAn 1 netrAnandakarI bhavadadhi 1 netronmIlivikAzabhAva 1 1 2 233 2 274 1 zloka Adipada bhAga. pRSTha. 2 173 1 438 2 1 1 pa pakaNakuLe vasanto pakSapAto na me vIre pakSavikalaca pakSI paGkAnvayamapi sarasija paJcaprakAre parame |paJcavidhAbhigamo'sau paJcAdhikAviMzatira paJcApyevaM mahAdoSAn 201 20 19 | paJcAzravAdviramaNaM 1 2 1 1 2 1 2 1 1 547 1 2 2 213 156 387 211 238 360 58 238 58 372 57 1 218 1 39 2 401 1 181 165 229 121 37 6 48 272 41 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga, pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. paThakaH pAThakazcaiva 1 308 parigrahAtsvIkRtadharmasAdha 1 266 paThati pAThayate paThatA 2 509 / parigraheNApi yutAsta 2 181 paDivannamasagAhaM . 1 478 parIkSA sarvazAkheSu 2 188 paNyAjIvastukazcita 1 385 parISahAno sahase na 1 251 patito'pi rAhuvadane 1 177 parISahA yatra sadai 2 64 patnI premavatI sutaH 1 427 paropakArapravaNAH svasa 1 64 padmaM padmA parityajya 2 441 paropakArAya phalanti vRkSAH1 189 padmAkaraM dinakaro | palAdino nAsti janasya 2 248 padmAlayArAdhana 2 492 palyaGkamAsaMdikamuji 1 63 payo yutaM zarkarayA 2 182 palyApamasahasrantu 1 34 parajanamanaHpIDAkrIDA 2 308 palle mahai mahalle kuMbhapa 2 41 paradAraparadroha 1 60 palle mahai mahalle kuMbhaMsA 2 42 paradAraratasyApi 1 315 palle mahai mahalle kumbheso 2 42 paraparitApanakutukI 387 pavaNeNa paDAgA iva 2 222 paraparivAdaH parSadi 2 306 pazya lakSmaNa paMpAyAM 1 357. paraparivAde mUkaH 1 71 pazya satsaGgamAhAtmyaM 1 202 paraM puNyaM paraM zreyaH 1 30 pANau tAmraghaTI kuzaH 1 319 paramabhAvaphalAvali 1 12 pAtito'pi karAghAtai 2 480 paramANorapi paraM 2 173 pAtu vo nikaSAvA 1 12 paravAde dazavadanaH paravighnena saMtoSa 1 389 pAtrAmapAtrIkurute 1 411 paravighnena santoSa 1 427 pAnAna puSpAdikame parasyApadi jAyante 1 187 pApakartuH parasyArthe 1 316 parAnaM prApya durbuddhe . 1 315 pApadhvaMsini niSkAme 2 129 parApavAdena mukhaM 2 8 pAparddhistanumadvadho. 2 230 parigrahaM ceyajahA 1 256 pApaM lumpati durgatiM dala 1 20 parigrahaM dvividhaM tri 1 104 pAyakhiNeNa pAvai parigrahaM santanute 2 435 pAradArikacorANA - 2 277 va Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokAnI akSarAnukramaNikA. 549 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. pArApate megharatho 2 99 pRthvivyAM trINi ratnAni 2 156 pASANeSu yathA hema 1 517 pRthvInAthasutA bhujiSya 2 85 pASANo bhidyate Takai 1 404 paizunaM kaTukamazravA 2 312 pAsatthAI vandamANassa 1 217 poto dustaravAritaraNe 1 405 pitA mAtA bhrAtA priya 1 69 prakaTamapi na saMvRNoti 1 365 pitA yogAbhyAso viSa 2 54 prakRtikhalakhAdasatAM 1 408 pitRNAM devatAdInAM 2 274 prakSAlayantaM janapApapata 1 62 pitrAdayo'pi vaccyante 1 462 pracuradoSakarImiva 2 268 pibati yo madirAmaya 2 267 pracuradoSakarI madirA 2 270 vibanti nadyaH svayameva 1 189 macchAdayati durAtmA 1 157 pizunaH khalu mujanAnAM 1 365 pratigraharatA ye ca 1 316 pizuna: janakSitA 1 116 pratyakSato na bhagavAnRSabha 1 46 pIThIprakSAlanena kSiti 1 319 pratyarthI prazamasya 2 428 pIDA na duHkhaM na parA 2 170 pratyutyAti sameti nau 1 400 pIDyante jantavo yena 1 495 prathamavayasi pItaM 1 174 pItaM yatra himaM payaH 1 371 prathame nArjitA vidyA . 1 445 pIsA jJAnAmRtaM bhuktvA 1 79 pradAnaM pracchannaM gRha 1 149 pIyUSadhArAmiva dAmmikAH 1 210 pradIpte bhuvane yadvat 1 29 pIyUSamasamudrotyaM 2 487 prapUritazcamalavairyathA 2 182 pudgalaiH pudgalAstRptiM 1 81 prabodhayanto bhavikAM puraH sthitAnivodhvodha 1 479 prabhaviSNustvameko'pi 1 462 puSpAdhacoM tadAjJA ca 1 . 5 prabhAsaM puSkaraM gaGgA 2 260 pUgIphalAni pAtrANi 1 185 pramANItrakRtya zAstrANi 1 291 pUjAyazaH zrImukhasa 2 143 pramANItrakutya zAstrANi 2 pUtaM dhAma nijaM kulaM 1 469 pramAdaH paramadveSI pUrNe taTAke vRSitassa 2 191 pramAdasya mahAhezca : 2 66 pUrva navAjhaM navabhiH 1 17 | pravRttayaH svAntavaca pUrve bhave'kAri mayA 2 12 prazamo devagurvAjJA 1. 30 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. zlokanuM Adi pada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. prazAntacittAya bhavAbdhi 1 62 badhirayati karNa vivaraM 2 396 masAmaNimuddharen 2 197 baMdhaNa maraNa bhayAiM .1 305 mAkata eva mAyo 1 346 bandhanastho hi mAtaGga 2 209 mAk pAdayoH patati 1 403 bandhuH paro yo'tra videza 2 490 pAradharmalavaNottAraM 1 24 balAdapi hitaM grAhya 2 472 mAjJaH prAptasamasta 1 124 vahavo rathyAguravo 1 363 mANAghAtAnivRttiH 1. 154 bahuguNa vijjANilao 1 301 mAtaH kSAlitalocanAH 1 318 bahuniSkapaTadrohI 1 333 prAtaH puSNo bhavati mahimA 1 282 bAdhAvidhAyinAmapi 1 188 pApyApi cAritramidaM 1 261 bAlaH pAyo ramaNAsaktaH 1 447 prAya: prakAzatAM yAti 1 389 bAlye'pi madhurAH ke'pi 1 156 mAyaH svabhAvamalino 1 355 bAhaubalI zrIbharato / prAyohatyA vipadaH 2 481 bAhyadRSTitra pracAreSu . 1 97 prAsAdaramyamojasvi 1. 121 bAhyadRSTeH sudhAsAra . 1 95 prAsAde kalazAdhiropaNasa 1, 37 bIA duvehe dhamme 2 90 miyatAmiva pazyati 2 265 / bIA paMcamI ahami 2 90 miyaduHkhe samutpanne 2 476 bubhukSitairvyAkaraNaM 2 389 bhiyavAkyapadAnena 2 151 bodhito'pi bahusUktivi 2 211 miyA nyAyyA vRttimalina 1 149 brahmacaryatapoyuktA 1 140 bhItiyaMtra nijairmahe 2. 447 brahmajJAnavivekanirmala 1 285 prerayati paramanAryaH 1 389 brahmaNyarpitasarvasvo 2 131 brahmayajJaH paraM karma 2 130 2. brahmavrataM tIvrataraM phalapUjAvidhau tu 78 1 16 | brahmAdhyayananiSThAvAn 2 131 phalamUlAzanamadhye 2 112 brahmArpaNamapi brahmaya phalAzino mUlaDhaNA 2 203 brAhmaNo brahmacaryaNa 1 140 2 427 badhAyuSaH syuH kugatau 2 18 bhaktizraddhAnaghRmaNo 1, 23 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 266 . . 2 263 mh lekenI akSarAnukramaNikA. papa1 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. bhakte dveSo jaDe prItiH 2 394 bhrAtaHkasvaM tamAkhu 2 318 bhakto mAtApitRRNAM 1 471 bhanapRSThakaTigrIvA 1 maMsAsI maJjarao 2 84 bhaNiUNa namukAraM bhartAraH kulaparvatA 1 157 1 makSikAH kSatamicchanti bhavati kila vinAzo 1 mANinA valayaM valayena 1 183 maNilaThati pAdeSu bhavati jantugaNo 2 209 maNizzANollIDhaH samara 1 197 . bhavati madhavazena manobhavaH2 269 bhavati madhavazena mano 2 matidhRtidyutikIrti 2 269 bhavanti namrAstaravaH 1 147 matkuNAnAM ca saMyogAt 1 210 bhavabhramaNavibhrAnte 1 58 | makhAtmano bandhanibandha 2 411 bhavasaukhyena kiM 1 matsyArthI carati tapaH . 1 361 bhavAdhvani jJAnapayoyutA 2 507 madasthAnabhidAtyAgai 1 24 bhavArkatApaiH paritApi 2 maddavisayakasAyA bhasmanA kezalocena 1 madhapAne kRte krodho 2 263 bhikSA sUtakamandire madhaM pIkhA tataH kazcin 2 263 . bhinnodezena vihitaM madyamAMsAzanaM rAtrau 2 237 bhItamUtIrgatatrANA 2 maye pIte kulIno'pi 2 263 . bhuktaM halAhalaM tena 2 273 madye mAMse ca madhuni 2 244 madye mAMse madhuni ca 2 270 bhuMja mANussae bhoge . 2 63 . bhUpaH pRcchati mAMsamaulya 2 250 madhuramiva vadati 1. 142 bhUmiobhavoaNanto 1 306 madhurAjyamahAzAkA bhogAnbhogAGgavIcI mananadRSTi caritratapo 1 412 2 268 . bhogAstuGgataraGgabhaGga 2 18 manAvArI viSayava 2 47 : prastAvanA pachI. manasi vacasi kAye 1 148 . bho lokA mama dUSaNaM 2 451 | manAssthara yasya manasthiraM yasya vinA 1 .68 bhramavATI bahidRSTi 1 94. manISiNaH santi na te 1 127 bhramasnAnamahAvataM 2 316 manovAkAyaje pApe th bh 96 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara wmarwariwwwwwwmmamaramananmine vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha., zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. mano vizuddhaM puruSasya 1 61 mAMsalubdhairamaryAdai 2 252 mantrANAM parameSThima 2 92 mAMsAnyAzilA vividhAni 2 231 mandopyamandatAmeti 1 . | mAMsAzanAjIvavadhAnu 2 248 manye mano yantra manojJa 2 7 mAMsAzane na doSo'stI 2 256 manye vizodhya vidhirainda 1 4 mAMsAzino nAsti dayA 2 248 mamatamAtreNa manaH prasA 2 431 mAtaGgAdapi dAridya 2 400 mamakhamAyAgadamAna 1 65 mAtA pitA putrakalatra 2 457 mayUrI jJAnadRSTizcet 1 92 mAtA pitA svaH suguru 1 67 marusthalIkalpatarUpamAnaM 1 62 mAtApyakA pitApyeko 1 210 malayAcalagandhena 1 198 mAtRvatparadAreSu 2 93 malotsarga gajendrasya 2 209 mAtRsvAmisvajanaka mahatAM prArthanenaiva 1 209 mAghasya zuddhairgurudeva 1 223 mahatAmapyahodaivAd 1 411 mAnaM mArdavataH krudhaM mahatAmApadaM dRSTvA 2 481 mAnuSyaM viphalaM vada 2 165 maharSayaH ke'pi sahantyu 1 259 mArodIzviramehiva 2 405 mahAtapodhyAnaparISa 1 258 mArga rUdhvA sagarva kamapi 1 347 mahAduHkhAyasampaye 1 427 mAlAmbarAbharaNabhojana 1 499 mahAvratadharA dhIrA 1 60 mAlinyamavalambeta 1 347 mahAvratAmaya'nagA 2 65 mA sUahajaggIabbaM 1 446 mahimAnaM mahIyAMsaM 1 202 mA svapIhi jAgaritavyaM 1 446 mahI ramyA zayyAviSu 2 54 micchattasevamANaM 2. 220 mAMsaM putropamaGakRkho 2 245 / mittasamANo mANA 1 478 mAMsaM mRgANAM dazanau 1 169 mitradrohI kRtaghnAzca 1 435 mAMsaM yathA dehabhRtaH 2 257 mithyAlagaralodgAraH mAMsaM zarIraM bhavatIha 2 257 mithyAvaM paramo rogo 2 178 mAMsakhaNDaM na sA . 2 156 mithyAkhaviSapramuptAH 2 13 mAM sa bhakSayitA'mutra 2 112 muktitriyo'laGkaraNaM 2 493 mAM sa bhakSayitA'mutra 2 244 muktvA svAthai sakRpahRdayA 1 152 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zleAkAnI akSarAnukramaNikA. zloka Adi pada. pRSTha. 362 | mohaM dhiyo harati 403 | mohamarohaH prasaraniyA 215 mohavyatItasya narasya ya 1 zlokonuM Adipada. bhAga. mukhaM padmadalAkAraM sukhenaikena vidhyanti jhuNDanAcchramaNo naiva DITI valkalavAM DoTilo nagna muddhA raMjayaNattha sudhA sudhA yAti rasa niradhyAtmakailAse 1 1 1 1 1 99 mUrkho hi jalpatAM puMsAM 1 391 273 39 mUlakena samaM cAnaM mUlaM dvAraM pratiSThAna mUlabhUtaM tato dharma mUle bhujaGgAH zikhare mRgamIna sajjanAnAM 1 445 1 173 1 381 2 228 mRgAn varAkA~zcalato mRcAlinImahiSasa mRte svajanamAtre'pi 2 195 2 238 1 216 271 236 500 382 mRdo bhArasahasreNa medamUtrapurISAyai medhAM pipIlikA hanti merUpamAnamadhupatraja me kospi jhare pibanta mokSadvArapratIhArA mokSaprayANe pRthusArtha mokSAzramaM yazvarate yatho modakA yatra labhyante modate bahutarka tarkaNa momArAma mamAdaM dve 81 70 2 1 1 '2 2 1 1 221 359 302 496 1 1 yaH karma hun yaH kuryAtsarvakarmANi yaH pAThazAlAmiSataH yaH puSpairjinamarcati yaH saMsAranirAsalAla yacca stimitagambhIraM yacchanti ye jJAnadhanaM yacchanti ye sampaThatAM yacchukrazoNitasamuttha yataH annaM citijjhAi yataH maraNasamaM yatkiJcidvitathaM yadapya yatkRtaM sukRtaM kiJci yatnaH kAmArthayazasAM yatnena pApAni samAcara yatmAgjanmani saJcitaM yatra yo mucyate prAyasa yatra vidyAgamo nAsti yatrAnekakathAnakadru yatrApi kutrApi bhavanti yatrAbjo'pi vicitra 490 141 314 298 | yatrAbhyAgatadAnamAna 39 yatrodakaM tatra vasanti - bhAga. pRSTha. 1 482 2 64 2 424 44 2 Nav 4 4 4 2 ? 1 1 2 2 1 2 1 1 1 2 1 553 1 1 1 128 138 507 21 468 173 508 507 498 116 115 224 14 444 447 71 278 86 483 193 72 449 458 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. zlokonuM Adipada yadi nAma sarSapakaNaM zlokonuM Adipada. yatsampatyA na yuktA yatsAdhuditamantragocara yathA gajapati zrAntaH yathA gajapatiH zrAntaH yathAbhitApaH sukhado yathA caturbhiH kanakaM yathA cittaM tathA vAco yathA ve svaguNa yathAndhakArAndhapaTA yathA bindunipAtena yathA mama miyAH prANA yathA yathA jJAnabalena yathA yathA mahattantraM yathA yathaiva snehena yathArthavAkyaM rahitaM yathA vihaGgAstarumAzra yathA hyamiSamAkAze yadamI dazanti dazanA yadamISAM maharSINAM yadA tu bhAgyakSa pI yadA na kurute pApaM yadA na kurute pApaM yA sarve paradravyaM yadA sarvaparadravya yadA sarvaM parityajya yA sarva parityajya yA sarvAnRtaM tyaktvA yadi grAvA toye tarati bhAga. pRSTha. 67 2 1 yadi mokSaphalaM kAle 1 1 yadi santi guNAH puMsAM 1 1 yadIcchasi vazIkartu 2 1 9 | yadetatsvacchanda viha 2 1 1 2 2 1 2 2 2 1 2 1 1 2 1 1 1 341 367 411 2 422 yaddataM tad 274 | yaddevairapi durlabhaM 153 | yadhyAyati yat 182 | yadbhakteH phalamarhadAdi 444 |yadbhuktapAnAsana 93 | yadyadiSTatamaM tattat 499 yadyapi khadirAraNye 426 yadyapi candanaviTapI 369 | yadyapi na bhavati hAniH 43 yadyapi svacchabhAvena 389 | yadraktaretomalavArya 2 2 395 yadvaccandanasambhavo'pi 188 yadbhAnurvitarati 59 yavazAd dvitayajanma 404 yannAmnA madavAri 56 | yannimitaM kuthitataH 139 yannirvarttitakIrtti 2 139 yamaniyamanitAntaH 1 170 yazo yasmAd bhasmIbhavati 2 bhAga. 1 1 59 | yastu prANyaGgamAtralA 423 |yastu matsyAni 2 1 139 yastu yogarato vimo 2 232 | yastyaktvA guNasaMha tiM 2 2 1 ? 1 2 1 2 1 1 2 1 ? pRSTha. 196 445 162 306 54 77 21 109 469 79 391 178 187 218 195 249 407 190 314 425 498 308 68 279 2 256 2 104 1 317 1 340 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekenI akSarAnukramaNikA. 555 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSThayasmin gRhe sadA nAyA~ 2 273 yA zAntaikarasAsvAda 1 80 yasminvaMze samutpanA 1 406 yA sRSTibrahmaNo bAhyA 1 100 yasmai vaM laghu laGghale 2 444 yAsyAmyAyatanaM jinasya 1 18 yasya kSaNo'pi suradhAma 1 275 yuktau dhuryAvivotsA . 1 437 yasya cittaM dravIbhUtaM 1 56 yugAntaramekSaNataH 2 45 yasya tasya prasUto'tra 1 180 yuvAM yadi piturbhaktau 1 460 yasya trivargazUnyAni 1 443 yUkAmatkuNadaMzAdIn 2 96 yasya na sahajo bodhaH 2 210 yUpaM kRtA pazUnhakhA 2 132 yasya nAsti parApekSA 1 90 ye jAtyA laghavaH sadaiva 1 206 yasya vakuhare ye jJAnakRtye'tra ca 2 512 yasyAkarNyavacaH sudhAka 1 383 ye jJAnadaNDena vimaNDi 2 498 yasyArthAstasya mitrANi 2 387 ye jJAnadAnaM dadatIha 2 507 yasyArthAstasya mitrANi 2 456 ye tatra lInAH parame 2 174 yasyAM sa kesariyuvA 1 395 ye dIneSu dayAlavaH 1 154 yasyAsti vittaM sa naraH 2. 388 yena yazcApi hi stokaH 2 88 yasyAsthAdvacanomi 2 pU. A. ye'nAdimuktau kila ___ tmA. phoTA AgaLa ye nIraM nipibanti 2 229 yAcate naTati yAti 2 314 ye'nAzinaH sthAvara 2 257 yAtrAH pratItya pitarau 2 222 ye pAThazAlApaNato 2 508 yAdRzI vedanA tIvrA 2 ye pAlayanti niyamAnA 2 84 yAnapAtramivAmbhodhau 2 ye rAtrau sarvadAhAraM 2 239 yAni kAnicidanathe 2 310 ye vardhitAH karikapola 2 474 yAni dviSAmapyupakAra 2 430 ye zAntadAntAH zrutapUrNa 1 140 yAvajjIvaM ca yo mAMsaM 2 261 ye zrAddhavaryA jinapu 2 512 yAvadvittopArjanazakta 2 457 ye zrAddhavaryA bhuvi 2 494 yAvanti pazuromANi 2 225 yeSAM japastapaH zaucaM 1 139 yAvanti pazuromANi 2 242 yeSAM bhUSaNamaGgasaGgata 1 71 yAvannAmomi padavIM 2 15 yeSAM manAMsi karuNA 1 148 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. . pRSTha. zlokornu Adipada. bhAga. pRSTha. ye strIvazaM gatA nityaM 1 312 ramyaM yena jinAlayaM 1 14 yo dadAti madhuzrAddhe 2 271 ramyeSu vastuvanitAdiSu 1 277 yo dRSTo duritaM hanti 1 34 ravicandravahnidIpa 1 512 yo dharmazIlo jitamAna 1 421 rasAtalaM yAtu yatra 2 99 yo nAkSipya pravadati 1 150 rasotkaTatvena karoti 2 258 yo'nyeSAM bhaSaNodyataH 1 341 rasonaM paJjanaM caiva 2 234 yo bandhanavadhaklezAn 2 108 rAjacyuti vallabhayA 2 310 yo bhakSayitA mAMsAni 2 261 rAjataH salilAibhezyo 2 395 yo mAM sarvagataM jJAkhA 2 95 rAjamAnyo dhanADhyazca 1 179 yo varjitaH paJcabhirantarA 1 42 rAjAbhiyogo'ya gaNA 2 38 yo vizvaM vedavevaM janana 1 47 rAjyaM niHsacivaM gata 1 424 yo'hiMsakAni bhUtAni 2 108 rAjyaM vAjivibhUtidanti 1 483 rAvaNena kRte pApe 1 410 raktIbhavanti toyAni 2 rucirakanakadhArA rakSanparasaMsparza | rudhyate'nyakita 2 315 rakSArtha khalu saMyamasya 1 278 rUpaM ramyaM karaNapaTutA 1 424 rakhaMto jiNadavvaM 1 rUpe rUpavatI dRSTi 1 94 raGkaH ko'pi janAbhibhUti 1 279 re citta khedamupayAsi 2 450 2 266 reNukA janayadrAma 1 raTati ruSyati tuSyati 56 ratnatrayAmalajalena 1 501 re padmAkara yAvadasti 2 461 ratnatrayIM rakSati yena 2 498 | re bAlakokila karIra 2 194 rakhamadIpaH zivamArga 2 162 re re kokila mA kuru maunaM 2 159 ratnAkaraH kiM kurute | rolambaina vilambitaM 2 460 1 168 rohaNAnerivAdAya 1 ravAnAmiha rohaNa 41 rabeSu vRkSeSu gavAM , 2 16 | rauravaM narakaM muGkte 2 276 ranarApUritasyApi 1 114 ravaitribhiH pavitrA yA 1 100 lakSmi kSamasva sahanIya 2 411 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 557 kenI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. lakSmIH kRtArthA saphalaM 1 36 lakSmIH sarpati nIcamaNeva 2 443 vaMzabhavo guNavAnapi 1 203 . lakSmIzmAna bhAratI 1 graMtha vaMzAvalambanaM yadyo 1 408 samAptimA vaktIzaH sacivaM 2 461 lakSmIvanto na jAnanti 2 394 | vakturvizeSamadhurai 2 218 lakSmIstaM svayamabhyupaiti 1 469 vakratAM vibhrato yasya 1 333 lakSmyA paripUrNo'haM 2 397 | | vakro'pi paGkajanito'pi 1 167 laganti doSAH kathitAH 2 20 vacanairasatAM mahIyaso 1 173 lakyati bhuvanamudadhe 1 188 | vacAMsi ye zivasukhadAni 1 102 lajjAto bhayato vitake 1 425 vacmaH kimasya cocaistvaM 1 34 lajjAvataH kulInasya 2 401 vajramivAbhedyamanAH 2 189 labdhaM janma yato yataH 1 407, vatsa kiM cazcalasvAnto 1 75 labdhuM buddhikalApa 1. 206 vadane vinivezitA 1 365 labdhocchrAyo nIcaH 1 406 vadanti ye jinapatibhASitaM1 107 labdhvA hi mAnuSyabhavaM 2 489 vadanti ye vacanamaninditaM 1 103 labheta sikatAsu 2 198 vanAni dahato vahaH 2 456 lalitaM satyasaMyuktaM 2 152 vane niraparAdhAnAM 2 242 lAvaNyalaharIpuNyaM 1 96 vane'pi doSAH prabhavanti 1 67 liGginAM paramAdhAro 2 277 vane ratirviraktAnAM 1 282 lipyate pudgalaskandho 1 85 vandAmi tavaM tahasaMna 1 217 loevi imaM suNiyaM jaM 1 305 vanyAnindati duHkhi 1 344 lokAgramadhirUDhasya 1 42 vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrA 1 457 lokAnandana candanaguma 2 199 vapuzca paryakazayaM zlathaM 1 43 lobhaH pitAtibaddho 1 359 vapatrayaM cArucaturmukhAMgatA 1 45 loyapavAhe sakulaka 2 179 vayamiha parituSTA 2 57 loyammi rAyaNI INAyaNa 2 180 varaM kSiptaH pANiH kupita 1 413 lolekSaNAvanirIkSa 2 9 varaM gArhasthyamevAdya 1 250 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. varaM ca dAsyaM vihitAnya 1 220 vahistRpyati nendhanairiha 2 428 varaM ca dAsyaM vihitAnya 1 397 vAkcakSuHzrotralayaM 2 410 varaM daridro'pi sudharma 1 448 vAkyaM jalpati komalaM 1 338 varaM dAridrayamanyAya 1 396 vAJchA sajjanasaGgame 1 153 varaM nivAso narake'pi 2 20 vANavaI koDIo 2 76 varaM parvatadurgeSu 1 411 vANI daridrasya zubhA 2 389 varaM bhuktaM putramAMsaM 2 274 vANI nRtiryaksuralokabhA 1 44 varaM mRtyurvaraM bhikSA 1 396 vAtairyathA tRpyati nAga 2 18 varaM maunaM kAya na ca 1 398 vAdAzca prativAdA~zca 2 487 varaM reNuvaraM bhasma 2 399 vAdI kavidharmakatha 2. 37 varaM vanaM vyAghragaje 2 403 vArtA ca kautukakarI 2 27 varaM vahnizikhA pItA 2 307 ____ kasturabhAinu ja. ca. varaM viSaM bhakSitamugra. 2 247 | vArdhakAssevakAzcaiva 1 314 varaM viSaM muktamasukSaya 2 183 vArdhezcandraH kimiru varaM zUnyA zAlA na ca 1 398 vAyagnibhasmaravi 1 501 varaM zrRMgotsaGgAdguru. 1 329 vAluAkavalo ceva 2 62 varaM sakhe satpuruSApamAni 1 126 vikArAya bhavatyeva 1 410 varaM hAlAhalaM pItaM 2 394 vikAzayanti bhavyasya 1 126 varamaggimi paveso 1 329 vigrahamicchanti bhaTA 1 317 varamekAkSaraM grAhya 2 187 vicArasArA api zAstra 1 292 varjanIyo matimatA 1 350 vicitrakarmakSayahetu 2 504 varyaH sa yo nAdhamakarma 1 146 vicitravarNAJcita 2 185 vardhanaM vAtha sanmAnaM 1 369 vijantuke dinakararazmi 1 104 varSe varSe'zvamedhena 2 111 vijJAyeti mahAdoSaM 2 272 vazyavidveSaNakSobha 1. 28 viDambitaM yatsmara vastraM pAtramupAzrayaM bahuvidhaM 1 284 vittAduttAnatAmeti 2 387 vastrairvastravibhUtayaH 1 19 vidikSu dirdhvamadho 2 69 vahijvAlA iva jale 1 41 vidyayaM joisaM ceva 1 218 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa9 pachI. kenI akSarAnukramaNikA. zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha.. vaivedyayA vimalayApya 1 337 vizvAmitraparAzara . 1 119 vidyAdayAsaMyama satyazauca 2 246 vizvAsaghAtinAM caiva 1 316 vidyA vivAdAya dhanaM 1 158 vizvAsAyatanaM vipa 2 144 vidyAvRddhAstapovRddhA 2 387 | viSadharato'pyativiSamaH 1 364 vidhAya yo jainamatasya 2 20 viSabhArasahasraNa vidhividhAtA niyati 1 yAcanA viSamasthito'pi guNavAn 1 197 viSayagaNaH kApuruSaM 1. 120 vinayavijayamuni 2 175 viSayaviratiH saMgaH vinA gurubhyo guNanIradhi 1 67 viSayomiviSodgAraH 1 82 vinirjitA harihara 1 106 vistAritakriyAjJAna ' 1 98 vinirmalaM pArvaNa . 2 53 vihitaH satAmabhUbhau 2 210 vipadi dhairyamathAbhyudaye 1 147 vIkSyAtmIyaguNairmRNAla 1 344 vipadyapi gatAH santaH 1 177 vINA vaMzazcandanaM ca 2 402 vipadyapi sadA yasya 2 476 vRkSaM kSINaphalaM tyajanti 2 459 vipulajaTAvalkalinaH 1 361 vRddho'ndhaH patireSa 2 406 vipulamaterapi 2 401 vRntAkaM ca kaliGgazca 2 234 vibodha nityakha mukhikha 2 181 | vRzcikAnAM bhujaGgAnAM 1 335 cimucya dRglakSya vRSaMcitaM vrataniyamairanekadhA 1 106 vimUDhataikAntavinIta 2 181 vedavikrayiNazcApi viraIanaMbhacerassa 2 60 | vedoktakhAnmana zuddhyA 2 129 viralA jANanti guNA 1 184 vezyAkarSaNayogI 1 363 vilagnazca gale bAlaH 2 237 veSeNa mAdyasi yatezcaraNaM 1. 270 vilekhya kalpaM vidhinA 2 504 veSopadezAdyupadhi - 1 264 vilokya mAtRsvasa 2 44 | vaidyo guruzca mantrI ca.1 126 viziSTakulajAto'pi 1 180 vairaM yaH kurute nimitta 1 342 vizuddhisiddhisthira 2 170 vairAgyaraGgaH paravaJcanAya 2 / vizvAnandakarI bhavA / 2 55 vairAgyaraGgo na gurUdi 2 1 vizvAbhirAmaguNagaurava 1 127 vyasanameti janaiH pari 2 265 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa60 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. - zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha vyasanameti tanoti dhanakSa 2 266 | zarIriNAmamukhazatasya 1 105. vyasanazatagatAnAM 1 422 | zazini khalu kalaMkaH 1 426 vyAkulenApi manasA 1 442 zazI divasadhUsaro 1 426 vyAkhyAnazravaNaM jinAlaya 2 91 | zAkhAmUladale puSpe 2 275 vyAghrasya copavAsena 1 408 | zAsanAt trANazaktezca 1 480 vyAjRmbhamANavadanasya 1 142 zAstrajJo'pi dhRtavato'pi 1 278 vyAghavyAlabhujaGga 1 415 zAstrANi jainAni hi 2 494 vyAdho nAnyahitAya 2 229 zAstrAvagAhaparighaTTana 1 308 vyAlaM bAlamRNAlatantu 2 199 zAstre puraskRte tasmAd 1 480 vyomani zambA kurute 1 370 zAstreSu yaSvaGgivadhaH 2 253 vratatapoyamasaMyama 2 267 zAstroktAcArakartA ca 1 481 vratAni dAnAni jinArca 2 16 zirasA sumanassaGgA 1 201 zirassu puSpaM caraNau 2 449. ziSyapaziSyAvali 1 66 . zakaTaM pazca hastena 1 336 zItAtapAdyAnna manAgapI 1 257. zakyo vijetuM na manaH . 2 499 zIlaM pradhAnaM na kulaM 1 61 zaGke puraH sphurati komala 1 3 zukrazoNitasambhUtaM mAMsaM 2 242 zateSu jAyate zUraH 1 290 zukrazoNitasambhUtaM viSThA 2 241 zatruJjayAdrirayamAdi 1 zucidabhmaH zamadambhaH 1 358 zatruJjaye jine dRSTe 1 34 zuddhaH sa eva kulajazca 2 478 zatrau ca mitre sama 2 79 zUdrAmabhojinazcaiva 1 316 zanaiH purA vikRtipurassa 1 105 zaithilyamAtsaryakadAna 2 186 zamaM kSayaM mithamupA zokaM mA kuru kukkura 1 370 zamadamabhaktivihIna 1 362 zocantaM na mRtaM kadApi 2 459 zamayati yazaH klezaM 1 414 zauklye haMsabakoTayoH 1 159 zamo damastapaH zaucaM 1 140 zaucAcAravivAdI -zayyAtalAdapi tu ko'pi 1 276 zraddhAlutAM zrAti jinendra 1 475 zarIriNaH kulaguNa 1 103 zrayati pApamapAkurute 2 267 42 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. loko Adipada bhAga. zrAddhAvataMsA jinapusta 2 512 saMsArabhIrubhiH sadbhi zrI AdinAthapramukhA 1 2 zrI gautama gaNadharaH zrI tIrthapAntharajasA zrIvarddhamAnasya jinezva zrIvItarAgo bhuvi bhAti 1 zrIvIraM vandituM bhAvAcca 1 zrutamavikalaM zuddhAdvRttiH 1 zrutasampadaH kavInA khopadezaM vizadaM 1 zrUyatAM dharmasarvasvaM zrayate caramAmbhodhau zrUyante yAni tIrthAni zreyaH zriyAM maGgalakeli zrotraM zrutenaiva na kuNDale zvaduHkhapaTukarma Sa SaTkAyAnupamRdya SaTkoTizuddhaM palamazna patriMzadaGgulaM SaDbhedayuktaM vratamA TAkAnI akSarAnukramaNikA. sa saMvatsareNa yatpApaM saMvardhito'pi bhujagaH saMvignAH zopadezAH saMsargAdbhavati hi sAdhu saMsArakaM yena sukhaM 71 1 1 1 2 1 2 1 561 pRSTa. 272 497 62 496 80 470 84 359 455 232 69 409 1 210 5 2 459 146 saGgItagItAni ca mA 2 490 312 saGgrAmavAridhikarIndra 1 32 2 44 2 1 1 1 1 17 saMsArarambhAdalane 2 3 saMsArasantApasudhA prakAro 1 zlokonuM Adipada bhAga. 2 1 224 2 253 138 63 458 3 saMsArasvapnavanmithyA 43 | saMsAre'dhigatA narAmara 13 64 419 40 saMsAre nivasan 123 saMhRtabahuvidhasakho sa eva tvaM sa evAhaM sa kamalavanamane 41 261 saMsArasAgaramapAra 1 1 1 1 1 2 sakala vimalabodho saguNApi hanta viguNA saGgatiryAdazI tAdRk saGgaM naiva hi kazcidasya 2 1 1 sa sacetanAcetanabheda jIvati guNA yasya 2 kastura'bhAinA janmacaritramAM 73 | satyaM brUyAtpriyaM brUyAnna 174 | satyamasyati karotya 222 | satyaM yUpaM tapo hyagniH sajJAnaM yadanuSThAnaM 1 87 sajJAnadarzanacaritraM 1 497 2 76 sataha risatasayA satyaM tIrthaM tapastIrthaM 1 57 137 | satyaM nAsti tapo nAsti 1 314 371 satyaM brahma tapo brahma 1 138 2 304 2 311 2 132 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa vyAkhyAna sAhityasa'graha zlokonuM Adipada satyaM vadA yadi 2 bhAga. satyazauca mazarma 2 satyAtmanyapi kiM no satyAM vAcaM vadati kurute satyA yonirujaM vadanti satyArjavadayAyuktaM satyenotpadyate dharmo satvAsatkhanityAnitya sadA khaNDanayogyAya 1 sadA zubhadhyAnasusAra saddarzanajJAna tapodamADhyA 1 sadarzanajJAnaphalaM saddarzanajJAnabale 2 1 sadbhiH saMsevyamAno'pi 1 sadbhistu lIlayA proktaM sadbhogalIlA na ca roga 2 sayaH sammUrcchitA 2 1 1 sadvaMzajasya paritApanudaH santa eva satAM nitya santAnaH susthiraH santApito'pi sAdhuH santo na yAnti vaivarNya santyajya zUrpavadoSAn santyeva kautukazatAni saptagrAme hi yatpApa saptadvIpaM saratnaM ca sapyo kammaraNaM samagrasacchAstramahA 1 512 1 150 384 1 1 55 1 1 1 1 1 1 lAga 2 . zlokonuM Adipada bhAga. pRSTha. 1 58 1 1 pRSTha. 458 | samatA sarvabhUteSu samadhigata samastAH 311 68 samayasAra supuSpa 1 11 samayA savvabhUesu 2 59 samarpitAH kasya na tena 1 392 samastajantuprati 2 46 419 samastajIve karuNA 1 438 samastatattvAni na santi 2 2 347 | samastAvayavAn 457 samAiyaM kuNaMto 309 | samAdhinaMdanaM dhairya 48 samAyAti yadA lakSmI 42 samAzritastAraka buddhi 369 samutpattiM ca mAMsasya 178 | samudyatAstapasi 11 samRddhivRddhI prabhutA 241 | saMpai dusamasamaye 175 saMpatto jiNa bhavaNe 184 sampadAM vipada pAtraM 463 | sampadi paro'pi nijatAM 116 sampadi yasya na harSo sampado mahatAmeva 114 157 sambhUmabhUmIpati 276 | samyaktvamitthaM nRpa sapta 1 2 1 2 1 1 271 samyaktvaratnAnna paraM 96 | samyaktvazalimanaghaM 1 218 samyagdharmavyavasitaparaH 2 2 2 2 2 2 2 1 43 182 95 76 98 d 440 221 109 102 123 220 226 39 19 501 151 228 | samyaramArgapuSaH prAzAnta 1 383 16 480 477 446 481 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenI akSarAnukramaNikA 57 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. sayaMpamajjaNepuNA 1 17 sahavAsyeva jAnAti 1 357 sa yAti yAtanAH sarvA 2 276 sahodayavyayAH paJca 2 400 sarasIva payaHpUrNe . 2 456 sAgre ca gavyUtizatadvaye 1 44 sarassu teSUdbhavamArga 2 495 sAdhayati yatprayojana 1 336 sarpadurjanayormadhye 1 334 sAdhubandhupitRmAta 2 313 sarvajJadevasya ca nAma 1 10 sAmAyikAvazyaka 2 91 sarvajJArcAnuraktirvipula 1 477 sAmrAjyaM kathamavApya 2 425 sarvajJo hadi vAci tad 1 475 sA lakSmIryA dharmakAryo 2 448 sarvatrAsthagitAzravAH 1 226 sAvadhaM dalayatyalaM sarvathApyakSamo daivA 1 29 sAvadyakarma prati sarvANi bhUtAni sukhe 2 98 sAhammi Auahio 2 221 sarvAtizayasampannAM 1 39 siMho balI giriguhA 2 212 sarvAbhilASiNassarva 1 217 siMho balI dviradazoNi 1 119 sarvArambhaparigrahasya 1 227 siddhAnta eSa kSiti 2 162 sarve vedA na tatkuyuH 1 420 sukulajanmavibhUti 1 422 sarveSAmarhadAdInAM 2 14 sukhAyate tIrthakarasya 2 218 sarveSAmeva mAMsAnAM 2 240 mukhAsukhasvapara 1 106 sarvairutkaTakAlakUTa paTalaiH 1 230 | sukhino viSayAtRptA 1 83 sarvotkarSaprakAzAya | suciramapi uSikhA 1 422 sarvodvegavicakSaNaH 1 343 sujanAnAmapi hRdayaM 1 409 savitaryastamApanne 460 subahuM pimuyamahIyaM 1 218 savistare dharaNItale 105 subhASitamayaivyaiH 2 156 . sasaMzayaM nazvarama 53 subhASitasyAdhyayane 1 381 sahajakarmakalaM 1 11 surAM pIkhA tu yo martyaH 2 104 sahajabhAvasunirmala 1 11 surAM pIkhA dvijo mohA 2 262 sahajaratnarucipatidIpa 1 11 surendranAgendranarendra 2 19 saha tapoyamasaMyama ? 261 sureSu zakro manujeSu cakrI 2 16 sahate kaTuM na jalpati 1 117 sulabhAH puruSA rAjan 1 125 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 yodhyAna sAhityasahamAne. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. sulabhAstrijagallakSmyaH 1 41 sthaiye sarveSu kAryapu 1 444 suvarNabhUSaNAnyAzu 1 41 snAnaM mano malatyAgo 1 60 suvRttasyaikarUpasya 2 480 snAnopabhogarahitaH musaGgasyopadezo'pi 1 spardhantAM sukhameva muhoio tumaM puttA 2 61 sparzana varNena rasena sUkSmaM virauti parikupyati 1 338 sphuranmaGgaladIpaM ca sUkSmANi jantUni jalA 2 139 syuH paJca rAjaniha 2 38 sUcImukhi durAcAre 2 208 | svakRtaM duSkRtaM garhan 2 mUtrANi santa sutapobhi 1 37 svaguNaireva tRptizcedA 1 80 saiSa prabhuH kanakabhaGga 1 3 svajanamanya janIyati 2 269 sojayau jeNa vihiA 2 90 svajihvA no vaze yasya 2 304 saukhyaM hi ye jJAnarase 2 491 | svaM jvAlAjaTile'nale 2 253 saudhotsaGge zmazAne 1 74 svato manovacanazarIra 1 105 saumyasya darzane nUna 1 198 svaM doSaM samavApya neSyati 2 198 sauvarNaH kamalAkaraH 1 356 svapakSacchedaM vA samucita 1 413 sauhArdavizvAsavinAzi 2 278 svabhAvakAThanasyAsya 1 368 skhalati vastramadhastana 2 264 svabhAvalAbhAt kimapi 1 89 stambhitavibudhasamRddhi 1 358 svamapi bhUricchidrazcA 1 364 stutyAH sutAsta eva 1 460 svamAMsaM durlabhaM loke 2 245 stuvanti gurvImabhidhe . 2 154 khamAMsaM paramAMsena 2 245 stokApi vanyate lokaiH 1 484 svamAMsaM paramAMsena 2 243 stoko'pi niyamo yena 2 83 svayaM pramAdainipatan 1 265 strINAmapi vacaH kAle 1 394 | svargacyutAnAmiha jIvalo 1 447 sthAne nivAsaH sukulaM 1 474 svargastasya gRhAGgaNaM 1 21 sthitanna sAdhohadi sAdhu 2 11 svarNasyevAgnisantApo 1 30 sthiratA vAmanaH 1 77 skhaliGgino vA paraliGgi 1 219 sthUleSu jIveSu vinA 2 98 svalpAyurvikalo rogI 2 96 sthairyaratnapradIpazcedIptaH 1 77 svasmRtAjananIrapi 2 264 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 565 allnI akSarAnubhA... zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. svastyastu sajjane 1 115 hAlAhalo naiva viSaM 2 411 svAdhInA dayitA sutA 2 460 hiMsako'nRtavAdI ca 1 313 svAdhyAyamAdhitsasi no 1 250 hiMsAnRtasteyajanA 2. 43 svAdhyAyazauca 2 83 hiMsApravardhakaM mAMsa 2 243 svAdhyAyahInA vRSalAH 1 313 | hiMsAvAnanRtapriyaH / svAdhyAyottamagIti 1 72 hiMsA vinAya jAyeta 2 231 svAnukUlAM kriyAM kAle ? 307 hitaM mitaM miyaM snigdhaM 2 152 svApadi tathA mahAnto 2 477 hitAya nAhitAya 1 115 hikhAhAramudAramauktika 2 249 himati mahimAmbhoje 1 414 haMso na bhAti balibhoja 2, 195 hiyae sasiNehoviya 1 478 hasati nRtyati gAyati 2 264 hiraNye vA suvarNe vA 1 55 hataM manaste kuvikalpa 1 259 dIno'pyare bhAgyaguNe 1 255 hanti tADayati bhASate 2 315 hRdayaM sadayaM yasya / hanti dhvAntaM harayati ? 205 hRdi viddha ivAtyarthe 2 305 hanturvandhujanAndhanArtha 2 398 hetupramANayuktaM 2 388 harati kumati bhinte 1 206 he dAridya namastubhyaM 2 399 halakarSaNakArya tu 1 312 he pakSinAgatasvaM. 1 345 hastathA dhanarekhA 1 363 hemasteyasamaM pApaM . 2 279 haste dAnavidhirmano 1 476 | he lakSmi kSaNike Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra. pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha. | pRSTha paMkti. azuddha. A zuddha ( 2 25 pindu saMyu vanyu 77 6 sa. sAra , / 3 18 zrIgauttamo zrIgautamo 78 11 zrAvakonuM cAra zrAvakonuM A . The prahara a3 22 sAcce sAdA thavA cAra 58 zreyaH zriyAM zreyAzriyAM 80 15 sa 5 9 sarvajJasarvAti sarvajJa sarvAti 81 1 hi 7 29 vidyAdhyanaJca vidyAdhyayanazca 17 10 kRSNa vAsudeva kRSNavAsudeva , 10 gaMThi sahi. gaMThisahi 23 6 opazamika paMthamika , 11 ra kaM rakaM 23 25 zeDhI zodhI ?7 27 25 vAta mATe vAta mAre 17 ha kamma hakamma 30 ra7 pazna prasana 27 2 31 22 pAreNa pariNa 9 sa 31 24 darzana - darzananA pra 18 A A 'e ganuM ganuM | ke khA kakhA 42 1 temaja saMyati muni nA 4ra 5 pramAdI apramAdI ! 47 17 vacanamAM vacamAM 106 21 vattA vadhatA dharU rU sAvittaH sarAjaii ! 113 13 sarakhuM sAthe pa3, "6 vAgavRttivALA rAgavRttivA , 27 La LAthI 115 5 ke 60 20 savvAhaMbha savvAraMbha 116 21 agile caMDole 61 7. chuhA khuhA 118 35 cA hai 8 dura kasejA durakasejjA 15 mA mAne 62 15 nibhAvavAmAM nibhAvavAmAM 11 nI nA 65 1 sukha duHkha bALa A 65 14 sakumAra sakumALa samukha 68 28 te samukha nA 26 ca vALa Da 72 27 pa 33 na = (v 73 25 dagga 76.7 ka 76 12 thI davagi kkha varava 126 16 ne 127 17 vA | 140 rara eka - vA aneka Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. pakti azuddha. 144 6 nI 149 30 pramANe thavAne 169 17 jemAM hAya 170 12 O 171 4 25 150 34 vA 1pa1 11 sudharavAne sudhAravAnA 154 3 prazasA 157 14 paMDitAmAM 160 11 khelAvIkI prazaMsA paDitAnI khelavekI 168 pajJanAdikane taryAM jJAnAdika guNune taryAM jemAM na hAya vA 7 274 . 3 kartA 265 12 ahIM 271 19 iMDAe che. pramANe thavAtuM. 285 nathI tevA tha vAne zuddhipatra, "" 173 10 175 4 tRNAM sadA 200 18 pakSIna 204 19 janAM 222 15 mazuidavvaM 224 18 ane 232 2 'nati 238 10 vizeSaNa 242 21 prazue 246 20 e 254 23 subhASitaratna- mahAbhArata sandoha 256 25 (annahArIne) (annAhArIne) 258 65 AtmAnaMdajI AtmArAmajI purANa naravarmacaritra siMdUramakara zArGgadharapaddhati tRRNAM mude sadA pakSIne jenAM masuidavvaM O Sznanti vizeSeNa pazue navIna kUtarA mathI kartA ahiM iMDAMe pRSTha. pakti zuddha. 274 21 kaMdamULa 7 mAMDayA 294 18 pUjAnivAre pUjyativAre jasayANI 295 17 jasavANI 18 kevaLa lhANuM "" 296 9 13 27 dhemara 31 302 23 306 5 sarjana "" ,, 310 3 mAkramI 316 2 svarmaM 318 2 ra .. 18 aLaga 321 18 kaThAra 322 1 thADuM 325 18 detAM dw akaLAye e para rahevAne 21 gasaDAtA 327 2 cha 328 333 11 13 260 12 dabhipecanam dabhiSecanam 336 29 262 7 mathIja 338 1 9 kaMkune 9 khAva nAthI 331 6pachI 165chI17 * 22 pachI O kaLazamAM nAranAMta elIA kaMdamULa * mAMDayeA trevaDa zuddha 567 vheNuM akaLAye ghevara apara rahevAne sajjana parAkramI svarga sragdharA alaga ThAkara gheADuM dADhatAM ghasaDAtA kaMkunI khAvAnIta vazIkaraNavidyA grahA mIjAne - duHkha Ape che evhema che vhemasaMba'dhI udAharaNA kaLazAmAM naranAranAMre elyA AkhI kavitA AkhI kaviardhavirAme tAmAM adhe Treka nathI virAme Teka levI Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. vvvvvvvvvvvv 1 pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha. | pRSTha. paMkti. azuddha, zuddha 339 8 510. 9 sthArthakatA sArthakatA 341 13 e " e " che para5 16 gra graMtha 351 21 pIdhA khIlA kiyA te upara 10 nAda >> 30 kiyAne nakheda 531 6 dava 364 15 Aryavatta AryAvartanI 380 25 jhAjhuM 53214 niyutItI niyuJjIta / 391 3 jamavAthI jamavAnI 533 25 urasUta usmRtta 382 24 vavAne jAvavAne 534 25 kAradhitu kArayitu: 391 8 mI . subhASitaratra- 549 11 vibanti pibanti __paMkti pachI bhANDAgAra , 24 pramANItrakRtya pramANIkRtya 396 7 thatI 408 12 hoya " 6 balAdapi bAlAdapi 410 chellI te te traNe 550 6 balAdapi bAlAdapi 420 17 emaja ameja | 552 23 kRlo kRkhA 424 24 rahita manuSya- rahitanI jema | 34 22 brimita nimitte hRdayazalya 2- pada921nI nIce che mahArAjajI hita manuSyane 570 6 , 0 425 2 tAmradi tAmrAdi , 20 , 0 , 6 mavApya mapyavApya 582 6 saMgrahIta saMgrahIta 4raM7 16 saMdhyAkALa saMdhyAkALa 582 19 suMdaradAsa suradAsa 20 jANavAmAM jaNAvavAmAM 429 26 evAM 584 24 dhanyavAna, dhanyavAda 429 26 yukta che. yukta che? , 33 meghajI mepajI 442 27 putre potAne putre (lakSamI 585 9 hota to hota to a(lammIpatine) no) cchA thA 443 15 tadasyA phalam tadasyAH pha- AtmArAma- kartA(AtmA- kartA zrIvija jInA pheTA rAmajI) naMdasUri (A471 9 hIre rahI pAse lekanuM tmArAmajI) 472 11 duSkalA duSkulA 14 33* 0 prakAzaka 481 2 stananI stananI | 16 10 AThamA pAMcamA 493 26 AlekamI kaI lokanA agra 16 18 tapAgaccha sAgaragaccha 17 22 0 prakAzaka paNa divasa ca- bhAgamAM rahe. giri kravatInA su- lane ghara eTale - 24 19 gIri 24 24 vatsala khavA vAtsalya 32 503 24 (vidyAlaya) (vidyAlaya Adi) 1 0 navama paricheda 509 mathA- jJAnatejanA jJAnattejana | * pUjya munizrI vinayavijayajInA janmanAnI caritramAM. . evA Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha graMtha mATe maLelA abhiprAyo. - A graMthane mATe jeTalI prazaMsA karavI te jema eka mAtA pitAnA putranI prazaMsA kare tema anumAna thAya, te te niyamane nahi anusaratAM pUjanIya munIzvare, rAjakIya purUSe, jenetara paMDite (pratiSThita vidvAna), jAhera mAsika tathA nyUse ane saddagRhastha AdinA saMkhyAbaMdha zreSTha ane mUlya rane sarakhA abhiprAya Apa mahAzane daSTigocara karela che, tetarapha dhyAna ApavAthI A graMthanI regyatA tathA uttamatA keTalI che te jaNAI Avaze. . jainavetAMbara sAdhumunirAjetaraphathI maLelA A graMthamAM aneka viSaya carcA che, sAdhuone mukhe rAkhavA lAyaka zlokasaMgraha ThIka che, sAdhuvarga tathA zrAvakavargane atyaMta upayogI che, madhyastha bhAve AtmajJAnasaMbaMdhI samyakatvavicArone dAkhala karI graMthanI zobhAmAM upayogI vadhAre karyo che. guNa prazaMsAdi viSaya vAMcatAM svagIya pradezamAM vAcaka jANe praveza hAyanI evI vAcakanI dazA thaI jAya che. A pustakathI jenA kAmanI tathA jainetara kemanI dharmasevAmAM apUrva bhAga goThavavAmAM Avyo che, ema kahevAmAM kAMI atizayokti nathI. prAye AtmAthI ane sAhityAnaMdI manuSyane A pustaka upayogI banyuM che. tethI pratyeka manuSya tene vAMcavuM joIe. anya upayogI pustakonI racanA karavAmAM saphaLatA prAya thAo. yoganiSThAcArya, zrIbuddhisAgarajI-pethApura. vyAkhyAna sAhityasaMgraha pustaka ghaNuM ja upayogI che. mAne ke vAcaspatine khAsa avatAra, vidvAnenuM saMgrahasthAna, aneka zAstronuM phonagrAma, sarasvatIne jIrNodvAra, pUrvAcAryane pUnarUddhAra, caturvaganuM naMdanavana, caturanuM ciMtAmaNi ratna, mAnasikavAcikanuM myujhiyama, cAlu jamAnAne gItAgraMtha, purUSArthanuM jIvana, javalaMta dAkhale, Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www 570 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. duniAne khare dostadAra, mekSamArgane bhomio (mukti mAsTara). vizeSa abhiprAya lakhavA mATe mAre kyA kyA zabdo goThavavA joIe te viSe eja graMthamAM tapAsavuM ThIka paDaze. vigere. zAstravizArada jenAcArya, zrIvijayadharmasUrijInA ziSya, zrIravijayajI-ezIA, A graMtha vAMcatAM aMtaHkaraNamAM zAMti utpanna thAya che, temaja A viSe jeTaluM lakhAya te ghaNuM ja ochuM che. te paNa TuMkAmAM be bela lakhuM chuM ke A graMtha paThita bALakethI AraMbhIne te sAkSaraziromaNione paNa stutipada thayo ane have pachI paNa thaze. manuSyajanma pAmIne mAna pratiSThA tathA mekSalakSmI meLavavA IchA hoya to A graMtha vAMcIne te pramANe vartana karo. temaja pAThazALA ane kanyAzALAmAM A pustake bheTatarIke ape ke jethI putro tathA putrIo ucca kakSAe pahoMce. A graMtha jUdA jUdA graMtharUpI samudramAMthI amUlya kAvyarUpI ratna ekaThAM karIne jaganuM kalyANa karavA sArU ekabIjA pAse raMgaberaMgI guMthela che ke jene prakAza IndradhanuSasamAna bhAse che te prakAzanI madadathI dareka manuSyane jagatamAMthI sarvastu zodhI levA bhalAmaNa karavAmAM Ave che. arthAt A graMtha bahu upayogI che. svargastha zrImad vijyAnaMdasUri AtmArAmajI" mahArAjanA ziSya, rata-pravartakajI zrIkAMtivijayajI, pATaNa-gujarAta, munirAja zrIvinayavijayajI mahArAjane mAluma thAya ke Ape vyAkhyAnasAhityasaMgraha graMthanI racanA karavAmAM je parizrama uThAvyo che, te prazaMsApAtra che. A graMtha jaina tathA jainetara vargane ghaNeja upayogI thaI paDayo che ane haju paNa ghaNuM sAhityapremI sajajanone upayogI thaI paDaze evI khAsa mArI mAnyatA che. svargastha zrImad vijyAnaMdasUri AtmArAma" mahArAjanA praziSya, zAMta mUrtAi paropakArI, zrImAn zrIhaMsavijayajI mahArAja, tathA paMnyAsajI zrIsaMpattavijayajI mahArAja, vaDanagara-mALavA. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. pa71 manninn mahAzaya vinayavijaya ! . ApakA atyupayogI graMthasambaMdhI parizrama prazaMsanIya hai. yaha bAta tattvagrAhI guNagrAhI AtmAnaMdI vinAhI saMkocake svIkAra kara rahe haiM. isameM atyukti nahIM hai kyoMki ApakA hamAre sAtha dhArmika, hArdika sambadha hai aura prakAzita honeke samaya kitagIka yogya salAha lIgai hai. isaliye isa graMthakI mahattAkA hameM svayaM anubhava ho cukA hai. jisakI bAbata Apako bahumAnake sthAna yahI sammatipradAna kI jAtI hai ki isa atyupayogI sArvajanika lAbhaprada graMthakA kisI yogya puruSase hindimeM anuvAda hoya jAya to AzA hai ki ApakA paropakAra eka dezIya vRddhiko prApta huA sArvadezIya hojAyagA. hame kahanA par3atA hai ki aise sarvopayogI graMthako kisI dAtAkI udAratAke sAtha prakAzita kiyA jAtA to alpa mUlyameM sAdhAraNa sthitivAloMko lAbha milatA. AzA hai ki dvitIyAvRttimeM isa bAtapara dhyAna diyA jAyagA. sAthameM kahIM kahIM koI koI bAta AkSepaprada najara AtI hai. yadyapi usa bAtake javAbadAra Apa nahIM hosakate kyoMki Apane to saMgraha kiyA hai na ki svayaM racanA kI hai aura jo jo bAteM jahAM jahAMse uddhRta kI hai usa usakA nAmabhI likha diyA hai. isaliye mukhyatayA vohI usake javAbadAra haiM tathApi itanA khulAsA sUcanArUpase honA jarUrI thA. astu graMtha upayogI hai. isameM to zaka nahIM.. __ svargastha zrImad vijayAnaMdasUri "AtmArAmajI" mahArAjajIke praziSya prasiddhavaktA, . zrImAn zrIvallabhavijaya mahArAja, . surata.... vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga pahIlA graMtha kyA hai ? eka apUrva vastu hai. isse mAlUma hotA hai ke graMthakarttAnaM jainakomapara bahotahI upakAra kIyA hai. AjakAla aise pustaka honekI bahota jarura hai agara vo graMtha hiMdimeM hojAya to paMjAba, mAlavA-mAravADa vagairaha dezoMko bahotahI phAyadA pahoMcegA. zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajInA ziSya, paMnyAsajI zrIsohanavijayajI mahArAja, badanAvara-mAlavA. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAdhAna zAhila - 2 ApakA banAyA vyA. sA. saM. pu. milA. pustaka lAyaka tArIphake hai. samaya ke mutAbika isa cIjakI jarurata hai. zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajIke ziSya, muni lalitavijayajI mahArAja, muMbai. mahAtman ! Apane jisaparizramase "vyAkhyAnasAhityasaMgraha" likhA hai usa parizramake liye sAhityapremI Ajanmake liye Apake paripUrNa RNI hocuke haiM. "vyAkhyAnasAhityasaMgraha" ke sambaMdha ApakA abhiprAya deneke badalemeM maiM to Apake stutya prayAsako dekhakarahI vAraMvAra cakita hotA hUM aura sAhityapremIyoMse Agraha karatA hUM ki yadi Apa logoMko saiMkaDo zAstroMke kartAoMkI kRtikA digdarzana karanA ho to "vyAkhyAnasAhityasaMgraha" graMthako maMgAkara apane bAhyagharakI aura antaravaTakI zobhA baDhAieM / - mahAtman Apake graMthakI tArIpha likhaneke lie merA mana bar3A asaMtoSI hai. kRpayA kSamA kIjIe kyoMki ve zabdahI nahIM milate jinase kucha likhakara saMtoSa pakar3eM? zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajIke ziSya, vimaLavijaya mahArAja, surata. munirAja zrIvinayavijayajIkRta vyAkhyAna sAhityasaMgraha graMtha ghaNoja u. tame vAMcavA lAyaka che tenI aMdara viSaye ghaNuM zremapUrvaka goThavelA che. pUrvAcArya kRta graMthane anusarIne A graMtha paNa eka namunArUpa che. AtmAthI chone tenI aMdara AvelA viSaye upakAra karavAvALA che mATe sarva bhAIoe A graMtha AzcaMta avagAhana kare-manana kare evI mArI khAsa bhalAmaNa che. svargastha zrImuktivijayajI " bhUga67" gaNui maa2|shissy, paMnyAsajI zrIkamaLavijayajI mahArAja, baDAha. Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyA. pa vyAkhyAnasAhityasaMgrahanI ceApaDI sArI che, vAMcavA lAyaka che, pUrI vAMcavAmATe amArA abhiprAya saMmata che. kAi jAtanA vAMdhA nathI. dhanyAsajI zrIsiddhavijayajI mahArAja, bhaca. " saMgrahakartA muni vinayavijayajItaraphathI vyAkhyAnasAhityasaMgraha bahAra paDayuM che te mananapUrvaka vAMcanArane lAbhakAraka hovAthI upayogI che.' svastha zrImad vijayAnaMdasUri AtmArAmajI mahArAjanA gItA ziSya, zrIjayavijayajI mahArAja, 66 jAmanagara. ApakA vyAkhyAnasAhityasaMgraha dekhanese mAluma hAtA hai. yaha saMgraha graMtha haiM, sA dhaNA vAMkA lAbhadAyaka hA jAyagA. svargastha zrImad vijayAna dasUri, " AtmArAmajI mahArAjake ziSya, zrIamaravijayajI mahArAja, pAlI-( mAravADa ). ghaNA graMthAnuM dohana karI A graMtha chapAvyA che to dhaNA prasaMzanIya che ; tenI aMdara deva, gurU, dhama' ane duna vigere svarUpanA 119 adhikAra che ane 40 graMthAmAMthI zleAkeAnA saMgraha karelA ane khIjA graMtheAmAMthI saraiyA, dAhA, chappA, chaMdo ane daSTAMtA vigerene sArA saMgraha karelA che, mATe te graMtha khAlAne mATe ghaNAja upayogI che ane sAmAnya sAdhuone mATe paNa vyAkhyAnamAM ghaNuAja parizrama vekIne A graMtha chapAvyA che tethI temane dhanyavAda ghaTeche. svargAstha zrItheAlavijayajI mahArAjanA ziSya, zrIguNavijayajI mahArAja, vAMDhIyA-( kaccha ). // parovavArAya satAM vimUrtayaH // vidyArasika tapasvI munirAja zrIvinayavijayajI mahArAje vizALa vAMcanathI racita vyAkhyAnasAhityasaMgrahu jijJAsu, sAdhu ke sAdhvI temaja zrAvaka tathA zrAvikAvane upayogI thAya evA che ane AtmakalyANanI icchAvALAe avazya peAtAnI pAse rAkhavA joie. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa74 . vyAyAna sAhityasa -lAgate. munizrIe aneka graMthonuM avalokana karI gurjaragirAmAM anuvAda sAthe racele che. judA gaveSake tathA lekhakeAnA utArAthI A graMtha ghaNo upayogI thAya che. munizrIe aneka graMtha vAMcI bIjAone vAMcanane lAbha ApavA kALano Avo sadupayoga kare che te anya munizrIoe dhaDo levA jevuM che. A graMthanI amo jijJAsuone bhalAmaNa karIe chIe ke AvAM zreSTha sAdhano batAvanArAM pustakonA racanArane tana, mana ane dhanathI sahAya ApavI joIe ane sahAya ApanAra manuSyo lekanA upakAraka che ema kahI zakAya. paMnyAsajI zrIkamaLavijayajI mahArAjanA ziSya, zrAvinayavijayajI mahArAja, bhAraNI.. sAhityasaMgraha nAmakA grantha avalokana karake mujhase kahe vagaira nahIM rahA jAtA hai ki vaktAoMkI vaktRtAko bhUSA bar3hAnevAlA Ajataka aisA koIbhI grantha prasiddhimeM nahIM AyA hai. yUMto saMskRtameM va bhASAmeM gadyapadya minna bhinna bahuta grantha prakAzita hue haiM, paraMtu isa granthameM yaha khUbI rahI huI hai ki gadyapadyAtmakasaMskRta va bhASAkA saMgraha kIyA gayA hai. jo saMskRta zloka rakhe gae haiM, unake nIce artha aura vivecanamI kIyA gayA hai. jisase saMskRta bhASAse anabhijJabhI isa granthake manana karanese alpa samayameM vaktA banakara sabhAko raJjita kara sakatA hai. yaha grantha khAsa kisI matake sAtha sambaMdha na rakhanese sarvopayogI hai. isameM vizeSa karake gujarAtI va saMskRta sAhityakA adhikatara saMgraha hai. vaktA jisa viSayameM vaktRtA denI cAhatA ho unake zubhitAke liye isa granthake chai pariccheda banAkara unameM bhinna bhinna adhikAra rakhe gae haiM. upAdhyAyajI zrIvIravijayajI mahArAjake ziSya zrIvinayavijayajI mahArAjake asIma prayatnakA yaha zubha phala hai. vaktA bananekI icchAvAloMko cAhiye ki sAhityasaMgrahakI eka eka kaoNpI maMgavAkara apane pAsa rakhe. vividha viSayoMse bharapUra atIva upayogI isa granthakA lAbha sujJa mahAzaya avazya uThAveMge. svargastha zrImad zrIvijayAnaMdasurIzvarajI, (zrIAtmArAmajI) mahArAjake ziSya, svargastha zrI udyotavijayajI mahArAjake ziSya, zrIkasturavijayajI mahArAja, vaDodarA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. pa7pa - // aham // ||shriimnmohnmunigurubhyo namaH // anekagranthAnAM sAraM saMgRhya yogirAjavinayavijayamahArAjena vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmA granthaH saMyojitaH / taM dRSTipathamAnIyAtIva saMtuSTo'smi / viduSA muninA paropakArAya kRto grantho jainetarayomahopakArakaro bhaviSyatIti / sarvaissajjJAnapipAsubhiravalokanIyaH / grantho mahattarasundarazca vartate / asya granthasya mahArASTrIyahindibhASayoranuvAdasyAvazyakatA vartate / samaye vizeSataH samAlocayiSyAmi / svargasthazrImanmohanalAlajI mahArAjake praziSya, zrImatApamunijI, banArasa. ORIrov sthAnakavAsI munizrIo taraphathI maLela. ||AUM pArzva vande / / vyAkhyAnasAhityasaGgrahAbhidhAnakaM prathamapustakaM mayA prAptamavalokitaM ca tatsaMGgrahakartA vinayavijayajimahAmuninA haMsacaMcuvat svamanISayA svaparamatasthAni hRdayodbodhakAnyanekataMtrANi avalokya sAraM sAraM navyabhavyasamayavartyasumatAM sphAramubodhakamajJAnarodhakaM gadyapadyAtmakaM tattvavidAM hRdayaM caikIkRtamasti tena caitattaMtraM saMgrahasthAnarUpamadhunA pratibhAsatesma. vinayavijayajinmuninA svaparamatakalpanAM dUrIkRtya yacchobhanaM tadeva madIyametanmahAmaMtraM hRdaye saMgopya yadalaMkRtamasti taccAru kRtam / ataH dhanyo'si tvamiti manye'ham. kacchASTakoTIbRhatpakSasaMsthitasaccidAnaMdAbhilASI, jainamuni kalyANajI, tathA jainamuni jayacaMdrajI, jAmanagarAt. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 je. rAjezrI taraphathI maLelA. have gone through the Vyakhyan Sahitya Sangrah Granth prepared by the learned Panyasji Vinayavijayaji. ft is worth reading. It is very useful to one who wants to have a good grasp of primary principles of religion. jt is a very good collection of poems, verses, slokas &c., of very rare beauty and conveying high principles of religion & morality. It has not treated only one religion or one branch of religion but the principles under lying all the religions and so it is useful to the followers of all the religions. The ideas are very high and very well placed and being not of a biased mind are what they ought to be and are such that if put into action would make a man ideal and worth to be immitated by others. The style is simple and excellant and one as would be easily understood by ordinary man. In short the Panyasji has laid the public under obligation by publishing the work. SHRIYUT MOOLJIBHAI COKALBHAI, Munsiff Majistrate, Dhoraji. vyAkhyAna sAhityasaMgrahanuM pustaka meM AdithI aMtaparyata vAMcyuM che. ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLIe chIe ke ApaNuM dezanuM moTAmAM moTuM durbhAgya te ajJAnarUpI aMdhakAra che. A aMdhakAra dUra karavA mATe je prayAsa thAya te sarva AvakArane pAtra che ane tevA prayAsa karanAra sAdhu-jana dezanI moTI sevA bajAve che. muni mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAje vyAkhyAna sAhityasaMgrahadvArA sarala bhASAmAM nIti ane dharmanuM sarvopayogI jJAna samajAvavAnI kRpA karI ApaNuM saine AbhArI karyA che. mane pitAne te te graMthamAM darzAvelA vicAro sarva kALe sarva prakAranI prajAne mAnanIya thaI paDe tevA jaNAya che. grAhakonI TIpa jotAM mArUM te anumAna daDha thAya che. vaLI graMthamAM Apela bodha rasabhara karavA mATe ane vAMcanAranA aMta:karaNaupara daDha chApa besADavAmATe keTalIka sthAo daSTAMtatarIke ApavAmAM AvI che te vakhANane pAtra che. graMthanI zarUAtamAM mUkAyela mahArAjazrInI jIvanazreNi tathA graMtha pote mahAjazrInI nirabhimAnatA-sajajanatA-vidvattA ane bahoLA vAMcana mATe khyAla Ape che. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. 577 vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA bIjA bhAganI yojanA paNa bahAra paDI cukI che te joI AnaMda thAya che ane A bIjA bhAganI be nakala agAuthI kharIda karavA mATe mAruM nAma grAhakonA lIsTamAM noMdhAvyuM che, to A graMtha sAro hovAthI samaju manuSyane grAhaka thavA bhalAmaNa karuM chuM. sukhalAla kevaLadAsabhAI, gIravahIvaTadAra sAheba ane pharTa kalAsamejIsTeTa, junAgaDha sTeTa-tAlALA. A graMtha mahAna viSayothI alaMkRta che. ke je. durgama viSayone pUrNa sthitimAM jovA jANavAne temATe pitAne abhiprAya Apavo e uttama kaTie pahoM cela vyaktinuM kAma huM mAnuM chuM. mahArA jevI vyakti evA mahAna agocara viSa para zuM abhiprAya ApI zake? tadapi mahArI alpa mati anusAra mahArA alpa vicAra ADI vidita karuM chuM. jagamAM dareka viSayomAM dhArmika viSaya sarvotkRSTa che ane te viSayamAM mukhya sAra sugurU, sudeva, sudharma oLakhavAno che te A graMthane viSe kartAe ghaNAM pustakanuM mathana karI mahAna-prayAsa karyo che te kharekhara stuti pAtra che. pustakamAM suvidita thayela viSaye yogya rIte alakAya ane tenuM mana thAya to mAyika mRgajaLarUpa A saMsArane paramArtha samajI AmavarUpe pragaTa karI zakAya. A mahAna prayAsamATe jeTaluM kahevAmAM Ave teTaluM ochuM che. maNilAla ma, ajItapati, jela suprInTenDanTa-junAgaDha. parama dayALu muni mahArAja zrIvinayavijayajI mahArAjazrInI pavitra sevAmAM- AjJAnusArI arajunasiMhajInA savinaya praNAma sAtha vinati ke-Apa kRpALanA prasAdarUpe A a5 prANInA uddhArajevA AraMbhelA pustaka (sAhityasaMgraha) nAM pAMca phorama daSTigocara thatAM ati AnaMda thayo che. kaMI paNa prazaMsA karavI te atizayokti yAtA khuzAmata samajAya, paraMtu A alpajJa sevakanI buddhi zakita anusAra eja vinati che ke graMthamAM nIti, vairAgya ane vyavahAranA darzana uparAMta samaja manana karI varte to mokSadAra samajI zakAya tema che tethI huM te AbhA- ' rI chuM ane kharekhara sAdhu bhUSaNarUpa pustaka banaze ema mAnuM chuM. lI. se. arajunasiMhajI vijayasiMhajI, bhANavaDa Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'grahuM-bhAga 2 jo. vyAkhyAnasAhityasaMgraha nAmanA graMtha hastagata thayA ane te vAMcyA che. tethI atyAnaMda thayA. graMthasaMbaMdhe mArA thatA abhiprAya nivedana karUMchuM paraMtu te nivedana karatAM pahelAM AraMbhamAM mAre jaNAvavuM joie ke AvA graMthasabaMdhe abhiprAya ApavAne yAgya adhikAra mane hajI prApta thayA nathI ne huM pustakane yAgya nyAya ApI zakuM tevuM nAna ke zakti leza mAtra paNa dharAvatA nathI chatAM paNa mArA upara gurUkRpA thAya che e saMtasamAgamanuM zubha pariNAma mAnI graMthakartAnA caraNamAM A putradvArA mArA vicAra rajI karavA huM merA cheM. 578 A graMtha dharma ane nItinA sarva mAnya sUtrA--mahAvAkyAnA maNikAnI sugrathitamALA samAna che. graMthayeAjaka munie jijJAsu manuSyone sahaja samajI zakAya tevI rIte sarala bhASAmAM dharmAM te nItine bAdha ukta pustakamAM kareleA che ane te mahAtmAe lIdheleA zrama janasamAjane mukhya mULa graMthAnuM avaleAkana karavuM na banI zake temane mATe saMkSiptamAM sArarUpa ati upayogI sAhitya pUruM pADavAnA jaNAya che te saphaLa thayelA che ema huM mAnuMchuM. vijJAna ane dha zAstramAM Ucca kATie nahi caDhelA sAdhAraNa samajanA jijJAsuene A pustaka AzIrvAdarUpa thai paDaze ane sAhityapremI sajjatAne paNa avakAze tenuM vAMcana AvakAradAyaka che. uparAMta A pustaka sAmAnya jJAna dharAvatA mumukSu muni mahArAjo jemane potAnA vihAramAM sthaLe sthaLe sAdhAraNa paMktinA anuyAyI ziSyasamUha ane janamaMDaLane dhama ane nItine medha karavAnA hAya teve prasaMge A pustaka eka dhaNuM upayegI sAdhana thai paDaze ema mArUM mAnavuM che. uparAMta mumukSu jatAne AvA graMtha avaleAkana karavAthI krame krame uccatara jJAna saMpAdana karavAnI jijJAsA utpanna thavAthI mULa graMthA vAMcavA preraNA thaze ane jevI rIte A muni mahArAje vihAra daramyAna nisvArthIpaNe mAtra paropakAra ane janasamAjanA kalyANumATe parizrama veThI dhaNAM pustAnuM avalAkana ane sazodhana karI upakAra karelA che. tevIja rIte khIjA dharmopadezA paNa pratti karavA prayatna zIla thaze. tathAstu. gheTAlAla jIvaNajIbhAi nyAyAdhIza, jJAti nAgara, bhesANa, jetapara pAse-kAThiyAvADa, vyAkhyAnasAhityasaMgraha dhyAnapUrvaka vAMcatAM te dhArmika, naitika tathA vyAvahArika bAbatAthI bharapUra che. deva kAne kahevA ? sAdhu kevA heAvA joie ? zrAvake kevI rIte vartavuM? vigere bAbatanuM khyAta A graMthamAM sArI rIte kareluM che. A kaLiyuganA vakhatane laIne mANusanI jIMdagI TUMkI ane Aja kAla ghaNI vyavasAyavALI thai paDI che temAM eka te vakhata gheADA hovAthI vAMcavA karavAnuM gheADu ane Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. temAM dharmanuM to vAMcavAnuM baneja kyAMthI? AvI sthiti dhyAnamAM rAkhI graMthakartAe dhaNa pustako (jena ane jainetara ) mAMthI dehana karI mAtra tarata DAmAM samajAya tevI rIte dAkhale daSTAMtothI goThavI janasamAja temAM khAsa karI jene upakArI karyA che. zeSakaraNa bhAgacaMda zAha, ela. ema. enDa esa., meDIkala ophIsara-dhorAjI. A graMtha gRhasthane pitAnI lAyabrerImAM avazya rAkhavA lAyaka che. tenI aMdara je. je viSaye goThavelA che te ghaNaja zremapUrvaka pUrvAcAryoe karelA graMthane anusarIne ! lakhAelA che ane kevaLa AtmAthI purUSone A saMsAra samudramAM taravAne nAva mAphaka sahAyabhUta che, mATe mArI namra araja e che ke te graMthamAM gurU mahArAje je jhaverAta goThaveluM che tenuM amRtapAna karavAne tene AghaMta vAMcI pitAnA AtmAne kRtArtha kare. DAhyAlAla hakamacaMda, ekAunTanTa relve oDITa ophIsa, junAgaDha. A graMthamAM levA lAyaka upadeza ghaNo ja sAre che, tema saMskRta bhASAno ane bhyAsa nahi karanArane atyuttama che A graMtha huM sAmAyikamAM vAMcuM chuM. sevaka bAla lavajI, pAlaNapura, vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 lo vAMcI ghaNo ja AnaMda thayo ane A graMthanI bhASA sarala hovAthI saMsArI jIvone satya mArga batAvanAra bhomIyArU5 che. premacaMda kevaLacaMda, pAlaNapura pUjyapAda zAMtAtmA muni mahArAjazrI vinayavijayajI! A sevake seMkaDo nATaka joyAM che, aneka vyAkhyAno sAMbhaLyAM che, aneka kathAo paNa sAMbhaLI che, vidvAnonAM bhASaNono svAda paNa anekavAra cAkhyo che temaja aneka dhArmika ane vyAvahArika pustakanuM avalokana paNa kareluM che, chatAM ApanA vyAkhyAna sAhitya Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha mAnasAhityasaMgrahuM-bhAga 2 saMgraha nAmanA pustake mane je AnaMda ane sAcA jainarasanA svAdanI mIThAza cakhADI che tevA AnaMda ane tevI mIThAza mane upara darzAvelA aneka viSayAmAMthI maLI zakI nathI. kharekhara! jainIone ekalAneja A pustaka hitakAraka che eTaluMja nahi paraMtu AkhA dezane upayogI che ane juvAnInI bhUlathI AMkhA upara cahaDI gaelAM paDaLA dUra karI, sumAge dAravA A leAka ane paraleAka bannemAM sAcA sukhanI prApti karAvavA, kharekhara te eka AzIrvAdarUpa che. jyAM munimahArAja vihAra karI zakatA nathI tevAM sthaLAmAM A pustaka eka sAcA sAdhunI garaja sAranArUM thai paDaze ema mArUM mAnavuM che. leAkahitAthe eka sAdhutarIke tamee A pustaka banAvavAmAM parizrama - ThAvyA che tenI tArIpha karavA huM alpamati hAine mArAmAM azakta hovAthI mArAthI tema banI zakyuM nathI. lI. dAsAnudAsa bALaka, zA, giradharalAla umedayada, tAramAstara--dhArAjI. YYAKHYAN-SAHITYA SANGRAH, This precious book has been composed by His Most Sacred Holiness the Muniraj Maharaja Shree Vinayavijayaji, who is a wel-known and enlightened Jain assetic. Ik_contairs_sim_Parichedas (paricchela.) or parts. In each part, the bast_possible_Stokas (i) concerning_dik ferent subjects have been selected from several authenticated books & explained with good commentaries by the author. It is the most instructive & most useful Book, not only for the Jains_but for those who are non-tins-too. Mr. GULABCHAND CHINTAMANIDAS, A Teacher--Sujangadh State School. vyAkhyAnasAhityasaMgrahunA pahele bhAga meM pUrepUrA vAMcyA che. A graMth dharmajijJAsuone ghaNAja upayogI ane manana karavA yogya che. goThavaNu bahuja sArI karavAmAM AvI che. kAI paNlR bhASaNa, kathAvArtA ke vyAkhyAna ApavAmAM dAkhalA Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. 581 ApavAnI jarUra che ane te kAvyanA AkAramAM hoya to tenI asara ghaNI sArI thAya che. A vicArathI mahArAjazrIe jyAM joIe tyAM dAkhalA ApI kAvyonI goThavaNa karI che. AvA graMthonI pUrepUrI jarUra che ane te jarUrIAta mahArAjazrIe pUrI pADI che. harakoI saMpradAyanA muni mahArAje navarAzanA vakhatamAM nirupayogI kathAo karIne vakhata gALe che enA karatAM AvAM zubha kAryo karavAnuM mana upara lAvI kAMI paNa kare te dharmanI unnatinI sAthe jJAnavRddhinI zakti khIle. - A graMthane bIjo bhAga vAMcavAnI jijJAsA che to te graMtha chapAI bahAra paDaye veLAsara mokalavAnI goThavaNa karazejI. vakIla jAdavajI vAlajI, rAjakoTa. A vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 le meM vAMcyo che. alpabuddhivALA mATe to khAsa ane buddhimAnone paNa atyupayogI che. TUMkamAM kahuM to sarva mAnavavargane - AgaLa vadhavAne AdhArabhUta che ema kahevAmAM atizayokti nathI. tulazI DAhyAbhAI vakIla, rAjakeTa. rAhatyasaMgraha bhAga 1 lAnuM avalokana thayuM, temAM jagatanA jIvonA kalyANamaya thama muni mahArAjazrIe laI jijJAsu jIvonA yogakSemAthe amApa upakAra karela che. pustakanI cejanA ane sAdhAra samuccayanI goThavaNazailI bahuja saMbhALathI sArI karI che. ekaMdare mahAnubhAve mahA purUSoe nirdiSTa karele uttama pathaprakAza ane zuddha, sarala, sAtvika, bodhamaya mahA ratnone te saMgraha jIvonA kRtArthe suphalita he evI AkAMkSA rAkhuM chuM. matamatAMta ane paMthaparikramaNanI AkarSika bhAvanA vagara saMrva hivaTuM vrahma niNa nAnArita zvina e mahA vAkyanI uccatara paNAnA AdarzarUpa muni mahArAjazrI zrama dhanyavAdarUpa ho Tram | zivam. jagajIvana premajI vakIla, brAhmaNati, bheMsANa-jetapura pAse. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pipha vyAkhyAna sAhityasaMgraha--@Aga 2 . pUjya mahArAjazrI vinayavijayajI! Ape Apane Atmabhoga ApI saghaLA jIvone kRtArtha karavA mATe vyAkhyAnasAhityasaMgraha graMtha banAvyo che, te graMthanuM meM prathamathI te chevaTasudhI avalokana karyuM temAM Ape je je viSaye darzAvela che te apUrva hoya tenA mATe huM mArI alpabuddhithI kAMI paNa abhiprAya ApI zakavAne samartha thaI zakato nathI temaja mArI vANIthI kahI zakato nathI paNa sadarahu pustakanA avalokanathI mane je AnaMda thayo che, te huM pitaja jANI zAMti meLavuM chuM. A pustaka nathI paNa sAkSAt tIrthakara che ema mAnI hamezAM vaMdanA karuM chuM. A pustakamAM yogya kramavAra adhikAra darzAvelA che te prazaMsApAtra che. eTaluMja nahi paNa dareka akSara mane AtmasvarUpaja bhAsamAna thayela che. eTale zuM upamA AvuM zenI upamA ApuM? te kahI zakavAne asamartha chuM. A pustaka je haLukamanA hAthamAM Avaze ane vAMcyA pachI te ja vartanamAM melaze to huM mAnuM chuM ke te AtmasvarUpa sthitine meLavyAvagara raheze nahi. A pustaka avalokana karatAM huM mugdha banI gayo chuM ane svAtmabhAvamAM DUbI gayA jevuM thayuM che. A ekaja pustaka je vAraMvAra koI vicAre ane tadanusAra vartana thAya te takSaNa mokSa (sukhamaya sthiti) nuM pAtra bane. A pustakamAM Ape je bhASA vAparI che, te ati priyakara ane AjanA sudharelA jamAnAmAM agragaNunIya che tathA je daSTAMto ApyAM che te to vaLI atizaya AnaMdajanaka thaI paDyAM che. pATIdAra, paTalANI ane suMdaradAsanuM daSTAMta vAMcatAM vAraMvAra hasAyuM hatuM. AtmasvarUpa jANavAmAM Ape kAMI bAkI rAkhyuM nathI. temaja upasaMhAramAM adhyAtmabaLapaSakane siddhAMta jaNAvI uMcA prakAranuM vartana ane vicAra jaNAvI samApti karelI che, te paNa apUrva che. A graMthamAM koI jAtano matAgraha na hovAthI sarvamAnya che e siddhAMta satya che. bhagavAnajI ukAbhAI vakIla, bagasarA-bhAyANI. vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmanuM pustaka maMgAvela te TapAladvArAe taratamAMja AvI jatAM-te pustaka athathI te itisudhI vAMcI gayo chauM-A vyAkhyAna sAhityagraMtha kharekhara te manana karavA lAyaka che-amulya khajAnArUpa che ane te pustaka dareka mANase gharamAM khajAnArUpe rAkhavA lAyaka che. ApanI banAvelI kRtinA saMbaM-* dhamAM mahArA jevAM pAmaraprANIe vadhAre zuM kahevuM? A pustakamAM AnaMdane AnaMda ne jJAnanuM jJAna evuM racAyuM che. kemake temAM brAhmaNa vigerenI pAtra kupAtratA jaNAvI che te vAMcanArane AgaLa vizeSa vAMcavAne preraNA kare tevI hakIkato varNavelI che. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. 583 w *--- w - *,* * w wwwwwwwwwwwwwwwwww - temaja pustakanA pramANamAM kIMmata sAmAnya che eTale ke sAmAnya mANasa tene lAbha laI zake tevuM che. zA. motIcaMda pAnAcaMda, munasapha sAhebanA zirastedAra, jAma-kaMDoraNA, pUjya tIrtha svarUpa zirachatra popakArI mahAtmA munizrI vinayavijayajI mahArAjanI pavitra sevAmAM ApazrIe A cAlatI sAlamAM vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 lo" ApanA alokika jJAnabaLathI ane athAga zrama veThI prasiddhimAM mUkyo che te lagabhaga 525 pRSThane che. je athathI iti sudhI meM vAMcI manana karyo che. jene mATe huM mAre abhiprAya mArI buddhi anusAre ApanA caraNa kamaLamAM temaja saghaLA vAMcaka vaMde samakSa vidita karuM chuM. A vyAkhyAnamALAmAM moTA moTA cha paricachedanuM varNana karI saguNa bodha Apela che te mAtra jainadharmanA manuSyane to zuM paraMtu A dezanA ane AkhI pRthvInA pratyeka dharmanA manuSyone manana karavA yogya che kAraNake A upadezika graMthane eka eka zloka temaja vAkya te zuM paraMtu tenA eka eka zabda paNa suvarNamulyathI adhikattama che. * saghaLuM pustaka vAMcI manana karavAthI pratyeka manuSya jevAM ke purUSa, strI, bALaka, ke vRddhanI buddhimAM sarvottama ucca prakArano prakAza pradIpta thAya tevuM che zivAya che ke kai paNa manuSya potAnA AcaraNamAM varte te temanA dehano uddhAra thavAmAM koI paNa prakAranI nyUnatA cheja nahi. aMtamAM mArI muni mahArAjazrI pratye evI prArthanA che ke Ape A Adhunika kALamAM saMsAra tajI jaina muni mahArAjanuM rUpa dhAraNa karI saghaLA manuSyone dharmamArge darI tenuM kalyANa karavAnuM prabaLa AtmabaLa je AraLyuM che temAM dinapratidina vRddhi thaI bIjuM AvAM manana karavA yogya ane aneka sAhityasaMgrahanAM pustako racI prasiddha karavA Apa A saMsAramAM dIrdhAyuSa thAo ane mArA jevA luka manuSyane uMcI koTimAM laI javA satata prayatna karatA raho ane sAthe sAthe mAMgaroLa (kAThIAvADa) nivAsI dharmaniSTha zeTha makanajI kAnajI jevA udAra AtmAone paNa sadupayogamAM dhanano vyaya karavA dIrdhAyuSa kare. eja mArI aMtima prArthanA che. hiMdamATe AphrikAmAM satyAgrahI gAMdhI mohanalAla karamacaMdanA mitra, Thakara manajI nathubhAi ghelANI, bhANavaDa-kAThIAvADa, Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 jo, parama pUjya munimahArAjazrI vinayavijayajIe athAga zrama laI aneka pustakonAM vAMcanamAMthI sArabhUta saMgrahela sAhityane prakAzamAM mUkavAnI yojanA karI te jANI ghaNoja AnaMda thAya che ane teo sAheba temaja tevA vidaTharya mahAzaya ke je niHsvArtha phakta janahitArtheja lakhela lekhone jAheramAM lAvavAnI tIvra icachAne pAra pADe che e kharekhara dhanyavAdasAthe janasamAjane AzIrvAdatulya lekhAze. A graMthamAM zuddha deva, gurU ane dharmanAM ta samajAvI nIti ane vyavahArane zuddha mArga batAvyo che tethI asarakAraka racanAne lIdhe A graMthane mokSaprAptinI cAvIrUpa kahevAmAM Ave to temAM mArA dhAravA pramANe atizayokti gaNAze nahi devacaMda kalyANajI, nImakakhAtAnA adhikArI sAheba, verAvaLa vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 1 lo mArA vAMcavAmAM Avyo che eTaluM ja nahi paNa rUbarUmAM upadeza A pustakasaMbaMdhI sAMbhaLyo che tethI banne zailIthI pUrNa khAtrI thaI che ke dareka dehadhArI manuSyane A graMtha ekavAra vAMcavAnI jarUra che kAraNake svakartavyanuM bhAna A graMthamAMthI jeTaluM thAya che teTaluM bhAna bIjethI meLavavuM muzkela bhAse che. A graMthamAM 1 lA paricchedamAM vItarAga prabhunuM svarUpa tathA pUjAvirNana zuddha rIte ke karavAmAM AvyuM che. 2 jA paricchedamAM susAdhu nile pAdinuM ucca prakAranuM varNana che. 3 jA paricachedamAM sujana tathA durjanane bheda samajAvyo che. 4thA paricchedamAM kusAdhu tathA yatizikSopadezanuM varNana batAvyuM che, 5 mA paricchedamAM durjananAM lakSaNo batAvyAM che. 6 ThThA paricchedamAM dharmasvarUpa, tIrthamahAo darzAvI upasaMhAra karatAM caMcaLa manane sthira karI AnaMda samudramAM DUbAvela che. A uparathI graMthasaMgrahItA purUSane vAraMvAra dhanyavAna Apavo e atizaekti nathI. A graMtha ajJAnarUpI sarpane vaza karavAmAM maMtrasamAna che, dharmarUpI ArAmane sudhAnuM jharaNuM che eTaluM ja nahi paNa A graMtha kalpavRkSaja che. kAraNake A graMthamAMthI je icchavAmAM Ave che te tatkALa maLe che. A graMtha jANe kema gautamasvAmIno avatAra hoya tevuM bhAna karAve che, A graMthathI mane je je phAyadA thayA che te varNana karavuM e mArI zakitanI bahAranI vAta che. AvI zailInAM pustako bahAra paDe ema huM IcchuM chuM. kSatriya kumAra, Dila mAstara dezaLa meghajI, jAmanagara. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 585 abhiprA. vidvAne taraphathI maLelA. nathI vicinI, A __ Apa vijayAnaMdamUri (AtmArAmajI mahArAjake) vaMzaparaMparAmeMke eka vidvAn / sAdhu haiM. kyoMki guNoMkA saMkramaNa kAryameM kisataraha hotA hai isakA udAharaNa Apane ukta graMthakI saMkalanAdvArA bahutahI spaSTa karadiyA hai / / __Apane aneka sthAnoMmeM vikhare hue upayogI zloka ratnoMke saMgRhIta karane aura unakA sarala gujarAtI bhASAmeM anuvAda karanemeM jo asAdhAraNa parizrama uThAyA hai tathA saMgRhIta ukta ratnarAzise janasamAjako jo saMpanna banAyA tadartha Apako anekAneka dhanyavAda ? parantu ukta saMgrahakA yadi hindI bhASAmeM anuvAda hotA to kuchabhI ho, pustaka pratyeka manuSyako par3hane aura saMgraha karane lAyaka hai. nivedaka-haMsarAja zarmA, amRtasara-dhaMgAva. A graMtha Aghanta avalokana karatAM tenI aMdara ApazrIe je adhikAranI saMkaoLane goThavI che te ghaNI ja stutya che eTale sarva prANIonuM hita karanArI che, dharmanA A darzarUpa che, mokSapathane darzAvanArI che, ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karavAmAM sUryasamAna che, bhavasAgara taravAne naukArUpa che, gRhastha, brahmacArI, vAnaprastha ane yationA dharmane jaNAvanArI che, sarjana tathA durjanane taphAvata batAvavAmAM tulArUpa che, AvI goThavaNavALuM pustaka jainadharmanuyAyIne temaja anya dharmavALAone paNa ghaNuM upayogI che kAraNa ke Ape kubrAhmaNaniMdA adhikAramAM brAhmaNonI niMdA karI che te prakaraNa vAMcatAM koinA manamAM ema Ave ke mahArAjazrI virakata dharmane Azraya karI paraniMdA kare te ThIka nahi, paNa kusAdhu adhikAra vAMcatAM upara mujaba Avela saMdeha dUra thAya che, kAraNa ke ApazrIe koInA para AkSepa karyo nathI paNa dareka manuSya sudharIne ucca koTimAM prApta thAya e batAvavA sArU samajutI ApI che. che temaja paryuSaNaparva (pajosaNa) nI paMcamIne nirNaya karavA mATe je vicAre darzAvyA che te paNa ati stutya che temaja A zivAya ati upayogI viSayo Ape eTalA badhA guMthyA che ke te viSayo manuSyoe avazya vAMcavAnI jarUra che kAraNa ke A graMthamAM vAcakane kAMIne kAMI paNa saMgIna navIna jJAna prApta thaze tethI huM mAre ke abhiprAya jaNAvuM chuM ke AvI jAtanAM pustake manuSyone khAsa upayogI che, Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww 586 - vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. AvAM pustakanA kartAne svadharmaniSTha zrAvaka ke zrAvikA agara jainetara prajA je tana, mana, ne dhanathI madada Ape to jJAnadAnanA vadhArAnI sAthe AtmakalyANa avazya thAya tema che. A pustakathI saMskRta vidyA nahi jANanArAone apUrva lAbha maLe che mATe AvI sonerI taka cukavAthI hAthamAM Avela amRtane DhALI nAkhyA barAbara che te A nimitte sthapAyela "vyAkhyAna sAhityaprakAzaka" maMDaLane bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke AvAM pustakanI vRddhi karavAmAM saMpatti ane samayane sadupayoga karo. morArajI mAdhavajI mahetA, saMskRta pAThazALAnA zAstrI, navAnagara, vidyArasika jenamunizrI vinayavijayajI mahArAje aneka zAstronuM avalokana karI saMgRhIta karela ane vAkyonA gurjara girAmAM anuvAda sAthe racela "vyAkathAna sAhityasaMgrada" graMtha sarva janasamudAyane ane temAM paNa jenadharmAbhimAnI vargane vizeSathI ghaNo upayogI thaI zake evo che. kAraNake e graMthanA pahelA bhAganA sarva viSayo meM vAMcelA che tethI huM kahI zakuM chuM ke A graMtha kalyANanI icchAvALA manuSya avazya pitAnI pAse rAkhI pratidina vAMcavo joIe mukhadvArA devAmAM A vatA upadeza karatAM graMtharacanAkArA devAmAM Avato upadeza aparimita kALa sudhI asaMkhya manuSyone sanmArgapradarzaka hevAthI utkRSTa che, AvAM zreSTha sAdhanane batAvanAra pustakanA racavA vigeremAM tana, mana ane dhanathI sahAyatA ApanAra manuSya sarva lekanA upakAra karanAra kahI zakAya che. | | ITI satAM vimUtA | zAstrI popaTalAla aMbAzaMkara, jAmanagara, * golakajananImayUravAhinIsarasvatyA dAsAnudAsasya namranivedanaM pUjyamunizrIvinayivinayavijayaM prati / ayaM grantho mayAkSarazo'valokitaH / tasmin sthitazlokagurjarakavitAdRSTAntAmRtaniSNAtaM me manaH prabhu prati dhAvati tata idaM mayokam / Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maliprAyo. . 587 winnnnnnnnnnnnnnnrmmamianimarimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm indravajrA. nAmaprakAzaM vinayasya sAdhoAkhyAnasAhityamapUrvabhUtam / vANIvilAsaM prabhudharmabojamAlokitaM sAdarabhAvayuktam // paNDita vallabhajI jeThAbhAi zarmA, sAhityaprakAzakamaNDalasthAyI, jAmanagara. ayi "sAhityasaGgraha" prayojakAH ? zrImatpreraNayAtratyazreSThI " makanajI " __ityanenopAyanIkRta uktanAmA granthaH / katipaye'tratyAdhikArAH samAlocitAH / grantho'yaM jainadharmiNAM hitakaro'pi katicidatratyAdhikArAH prAyeNa sarvasAdhAraNAH santyata eva sarvajanopakAro bhaviSyatyevamAzAsyate / yathA madhurakaTukasvAdAH sitopalAdisudarzanAdayo'gadAH sagadAnAM zAntikartAraH sambhavanti tathAtrApi sadbhiranusandheyam / gurjaragirAgumphitatvenAsya ' granthasya sAhityotsukagurjarabandhuSu pracAro'vazyameva prAcuryeNa bhaviSyati / tena prayojakAnAM (vaH) samuttejakAnAM ca prayAsaH saphalIbhaviSyatIti saMmanute sma kRSNAtmanakAzIrAma zAstrI / granthasyAsya vaiSayika yallikhitaM zrIyutakAzIrAmazAstribhistadeveSTaM prAbhAsika-ratnanijjanuSo bhaTTAhvayasya krunnaashNkrshrmnnH| vaiSNava saMpradAyanA zAstrIjI kAzIrAma karasanajI / * tathA prabhAsapATaNavALA zAstrIjI karuNAzaMkara ratnajIbhAi, hAla mAMgarola. isa graMthake taiyAra karanekA paropakAraka jo parizrama hai usako maiM lekhanIse likha nahIM sakatA aura isa graMthako sAMsArika manuSya dekhakara jo sanmArgameM pravRtta hoMge aura janma lenekA phala prApta karege. isI kAraNake ApakA paropakAraka parizrama saphala hai aura Apake karakamalAGkita patrase graMthake darzanase mujhe kRtArtha kiyA / Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTele vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 e. jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo mavAmbhodheH, paraM tArayituM kSamaH // zAstrI gayAprasAda, brAhmaNa, epri . dharmadhuraMdhara muni mahArAjazrI vinayavijayajI taraphathI bahAra paDela vyAkhyAna sAhitya saMgrahano prathama bhAga vAMcI vicAratAM jaNAya che ke AvA sagraMthanA astitvanI jarUra hatI kAraNake A graMthamAM subhASita glaeNkonA artha saMskArI gujarAtI bhASAmAM thayelo che. jethI A graMtha subhASita ratnabhADAgAra sAthe bIjuM kAvya nATakenAM saMskRta pustakonI garaja sAre tema che, temaja akSarameLa, mAtrAmeLa, vRttonAM lakSaNe ApI piMgaLa zAstranI gerahAjarI jaNavA dIdhI nathI. gurjarabhASAmAM sArA lekhakonA hAthe lakhAyela graMthano cuMTI kADhela bhAga paNa saMgRhIta karavAmAM Avela che, je tadana gujarAtI jANanArAone A graMthanI upayogitA jaNAve che. vizeSamAM A graMtha cAre varNa tema cAre AzramanuM pRthaka pRthaka zlokomAM varNana AvatAM sAM keIne upayegI thaI paDe tevo che, chevaTe oNkanI anukramaNikA cAra bhAgamAM vaheMcAtA harakeI zleka kayA graMtho che te zodhakane sahajamAM prApta thAya tema che AvA saduthanI ejanA hamezAM thayA kare ema IcchavA vinA cAlatuM nathI. tethI Ane dvitIya bhAga zIdhra bahAra paDe ema IcchavAmAM Ave che. zAstrI jeThAlAla bhAIzaMkara paMDayA, brAhmaNa, kuMDalA-kAThIAvADa. zrImahAmahodayAzaya mune vinayavijaya bhavatA sAhityasnehalena mahAprayAsamurarIkRtya bhinnabhinnagraMthebhyaH sAraM sAraM samuddhRtya vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmakaM pustakaM janazreyase prakaTIkRtam / tatsAdyantaM zanaiH zanaiH sthireNa manasA vilokitam / vilokya ca paramAM zAMti pratipanno'smi / mumukSUNAM mAnavamaNInAM zreyaskaraM prabhUtaM vatate / gurjarabhASayA ca saMmizramata evAlpajJAnAmapi hitakaraM bhavediti nirvivAdam / janAnAM kSemakalyANaparaMparA kathaM varteta iti hetave jagatyAM maharSINAM jIvanaM gamyate iti prasiddham / graMthenAnena mahopakAraH kRtaH janujuSAm / zAstrI karuNAzaMkara odhavajI brAhmaNa, Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malAyo. vitIrNa sammatipatramidam / / saMskRtAyanekavidyAvagAhanavizadIkRtamAnasA anekavratagrahaNapavitrIkRtadehAH paro pakArabaddhaparikarA vasudhAmalaGkurvantaH zAntiparAyaNAH zrIvinayavijayamahAtmAnaH ! bhavadbhiH sarvagranthebhyaH sAramuddhRtya vyAkhyAnasAhityasaGgrahanAmadheyaM granthaM / kRtvA sarvajaneSu mahAnupakAraH kRto'sti / yeSAmanekagranthajJAnaM na bhavet teSAM kRte tajjJAnaM bhavadbhiranekagranthAnavalokyaikasminprakaTIkRtam tadatIva samIcInaM kRtamasti / granthasthAnsarvaviSayAnavalokya mama mahAnAnando jAto'sti / so'yaM granthaH sarvavyAkhyAtRRNAmatIvopayogI bhaviSyatItyahaM manye / iti zam / zAstrI zaGkaralAla jayazaGkara bhaTTa brAhmaNa, dhorAjI saMsaskRtapAThazALA. MAHARAJA SAHEB ! y have gone through the book entitled. "Vyakhyan Sahitya Sangrah," which is admirably written by saintly Maharaja Shri Vinaya Vijayaji who seems to have spared no pains to make it a brilliant success. $ can not help concluding that the book ought to be kept in every home of every nationality since it is fitted in method and man. ner to suit the taste of every reader who chances to get at it. The book is full of anecdotes, illustrations and morals which touch the very heart of the reader. SHAH POPATLAL UMEDCHAND, Ahmedabad. jAhera saMsthAo taraphathI maLelA. isa graMthakA saMkalana aura saMgraha Adi, munirAja zrIvinayavijayajIne .. kiyA hai / isameM deva, guru aura dharmakA svarUpa samajhAkara AtmasattAkA sAkSA Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. tkAra karAnekI ceSTA kI gaI hai / graMthameM 6 pariccheda haiM / unameM jainadharmase saMbaMdha rakhanevAle vividha viSayoMkA vivecana hai / saikar3o prAcIna graMthoMse sundara sundara padyAtmaka uktiyAM udhRta karake viSaya vivecanA kI gaI hai / mUla zloka saMskRta meM dekara, unake nIce unakA artha, bhAvArtha aura bhASyaAdi gujarAtI bhASAmeM likhA gayA hai / uddhRta zloka jainoM aura hinduoM, donoMke graMthoMke haiM / saMgraha yogyatApUrvaka kiyA gayA hai / dharma, AcAra, vyavahAra, zikSA, satya, asatya, sujana, durjana, guNa, doSa-Adi saiMkar3o viSayoMpara bar3ehI sundara sundara zloka die gae haiN| vyAkhyAna denevAleke lie bahuta acchA sAhitya isameM hai / graMtha uttama hai / chapAbhI acchA hai / gujarAtI aura saMskRta jAnanevAle sabI logoMke kAmakA hai| "sarasvatI"-bhAga 17, khaMDa 1, saMkhyA 6-pUrNa saMkhyA 198-jUna 1916, . (prayAga). vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhA0 1, saMzodhaka munirAja zrIvinayavijayajI. vidvAn karttAnA zabdomAMna kahie to bhinna bhinna prakAranAM purANo tathA kAvyAdinI paMktiyomAMthI bhinna bhinna bhAratAdi itihAsa vageremAMthI bhinna bhinna zAstro, kathAo, prabaMdho ane mahAn sAhityanA bhaMDAromAthI saMgraha karI A graMtha guMthAyo che. bahu zrama, pariNAma che ane vyAkhyAnakArane khAsa karIne dhArmika bhASaNakarttAne ghaNo kImatI thaI paDe tema che. saMpAdaka " sAhitya," pustaka 4-aMka 6-juna 1916, vaDodarA. vyAkhyAna sAhityasaMgrahakartA munirAja zrIvinayavijayajI, A graMthamAM tenA kartAe kharekhara athAga parizrama lIdhe che ema kahyA vagara cAlI zake tema nathI sAhityapremI jano mATe graMtha saMgraha karavA lAyaka che. AvA graMthe dareka lAIbrerIe avasya maMjura karavA joIe, jena temaja jainetara dareka dharmAvalaMbIone temAMthI ghaNuMja zikhavAnuM maLI zake tema che vaktAone te DikasanerI je Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAye, pala upayogI thavA saMbhava che, sAdhu sAdhvIone vyAkhyAnamAM upayoga karavA lAyaka che, seMkaDe umadA graMthamAMthI A graMtha rasamaya cuMTaNI che. DhoronAM vRttanAM lakSaNo ApI graMthanI upayogitAmAM ora vadhAre karavAmAM Avela che. mahArAjazrI vinayavijayajI, vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA AvA aneka bhAga bahAra pADI gurjara sAhityamAM sadeva abhivRddhi karatA rahe ema ame icchIe chIe. sAhityanA utkarSamAMja dezane udaya che. e vAta sarva kaI sArI rIte samajI zake tema che. " ima." verA velajI lAlajI, taMtrI-DahApaNa-jAmanagara vyAkhyAnasAhityasaMgraha A pustakamAM cha prakaraNa pADavAmAM AvelAM che. prathama prakaraNamAM devanA pUjana pUrvaka kevI rIte manuSyanI urdhvagati thaI zake te uttama prakAre jaNAveluM che. bIjAmAM gurUne oLakhavA mATe manuSya potAnA caritrane zuddha karavAnI keTalI jarUra che e vigere jaNAveluM che ane A pramANe Itara prakaraNamAM durjananiMdA tenuM svarUpa. sarjananuM svarUpa tathA dharmanuM svarUpa, zAstrA dhyayananI AvazyakatA vigere saMbaMdhamAM upara leka ane nIce tene bhAvArtha TAMkIne uttama prakAre spaSTIkaraNa kareluM che "subhASitarata bhAMDAgAra, ne maLato A graMtha che. bhASA sarala ane saMskArI che. temAM ukta munirAja vinayavijayajInuM jIvana caritra ApavAmAM AvyuM che tathA temanI manahara chabI paNa temAM ApavAmAM AvelI che. A pustakamAM uttama prakAranA sAhityane saMgraha karavAmAM Avela che ane te prajAne upayogI che. "prAta:kAla-pustaka 14-aMka 9, saMvata 1972-ASADha kRSNapakSa 14, vaDodarA, dareka muni mahArAje vyAkhyAnamAM sazAstra pramANonI puSTinA saMgrahamATe tathA dareka jena lAyabrerI-pAThazALA temaja dareka jenoe potAnI khAnagI lAyabrerImAM hamezAM vyAkhyAna sAhityasaMgraha avazya rAkhavuM ja joIe. kemake temAM dareka dharmanA siddhAMtamAMthI deva-gurU ane dharmanA svarUpamATe upayogI zAstra pramANanA zleke artha sahita che. jenA jaka, vidvAna muni mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAja che. menejare jaina 1972-jaina paMcAMga, bhAvanagara, Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 te, vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 1 le. jainasAhityamAM ucca sthAnane pAmelA A graMtha amAne muni mahArAja vinaya vijayajI taraphathI avalAyana arthe upahAratarIke maLelA che te ame A sahita svIkArIe chIe. A graMtha AdyaMta vileAkatAM jaNAya che ke, tenA bahuzruta lekhake jainasAhityamAM eka sArI vRddhi karelI chaeN. graMthanI aMdara 119 adhikAro ApI durjaMna vigerenAM svarUpa ane guNudoSanuM sArUM vivecana kareluM che. -A graMthamAM sahIta karelA jUdA jUdA viSayeAnA uttama ane rasika bhAganuM sadAhana karI. yAjake graMthane rasika ane vyAkhyAtAone ati upayogI nAkhyA che. vyAkhyAtAone sugama paDavAmATe saMskRta ane gujarAtI-ubhaya sAhityane temAM saMgraha karavAmAM AvyA che. A graMthanI aMdara vividha vRttanAM subhASitA ane kavitAone krama dhaNA ramaNIya banyA che. upadeza ane vyAkhyAna karanArAone prasa Mgane anusaratA viSayeA meLavI zakAya tevA hetuthI lekhake judA judA adhikAra ApI dareka adhikAranI pIThikA rasika ane sumeAdhaka bhASAmAM bAMdhI che. graMthayeAjanAnI paddhati subhASitaranabhAMDAgArane maLatI hAvAthI sarva vyAkhyAtA ane abhyAsIone A graMtha vizeSa upayegI thAya tema che. te sAthe dareka vRtta ane chaMdanAM lakSaNA ApI tenI upayogitAmAM vizeSa vadhArA karelA che. keTalAeka viSayAmAM te pramANeA ane dRSTAMtAthI rasanA jamAva ghaNA sArA karelA che. vizeSamAM graMthanI aMdara AvatAM subhASite kayA graMthamAMthI lIdhelAM che. tenA spaSTIkaraNusAthe sArI anukramaNikA ApI che. jainasAhityamAM AvA graMthAnI je kheATa hatI, te A graMthanA yAjake purI karI che. AthI A graMthanA ceAjaka munimahArAja zrIvinayavijayajI mahArAjane saMpUrNa dhanyavAda dhaTe che. potAnA cAritra jIvanamAM AvI AvI pravRtti karavAne sadA utsuka rahenArA te mahAmunine Ata prajA saMpUrNa abhinaMdana ApyA vagara raheze niha. " jainazAsana," bhAvanagara. A graMthanA lekhaka upAdhyAyajI mahArAjazrI vIravijayajI mahArAjanA ziSya munirAjazrI vinayavijayajI mahArAja che, aneka graMthAnuM dohana karI aneka vipayAne samAveza A graMthamAM karavAmAM AvelA hAvAthI jena temaja jainetara sane vAMcavA ceAgya che gujarAtI bhASAnA sAhitya kSetramAM AvA eka graMthaneA vadhArA yeA che. te jANI AnaMda pAmavA jevuM che. munimahArAjAone AveA prayAsa jana samAjane upayogI thai paDe te svAbhAvika che. " AtmAnaMda prakAza," pustaka 13-aMka 4 thA-kArtika mAsa, bhAvanagara. Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyA. 593 A pustakamAM cha paricchedamAM 119 viSayeAmAM dhArmika ane vyavahArika viSayAnuM dAkhalA dalIlA sAthe tathA aneka graMtheAnA zlokA tenA artha ane samaja sahita vivecana che, ekaMdare A pustaka darekane vAMcavA lAyaka ane dhArmika bAbatAthI bharapUra che. digambara jaina, varSa bhuM, bI2 saM. 2442, artiGa vimbha saM. 1872, 1, surata. yaha pustakake karttA muni mahArAja zrIvinayavijayajI hai aura pustaka yathArtha meM 'yathA nAma tathA guNa' hai isa pustakameM sAhityasaMbaMdhI aneka viSayoMkA samAveza hai. yaha likhanA yahAMpara anucitta nahIM hogA ki yaha pustaka sAhitya ke aMdara eka Adarzake tulya hai. ese ese graMthokA honA sAhityavRddhike nimitta eka bahuta upayogI sAdhana hai yaha pustaka jainoke atirikta sabhI dharmAnubhAiyoMke lAbhadAyaka jAna par3atA hai. isa pustakameM sAmAnya sAdhu sAdhvI tathA zrAvakavargake kaNThastha karane yogya aneka viSayoMkA acchA saMgraha hai. ataH pratyeka sAhitya premIyoMko ucita hai ki isako paDhakara sAhitya meM vRddhi kareM. antameM karttAko aneka dhanyavAda arpaNa karake sAtha upayogI pustaka likhanekI prArthanA karate hai. anya vidvAn sAdhu munirAjo tathA zrImaMtose namra prArthanA hai ki esAM 2 upayogI pustaka likhavAkara prakAza karAveM. jisase jainasAhityakI vRddhi ho. ( kimadhikam ). 75 amaracaMda vaidya, tantrI zrIlakSmIcanda jainalAyabrerI, velanagaMja- AgrA. A jagamAM jovAnuM, sAMbhaLavAnuM, jANavAnuM, zIkhavAnuM apAra che, tyAre manuSyanuM AyuSya svalpa hAvAthI dhaNA graMthAdinuM avalAkana karavuM e azakya jaNAya che tevA manuSyeAnA hitane mATe upakAra vRttithI athAga parizrama lai lagabhaga 125 graMtharUpI sAgaranuM mathana karI tenA tattvarUpa A graMtha bahAra paDayA che. te kharekhara prazaMsanIya che tene mATe mArA jevA ajJAna manuSya zuM varNana karI zake ? veNIcaMda suracaMda, pAsItAyA. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. vyAkhyAnasAhityasaMgraha prathama bhAga vAMcanemeM AyA hai. ukta graMthameM jo jo viSaya rakkhe gaye haiM vaha saba upayogI haiM. darekake lAbhArtha Apane yaha parizrama karake bahutahI upakAra kiyA. vartamAna samayameM aise 2 upayogI graMthokI bar3I AvazyakatA hai. AzA hai ki Apa sadaivahI aisI 2 atyuttama pustakeM likhakara jainasamAjapara upakAra karate raheMge. zrIAtmAnaMda jaina sabhA-TraikTa sosAyaTI, aMbAlA zahara. vyAkhyAnasAhityasaMgraha abI 1 jilda lAyabrerIke nAma para AI hai. yaha graMthameM jo parizrama uThAyA vaha nissandeha sarAhanIya hai. yaha graMtha dekhane yogya hai aura aise granthoMkI bahuta jarUrata haiM. yahAM isa granthako koI vidvAn paMDitoMne dekhA aura pasanda kiyA aura bahuta tArIpha kI. ApakA maMDalakA sevaka, nihAlacaMda, . sekreTarI-upAdhyAya vIravijaya lAyabrerI, AgrA. grahasthataraphathI maLelA. A graMtha vAMcatAM mana tallIna thAya che A graMtha banAvavAmAM mahArAja zrIvinayavijyajI mahArAje sAta varSa sudhI athAga parizrama laI ghaNAja jaina ane jetaronA graMthamAMthI judA judA viSaye samayAnusAra laI para hitArthe deva, gura ane dharma oLakhAvavA nyUnatA rAkhI nathI. mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAjajInuM jIvanacaritra vAMcatAM ati AnaMda sAthe vairAgya bhAvane utpanna kare che. sAhityanA aneka graMtho che, paNa sAdhAraNu lekene te maLavA durlabha che, A graMthamAM prasaMgopAtane lIdhe che je je viSayo lIdhelA che temAM sarva sAra samAelo che. tathA sAdhu-sAdhInA yoga 12 vyAyAnanI sAsa bhI zAyache. kiMbahunA. za. mA samasyAha, bhIzana mera sabharedI. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya. papa ApanuM vyAkhyAnasAhityasaMgraha pustaka vAMcavAmAM Avela che jemAM viSayA ghaNAja uttama che. A pustakanA pramANamAM kiMmata ghaNI ochI che paraMtu mANasAnI Arthika sthiti nabaLI che, jethI AvA pustakAnI kiMmata hajI paNa echI karI janasamAjamAM baheALA lAvA karavAnI jarUra che ema huM dhArUMchuM. AvuM uttama pustaka teA janasamAjamAM dhaNA phelAvA thAya temAMja unnati che. jamAnAne anusaratAM dharmanA sahelA rastA batAvavAnI have khAsa jarUra lAgI che. svanuM vimAna vagere pustakAnA banAvanAra vaida amRtalAla suMdarajI paDhIAra hAla traNa mAsa thayAM atre hatA. temaNe paNa ApanA pustakanAM gheADAM pAnAM vAMcyAM hatAM ane ghaNAja satASa batAvyA hatA. ApaneA caNu seyaka, zIvajI devacaM kAcIna-malakhAra. zrImAna tapasvI muni mahArAjazrIe je zrama uThAvI vyAkhyAnasAhityasaMgrahu nAmanuM pustaka taiyAra karI zrama uThAvyeA che te khAte upakAra! A pustaka vAMcI jotAM tenuM nAma je ApeluM che te guNa e pustaka dharAve che tethI jaNAya che ke A pustaka jaina temaja anya vanA leAkeA je kAi vAMcaze temane ghaNuMja upayogI thai paDaze. sadarahu pustaka vAMcI dhaNeAja Anada thayA che ane manana karI je keAi te pramANe vartatA te meAkSadvAra samajI zake tema che. saMskRta zleAkA, dAkhalA, deva, gurU ane dharmAMnA svarUpane samajAvI AtmasattA vigerenI samajutI ApIche tathA je je pustakAmAMthI zleAkeA vigerenI zeAdha karelI che tenI paNa yAdI ApavAmAM AvI che temAM paNa kacAza rAkhI nathI. sArAMza ke sadarahu pustaka sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane anya vaNunA leAkeAne vAMcavAne saMpUrNa rIte lAyaka che. khIjo bhAga taiyAra thaye eka prata amArAtarapha meAlAvazeAjI, vi. se. vazarAma rAyacaMda, rANapura. vyAkhyAnasAhityasaMgrahunA je 6 pariccheda che te cha pagathIAMnI nIsaraNI jANe muktapurImAM javAnI karI hrAyanI tema bhAse che. dareka pagathIyuM blekArUpI ranathI Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa vyAkhyAna sAhityasa brahmAMya 2 e. jaDIta karyuM che. kASa bhAgyazALI jIva haze teja tenI Adara pUrvaka sevA karaze jyAre jyAre huM saMsArI upAdhithI kaMTALu tyAre tyAre te graMthane vicArarUM chuM . tethI jANe devalAkanI bhUmimAM vihAra karatA hAuM ema mane lAgI Ave che. TUMkAmAM kahuM teA A graMtha mArA sarvIsva tarIke sAMcavuM chuM. jaina ke jainetara A graMthA vAMce evI mArI bhalAmaNu che. khIjo bhAga bahArapaDethI heMDakhIlanA saranAmA pramANe mAkalI Apaze. zeTha devacaMdra meghajI, dhAragaNI-kAThIAvADa. vyAkhyAnasAhityasaMgraha pahele bhAga vAMcavAthI eTalA badhA jJAnaneA phelAvA ane dharma lAgaNIneA paricaya thayA che ke te kevA huM azakta chuM. dhanya che gura mahArAjane ke AvAM pustakA prabaLa buddhithI racI bahAra paDAvI suzrAvakAne medha munimahArAja vinA paNa maLI zake ane prayAsa kareche te khAte huM jeTalI prazaMsA karUM te gheADI che . vyAkhyAnasAhityasaMgrahe bIjo bhAga bahAra paDayethI ameAne te bIjo bhAga turata meAkalavA lAgaNI rAkhazeA kAraNake te pustaka vAMcavA dhaNI abhilASA che. vi. sevaka, dAsAnudAsa caraNukiMkara zA. khetazI makanajI, sakhapara. pUjyapAda munizrI vinayavijayajI mahArAjajI, Apa kRpALutarathI taiyAra thayela vyAkhyAnasAhityasaMgraha ameAe vAraMvAra vAMcyuM che, te uparathI AnaMda sAthe vinati karIe chIe ke--A graMthamAM Ape karelA zrama sArI rIte saphaLa thayA che ane AvA graMthA vAraMvAra bahAra paDe evI AzA rAkhIe chIe. ANaMdajI khuzAla, tathA dhanajI mIThA, bhameAderA. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlapAyA. 597 sthAnakavAsI munizrIo taraphathI maLelamAM vadhAre. (5 575 mA gl). ___* // zrImanmahAvIrAya namaH // vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmadheyaM pustakametadRSTvA svamanISAcakSuSA pramodasandohaH saJjAto mama / ayi ! svapararAddhAMtahRdayAvalokanena niSpakSapAtatvena nirbhayatvena ca svazemuSIgamyavicitratantrAdyuddhRtAnekaviSayakAmavadyagadyapadyasUktimauktikakadmbakasvacchAcchapratyakSAkSamAlAM gumphitvA vyAkhyAtRRNAM kaNThamalaJcakre vinayavijayavibhUSita niravadyasadyaHphalAtmakasuvidyAdhiyobhiH shriivinyvijyH| asmin nairgranthIye granthe SaDparicchedAvacchedake citritAbhirucivatAM satAM vividhabodhasamprApti|bhaviSyati ca / vyAkhyAnakartRNAmayaM grantho'tizayopayogIti tathyam / atha caitadgranthavivecakaiH pavitratantrodadhiM svakIyazuddhadhiSaNAmanthAnakena pramathya samprAptayatheSTaziSTatvAdisampAdakAnekaviSayasundaramaNivRndaM samarpitaM vibudhAnAm / satyamevedamudAracaritAnAM pUtaM karttavyaM saMghaTate / tadevAnekazAstraparizIlanaphalaM ca / prAyo'sya granthasya SaDparicchedasthAnekaviSayA vicAraNIyAH santi tathApi katipayAH paramAhadbhaktitvasannigranthatvayatizAsanatvAtma jJAnatvAjJAbhaGgatvotsUtraprarUpakatvAdiviSayA vAcanamanananididhyAsanatvadvAreNa sAdaraM suvimarzanIyA adaraNIyAzca / etadgranthavivecakAnAM kovidAnAM munimahodayAnAM zrIvinayavijayAnAmupari saJjAyate sampramodaH / taddharSanirbhararabhasAnekazaH dhanyavAdaM samarpayAmyahaM munidevacandraH / kacchASTakoTi bRhatpakSa saMsthitajainamuni devacandraH kaccha-vAgaDaprAntastha, citrakUTa (cItoDa) sthaH / sUcanA-amo A graMthamAM phakta 65 sarTIphIkeTa bahAra melI zakyA chIe ane bIjAM saMkhyAbaMdha zreSTha ratnasarakhAM saTIphIkeTa amArI pAse hAjara che paNa sthAnasaMkocane lIdhe melI zakyA nathI te have koI bIje prasaMge athavA A graMthanA trIjA bhAgane aMte chapAvI sAhitya premI nararatnanI sanmukha raju karIzuM. aza.. . . . Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 e . Nananananariansaasti anime agAuthI grAhaka thayela mubArakanAmanuM lIsTa. adiraNuM. eklArA 1 dezI mAnasaMga mAdhavajI zA. nAnacaMdanIyAlacaMda - aMjAra kaDI 1 zA. nAthAbhAI lavajI. 1 , jemala phulacaMda 1 zA. purazotama lIlAdhara 1 , nemIdAsa nAnajI 1 zA. kacarA jAdavajI amadAvAda kAraja motIcaMda zAmajI 1 zA. jesaMgabhAi chaganalAla choTAlAla lAlacaMda prAMtejavALA kAdAkarA. kuMvarajI khIzI amarelI. 1 vIracaMda chavAbhAI ' 1 , nAnajI velajI alImapara. 1 , megajI zivajI 1 gAMdhI vAlajI bhImajI kuMDalA alIAbADA. 1 zeTha maNIlAla becara 1 phepharIA karamacaMda harajI 1 dozI harajIvana nathu - ' eLeu. 1 zrI jana jJAnavardhaka sabhA 1 saMghavI ujamazI monajI 1 dezI bAvacaMda jAdavajI AgrA velaNagaMja, katI ANuM 2 zeTha samarathamalajI vaida 1 jaina saMdha hA.zA.makamacaMda pAnAcaMda 1 lakSmIcaMda jaina lAibrerI keImathura-hAla jAmanagara ArAMbhaDA. 1 zA. trIbhovanadAsa vaMdarAvana 1 gAMdhI mena dhanajI keTaDA AlIrAjapura 1 mAstara jesIMga somacaMda mahetA 1 zA. jeThAjI punamacaMda kelakI - ugAmeDI 1 zA. chaganalAla amarazI 1 zA. kezavalAla velasI - khAkharameTI-kaccha umatA 1 zA. rAmajI sIvezI 1 saMdha taraphathI zeTha chaganalAla bhAIcaMda 1 , raNazI devarAja 1 zeTha kAlIdAsa phatehacaMda 1 jJAnabhaMDAra ha. devarAja nAgazI zAha - kheravA - 1 mANekacaMda phulacaMda ! 1 zA. pipaTalAla aLazIdAsa umarALA Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www. agAuthI zrAddha thayela mukhAjI nAmanuM lIsTa 1 1 maLatha 1 bhAyANI gulAbacaMda pAnAcaMdra gujavaDhI 1 gujaravadI jaina pAThazALA gudA 1 jerAma premajI gAMDaLa 1 pArekha pAnAcaMda kAnajI 1 gAMDala sadha samata hA. dhruvaLaca'da dAlatacaMda cheDavaDI 1 zeThe gAradhana vazarAma 1 dAzI jIvA jAdhvajI 1 mA. mIThA premajI 1 zeDa vAlajI kalyANujI 1 51 25 1 1 1 mAM. catrabhaja jhINA zA. rUganAtha kurajI jAma-kaDAraNA zeThe kAnajI amarazI zeTha harajIvana parazeAtama 1 jAmanagara zeTha lAlajI rAmajI zeThe kacarA muLajI pArekha muni zrI pratApa vijayajInA upadezathI 2. zeTha maganalAla jagajIvana 2. metA vazarAma hIrAcaMda ra zA. maMgaLajI vIrajI hA. catrabhaja 2TAkarazI jIvA ra galAlacaMdra khImajI hA. kAnajI tArAcaMda 1 jhaverI vIracaMda khImacaMda hA. magana lAla 1 zA. nathu khImajI 1 ,, devakaraNa saMdharAja >> muLacaMda hIrAcaMda 1 1 1 1 1 1 zA. kacarA mANekacaMda 1 jhaverI kapuracaMda ajarAmala tA. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 z mAdI khuzAlaca'da talakazI vArA nArANujI ravajI pA. mAnasaMdha DAbhAi mahetA bhAizya'6 muLacaMda dAthI rUpazI jeThAbhAI 1 1 dhelAbhAI bhagavAnajI zeTha rUpazI mecara 1 ena jamanAbAi zAmajI 1 zeTha goviMcha DAsAbhAi 1 zA. nyu jhaveracaMda 1 metA vAdhajI jhA 1 zA. sAkaracaMda devacaMda 1 jhaverI DevajI TokarazI 1 vazA padamazI nAnacaMda zA. vIrajI savajI zeTha rUpazI devajI zA. jhaveracaMda dhArazI jhaverI khetazI zIrAja mena meAtI kacarAbhAi pArekhanI putrI ena satAka ravajI ena jaDAva pAnAcaMdna mena nAthI kAlIdAsa bhaNusAlI rAyacaMda catrabhaja harajIvana gApAlajI dozI phulacaMda meAtIcaMda jhaverI nathu nAnaMda hA. tenI vidhavA ena mAMthI 1 saMdhavI muLajI velajI pa9 DIla mAstara dezaLajI mepacha zA. DAsA kurajI www zA DAyA devajI hA. cunIlAlabhAi ena divALI : suMdarajI zA. lIlAdhara dhanajI vaidya hA. kalyANucha Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaragraha-bhAga 2 je. 1 bena maNIbena te zA. virajInI vidhavA devacaDI. (1 za. rA. zeTha motIlAla pAnAcaMda 1 zA. kAlIdAsa govIMdajI * jALIA, dhAragaNI.. 1 saMdhavI valyama nathu 1 metA dAmajI bhImajI junAgaDha | dhorAjI. 1 munizrI maMgaLavijayajI mahArAjajI | 1 zA. kAnajI suMdarajI 1 zeTha prabhudAsa trivana rA. rA. muLajIbhAI gokalabhAI 1 maNIlAla manasukharAya jelara 1 zA. bhagavAnajI tribhovana suprITenDaTa zA. mANekacaMda karazanajI 1 zA. DAhyAlAla hakamacaMda 1 zA. naMdalAla jagajIvana 1 zeTha nathuM lakSmIcaMda 1 zA, muLajI jecaMda - jetapura 1 rA. rA. mohanalAla nAgajI cInAI 1 zrI jaina pAThazALA (mAMgaroLa vALA) 1 zA. mANekacaMda jeThAbhAI | 1 zrIsaMgha khAte 1 zA. bhImajI prAgajI 1 zeTha harakhacaMda muLajI 2 zA. lAlacaMda parazotama 1 rAmANI kezavajI rUganAtha | 1 kaMdoI premacaMda bhImajI 1 zeTha pAnAcaMda mAvajI 1 zA. pAnAcaMda makanajI 1 metA khuzAlabhAI jINuM 1 bhogIlAla kadA. 1 zA. rAmajI zAmajI 1 zA. hIrajI bhagavAnajI zA. dIyALajI makanajI hA. catrabhuja - DAi. 1 jaina pAThazALA mANekacaMda muLajI tAlALA. navAgAma 2 vahIvaTadAra sAheba sukhalAla kevaLadAsa 1 zvetAMbara saMgha samasta ha. paTela tAsa gAma. cavaTIA pAMcA kacarA tathA kALA 1 zA. kezavalAla umeda jasarAja dAThA, nAgaDakA 1 catrabhaja gulAbacaMda pAThazALA sArU ], 1 zA. vIracaMda chaganalAla didara | nAnA AsAmIA 1 verA hemajI gayAcaMda 1 zA umarazI khetasI 1 kaThArI dharamacaMda celajI ( pachADI 1 verA ravacaMda phulacaMda 1 zA. talakazI ghelAbhAi . dekAvADA | paDANA 1 ezA. amulakha umedacaMda ! 1 zA. mevajI raNamala kAya , ( bhuja na khAte dhroLanA nA saMdha taraphathI ha. " Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * agAuthI grAhaka thayela mubAraka nAmanuM lIsTa. 201 paravaDI belA. 1 zeTha hAvA devajI 1 pArekha DosAbhAI rAmajI pATaNAvAva bharUca..." . 1 saMdha samasta ha. vasA vArANajI 1 zA. vIracaMda metIcaMda dAdara - bhADIe-kaccha pAlaNapura 1 kAnajI jevaMta 1 pArI maNilAla khuzAlacaMda bhANavaDa, . 2 metA vahAlu lavajI 1 zA. gokaLacaMda gavaradhana. 2 zrI jainazALA taraphathI dosI magana. 1 zA. premacaMda kacarANuM bhAI kakalacaMda 1 jainazALA 1 bena menA zA. jIvA bhIkhAnI dha- 1 mulacaMda bhImajI , rmapatnI 1 zA. hIrajI lAdhA (1 zrI jaina vidyotejaka sabhA 1 Thekara narasiMha jINuM 1 pArI premacaMda kevaLa 1 Thakara kalyANajI kAlIdAsa - 1 kanyAzALA lAibrerI ha. mAstara u. [ 1 sonI bhANajI muLajI jamazI 1 senI suMdarajI bhImajI. porabaMdara bhAvanagara: 5 zrI jhaverabhAI harajIvana yunIyana jena. 25 zeTha devacaMda dAmajI jaina patranA zALA adhipati 16 bhaNazAlI meghajI cAMpazI bhujapura1 dhArazI muLajI 1 zA. gorasa padu 1 bhaNazALI khuzAla parazottama 1 dharamazI zeSakaraNa 1 saMghasamasta hA. prAgajI meghajI 1 mulacaMda vazarAma , magharavADA, 1 kezavajI nemacaMda 1 verA jIvana tulazI 1 harajIvana khuzAla ha kalyANajI govIMdajI majevaDI 1 zA. trIbhavana muLajI prabhAsapATaNa 1 zA. premajI rAyacaMda mAkhIyALA, 1 zA. kALA mAvajI phedarA mAMgaLa. 1 zA. lakSmIcaMda DAhyAbhAI 25 zeTha makanajI kAnajI basIna 1 dezI purUSotama nAraNa 1 nemacaMda kapuracaMda maracaMTa sTITa muMbaI bIlImorA. 1 pArI zebhAgacaMda amulakhabhAI 1 zA. lallubhAI kezarIcaMda 1 zA. cunIlAla kezavalAla " -16 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. memadapura, 1 zA. maganalAla vIracaMda 1 vorA TokarazI devazI 1 vAra popaTalAla dhArazI 1 zAna catrabhuja vIracaMda 1 jhaverI bhagavAnajI amaracaMda jhaverI galAlacaMda hemarAja 1 zA. prAgajI dharamazI 1 zA. karamaNa dhArazI 1 zA. motIlAla lallubhAI 1 bAbu ratanalAla cunIlAla 1 zeTha cunIlAla sAkaracaMda 1 pAnAcaMda mAvajI - muLI 1 zA. jeThAlAla DAhyAbhAI ' 1 dezAI mehanalAla metIcaMda A meTI khAvaDI. 1 zeTha kalyANajI tejapALa 1 zeTha velajI meghajI meTImAraDa. 1 verA bhurAbhAI velajI zrI saMdha 1 mahetA bAvA mAvajI 1 mahetA jAdavajI rUganAtha 1 dezI semacaMda jagajIvana morabI. 1 saMdhavI kIracaMdabhAI suMdarajI * 1 zA. malakacaMda rUpacaMda 1 vakIla dhanajIbhAI rAyacaMda 1 metA pItAMbara motIcaMda 1 kAzIdAsa khImacaMda raMgapara. 3 saMdhapatI zeTha juThAbhAI premacaMda rAjakeTa. 5 jenazALA | 1 dezI jUThAbhAI kezavajI 1 zA. hemacaMdabhAI dhArazI 1 metA kIracaMda jAdavajI . 1 dezI lamIcaMda vahAlajI hA. jAdavajIbhAI 1 zA. hemacaMda vAlajI hA, jAdavajI - rANapura (cuDA) | 2 zA. chaganalAla trIkamajI zA. ratIlAla vardhamAna 1 zA. jagajIvana nImacaMda ! 1 zeTha nAnacaMda mULacaMda 1 zA. lallubhAI govIMdajI 1 dozI haragovIMda kulacaMda 1 zA. gAMgajI chaganalAla 1 zA kastura lakSmIcaMda 1 kezavalAla chaganalAla 1 zA. ThAkarazI gaphala 1 tapagaccha saMdha hA. kAraDIA vazarAma rAyacaMda ramagAma 1 mAravADI zrImala talakacaMda varaDAvALA 1 mAravADI jIvarAja jugarAja latIpura. 1 metA DosAlAya ghelAbhAI ' | 1 metA aMbArAma mAnasaMga 1 dezI DozA talakazI 1 metA lavajI javeracaMda 1 metA jhINuM monajI 1 verA parazotama kalyANajI - ha. mANekacaMda parazotama 1 metA kalyANajI hIrAcaMda 1 metA aMdarajI pAsavIra 1 metA catrabhuja zAmajI 1 dezI kazaLacaMda kezavajI : U 1 vAra lAlajI kalyANajI Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAuthI grAhaka thayela mubAraka nAmanuM lIsTa. * vAMkAnera. leyA. 1 verA mAvajI kalyANajI 1 metA suMdarajI neNazI 1 vakIla dharamazI velajI | lAlapura. vIramagAma 1 jainazALA hA. zA, zivajI karI 1 zrIjainadharma vijaya pustakAlaya lenaMda. verAvaLa. 1 zA. kezavalAla nemacaMda 1 zrIjenajJAnavardhaka zALA hA. khuzAla karamacaMda 1 zA. amarazI catura zA. khuzAla vIrajI lela. 1 vorA vallabhajI tArAcaMda 1 zeTha karazanajI kALAbhAI 1 vorA jamanAdAsa hIrAcaMda - vaMthalI-jAmanI vANavALI 1 zA. jamanAdAsa harIdAsa 1 metA pAnAcaMda prAgajI " vA. 1 metA mULacaMda devajI 1 zeTha hIrA nAgajI - 1 metA pAnAcaMda nathu - sakhapara. 1 saMdha samasta hA. zeTha pAnAcaMda | 1 zA khetazI makanajI prAgajI samI. 1 metA rUganAtha kAlIdAsa - vaMthaLI-soraTha. 1 vahorA mIyAcaMda karasana 1 verA jINuM suMdarajI sIyANA - vaDhavANu kAMpa. 1 zrI zrI 1008 zrImad vijaya dhana1 zA. amIcaMda jhINabhAI caMdra sUri "vaLAda. ' suMdarIANuM. 1 zA. julacaMda khemacaMda 1 zA. mohanalAla meghajI haLavada, 1 dezI devacaMda mAdhavajI ( 1 vakIla lavajI puMjA vAgudaDa. - Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityaprakAzaka maMDaLamAM vecAtAM pustakanuM - lIsTa. * * - 8 0 0 che , ,, 0 2-8-0 2-8-0 1-0-0 3-0-0 0-10-0 0-4-0 0-6-0 0-8-0 >> -0-0 0 0 *vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 1 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je jaina graMtha gAIDa .. ** jenatajvAdaza graMtha... jenadarzana jenadharmakA svarUpa... .... jenadharma viSayika praznottara jenI zikSA digdarzana tasvanirNaya prAsAda devasarAI pratikramaNa dravyaguNa paryAyane rAsa dharma dezanA ... pAMtrIza belo thekaDe .... pratikramaNa sUtra . praznottara puSpamALA zrIvallabhavijayajI kRta stavanAvalI vimaLavida vividha pUjAsaMgraha... ... vizeSa nirNaya . . zatruMjaya mAhAsya-prathama khaMDa ... samyatva zalyadvAra hiMdI. .. svAmI dayAnaMda eAra jena. : : : : : : : : : : : : : : : : : : ka , 4-0 0-8-0 1-0-0 0-2-0 2-8-0 0-12-0 0-8-0 , 0 0 0 0 , , , , , 0-8-0 0-4-0 1-4-0 0-10-0 0-6-0 0 0 0 tra vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA traNe graMtho sAthe kharIdanAra pAsethI ... rU. 6-9-0 traNe bhAgamAMthI game te be bhAga kharIdanAra pAsethI , 4-8-0 traNe bhAgamAMthI game te eka bhAga kharIdanAra pAsethI ... , 2-8-0 trIjA bhAganuM agAuthI grAhaka thanAra pAsethI Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhera khabara. bheTa. 1. tattvajJAna dIpikA ' ... ... ... ... 5 0-6-0 sAmAyikasUtra ... .. sAhitya prakAzaka maMDaLa, jAmanagara-kAThiyAvADa.. pariziSTa parva. pUjya munizrI vallabha vijayajI mahArAjajInA praziSya - tilakavijayajI mahArAjajI kRta. pariziSTaparva " mULa saMskRta uparathI hiMdustAnI bhASAmAM bhASAMtara karavAmAM Avela che. A pustakamAM ghaNe sAro vAMcavA gya rasika itihAsa che. A pustaka saMvata 1973 nA kArtika mAsamAM bahAra paDaze. maLavAnuM ThekANuM - sAhitya prakAzaka maMDaLa, jAmanagara-kAThIAvADa vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA trIjA bhAganuM agAuthI grAhaka thanAranuM nAma graMthane aMte mubAraka nAmatarIke chApavAmAM Avaze. - trIjo bhAga ghaNe bhAge hAlArI saM. 1974 ne paryuSaNa upara bahAra paDaze ane A graMthanuM suzobhita pAkuM bAIDIMga thaze tathA temanAM pRSTha 600 thI 650 sudhI thavA saMbhava che. A vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA traNe bhAge jena tathA jainetara prajAmAM kevA mAnanIya gaNAya che temanI pUrNa samajutImATe A graMthanA pRSTha 569 thI 197 sudhI 28 abhiprAyo vAMcavAthI Apa vidyAvinodI purUSone tarataja uttama prakAranI khAtrI thaze. mATe te vAMcavA amArA taraphathI khAsa vinayapUrvaka bhalAmaNa karavAmAM Ave che. ja A banne pustaka zrAvakone vAMcavA lAyaka che, te hAla amArI pAse DAMka che to vahecAtI levAne je azaktivAna hoya temaNe 0-2-6 nI TIkITa mokalyathI ApavAmAM Avaze. paraMtu beu paddhatinAM pustake khalAsa thaye nA pADavAmAM Avaze. sAmAyika sUtra paNa cha AnAnI kiMmatanuM che. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che che che che lAlajI rAmajI zeTha, sIlka enDa golDana breDasa, kalotha maracanTa jA ma na ga ra . The-AzApurA pAse, navI dukAna. amArA kArakhAnAmAM khAsa prakhyAti pAmelA kArIgarethI dareka jAtane rezamI, senerI tathA jhIMkane mAla ghaNeja saphAIdAra ane uttama prakArane banAvavAmAM Ave che. amArI dukAnethI atalase gaI tathA savAgajI, sAdI temaja bAMdhelI raMge raMganI, svadezI sADIo, senerInI sADIo, cAMdalAnI oDhaNuM, jhIMkanI oDhaNI, oDhaNu, jhIMka senerInA ghAgharA, jhIMkanA leMgA, jhIMkasenerInA kamakhA,. porabaMdarI pAghaDIo, cAMdalAnI pAghaDI, senerI sAphAo halakA-bhAre, senerI kera cheDA, suratI lesa, kaMThA jhIMkanI re, cInAI tathA jApAnIsa rezamI mAla tathA dareka jAtanuM sutarAu kApaDa kaphAyata bhAve maLe che. sivAya orDara mujaba grAhakenI icchAnusAra TuMka mudatamAM banAvI ApavAmAM Avaze. mATe eka vakhata maMgAvI khAtrI karavAthI ghaNeja saMtoSa ane phAyadA thaze. bahAra gAmanA orDara upara pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. - WWW.WEF)" Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C WISDOM. DahApa Na. @janDA sAmAjIka, naitika, dhArmika, vyavahArika ane tAtvika viSayane uttama rIte pratipAdana karatuM, gamata sAthe jJAna ApatuM, jAhera patronA uMcA abhiprAya dharAvatuM, sAruM ane sastuM mAsika patra DahApaNa je rasamaya kAvya, lisa vArtAo tathA uttama lekho sAthe dara aMgrejI mAsanI zarUAtamAM bahAra paDe che. - vArSika mUlya ... . rUA. 1-0-0 TapAla kharca ... ... rUA. 0-4-0 namunAnI kepI ... .. rU. 0-ra-0 jAhera khabara mATe A patra eka utama sAdhana che. bhAvatAla mATe patravyavahAra karI Ajeja khulAso maMgA. vijhaDama oNphisa, jAmanagara-(kAThiyAvADa). >>>>>> khAsa aMka 94 - 8 %99%99 % ~~~~ phakta sADAcAra AnAnI TapAlanI TIkITa mekalanArane jAherapatronA uMcA abhiprAya dharAvato savAse pAnane sacitra daLadAra aMka mekalavAmAM Avaze. A aMka khAsa saMgraha karavA lAyaka che. - taMtrI. Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAsAgara urphe sAhitya prakAzaka prinTiMga presa >> jAma na ga . < Eaa A presamAM amArA 25 varasanA lAMbA anubhavathI hAlanI nyu peinTa sIsTama pramANe ghaNeja sudhAre vadhAre karI pitAnA uttama prakAranA varSathI chapAvanArane ekasarakhe saMtoSa Apela che. A presa tadana sudharelI DhabanI navI mazInarIthI moTA vistAramAM ubhuM karavAmAM Avela che ane lAMbA vakhatanA keLavAyelA mANasothI kAma karavAmAM Ave che jethI saMkhyAbaMdha graMtha chapAya che. vaLI temAM- aMgrejI, gujarAtI, hiMdI, marAThI ane saMskRta" vigere tamAma bhASAnuM buka varka, joba varka, meM, kArDa, kavara, kaMkotrI, huMDI, ceka vigere tamAma prakAranuM uttama varka, raMgIna tathA senerI prinTiMga varka amerikana abhiprAyanI nyu prinTiMga sIsTama pramANe ghaNuM ja kALajIpUrvaka varka karavAmAM Ave che. keTo jhIMkanuM prinTiMga varka. ghaNuMja saphAIdAra ane raMgIna zAhIthI chApI ApavAmAM Ave che. uttama prakAranuM bAInDIMga varka pAkuM-kAcuM, ijhIMga-gIlTIMga ane pikaeNTa phezananuM suzobhita ane TakAu bAInDIMga karavAmAM Ave che. A presamAM dareka varka regyulara TAimathI, saphAIdAra kAmathI ane ekadama ochA dAmathI karI ApavAmAM Ave che. A sivAya amAre tyAMthI dareka jAtanA prinTiMga pipa tathA sTezanarI sTaka maLI zakaze. jenI ejansI J. & J. Makin, Ltd., kampanInA janarala ejanTa pAsethI meLavelI che. bahAragAmanA orDara upara pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. dareka varSanA bhAva pUchAvI khAtrI kare agara rUbarU maLe. para cakubhAI ladhubhAI, menejara enDa pepara kamIzana ejanTa, jAmanagara-kAThiyAvADa