Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI phArbasa gujarAtI sabA graMthamAlA-gra yAke 18 maladhArI bIrAjazekharasUri [iiH - caturvizatipraba dhanI gujarAtI anuvAda saMzodhaka, anuvAdaka ane vivecaka che. hIrAlAla sikadAsa kApaDiyA, em . e., vA vAyu dhi? nararUtra ( salTAgya ane saTI , ) vagere kRtionA saMpAdaka tema ja khihaMta za nadIpikAnA yAjaka. 2. he ke --zrI phArmAsa gujarAtI see -- aMbai, rA, e thya lAla bu. jAnI, dhI, e sara ,ke meM jI, che te 750 ] >> ya maM saMrakar Na vi. saM. 1996
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI phArbasa gujarAtI sabhA graMthamAlA-graMthAMka 18 mAladhArI zrI rAjazekharasUripraNIta caturvizatiprabandhane gujarAtI anuvAda saMzodhaka, anuvAdaka ane vivecaka pro. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA, ema. e., tattvAdhigamasUtra (sabhAgya ane saTIka) vagere kRtionA saMpAdaka tema ja AhaMtadarzanadIpikAnA yajaka. prakAzaka-zrI phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaI. rA. za. aMbAlAla bu. jAnI, bI. e, sahAyaka maMtrI. prati 750 ] prathama saMskaraNa [ vi. saM. 1990 mUlya rU. 1-0-0
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: rA. za. aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI, bI. e., sahAyaka mitrI, zrI phArbasa gujarAtI sabhA. 365, zrI phArbasa gujarAtI sabhA maMdira, kogresa hAusa leIna, lemIMgTana roDanI bAjumAM muMbaI na. 4. mudraNarathAna : Aditya mudraNAlayaH rAyakhaDa reDa, amadAvAda, mudrakaH gajAnana vizvanAtha pAThaka, prAptisthAna mesarsa ena. ema. tripAThI enDa kaMpanI, For Private & Personal u prinsesa sTrITamuMbai na. 2 ww.jainelibrary.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvano mULa graMthanuM avalokana mULa graMthanAM catuviMzatiprabandha ane prabandhakoza evAM be nAme che. temAM prathama nAma A graMthamAM AvatA 24 prabaLe uparathI pracalita thayeluM jaNAya che, jyAre dvitIya nAma te khuda graMtha kAra zrI rAjazekharasUrie nirdoryuM che, je vAtanI aMtamAMnI prazasti sAkSI pUre che. A graMthamAM je 24 prabaLe che te paikI dazane sUri sAthe, cArane kavi sAthe, sAtane rAjA sAthe ane bAkInA traNane - zrAvaka sAthe saMbaMdha che. arthAta viziSTa sUrio, kavio, rAjAe ane zrAvakene lakSmIne A graMtha racAya che. ahIM ApelA prabandhamAMthI keTalAka prabhAvaritramAM paNa najare paDe che. jemake (1) Aryandila-prabaMdha, (2) pAdaliptasUri-prabandha, (3) vRddhavAdi-prabandha, (4) mallavAdisUri-prabandha, (5) haribhadrasUri-prabandha, (6) apabhadi 1 zrIyuta durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI A mULane anulakSmIne zrI phArbasa gujarAtI sabhAnA 67mA varSe apAyelA pitAnA vyAkhyAna nAme "gujarAtanA madhyakAlIna hindu-rAjapUtayuganA itihAsanAM prabaMdhAtmaka sAdhanomAM kathe che ke " A graMtha prabhAvakacaritanI dhATIne paNa bhASAzuddhi, vyavasthA vagere guNomAM prabhAvacarita ane prabaMdhaciMtAmaNi beyathI utarata che." saMzodhanapatra tapAsatI veLA mane A jANavAnuM maLe che, eTale A saMbaMdhamAM huM atra UhApoha karI zakuM tema nathI. AthI huM zAstrIjIne prabandhacitAmaNinA bhASAntaranI prastAvanAmAM A vAtane samarthanamAM dAkhalAdalIla raju karavA vinavuM chuM, kemake hajI e bhASAntara pUrepUruM chapAI gayuM nathI. 2 zrIkasUrie va, saM. 1393 mAM nAbhijiddhAraprabandha o che, zuM e uparathI prastuta grathanA nAmamAM 1 prabandha" zabda vaparAyo haze? zrI rAjazekharasUrinI peThe vi. saM. 1442 mAM zrI jinamaMDanagaNie paNa potAnI kRti nAme " kumArapAlaprabandha"mAM "prabandha' zabda yojyo che. ( 3 emanI janma-tithi ane nivANa-tithine udezIne "Proceedings of the Third Oriental Conference " 414611 34Hi 228 HI yeni ema sUcavAyuM che ke vi. saM. 800 nA bhAdaravA suda trIja ne ravivAra eTale i. sa. 743 nI 28 mI julAIne ravivAre bapora pachI (afternoon) traNa kalAka ane 24 miniTa bAda hasta nakSatra zarU thatuM hatuM ane emanI nirvANatithi te cothI julAI ne guruvAra che.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA sUri-prabandha ane (7) hemacandrasUri-prabandha. pramanvakArAnA racanArA sAme prabandhacintAmaNi nAmaneA graMtha ho, e hakIkata A graMthanA eka vibhAgarUpa zrIhemacandrasUri-prabandha ( pR. 98 ) uparathI tarI Ave che.ra mA uparathI ema anumAna karAya che ke (1) varAhamihira, (2) vRdvavAdI, (3) mallavAdI, (4) sAtavAhana ( zAlivAhana ), (5) vikramAditya, (6) nAgArjuna, (7) AbhaDa ane (8) vastupAlane lagatA prabandha racavAmAM paNa rAjazekharasUrie prabandhacintAmaNi upayAga karyo haiAvA joie. A hakIkata dhyAnamAM letAM e phalita thAya che ke 24 prabandhrAmAMthI uparyukta sAta ane A Ai ema kale paMdara prabandhA tA eka yA khIjA graMyane AdhAre racAyelA che. temAM paNa vRddhavAdi-prabandha ane mallavA-iprabandha te prabhAva:caritra temaja prabandhacintAmaNi e baMne graMtheAmAM najare paDe che. cAvIsa prabandhAmAMthI A vRMdar bAda karatAM nava prabandhA rahe che. ApaNe ene rAjazekharanI navIna racanA tarIke oLakhAvI zakIe, paraMtu emAM temaja bIjA badhA prabandhAmAM paNa je je hakIkata raju karAyelI che te satyatAnI garaNImAM gaLAIne ja upasthita karAyelI che ke kema ene edhaDaka uttara vizeSa anveSaNa upara avalaMbita che. navIna racanA tarIke ALakhAvI zakAya tevA nava prabandhA paikI 1 emanI vividha kRtie paikI dvacAAyanA mUlya viSe rA. durgAzaMkara ke. zAstrIe potAnA uparyukta vyAkhyAnamAM evuM pratipAdana karyuM che ke gujarAtanA itihAsanA soAdhana mATe kaMmatI evA A graMthamAM aitiGAsika dRSTinA mATe bhAge abhAva jovAya che. 2 jue A graMthamAM ApelA anuvAda (pR. 85). 3 A matrIzvare racelA naranArAyaNAnaMdu mahAkAvyanA chellA sa uparathI enA vaMzanI mAhitI maLI zake che. maMtrIzvaranA jIvana upara prakAza pADanArAM je sAdhanonA nirdeza 29 mA pRSTamAM karAyo che. temAM trIjA ane ceAthA sAdhana paratve mudraNadoSane lIdhe eka skhalanA udbhavI jaNAya che. ethI temAM nIce mujaba sudhArA karavA joie: zrIudayaprabhasUkRita sukRkIrti kalekSanI zrIhemavijayakRta dharmAlyudaya mahAkAvya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA harihara-prabandha ane amAracandra-prabandha gujarAtanA ItihAsa sAthe saMbaMdha dharAve che. amaracandranA prabandhamAM viradhavalanA putrarUpe je vIsaladevane vRttAnta che te prabacintAmaNimAM nathI. eTale e vRttAnta mATe te prastuta graMtha ja upayogI thaI paDe che. vaLI A graMtha bIjA graMthakArone paNa khapamAM AvyuM che, e hakIkata paNa AnI upayuktatA siddha kare che. graMtharacanA- zrI rAjazekharasUrie vi. saM. 1805( i. sa. 1349)mAM 8 zukla saptamIne dine "dilhI" nagaramAM darzanapoSaka mahaNasiMhanA AvAsamAM rahIne prabakezanI racanA karI. e graMthano prAraMbha zrISabhadeva, zrI neminAtha, zrI pArzvanAtha ane zrI mahAvIrasvAmI e cAra tIrthakaronI stuti, bhAratIne prArthanA ane potAnA gurunA saMsmaraNapUrvaka karAve che. evI prabandha pachI sAtamA sivAya bAkInA badhA gadyamAM racAyelA che. keTalIka vAra gUrjara bhASAnA zabdone saMskRtane svAMga sajAvelo jovAya che.? A pramANe racAyelA caturvizatiprabandharUpa mULane sAme rAkhI prastuta bhASAtara vAMcavA saMskRtanA sAmAnya abhyAsI prerAya e vizeSa saMbhava che. ethI temanI anukULatA sacavAya te mATe ane tema thatAM saMskRta sAhityakSetramAM yatheSTa vihAra karavA mATe temane gya tAlIma maLe te vAte zabdArtha upara vizeSa lakSya ApavuM durasta jaNAyuM che. Ama karavA jatAM keTaleka sthaLe darAnvayatA ke kilaSTatA upasthita thaI haze, paraMtu A te bhASAMtara che, kiMtu rUpAMtara nathI e hakIkata dhyAnamAM laI Ane sahRdaya sAkSaro nyAya karaze, evI AzA che. graMthanuM mahatva A caturvizatiprabandhanuM mahatva keTaluM che te vividha graMthakAroe nija nija kRti racatAM ene je Azraya lIdhe che te kahI Ape che 1 nAbhinaMdanajinedAraprabandha gujarAtanuM varNana pUruM pADe che. A hakIktanI gujarAtImAM mAhitI meLavanArane prathAna (pu. 11, aM. 4, pR. 27-280) jevuM anukuLa thaI paDaze. 2 enA paricaya mATe juo pR. 222. 3 juo caturvizatiprabandhanuM kiMcita prAstAvika (pR. 8).
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA A saMbaMdhamAM 1upadezarasAlanI aMtima paMkti raju karavI Avazyaka jaNAya che - zupAraNAstranAma parathaH | 3rAtIiraprbndhaadibhushaastraannyvloky uddhRtaH sampUrNo'yaM prnthH|" upadezasAra nAmano graMtha paNa caturvizatiprabandhamAMthI keTaleka aMze uddharAve che. AnA samarthanAthe e graMthanI aMtima paMkti atra raju karAya che : " iti zrIupadezasAranAmA granthaH upadezataraGgiNIpravandha. jovIzIkhavazvavikatAmaNi yunivadurAnnAithavovaca samudrutA" zrIprabhAcandrasUrikRti prabhAvacaritramAM zrIbApubhadisarine je vRttAnta raju karAyela che te mATe bhAge A caturvizatiprabandhagata bappabhaTTasUriprabandhanuM kevaLa gadyamAMthI padyamAM rUpAntara che ema gaDavadhanI prastAvanA (pR. 149)mAM AlekhAyeluM che. AnI puSTirUpe prabhAvakacaritranA 11mA sarganuM nimnalikhita- bappaTTiH zriye zrImAn yavRttaM ggnaanggnne| khelati sma gatAyAta, rAjezvarakavirmudA // 1 // --padya avataraNarUpe raju karI rAjezvarathI rAjazekhara samajavuM ema sUcavAyuM che, kemake Izvara ane zekhara e kArthaka vAcI hAI 5ghanI sAnukULatA mATe A pramANe parivartana karAyuM che. prastAvanAkAranuM A kathana khulanAtmaka che, kemake prabhAvaka caritranI racanA vi. saM. 1334mAM thayelI che eTale caturvizatiprabandha te tyArabAda 71 varSe racAye che. AthI te ulaTuM ema anumAna thaI zake tema che ke rAjazekharasUrie prabhAvacaritranA AdhAre bapabhaTTisUriprabandhanI saMkalana karI hovI joIe. 1 AnI eka hastalikhita prati raoNyala eziyATika sosAyaTi (muMbaI) pAse che. enA varNana mATe juo che. velanakarakRta sUcIpatra (vi. 3-4, pR. 406). 2 vi. saM. 1737mAM lakhAyelI AnI eka hastalikhita prati prAcavidyAsaMzodhanamaMdira (punA)mAM che. ene kramAMka 1264. che. 1884-87
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA graMthakArane paricaya prastuta graMthakAranAM kula, gaNa, zAkhA, gaccha ane guru saMbaMdhI keTalIka mAhitI caturvizatiprabandhanA aMtamAM ApelI prazasti uparathI maLI rahe che. jemake zrIrAjazekharasUri "praznavAhana" kuLanA che, temanA garnu nAma 'cha, teso bhayama 'zAnAmA yesA che, temane ga7 "harSapurIya' nAmathI prakhyAta che, temanA gurunuM nAma zrItilaka che, ane teo "maladhArI' abhayadevasUrinA satAnIya thAya che. zrIrAjazekharasUrie zrIjinaprabhasUri pAse nyAyakaMdalI zIkhI tenA upara je paMjikA racI che tenA aMtamAM ApelI nimnalikhita" zrI praznavAhana'kule 'koTika'nAmani gaNe jagadvandhe / zrI'madhyama'zAkhAyAM vaMze zrIsthUlabhadramuneH // 1 // gacche / harSapurIye' zrImajjayasiMhasUrivaraziSyaH / SaSThASTamatIvratapAH SaDikRtityAgasAhasikaH // 2 // devyA cakrezvaryA pratipannasutaH zrutAbdhigovindaH / zroabhayasUrirabhavaniHsaGgasiddhabahuvidhaH // 3 ||-vishesskm paraHsahanAn bhUdevAn , yakSaM kaDamaDaM ca yaH / prabodhya * meData'pure, vIracaityamakArayat // 4 // zrogUrjarezvaro dRSTvA, to malaparIpaham / zrIko birudaM yasya, 'maladhArI 'tyaghoSayat // 5 // nAthaM 'surASTra'rASTrasya, khegAraM pratibodhya yaH / 'ujjayanta'tIrthapathaM, khilIbhUtamavIvahat // 6 // yasyopadezAnnirmucya, catastrazcapalekSaNAH / pradhumno rAjasaciva-zcAritraM pratyapadyata // 7 // 1 sarakhA nyAyakaMdalInI paMjikAnA prAraMbhamAM apAyeluM dvitIya padya - " zrImajinaprabhavibhoradhigatya nyAyakandalI kiJcit / tasyAM vikRtilavamahaM karavai svaparopakArAya // 2 // "
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA zrIhemacandra ityAsIt , saribhUriguNaH sa tu / granthalakSavinirmAtA, nirgranthAnAM vizeSakaH // 8 // pratibodhya siddhabhUdhava-muddaNDaiH kanakadaNDakalazairyaH / uttaMsitavAn paritaH, svadezaparadezacaityAni // 9 // pativarSa jIvarakSA-mazotyahamazItyaham / yasyopadezAt siddheza-stAmrapatreSvalIlikhat // 10 // zrIzrIcandramunIndro, vibudhendumunizca tasya vaMzyau dvau / yau 'lATa'dezamudrA-mujjhitvA jagRhaturdIkSAm // 11 // zrIcandrasariziSyaH, zrImunicandraH prabhuH zucicaritraH / 'caulukya 'mAnalanRpaM, vAgmI pravAjayAmAsa // 12 // tatkramiko devaprabha-mUriH kila pANDavAyanacaritram / zrIdharmasArazAstraM, ca nirmame sukavikulatilakaH // 13 // tadIyasiMhAsanasArvabhauma--sUrIzvaraH zrInaracandranAmA / sarasvatIlabdhavaraprasAda-vidyamuSTindhavadhIbabhUva // 14 // TippanamanadhyarAghava-zAstre kila TippanaM ca kandalyAm / sAraM jyotiSamabhad, yaH prAkRtadIpikAmapi ca // 15 // tasya guroH priyaziSyaH, prabhunarendraprabhaH prabhAvADhyaH / yo'laGkAramahodadhi-makarot kAkutsthakeliM ca // 16 // rAjAnaH pratibodhitAH kati kati granthAH svayaM nirmitAH ___ vAdIndrAH kati nirjitAH kati tapAsyuprANi taptAni ca / zrImaddharSapurIya'gacchamukuTaiH zrIsUrisutrAmabhi:-- stacchiSyairmunibhizca vetti navaraM vAgIzvarI tanmatim / / 17 // naracandrasarivaMze, sUriH zrIpadmadeva ityAsIt / sUriH zrIzrItilaka-stasya mRgendrAsane jayati // 18 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA tagharaLag#foLawAmUSitamAcchoDatra kAmA zrIrAgarovara DayuM, sUri zrImitanona II 2I. pUjyazrItilakAbhidhAnasuguroH sAmarthyametad dhruvaM mAdRkSo'pi yadatra sabhyapurato dhatte vacazcApalam / yaDDimbhA api zuddhasaMskRtagiraH 'kazmIra dezodbhavAH vAgdevyAH sa khalu prabhAvavibhavastatra sthitAyAcirAt // 20 // " -prazasti uparathI jaNAya che tema zrIrAjazekharanI guruparaMparA nIce mujaba che - sthUlabhadra-jayasiMha-mAladhArI abhayadeva-hemacandra-zrIcandrakamunicandra-padavaprabha-naracapadmadeva-zrItilaka zrItilakanAma 1 che ane ama jevI tIvra tapazcaryA karanArA, che vikRtinA tyAgI, cahezvarI devI dvArA putrarUpe svIkArAyelA, hajAri brAhmaNa ane kaDama cakSane pratibodha pamADI "meDatapura mAM vIraceya karAvanAra, gUrjarezvara kaNa taraphathI "mAladhArI " evuM biruda pAmelA, kheMgArane pratibadhI "girinAra * tIrthanA mArgane saraLa banAvanArA ane rAjamaMtrI pradyumnane dIkSA grahaNa karAvanArA A sUrivara che. 2 gRhasthAvasthAmAM praduna nAmathI prasiddha, aneka graMthanA praNetA, uttama nirgava, siddharAjane pratibaMdha pamADI, tenA dvArA svadeza ane paradezanAM cetyone saivarNa daMDa ane kaLazothI vibhUSita karAvanArA ane avarakSA mATe siddharAja pAse prativarSa lekha lakhAvanArA A munivara che. 3 A zrI hemacandranA vazanA che. temaNe vibudhacandranI jema "vATa' dezanI mudrA choDI dIkSA aMgIkAra karI hatI. 4 A zrIcanA ziSya thAya che ane temaNe sailukaya mAnala rAjAne dIkSA levaDAvI hatI. - emaNe pAMDavacaritra tema ja dharmasAra e be grantho racyA che. 6 anartharAdhavanuM Tina, nyAyakadilInuM Tipana, tisAra ane prAkRtidIpikA e emanI kRtio che. alaMkAramahedadhi ane kAka. thakelina kartA, aneka rAjAonA pratibaMdhaka, keTalAe vAdIono parAjaya karanArA ane ugra tapazcaryA karanArA sUrIzvara narendraprabha e emanA gunA priya ziSya hatA.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA nA anya munivara thaI gayA che. dAkhalA tarIke navAMgItikAra zrIabhayadevasUrinA saMtAnIya zrIdevabhadrasUrinA ziSya zrAtilaka. e munivare autamapuchAnuM vivaraNa raceluM che. zrIrAjazekharasUrinA guru zrotilakarAri te emanAthI bhinna che, e kahevuM paDe tema nathI. zrIyuta jinavijaya dvArA saMpAdita prAcIna lekhasaMgraha (bhA. 2, kramAMka 144-145) uparathI jaNAya che tema rAjazekharasUrinA guru zrItilakarie Abu upara pratiSThA karI hatI. prastuta graMthakAre paNa saM. 1418mAM "pATaNa mAM pratiSThA karI hatI, ema zrIbuddhisAgarasUrikRti dhAtupratimAlekhasaMgraha(bhA. 1)nA 227mA kramAMka uparathI jaNAya che. graMthakArane kRtikalApa- prastuta graMthakAra zrI rAjazekharasUrie catuviMzatipraba yAne prabadhekeza racavA uparAMta paDadarzanasamuccaya, 284 kathA, dAnapatrizikA temaja *ratnAkarAvatArikAnI paMjikA paNa racyAM che. A sarve zrethe to anyAnya sthaLethI prasiddha thayelA che te viSe kaI khAsa kahevA jevuM rahetuM nathI. lagabhaga vi.saM. 1405mAM emaNe neminAtha phAga racyAnuM kahevAya che. vaLI zrIdharakRta "nyAyataMdalInI paMjikA paNa 1 vi. saM. 1261 mAM pratyekabuddhacaritra, vi. saM. 1274mAM jitakalpavRtti, vi. saM. 1277 mAM sakavavRtti, vi. saM. 1296 mAM Avazyakaniyukti vRtti ane vi. saM. 1304mAM dazavaikAlikaTIkA racanArA tilakasUri pUrNimA gaNanA zrI zivaprabha munIzvaranA ziSya thAya che. emane zrItilaka samajavAnI keTalIka vAra bhUla thatI jovAya che. 2 5. hIrAlAla haMsarAja (jAmanagara) taraphathI vi. saM. 1969 mAM A graMtha prasiddha thayelo che. bhUlathI che. velakare potAnA sUcIpavamAM Ane caturvizatiprabandha" gaNe lIdhelo najare paDe che. 3 zrISabhadevajI kesarImalajI saMsthA (ratalAma) dvArA i. sa. 1927 mAM pratyAkhyAnasvarUpa, sArasavatI vabhama ityAdi kRtionI sAthe A prasiddha karAyela che. 4 zrIvAdidevasUrie racelA pramANunayatavAlokAlaMkAra upara zrI. ratnazekharasUrie A TIkA racI che. 5 maharSi kaNade che padArthanA vistArarUpa je sUro racyAM che tenA upara prazastapAde bhASya rahyuM che, enA upara ekaMdara cAra vRttio che. (a) AcArya zive racelI cemavatI, (A) zrIdharAcAryakuta cAthakaMdalI,
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 1884-87. 183391 emanI kRti che, ema e paMjikAnI prazarata uparathI jaNAya che. bhAMDArakara prAcyavidyAsaMzeAdhanamaMdiramAM 1320. ane 1298. e kramAMkavALI je e hastalikhita pratio che, temAM prathama prati maladhArI rAjazekharasUriSkRta vinAdathA raju kare che ane dvitIya pratine ' kathAsaMgraha 'nA nAmathI eALakhAvela che; paraMtu A e graMthA uparyukta 84 kayAthI bhinna che ke kema tene nirNaya karavA mATe e e pratinuM saMtulana karavuM bAkI rahe che. * A uparAMta syAdvAdakalikA paNa prastuta rAjazekharasUrie racelI che ke e nAmanA anya kAi munivare te paNa jANavuM bAkI rahe che, kemake jaina graMthAvalimAM ekRtinA racanAsaMvata 1214 je darzAvAyeA che tene AdhAra jI sudhI jANavA jovAmAM AvyeA nathI. prabandhakAza ane bhAjapramantra "" "The Harvard Oriental Series taraphathI cAthA graMtharUpe prasiddha thayela, ane cArlsa zakavela lensana (Charles Rockwell Lanman)nA bhASAntara sahita rDA. sTena kAnA (Sten_Konow ) dvArA saMpAdita kapUrama'jarInA 196 mA pRSThamAM nIce mujabane "" Many of the memorial verses which occur in the anthologies, and are ascribed to him, were most probably not written by our poet. Some of them are, according to the Hariharavali, taken from the Bhojaprabandha of Rajacekhara". It is ( 4 ) uddayanAcA kRta kiraNAvalI ane (I) zrIvatsAcArye racelI lIlAvatI. AthI A vAta spaSTa thAya che ke nyAya dalI e bIjI vRtti che. enA upara zrInaracandrasUrie Tipna racyuM che. ** 1 A 39 ane anya prati anusAra 40 pdhavALI kRti hajI sudhI koi sthaLethI prasiddha thayelI jaNAtI nathI. hAlamAM muni zrIpuNyavijaya taraphathI maLelI enI pratinuM sapAdanakAryAM me' hAtha dharyuM che. A kRtinA Adya ane, aMtama padha anukrame nIce mujaba che: " r SaDdravyaM jinaM natvA, syAdvAdaM vacmi tatra saH / jJAnavarzanatA mevA-metAmyAM paramAmasu || 1 || dravyaSaTke'pyanekAnta- prakAzAya vipazcitAm / prayogAn darzayAmAsa, sUriH zrIrAjazekharaH // Author of Karpuramanjari. 44 dr
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 prastAvanA accordingly probable that they are extracts from the Prabandhakoca of the younger Rajacekhara, which was written in 1347. " -ullekha jovAya che. ahIM je prabandhakezamAM bhAjaprabandha hevAne nirdeza karAyo che te bhrAntimUlaka jaNAya che. jo tema na ja hoya te prabadhekezanA kartA zrI rAjazekharanI bhejaprabandha nAmanI kaMI kRti hovAnI saMbhAvanA karavI paDe che. paddhati-- A anuvAdAtmaka graMthamAM anuvAda karatI veLA meM je zailIno upayoga karyo che te saMbaMdhamAM " graMthanI racanA ' e zIrSakagata vibhAgamAM isAro karAyelo che aTale e viSe ahIM kaMI khAsa umeravA jevuM rahetuM nathI. thI phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaI taraphathI 1ramAM graMthAMka tarIke prasiddha thayelA ane gIrvANa girAmAM racAyelA mULa graMthanA saMskaraNamAM meM jema viziSTa nara, nagara ityAdi nAmo ja-pariziSTa tarIke ApyAM che tema A gaurjara saMskaraNamAM ApavAnI mane AvazyakatA nahi jaNAyAthI meM tema karyuM nathI. AthI enI jijJAsune e pariziSTa joI levA bhalAmaNa che. vizeSamAM jema saMskRta AvRttimAM jha-pariziSTa tarIke keTalAka pAribhASika zabdAdi viSe TUMkI noMdha apAyelI che tevI atra ApavI evo prathama vicAra hatA, paraMtu A anuvAdAtmaka graMtha bahAra paDe che te pUrva mArI racelI Ahatadarzana dIpikA prasiddha thaI javAthI e vicAra jato karyo che. AzA che ke e mArI kRtimAMthI pAribhASika zabdo viSenI Avazyaka mAhitI jarUra maLI raheze. mULa graMthane uddezIne saMskRtamAM lakhAyelA "kicita prAratAvika"-- (pR. 8)mAM meM keTalAka prabaMdhanI saMvAdAdira mImAMsA karavAno prayAsa karavAnI abhilASA vyakta karI hatI, paraMtu Aje e mImAMsAne pRthapha sthAna na ApatAM keTalIka prAsaMgika noMdha pariziSTarUpe raju karI saMtoSa mAnya che, kemake prabhAvaka caritranI prastAvanAmAM tenA yAjaka ItihAsatta sAkSara munirAja zrI kalyANavijaye e dizAmAM suMdara prakAza pADayo che. ahIM to phakta bhadrabAhu svAmIne uddezIne be zabda kahevA prastuta samajAya che. te e che ke keTalAka sAkSaronuM ema mAnavuM che ke jena vetAMbara dRSTie paNa bhadrabAhu nAmanA be AcAryo thaI gayA che. zrI kalyANavijaye "vIra nirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanAmAM keTalIka aitihAsika bInAo carcA che. te paikI 76mAM pRSThamAM codapUrvadhara bhadrabApu svAmI ane niryuktikAra bhadrabAhu svAmI e be bhinna vyakitao havAne ullekha karyo che. A saMbaMdhamAM atyAre
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA vidvadallabha munirAja zrI puNyavijaye paNa uparyukta maMtavyane svIkAratA hoya ema jaNAya che, paraMtu e hakIkata sapramANa raju thAya te mATe teo viziSTa gaSaNa karI rahyA che. etihAsika sAmagrI jeke sAhitya, keLavaNI, gaNita, kAvya, kaLA ityAdinI lAkSaNika vyAkhyA sarvatra ane sadAne mATe sarvamAnya thaI paDe tevI rIte raju thavI duzaya, balake azakya che, tema chatAM e darekanI sthUlAdi vyAkhyAo thatI AvI che ane thAya che. A niyama itihAsane paNa lAgu paDe che. ItihAsanI rapUla vyAkhyA te hari + + mAsa eTale pUrva Ama hatuM e vyutpatti uparathI raju karAya che. ApaNA bhAratavarSamAM eka prAcIna samayamAM koI viziSTa vyakitanuM jIvanacaritra Adhunika aitihAsika daSTie lakhAyeluM jovAtuM nathI. AvI paristhitimAM prAcIna yugamAM thaI gayelI anukaraNIya ane vadanIya vyaktione itihAsa kAlakramAnusArI ane sAMbhaLelA banAvonI satyatA tapAsI ane pUravAra karIne lakhAyele na maLe to te svAbhAvika che; kemake ApaNA pUrvajone mana to amuka vIrane pUjana karatAM enA vIratvanA pUjananI vizeSa kiMmata hatI eTale ke guNanI pUjA karatAM guNanI pUjAne teo vadhAre mahatva ApatA ane tema thatAM temane hAthe samartha vyaktine paNa gauNa sthAna maLatuM. jema atyAre aitihAsika satyane navalakathAnA lebAsamAM raju karI tene anya jAtane ane keTalIka vAra te mUlaghAtaka svAMga sajAvAya che tema asalanA vakhatamAM banatuM ke nahi tene nizcayAtmaka uttara Apavo muzkela che, paraMtu ema te anumanAya che ke te vakhate aitihAsika bInAne guMgaLAvI nAMkhavAnuM kArya IrAdApUrvaka nahIM thatuM hoya. prAcIna kALamAM paNa ApaNe tyAM aitihAsika tane sUkSmarUpe raju karanArI paurANika kathAo racAyelI che eTale ApaNe dezamAM itihAsanI kimata ke kadara ja na hatI ema mAnavuM asthAne che. vaLI madhyakALamAM ItihAsa sAme vadhAre najadIka saMbaMdha dharAvanArA graMtha racAyelA che. lokone moDhethI sAMbhaLelI hakIkatone mahAbhAratamAM ItihAsanA nAmathI oLakhAvela che. lagabhaga evI vAta madhyakALamAM prabaMdhanA nAmathI ane atyAre lokakathA, lokasAhitya ke evA koI nAmathI oLakhAvAya che. zrotRvarganI dhArmika bhAvanAne sateja karavAnA irAdAthI racAyelo caturvizAtaprabandha e prAyaH AvI jAtanA 24 prabandhano saMgraha che; ethI emAM raju thayelI tamAma hakIkata vizvasanIya hovA viSe zaMkA rahe che. je sAmagrI prabhAcandrasUri pAse vi. saM. 1334 mAM ane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 prastAvanA merataMgasUri pAse vi. saM. 1361 mAM na hoya tevI sAmagrI rAjazekharasUri pAse hovAno bahu ocho saMbhava che. vizeSamAM ajena kavi semezvara jevA pAse je sAdhana na hoya te vi. saM. 140pamAM sulabha heya ema mAnavAnuM kaMI khAsa kAraNa jaNAtuM nathI. A pramANenA aitihAsika mUlyavALo prastuta graMtha kai sikkA. tAmrapatra, zilAlekha ke evAM aitihAsika sAdhane viSe prakAza pADI zake tema nathI. AvI paristhitimAM paNa enI upayogitA keTalI che e vAta te "graMthanuM mahattava" kahI rahyuM che. u5kAre 1 cavi zatiprabandha temaja teno anuvAda prasiddha karI zrI phArbasa gujarAti sabhAe mane temaja jena jagatane traNa banAvyuM che, tenI sauthI prathama satra neMdha levAmAM Ave che. i. sa. 1895mAM vaDedarA dezI keLavaNI khAtA taraphathI saddagata che. maNilAla nabhubhAI dvivedI bI. e., dvArA taiyAra thayela bhASAntara prasiddha karavAmAM AvyuM hatuM, paraMtu tenI Aje eke nakala vecAtI maLI zakatI nathI. A nyUnatA A anuvAdathI thoDe ghaNe aMze paNa je dUra thaze te mArA parizramane huM sArthaka thayele gaNIza. A bhASAntaramAM sAkSara dvivedIne hAthe keTalIka khalanAe thayelI jovAya che ane temAM paNa keTalAMka prAkRta avataraNa ane tenA artha saMbaMdhI truTio te khaTake tevI che. tema chatAM e bhASAntara dvArA mane A anuvAda taiyAra karavAmAM je sugamatA maLI hoya te badala huM tenA jakane AbhArI chuM. e durlabhya bhASAntaranI eka nakala, zrIyuta jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverIe zrIjonAnaMda pustakAlaya(surata)nA kAryavAhaka pAse meLavIne mane A kAryamAM je protsAhana ApyuM che te badala emane paNa atra upakAra mAnavAmAM Ave che. A pramANe upakArane vibhAga pUrNa karAya te pUrve A graMthanA aMta mAM ApelAM baMne pariziSTa para mane sUcanAo karanAra tema ja A prastAvanAnuM mudraNapatra tapAsI ApanAra munizrI puNyavijayanA mubAraka nAmano ullekha thavo ghaTe che. temanI sahadayatA kharekhara abhinaMdanIya che. aMtamAM eTaluM ja umerIza ke A prastAvanA taiyAra karatI veLA je graMthe hastagata hatA te atyAre nahIM hovAthI dareka vigata pharIthI tapAsI javAnI sugamatA maLI zakI nathI. ethI temaja anya koI kAraNasara A prastAvanAdimAM je koI kSatio upasthita thaI hoya to te tarapha mAruM lakSya kheMcavA huM samabhAvI sAkSarone vinavuM chuM, bhagavADI, bhUlezvara, hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA zrAvaNa kRSNa dvAdazI, vI. se. 2459, muMbaI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama viSaya 1 caturvizatipraznandano anuvAda 2 zrIbhadrabAhu ne varAhamihiranA prabandha 3 zrIAryanandilane prabandha... 4 zrIchavadevasUrinA prabandha 5 zrIAryakhapaTAcAryane prabandha 6 zrIpAdaliptAcAryanA prabandha 7 zrIvRddhavAdI ne zrIsihasainanA prabandha 8 zrImahalavAdIsUrine prabandha huM zrIharibhadrasUrinA prabandha ... 10 zrISmappabhaTTisUrinA prabandha 11 zrIhemacandrasUrinA praznandha 12 zrIharSakavine prabandha 13 zrIhariharanA prabandha 14 zrIamaracandrakavitA prabandha 15 mAnakIrtinA prabandha 16 sAtavAhanane prabandha 17 vaMkacUlanA prabandha 18 zrIvikramAdityane pramanya 19 vikramArka caritra 20 nAgArjunanA prabandha vatsarAja udayananA prabandha 21 22 lakSaNasenane prabandha 23 madanavarmatA prabandha praratAvanA ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... : 24 ratna zrAvakane prabandha 25 AbhaDanA prabandha 26 zrIvastupAla te teja:pAlanA prabandha pariziSTA ... *** : ... ... :: : ... :: ... :: ... *** zrIpAdaliptasUriSkRta vIrastuti (sAvara) prakIrNaka Tippanaka zrIdazavaikAlika sUtranI suvarNagarbhita Adya gAthA (sAvasUri) AbhaprAyA pUrNAMka 1-14 1-222 1-7 8-11 12-16 17-20 21-26 27-38 39-44 45-49 50-83 84-97 98-104 105-109 110-113 114117 118-132 133-138 132-146 147-148 149-151 152-155 156 -159 160-164 165-171 172-176 177-222 223-243 223228 229-240 241 242-244
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 pro. hIrAlAla ra. kApaDiyA dvArA saMpAdita anya graMtha ane kAryaratnamaMjUSA-aSTalakSAthI vagere saMskRta prastAvanA sAthe AhaMta darzana dIpikA yAne jainatattvapradIpanuM vistRta vivecana caturvizatika saTIka gujarAtI anuvAdAdi sahita caturvizatijinAndaratuti saTIka , , , catuviMzatiprabandha vividha pariziSTAdi sahita (pha. gu. sa. ) jainadharmavarastotra saMskRta TIkA ane prastAvanAdi sahita tavArthasatra gujarAtI anuvAda sahita tatvArthAdhigamasUtra (bhA. 1-2) sabhASya ane saTIka nyAyakusumAMjali gujarAtI ane aMgrejI anuvAda sahita navataravasaMgraha padmAnaMda mahAkAvya saMskRta ane aMgrejI prastAvanAdi sahita ( G. O. s.) priyakaranRpakathA ane upasarga rastotra pariziSTAdi sahita. bhaktAmara, kalyANumaMdira ane namiNa tene aMgrejI anuvAdAdi sahita. bhaktAmarastotranI pAdapUtirUpa kAvyasaMgraha (bhA. 1-2) gujarAtI anuvAdAdi sahita. vairAgyarasamaMjarI gujarAtI anuvAda ane vivecana sahita. zaMgAravairAgyataraMgiNe gujarAtI anuvAdAdi sahita. zebhanastuti vividha TIkAo ne saMskRta bhUmikAdi sahita. stuticaturvizatikA saMskRta TIkA ane gujarAtI anuvAdAdi sahita mudraNAlayamAM A descriptive catalogue of the Jaina Mss. vol. 1-III. (Bhandarkar Oriental Research Institute ) Ahata jIvana jyoti (bhA. 1-1ra) gaNitatilaka saMskRta TIkAdi sahita (Gaekwad's 0. Series). English translation of Jaina dars'ana.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ aham zrIrAjazekharasUrikRta caturvizatiprabandha yAne prabandhakeza rAjyAbhiSeka veLA suvarNanA Asana upara ArUDha thayelA, sarva avayane viSe divya AbhUSaNe paherelAM) hevAthI manohara, "mesa" pa (parvata)nA mukuTa samAna ane temanovAMchita; ApavAmAM ) kalpavRkSa samAna evA prathama jinezvara (zrI kaSabhadeva) (he bhavyo !) tamArA kalyANa mATe ho1 jeo (prathama) viveka(rUpa zikhara ) upara UMcA caDhayA ane pachI (girinAra') girinA zikhara upara ane tyArabAda cAritra, tapazcaryA, 10 (kevalajJAnarU5) uttama jJAna ane (mokSarUpa) uttama pada upara ArUDha thayA te nemi(nAtha) (tamane) uttarottara saMpatti arpo-2 jemane mATe bhaktithI, svayaMvara mATe Avela sAta tasvarUpa lakSmInuM pANigrahaNa kare eTalA mATe nAge jANe sAta( pheNanA miSathI sAta) maMDapa karyo ke zuM (evI kalpanA karAya) te vAmA (devI)nA putra 15 bhagavAna pArzvanAtha) tamArA AnaMdane arthe ho-3 jemaNe vIra(janmarUpa) saMvatsarane viSe lekane badhI bAjue dravya vaDe ane vataparvathI utpanna thatAM dAnane viSe paramArthathI kRtArtha karyA,temaja jemaNe ApelA AgamanA nirmaLa (tripadIrUpa) bIjanA baLathI Aje paNa A "bharatabhUmimAM tava nAmanA bhaMDAre vidvAnone maLe che te vIra 20 (prabhu) (tamArA) zreyane mATe thAo.-4 jinezvaranA gaNadhare (ke jeo sarasvatInA sAra vaDe tIvra che teo) temaja uttama ane sacoTa (athavA sAra vaDe tIvra evI) sarasvatI mane sAhitya arpo, sarasvatInI saumya daSTine laIne mArI bhAratI vilAsa pAme ane te prasanna thAo. mArA suguru zrItilakasUri ke jemaNe vino dUra karyA che teo mane kalAo samarpo. ziSyo pharAyamANa che ane niraMtara puNyanI mAlArUpa zrAvakanA samudAye gAjatA rahe-pa 1 jIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mekSa e jaina darzananAM sAta to che,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrIrAjazekharasUrikRta [2 makavAduvAdaA jagatamAM kharekhara vinaya vaDe vinIta evA ziSya mRtarUpa samudranA pArane pAmelA temaja (Avazyaka ) kriyAne viSe tatpara evA gurunI pAse vidhipUrvaka sarva zIkhavuM joIe. (a) tyAra pachI bhavya (jI)nA upakAra mATe kalezane vinAza karanArI dezanA temaNe vistAravI joIe. tene vidhi A pramANe che--smalanAthI rahita, milanathI mukta ane akSarethI paripUrNa evI rIte sUtra uccAravuM joIe. grAmya ane manovedhaka rItithI artha kahe joIe. cAre bAju sabhyone viSe dRSTi rAkhI kAyaguptithI gupta evA (upadezake) arthanuM jJAna thAya tyAM sudhI AsapAsa sabhyo tarapha daSTi rAkhI dezanA ApavI. (evA) vaktAne (cAritra) ane prabaMdhanuM kAma paDe che. temAM zrI RSabha(svAmI)thI mAMDIne te vadhamAna sudhInA tIrthakaronAM, cakravartI pramukha rAjAonAM, temaja AryarakSita paryantanA munionAM vRttAMta carita" kahevAya che, tyAra pachInA samayamAM thayelA manuSyonAM vRttAMta te 'prabandha" kahevAya che. have ame gurumukhathI sAMbhaLelA, vizALa temaja rasamaya evA covIsa prabaMdhone saMgraha karIe chIe. temAM ri-prabaMdho 10 che. kaviprabaMdha 4 che, bhUpati-prabaMdho 7 che, ane rAjyanA aMgarUpa zrAvakanA prabaMdho 3 che, ema (kule) covIza thAya che. (jemake(1) bhadrabAhu ane varAha, (2) AryanaMdila kSaNika (sAdhu), (3) jIvadevasUrina, 20 (4) AyaMkhapaTarina, (5) pAdalita prabhune, (6) vRddhavAdI ane siddhasenane, (7)madhuvAdana, (8) haribhasUrine,(9)bapabhaTirine, (10) hema(candra)sUrine, (11) zrIharSa kavine, (12) harihara kavine (13) amaracandra kavine, (14) digabara madanakIrti kavine, (15) sAtavAhanana, (16) vaMkacUlane, (17) vikramAdityane, (18) nAgA25 junane, (19) udayanane, (20) lakSaNasenane, (21) madanavarmAne, (22) ratnane, (23) AbhaDane, ane (24) vastupAlane. temAM prathama (1) bhadrabAhu-varAhane prabaMdha (varNavAya che):- - dakSiNApathane viSe "pratiSThAna 'puramAM bhadrabAhu ane varAha nAmanA be brAhmaNa kumAre nirdhana ane Azraya vinAnA (paraMtu) buddhizALI 30 vasatA hatA. tyAM yazabhadra nAmanA caudapUrvadhara padhAryA. bhadrabAhue ane 1 pUrvane artha ane tenI saMkhyA vagere mATe juo bhaktAmarastotranI pAdatarUpa kAvyasaMgrahane prathama vibhAga (pR. 59-62)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ga ] caturvizatiprabandha varAhe temanI e dezanA sAMbhaLI ke vividha prakAranA bhoge nAza pAmavAnA svabhAvavALA che ane enA vaDe ja A saMsAra che. tattvanI khAtara he leko ! paribhramaNa karo (anya) ceSTAothI saryuM. je amArAM vacana upara zraddhA hoya te AzArUpa saMkaDe pAzanA nAzathI nirmaLa banelA cittane koIka Atyantika sukhanA sthAnane viSe sthApe. ATaluM ja sAMbhaLatAM pratibodha pAmelA te (be kumAre ghera jaI mantraNa karavA lAgyA ke zA mATe ApaNe janma phegaTa gumAvIe chIe ? eka te bhoganuM sAdhana nathI, ethI ApaNe yoga sAdhA joIe. AgaLa gAyana, ( bane) bAju upara dakSiNanA sarasa kavio ane pAchaLa cAmaradhArI lalanAonAM kaMkaNane lIlAtmaka raNakAra e pramANe 10 je (bhegasAmagrI) hoya te saMsAranA rasano AsvAda karavAmAM he mana ! tuM laMpaTa bana; nahi to vikalpathI vimukha evI samAdhine viSe tuM ekadama praveza kara. A pramANe vicAra karIne baMne bhAIoe dIkSA grahaNa karI. bhadrabAhu caudapUrvanA dhAraka ane chatrIsa guNothI paripUrNa AcArya 15 banyA. teo (1) dazavaikAlika, (2) uttarAdhyayana, (3) dazAzrutaskaMdha, (4) ka5, (5) vyavahAra, (6) Avazyaka, (7) sUrya prApti, (8) sUtrakRta, (9) AcAra-aMga ane (10) RSibhASita e nAmanA daza graMthanI (badhI maLIne) daza niryukti racanAra tarIke prasiddhi pAmyA. vaLI temaNe bhAdrabAhuvI nAmanI saMhitA paNa racI. te samayamAM AryasaMbhUtivijya paNa caudapUrvadhara hatA. zrIyazobhadrasUri svarga gayA. (pachI) bhavya (jIva)rUpa kamaLane (vikasAvavAmAM) sUryasamAna evA bhadrabAhu ane saMbhUtivijaya paraspara sneha dhAraNa karatA "bharata' (kSetromAM judA judA vicaravA lAgyA. varAha paNa vidvAna hatA, paraMtu moTA abhimAnarUpa parvata upara caDhelA teo bhadrabAhu nAmanA pitAnA 25 baMdhu pAse "sUri" pada yAcavA lAgyA. (temane) bhadrabAhue kahyuM ke 1 vicAronI Apale. 2 cAmara halAvavA jatAM kaMkaNa khakhaDe te. 3 sparzanAdi pAMca Indriya paratvenA pAMca saMvara, nava prakAranuM brahmacarya, krodhAdi cAra kaSAyothI muktatA, ahiMsAdi pAMca mahAvrata, pAMca prakAranA AcAra, 30 pAMca samiti ane traNa gupti e 36 guNe che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 15 zrIrAjazekharasUrikRta [2 makavAduvAdahe vatsa! tuM vidvAna che, kriyAzIla che, paraMtu abhimAnI che; (vAste) ame (tArA jevA) abhimAnIne "sUri' pada ApatA nathI. A sAcuM hovA chatAM tene na rucyuM; kemake gurunuM satya ane nirmaLa vacana paNa abhavyane kAne paDatAM (tene) moTuM zaLa upajAve che. AthI karIne teNe vrata (dIkSA)no tyAga karyo. mithyAtvI banI teNe pharI brAhmaNane veSa grahaNa karyo. dIkSA-avasthA daramyAna karelA zAstranA abhyAsa dvArA arthane jANakAra banela hovAthI vArAhasaMhitA ityAdi navIna zAstra racavAmAM te pragalsa banyo ane lekamAM kahevA lAgyo ke huM bALapaNamAM lagna (kADhavA)ne abhyAsa karato hate. (eTale) tene vicAramAM ja tallIna raheto hato. eka divasa pratiSThAna '(nagara)nI bahAra (pahelA) eka patthara upara meM lagna mAMDavuM (kAvyuM) ane sAMjanA te bhUMsI nAkhyA vinA ja svasthAne AvI huM suI gayo. sutA pachI mane te lama bhUsyA vinAnuM rahI gayeluM yAda AvyuM eTale huM te bhUMsI nAMkhavA tyAM gaye. (tyAre) tyAM lagna vaDe adhiSita patthara upara siMha beThele hate. tema chatAM tenA udara-pradezamAM hAtha ghAlI meM lagna bhUMsI nAMkhyuM. teTalAmAM to e siMha sAkSAta sUrya ja banI gayo. ane teNe mane kahyuM ke he vatsa ! tArA daDha nizcayathI temaja lagna-grahane viSenI tArI bhaktithI huM ghaNe khuzI thayo chuM huM sUrya chuM, tuM vara mAga. tyAra bAda meM kahyuM ke he nAtha ! je tame prasanna thayA hoya to ApanA vimAnamAM mane cirakAla paryata rAkho ane mane saMpUrNa ticakra dekhADe. tyAra pachI sUrya mane ghaNuM vakhata sudhI pitAnA vimAnamAM rAkhI AkAzamAM pheravyo. sUrye mAre viSe saMkramaNa karelA amRtathI saMtRpta banelA evA mane bhUkha, tarasa vagere duHkhono anubhava na thayo. (A pramANe) kRtakRtya thayele huM sUryanI rajA laI mArA jJAna vaDe duniyA upara upakAra karavA mATe (A) mahImaMDaLa upara pharuM chuM. mane varAhamihira kahI belAva. A pramANe e svachaMdapaNe pitAnI prakhyAti karavA lAge. saMbhAvanAne lIdhe lekamAM e ghaNI pUjA pAme ane teNe pratiSThAnapuranA zatrujita rAjAne pitAnI kaLAnA samudAya vaDe rAjI karyo. (ethI) teNe ene potAno purohita banAvyA, kemake gaurava mATe guNanI jarUra che nahi ke jJAtine ADaMbara (arthAta jAtinA ADaMbarathI gaurava maLatuM nathI, paraMtu e guNethI maLe che ). vanamAM utpanna thayelA kusumanuM (sAdara) grahaNa karAya che, jyAre pitAnA dehane viSe uddabhavele (hevA chatAM te) melane tyAga karAya che. 30.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracaya ] caturvizatiprabandha (have) A (varAhamihira) vetAMbaranI nindA karavA lAge ke A bApaDA kAgaDAo zuM jANe che? mAkhInI mAphaka baNabaNa karatAM ane (upAzrayarUpa) baMdIkhAne paDelA hoya tevA kucelake (jema tema ) vakhata pasAra kare che, bhale teo tema kare. e sAMbhaLIne zrAvakenA mastakamAM zULa utpanna thayuM (eTale ke temane jhAMjha caDhI). (teo pa kahevA lAgyA ke, amArA jIvanane dhikkAra che ke ame gurunI avajJA sahana karI rahyA chIe. (paNa) zuM karIe ? A kaLAvALo che eTale rAjA ene pUje che; ane jene rAjA pUje tene badhA pUje. bhale ema che te paNa ame sauthI prathama zrIbhadrabAhune bolAvIe chIe. A pramANe mantraNA karIne temaNe tema ja karyuM. zrIbhadrabAha (tyAM) AvyA. 10 spardhApUrvaka (arthAta eka bIjAthI caDhiyAtA evo) zrAvakoe pravezamahatsava karyo. susthAnamAM gurune utAryA. ane roja sabhyo vyAkhyAnanA rasane AsvAda levA lAgyA. bhadrabAhunA AgamanathI te varAha plAna thaI gaye, paraMtu temanA prati apakAra karavA te samartha thaye nahi. evAmAM varAhamihirane ghera putra avataryo. tenA janmathI saMtoSa 15 pAmelA teNe ghaNuM dhana kharacyuM. vaLI loka taraphathI te sanmAna pAmavA lAge. putranuM so varSanuM AyuSya che ema teNe rAjA pramukha leka AgaLa bharI sabhA samakSa nivedana karyuM. tene ghera utsava maMDAye. eka dahADe sabhAmAM varAha kahevA lAgyo ke aho bhadrabAhu mArA sagA bhAI hovA chatAM putranA janma-utsava prasaMge (mAre tyAM) AvyA re, nahi, vAte teo (mArAthI) bAhya che. AvuM sAMbhaLIne zrAvakee bhadrabAhune vinati karI ke e Ama Ama kahe che; vAste Apa eka divasa tene ghera jaI Ave, nAhaka tenA krodhamAM vRddhi na kare. zrIbhadrabAhue pharamAvyuM ke be (vAra) kaleza tame zA sArU karAve cho ? sAtame divase rAtre bilADIne hAthe A bALakanuM mRtyu thanAra che. ra5 (e pramANe) tenuM maraNa thatAM zoka dUra karAvavA mATe paNa javuM ja paDaze. tyAre zrAvakoe kahyuM ke e brAhmaNe A bALakanuM se varSanuM AyuSya che ema rAjA AgaLa kahyuM che. ane Apa Ama pharamAva cho e zuM? zrIbhadrabAhusvAmIe kahyuM ke pratyaya e jJAnane sAra che ane e pAse ja (Avele) che. (e sAMbhaLI) zrAvake mUgA rahyA. (pachI) 30 sAtame divasa AvI pahuMce. (te ja divase) be prahara jeTalI rAtri
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjokharasUrikRta [2 makavANuyAdavyatIta thatAM bALakane stanapAna karAvavA mATe dhAtrI tyAM ja beThI. anya janonI hIlacAlathI bAraNAnI zAkha upara mUkelo AgaLa bALakanA mAthA upara paDyo. (AthI) bALakanuM maraNa thayuM. (ane) varAhanA gharamAM sadana zarU thayuM. leka bhegA thayA. bhabAhue paNa zrAvakane kahyuM ke zoka 5 dUra karanAra dharmAcArya che-zaka dUra kare e dharmAcAra che; vAte tyAM have ApaNe javuM joIe. seMkaDo zrAvake sahita AcArya tyAM gayA. zakathI vyAkuLa hovA chatAM varAha abhyathAna vagere dvArA temane ucita (satkAra) karyo, ane kahyuM ke-he AcArya ! ApanuM jJAna sAcuM karyuM, paraMtu bilADIthI mRtyu na thatAM AgaLathI tema thayuM. bhadrabADue kahyuM 10 ke te lekhaMDanA AgaLAnA AgaLanA bhAga upara bilADI AlekhelI che; ame asatya bolatA nathI. AgaLo lAvI te tevo ja nIkaLe. tyAre varAha be ke putranuM so varSanuM AyuSya che evuM je meM rAja AgaLa nivedana karyuM hatuM te viphaLa javAthI jeTalo mane kheda thAya che teTale mane A putranA maraNanA zekathI thato nathI. A amArAM pustakone dhikAra che ke jenA AdhAre ame jJAnane prakAza karyo. A pustake jUThAM che; tethI te pANImAM boLIe. ema kahIne teNe kuMDAomAM jaLa bharyuM. pustake je te bALavA jato hato tevAmAM ja bhadrabAhue hAtha vaDe tene jhAlI vAryo ane (kahyuM ke, tArA pitAnA pramAdathI jJAnane lepa thayela che te zA mATe pustake upara tuM gusse thAya che? A pustake (te) sarva kaheluM ja kahe che, paraMtu tenA) jANakAra durlabha che. amuka ThekANe tArI buddhine viparyAsa thaye; (mATe) tuM tArI jAtanI ja nindA kara. nAthanI kRpA, yauvana, vaibhava, rUpa, kuLa, parAkrama ane vidvattA e magha vinA abhimAnanA hetu che. vaLI unmattane kyAMthI vicAra karavA jeTalI sUkSma buddhi hoya ? rapa vAste pustakano bhaMga na kara. e pramANe temaNe tene niSedha karyo. (AthI) vAha vila banI gayo. tevAmAM teNe pahelAM je jaina matanI nindA karI hatI tenAthI pIDA pAmelA cittavALo koI eka zrAvaka bolI UThyo ke tamArA jevA kRpaNa kIDAo je aMdhArI rAtrine viSe prakAzatA hatA te rAtri pUrI thaI che ane daze dizAmAM prakAza pADanAra sUryanAM kiraNo vaDe divasa atyAre prakAze che; temAM candra prakAza nathI to hai kITamaNi! tAro ze hisAba? ema kahIne te nAsI gaye. AthI vAhane puSkaLa pIDA thaI. evAmAM rAjA jAte Avyo ane
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ) caturvizatibandha teNe kahyuM ke he paMDita! zoka na kara, A te saMsAranI sthiti che. tevAre jinezvarane viSe bhaktizALI eka rAjamaMtrIe kahyuM ke pelA AcArya navA AvyA che ke jemaNe bALakanuM AyuSya mAtra sAta divasanuM kahyuM hatuM. e mahAtmAnI vANI sAcI che. koIe bhadrabAha dekhADyA ke teo A rahyA. te samaye (varAha ) brAhmaNane evuM duHkha thayuM ke te 5 teNe ja jANyuM. (pachI) rAjA paNa gayo, bhadrabAhu paNa gayA ane loka paNa pitapotAne ThekANe (verAI ) gayA. rAjAe zrAvakadharma svIkAryo. apamAna thavAthI vahe bhAgavatI dIkSA lIdhI ane ghaNAM ajJAnako veThIne jena dharma upara dveSabhAva rAkhanAra duSTa vyaMtara tarIke te utpanna thayo. munio upara helI hovA chatAM temane upara tenuM jora cAlyuM nahi; kemake mahAmunionI tapazcaryA vajIpaMjaranI peThe ane prerela vidharUpa bANa vaDe bhedAya tema nathI. ethI (arthAta te phAvyo nahi eTale ) te zrAvakone upadrava karavA lAgyo. teNe ghere ghera rage UbhA karyA. (AthI) duHkhI zrAvakoe bhadrabAhune AdarapUrvaka vinati karI ke he bhagavana! Apa hovA chatAM ame regathI pIDAIe chIe 15 te zuM e sAcuM che ke hAthInI khAMdha upara ArUDha thavA chatAM kutarA karaDe che ? gurue javAba Apyo ke bIza nahi. pelo varAhamihira pUrva verane lIdhe tamane pajave che. huM indranA hAthathI paNa tamane bacAvIza. tyAra bAda pUrvomAMthI uddhAra karIne temaNe "uvasaggahara pAsa" ityAdi pAMca gAthAnuM stavana (stotra) guMcyuM. joke teno pATha karyo. 20 (ethI) tarata ja leze maTI gayA. kaSTanA nivAraNanA abhilASIe Aje paNa ene pATha kare che. e stavana) acinya cintAmaNi jevuM che. zrIbhadrabAhunI vidyA upara jIvanAra caudapUrvadhara sthUlabhadra paramatane cUrNa karatA havA. iti zrIbhadrabAhuvarAhaprabandhaH // 1 // 25 1 vajUnuM banAveluM pAMjaruM.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUti [2 Arthavija (2) Aryadilane prabandha patinIkhaMDa' nAmanA nagaramAM padmaprabha nAmane rAjA (rAjya karata) hato. tene padmAvatI nAmanI ) strI hatI. te nagaramAM padmadatta nAme 5 zeTha raheto hato. tene padmayazA nAmanI patnI hatI. temane padma nAme putra thayo hato. varadatta (nAmanA) sArthavAhe potAnI viTayA nAmanI putrI tene ApI hatI. teNe tenI sAthe lagna karyuM hatuM. eka samaye vairAgyane pitA varadatta parivAra sahita dezAMtaramAM jatAM jatAM vanamAM dAvAnaLathI baLI mu. sAsunI zuzruSA karatI hovA 10 chatAM vaiTiyAnuM tenI sAsu nabApA kahI apamAna karatI. kahyuM che ke rUpa, rahasya, paiso, teja, saubhAgya ane prabhutA, e pitAnA prabhAvathI ja avazya strIone prApta thAya che. kukUlanA agni jevAM kaThera sAsunAM vacanathI pIDAtI hovA chatAM te devane Thapako ApatI hatI, ( kintu ) sAsunI (kadApi) nindA karatI na hatI ane ulaTI 15 vicAratI ke sarva pUrve karelAM karmone anubhava kare che ane aparAdha temaja guNane viSe anya nimitta mAtra che. eka divasa viTayAe nAgendranA svapna vaDe sUcavAyela gane dhAraNa karyo. (AthI) ene pAyasanA bhojanano dehada utpanna thaye. tevAmAM Aya rakSita svAmInI peThe sADA nava pUrvanA dhAraka nadilAcArya nAmanA sUri udyAnamAM samavasaryA. verAnI sAsu ema kahetI ke A vahune putrI Avaze; nahi ke putra. AvAM tenAM, kAnane viSe karavatanA jevAM kaThora vacanathI pIDAyelI hoI te satI vahu sUrine vaMdana karavA gaI. sUrine vaMdana karyuM (ane) pitAnI sAsu sAthe (je) virodha (cAlato hato) te (temane ) kahyo. 25 AcArye kahyuM ke he vatsa! A pUrva karmane doSa che krodha saMsAranA kAraNarUpa hovAthI tenI vRddhi na karavI. (kahyuM paNa che ke, krodha A lekamAM paNa kharekhara zarIramAM saMtApa, kaMkAsa ane vera (utpanna) kare che ane paralekane viSe narakAdinAM atyaMta bhayaMkara duHkha (utpanna) kare che. vaLI tane putranI prApti thaze. ane tene je pAyasane dehada 30 1 phetarAM. 2 kahevAno matalaba e che ke nizcaya-daSTie vicAratAM koI keIne aparAdhI ke upakAraka nathI.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ javA ] caturvizatiprabaLe utpanna thaye che te paNa jema tema pUrNa thaze. AcAryanAM A pramANenAM vacanathI prasanna cittavALI banI te pitAne ghera AvI ane vicAravA lAgI ke cAra samudrarUpa doraDAthI paribaddha bhUmi upara bhamatAM ame evo ke nirmaLa guNavALA viziSTa manuSya je nathI ke jenI AgaLa, hRdayamAM ghaNuM vakhatathI ekatrita thayela duHkhasukhanuM varNana karIne amane eka ke aDadhI kSaNa ke niHzvAsa nAkhavA jeTalo samaya vizrAma maLe. A guru (kharekhara ) tevA che. padmayazAe paNa citra (mAsa)nI pUname upavAsa karyo ane puMDarIka tapa (pUrNa) karAtAM udyApanane AraMbha karyo. te divase yatione pAyathI paripUrNa dAna karAya che ane samAnadhamaenuM vAtsalya karAya 10 che. teNe A badhuM karyuM, paraMtu vahu sAthe verabhAva hovAthI tene te kulatya vagere naThAruM anna (khAvA) ApyuM. vahu te thALImAM uddata karela (DhAMkI rAkhela) pAyasa chAnAmAnA laI, lugaDe bAMdhI ane ghaDAmAM mUkIne jaLa (bharavA) mATe jalAzaye gaI. jhADanA mULamAM ghaDe mUkIne jevI te hAtha paga dhovA mATe gaI tevAmAM aliMjara nAmano je nAga pAtA- 15 lamAM vasate have tenI patnIne kSIrAjane dehada thayo hato te pRthvI upara AvIne kSIrAja zodhavA lAgI ane tyAM jhADanA mULamAM ghaDAmAM kSIrAja dekhI teNe tenuM bhojana karyuM. ane je raste thaIne (te) nAgapatnI AvI hatI te ja raste thaIne te (cAlI) gaI. vaireTA paga dhoIne bahAra AvI tyAre kSIrA tenA jevAmAM na AvyuM. te paNa te gusse na 20 thaI ke teNe virUpa vacana na uccAryuM, kintu ema kahyuM ke jeNe A bhojana karyuM hoya tene maratha pUrNa thAo. A pramANe AzIrvAda dIdho. A tarapha jhADamAM saMtAI rahelI aliMjaranI patnIe tene AzIrvAda sAMbhaLe ane potAne sthAne AvI teNe pitAnA patine te nivedana karyo. vireTayA (paNa) pitAne ghera AvI. tyAra bAda 25 rAtre nAgapatnIe vaireTayAnI pADozaNane svapnamAM kahyuM ke huM kalyANinI ! huM aliMjara nAganI priyA chuM, vaireTA mArI putrI che, tene pAyasano dehada thaye che, te tAre pUrNa kare; vaLI tenI AgaLa kaheje ke tAre piyara nathI, paraMtu huM pitA (piyara)nI jema tArA upara upakAra karIza ane sAsunA parAbhavarUpa agninA tApane zAMta 30
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [2 mAna4i karIza. e pADozaNe savAre vairethAne lIrAjanuM bhojana karAvyuM. jene dehada pUrNa thayo che evI teNe putrane janma Apyo. pelI) nAgapatnIe paNa so putrane janma Apyo. vireTathAnA putranuM nAma pADavAne divase nAge utsava karyo. jyAM pahelAM (tenuM) piyara hatuM tyAM pAtAlamAM rahenArA nAgAe vadhavalagRha banAvI tene zaNagArya hAthI, ghoDA jevAM uttama vAhana ane pAyadaLa varga sAthe nAgalake AvyA. temaNe tenA gharane lakSmI vaDe bharI dIdhuM. pati ane putrothI yukta aliMjaranI patnI divya vastra, paTakUla, sarva avayavo mATenAM suvarNa ane ratna vaDe jaDelAM AbhUSaNa ityAdi sakaLa, manahara vastusamUha, vaireTathAne putrIrUpe svIkArelI hovAthI tene pUruM pADavA lAgI. virATathA aliMjaranI patnIne ghera roja jatI AvatI. aliMjaranI patnI virecAne atizaya satkAra karatI ane tenI pUjA karatI. sAsu tevA prakAranuM (vahunuM) piyara melApaka jevuM joI vahuno satkAra karavA lAgI, (kemake) leke pUjAyelAnI pUjA kare che. vidyAnA rakSaNa mATe nAgapatnIe pitAnA nAnA so sarSaputro samaryA. teNe sApane ghaDAmAM rAkhyA. tyAM koIka kAma karanArIe agnithI tapelI thALInA mukha upara e sApavALe ghaDo mUkyo. (dITha evA) tarata ja vaiyAe te utArI lIdhe. tyAra bAda pANI chAMTIne te (e)ne svastha ryA. (paraMtu) eka sApanuM bacuM pUchaDA vinAnuM thayuM. jyAre te bhUmi upara alita thatuM tyAre vairayA kahetI ke bAMDe cha-bAMDAne ghaNI khama. vaidyAnA putra uparanA snehathI meha pAmelA te badhA bAMdhavarUpa sarpo rezamI vastra, ratna, suvarNa vagere tene ApIne temaja nAmakaraNa vidhi) karAvIne potAne sthAne gayA. nAganA prabhAvathI vairothA mAnane pAtra thaI-eno bhAva vadhe. eka dahADe pitAnA putrane pUMchaDA vinAne joI aliMjarane gusse caDyo ke kayA duSTa mArA putrane pUMchaDA vinAne karyo ? tyAra pachI veTayAe mArA putrane pUMchaDA vinAne karyo che ema avadhijJAna vaDe jANI vaiyAnA upara pUrve prasanna thayela hovA chatAM te gusse thaye. gussAmAM te vairAnuM aniSTa karavA tene ghera gaye. aliMjara zarIra gepavine gharamAM rahyo.aMdhArAmAM vairA gharanA aMdaranA oraDAmAM jyAre dAkhala thaI tyAre te bolI ke bAMDe cirakALa che. e sAMbhaLIne nAgarAje 1 mATe mahela. 25 30
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ wvazva ] caturvizatiprabandha khuzI thaI tene be nUpura ApyAM. (ane kahyuM ke, AjathI he vatsa! tAre pAtALamAM AvavuM ane nAge paNa tAre ghera Avaze. teNe AvI kRpA karI. (tyAra bAda) e vaTayA pAtALamAM javA AvavA lAgI. nAganA varadAnathI putranuM nAma nAgadata pADavuM. te samaye zrI AryanaMdila kSapaNake vaireTathAnA sasarA padmadattane kahyuM ke tAre vahunI AgaLa kahevuM ke 5 nAgane ghera jaI tAre nAgane kahevuM ke tamAre leka upara upakAra karavA; keIne daMza na de. sUrinuM te vacana sasarAe vahune ane vahue nAgane kahyuM. vaTavyA tyAM gaI ane UMce svare bolI ke te aliMjaranI patnI jayaMtI varte, te aliMjara paNa jayanazIla ho ke jeNe piyara vinAnI mane piyaravALI karI-mArI piyaranI 10 bhUkha bhAMgI ane anAthane sanAtha karI. he nAgakumAre ! mahAtmA AryanaMdile AjJA karI che ke lekane pIDA na karavI, (kiDu) lekanA upara upakAra kare. (ema kahI) viTayA pharIthI pitAne ghera gaI. gurue navIna vaireTathAstatra racyuM. je veTayA-staMtrane pATha kare che tene sarpane bhaya nathI. vereTathA badhA 15 sarpone potAnA guru pAse lAvI ane temane upadeza saMbhaLAvyo. ethI teo zAMta cittavALA thayA. nAgadatta nAmane vidyAne putra saubhAgyanI raMgabhUmi banyA. padatte potAnI patnI sahita vrata grahaNa karyuM, ane tapazcaryA karIne te svarga saMcaryo. padmayazA paNa te devapaNAne pAmelA IcchAsiddhivALA (pitAnA pati)nI devI tarIke utpanna thaI. 20 vaLI vareNyA nAgendranA dhyAnapUrvaka marIne dharaNendranI patnI rUpe utpanna thaI. tyAM paNa enuM nAma vairoDyA (ja) rahyuM. iti zrIAryanandilaprabandhaH // 2 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta (3) zrIjIvadevasUrinA prabandha * " 5 ' ' ' gUrjara' bhUmimAM vAyu devatAe sthApana kareluM evuM ' vAyaTa nAmanuM mahAsthAna hatuM. tyAM dharmadeva nAmane nika zreSThI ( vasatA ) hatA. tenI zIlavatI nAmanI patnI dehadhArI gRhalakSmI jevI hatI. te ( da MpatI )ne mahIdhara ane mahIpAla (nAmanA ) e putrA hatA. mahIpAla ( bahu ) ramatiyALa hoi kaLAnA abhyAsa karatA nahi, tethI tenA pitAe tene hAMkI kADhayA. AthI gusse thai te anya dezamAM gayA. dharmadeva zreSThI paralAka pAmyA ane mahIdhare ' vAyaTa ' gacchanA zrIjinadattasUrinA caraNe dIkSA lIdhI. teo ziplasUri nAmanA AcAyaeNndra banyA. mahIpAla paNa pUrva dizAmAM AvelA ' rAjagRha ' nagaramAM digaMbara AcArya kane dIkSA lai AcArya-pachI pAmyA. temanuM suvarNakIrti evuM nAma prakhyAta thayuM. temanA guru zrutakIrtie temane e vidyA ApIH (1) cakrezvarI-vidyA ane (2) 1parakAyapraveza--vidyA. 15 dharmadevanuM maraNa thatAM zIlavatI (dhaNI ) du:khI thai gai; kemake jevI megha vinAnI nadI(nI), caMdra vinA rAtri(nI) ane sUrya vinA kamalinI(nI) dazA ) thAya che tevI pati vinA kulavadhu(nI dazA) thAya che. rAjagRha 'mAMthI AvelA paricita manuSyane meDhe potAno putra suvarNakIrti tyAM rahelA che ema jANIne tene maLavA te pote tyAM gai. potAnA putra suvarNakI temane maLyA. mAtA ane putra vaccenA prema ujyeA. eka divase teNe suvarNakIrtine kahyuM ke tArA pitA svarge gayA ane tuM ahIM AcAya che. mahIdhara paNa rAzillasarinA nAmathI zvetAMbara AcAryanA pade che ane te * vAyaTa ' dezamAM vicare che. tame baMne ekamata thai eka dharma pALA. ( ema kahI ) te temane vAyaTa lAvI. baMne baMdhue ekaThA maLyA. mAtAe suvarNakIne kahyuM ke he vatsa ! tuM zvetAMbara thA. suvarNakIta kahevA lAgyA ke rAzillasUri mArI mAphaka digaMbara AcArya thAe. ema cAlatuM hatuM tevAmAM mAe e jAtanI rasAi karAvIH (1) eka viziSTa ( sArI ) ane khIjI kuTuMba mATe madhyama (sAdhAraNa ). digaMbarane pahelA khAlAvyA. te svecchAe viziSTa rasAi jamavA lAgyA; utaratI rasAi te te jotA paNa na hatA. rAziplasarinA e ziSyA AvyA. nijaeNrAnA abhilASI te 1 enA svarUpa mATe jIe yogazAstra (pra. 5)nA aMtima bhAga. k " * 12 10 20 25 30 [rU zrInIvavaiSati
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyA ] caturvizatiprabandha baMne jaNe utaratI rasoI lIdhI. bhojana bAda mAtAe digaMbarane kahyuM ke he vatsa ! A tAMbare zuddha che; tuM AdhAkarmanI cintA karato nathI. eo te kahe che ke je lebhI AdhAkarma bhajana kare che ane yathArtha rIte pratikramaNa karatuM nathI te sarva tIrthakaronI AjJAthI vimukhane ArAdhanA (saMbhavatI ) nathI. vaLI teo A pramANe AcaraNa paNa kare che, 5 vAte je tane mokSanI IcchA hoya te tene maLa. (A pramANenA ) mAtAnA vacanathI pratibaMdha pAmI suvarNakItie zvetAMbara dIkSA grahaNa karI. temanuM jIvadavasUri evuM nAma daze dizAmAM vistAra pAmyuMprasiddha thayuM. pAMcase munio sAthe vihAra karatAM teo bhavya (cho)nA mithyAdi roganuM suMdara dezanArUpa amRta vaDe nirAkaraNa karatA hatA. 1 eka dahADe AcAryazrInI dezanA(samaye) koI yogI Avyo. te lokyajayinI" vidyA sAdhavA mATe batrIsa lakSaNothI vibhUSita puruSane zodhate hate. te kALamAM tenA traNa ja hatA-eka vikamadiya, bIjA jIvedevari ane trIje te legI ja bIjuM kaI nahi. rAjAne te vadha karAya nahi. manuSyanI khoparImAM ekapuTI bhikSA 15 cha mahinA sudhImAM magAya ane khavAya te te (vidyA) siddha thAya, tethI sUrine chaLavAne te AvyuM. "sUri mantranA prabhAvathI sUrinAM vastro ja nIlavarNI banyAM, nahi ke tene deha. tyAra pachI guru pAse beThelA upAdhyAyanI jIbha teNe baMdha karI dIdhI. zrIjIvadevasUrinI najara paDatAM pitAnI jIbhe gAyuparyastikA teNe bAMdhI. (AthI) sabhya jano bIvA lAgyA. AcAryo tenuM kIlana karyuM. tyAre teNe khaDI vatI bhUmi upara lakhyuM ke upakArInA upara upakAra te sarca leka kare che; paraMtu avaguNa karato hoya evA avaguNI upara paNa je upakAra kare che tevAne mAtA bhAgye ja janma Ape che. huM tamane chaLavA mATe Avyo hato te tame jANyuM, ane mAruM staMbhana karyuM. have 15 prasanna thAo, mane choDe, kRpA karo ityAdi (teNe kahyuM). ethI maherabAnInI rUe prabhue tene choDI mUkyo eTale te "vAyaTa' nagaranI bahAra maThamAM jaIne rahyA. prabhue pitAnA gacchane bolAvI kahyuM ke amuka dizAmAM (pelo) duSTa yogI (gAmanI) bahAra maThamAM (rahe) che, (vAste) te dizAmAM 1 AthI tAMtrika vidhi anusAra baMdhana saMbhave che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [2 zrInIlavara koI sAdhue ke sAdhvIe javuM nahi. bahu sAruM ema sarva svIkAryuM, paraMtu be sAdhvIo sarala svabhAvane laIne kutUhalathI te ja dizAmAM gaI. egIe AvIne cUrNa-zakti vaDe temane vaza karI lIdhI; ethI teo tenI pAsethI Aghe jaI zakatI nahi. prabhue pitAnA AzramamAM 5 darbhanuM pUtaLuM banAvyuM. teno hAtha chedatAM yogIne paNa hAtha che. (AthI) teNe (pelI) sAdhvIone choDI mUkI. (eTale temanuM ) mAthuM dhoI paravidyAnuM vidalana karI (surie) temane svastha karIyogInA pAzamAMthI choDAvI. tyAra bAda eka divase 'ujajayinI'mAM vikramAditye saMvatsara 10 pravartAvavo zarU karyo. te saMbaMdhe dezane RNathI mukta karavA mATe niMba maMtrIne vikrame "gUrjara bhUmimAM mokalyo. e niMe "vAyaTa'mAM zrI mahAvIranuM maMdira karAvyuM. tyAM zrIjIvadeva sUrivare (e devAdhi)devanI pratiSThA karI. "vAyaTamAM lalla nAmano mahAmithyAtvI zeTha vasate hate. teNe eka vAra homa karavo zarU karyo. brAhmaNe bhegA maLyA, dhUmADAthI AkuLa banele sarpa pAsenA AmaLAnA jhADamAMthI nIkaLI (agni-) kuMDanI pAse pa. nirdaya brAhmaNoe te bApaDAne upADIne agnimAM homI dIdho. te joIne virAgI banela lalla brAhmaNane uddezIne bolyo ke ahe A temanI kevI nirdayatA che! A pramANe jeo jIvahiMsAnA rAgI che tevA A guruothI saryuM. ema kahI brAhmaNone visarjana karI te potAne ghera gaye. badhAM darzananA AcAro te jovA lAge. (evAmAM) eka dahADo madhyAhane zrIjIvadevasUrinA be sAdhuo tene ghera bhikSA mATe gayA. temaNe zuddha bhikSA grahaNa karI tethI te rAjI thaze. ulle te be munione pUchayuM ke tamArA guru keNa che? zrIdevasUri che 25 ema temaNe kahyuM. (e uparathI) lalla tyAM gayo ane samyakatva sahita (pUrvaka) zrAvakanAM bAra vatI teNe grahaNa karyA. eka dahADe lale kahyuM ke meM sUryaparvane dine lakSa dravyanuM dAna devA mATe saMkalpa karyo che. temAMthI aDadhuM meM khacyuM che; bAkInuM aDadhuM tame grahaNa kare. te nirlobha (munivare) lIdhuM nahi. (AthI) lAla ghaNA khuzI tha. 30 gue kahyuM ke Aje sAMjanA tuM eka paga dhoI rahyo hoya tevAmAM je bheTavuM Ave te amArI pAse lAvaje. e sAMbhaLIne lalla ghera gayo,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravR5] caturvizatiprabanya 15 sAMjanA tene kaIke be baLada bheTa tarIke ApyA. lalla tene guru pAse laI gayo. gurue kahyuM ke A be (baLado) jyAM potAnI meLe jaIne UbhA rahe tyAM A (tAruM) dravya kharacIne tAre citya karAvavuM. e sAMbhaLIne teNe chUTA mUkI dIdhelA baLade "pippalAnaka" gAmamAM kaI sthaLe (jaI) UbhA rahyA. te bhUmimAM lale caitya (baMdhAvavuM) 5 zarU karAvyuM. te pUrNa thayuM (tevAmAM) tyAM kaI avadhUta Avyo. teNe kahyuM ke A maMdiramAM doSa che. lokoe kahyuM ke zuM deNa che? teNe kahyuM ke strInuM hADakuM che. te sAMbhaLIne lale gurune vinati karI. eTale gurue kahyuM ke he lala ! bhUmi niHzalya banAvI pharIthI maMdira baMdhAva. e mATe tAre dravyanI ciMtA na karavI, kemake tenI 10 adhiSThAtrI te dhana pUruM pADaze. teNe maMdira ukheDavA mAMDayuM. tevAmAM zabda thayo ke caitya ukheDazo nahi, gurane te vAta kahevAmAM AvI. (AthI) temaNe dhyAna dharyuM. (te) adhiSThAtrI devI AvI. teNe kahyuM ke huM "kaja'nA rAjAnI putrI nAme mahaNIka "gUrjara dezamAM vasatI hatI tevAmAM svecchanI pheja AvatAM huM nAThI. paraMtu temaNe 15 mArI pUTha pakaDI; ethI bIkathI huM A kUvAmAM paDI ane marIne huM vyaMtarI thaI (). ethI mArA zarIranA hADakArUpa zalya kheMcAya te mane mAnya nathI. pratolImAM mane tame adhiSThAtrI karo ke jethI huM saMpattimAM vadhAro karuM. gurue hA pADI. tyAra bAda teNe ApelI bhUmimAM tenA lAyaka kulikA karAvAI. vaLI tyAMthI agaNita pise 20 maLyo. lalla koI harIpha na thaI zake evA (arthAta apratima) sukhane pAtra banyo. saMdha paNa saMtoSa pAmyo. lalla uparanA TheSane lIdhe brAhmaNoe maravA paDelI gAya maMdiramAM pheMkI. te tyAM marI gaI. zrAvakoe te vAta gurune kahI. gurue vidyAnA baLa vaDe (e) gAyane brahmabhavanamAM pheMkI. jevuM pArakAnuM citavAya te saMmukha AvIne UbhuM rahe che. anya 25 upAya nahi hovAthI brAhmaNoe chavadevasUrino anunaya karyo. (temaNe vinati karI ke) he jIvadevasUri ! amane tAre. zrIsUrie temanuM sarjana karyuM ane kahyuM ke je mArA caityamAM mArA paTTadhara AcAryanI zrAvakanI peThe tame sarva bhakti kare, mArA AcAryane AcAryapadavInA prastAva veLA suvarNamaya upavIta Api, vaLI tenuM sukhAsana tame jAte 30 vahana kare te A gAyane brahmAlyathI pAchI kheMcI lauM;
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [ rUchI rahevAranahi te nahi. kAryane mATe Atura evA temaNe te badhuM kabUla karyuM. akSaro vaDe temaNe sthiratA utpanna karI. tyAra pachI gAyane AkarSIne sUrie tene bahAra pheMkI dIdhI. AthI) cAre varNa saMtoSa pAmyA. kAlAMtare maraNa samIpa AvatAM pelA yogIthI bItA sUrie zrAvakone sarva siddhinA heturUpa pitAnuM akhaMDa kapAla bhAMgavA kahyuM; (kemake) je tema nahi karAya te saMghane e upadrava karaze (ema temaNe samajAvyuM). te ja pramANe temaNe karyuM. (ethI) nirAza thayele yogI ghaNA vakhata sudhI raDayo. iti zrIjISadevasariprabandhaH // 3 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) zrIAya khapaTAcArya nA prabandha : kAi eka gacchane viSe aneka atizayA ane labdhirUpa saMpattivALA zrIya`khapaTa nAme AcAryasamrAT hatA. temanA ziSya ke jee temanI menanA cheAkarA thatA hatA temanuM nAma bhuvana hatuM. te sUra bhRgukaccha'mAM vihAra karI gayA. tyAM bauddAnA bhakta evA khamitra nAme rAjA hatA. vaLI bauddheA mahAprAmANika ( manAtA hatA ) ane e prakAranA yajamAnathI garvita banelA tee kaSTasAdhya hatA. ( mULamAM ) vAnarI ane vIMchI karaDayo e nyAya anusAra tame pazue che evA bhAvathI teo zvetAMbarAnAM dharmasthAnemAM ghAsanA pUlA nAMkhatA hatA. AvA tiraskArathI ( paNa) khapara potAnA gurupaNAne lIdhe gusse na thayA, kemake kSudro upadrava kare tyAre mahAzayeA krodha karatA nathI; (kAraNa ke) kAla bharatA zakarA vaDe zuM sAgara capaLa bane ke ? paraMtu jIvanane krodha caDhayo. eka lAkha zrAvakothI vyAsa banI te rAjA pAse gayA. zrIsaMdha ane gurunI rajA meLavI temaNe UMce svare kahyuM ke jyAM sudhI ghaNA ghI vaDe atyaMta tRpta karAyela agnimAMthI UThatI vizALa javALAnI jALanA jevA vikarALa japeAnA samudAyA pUrvaka A mAnava (huM) UThatA nathI tyAM sudhI luccA (bhale) DiMDimanI gheASaNA kare-peAtAnA DaMkA vagADe, prazaMsA kare, potAnI jAtanI prasiddhi kare, ane pUjya prati asAdhAraNa avinaya kare. balamitra rAjAe kahyuM 20 ke hai sAdhu ! tuM zuM kahe che ? bhuvane kahyuM ke peAtAne tArkika mAnatA evA tArA guruo gharamAM kUdanArA hAi zvetAMbarAne ninda che; tethI ame vAda mATe tArI sabhAmAM AvyA chIe. temane mArI sAthe athaDAva. zrotAone eka divasa kaNakautuka bhale thAya. te uparathI rAjAe temane khelAvyA ane caturaMga sabhAmAM vAda karAvyA. bhuvana munirUpa siMhanI tarkarUpa capeTA vaDe tADana pAmelA tee ziyALAnI jema zAMta banI gayA. rAjA vagere (jatA)e zvetAMbara zAsananA jayadheASa karyAM. (temanAM) caityAne viSe mahAtsavA pravA~. bauddo teA himathI haNAyelA (karamAI gayelA) padmavane jevA banI gayA. pramANenuM ) bauddhonuM apamAna sAMbhaLIne ' guDazastra ' nagarathI vRddhara nAmane mahAtArkika bauddhAcArye ' bhRgupura ' AvyA. teNe rAjAne kahyuM ke , * zvetAMbarA 10 15 25 3.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [4 coparasUri. sAthe mane vAda karAva. bhuvananI vidvattAnI rtinA jANakAra rAjAe tene vAryo paNa te aTakyo nahi. vAdane viSe ajita evA paNa tene bhuvane jI; kemake kharekhara yama bhUtothI dhAraNa karatA nathI. jItyA bAda sabhyane temaNe saMdhyA ke he (sabhyo !) sAMbhaLe. pattharane TAMkaNuM aMdhakArane seya, zephAlI puSpanA samUhane candra, pataMgane dIpakanI vATanuM AkarSaNa, parvatane vaja, meghane pracaMDa pavana, jhADane kuhADe ane hAthIne siMha tema (A) vAdIne huM A chuM. - sabhyoe camatkAra pAmI uddaghoSaNA karI ke tAMbara zAsana jyavatuM varte che. vRddhakara te apamAnarUpa vajathI saMtapta thaI, anazana karI, 10 'guDazastra' nagaramAM vRddhakara nAmanA yakSa tarIke utpanna thaI pUrva verane laIne roganI vRddhi karavI, bIvaDAvavA, dhana harI levuM ityAdi prakAre jenone herAna karavA lAgyo. "guDazastrapuranA saMghe Arya khapaTane tenuM savinaya nivedana karyuM eTale teo tyAM gayA. tyAM yakSanA maMdiramAM dAkhala thaIne temaNe yakSane kAne khAsaDAM bAMdhyAM, ane chAtIe 15 paga dIdhA. leka bhegA thayA. tyAre rAjA (paNa) tyAM Avyo. rAjA tyAM Avyo eTale sapheda kapaDA vaDe AcArya pitAnuM sarva aMga DhAMkI dIdhuM. rAjA jyAM jyAM (vastra) ughADe tyAM tyAM kulA ja dekhAya. ethI gusse thayele rAjA khapaTarinA zarIra upara prahAra karAvavA lAgyo. e prahAre zirISanA kaSathI paNa kamaLa evAM aMtaHpuravAsI vanitAonAM avayane viSe lAgyA. (AthI) aMtaHpuramAM kAminIone kAlAhaLa uchaLe ke he svAmI ! (amAruM) rakSaNa kare, rakSaNa karo; aphasa, keI adaSTa (rahIne) amane mAre che. ame kevI rIte jIvIe? (khaTa sarinI zakti vaDe jenA cittamAM camatkAra uddabhavyo che evo (e) rAjA sUrine page lAgyo. prasanna thAo ane saparivAra 25 mane jIvana-bhikSA de, (kemake) tame kRpALu che ItyAdi teNe uccAryuM. yakSa te pitAne ThekANethI UThIne sUri pAse AvI vinayapUrvaka temanA paga dAbavA lAge. kevaLa kIDI jevA mArA upara tamAro ke sainyano A samAraMbha che ema teNe kahyuM. leka bhegA thayA. Arya khapaTe yakSane kahyuM ke he nIca ! amArA anuyAyIone tuM parAbhava kare che? je 30 tArAmAM Ikta hoya to parAbhava kara. yakSa kahevA lAge ke hanumAna rakSaNa kare tyAre zAkinIe pAtrane kevI rIte gaLe? huM tamAre na kara
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha chuM, (vAste) mane pIDA na kare; tamArA saMghanuM bAMdhavanI peThe huM rakSaNa karIza. rAjA vagere sarve navAI pAmI sarinA bhakto banyA. sUri jyAre maMdiramAMthI nIkaLI bahAra gayA tyAre te pattharanI mUtivALo yakSa sAthe cAlyo. be patthara, be pattharanI kuMDIo ane sUkSma yakSe sAthe gayA. zaheranA gaDhanA dvAra AgaLa AvelA sUrie yakSAdinuM 5 visarjana karyuM eTale teo pitApitAne sthAnake gayA. lokamAM kIrti meLavavAnA hetuthI be kuMDI te zaheranA daravAje sUrie sthApI. rAjAne baMdha pamADI tene zrAvaka banAvyuM. (pachI) te pitAne mahele gayo, prabhAvanArUpa nartakIne viSe raMgAcArya che ema cAre varNa sUrinuM tyAM varNana karyuM. 10 te ja samaye bhagupurathI be sAdhuo AvyA. temaNe prabhune kahyuM ke he bhagavAna! bhRgupurathI ahIM AvatAM Ape je kArikA (?) gUDha rAkhI hatI te ApanA bhANeje vAMcI. vAMcatAM temane AkarSaNa--labdhi maLI. AnI madadathI dhanikAne ghera taiyAra thayelI rAInuM AkarSaNa karI lAvI te khAya che. e tema kare che ema gacchanA jANavAmAM AvatAM 15 gache teno niSedha karyo chatAM rasanA-Indriyane paravaza banelo hovAthI te aTakyo nahi, tethI saMghe tene hAMkI mUkyo. krodhAyamAna thayele te jaIne bauddhone maLe che ane tenA AcArya je thaI rahyo che. bAMnAM pA maThathI AkAza (mArge) gRhasthane ghera te pahoMcADe che. tyAra bAda bhajanathI paripUrNa evAM te (pAtro) AkAza (mArge) ja maThamAM Ave 20 che. te joI leka bauddhonA bhakta banatA jAya che. je tamane) ucita lAge te karo. te avadhArIne Arya khapATa deva "bhagupura' gayA ane tyAM gupta rIte rahyA. bauddhonAM pAtra annathI bharapUra Ave che (te joIne) temaNe zilA vikuvIM AkAzamAM tene bhAMgI nAMkhyAM. pAtromAMthI bhAta, mAMDA, lADu vagerenA aMzo lokanA mAthA upara paDyA. 25 (AthI) sUrinA AgamananI saMbhAvanA karI celo bIdhe ane e bApaDe nATho. sUri saMgha sahita bauddhonA maMdiramAM gayA. pASANamUrti buddha sAmA UThIne jyA jaya maharSikulazekhara ! ItyAdi ( sUrinI) stuti karI. (tethI) pharIthI jinezvaranA zAsananI prabhAvanA puSkaLa thaI. ane Arya khapaTa anyatra vihAra karI gayA. A bAju "pATalIputra" nagaramAM brAhmaNanA bhakta dAhaDa nAmanA
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrIrAjazekharasUrikRta [ ka zIkAryabrannatirAjAe jene yatione belAvyA ane kahyuM ke brAhmaNane namaskAra kare. jainoe kahyuM ke he rAjA! A gya nathI, kemake) A gRhastha che; ame yatio vandanIya chIe. dAhaDe kahyuM ke jo tame vaMdana nahi karo te tamArAM mAthAM kApI nAMkhIzuM. jene yatioe sAta divasanI (avadhinI) yAcanA karI. rAjAe (te) svIkArI. devayoge Arya khapaTanA ziSya upAdhyaya nAme mahendra "bhRgukacchathI tyAM AvyA. temanI AgaLa yatioe pitAnuM duHkha nivedana karyuM. temaNe temane rUDI rIte dhIraja ApI. savAranA eka rAte ane eka gheLo ema be karavIra kaMbA laIne mahendra dAhaDa pAse gayA. te veLAe savAra AThamA divasanI (ja) hatI. rAjAe kahyuM ke brAhmaNone praNAma karavA mATe vetAMbarane belAvo. temane lAvyA (eTale ) teo AgaLa UbhA rahyA. rAtI kaMbA laIne mahendra rAjAne kahyuM ke prathama AmathI namuM ke AmathI namuM? ema kahetAMnI vAra ja brAhmaNonAM mAthAM tUTIne tADanAM phaLanI jema pRthvI upara paDyAM. te joIne bhaya pAmele rAjA 15 khuzAmata (kAlAvAlA ) karavA lAgyo. pharIthI avinaya karIza nahi ema te be. tyAre mahendra kahyuM ke siMhanA gaLA upara kesaranI saTI (kezavALI)nA samUhane caraNa vaDe kANa sparza tINa bhAlAthI netranA khADA (khUNA)ne kaNa khajavALavA Icche? nAgezvaranA mAthAnA ratnanA bhUSaNanI lakSmIne (meLavavA) mATe koNa taiyAra thAya te ja ke je vandanIya zvetAMbara zAsananI AvI nidA kare che. (AthI) vizeSa karIne bIdhele rAjA darzana()ne page lAgyo. te vAre mahendra sapheda karavIra kaMbA baMne dizAmAM vahana karAvI-dhoLA kareNanI seTI halAvI. (eTale) pharIthI brAhmaNonAM mAthAM pitapatAne sthAne coMTI gayAM. rAjA temaja brAhmaNa jana pratibodha pAmyA. A pramANe prabhAvanA thaI. bhuvana paNa bauddhone parihAra karI potAnA gurune (AvI) maLe. temaNe pitAnA gurunI kSamA mAgI. te gurue te bhuvanane bahumAna ApyuM. pachI bhuvana guNI, vinayI, cAritryavAna ane mRtavAna thayA. tethI Arya khapade bhuvanane ripada ApyuM ane (pita) anazana karI svarga sIdhAvyA. jeo jIvana ane maraNa e baMne ArAdhe che-- 30 bhAve che teo ja puruSo che; bAkInA leka pazu che-bIjA badhA janAvara che. iti zrIAryakhapaTAcAryaprabandhaH // 4 // 1 kareNanI seTI. 20
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIpAdaliptAcAryane prabandha kauzalA" nAmanI nagarI hatI. tyAM nIti ane parAkramanA samudra samAna vijayavarmA (nAma) rAjA (rAjya karatA) hate. (tyAM) kulla nAmane zeTha jaina, vicakSaNa ane dAnabhaTa hato. tenI pratimAthuM 5 nAmanI patnI rUpa zIla ane satyanI bhaMDArabhUmi hatI. putra nahi hevAthI te khina rahetI. (te uparathI) keIe kahyuM ke tuM vairezyA devInuM ArAdhana kara. tapa, niyama ane saMyama vaDe tenuM ArAdhana karatAM te pratyakSa thaI ane teNe kahyuM ke he vatsa ! te mane zA mATe saMbhArI che? zeThANIe kahyuM ke putrane mATe. vaiyAe uttara Apyo ke he vatsa ! 10 sAMbhaLa. "vidyAdhara' vazamAM zrI kAlikAcArya thaI gayA. temane vidyAdhara' nAmane gacche che. tyAM Arya nAgahastI nAmanA sUri che. (zuddha) kriyA ane jJAnanA samudrarUpa teo hAlamAM A nagarImAM AvyA che. temanuM caraNodaka tuM pIje. (e sAMbhaLI) zeThANa bhAvanAnA samUhathI bharelI tyAM gaI. evAmAM gurunAM caraNa dhoyelA jaLavALuM 15 pAtra hAthamAM laIne ziSyane sAmA AvatA teNe joyA. zeThANIe pUchavuM ke he tapodhana ! A zuM che ? ziSya kahyuM ke gurunuM caraNodaka. (eTale) teNe (ta) pIdhuM. pachI gune teNe vaMdanA karI. gurue kahyuM ke mArAthI daza hAthanA aMtare rahIne te jaLa pIdhuM tethI tAro putra tArAthI daza ejana dUra raheze. ane te pachI sAranI lakSmIrUpa bIjA nava putra (tane) 20 thaze. caMpAnA phulanA rasanA pAnathI unmatta banelA bhramaranA dhvani ( guMjArava )nA jevI komaLa vANIthI te belI ke prathama putra mAre tamane Apo. ema kahIne te potAne ghera gaI. patine gurue kaheluM te ane pite kaheluM te paNa teNe kahyuM. te rAjI thayA. zeThANIe (yogya) samaye nAgendranA svama (vaDe sUcita ) prabhAvavALA putrane janma 25 Apyo. (ethI) maMgala-utsavane prasAra thaze. gurunI pAse rahele te vadhavA lAge. nAgendra evuM tenuM nAma ( pADavAmAM AvyuM.) sarva lakAne spRhA utpanna thAya evAM zarIranA avayavo vaDe temaja guNothI te vRddhi pAmate cAle. gurue AvIne AThame varSe tene dIkSA ApI. 1 paga dhoyeluM pANuM.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrIrAjazekharasUrikRta [ zrI raDhiArasUri masDana nAmanA muninI pAse temane bhaNavA mUkyA. bALaka hovA chatAM teo sarva vidyAvAna banyA. eka divasa gurue jaLa mATe mokalela teo jaI AvI AlecavA lAgyA ke rAtAM netravALI ane puSpa jevA dAMtanI paMktivALI navoDhAe 5 apuSpita Abe ane navIna zAlinI kai mane kaDaka vaDe ApyAM. A pramANenI gAthA dvArA gAramita kathananA zravaNathI gurue kahyuM ke tuM pavitta che. he ziSya ! kharekhara tuM rAgarUpa agni vaDe pradIpta thayo che e Ane bhAva che. nAgenDe kahyuM ke he bhagavana! eka mAtrA jeTalI kRpA karo, jethI karIne "pAlitA' evuM rUpa bane ene zo bhAva che ? (e ja ke) AkAzamAM gamana karavAmAM sAdhanarUpa evI pAilepa-vidyA ane tame Ape ke jethI mAruM pAdaliptaka evuM nAma paDe. tyAra bAda gurue pAdapa-vidyA ApI. tene laIne teo AkAzamAM bhramaNa karavA lAgyA. daza varSanA thatAM temane sUripada upara sthApana karavAmAM AvyA. ( tyAra bAda) ghaNuM zikhenA parivArapUrvaka teo 15 vihAra karavA lAgyA. "zatrujya', `giranAra', vagere pAMca tIrthone niraMtara vaMdana karIne te arasa nIrasa bhajana karatA ane ta5 (paNa) teo tapatA. je dUra hoya, jenI ArAdhanA kaSTasAdhya hoya, je (bahu) dUra raheluM hoya te sarva tapa vaDe siddha thAya che, kemake tapano koI parAbhava karI zake tema nathI; ethI sarva siddhio thAya che. eka divasa teo (pAdalita) pATalIputra' gayA. tyAM caMDanA duzmana muMDA)ne jeNe khaMDita karela che e muDa nAmanA rAjA ( rAjya karata) hatuM, tene cha mahinA thayA mastakamAM vedanA utpanna thayelI hatI. maMtra, taMtra ane auSadha vaDe te maTatI na hatI. vizeSa vicakSaNa evA surine AvelA sAMbhaLIne rAjAe pradhAnone (temanI pAse) kalyA. 25 temaNe kahyuM ke he bhagavan ! rAjAdhirAjanA mastakanI vedanA dUra karo, (ane tema karI) kIrti ane dharmane saMcaya kare. tyAra pachI sUrIzvare rAjakulamAM jaI maMtranA baLathI kSaNamAtramAM mastakanI vedanA dara karI dIdhI. tethI Aje paNa bolAya che ke jema jema pAdaliptaka jAnune viSe pradezinIne jamADe che tema tema muDa rAjAnA mastakanI vedanA 30 nAza pAmatI jAya che. 1 zatruMjaya, giranAra, Abu, saMmetazikhara ane aSTApada e pAMca tIrtho che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5] caturvizatiprabandha rAjA rAjI thayo. utsava maMDAyA. pAdaliptasUrinI kIrti vaDe sAte bhuvane pavitra thayAM. rAjA stuti karavA lAgyo ke ArkatAthI atyaMta vyApta citta, atizaya madhura vacana, prasanna ane nirmaLa daSTi, kSamA (yukta hovA)thI manahara baLa, ahaMkArathI rahita buta (jJAna), garIbanI garIbAIne haranArI lakSmI, zIlathI yukta saundarya, 5 nItine AzrayavALI mati ane abhimAnathI mukta prabhutA A pramANenA ahe amRtanA nava kuMDa A uttama (sUri)ne viSe prakaTa che. eka dahADe sabhAmAM rAjAe kahyuM ke rAjakuLamAM mATe vinaya che. AcArye kahyuM ke gurukuLamAM ethI moTo vinaya che. te uparathI AcArya kahyuM ke je rAjaputra tamAre atyaMta bhakta hoya tene belA ane tene kahe ke jaIne joI Avo ke "gaMgA" pUrva tarapha vahe che ke pazcima tarapha? rAjaputrane bolAvyo, ane tene jovA mATe mokalyA. Ama tema karIne te Avyo eTale rAjAe tene kahyuM ke "gagA" pUrva tarapha vahe che ke pazcima tarapha te tuM jeI Avyo ? tyAre rAjaputre javAba Apyo ke emAM zuM jovAnuM che? zI tapAsa karavAnI che? bALake (athavA 15 bAlikAo) paNa jANe che ke "gaMgA' pUrva tarapha vahe che. tema chatAM, jaIne meM joyuM, te te pUrva tarapha ja vahe che (ema jANuM). rAjA sAMbhaLI rahyo. (eTale) sUrie pitAnA sAdhune e kAma mATe mokalyA ane teo gayA. daMDa aMdara nAMkhI teNe joyuM ke gaMgA" pUrva tarapha vahe che. (pachI) sUri pAse teo AvyA ane bolyA ke "gaMgA" pUrvavAhinI che 20 ema meM pahelAM sAMbhaLyuM hatuM. jaIne joyuM che tema ja jANavAmAM AvyuM bAkI kharI vAta te (Apa) saddaguru jAte jANo. rAjaputranuM ane A sAdhunuM caritra rAjAne ane sarine temanA guptacare e nivedana karyuM. (AthI) rAjAe mAnyuM ja ke gurukuLamAM vizeSataH vinaya che. te uparathI bolAya che ke rAjAnA pUchavAthI gurue "gaMgA" kaI taraphanA mukhe vahe che evuM 25 ziSyane pUchayuM tyAre teNe jema karyuM tema sarvatra karAvuM joIe. pATaliputrathI sUrIzvara "lATa (dezamAM) gayA. tyAM eka nagaramAM teo bALaka sAthe ramavA lAgyA. munie gocarInI carcA mATe gayA. tevAmAM zrAvake vaMdana karavA mATe AvyA. eTale AkAra gepavIne-veza 1 bhUlaka, bhUvarleka, svaka, mahaka, janaka, tapA~ka ane satya eka athavA brahmaka,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [zrIpAsTiAra 15 badalIne prabhu beThA. zrAvake gayA eTale pharIthI oraDAmAM jaIne khelavA mAMDayuM. tevAmAM kaIka vAdIo AvyA. temaNe (A pradezane ) nirjana joI kukaddaphU evo (maraghA paDe) zabda karyo. sUrIzvare paNa mAu eka bilADInA jevo avAja karyo, ane tyAra pachI temaNe darzana dIdhuM. vAdIo prabhune page paDyA. ahIM tamArI pratyupanapratibhA ! bAlabhAratI ! ciraMjIva (ema kahI saMtoSa jAhera karyo). tyAra bAda temanI sAthe prabhue vAtacita zarU karI. temanAmAMthI eke pUchayuM ke he pAdaliptaka ! samagra mahImaMDaLamAM pharatAM tame agnine caMdananA rasanA je zItaLa koI sthaLe sAMbhaLyuM ke je hoya te e tame spaSTa kahe. prabhue uttara Apo ke apakIrtinA abhigathI duHkhI banelA ane zuddha hRdayavALA puruSane duHkhavahana karatI veLA agni caMdananA rasanA je zItaLa lAge che. ( A sAMbhaLIne) saMtoSa pAmelA vAdIoe temanI stuti karI ke tame sAkSAta bahaspati cho; brAhmI dhanya che ke je tamArA vadanamAM vase che. A tarapha je brAhmaNo sAthe pUrve khapaTa sUrinA gacchanA upAdhyAya mahendrane saMbhASaNa thayuM hatuM te paikI keTalAkane rajUlamathI dIkSA ApavAmAM AvI hatI. temanA (keTalAka) svajane "pATalIputra' patanamAM rahetA hatA. teA pUrvanA vairathI jaina sAdhuone upadrava karatA hatA. e vAta prabhu zrI pAdalipta sUrie sAMbhaLI. (eTale ) AkAza (mArga ) teo jAte tyAM gayA ane temaNe kahyuM ke huM vIra astitva dharAvuM chuM tyAM sudhI keNa jaina lekane kharekhara pIDA karI zake ? jarjarita (khokharI) lAkaDI paNa hAlAne bhAMgavAne te samartha che ja. (A sAMbhaLI ) tyAra bAda teo kAgaDAnI peThe nAsI gayA. prabhu tyAMthI) pharIthI "bhRgupura' gayA. tyAM temaNe Arya khapaTana saMpradAya pAsethI samagra kaLAo grahaNa karI. "Dheka" parvata upara prabhue nAgArjunane AkAzagamanavidyA zIkhavADo ane tene parama zrAvaka banAvyuM. teNe pAdaliptaka 'pura navuM banAvyuM. te te dazAhanA maMDapa, ugrasenanAM bhavano ItyAdi sthaLamAM prabhue gAtAjuelenAthI zarU thatuM stavana gUMcyuM. temAM suvarNasiddhi vidyA utArelI che ema vRddho kahe che. nAgArjune rasane prAraMbha karyo, paraMtu atizaya takalIpha UThAvavA chatAM keme karyo te baMdhAye nahi. tethI teNe vAsuki nAganI ArAdhanA karI. (eTale) teNe temaja zrIpAdalite upAya batAvyo ke je "kAMtI'purIthI 30
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatibadhdha ra5 zrIpAdhanAne lAvIne tenI daSTi samakSa tuM rasa bAMdhaze te te baMdhAze; nahi te nahi. nAgArjune pUchyuM ke kevI rIte zrI pArzvanAtha Ave? vAsukie temaja pAdalite kahyuM ke (ene) upADIne AkAzamArge tuM laI Ava. nAgArjuna "kAMtI'(puramAM) gayo. tyAM tya mATe teNe pUchaparacha karI. tyAM dhanapati zreNI caityane geThI hata. tenI AgaLa naimittike ( joSIe ) kahyuM ke pAzvanI rakSA karaje; kemake eka dhUrta tene harI javAne bhamI rahyo che. (e uparathI) te cAra putra sahita devanuM rakSaNa karavA lAge. nAgArjuna tyAM gayA. (paraMtu) teo rakSaNa karatA hatA; ethI haraNane ema karatAM prasaMga maLyuM nahi. nAgArjune temanI ja sAthe prIti zarU karI. (tethI) vizvAsa pedA thayo. 10 ArAtrika ane maMgaladIpakanA samaye pitAe ane tenA putroe praNAma karavA mATe nIcuM mukha karyuM. tevAmAM (lAga joI ) pArthane grahaNa karI AkAzamArge nAgArjuna gayo. seDI' nAmanI nadInA taTa upara zrIpAnI dRSTimAM rasa baMdhAye. (te uparathI) te tIrtha staMbhanakanA nAmathI ane te nagara "staMbhanapuranA nAmathI prasiddha thayuM. pachI zrI- 15 pAdaliptasUri dakSiNa dizAnA zRMgArarUpa ane godAvarI' nadInA kallolathI uchaLatA jalazIkathI jyAM vaTemArgunA zramano bhAra dUra thAya che te pratiSThAna pura(mAM) gayA. tyAMno sAtavAhana rAjA vidvAnomAM, varamAM, dAna devAmAM nipuNa (ja)mAM temaja bhogIomAM agraNI hatA. tenI sabhAmAM vAta thaI ke (kAle) savAre samagra 20 vidyArUpa vanitAnuM vadana jevA mATenA ratnanA AdarzarUpa pAdaliptasUri Ave che. ethI badhA vidvAnoe ekaThA maLI TharI gayelA ghIthI bharela kaLuM ApIne pitAnA eka puruSane AcAryanI saMmukha mokalyo. AcArya ghImAM eka sAya khetI ane te pramANenuM te (koLuM) pAchuM lAvyuM. rAjAe te vRttAMta jANyo ane teNe paMDitane pUchayuM ke 25 ghIthI bhareluM koLuM mokalavAmAM tamAre zo irAde hato? temaNe kahyuM ke jema ghIthI (A) vADakI bharelI che tema A nagara vidvAnothI pUrNa che; tethI vicArIne praveza karaze. Avo (amArI) irAde hatuM. rAjAe kahyuM ke tyAre AcAryanI ceSTA paNa tame jANe. (teo ema sUcave che ke) niraMtara (ghaTTa bAjheluM) ghI hovA chatAM jema 30 pitAnI tINatAne lIdhe soya jema emAM paDI tema vidvAnothI vyApta
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [ zrIpAsTirinagaramAM huM paNa praveza pAmIza. paMDiteo garjanA karI. () badhA (paMDita) ane rAjA paNa (sUrine levA) sAme gayA ane gaMgAnI laharIna jevI (sUrinI) manahara vANIthI saMtoSa pAmyA. nagaramAM ANelA gue nirvANalikA, praznaprakAza ItyAdi zAstro racyAM. taraMgalAlA nAmanI eka navIna caMpU (kathA) rAjA AgaLa racIne prabhue sabhAmAM tenI vyAkhyA karI. (AthI) rAjAne saMtoSa thayo ane te bolI UThya ke) A (kharekhara) kavIzvara che. (pratyeka) pada jANe sarANe utArela hoya tema. ujajavaLa prabhAvALuM che, baMdha ardhanArI zvaranI prazaMsAnuM laMghana karavAmAM jAdhika je che, arthathI gati svargamAM 10 ubhinna thayelI vela samAna che, temaja rasa saheja cUrNa karela cadra maMDaLamAMthI TapakatA amRta je manohara che; vAste A (kharA) kavinI kRtinuM rahasya che, nahi ke vANInA DiDimane ADaMbara che. e pramANe kavio paNa tuSTa thayA, paraMtu eka viduSI vezyA guNanI jANakAra hovA chatAM ane rAjasabhAmAM hAjara hovA chatAM sUrIzvaranI 15 prazaMsA karatI na hatI. tethI rAjAe kahyuM ke ame badhA tuSTa thaI tamArI prazaMsA karIe chIe; (paraMtu ) phakta A ja eka ( vezyA) stuti karatI nathI. te evuM karo ke jethI e stuti kare. e sAMbhaLAne sUri vasati e-upAzraye AvyA. rAtre gacchanI saMmati pUrvaka pavana upara vijaya meLavavAnA baLathI kapaTamRtyu vaDe teo maraNa pAmyA-marI gayA hoya tevo dekhAva karyo. sarinI ThAThaDI bAMdhI. cAre varNa rudana karavA mAMDayuM. (pelI) vezyAnA gharanA dvAra AgaLa ThAThaDI lAvavAmAM AvI. (eTale) vezyA paNa tyAM AvI ane raDato raDatI kahevA lAgI ke jenA mukharUpa nirjharamAMthI taragalolArUpa nadI nIkaLI te pAdaliptanuM haraNa karanArA yamanuM mastaka kema na phUTI gayuM? (tyAre) prabhu pharIthI 25 jIvatA thayA. vezyAe kahyuM ke mArIne AtmAnI prazaMsA karAvI ? sUrie javAba Ape ke marIne paNa paMcama gA joIe e zuM sAMbhaLyuM nathI ke ? tyAra bAda prabhu "zatruMjaya" (gayA ane te sthaLa)mAM batrIsa upavAsarUpa anazana karI IzAnendranA sAmAnika (deva) tarIke utpanna thayA. fta zrIurDhavAdiSaN: I 30
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvRddhavAdI ane zrIsiddhasenane prabandha vidyAdharendra" gacchane viSe zrI pAdaliptasUrinA saMtAnane viSe audilasUri ke jemaNe jenAM kAryo siddha karyA hatAM teo skurAyamANu hatA. teo yatanA pUrvaka vihAra karatAM karatAM gADa" dezamAM 5 gayA. tyAM "kauzalA' nAmanA gAmane nivAsI mukaMda nAme (je) brAhmaNa (rahetA) hato te e sUrine maLe, teNe (sUrinA mukhathI) A pramANenI dezanA sAMbhaLI ke bhegane viSe rogano bhaya che, sukhamAM kSayane bhaya che, paisAne viSe agni ane nRpati taraphathI bhIti che, dAsyane viSe svAmInI bIka che, guNane viSe zaThane bhaya che, vaMzane 10 viSe duSTa strIne bhaya che, snehamAM verane bhaya che, nItine viSe anItine bhaya che ane zarIrane viSe yamano bhaya che. A pramANe sarva kharekhara bhayarUpa che, paraMtu vairAgya ja bhaya rahita che. (A) sAMbhaLIne bhavathI udvega pAmelA teNe cAritra grahaNa karyuM ane gurunI sAthe teo bhagu pura gayA. e mukada muni UMce svare (meTe ghATe) rAtre bhaNatA. 15 (ethI) sAdhuonI nidrAmAM bhaMga paDato. temane khinna manavALA jANIne gurue temane (rAtre) bhaNatAM aTakAvyA ane kahyuM ke) he vatsa! navakAra gaNe. rAtre meTethI belatAM ghAtakI jIvo jAgI UThavAthI anarthadaMDa na thAo. ethI karIne teo divase paThana karavA lAgyA. AthI zrAvaka ane zrAvikAne karNajavara thavA lAge. koIe kahyuM ke ATalI umare abhyAsa karIne zuM A musaLAne phula lAvavAne che ke te sAMbhaLIne mukanya khinna thayA. temane caTake lAgyo. tatkALa te mahAvidyArthIe jinAlayamAM (jaI) ekavIsa upavAsa vaDe brAhmInuM ArAdhana karyuM. tuSTa thayelI teNe pratyakSa thaIne kahyuM ke te sarva vidyAthI siddha thA. te uparathI kavIzvara thaIne pitAnA guru pAse AvI saMdha rapa samakSa gaMbhIra svare temaNe uddagAra kADhayA ke koIe mArI mazkarI karI hatI ke zuM A musaLAne phUla lAvaze ke te he leke! juo, huM (ve) musaLAne phUla lAvuM chuM. ema kahIne musaLuM maMgAvIne catuSpathamAM-bajAra vacce UbhA rahIne temaNe te maMtraprabhAvathI puSpita karyuM ane tene khAMdha para rAkhIne teo bhamavA ane bolavA lAgyA ke patra avalaMbita che ?
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasurita [6 zrI vRjalAriri tejatemaja je kAI ema babaDate heya ke zuM atra musaLAne phUla Avaze te tenuM nirAkaraNa karI musaLAne phUla Ave che ema huM (pakSa) sthApuM chuM. vaLI mArI gAyanuM zIMgaDuM IndranI yaSTi jevaDuM che, agni zItaLa che, pavana niSkapa che, (A paikI) jene je na game tema hoya te vRddhavAdI kahe che pa kANu zuM kahe(vA mAMge) che? (te mArI sAme AvIne bele) e advitIya vAdI banyA. RdilasUrie temane pitAne pade sthApyA.vRddhavAdI evuM temanuM nAma prasiddhimAM AvyuM skendilasUri samAdhi-maraNarUpa ratha dvArA svarge saMcaryA. eka divasa vRddhavAdI "bhRgupura jatA hatA. A tarapha avatI'mAM vikramAditya rAjA hato ke jenAM dAnanI khyAti evI hatI ke hATaka ATha karoDa, motI 93 tulA, madagaMdhanA lebhI bhramaranA (guMjAravanA trAsathI) krodhathI udbhara banelA evA 50 hAthIo, lAvaNyanA saMcayathI jemanAM netro prapacita banyAM che evI 100 vezyAo eTaluM kapAya" rAjAe daMDa tarIke bheMTaNuM karyuM che te A vaitAlikane ApavuM, ityAdi. 15 enA rAjyane viSe (ena) mAnya, kAtyAyana' getrane viSe bhUSaNa rUpa devarSi nAme brAhmaNa (vasato) hato. tene devasikA (devarasika?) nAmanI patnI hatI. e daMpatIne siddhasena nAme putra hato. te (pitAnI) buddhinA baLane lIdhe (samagra) jagatane paNa tRNavata gaNata hato, (kemake ) buddhinI kiMI) sImA nathI. ethI jagamAM kahevAya 20 che ke pRthvI samudrathI parimita che vIMTaLAyelI che ane e samudra paNa (bahumAM bahu) so jana jevaDe che. sarvadA bhamato sUrya AkAzanuM mApa kADhI zake che AkAzane cheDe kADhI lAve che. A pramANe moTe bhAge (sarva) padArtho skurAyamANa sImArUpa mudrAthI aMkita che; paraMtu sajajanenI prajJAna vikAsa niHsIma hAI 25 vijayI varte che. jenAthI huM vAdamAM chatAuM tene huM ziSya thAuM evI tenI pratijJA hatI. krame karIne vRddhavAdInI kIrti sAMbhaLIne te tenI samukha doDate AvyA. sukhAsanamAM ArUDha thaIne e "bhUgupura gaye. te vAre "bhRgukaccha thI nIkaLelA vRddhavAdI mArgamAM (ja sAmA ) maLyA. paraspara vAtacita thaI. siddhasene kahyuM ke (mArI) sAthe vAda 30 karo. sUrie kahyuM ke karIe chIe, paraMtu atra sabhAsade vinA vAdamAM chatyA hAryAnuM keNa (nirNAtmaka) kathana karaze? siddhasene 1 A barAbara dhyAnamAM AvatuM nathI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha kahyuM ke A govALo sabhya che. vRddhavAdIe kahyuM ke tyAre tuM bela vAda zarU kara. tyAra bAda siddhasene tyAM te nagara samIpa ghaNuM vakhata sudhI saMskRta (bhASA) dvArA atizaya jalpa karyo. ane pachI te thaMbhyA. govALoe kahyuM ke A kaMI jANato nathI; kevaLa meTA svare pikAra pokAra karIne amArA kAnane pIDA upajAve che-amArA kAna pheDe che, mATe ene) dhikkAra ho, dhikkAra che. vRddha tame (have ) kaMI kahe. tyAra pachI samayanA jANakAra vRddhavAdIe kAchaDe majabUta bAMdhI (vALI ) te dhindiNi chaMdamAM (bolavA ane ) khelavA mAMDayuM: keIne mArIe nahi, corI karIe nahi, parastrIgamana karavuM nahi, DuM thoDuM ApIe ane ema jhaTa svarge javuM. vaLI teNe kahyuM ke 10 tala ane cokhAne gALa sahita cAle che, veDhA vaDe veNu vagADe che, paheravA ane oDhavA mATe kAmaLI (rAme) che ema gapALa harSa pUre che. sAthe sAthe nAcavA paNa mAMDayuM, (ane tema karatAM teo bolatA gayA ke) kALo kAmaLo, TuMke mArga ane chAzathI khIcokhIca bharelI doNI (), bakarIno samUha sAndra vRkSa upara paDyo che. zuM svarganuM zIMgaDuM lalATamAM che? 15 gevALIAoe rAjI thaIne kahyuM ke vRddhavAdI sarvajJa che. ahA ! kevuM kAnane sukha upaje tevuM ane upayogI e bele che. siddhasena te asAra le che--nakAmo lavAro kare che. A pramANe enI temaNe nindA karI. tyAra siddhasene kahyuM ke he bhagavan! mane dIkSA ApI; vAdamAM sabhyanI saMmati anusAra huM chatAyelo hovAthI huM tamAro ziSya chuM (tyAre) 20 vRddhavAdIe (uttara ApatAM) kahyuM ke " bhUgu 'puramAM rAjasabhAmAM ApaNo vAda he; govALonI sabhAmAM zo vAda siddhasene kahyuM ke huM samayano jANakAra nathI-meM samaya valya nahi; tame te samayanA jANakAra che; ane je samaya che te sarvajJa che, (vAste) tame mane jItyo che. e pramANe vadanArA tene tyAM ja temaNe dIkSA ApI. 25 - tyAra pachI "bhUgapuranA rAjAne te vRttAntanI khabara paDatAM teNe "tAlArasa" nAmanuM moTuM gAma sthApyuM. (temAM) nAbhinA putra (zrIgaSabhadeva)nuM caitya karAvyuM (ane temAM ) vRddhavAdI pAse zrI RSabhadevanI (mUrtinI ) pratiSThA karAvI. (Akho) saMgha gAjI UTho. siddhasenane dIkSA samaye kumudacandra nAma (pADavAmAM AvyuM) 30. hatuM. (paraMtu ) AcArya-padavI vakhate siddhasena divAkara evuM nAma prasiddha thayuM. "svAmI' zabda ane "vAcaka" zabdanI peThe te vakhate
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta dizIvRttavAririledivAkara" e AcAryanI saMjJA hatI. vRddhavAdI anya sthaLe vihAra karI gayA. siddhasena te "avaMtI." gayA. saMgha sAme (levA) AvyA ane tame sarva putra che evuM biruda belatAM bolatAM "avantI'nA catuSpathamAM temane laI Avyo. te samaye vikramAditya rAjA hAthInA skaMdha upara ArUDha thaine saMmukha Avato hato. sarvaputra e (zabda) rAjAne kAne paDyo. tenI parIkSA karavA mATe hAthI upara beThAM beThAM manathI ja teNe sUrine praNAma karyA; nahi ke vacana dvArA ke kAyA dvArA, pAse AvI sUrie dharmalAbha kahyo. rAjezvare kahyuM ke nahi vaMdana karatA evA amane ze dharmalAbha hoI zake ? zuM A sasta maLe che ke ? 10 sarie e sAMbhaLIne kahyuM ke karoDa ciMtAmaNi (ratna) karatAM paNa adhika (mUlyavALo) evo A dharmalAbha) vandana karanArAne (ja) apAya che; te amane praNAma karyA nathI ema nathI, kemake mana (te ja) sarvamAM mukhya che. amArI sarvajJatAnI parIkSA karavA mATe te amane manathI praNAma karyo che. ethI tuSTa thayelA rAjezvare hAthInA skaMdha uparathI utarI saMgha 1pa samakSa ( rUrine) praNAma karyA ane eka karoDa senaiyA maMgAvyA (ane sUrine ApavA mAMDyA, paraMtu) lebha rahita hevAthI sUrie te svIkAryA nahi. saMkalpa karelo hovAthI rAjAe paNa te (pAchA) na lIdhA. tethI AcAryanI rajAthI saMghanA puruSoe jIrNoddhAramAM te vAparyo. rAjAnI vahImAM te ema lakhAyuM ke dUrathI hAtha UMcA karIne dharmalAbha ema kahenArA siddhasenasUrine rAjAe eka kedI (suvarNa) ApyuM. avasara AvatAM e ja bhagavAna zrIvikama AgaLa kahyuM ke eka hajAra, eka so ane navANuM varSa pUrNa thatAM he vikama rAjA ! tArA jevo kumAra(pAla) rAjA thaze. eka divasa siddhasena citrakUTamAM pharatA hatA. tyAM eka prAcIna cityane viSe eka meTA thAMbhalAne joIne keIkane temaNe pUchayuM ke A moTe thAMbhale che ? e zene banelo che? teNe kahyuM ke prAcIna AcAryoe rahasya-vidyAnAM pustake ahIM rAkhelAM che (ane) thAMbhale te te te auSadhadravya bane che. vajanI jema jaLa vagerethI e bhedAya tema nathI. tenuM vacana sAMbhaLIne te thAMbhalAnI gaMdha laIne pratyauSadhanA rasa vaDe siddhasene tene chAMTavo. te vaDe te savAre sUrya kamaLa jema vikAsa pAme tema vikasita thaze. madhyamAMthI pustaka paDyAM. te pikI eka choDIne vAMcatAM pahele pAne ja be vidyA temane maLa-(1) eka 25
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 caturvizatiprabandha sarSapa-vidyA ane (2) hemavidyA. temAM sarSapavidyA e hatI ke prasaMga upasthita thatAM jyAre mAMtrika jeTalA sarSapa jalAzayamAM nAkhe teTalA ghoDesvAre 42 hathiyAra sahita bahAra nIkaLe, parasainyane nAza kare ane kArya siddha thatAM e subhaTo adazya thaI jAya. hemavidyA te e hatI ke game te dhAtu vaDe vagara mahenate zuddha suvarNakaTi utpanna 5 thaI zake. temaNe te be vidyAo yathArtha rIte grahaNa karI. jevuM teo (ethI) AgaLa vAMcavA jAya che tevAmAM garbhamAM pustaka sahita thAMbhale baMdha thaI gayo-bIDAI gayo ane AkAzamAM vANI thaI ke A prakAranAM rahasya (jANavA) mATe tuM lAyaka nathI; mATe capalatA na kara ane jaladI na mara-vinA kAraNe meta na mAgI le. tethI bhaya pAmI 10 teo thobhyA. je be vidyA maLI gaI te maLI gaI. ethI adhika (vidyA) aprAptine laine tamane) maLI nahi. tyAra bAda siddhasena citrakUTathI pUrvadezamAM "kUrmAra pura gayA. tyAM devapAla rAjAne pratibaMdha pamADI tene gaLInA raMganI jema custa jaina banAvyuM. tyAM teo rahyA. roja ISTa vAta thatI ane ema keTaleka vakhata vItI gaye. eka divasa rAjAe ekAMtamAM AvI (AMkhamAM) AMsu sahita (sUrine) vinati karI ke he bhagavan! ame pApI A prakAranI ApanI madhura geSThIne lAyaka nathI, kemake ame saMkaTamAM paDayA chIe. sUrIzvare pUchavuM ke tamane zuM saMkaTa che? rAjAe kahyuM ke sImADAnA rAjAo ekaThA maLIne mAruM rAjya laI levAthI IcchAthI Ave che. sarie ra0 kahyuM ke he rAjA ! tuM vihvaLa na bana-phikara na kara. jeno huM mitra chuM evA tAre ja svAdhIna rAjyalakSmI che. (e sAMbhaLIne) rAjA AnaMda pAmyo. parasainya AvyuM. be vidyAnI zaktithI sUrie rAjezvarane samartha banAvyo. (ethI) parasenya bhAMgI gayuM. tenuM sarvasva laI levAyuM. (ane vijayanAM) vAdi vagADAyAM. te pachI rAjA sUrine atyaMta 25 bhakta bane. sUri gaccha sahita hovA chatAM kriyAmAM zithila thaI gayA; kemake khuzAmatIAnI (mIThuM belanArAonI) vANuonI racanAothI, hariNAkSIonA kaTAkSothI ane kAminIonI kIDAnA kallolothI konuM mana bhedAtuM nathI ? guru nizcitta suve tenA ziSyo paNa tenI pAchaLa bephikarAIthI suve. (A pramANe) spardhApUrvaka sunArAo mekSane pAchaLa 30 haDasele che. zrAvakane auSadhazALAmAM praveza paNa maLavA na lAge.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [ 6 zrIvRddhAvi-nniddhasena jaLanuM pAna karavuM), nahi kalpe evAM phUla ane phaLanA upabhAga karavA), gRhasthanAM jevAM mRtyu ( karavAM) ane AcaraNa karAtI ayatanA e tiveSanI viDaMbanArUpa che ( ema ) A gAthAnuM samAcaraNu thavA lAgyuM. e apakIrti sAMbhaLIne vRddhavAdI kRpAthI temanA nistAra karavA mATe ekalA ( ja ) 5 gaccha(nA bhAra ) uttama ( sAdhue )ne soMpI tyAM AvyA. bAraNe UbhA rahIne daravAnAnI mAraphate temaNe sUri AgaLa kahevaDAvyuM ke eka meTI vayanA eka vAdI AvyA che. ( A sAMbhaLI ) sUrie emane aMdara khAlAvyA. ane sAme khesADavA. jemaNe vastra vaDe samagra zarIra DhAMkI dIdhuM che evA vRddhavAdI kheAlyA ke nIcenA padyanI vyAkhyA karIH kara aNaphulliya phulla ma toDahi mA rovA moDahi / maNakusumehiM aci niraMjaNu hiMDara kAMi vaNeNa vaNu ! // ? vicAravA chatAM paNa siddhasena ( ene ) artha jANI zakayA nahi, tyAra pachI temaNe vicAra karyo ke zuM A mArA guru vRddhavAdI che ke jemanA kathananI vyAkhyA karavA huM asamartha chuM? karI karIne ( dhArI dhArIte) jotAM gurune temaNe eLakhyA. (eTale ) page paDIne temane khamAvyA ane padyanA artha pUchyA. tyAre temaNe vyAkhyA karI ke prAkRtanI anaMtatAne laine 'aNugnulliya khulla' ityAdine artha e che ke jene phaLa prApta thayAM nathI evAM phUle tADa niha. ene ze| bhAvArtha che yeAga ema pUchatA heya tA sAMbhaLa e kalpavRkSa che. kevI rIte ? ( te e jhADa che ke ) jene viSe mULa tarIke yama ane niyame che, dhyAna e mATe bhAge prakRSTa kAMDarUpa che, lakSmI ane samatA thaDa tarIke che, kavitva, vaktRtva, kIrti, pratApa, mAraNa, staMbhana, uccATana, vazIkaraNa ityAdi saMbaMdhI zakti te phUle che ane kevalajJAna e phaLa che. hajI sudhI te yAgarUpa kalpavRkSane phUlA ugyAM che tethI kevalajJAnarUpa phaLa vaDe te te have pachI phaLaze. ( mATe ) 25 phaLa prApta thayuM nathI evAM tene tuM zA mATe tADe che? na teADa e tAtparya che. mA rAvA meADia '. ahIM ropA eTale pAMca mahAtrate tene meADa nahi--bhAMgIza nahi. ' maNuku sumehiM ' ityAdinA artha e che ke manarUpa puSpA vaDe niraMjana arthAt jinanI tuM pUjA kara. * hiMDai kAMi vaNe vaNu ' eTale eka vanathI (bIje) vana zA mATe tuM hIMDe che ? rAjAnI sevA ityAdi nIrasa phaLa meLavavAmAM tuM kaSTa krama veThe che e e padanA artha che. tyAra bAda gurunI te zikSA mAthe dharI (caDAvI), rAjAnI rajA lai vRdvavAdInI sAthe dRDha 20 ' 10 15 30
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ v ] caturvizatiprabandha (tIva) cAritra dhAraNa karatAM temaNe vihAra karyo. anyonya guruo pAsethI 'pUrvamAM rahelA zrate temaNe meLavyAM. vRddhavAdI svarga gayA. eka dahADe siddhasene saMgha meLavIne kahyuM ke jo tame AjJA kare te sarve Agamane huM saMskRtamaya karuM. tyAre saMghe kahyuM ke zuM tIrthakare ane gaNadharo saMskRtamaya karavAnuM jANatA na hatA ke jethI 5 temaNe Agamo ardhamAgadhImAM racyA ? vAste A pramANe belatA evA tane moTuM prAyazcita lAgyuM. e tArI AgaLa zuM kahIe? tuM jAte ja jANe che. tyAra pachI vicAra karIne temaNe kahyuM ke saMgha ! sAMbhaLaH maunatAne Azraya laI mukhavastrikA, rajoharaNa vagere jena liMge gopavI, prakaTapaNe avadhUtanuM rUpa dhAraNa karI upayoga pUrvaka bAra varSa 10 paryata "pArasaMcika" nAmanuM prAyazcitta karIza. ema kahIne te gacchane mUkIne gAma, nagara ityAdi (sthaLe) pharatAM pharatAM bArame varSe zrImatI "ujajayinI" (nagarI)mAM AvIne "mahAkAla" maMdiramAM "zephAlikA puSpa vaDe raMgelAM vastravALA ane vibhUSita dehavALA thaI tyAM beThA. tyAra bAda devane kema te namato nathI ema lekA babaDavA chatAM teo 15 bolyA nahi. janaparaMparA dvArA A pramANenI hakIkato sAMbhaLIne zrIvimAditya deva (tyAM) AvIne belyA ke he dUdha cATavAnI IcchAvALA bhikSuka ! tuM devane kema praNAma karato nathI? e uparathI (A) vAdIe rAjAne kahyuM ke mArAthI praNAma karatAM liMgane bheda thaze ke je ApanI aprIti mATe thaze. rAjAe kahyuM ke bhale tema 20 thAya. te namaskAra kara. temaNe kahyuM ke tyAre sAMbhaLa. padmAsana vALIne dvatrizadvAciMzikA vaDe devanI stuti karavI temaNe zarU karI. jemake svayaMbhU, bhUtasahastranetra, aneka, ekAkSara, bhAvaliMga, avyakta, avyAhatavizvalaka, anAdi, amadhyama, anaMta, apuNya, apApa ityAdi zrIvIradvAtrizadAviMzikA temaNe racI. paraMtu tenAthI te prakArane camatkAra 25 nahi jaNAtAM pachI zrI pAzvanAthadvatrizikA racavA mATe temaNe kalyANamaMdira stotra racyuM ke jenA pahelA ja le ke maMdiramAM rahelA liMgamAMthI agninI zikhAnA agra bhAgamAMthI jema dhUmADAnA goTegoTA nIkaLe tema dhUmADAnA goTegoTA nIkaLyA. tethI leke ema kahevA lAgyA ke A ATha vidyAnA svAmInA paNa svAmI, kAlAgni radra 30 bhagavAna (pitAnA) trIjA netranA agni dvArA bhikSune bhasma karI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjarokharasUriSkRta [6 zrIvRddhavAvi-vilena ' nAMkhaze. tyAra pachI sauthI prathama vIjaLInA tejanI jema taDAtkAra pUrvaka jyoti nIkaLI. tyAra bAda zrIpArzvanAthanI pratimA prakaTa thaI. tenI vAdIe vividha steAtrA vaDe stuti karI ane kSamA yAcI. rAjA vikramAditye pUchyuM ke bhagavan ! pUrve nahi joyeluM evuM A zuM dekhAya che? A kayA nUtana deva pragaTa thayA? siddhasene tyAre kahyuM ke huM narezvara ! pUrve A ja avaMtI 'mAM zeThANI bhadrAnA putra ane batrIsa patnIonA yauvananI sugaMdhanA sarvasvane grAhaka evA avantIsukumAla nAmathI prasiddha zeTha (rahetA ) hatA. zAlibhadranI peThe te karo e gharanA vyApAra karatA na hatA, paraMtu tenI mAtA ja gharanI samagra cintA karatI hatI--badhI saMbhALa rAkhatI hatI. eka hrADA dazapUrvadhara ane ' maurya 'vaMzane viSe mukuTa samAna saMprati rAjAne guru nAme Aryasuhasti gaccha sahita vihAra karI 'avaMtI' AvIne bhadrAnI anujJA pUrvaka tenA gharanA eka bhAgamAM rahyA. rAtre te ' nilanIgulma ' nAmanA svargIya vimAnane vicAra gaNatA hatA. tapeAdhana janAe vizrAMti lIdhI eTale te vicArane sAMbhaLatAM, candraprabhAthI sAndra evI rajanIne viSe dhIme page cAlIne avanti mukumAla tyAM AvyA ane rUDI rIte te (vicAra )nuM teNe zravaNa karyuM. ane AvIne gurune teNe kahyuM ke he bhagavan ! Apa A zuM gaNeA che? Arye kahyuM ke he vatsa ! nalinIgulma ' vimAnane vicAra. avantImukumAle kahyuM ke A ja 20 pramANenA gayA bhavamAM meM anubhava karyAM che. (have) e kayA upAyathI maLe ? cAritrathI ema Arye kahyuM. vahANuM vAyuM, tyArathI (ja) jemaNe 'nalinIgulma' vimAnane grahaNa karavAnI pratijJA lai jAte leAca karyAM, ane pAchaLathI gurue paNa jemane sAmAyikarUpa cAritra ApyuM ane jemaNe 'kaMthAraku Mga ' nAmanA smazAnamAM jaIne kAyotsarga karyAM ( te avantImukumAlanA zarIramAM ) darbhanI sUcI (saLI) vIMdhAvAthI temanA zarIramAMthI ) vahetI leAhInI dhArAnI vAsa vaDe leAbhAIne baccAM sahita AvelI bhUkhI ziyALaNI je pUrva bhavamAM temanI patnI hatI tenA dvArA ( potAnA dehanuM ) bhakSaNa thatAM temaNe saddabhAvanA vaDe pApakarmanI nirjarA karI ' nalinIgulma ' prApta karyuM. savAranA gurumukhathI putrane vRttAnta jANI putravadhU sAthe te (bhadrA) smazAnamAM AvI vividha vividha prakAre vilApa karavA lAgI. pachI pAchI ghera AvI. eka sagarbhA vahune gharamAM mUkIne 31 vahue sAthe saMmama lai te svarge gai. sagarbhA avasthAmAM rahelI ' 34 1 15 25 30
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravaccha] caturvizatiprabandha vahuthI utpanna thayelA putre yauvana prApta thatAM A prAsAda karAvyo. mArA pitAne mahAkAla atra tha mATe "mahAkAla" evuM (teNe tenuM) nAma pADayuM. zrIpAzvanI pratimA madhyamAM sthApavAmAM AvI. keTalAka divasa lekamAM tenI pUjA thaI. avasara maLatAM (lAga joI) brAhmaNoe tene DhAMkI daIne tenI jagyAe ) A zivanuM liMga sthApyuM. hamaNAM meM karelI 5 stutithI saMtuSTa thayela zrIpAzvanAtha(nI pratimA )no prAdurbhAva thayo. me prerelA zAsanadevatAe baLathI zivaliMga bhAMgI nAMkhyuM. satya ane asatyanuM aMtara tuM che. te sAMbhaLI rAjAe (jaina) zAsanane viSe devane seMkaDo gAme ApyAM. guru pAse samyakatva pUrvaka bAra (?) vrata teNe grahaNa karyo. vaLI teNe vAdIndranI prazaMsA karI ke deDakAMne khAI 10 javAmAM catura evA sarpo puSkaLa che, (paraMtu) pRthvI(ne bhAra) dhAraNa karavAmAM samartha e te zeSa eka ja kharekhara che. Apa tevA che. aho tamArI kavitvanI zakti! sAkaramAM pakAveluM hoya tenA jevuM (mIThuM) pada ekadama kene spharatuM nathI ? kerInA rasamAM taraboLa evI uktino vaibhava kene nathI ? (paraMtu) avarNanIya ubhayane ekatrita karI) amR. 15 tanA nirjharanA uddagArothI yukta rasa vaDe (zrotAnA manane ) taraMge caDAve te (kavi) te kadAcita ja ekAda maLe. sukavionAM madhane jharatAM A vacane te moTA puNyanA pariNAmathI svecchApUrvaka jagatamAM vipakava bane che, nahi ke nAmathI, nahi TIkAthI, nahi chaMda saMbaMdhInA paricayanA vazathI, nahi zabdanI vyutpattithI ke nahi gurunA gupta upadezathI. 20 A pramANe stuti karIne e samrA pitAne sthAne gayA. prabhAvanA vaDe khuza thayelA saMghe vAdIndrane paNa saMghamAM lIdhA. eka dahADe siddhasena vihAra karatAM "mAlava' (deza)mAM "oMkAra nagaramAM gayA. tyAM bhakta zrAvakee sUrine vinaya pUrvaka nivedana karyuM ke he bhagavana ! A ja nAgaranI pAse eka gAma hatuM. tyAM sundara nAmane ra5 rAjaputra gAmane nAyaka hato. tene be patnIo hatI. eke prathama putrIne janma Apyo tethI te khinna thaI. te vAre ja sapatnIne paNa prasavanI taiyArI ja hatI. e putrane janma ApIne patine vizeSa priya na thaI paDe evI strItvane egya tuccha buddhi vaDe teNe eka sUtikAne kahyuM ke je A mArI patnI prasava-samaye daivayoge tane bolAve (ane 3, 1 zeka, patinI bIjI strI. rasoiyANI,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [dazI vAririsera tene je putra avatare) te anya sthAnethI pahelethI saMgraheluM koI mareluM bALakane tyAM tAre saMcAra kare; ane tene avatarela bALaka je putrI hoya te tene tAre laIne gAmathI dUra mUkI AvavI. (tenA badalAmAM ) A suvarNa le. A pramANe teNe maMtraNA karI. devavazAta tema ja thayuM ane teNe temaja karyuM. rAjaputra utpanna thatAM ja tene gAmathI dUra pheMkI devAmAM AvyA. te rAjaputranuM puNya adhika hevAthI tenI kuladevatAe gAyarUpe tene dUdha ApIne (pAIne) pALIne lagabhaga ATha varSane karyo. tyAra bAda ahIM ja "kAra' nagarane viSe zivamaMdiranA adhikArI bharaDAe tene je, belA ane pitA(nA paMtha)nI dIkSA ApI. 10 eka divasa "kanyakuja' dezane adhipati rAjA ke je janmathI aMdha ho te digvijayanuM kArya karatAM karatAM pAse AvIne vasyA. tevAmAM) rAtre nAnA bharaDAne zivanI AjJA thaI ke tAre "kanyakuja'nA rAjAne zeSA ApavI. ethI enI AMkha sAjI thaze. nAnA moTA gurune te vAkya kahyuM ane tenI AjJAthI zeSA laIne, chAvaNanI madhyamAM AvIne 15 teNe rAjAnA pradhAne kahyuM ke he (pradhAne !) tamArA svAmIne amArI saMmukha lAvo, ke jethI kamaLanA patranA jevAM manahara, pitAnA viSayane grahaNa karavAmAM samartha evAM netravALo jaladI ame ene banAvIe. te uparathI pradhAna vaDe prerAyele rAjA tyAM AvyA. RSie Apela zeSA laIne AMkhamAM te AMjatAM tenAM netra sAjo thayAM. (AthI) khuza thaIne bhaktipUrvaka (e) zAsanane viSe seMkaDo gAme teNe ApyAM. A ja "oMkAra' (nagara)mAM A UMcuM maMdira teNe karAvyuM. ame A nagaramAM rahIe chIe (paraMtu) jaina maMdira karAvavAnuM (baLa amane) prApta thayuM nathI. (kemake) mithyAtvIo parAkramI che. tethI tame ema kare ke jethI AthI adhika UMcuM ane manohara caityanuM nirmANa thAya. tame ja parAkramI cho (ghArazo te karI zakaze). temanuM vacana sAMbhaLIne vAdIe. avantI" jaI hAthamAM cAra ke laI, vikramAdityanI (sabhA)nA daravAje AvI dvArapALa mAraphate rAjAne eka leka kahevaDAvyo. teNe te kahyo. jemake (tamArA) darzanane abhilASI ane hAthamAM cAra glaeNka laIne Avela bhikSu aTakAvavAthI bAraNe Ubhe che. te Ave ke jAya ? e leka sAMbhaLIne vikramAditye pratizleka kahevaDAvyuM. jemake daza lAkha (mudrA) tema ja cauda 30.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha 37 zAsane (eTaluM meM tene) ApyuM. (have ) hAthamAM cAra leka laIne Avela (joIe te) Ave ke (joIe to) jAya. te bleka sAMbhaLIne vAdIe dvArapALa mAraphate rAjAne kahevaDAvyuM ke bhikSa darzana ja icche che, nahi ke dravya. tyAra bAda rAjAe pitAnI dRSTi samakSa tene bolAvyA, (AvatAM tarata ja) oLakhyA ane kahyuM ke he bhagavan! 5 kema lAMbe vakhate dekhAo che ? AcArya kahyuM ke dharmakAryane vaza hovAthI cirakALe Avyo chuM, cAra loko sAMbhaLa. rAjAnA sAMbhaLatAM teNe kahyuM ke AvI) apUrva dhanurvidyA Apa kyAMthI zIkhyA (ke jethI ) bANono samudAya sAme Ave che ane dezI dizAMtaramAM jAya che? sarasvatI tArA mukhamAM ane lakSmI tArA karakamalamAM rahe che. te he 10 narezvara ! zuM (ethI) kIti gusse thaI che ke te dezAMtara gaI che ? he pRthvI pati ! cAre samudramAM snAna karavAthI jANe jaDatA prApta karI heya-TADhe DarI gaI hoya tema kIti Atapa mATe ( tApavA vAste) sUryamaMDaLamAM gaI che. te sarvadA badhuM Ape che ema (ApanI) leke tArI je prazaMsA kare che te khoTI che, kemake zatruone tArI pITha 15 maLatI nathI tema ja parastrIne tArI chAtI maLatI nathI. (A) sAM. bhaLIne saMtoSa pAmelA vikrame yathAsaMkhya vastra, sugaMdhI dravya, suvarNa nANuM, hAra ityAdithI paripUrNa cAra hAthIo maMgAvI AcAryane kahyuM ke A grahaNa kara. AcArye kahyuM ke huM Ano arthI nathI. tyAre vikame kahyuM ke mArI pRthvIne viSe uttama evA cAra deze tamArI IcchAnusAra 20 grahaNa karo. vAdIe kahyuM ke AnI paNa mane icchA nathI. tyAre rAjAe kahyuM ke, tyAre tame zuM Icche che? (vAdIe uttara Ape ke, he rAjA! sAMbhaLa. "kAra" (nagara)mAM cAra dhAravALuM jaina maMdira zivamaMdirathI UcuM karAve ane tuM jAte parivAra sahita tyAM AvI) tenI pratiSThA karAva. rAjAe te tema ja karyuM. (A) prabhAvanAthI saMgha khuzI thA. 25 e pramANe jaina dharmane uddaghAta karatA vAdI dakSiNa dizA)mAM pRthvIsthAna pura vihAra karI gayA. tyAM (potAne) AyuSyane aMta Avela jANI anazana laI svargalokamAM teo saMcaryA. tyAMnA saMgha, citrakUTamAM (vasatA) siddhasenanA gacchane te vRttAnta jaNAvavA 1 Ane parihAra e che ke cAcakane samUha sAme Ave che ane tene tame dAna Ape che ethI) tamArA guNa digaMtamAM jAya che vistare che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrI rAjazekharasUrikRta [6 zrIrAdhi- silemATe eka vAcAla bhATane mokalyo. te te sUrinI sabhAmAM nIce mujabane lekane pUrvArdha vAraMvAra balavA lAgyo ke atyAre dakSiNamAM vAdarUpa AgIA kIDAo sure che-UbharAvA lAgyA che. pharI pharIne A bolAtAM, siddhasArasvatane laIne siddhasenanI bhaginIe kahyuM ke siddhasena divAkara nAmanA vAdIne kharekhara asta thayo che. tyAra bAda bhATe savistara hakIkata kahI. tethI zoka utpanna thayA ane (kAlAMtare) zo. iti zrovRddhavAdisiddhasenaprabandhaH // 6 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha ( 7 ) zrImallavAdisUrinA prAdha zrIindrabhUtine praNAma karIne prabhAvAne viSe ziromaNi evA zrImallavAdi-surIzvaranuM caritra huM kahuM chuM.--1 gUrjara ' maMDaLamAM ' kheTA' nAmanuM mahAsthAna che. tyAM vedane viSe pAraMgata daivAditya nAmanA brAhmaNa rahetA hatA.--ra tene bhAvidhavA subhagA nAmanI putrI hatI. bhakti karanArI te strIe kASTaka guru pAsethI sUryanA maMtra meLavyA.-3 te maMtrathI AkarSAne sUrya tenI pAse AvyA. tenI sAthenA bhAganA lAbhathI teNe satvara garbha dhAraNa karyAM.-4 devanAM vaikriya aMgeAthI joke garbha na utpanna thAya te|paNa te veLA teA ( te khALAnA ) audArika aMganA dhAtunA yAgathI tene saMbhava thayA.--5 pravakSya ] * sheja phikkA gAlavALI ane glAna dehavALI tene joine ( tenA) pitAe tene pUchyuM ke huM vatsa ! teM A zuM nindanIya AcaraNa karyuM ?-6 teNe kahyuM ke je tAta ! A kaiM mArA pramAdanA vikAra nathI; kintu maMtrathI AkarSAine AvelA sUryane baLAkArapUrvakanA A nyAsa che.-7 ema vadAyelA chatAM ( arthAt A pramANenI kharI hakIkata jANavA chatAM ) kukarmathI khinna AtmAvALA banelA daivAditye eka nAkara sahita te putrIne ' valabhI 'purI meAkalI dIdhI.-8 kAlAMtare tyAM teNe suMdara tejavALAM putra ane putrIne janma ApyA. pitAe Apela AvikA vaDe ( peAtAnuM gujarAna calAvatI ) te tyAM ja cira kALa rahI.9 khAlasUryanA jevA tejavALAM te putra-putrI krame vRddhi pAmyAM. eka kSaNanI jema jyAre temanAM ATha varSa vyatIta thayAM tyAre adhyApaka pAse bhaNavA mATe temane mUkavAM. kajIe thatAM ( te putrarUpa ) bALakane nizALIAe nabApA ma kahetA.-10-11 te vacanathI kheda pAmelA te bALake potAnI mAtAne pUchyuM ke huM mAtA ! zuM mAre pitA nathI ke jethI lo| A pramANe kheAle che?-12 mAtAe kahyuM ke huM jANatI nathI. AvA) praznathI mane prema tuM 39 pa 10 15 25 3.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrita [ 7 zrImagvAdiduHkhI kare che? tethI kheda pAmela te satyavAne jhera vagerethI maravA icchA karI.-13 (te samaye) sUrya sAkSAt AvIne tene kahyuM ke he vatsa ! huM tAre pitA chuM. je tAro parAbhava karaze tenA prANane huM laI laiza.-14 5 ema kahIne teNe eka sUma karkara (haDI ?) ApI ane teNe tene Adeza karyo ke dveSIne tAre A vaDe mAro jethI te tarata ja marI jaze.-15 e karkararUpa zastra vaDe vizeSa baLavAna banelA te bALake viparIta belanAra (arthAta be Aropa karanArA eka) nizALIAne mArI 10 nAMkhe.-16 te bAlahatyAnI vAta ) te "valabhIpuranA rAjAne kAne AvI, (tethI) gusse thayelA teNe mANase mAraphate te bALakane tarata ja pitAnI pAse bolAvI) maMgAvyA.-17 ane kahyuM ke he nirdaya ! A bALakane tuM zA mATe haNe che? 15 bALake javAba Apyo ke huM kevaLa bALakone ja nahi, kintu rAjAone paNa haNuM chuM.-18 ema kahetAM teNe karkara vaDe te (rAjA)ne haNe. tenuM maraNa thatAM tenA sAmrAjyano te parAkramI rAjA thaye.-19 zilAditya tarIke te prasiddha thaye. saurASTra' rASTrane viSe sUrya samAna evA teNe sUrya pAsethI paracakrano nAza karanAra uttama gheDe meLavya -20 teNe pitAnI bena "bhRgukSetra'nA rAjAne ApI (paraNAvI). teNe divya tejavALA ane divya lakSaNavALA putrane janma Apo-21 zatruMjaya parvata upara teNe cityano uddhAra karAvyo ane pitAne 25 te zreNika pramukha zrAvakanI kaTimane mAnavA lAgyo.-22 kAIka divasa tyAM tarka( zaktimAM nipuNatA)nA madathI uddhata evA bauddho AvyA. temaNe zilAdityane kahyuM ke A vetAMbare che.-3 teo vAdamAM amane je jIte te teo tamArA dezamAM (bhale) rahe; (paraMtu) je ame emane chatIe te emaNe (ahIMthI) cAlyA 30 javuM.-24 1. udAra, uttama guNathI yukta. 2. soraTha.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ was ] caturvizatipraba daivayoge bauddho jItyA (eTale) kALanA baLanA arthI sarva vetAMbaree videzane Azraya lIdhe.-25 zilAditya rAjA bauddhonI bhaktipUrvaka pUjA karavA lAgyo ane "zatruMjaya" uparanA kaSabha(deva)ne buddha banAvI tenI pUjA karavA lAgyo.-26 A tarapha (tevAmAM) pelI zilAdityanI bene patinA maraNathI virata banI susthita AcArya pAse dIkSA grahaNa karI-27 pitAnA ATha varSanA bALaka (putra)ne paNa teNe dIkSA levaDAvI ane te buddhizALIne kaMIka kaMIka sAmAcArI paNa jaNAvI (zIkhavI).-28 eka divasa te abhimAnIe pitAnI mAtA sAdhvIne pUchayuM ke 10 ApaNo A saMgha alpa kema che?-ra9 pahelAM paNa te alpa zA kAraNathI hatA? (tetramAM) athupUrvaka (arthAta AMkhamAM AMsu lAvI) te bolI ke he vatsa! huM pApinI zuM kahuM? zahere zahera zrIvatAMbara saMgha te ghaNe meTe hato.-30 paraMtu te prakAranI prabhAvanA karavAmAM vIra sUrIzvaranA abhA- 15 vathI prArakAoe tArA mAmA zilAditya rAjAne pitAne karI lIdhe. ( A pramANe tene hAthamAM laI temaNe zrI saMghane parAbhava karyo.)-31 "zatruMjaya" nAmanuM je tIrtha mekSanA kAraNa tarIke jANItuM che tene (paNa) zvetAMbaronA abhAvathI bauddhoe bhUtanI peThe Azraya lIdhe che.-32 videzamAM vasatA keTalAka vetAMbare ke jemane garva khaMDita thayo che ane jemanuM parAkrama nAza pAmyuM che teo koIka sthaLe samaya pasAra kare che.-33 e sAMbhaLIne (e) bALaka bauddha bhaTa upara gusse thaye ane comAsAnA meghanA jevI (garjanAnA) dhvanivALA teNe UMcA svare pratijJA 25 karI ke nadIne vega jema (tenA taTa upara rahelAM) jhADone mULamAMthI ukheDI nAkhe che tema je huM bauddhone mULamAMthI na ukheDI nAkhuM to sarvAnuM khUna karyAnA pApane huM bhAgI banuM--34-35 A pramANe kahIne ane mAtAnI samyak prakAre rajA laine pralayakALanA azcinA jevA prakAzavALo mahela nAmano te bALaka 10 (ka) parvata upara gaye ane tyAM teNe atizaya tIvra tapa tapyuM.-36
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ -42 1 15 20 25 30 zrI rAjazekharasUriSkRta [7 zrImannuyAdhi pAsenA gAmathI bhikSA lAvIne te pAraNuM karatA. keTalAka divasa pachI te ( bAbata ) zAsanadevatAe jANI.-37 AkAzamAM rahIne teNe ( tene ) pUchyuM ke mIThuM zuM che? te bALake te sAMbhaLIne AkAza tarapha najara karIne potAnA anubhavapUrvaka kahyuM ke vAla.-38 vaLI cha mahinAne aMte AkAzamAM rahIne teNe kahyuM ke zenI sAthe ? te chAla-munie kahyuM ke suMdara thI ane gALanI sAthe 39 zAsanadevatAe avadhAraNa zaktine viSe tene yAgya jANI pratyakSa thai tene kahyuM ke ( he vatsa! ) tuM paramatane dUra karanArA hA.-40 huM mAnada ! (A) nayacakra (nAmanuM) tarkanuM pustaka tuM le. ( ethI ) tArI vANI kutarkarUpa sarpane ( vaza karavAmAM) jAgulI samAna sArI rIte siddha thaze.--41 bAla-munie te tarkanuM pustaka bhAMya upara mUkavuM. (kemake bALa ) ummaranA lIlAvizeSathI pramAda thavA sulabha che.--42 ( AthI ) gusse thayelI zAsanadevIe kahyuM ke te azAtanA karI; ( vAste) huM tArI pAse rahIza paNa pratyakSa nahi thAuM.-43 jema pANDanA vacalA putra ( arjuna ) 'pAzupata' zastra lane dIpavA lAgyA tema te pustaka laine mI~vAdI atyaMta dIpavA lAgyA.-44 kalpAMta samayanA sUrya*jevI kAntivALA teNe ' surASTrA ' rASTranA zaNagArarUpa 'valabhI'puramAM AvIne zilAdityane (nIce mujaba) kahyuM.-45 auddoe phAgaDhamAM duniyAneA grAsa karyAM che. huM pratimala ane apramAdI evA adhavAdI upasthita thayA chuM. huM tamArI khenane putra chuM.-46 zilAditya rAjAnI pAse vAcAla bauddha AcArya tarkanA lavArA bahu karyAM.-47 (paraMtu) nacakranA sAmarthyathI utkhaNa evA madyavAdI vAcAla thatAM ( arthAt emanI sAthenA vAthI ) te bauddharAja cha mahinAne aMte hRdayamAM hAryA-hatAza thai gayA.-48 cha mahinAnI Akhare rAtre te potAnA nivAsasthAnamAM gayA ane kAzamAMthI kAika tarkanuM pustaka kheMcI kADhI vAMcavA lAgyA.-49 1 sa`nA viSane vaidha. 2 gAravapAtra vastunuM apamAna.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ avazva ] caturvizatiprabanya cintAnA cakrathI tenuM citta haNAyeluM hatuM eTale tene artha dhAraNa karavAne te samartha thayo nahi (tethI) te bauddha vicAra karyo ke savAre mArA tejane bhaMga thaze.-50 tAMbara taNakhAnuM A teja kaI vilakSaNa che ! are re A sAmrAjyazAlI bauddha (enA vaDe) hAMkI kaDhAze.-51 dezane bhaMga, kulane kSaya, pArakAnA hAthamAM gayelI patnI, ane mitrane Apatti pAmela jemane jevAM paDatAM nathI teo dhanya che.-para A pramANenA du:khanA samUhanA saMghathI tenuM hRdaya kSaNamAM bhAMgI gayuM. savAranA jaladI jaladI rAjAnuM teDuM AvyuM.-53 (paraMtu ) guru Aje mAMdA thaI gayA che tethI rAjasabhAmAM nahi 10 Avaze ema bolatAM tenA bicArA ziSyoe gharanuM dvAra na ughADayuM.-54 tyAM jaIne temaNe tema kahyuM te sAMbhaLIne male ullAsa pAmI zilAdityane kahyuM ke e bauddharAja zokathI marI gayo (che).-55 zilAditye jAte jaIne tene tevo che. tethI potAnA) dezamAMthI bauddhone teNe kADhI mUkyA. pratiSThAthI patita thayelA manuSyane 15 dhikkAra che.-56 vAgIzvara AcArya dvavAdIne guru karIne rAjAe paradezamAMthI badhA jaina munione lAvyA.-57 "zatruMjaya " uparanA saMsArarUpa pAMjarAne bhAMganAra jinezvarane tAMbarane svAdhIna karI rAjAe yAtrA pravartAvI.-58 20 kAlAMtare te nagaramAM raMka nAmano vANIo the. tenI dukAne (eka) kApaDI mahArasa thApaNa tarIke mUkI ga-pa9 te rasane sparza thatAM ja leDhAne suvarNarUpa banI gayeluM joI teNe hATa ane gharanI adalAbadalI karI-60 ( A pramANe) kApaDIne chetarIne te raka mATe dhanika thayo. 25 (ane) tenI putrI ane rAjaputrI vacce paraspara mitratA thaI.-61 divya ranothI vibhUSita evI suvarNanI eka kAMsakI rakanI putrInA hAthamAM joIne te nRpanI putrIe tenI mAgaNI karI.-62 ke te ApI nahi ane (tethI) rAjAe te baLAtkArapUrvaka mAgI (laI lIdhI eTale) matsarane laIne teNe plenuM 30. sainya ApyuM -63 teNe "valabhI" nagara bhAMgI nAMkhyuM. (e pramANe) agya
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUkRita [7thI mArahakIkata banI. AvI rIte) puSkaLa RddhivALA vaNike zilAdityane nAza karyo.-64 tyAra bAda (e) vANiyAe AkarSI zakene raNamAM nAMkhyA. (eTale) tRSNathI teo potAnI meLe marI gayA. ema A mahArogane nAza karAya.-65 rAjA vikramAdityathI 573 me varSe "valabhI'ne nAza thaye. jJAnIo (te) prathamathI (e zaheramAMthI cAlyA) gayA hatA.-66 - jinapratimAo AkAza-mArga dezAMtaramAM jatI rahI; kemake devAdhiSThita (pratimAo)ne viSe AvI (ja) ceSTAne saMbhava che.-67 A (vAta) prathamathI jANIne mahAmuni maddhavAdI parivAra sahita "paMcAsara" purI gayA hatA.-68 nAgendra' gacchane lagatAM dharmasthAnanA teo prabhu banyA. zrI staMbhanaka' tIrthamAM paNa saMghe temanuM prabhutva dhAraNa karyuM -69 jinazAsananA tejanA utkarSathI pavitra evuM A zrImavAdInuM cAritra sAMbhaLIne he bhavyo ! kavitAnAM vacanAdithI vicitra labdhinA samUha vaDe jaina zAsananI tame prabhAvanA kare.-70 iti zrImallavAdiprabandhaH // 7 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvi'zatipramanya (8) zrIharibhadrasUriprabaMdha zrI'citrakUTa'mAM haribhadra ( nAmanA ) vipra cauda vidyAsthAnAA jANakAra hatA. paMcama dUra karela......pAMcamA mAdha ethI karIne AMkhe pAdukA ane peTa vidyA vaDe phUTI na jAya tethI karIne peTa upara pATe. jALa, kAdALI ane nisaraNI sAthe cAlatAM. jenuM kaheluM huM samajI na zakuM tene huM ziSya thAuM evA (tenI) pratijJA hatI. eka divasa catuSpaSTa (cauTA)nI pAsenI bhUmie jatAM, eka gAthAne pATha karatI yAkinI nAmanI sAdhvIne teNe sAMbhaLI, mayUnya 1 A gAthAne atha nIce mujaba che: prathama e cakrI thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakI, pachI eka SAsudeva ane eka cakrI, tyAra pachI eka vAsudeva ane eka cakrI, tyAra bAda eka vAsudeva ane e cakI ane pachI eka vAsudeva ane eka cakravartI thayA. 2 peAlANu. "" 15 18 vaNignaripaLo, paLo caDhI savo cI kesava cakkI kesava - ducakki kesI ya cakkI ya // e gAthAne te pATha karatI hatI. (paraMtu) te te samajI zakyo nahi. (AthI tenI) AgaLa jaine teNe kahyuM ke he mAtA ! tame khUba cakacaka karyuM. sAdhvIe kahyuM ke navuM lIMpeluM che. aDDA ! emaNe mane uttara (ApavA)mAM paNa jItyA. ethI teNe tene vaMdana karyuM. tamArA huM ziSya chuM. he mAtA ! gAthAnA artha (mane) kaheA. teNe kahyuM ke mArA guru che. haribhadre kahyuM ke teo kyAM che ? (uttara maLyo ke ) ahIM che. tyAra bAda krAi zrAvaka tene (jina-)maMdire lai gayA. tene pahelI vAra jinanuM darzana thayuM. (ethI tene) harSa (thayA). he bhagavan ! tArUM zarIra ja tArI vItarAgatA kahI rahyuM che; kemake jenA rakATaramAM agni heAya te jhADa zAkhA, putra vagerethI pavita heAtuM nathI -lIluMchama jaNAya ja nahi, daSTi karuNArUpa kallAlAthI yukta paDiyA jevI che, AcAra prazamanI khANa che, parikara zAMta che ane deha prasanna che tethI kharekhara A devAdhideva ghaDapaNa, janma ane maraNane nAza karanAra che, kemake jagamAM anya devAnuM AvuM svarUpa jaNAtuM nathI. ityAdi navIna namaskArA (teNe karyA). tyAra pachI teNe jinabhaTTasUrinuM darzana karyuM. 25 pratipatti (thai). cAritra (lIdhuM). sUripadavI (maLI). AvazyamAM 45 5 10 20
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasurikRta [8 zrImaticaki' ityAdi (pATha) duSkara hovAthI temaNe AvazyakanI nivRtti racI. kalikAlasarvajJa e biruda (temaNe maLyuM che. temaNe devatA taraphathI rahasyagrantha prApta karyo. temaNe te (grantha)ne vividha auSadhathI nirmita tathA jaLa ane agnine asAdhya evA temaja digaMbara AcAryo 5 chatAtAM chinna thayelA 84 maThanA coryAsI nAmanA prAsAdanA thAMbhalAmAM AdarapUrvaka mUkyA. eka divasa prabhu (haribhadrasUri) pitAnA bhANeja haMsa ane paramahaMsane zIkhavatA hatA. teo niSpanna thayA, paraMtu bauddha take temanA (bauddhanA) mukhethI pATha karavA teo IcchatA hatA. jJAnI 10 gurue vAryA chatAM teo tenI pAse gayA. vRddhAnA gharamAM utAre (lIdhe). bauddha AcAryanI pAse tene veSa dhAraNa karI teo bhaNavA lAgyA. kalikAmAM teo rahasya lakhatA hatA. pratilekhanA vagere saMskAra uparathI dayALu jevA jANI gurue vicAryuM ke A khaccita tAMbara (jaina) che. bIje divase sIDInA pagathiyA upara khaDI vaDe teNe jina-pratimA 15 AlekhAvI. tenI pAse AvelA temaNe (eTale haMse ane paramahaMse) tenA upara paga na mUkyo. kinta) te (pratimA)no kaMTha traNa rekhA vaDe aMkita karyo. (eTale) A buddha thayo tethI karIne tenA) upara paga mUkyo. (ane) teo ( sIDI) upara caDayA. gurue temane (tema karatAM) joyA. gurunI samakSa teo beThA. gurunA mukhanI chAyAmAM pheraphAra joIne -temanA caherAno raMga badalAyele joIne peluM ke temaNe ja karyuM che ema mAnI peTamAM pIDA thatI hovA)nuM bahAnuM kADhI tyAMthI teo nIkaLI gayA. kapalikA laIne gayelA teo ghaNe vakhata thavA chatAM (pAchA) na AvyA. jevaDAvyA (arthAta tapAsa karAvI) te hatA nahi. (ethI bauddha AcArya) rAjA AgaLa kahAvyuM ke mahAkapaTI be "vetAMbara tatva laIne jatA rahyA che. kapalikA (pAchI) aNAvI Ape. (ethI karIne) (temanI) pAchaLa (rAjAnA hukamathI) DuMka sinya gayuM. najare najara maLI. te be paNa sahasrodha hatA. temaNe rAjAnI senAne nAza karyo. bacIne nAsI gayelA sainikoe rAjA pAse jaIne temanA teja viSe kathana karyuM. (ethI) pharIthI moTuM sainya teNe mokalyuM. daSTine meLApa tha. 30 eka yuddha karavA lAgyA. bIje hAthamAM kapalikA laIne nAThe. haMsanuM mAthuM chedIne te (sainikAe) rAjAne batAvyuM. teNe te gurune ApyuM. 20 25
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 15 s] caturvizatiprabandha gurue kahyuM ke ene zI khapa che? kapalikA aNAvI Ape. yoddhAo gayA. rAtre "citrakUTa'nA killAnAM bAraNAM daIne pAse sUtelA paramahaMsanuM mastaka kApIne temaNe tyAM arpaNa karyuM. (ethI) te bauddhone temaja temanA AcAryane saMtoSa thayo. savAre zrIharibhasUrie ziSyanuM dhaDa joyuM; (ethI temane) gusso (caDyo. (temaNe) telanI kaDAIe (taiyAra) 5 karAvAvI. agni vaDe tela tapAvyuM. 1440 bauddhone homa karavA temaNe temane AkAzamArga khecyA. eTale teo zakunikA (samaDI)rUpe paDavA lAgyA. (emanA) gurue (A) vRttAnta jA. (AthI emane) pratibaMdha (5mADavA) mATe temaNe be sAdhuone mokalyA. temaNe gAthA ApI ke"gunnsenn-aggismaa sIhA-''NaMdA ya taha piyaaputtaa| siMha- imANa-suthA dhana-dhAraNama pa-maka zA. jaya-vijayA ya sahoyara dharaNo laccho ya taha paI bhjaa| seNa-viseNa pittiya-uttA maMmi sattamae // 2 // guNacaMda-vANavaMtara samarAiJca giriseNa pANo u| egassa tao mukkakho'NaMto bIyassa saMsAro // 3 // jaha jalai jalau loe kusatthapavaNAhao ksaayggii| taM cujjaM jaM jiNavayaNaamisasitto vi pajalai // 4 // " (arthAta prathama bhavamAM guNasena ane agnizama, bIjA bhAvamAM siMha ane AnaMda nAme pitA putra, trIjA bhavamAM zikhI ane jAlinI sAme mAtA putra, cothA bhAvamAM dhana ane ghanazrI nAme 20 pati patnI, pAMcamA bhavamAM jaya ane vijaya nAme sahodara, cha bhavamAM dharaNu ane lakSamI nAme pati patnI, sAtamA bhAvamAM sena ane viSeNa nAme pitrAI bhAI, AThamA bhAvamAM guNacaMdra ane vanavyaMtara ane navamA bhAvamAM guNasena te samarAditya thaye ane agnizarmA te girisena nAme mAtaMga thayo. eka guNasena saMsArathI mukta thayA ane bIjo agnizarmA anaMtasaMsArI thayo. jema lekamAM agni prajavalita thAya che tema kuzAstra upara pavanathI prahAra karAyelA kavAyarUpa agni prajavalita thAya che. paraMtu e Azcarya che ke jinanAM vacanarUpa amRtathI siMcAyele paNa prajvalita thAya che.) (A vicAratAM temaNe) bedha (tho). zAMti vaLI). prAyazcitta tarIke 1440 30 gra the racyA. "citrakU'nI taLeTI upara phATavALA tela vecanAra vANIAe pratio karAvI. temAM sauthI prathama yAkinI dharmaputra ema haribhadranA graMtho
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zrI rAjazekharasUrikRta [8 zrIharimarimAM lakhAyuM. 1440 bhavaviraharUpa aMtavALA banyA. guNaseNa-agnisamAM ityAdi traNa gAthA vaDe guMthAyeluM ane kSamArU5 latAnA bIjarUpa evuM samarAdityacaritra (nAmanuM) navuM zAstra temaNe racyuM. 100 zataka, paMcAta, Dizaka, aSTaka, ciliMga, anekAMtajayapatAkA, nyAyA5 vatAranI TIkA paMcavastu, pacasUtra, zrAvakaprajJApta, nANAyattaka vagere haribhadra racyAM. e daramyAna "zrImAlapuramAM koIka dhanika zeThiyAe cAtumAMsamAM parivAra sahita devasthAne jatAM nirdaya jugArIo dvArA khADAmAM pheMkAyelA jugArI yuvaka siddha nAmanA rAjaputrane dayAthI tenuM devuM ApI cheDo, ghera lAvI jamA, (dhIme dhIme) bhaNAvyo, sarva kAryane adhyakSa banAvyo ane paraNAvyo. (siddhane) mAtA pahelAM paNa hatI. te judI gharamAM rahI. mAtA ane patnI sAthe teNe ghara mAMDayuM. zeThanI maherabAnIthI dhana prApta) thayuM. lekhakanA lekha lakhavAmAM paravaza hevAthI siddha rAtre bahu moDe ghera) Avo hate. (ethI) sAsune 15 ane vahune atizaya ujAgara karavo paDato hovAthI teo atyaMta khinna rahetI hatI. vahue sAsune kahyuM ke he mAtA ! tame putrane e bodha Ape ke jethI rAtre teo vahelA Ave. mAtAe tene kahyuM ke he vatsa! rAtre tuM vahele Ava; (kemake) je vakhata samaje che te sarvajJa che. siddha kahyuM ke he mAtA ! je svAmIe sarvasva ApIne temaja jIvitadAna ApIne mAre uddhAra karyo tenI AjJA huM kema na mAnuM?-te kevI rIte levuM? (e sAMbhaLI) mAtA cUpa rahI. anyadA sAsu ane vahue vicAra karyo ke A rAtre moDe Ave tyAre bAraNuM ApaNe ughADIzuM nahi. bIje divase rAtanA ghaNA lAMbA kALa pachI bAraNe AvelA teNe sAMkaLanI kaDI khakhaDAvI. (paraMtu) te baMne(mAMthI eke paNa) javAba Ape nahi. 25 (tethI) teNe gusse thaIne kahyuM ke bAraNAM kema ughADatAM nathI ? pahelAM vicAra karI rAkhyo hato tevI te baMnee kahyuM ke jyAM atyAre bAraNAM ughADAM hoya tyAM tame jAo. te sAMbhaLIne krodhAtura thayela te cauTe gaye. tyAM udhADA hATamAM beThelA ane saritranA smaraNamAM tatpara evA zrIharibhadrane teNe joyA. sAndra candraprabhAmAM dezanA (teNe sAMbhaLI); (ethI 30 tene) bedha (ve). teNe dIkSA grahaNa karI. sarva vidvattA temaja divya kavitva (temaNe prApta karyo). haMsa ane paramahaMsanI peThe vizeSa take
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ] caturvizatiprabandha grahaNa karavAnI abhilASAvALA hAI bauddhanI pAse javAnI icchAvALA temaNe gurUne kahyuM ke (mane) bauddha pAse mokalo. gurue kahyuM ke tyAM tuM na jA, tAruM mana pharI jaze. temaNe kahyuM ke yugAMte paNa tema nahi thAya. (tyAre) pharIthI gurUe kahyuM ke tyAM jaI je tuM pharI jAya te amAre Apela veSa ahIM AvIne tuM amane ApI jaje. temaNe te kabUla karyuM. tyAM teo 5 gayA ane bhaNavA lAgyA. temanA (boddhanA) sughaTita tethI tenA manamAM parivartana thayuM. tenI dIkSA teNe lIdhI. (pachI jaina) veSa (pAchA) ApavAne mATe te zrIharibhadra pAse AvyA. temaNe paNa AvatA tenuM Avarjana karI vAda karanArA temaNe teno vAda vaDe parAjaya karyo. (AthI) bauddha veSa ApavA te (siddha pAcho) gayo. teNe paNa baMdha pamADayo. pharIthI 10 zvetAMbara veSa ApavAne te zrIharibhadra pAse AvyA. pharIthI te vAdamAM chatA. A pramANe be veSa ApavAmAM teNe 21 vAra AvajA karI. bAvIsamI veLA gurue ciMtavyuM ke AyuSyane kSayathI mithyAdaSTipaNAmAM mRtyu pAmI A bApa dIrdha saMsArI na thAo. pUrve paNa 21 vAra vAdamAM e chatAya che. have vAdathI saryuM. AthI) temaNe caityavaMdananI lalitavistarA 15 nAmanI TIkA tapUrvaka racI. te Avyo eTale (e) pustakane pAdapITha upara mUkI guru bahAra gayA. te pustakano parAmarzathI (temane) (yathArtha) baMdha thayuM. tethI prasanna thaI niLa cittavALA banI temaNe kahyuM ke jemaNe mAre mATe lalitavistara vRtti racI te sUripravara haribhadrane (mAro) namaskAra heje. tyAra bAda mithyAtvathI khinna thayelA siddha 20 RSie 16 hajAra (malekapramANuka) upamitibhavaprapaMcAkathA "zrImAlamAM siddhimaMDapamAM racI. tenuM sarasvatI sAdhvIe saMzodhana karyuM. samaya thatAM haribhasUri ane teo paNuM anazana karI svarge gayA. iti caritra. iti zrIharibhadrasUripravandhaH // 8 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 5 10 15 20 25 .. zrIrAjarokharasUriSkRta [o zrI-5maTTiyari ( 9 ) zrImappabhaTTisUriprabandha * ' gUrjara 'dezamAM ' pADalIpura 'nagaramAM jitazatru rAjA rAjya karatA hatA. tyAM zrIsiddhasena nAmanA sUrIzvara hatA. teo 'mADhera ' puramAM mahAsthAnamAM zrImahAvIra(nI pratimA)ne vaMdana karavA gayA. mahAvIrane praNAma karI, tIrtha-upavAsa karI ane rAtre AtmArAmane viSe rakta banI yAga--nidrAmAM rahelA temaNe svapna joyuM ke bALakesarI devagRhanA upara krIDA kare che. svapna AvatAM teo jAgyA. temaNe maMgalakArI stavananA pATha karyo ane savAre caityamAM (maMdira) gayA. tyAM cha varSanA ane bAla-sUryanA jevA tejavALA eka bALaka AvyA. sUrie (tene) pUchyuM ke he vatsa! tuM krANu che ane kayAMthI Ave che? teNe kahyuM ke paMcAla ' dezamAM ' DuMkhAdhI ' gAmamAM mukha nAmanA kSatriya che. temane bhiTTa nAmanI sahadharmacAriNI che. temane huM sUrapAla nAmanA putra chuM. mArA pitAne, sAmarthyathI abhimAnI temaja puSkaLa paricchedavALA evA ghaNA zatruo che. te sarvane mArI nAMkhavA taiyAra thaIne huM jatA hatA, (tyAre) pitAe (mane) niSedha karyAM kehe vatsa ! tuM khALaka che, vAste ) A kAryane mATe tuM samartha nathI. mATe e) udyogathI saryuM. ethI huM gusse thayA ke AvA nirabhimAnI pitAthI saryuM ke jeo jAte zatruone mAratA nathI ( eTaluM ja nahi kintu ) huM mAravA taiyAra thayA chuM te mane paNa aTakAve che? (A) apamAnathI mAtApitAnI rajA lIdhA vinA huM ahIM Avyo chuM. sUrie vicAra karyo ke aDDA (kharekhara) A divya ratna che ! e mAtra mAnava nathI; teja umaranI samIkSA karatuM nathI--tejane ane vayA kaMi meLa nathI. Ama vicArI temaNe (e) bALakane kahyuM ke he vatsa ! tArA gharanA karatAM paNa adhikra sukha pUrvaka amArI pAse rahe (ame tane rAkhIzuM). bALake kahyuM ke mATI maherabAnI thai. (ethI sUrijI) tene potAne sthAne lAvyA. tenuM rUpa joine saMgha khuzI thayA. ( paraMtu temanI ) dRSTi tRpta thai nahi. ( sUrie tene ) bhaNAvI joyA. eka divasamAM teNe hAra kSeAkeA kaMThastha karyAM. (AthI) guru saMtASa pAmyA. puNyanA prakarSa vaDe ratnA maLe che; ame bhAgyazALI chIe (ke amane A ratna maLyuM). te bALake paNa ceDA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulatA hirA prahaNa karI ane te dAtA ane kAkAnamAramAM caturviprikhabdha (ja) divasamAM lakSaNa, taka, sAhitya vagere puSkaLa zAstronuM parizIlana karyuM. tyAra pachI guru "DubAudhI" gAme gayA. (pelA bALakanAM mAtApitA (temane) vaMdana karavA AvyAM. (tyAre) gurue temanI sAthe vArtAlApa karyo ke putra te ghaNAe thAya che, paraMtu jo teo saMsArarUpa ukaraDA upara karamiyA jevA hoya che tethI zuM ? A tamArA putra to dIkSAnI 5 IcchA rAkhe che; (vAste) amane e Ape (ane) dharma grahaNa karo; (pitAno putra je nAsI jAya ke marI jAya che te mAbApa sahana kare che-besI rahe che. saMsAra tarI javAnI abhilASAvALe A (te) prazaMsApAtra che. mAbApe kahyuM ke he bhagavana ! A eka ja amAre lata hAi kema ApI zakAya ? te vAre pAse UbhelA sUrapAle kahyuM 10 ke huM cAritra grahaNa karIza ja; kemake te buddhi nAza pAmo, te mRtane (vidyAne) viSe vaja paDe, ane te doDatA guNe javALA vaDe bhayAnaka evI AgamAM praveza kare ke je zArada candra ane kaMda (kusuma)nA jevA nirmaLa sarva prApta thayelA hovA chatAM jenA vaDe pharIthI A saMsAramAM strInA garbhasthAnarUpa narakamAM vAsa karavAnI pIDA pamAya che. tyAra bAda 15 tenA nizcayathI vAkephagAra thayelA tenAM mAbApe kahyuM ke he bhagavana ! A pAtra grahaNa karI, kintu enuM apabhaddhi evuM nAma rAkhaze. gurue kahyuM ke (bhale) ema hai; emAM zo doSa che ? tame baMne (pUrA) puNyazALI che ke jemane A lAbha maLyo. bApa ane bhaTTinI rajA laI sUrapAlane sAthe laI siddhasenasUri "moDherA' gayA. vikamanA 20 samayathI 807 varSa vyatIta thatAM vaizAkha (mAsa)nI zukla (pakSanI) tRtIyAne divase (yAne akSayatRtIyAne) guruvAre temaNe dIkSA ApI ane vizvane priya evA bappabhakTi nAmanI ghoSaNA karI. saMghanI prArthanAthI tyAM temaNe cAturmAsa karyuM. eka vAra bapabhakTi (dIrghazaMkALuM) bahAra gayelA hatA tevAmAM medhe moTI vRSTi karI. (tethI) teo kAIka ra5 devakulamAM thobhyA. te devakulamAM mahAbuddhizALI koI puruSa Avyo. te devakulane viSe rasathI bharapUra ane gaMbhIra arthavALAM evAM prazastikAvyonI teNe bapabhaTTi pAse vyAkhyA karAvI. tyAra pachI te bapabhaSTinI sAthe vasatie AvyA. gurue AzIvAthI tenuM abhinandana karyuM, ane teno AmnAya (ItihAsa) pUcho. 30 1 abhyAsa,
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [1 zrInavamadivrutti 15 tyAre teNe kahyuM ke he bhagavAn ! huM ' kanyakubja ' dezamAM 'gApAlagiri' durga nagaramAM yazeAdhama rAjAne (tenI patnI) suyazA devInI kukSithI janmelA putra chuM. juvAnIne lIdhe anargala dravya lIlApUrvaka kharacatA-uDAvatA evA mane gusse thayelA pitAe zIkhAmaNa ApI ke he vatsa ! paisA kamAvanAra tAtanA kaSTane asthAne tene vyaya karanAra putra jANatA nathI. tuM mApasara kharca kara. tethI huM krodhathI ahIM AvyA. gurue paNa kahyuM ke tArUM nAma zuM che? teNe jamIna upara khaDI vaDe lakhIne Ama (evuM peAtAnuM nAma ) darzAvyuM. mahAjaneAnA AcAranI paraMparA evI che ke sajjanA peAtAnuM nAma detA nathI--peAtAne mADhe te kahetA nathI. tenA uttamapaNAthI gurune harSa thayA. temaNe vicAra karyo ke pUrve zrIrAmanA sainyamAM gAmamAM Ane cha mAsanA bALaka tarIke meM joyA hatA. pIlu jhADanI mahAjAlI(?)ne viSe vastranI sALImAM e rahelA hatA. (ane enA upara) acaLa chAyA ( rahelI hatI te )thI e puNyazALI puruSa che ema meM nirNaya karyo hatA. pachI tenI mAtA vanaphaLa vINatI hatI tene ame kahyuM ke he vatse ! tuM kANu che? (ane) tArUM kuLa zuM che? teNe pAtAnuM kuLa (darzAvatAM) kahyuM ke huM rAjaputrI chuM ane 'kanyakubja'nA rAjA yazodharmanI muyazA nAmanI patnI chuM. A putra mArA garbhamAM hatA tyAre dRDha kArpaNa vaDe vaza karelA mArA patine pote je kahe te pramANarUpa che (evI rIte mAnya thai paDelI) kRtyAnI peThe krUra mArI sapatnIe 20 (zArka) mArA upara parapuruSa(nA saMga)nA khATA doSane AreApa mUkI tenI pAse mane dharamAMthI kADhI mUkAvI. abhimAnane lIdhe sAsarAnuM kuLa temaja payaranuM kuLa tajIne bhamatI bhamatI huM ahIM AvI chuM ane vanya vRttithI jIvuM chuM, ane mArA bALakane pALuM chuM. e sAMbhaLIne ame kahyuM ke he vatse ! amArA caityamAM Ava (cAla) ane tyAM tArA putrane uchera. teNe tema karyuM. (pelI) zAka paNa ghaNI zAkAe karelA mAraNaprayAgathI maraNa pAmI. tyAra khAda viziSTa puruSAe ' kanyakubja ' (deza)nA svAmI yoAdharmane vinaMti karI ke he deva ! suyazA rAnI nirdoSa hAvA chatAM te veLA deve zAkanA vaSanathI tene kADhI mUkI che te tene pAchI lAvavI. rAjAe tene pAtAne mahele aNuAvI ane putra sahita tenuM bahumAna karyuM. eka vAra vihAra karatAM karatAM ame tene deza gayA. pUrve thayelI e (hakIkata) yAda AvatAM teNe amane vaMdana karyuM ane amArI pUjA karI, paraM '' 10 25 30
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vas ] caturvizatiprabanya Ama nAmane A tene (ja) putra hovo joIe. e pramANe dIrgha kALa paryata vicAra karI sUrie tene kahyuM ke he vatsa ! bappabhaSTi nAmanA tArA mitra sAthe amArI samIpa tuM nizcita (I) rahe. (ane) sarva kaLAnuM grahaNa kara. te kyAM ? (1) likhita, (2) gaNita, (3) gIta, (4) nRtya, (5) vAgha, (6) pati, (7) vyAkaraNa, (8) chaMda, (9) jyotiSa, (10) zikSA, (11) nita, (12) kAtyAyana, (13) nighaMTu, (14) patracchedya, (15) nakhacchedya, (16) ratnaparIkSA, (17) Ayudhono abhyAsa, (18) hAthI upara svArI karavI, (19) gheDe besavuM, (20) gajataragazikSA, (21) maMtravAda, (22) yaMtravAda, (23) rasavAda, (24) khanyavAda, (rapa) rasAyana, (ra6) vijJAna(vAda), (27) takavAda, (28) siddhAnta, (29) viSavAda, (30) 10 gADa(vivA), (31) zakunavidyA, (32) vaidyaka, (33) AcAryavidyA, (34) Agama, (35) prAsAdanuM lakSaNa, (36) sAmudrika zAstra), (37) smRti, (38) purANa, (39) ItihAsa, (40) veda, (41) vidhi, (42) vidyAnuvAda, (43) darzanane saMskAra, (44) khecarInI kaLA, (45) amarInI kaLA, (46) indrajALa, (47) pAtAlasiddhi, (48) dhUrtazebala, 15 (49) gaMdhavAda, (50) jhADonI cikitsA, (51) kRtrima maNikarma, (para) sarvakaraNI, (53) vazya(vaMza )karma, (54) paNakarma, (55) citrakarma, (56) kAchaghaTana, (57) pASANakarma, (58) lepakarma. (59) carmakarma, (60) yatraka -rasoI (?), (61) kAvya, (62) alaMkAra, (63) hasita, (64) saMskRta, (65) prAkRta, (66) paizAcika, (67) apabhraMza, (68) kapaTa, (69) 20 dezabhASA, (70) dhAtukarma, (71) prayogane upAya ane (72) kevali- vidhi. A badhI kaLAo e zIkhyo. lakSaNa, tarka, vagere graMthane teNe paricaya karyo. bapabhaTinI sAthe teNe hADakAM ane majajAnI jevI prIti bAMdhI. kemake prAraMbhamAM guru ane krame karIne kSaya pAmanArI, pUrva laghu ane pAchaLathI vRddhi pAmanArI ema divasanA pUrva ane pazcima ra5 bhAganI chAyAnA jevI durjana ane sajajananI mitratA che. keTaloka kALa vyatIta thatAM asAdhya vyAdhithI grasta banelA thazadharma rAjAe paTTAbhiSeka sArU AmakumArane teDI lAvavA mATe pradhAna puruSone mokalyA. (enI) IcchA na hovA chatAM tyAM tene teo laI gayA. pitAne te maLyo. pitAe AliMgana dIdhuM ane azru sahita gaddagadda kaMThe - 30. 1 sarva vastu banAvavAnI kaLA.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjarokharasUrikRta [ zrIpadapamanisTara ThapakA ApyA ke he mauktika ! tArA gALa nRtyane dhikkAra che, tArI A cAgya zucitAne dhikkAra che temaja tArA kundanA jevA suMdara guNAne grahaNa karavArUpa AgrahapaNAne (paNa) dhikkAra che; kemake jeNe tane potAnA kheALAnI sImAmAM tArI vRddhi karI-potAnA kheALAmAM ucheryuM. tenA ma ghaDapaNamAM tuM kAi paNa rIte upayeAgI thatuM nathI. (pachI) teNe potAnA rAjya upara tenA abhiSeka karyAM. ane prajApAlana vagere (bAbata)mAM zikSA ApI. e(TaluM) karIne arihaMtanuM traNe prakAre buddhipUrvaka zaraNa laIne yoAdha svarge gayA. Ama rAjAe pitAnuM auvaMdaihika karyuM, ane dvija vagere garIba lokeAne dhana ApyuM. e lAkha gheADA, caudase hAthI ane caudase ratha, eka kATi pAyadala eTalI nyAya vaDe rAma jevA AmanI rAjyalakSmI hatI. tepaNu paTTi mitra vinA e sarvane e parALanA pULA jevuM mAnatA. tethI karIne mitrane malAvI lAvavA pradhAna puruSone eNe meAkalyA. temaNe tyAM jaine vinaMti karI ke huM zrIkhapaTTi ! Ama rAjA bahu utkaMThAthI tamane 15. cAlA. pabhaTTae gurunA vadana-kamala prati daSTi sAmuM joyuM. temaNe saMdhanI anumatipUrvaka gItArtha munie sAthe bappabhaTTa munine mekalyA. teo AmanA 'pAlizira ' nagare paDuAMcyA. rAjA sainya ane vAhana sahita sAmeA AvyuM. teNe (temanA) praveza--mahAtsava karyAM, temane mahele lAvyA ane kahyuM ke he bhagavan ! aDadhuM rAjya grahaNa karo. temaNe kahyuM ke amArA jevA nirjhanthAne pApakArI rAjyanuM zuM kAma ? kemake aneka yonimAM paDavArUpa anaMta pIDA utpanna karanArI A rAjyalakSmI kevaLa abhimAnarUpa ja phaLa ApanArI che ane te paNa vaLI vinazvara che. tyAre rAjAe UMcA mahelamAM temane rAkhyA. savAre sabhAmAM AvelA bappabhaTTa mATe rAjAe siMhAsana maMDAvyuM. (te joi) temaNe kahyuM 25 ke te pRthvInAtha ! AcArya-padavI vinA siMhAsana (upara besavuM) ye|gya nathI. 54 10 20 30 e(ma karavAthI) tA meTI AzAtanA thAya. te uparathI rAjAe appabhaTTane mukhya maMtrIo sAthe guru pAse mAkalyA. ane vinaMti karI ke je mArA prANunI tamane daraphAra hAya to kRpA karI tarata ja A (mArA mitra) maharSine sUripade sthApo. lAyaka putrane ane yAgya ziSyane gurue (ja) lakSmI prati dore che-zubha pade pahoMcADe che. (suri-pade) sthApyA bAda tatkSaNa emane ahIM meAkalA; nahi te huM nahi hA-mArA jIva raheze nahi, vilaMba karaze nahi. akhaMDa prayANapUrvaka paTTi 'mADherA' kheAlAve che, mATe karI-gurunA mukha
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadha ] catuvi zatiprabandha AvyA. pradhAnAe AcAryane vinavyA ke he nAtha ! rAjAe karela vinaMtanA arthane anusaraze; kemake Apa ucitanA jANakAra che. 15 zrIsiddhasenasUrie paTTine suri-pade sthApyA. temanA zarIramAM (AcArya)lakSmInA jANe sAkSAt saMkrama thatA jovAyA. ekAMtamAM emane (gurue) upadeza ApyA ke he vatsa! tArA rAjA taraphathI dhaNuM satkAra thaze. ethI lakSmI paNa pravartaze; tethI karIne indriyA upara vijaya meLavavA kaThiMna che, (vAste) tuM mahAbrahmacArI thA. vikAranuM kAraNa hAvA chatAM jemane vikAra na thAya te ja kharA dhIra che. A mahAvratathI tuM vadhAre moTA thaiza. vikramathI 811 varSe caitra kRSNa aSTamIne divase e sUri thayA. gurue temane Ama rAjA pAse mekalyA. teo tyAM paheAMcyA. 'gApagiri'nA vananA eka nirjIva pradezamAM te rahyA. rAjAe sAme AvI mATA utsavapUrvaka temane nagarImAM praveza karAvyo. zrIbappabhaTTisUrie klezanA nAza karanArI dezanA tyAM ApIH A lakSmI mATe bhAge puruSone upakAra karavAnuM advitIya sAdhana che. tenA jee upayoga kare che temanA vaDe A pRthvI ratnagarbhA che. Ame gurunA upadezathI 101 hastapramANa prAsAda 'gArDAri'mAM karAvyeA. (ane) temAM 18 bhArapramANa zrIvardhamAnanuM biMba esaDAvyuM. (vaLI teNe tenI) pratiSThA karAvI. te caityamAMnA mULa maMDapa savA lAkha suvarNa- TaMkAnA banyA che ema vRddho kahe che. Ama hAthI upara ArUDha thai sarva samRddhipUrvaka caityavaMdana karavA jatA. (AthI) mithyAtvIonI AMkhamAM mIThuM pUrAtuM ane samyagdaSTienI AMkhamAM amRta reDAtuM. ema prabhAvanA (thatI). savAre rAjA peAtAnuM maulika amUlya siMhAsana sira mATe maMDAvatA. te joine krodhathI baLI gayelA brAhmaNeAe rAjAne vijJapti karI ke he deva ! A zvetAMbara zUdra che. emane siMhAsana zAnuM? tema chatAM haiAya te te nAnuM hA; nahi ke meTuM. vAraMvAra A pramANenI temanI vinaMtithI karthanA pAmelA rAjAe mULa siMhAsanane bhaMDAramAM mUkAvI khIjuM nAnuM rakhAvyuM. prAtaHkAle sUri te joine gusse thayA hAya tema temaNe rAjA AgaLa kahyuM: vinayarUpa zarIrane nAza karanArA sarparUpa mAnarUpa hAthInA garvanuM tuM mardana kara. jenI barAbarInA krAi jagamAM na hatA tevA dazamukha (rAvaNa) paNa garvane lIdhe kSINa thaI gayA. A sAMbhaLIne zaramAi gayelA rAjAe sarvadA pharIthI mULa siMhAsananI anujJA ApI ane aparAdhanI kSamA yAcI, ya 10 20 25 30
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa 5 15 20 25 va zrIrAjazekharasUriSkRta [ zrIvaLamaTTiyara eka dahADA (rAjAe) gurune savA kATI suvarNa ApyuM. niHspRha evA temaNe te (dravya) samRddha zrAvakA pAse jarNoddhAramAM vaparAvyuM. eka vAra aMtaHpuramAM peAtAnI patnIne mlAna mukhavALI joi rAjAe prabhu AgaLa aDadhI gAthA kahIH hajI paNa te kamalavadanI peAtAnA pramAdane laine paritApa pAme che. A samasyA che. prabhu (sUri)e kahyuM ke pahelAM jAgelA evA teM jenuM aMga DhAMkyuM. rAjAne Atma-saMvAdathI camatkAra thayA. eka vAra (peAtAnI) priyAne pagale pagale dhIre dhIre cAlatI joi rAjAe (sirate) aDadhI gAthA kahIH pagale pagale cAlatAM bALA krama mAM maraDe che ? sUrie kahyuM ke kharekhara ramaNa-pradezamAM nakhanI zreNine mekhalAnA sparza thAya A sAMbhaLIne mArA aMtaHpuramAM Ane viplava karyAM che evI buddhithI che. niHzvAsa vaDe haNAyelA Adarza jevuM mukha rAjAe dhAraNa karyuM. AcArye te (bhAva) aDadhI kSaNamAM jANI lIdhe| ane vicAra karyo OM ahe vidyAne guNa paNa doSapaNAne pAmyA ! samudranA pazu taraMgA ane vAMdarAnI paNa capaLatA yatna vaDe rokI zakAya, nahi ke rAjAnA cittanI capaLatA. rAtre saMdhanI (paNa) rajA lIdhA vinA rAjadvAranA kapATasaMpuTa upara eka kAvya lakhI sUri zahera bahAra cAlyA gayA. te (kAvya) A pramANe: he rAhagiri ! ame jaIe chIe, tArUM kalyANa thAe. tuM svapne paNa evA khyAla na karIza ke mArAthI bhraSTa thayelA evA A kevI rIte raheze ? jo maNirUpa evA ame tArAthI pratiSThA pAmelA chIe teA zRMgAraparAyaNa narezvarA peAtAnA mAthe amane besADaze (ja). vicitra zarIravALA ane lAMbA vakhata thayA puMThe lAgelA evA amane he prabhu ! tuM zuM karavA tyaje che? athavA tyaja. he suMdara mAra ! aksAsa, AmAM tane ja nukasAna che. amArI sthiti tA krIthI bhUpatinA mastake thanAra che. keTaleka divase 'gauDa' dezamAM vihAra karatAM karatAM tee 'lakSaNAvatI' nAmanA nagaranA bahAranA udyAnamAM samavasaryA-AvI paheAMcyA. te nagaramAM dharma nAmanA rAjA (rAjya karatA) hatA. te guNAnA jANakAra hatA. tenI sabhAmAM pAkSita nAmanA kavIzvara hatA. teNe rinA Agamana(nI) vAta lAka pAsethI jANI ane rAjAne jaNAvI. rAjAe praveza-maheAtsava karI zaheranA madhyamAM (rAja)mahelanI pAse UMcA makAnamAM gurune rAkhyA. .. 1 peAtAnA manamAM je vAta hatI te sAMbhaLI,
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas caturvizatiprabandha rAjA re ja temane vadana karatA. emaNe kavione jItyA ane temane khuza (paNa) karyA. prabhAvanA vRddhi pAmI. ane keLA jevI ta kIti (prasaravA lAgI). rAjAe kahyuM ke na joyA hoya tyAM sudhI darzananI utkaMThA rahe che ane dRSTigocara thatAM virahanI bIka rahe che. ( A pramANe) Apane jevAthI temaja nahi jevAthI paNa sukha maLatuM nathI. (A pramANe) atyAgraha thatAM 5 sUrie kahyuM ke je Ama jAte Avaze te ame jaIzuM AvIzuM), nahi te nahi; evI pratijJA karIne rakhAyelA teo puNya-lAbha karavA lAgyA. A tarapha vihAra karI gayelA (hevAthI) bapabhakTi jyAre savAre Ama pAse AvyA nahi tyAre teNe badhe jevaDAvyuM, paraMtu teo maLyA nahi. (AthI) rAjA jhaMkhavANo paDI gayo. ame jaIe chIe, tAruM 10 kalyANa ho ityAdi kAvyo (tenI najare paDayAM. akSara oLakhAyA. ethI jarUra teo mane mUkIne koIka sthaLe jatA rahyA che evo eNe nizcaya karyo. eka vAra bahAra (pharavA gayelA rAjAe moTe sarpa je. tene moDhethI pakaDI ane kapaDAthI DhAMkI te (pitAne) mahele gaye, (ane) kavionA samudAyane teNe samasyA pUchI zastra, zAstra, khetI, vidyA 15 ane anya je jenAthI jIve che. badhAe samasyA pUrI, paraMtu hRdayagata abhiprAya (eka dvArA) na kahevAvAthI rAjAne camatkAra lAge nahi. tevAre tene bapabhaSTi khUba sAMbharyA. e hRdayasaMvAdinI vANI te temanI ja che. AthI teNe paTa vagaDAvyuM ane e ughoSaNA karAvI ke je mArA hRdayagata (abhiprAya anusAra) samasyA pUraze tene lAkha 20 suvarNa-Teka ApIza. (e uparathI) te veLA 'gapagirino kAI ghatakAra (jugArI) "gauDa dezamAM gaye. teNe bappabhaTTasUri AgaLa te samasyAnAM be pado kahyAM. sUrie uttarArdha kahyo ke kRSNa sarpanA mukhanI jema e (badhA)ne sArI rIte grahaNa karavAM. cha vikRtinA tyAgI, siddhasArasvata ane AkAzamAM javAnI zaktithI vividha tIrthane vaMdana karavAnI zaktivALA 25 te bhagavAna hatA. temane Ano zo hisAba? te dhUtakAre te be caraNe gopagirimAM jaIne) zrIAmanI AgaLa nivedana karyo. rAjAe kahyuM ke aho arthanI susaMgatatA ! (pachI teNe) pUchyuM ke teNe kyAM (A) samasyA pUrI ? dhUtakAre kahyuM. "lakSaNAvatI 'mAM jJAnathI paripUrNa bapabhadisarie. (e sAMbhaLI teNe) tene ucita dAna ApyuM. eka dahADe rAjA nagarInI bahAra pharavA) . (tyAM) vaDanA vRkSa nIce eka maraNa pAmele musAphara tenI najare paDayo. zAkhA para
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 5 10 zrIrAjazekharasUriSkRta [ 2 zrIvaLAMkRdghatti eka (laTakatuM) ane pANInA TIpAonA samUhane cUtuM eka karapatraka ane viziSTa patthara upara khaDI ( ? ) vaDe ( nIce mujaba ) lakhelI aDadhI gAthA tenA jovAmAM AvyAM, 25 6 1tA mada nigamane piyA, comujjana haLa, e samasyAnAM e caraNeA rAjAe kavione kahyAM. paraMtu kAie (samasyA) rUDI rIte pUrI nahi. (ethI) rAjAe vicAra karyoH vezyAnI peThe vidyAnA vadananuM kANuM cuMbana karyuM nathI ? paraMtu tenA hRdayane grahaNa karanArA e traNa che athavA nathI. (kharekharA) hRdayagrAhI tA mArA mitra e rivara ja che. e ja daureArika rAjAe sira pAse meAkalAvyA. sUrie netranimeSa mAtramAM samasyA pUrI ke-- 8 22 (5)ttavivuManiyatane saM mA saMmayi". vaLI te dyUtakAra pAsethI sAMbhaLIne khuzI thayelA ane (sUrine maLavA) utkaMThA pAmelA rAjAe sUrine khelAvavA cAlAka maMtrIone meAkalyA. ThapakApUrvaka vinaMta kahAvI. teo tyAM jai paheAMcyA. tyAM temaNe 15 sUrine joyA, eALakhI vaMdana karyuM ane rAjAnI vinaMti kahI. temAM lakheluM gurue vAMcyuM. sundara suMdarInA gAla upara raheluM gAMgeya (kuMDaLa) gaMgA ne yAda karatuM nathI temaja stananA svAdanuM rasika evuM muktAmaNi chIpanuM smaraNa karatuM nathI. vaLI mugaTa upara ArUDha thayelA maNienA samUha peAtAne utpanna karanAra (mAtA)ne saMbhAratA nathI. tethI huM ( ema ja ) mAnuM chuM ke ( samagra ) jagat potapotAnA sukhamAM ja Asakta che--peAtAnA ja sukhanI darakAra kare che ane snehathI virakta banyuM che. (vaLA) 20 ba chAyA kAraNi siri dhariya pazcavi bhUmi paDaMti / pattahaM ihu pattattaNauM taruara kAI karaMti ? pradhAnAe paNa kahyuM ke nAtha ! Ama rAjA zuddha snehapUrvaka vijJApanA kare che ke jaladI padhArIne A dezane vasaMta vaDe alaMkRta udyAnanI lIlAnA lAbha Apave! joie. ApanI vANInA rasanA leAlI evA amane khIjAnI vANI rucatI nathI. kavinI kathAomAM jemane 1 te vakhate huM bahAra nIkaLatAM priyAe sthULa akSu vaDe je rUdana karyuM. 2 karapatranA TIpAM paDavAthI te mane yAda AvyuM. 3 jhADa chAyA mATe peAtAnA zira upara pAMdaDAM dhAraNa kare che, paraMtu te bhUmi upara paDe che. A pramANenI pAMdaDAMnI pAtratA che. emAM grADa zuM kare ?
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghASa] caturvizatiprabandha rasa prApta thayo che temane anya kathAo gamatI nathI. gaMdhipaNane viSe prItivALA kastUriyuge ghAsane cAre caratA nathI. e sAMbhaLIne eka lekha ApI sUrie pradhAnane kahyuM ke bRhaspatinA samAna vidvAna zrIAmane ema kaheje ke tamAre je amAre khapa hoya te jaladI dharma rAjAnI sabhAmAM jAte chAnAmAnA AvI amane AmaMtraNa ApavuM, kemake 5 amArI dharma rAjA sAthe evI pratijJA (thayelI) che ke Ama tamArI samakSa jAte AvI amane bolAve te (ja) tyAM ame jaIzuM; nahi to nahi. satyavAdI ane pratiSThita (jana) mATe pratijJA lepa ucita nathI. tyAra bAda maMtrIo "kanyakujInA rAjA (Ama) pAse AvyA. sUrie kaheluM temaNe kahyuM ane lekha batAvyuM. temAM lakhyuM hatuM ke " viSya" (parvata) 10 vinA paNa hAthIonuM rAjAonAM bhavanamAM gaurava jaLavAI rahe che. ghaNuM hAthIo jatA rahe topaNa vidhya" vaSya banatuM nathI. jema mAnasa' (sarevara)thI rahita banelA rAjahaMsone sukha maLatuM nathI tema te "mAnasa'nA tIranA ubhaMge paNa temanA vinA zobhatA nathI. haMsanA kuLa vaDe tyajAyeluM "mAnasI" (savAra) mAnasa (ja) che emAM saMdeha nathI. 15 (tevI ja rIte) anyatra game tyAM gayelA teo pRthvInA bhUSaNarUpa bane che. te mahAsarevane temane viraha che ke jemane haMsoe parityAga karyo che. nadInA mukhathI jeno caMdananAM jhADone samUha ghasaDAI gayo che te malaya caMdanathI yukta ja che. "malayathI bhraSTa baneluM caMdana paNa mahAmUlyavALuM che. jemaNe kamaLonA samUhane tyajI dIdhA che tevA bhramaro paNa 20 makaraMdano suvAsa (AsvAda) le che. bhramara vinAne koI kamaLAno samudAya jevAmAM ke sAMbhaLavAmAM Avyo che ? eka kaustubha' (ratna) na hovA chatAM samudra ratnAkara ja che. jenI chAtI upara "kaustubha' ratna che te kharekhara mahAmUlyavAna che. te jhADa ! te tyajelAM pAMdaDAonuM patratva jatuM rahetuM nathI. vaLI tArI chAyA je koI paNa rIte thaI 25 zake te te pothI (ja) thaI zake. je koI svAmI mahAmaMDaLane viSe zeraDInA daMDa samAna che teo jaDane viSe sarasa hovA chatAM pAtrane viSe nIrasa jaNAya che. hAla je prabhue che te prabhuo che te purAtana kALanA prabhunuM zuM kahevuM? doSamAM guNe ane guNemAM doSo jema emaNe svIkAryA che tema e (prAcIna rAjAoe) karyuM nathI. 1 bhASAMtaramAM grankipatrano ullekha che ane tene vizeSa tarIke oLakhAvela che. 30
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [o zrIvalpama-i- e vAMcIne utkaMThApUrvaka rAjA sArA sArA keTalAka puruSA sahita cAlI nIkaLyA. geAdAvarI 'nA tIre eka gAmamAM te AvyA. tyAM teNe khaMDa devakulamAM vAsA karyAM. devakulanI adhiSThAtrI vyaMtarI (tenA) sAbhAgyathI mAhita banI; ane gagAe jema bharatane sevyeA hateA tema p teNe tene sevyA. prabhAte UMTa upara ArUDha thai te devInI rajA lai prabhunAM caraNa pAse AvI pahoMcyA ane aDadhI gAthA khelyA ke hajI paNa te yAda Ave che. eka rAtrinA keTalA sneha ? sUrIzvare kahyuMH kAraNa ke 'geAdAvarI' nadIne tIre zUnya devakulane viSe teM vizrAma lIdhA hatA. ema kahI (kahevAtAM) baMnee eka bIjAne gADha AliMgana karyuM. pachI Ama khelyA ke Aja 10 mAre| janma saphaLa thaye| ane Aja mArI rita saphaLa thai. Aja mAre 60 janma saphaLa thayA temaja Aja mArUM kuLa saphaLa thayuM. rAtre madhuthI paNa madhura iSTa goSThI cAlI. pachI savAre sara dhama rAjAnI sabhAmAM AvyA. Ama rAjA paNa peAtAnA pradhAna puruSA sAthe sthagIyara cane AdhyeA. ' Ama Ava' ema kahIne sUrie dharmane AmanA viziSTa 15 puruSA dekhADyA ke A Ama narezanA mANasA kharekhara mane teDavA AvyA che. dhama rAjAe te viziSTa jatAne pUchyuM ke huM AmanA pradhAna nareA ! ApanA e nAthanuM rUpa kevuM che? temaNe kahyuM ke jevA A sthagIdhara che tevA teeA che. pahelethI khIjorUM hAthamAM rakhAvIne Amane lAvavAmAM AvyA hatA. sUrie (ene uddezIne) pUchyuM ke he sthagIdhara ! tArA hAthamAM zuM che? sthagIdharanA rUpamAM zrIme kahyuM ke 'bIjarA'. aDadhI kSaNamAM sUrie vAtamAM nIce mujabanuM sUkta utAryuM:~~~ " tattIsoyI melAvA kehA dhaNa uttAvalI piu maMdasaNehA / virahi mANusu jau marai tasu kavaNa nihorA kannipavittaDI jaNu jANai dorA // gurue kahyuM ke Ama Ava, Ama Avaze. dharma rAjAe tuveranA cheDane joine pUchyuM ke he sthagIdhara ! A zuM che? teNe kahyuM: tUra arthAt tArA duzmana. A pramANe geAchI cAlatI hatI tevAmAM dhIme dhIme cirUpa zrIma rAjA melApakamAMthI nIkaLI zaheranI bahAra ThekANe ThekANe UbhA rAkhelAM vAhanA vaDe (arthAt tenA upara svAra thaine) keTalIka bhUmi oLaMgI gayA. teTalA vakhata (ahIM) sarozvare vilaMba (karAvavA) mATe e prahara paryaMta kAika kathA calAvI. (temAM) evA kASTha (apUrva) rasa jAmyA ke raMbha, tilAttamA jevA jovA lAyaka (pAtrAne jovA)thI paNa bhAgye ja "" 1 pAnadAnI upADanAra, me. 25 30
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadha] caturvizatiprabandha jAme. Ama rAjA (pitAnuM) amUlya kaMkaNa ghareNe mUkIne vezyAnA gharamAM rahyo hato. te "lakSaNAvatI'nA svAmInI vArAMganA hatI. eka kaMkaNa rAjakAre Ama mUkIne gayo hato. bapora thayA pachI rAjA AgaLa bapabhaTTisUrie kahyuM ke he deva ! gopagirimAM Ama pAse ame jaIe chIe, rajA Ape. dharma kahyuM ke zuM ApanI vANI paNa vyartha bane che? 5 Ape kahyuM hatuM ke tamArI samakSa Ama AvIne jyAre amane bolAvaze tyAre jaIzuM, nahi ke pUrve; te zuM Apa vIsarI gayA ? zuM Apane be jIbha che ? AcArye kahyuM ke he zrI dharmadeva ! mArI pratijJA pUrNa thai che. rAjAe kahyuM zI rIte ? AcArye kahyuM ke Ama rAjA jAte ahIM tamArI samakSa AvI gayuM. rAjAe kahyuM ke kevI rIte jANyuM sUrie 10 kahyuM ke jyAre Ape viziSTa (jana)ne pUchayuM ke Apane svAmI ke che tyAre temaNe kahyuM ke teo sthagIdhararUpe che temaja bIjaura" e zabda paNa vicAre. dorA' je zabda meM kahyo hato te paNa vicArI juo. vAste mArI pratijJA pUrNa thaI che. evAmAM rAjakAra (AgaLa)thI AmanA nAmathI aMkita evuM AmanuM kaMkaNa (lAvIne) koIe dharma rAjAnA hAthamAM 15 mUkyuM (ane bIjuM kaMkaNa vezyAe ApyuM. te joIne jenuM samasta dhana nAza pAmyuM hoya tenA jevA (?) banelA dharma zeka karyo ke mane dhikkAra che; kemake mAre ghera AvelA duzmananuM na te huM pUjana karI zakyo ke na huM ene sAdhI zakyo. dharma mokaLA karelA AcArya AgaLa kaIka sthaLe bhelA Ama sAthe gayA. raste jatAM Ame eka puliMda (bhIla ?)ne 20 jaLAzayamAMthI bakarAnI peThe moDhe pANI pI je. (AthI) Ama rAjA AcArya AgaLa AvI belyo ke puliMda musAphara kayA kAraNathI pazanI jema pANI pIe che ? sUrie kahyuM ke mugdhAnI AMkhamAMthI) vahetAM AMsuo nivAravAthI (enA) baMne hAtha kAjaLa vaDe kALA thayA che (vAste). rAjAe khAtarI karavA tene belAvIne pUchayuM. teNe kahyuM ke sUrinI 25 vAta sAcI che. (ema kahI teNe) baMne hAtha batAvyA. rAjA e vANI kharI paDavAthI prasanna thayA. hajI paNa te paritApa pAme che ItyAdi temaNe je kaheluM te badhuM sArasvatavilasita che e teNe nizcaya karyo. te jaladI jaladI "gopAlagiri gayo. patAkA, toraNa, maMca, pratimaMca ityAdi utsavo tyAM thayA. keTalAka divasa(ema)pasAra thayA.tyAra bAdaghaDapaNathI pIDAtA zrasiddhasenasUri 30 anazana karavAnI IcchAvALA hoI temaNe zrIpabhadrisurine bolAvI lAvavA be gItArtha munione mokalyA. temaNe AvIne temane) gurune
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasurikRta [2 zoghamaffte lekha batAvyo ke jemAM ema lakhyuM hatuM ke he vatsa ! he bapabha!i tane meM bhaNAvyo che (ane) padavIe caDhAvya che, vAste (tenA badalAmAM) tuM evuM kaMIka kara jethI prAyovezanarUpa rathamAM besADIne amane nitAMta svargadhAmamAM tuM mokale. te jotAM (vAMcatAM ja) Ama rAjAnI rajA laI, brahmazAMtie sthApelA vIra tIrthakaranA mahatsavathI ADhaya moDherAmAM teo AvI pahoMcyA. temaNe gurune vaMdana karyuM. gurue paNa temane gADha AliMgana karI kahyuM ke he vatsa! amAruM hRdaya bahu utkaMThAvALuM hatuM. tAruM vadana kamaLa paNa huM vIsarI gayo hato. te rAjA pAchaLa gayo tethI amane duHkha thayuM. (have, tuM sAdhanA karAva. (ane) anRNa thA. 10 pachI temaNe catudazaraNagamana, pApanI niMdA, sukRtanuM anumodana, tIrthamAlAne vaMdana ityAdi aMtima ArAdhanA vidhipUrvaka karAvI. guru devalokanI lalanAnA lAcananA vibhAgane pAtra banyA-svarga gayA. zeka uchaLyo. tyAra bAda bampaTTi zrIgevindasUri temaja zrInasUrine ga7ne bhAra soMpI Ama rAjA pAse (pAchA) gayA. pahelAnI jema samasyA (pUravI) ityAdi 15 goSTI cAlavA lAgI. eka divasa AcArya rAjasabhAmAM pustakanA akSara upara najara TheravIne beThA hatA. tyAM eka nartakI ke jenuM rUpa asarAne paNa dAsI banAve (lajajA pamADe) tevuM hatuM te nAcatI hatI. AMkhe jhAMkha vaLI hatI te dUra karavA mATe AcAryo pipaTanA pIMchAnA jevI tenI nIla 20 kAMcaLI tarapha daSTi karI. te joI Ama manamAM belyo ke jyAre siddhAntanAM tane pAra pAmelA temaja vegathI yukta evA yogIonA manamAM paNa mRgalocanA heya te pachI te ja pramANa che. Ame rAtanA puruSanA veSamAM pelI nartakIne sUrinA raheThANamAM mekalI. teNe sUrinI vizrAmaNuM zarU karI-paga dAbavA mAMDayA. hAthanA sparza uparathI ene yuvati jANI sUrie tene kahyuM ke tuM keNa che? zA mATe ahIM AvI che? brahmavatathI dRDha thayelA evA amArA AgaLa he varAki! tAro zo avakAza che? vAvAjhoDAthI "meru" hAla nathI. teNe kahyuM ke huM Apane e upadeza ApavA AvI chuM ke rAjyano sAra pRthvI che, pRthvIne sAra nagara che, nagarane sAra prAsAda che, prAsAdane sAra palaMga che ane palaMgano sAra 30 madananA sarvasvarUpa vArAMganA che. vaLI priyAnuM ja darzane hai: bIja darzananuM kaMI prayojana nathI, kemake ethI (ja) sarAga chatAM citta nirvANa pAme che. zrIAme ApanI prANavallabhA evI mane ApanI sevA karavA
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravanya ] caturvizatipramanya mATe meAkalI che. tyAre sUrIndre kahyuM ke jJAnaSTinA prapAtathI jeNe jovA lAyaka vastuo joi che evA amane tuM meha pamADI zakavAnI nathI. viSTAnA gharanI jema mala, mUtra vagerenAM bhAjana evAM mRgalAcanAnAM zarIrane viSe kayA muddhizALI rati (dhAraNa) kare? sUrivara vikArathI rahita che evA nizcaya karIne te dhvanita cittavALI savAranA rAjA pAse (pAchI) gai. rAjAe pUchyuM eTale rAtre banelA sUri saMbaMdhI vRttAnta teNe rUDI rIte kahyo ke tamArA guru pattharanA banelA hoya tevA (daDha) che; bAkInA lokA mAkhaNanA piNDa jevA che. jeTalA phUDakapaTa, prapaMca, hAvabhAva, kaTAkSa, bhujAkSepa, cuMbana, nakhakSata ityAdi je vilAse huM AkhA janmArAmAM zIkhI hAiza te badhAne meM prayoga karI joyA; paraMtu tilatuSanA trIjA bhAga jeTaluM paNa (emanuM) citta calAyamAna thayuM nahi. anurAga, baLAtkAra, pUtkAra, bhayanuM darzana, hatyAdAna ityAdi bhayeAthI paNa tee kSeAbha pAmyA nahi. tethI huM mAnuM chuM ke (e) mahAvamaya (sUri) devakanyA, vidyAdharI } nAgAMganAthI cale tevA nathI te| manuSya-strInI zI vAta ? sUrinI A (pramANenI) dharmane viSe sthiratA sAMbhaLI rAjAnuM zarIra vismaya ane AnaMdathI kadaMbanI kaLInA jevA sthULa rAmAMcathI kaMcukita banyuM. gurune dhyAna dvArA pratyakSa karI teNe cintana karyuM ke huM tamArAM vAkayo upara vArI jAuM chuM. tamArAM netranAM ovAraNAM lauM chuM. mitratAthI maneAhara evA tamArA hRdayane (A pramANe) huM bali ApuM chuM. savAre guru AvyA. rAjA zaramanA mAryo kaMi na khelyA. (tyAre) sUrie kahyuM ke he rAjana ! zaramAiza nahi. maharSionAM dUSaNa ane bhUSaNanI rAjAe tapAsa karavI joie. eTale e (kaM) doSa nathI. rAjAe kahyuM ke gaSTa vAtanI carcAthI saryuM. brahmacaryarUpa saMpattivALA evA Apane joine hAtha UMcA karI huM ema kahuM chuM ke dhavaLa ane vistRta netravALI, yauvananA garvathI dhana ane paripUrNa stanavALI temaja pAtaLA peTa upara vaLelI trivalInI latAthI zAlatI evI (strI)nI AkRti joine jemanuM mana vikAra pAmatuM nathI te ja dhanya che. ema kahI zrIame (temane) daMDapraNAma karyAM. eka dahADA rAjamArge jatAM rAjAe hAlikanI strI ke jeNe eraMDAnAM meTAM pAMdaDAM vaDe peAtAnA payAdharanA vistArane DhAMco hatA tene eraMDAnAM pAMdaDAM vINatI dharanA pAchaLanA bhAgamAM joi ane te gAthArka 1 haLa kheDanAra, kheDuta, 63 333 10 15 20 25 30
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0. zrIrAjazekharasUrikRta [1 thIvaghamadirabolyo ke to paNa uttama patra vaDe rahita bane eraDe tarumAM zobhe che ja. e sUri AgaLa samasyArUpe teNe arpaNa karyuM. sUrie kahyuM ke ene ghera hAlikanI vahueTalA ja pAdharavALI vase che. rAjAne acaMbo thaye ke ahe uttama sArasvata ! eka dahADe sAMje kaI proSitabhartukAne vAMkI Doke hAthamAM dIvo laI vAsabhavana tarapha jatI (rAjA) jei. ane (ethI) sUri AgaLa te aDadhI gAthA bolyo ke pathikanI jAyA vAMkI Deke dI jue che. sUrie e gAthAno pUrvArdha kahyo ke priyanA smaraNathI TapakatAM azrunI dhArA (dIvA upara) paDe tevI tithI (te tema kare che). ema sUri ane rAjA dharmaparAyaNa rahI sukhethI vakhata pasAra karatA hatA. eka vAra dharma rAjAe Ama rAjA pAse dUta mokalyo. teNe AvIne kahyuM ke he rAjana! tamArI vicakSaNatAthI dharma rAjA saMtoSa pAmyA che. vaLI temaNe kahyuM (kahevaDAvyuM che ke Apa amane chetarI gayA, kemake (amAre) ghera AvelA Apane amArAthI thoDe ghaNe kaze. 15 paNa satkAra karAyo nathI. have sAMbhaLo. amArA rAjyamAM bauddha darzanane anuyAyI varSanakuMjara nAmane mahAvAdI videzathI Ave che. e vAda mATe utsuka che. tamArA rAjyamAM je kaI vAdI hoya tene lA. amAre tamArI sAthe ghaNA vakhatathI vera che. (Ane nIkAla ema kare ) e bemAMthI je kAI vAdI jIte teno svAmI bIjAnuM 20 rAjya laI le. je amAre vAdI jIte te tamAruM rAjya amAre laI levuM. A (ApaNI) sarata che. kevaLa vANI-yuddha thavA de. mANasone kadarthanA (karAvavAthI) zo lAbha? Ame kahyuM ke he dUta ! teM je kahyuM te dharma kahevaDAvyuM che ke tArA mukhamAM caLa AvavAthI tuM kahe che ? je tArA svAmI vAdamAM huM jaya pAmuM te saptAMga rAjya Ape (e rapa vAta sAcI hoya che te vAdIne laIne ame AvIe chIe. dUte kahyuM ke kAraNane lIdhe yudhiSThira "Na parvamAM asatya bolyA. mArA svAmI che kAraNavazAt paNa jUThuM bolatA nathI. Ame dUtane (pAchA) mokalyA. TharAvelA divase bapabhadine laIne ardha mArga kahele (nakkI kareluM) sthAne Ama gayo. dhama rAjA paNa vadhenakuMjara vAdIndrane laIne 30 tyAM AvyA. "paramAra ' vaMzanA narendra mahAkavi vAkSati ke jeo pitAnA sevaka hatA temane sAthe laine te AvyA, yogya pradezamAM A
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vers ] caturvizatiprabandha vAse teNe apAvyA. pelA be vAdI prativAdIe pakSa ane pratipakSa grahaNa karIne vAdane prAraMbha karyo. sabhyo kautukathI AkSita banI jevA lAgyA. baMne asAdhAraNa pratibhAvALA hatA. vAdamAM cha mahinA cAlyA gayA. paraMtu) bemAMthI koI hAryuM ke cha nahi. Ame sAMje sUrine kahyuM ke rAjakAryamAM bAdha Ave che, vAste Ane jaladI che. sUrie kahyuM ke " savAre ene nigraha karIza; brAnti rAkhaze nahi. rAtre sUrae mannanI zaktithI maMDaLamAM hAra, ardha hAra, maNi ane kuMDaLathI alaMkRta dehavALI, divya aMgarAga ane vastravALI temaja divya kusumanA suvAsathI jeNe bhuvananA udarane vAsita karyuM che evI bhagavatI bhAratIne sAkSAt bolAvI. temaNe tatkALa banAvelAM cauda divya kAvya vaDe enI stuti karI. 10 devIe kahyuM ke he vatsa ! mane kema yAda karI ? sUrIzvare kahyuM ke vAdamAM cha mahinA lAgyA che. (have) evuM tame (kaMI ) kare ke jethI e niruttara bane. devIe kahyuM ke he vatsa! eNe mane pUrve sAta bhava paryata ArAdhI che. meM A bhavamAM ene akSayavacana-guTikA ApI che. tenA prabhAvathI cakravatInA nidhinI peThe enA vacananI hAni thatI 15 nathI. sUrie kahyuM ke he devI! zuM tame jaina zAsananA virodhI che ke mane jayalakSmI ApatAM nathI ? bhAratIe kahyuM ke vatsa ! huM jItavAno upAya kahuM chuM. (kAle) savAre vAda zarU thatAM sarve sabhyone tAre mukhazauca karAvavuM. kogaLA karatAM ena (vardhanakuMjaranA) mukhamAMthI mArI IcchAthI guTakA nIkaLI paDaze eTale tuM jItIza. paraMtu 20 eka yAcanA karuM chuM ke mArI stutinA caudamA kAvyane tAre koInI AgaLa prakAza karavo nahi; kemake enuM paThana thatAM mAre avazya pratyakSa thavuM paDaze. huM keTalAnI AgaLa pratyakSa thAuM? A kalezathI saryuM. ema kahIne devI vIjaLInA jhabakArAnI peThe aMtardhAna thaI gaI. sUrie rAtre pitAnA eka atyaMta Apta ziSyane vAkSati rAjA pAse 25 mokalI kahevaDAvyuM ke suri ema kahe che ke he rAjana ! tame vidyAnidhi che. "lakSaNAvatI' purImAM tamAre amane paricaya thayo hate. tevAre tame kahyuM hatuM ke he bhagavan! tame IcchA rahita che eTale huM ApanI zI bhakti darzAvuM? te veLA ame kahyuM hatuM ke avasare koIka prakAranI bhakti karAvIzuM. Ape kahyuM ke ema che. e avasara 30 have ahIM upasthita thayela che. vAkSatie ziSyane pUchyuM ke sUri mane zI AjJA pharamAve che? huM emane Adeza pramANe khaccita vartIza.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [2 brIjacrdariziSya nivedana karyuM ke he rAjana! guru evo Adeza kare che ke savAre dharma ane Ama sabhAmAM beThA hoya tyAre tamAre kahevuM ke mukhazauca (karyA) vinA bhAratI prasanna thatI nathI; vAte vAdI, prativAdI, sabhyo ane sabhApati ema sarve zauca karo. eTaluM karAvaze to Ape badho sneha dAkhavyo ja che (ema ame mAnIzuM). vApatie e (vAta) svIkArI. ziSya guru pAse jaI teNe karelI pratijJA kahI (saMbhaLAvI). guru saMteSa pAmyA. savAre bhagavAna sUryane udaya thatAM pUrva dizAnuM vadana lAkSAthI AkSipta thayuM eTale rAjAo sabhAmAM AvyA. vApatie badhAne-baddha vAdIndrane paNa mukhazaca karAvyuM. tenA mukhakamalamAMthI guTikA pahUMgrahamAM paDI. bapabhaSTinA ziSyoe mANasa mAraphate te pataddagrahane dUra karAvyuM. guTikA surIzvaranA kabajAmAM AvI. divya zaktithI rahita banelA karNane jema pAthe bANo vaDe ha hate tema guTikA vagaranA bauddhane sUrIzvare vacanarUpa bANa vaDe haNyo parAsta karyo. nittara banele e rAhuthI prasAyelA candra jevo ane 15 himAnIthI lupta banelA-baLI gayelA jhADanA khaMDanI je atyaMta nisteja thaI gayo. tevAre bapabhaSTine nirvivAda "vAdikuMjarakesarI" evuM biruda pitAnA temaja pArakA (jane e ApyuM, dharma saptAMga rAjya Amane ApyuM. A grahaNa karo. dharmathI rAjya maLe che. emAM carcA zI hoI zake? Ame grahaNa karyuM. te veLA sUrie Amane kahyuM ke he narezvara ! rAjya dhamane pAchuM Apa. e moTuM dAna che ane te tane zebhe che. tuM paraMparAthI rAjAne sthApanAcArya che. pUrve zrIrAme vanamAM ra rahe sugrIva ane bibhISaNane rAjA banAvyA hatA. tuM paNa A yuganA rAjAomAM tenA (arthAta rAmanA) jevo che. A vacana (sAMbhaLatAMnI sAthe ja gaMbhIratA ane udAratAnA dhAmarUpa Ame te dharmane tenuM rAjya pAchuM ApI tene vastra paherAvyAM. pitAnA eka se matta hAthIo, eka hajAra UMcA ghaDAo, varUthathI yukta eka hajAra ratha ane eka se vAditra teNe ApyAM. badhA pitAne ThekANe gayA. kIrti vaDe jemaNe sAta bhuvanane zveta banAvyA che tevA sUrie ane (Ama) nRpe "gopagiri'mAM zrI mahAvIrane vaMdana karyuM. te veLA sUrie 30 zrIvIranuM stavana racyuM. rAto roSaH rAmalA : ityAdi 11 kAvyamaya e (stavana)ne Aje paNa saMvamAM pATha karAya che. saMdhe prabhune namana karI stuti karI ke jene udaya thatAM aMdhAruM paNa rahetuM
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gva5] caturvizatiprabandha nathI temaja anya teja paNa rahetuM nathI evA sUryane udaya ja prazaMsApAtra che. bIjAnA udayanuM grahaNa zuM kAmanuM che ? eka dahADe prabhue pitAne temaja anyanA siddhAMtanAM subhASita vaDe (Ama) rAjAne pratibaMdha pamADI tene madha, mAMsa ityAdi sAta vyasanane niyama karAvyo ane sabhyatvamUlaka 11 vratane rAgI zrAvaka banAvyo; (kemake) atithisaMvibhAgarUpa bAramA vratane te pahelA ane chellA tIrthaMkaranA (tIrthamAM) rAjAone mATe siddhAMtamAM niSedha karAyelo che. eka vAra "lakSaNAvatI'mAM (pelA) bauddha vadhenakuMjare gadgada (kaMThe) dharma rAjAne kahyuM ke mane bapabhaSTie ja temAM mAre doSa nathI; ke kemake bapabhaTinararUpa sarasvatI che, pratibhAmaya piMDa che, ane sarasvatInA putra che. enuM mane du:kha nathI. paraMtu mane e duHkha thAya che ke tAre sevaka hovA chatAM vAkSati rAjAe sUrie karelA bhedathI (temanI sAthe maLI jaI) mArA mukhamAMthI zaucanA upAyathI guTikA harAvI lIdhI. eTaluM kahIne moTI pika mUkIne te raDyo. rAjAe tene rudana karatAM aTakAvyo ane kahyuM ke zuM karIe ? A amAre lAMbA vakhatane sevaka che. eNe aneka samarAMgaNamAM vijayanI pratiSThA meLavI che. (vaLI e) prabaMdhakartA kavi che eTale eno parAbhava karavA ruci nathI. A eno aparAdha mApha kara. te uparathI bauddha mUgo rahyo. thoDeka divase yazadharma nAmanA pAsenA dezanA parAkramI rAjAe 20. lakSaNAvatI AvIne laDAimAM dharmarAjAne mArI nAMkhyo ane enuM) rAjya laI lIdhuM. vAkSati paNa keda pakaDAyo. teNe kArAgRhamAM paDyA paDyA gauDavadha nAmanuM prAkRta mahAkAvya racIne yazodharma rAjezvarane batAvyuM. guNavizeSane jANavAvALA teNe (e uparathI) ene satkAra pUrvaka kArAgRhathI chaLyo ane khamAvyo. (kahyuM paNa che ke, vidvAna sarvatra pUjAya che. tyAra bAda vAkSati bapabhaTinI pAse gaye. e benI vacce pahelAM paNa mitratA hatI. te have vizeSa vadhI. e vAkapatie mahAmahavijaya nAmanuM prAkRta mahAkAvya racyuM ane Amane batAvyuM. Ame eka lAkha suvarNa TaMka tene ApyA. udAratA vaDe unnata manavALAne pAMca hajAra zuM, lAkha zuM, karaDa chuM ane vaLI ranavatI vasuMdharA paNa zuM ? ( hisAbamAM che)?
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [5 zIvadagrdarieka dahADe zrIAme prabhune pUchayuM ke tame te tapazcaryA ane vidyAthI lekamAM parama rekhAne-kIrtine prApta thayelA che. (te huM e jANavA mAguM chuM ke) ApanI sAthe jarA paNa barAbarI karI zake evo anya koI koI paNa sthaLe che ? bapabhaTrie kahyuM ke he 5 rAjana ! mArA gurubhAI gevindrasUri ane namnasUri sarva guNo vaDe mArAthI adhika che ane teo "gUrjara bhUmimAM "moDheraka'mAM (hAla) che. guNanI utkaMThAthI Ama parimita senA sAthe tyAM gayo. te samaye nannasUri vyAkhyAnamAM prasaMgopAtta vAtsyAyane kahelA kAmAMgabhAvane pallavita karatA hatA. rAjAe te sarva sAMbhaLyuM. (ethI) ene aNa 10 game utpanna thaye. ahe ame kAmI hovA chatAM A bhAva jANatA nathI. A te barAbara jANe che; vAste A roja strIne saMga karato haze. evAne praNAma karavAthI zuM lAbha ? ema vicArI) namana karyA vinA ja UThI jaI jaladI te "ge pagiri " AvyuM. rAjA ghaNe vakhate najare paDyo ema (jANI) snehathI AkrAnta hRdayavALA 15 banelA prabhu vaMdAvavA AvyA. (paraMtu) rAjA Adara rahita banela hevAthI teNe temane vaMdana karyuM nahi. A pramANe keTalAka divaso (vItI) gayA. eka dahADo gurue pUchayuM ke he rAjana ! je te pahelAM (amArA) bhakta hato te have nathI. zuM emAM amAre koI aparAdha (tho) che? rAjAe kahyuM ke he sUrivara! Apa jevA paNa kupAtranI prazaMsA kare che. (eTale, zuM kahevuM ? sUrie kahyuM ke zI rIte ? Ame kahyuM ke Ape je ApanA be gurabhAIonI tArIpha karI hatI temAMnA eka nAme nannasUrine tyAM jaIne meM joyA che teo aMgArakathAnA vyAkhyAnamAM laMpaTa hoI tapazcaryAthI rahita che (ema jaNAyuM). leDhAnA taraMDa je te ra5 bhavasAgaramAM DUbe che ane anyane DUbADe che, mATe e kaMI nahi. sUri sAhInA jevA malina mukhavALA banI pitAnI vasatie gayA. tyAM besIne temaNe be sAdhuone maDherakapura mokalyA (ane) temanI pAse kahevaDAvyuM ke Ama (Apane) vaMdana karyA vinA Apa pAsethI (pAchA) AvyuM che (ane) ApanI AvI AvI niMdA kare che. (mATe) evuM kare ke jethI e Apane viSe temaja anya sAdhuone viSe tiraskAra (vRtti)vALe na rahe. tyAMnuM badhuM jANuM te baMnee guTikAthI varNa ane svaranuM parAvartana karI naTo veSa dhAraNa karyo ane teo gapagiri AvyA. temaNe zrI 30
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghas] caturvizatiprabandha vRSabhadhvajanuM caritra nATakarUpe racyuM. temaNe naTane te) zIkhavyuM, ane) Ama rAjA pAse (nATaka bhajavI batAvavA) avasaranI yAcanA karI. rAjAe avasara Apyo. te te rasanA bhAvanA jANakAra sabhyo maLyA. (eTale) temaNe nATaka dekhADo zarU karyo. bharata ane bAhubalinA yuddhanA avasarano abhinaya thavA lAgyA. bRhanI racanA, zastrane raNaraNATa, 5 vIranI varNanA, bhaTTone kolAhaLa, UThatI veLA ghugharIone jhaNakAra ityAdinuM varNana karavAnuM temaNe (abhinayapUrvaka) jyAre AraMbhya ane rasanuM dhArArUDha avataraNa thayuM-rasanI dhArA chUTI tyAre zrI Ama temaja tenA subhaTo kAlindInA pravAhanA jevI spAma ane lAMbI taravAre kheMcIne UbhA thaI mAra mAre ema bolavA lAgyA. eTalAmAM 10 nannasUrie pitAnAM rUpa ane mudrA pragaTa karI kahyuM ke he rAjA ! he rAjA ! he subhaTa ! he subhaTo! sAMbhaLe. A (to) kathAyuddha che, nahi ke sAkSAta (yuddha) che: (vAste) saMbhramathI sa. ema kahIne lajita banAvelA ane vismaya pAmelA te rAjA vagere AkAra gopavIne rahyA. te veLA govindarie ane nannasUrie rAjAne kahyuM ke (tArI samaja 15 pramANe) ame kharekhara zuMgAranA anubhavI tenI yathArtha rIte vyAkhyA karavAnuM jANIe chIe. zuM yuddhakSetramAM paNa ame ApanI jema praveza karyo che? (kharI vAta to e che ke, zastra dekhatAM haraNanI jema ame bIe chIe. bALapaNuthI (ja) vrata grahaNa karelA evA ame pApathI DarIe chIe, paraMtu bhAratInA prabhAvathI uvatI vacana-zakti vaDe sarva rasone jIvaMta jevA darzAvI (zakIe) chIe. he rAjana ! moDherakamAM jemaNe tArI (samakSa) vAsyAyananA bhAvonuM vyAkhyAna karyuM hatuM te nannasUri ame chIe ane A govindasUri che. tevAre tane mithyA vikalpa thayo. rAjA savara zaramAI gayo. teNe te be sUrionI kSamA vAcI ane bapabhaSTinI pUjA karI. te be (sUrio) keTalAka divasa 25 rAjA pAse rahIne bappabhadinI anujJApUrvaka pAchA maDherapura gayA. keTaleka samaya vItyo. tyAra bAda eka dahADe gAnArAnuM ToLuM AvyuM. temAM tamAlanA jevA nIla kamaLa jevAM netravALI, candranA jevA mukhavALI ane kinnaranA jevA svaravALI eka viduSI bAlikA (suMdara gAyana) gAtI hatI. tene joIne kAmadevanA bANathI (uddabhavela) tApa vaDe jarjarita thayele, 3 viveka vinAne banela temaja jene zaucadharmane abhiniveza lagabhaga jato rahyo che e "kanyakunja'ne svAmI prabhunI samakSa be padyo
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [6 zrIvalpamaTTiori khelyAH vadana pUrNa candra che, adharalatA amRta che, dAMtA maNienI mALAe che, kAMti zrI che, gati hAthI che, suvAsa pArijAtaka vrukSA che, vANI kAmadhenu che ane kaTAkSalaharI kAlakUTa (viSa)nI chaTA che teA hai candramukhi ! zuM tAre. mATe (ja) devAe 'kSIra'sAgaranuM maMthana karyuM ? utpattisthAna kharekhara nirmaLa nathI. varNa (paNa) varNana karavA lAyaka nathI. zAbhA (tA) dUra rahI (paNa) zarIre lagADatAM kAdava (cADayo che evI) zaMkA vistAra pAme che. (chatAM) vizva vaDe prArthanA karavA lAyaka ane samagra sugaMdhI dravyAnA garvane haranArA evA kastUrImAM kayA piramalane guNu che te ame jANatA nathI. (e sAMbhaLIne) sUrie vicAra karyo ke ahe| meTAene paNa 10 vA ati-viparyAsa thAya che! aneka oimAMthI gaLatA te te mela vaDe bhIMjAyelI (kharaDAyelI) kAi bhasrA seMkaDA saMskArAthI aDadhI kSaNane mATe bAhya kAMtine pAme. AMtiraka tattvAnA rasanA kalleAlAthI jemanI buddhi prakSAlita thayelI che tevA paNa A (bhasrA)ne kAMtAnI buddhithI kharekhara AliMgana kare che, stave che ane name che teA atra kenI AgaLa pAkAra karavA ? salA UThI. ( pelI ) mAtaMgI sAthe huM rahIza evI buddhithI traNa (ja) divasamAM rAjAe nagaranI bahAra mahela ( taiyAra ) karAvyA. te vAta ) zrISmapaTTisUrinA jANavAmAM AvI, kemake jagattyuM ( prati )vRtta tema( nA jevA )ne (te) dhyAna dvArA pratyakSa heAya che. pachI (kukarma karIne) A narake na jAe evI kRpAthI temaNe khAdhadAyaka paddo taiyAra thatA mahelanA bhArATiyA upara rAtre khaDI vaDe lakhyAM. jemake he jaLa ! zItalatA e tArA guNa ja che. tenI pAchaLa nirmaLatA (teA) svAbhAvika che. tArA saMgathI khIjA apavitra pavitratAne pAme che eTale tArI pavitratA viSe te amAre kahevuM ja zuM? vaLI ethI paNa vadhAre tArI stutinuM pada e che ke tuM prANI ( mAtra)nuM jIvana che. ( Ama chatAM ) tuM nIca mArge jyAre jAya che ! tane rAkavAne kANu samartha che? suMdara vRtta ane guNathI yukta, mahAmUlyazALI, atizaya AdaraNIya ane mane temaja kAntAnA pIna pAdharanA taTane ucita ane ramaNIya AkRtivALA ( kintu ) are pAmarInA kaThina kaMThane vaLagIne bhagna banelA evA huM hAra! tuM tArUM guNIpaNuM hArI gayA che. jIvana jaLanA bindu samAna che. saMpattie ( jaLanA ) kaleAla jevI capaLa che. prema svama jevA che. ( vAste ) tuM je jANe che te kara. jenAthI lAkamAM lajavAnuM paDe ane jenAthI peAtAnA kuLaneA krama milana bane evuM kArya kulInAe 25 70 15 20 30
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tevuM sama loka karIne siri Avo ekadama pravadha] caturvizatiprabandha kaMThe prANa AvavA chatAM karavuM nahi. savAre e pone Ame pote jayA ane akSara temaja kavitvanI gati oLakhyAM. aho gurunI mArA upara kRpA ! aho mArI, pApAbhimukhatA ! ema (vicArI) te lajavAI gayo. te vicAramAM paDI gayo ke mAtaMgInA saMgarUpa A pApa meM saMkalpathI karyuM che. (duHkhanA) e bhAra vaDe (ladAele ) huM kyAM 5 jAuM? zuM karuM? gurune kevI rIte mukha batAvuM? zI tapazcaryA karuM? karyuM tIrtha sevuM? ucuM mukha rAkhI jAuM? kUve paDuM? zastrathI ApaghAta karuM ? athavA jANya-sarva leka samakSa pApa kahI kASTabhakSaNa karuM. e pramANe TaLavaLatA evA teNe nokarane hukama karyo ke agni saLagA. temaNe agni saLagAvyo. (evAmAM) zrIpabhaTTisUri AvyA. tyAre varNa 10 maLyA. te pApa (rAjAe temanI AgaLa kahyuM. Ama jevo ekadama agnimAM praveza karavA jato hato tevAmAM (ja) sUrie hAtha jhAlI tene kahyuM ke he rAjana ! tuM zuddha che, kheda nahi kara. te te pApa saMkalpa mAtrathI karyuM hatuM, nahi ke sAkSAta; saMkalpathI te agnimAM praveza paNa karyo che. (vAste) have tuM zuddha thayo che. cirakALa tuM dharma kara. mAnasika karma, 15 manathI, vAcika vANIthI ane kAyika kAyAthI buddhizALIo tarI jAya che. AvA vacanathI sUrie agninuM visarjana karAvyuM-olavI naMkhAvyo ane rAjAne jIvato rAkhyo. leka rAjI thayA. sUri (paNa) khuzI thayA. samayAMtare vAkSati rAjA "mathurA" gayA. tyAM te zrIpAda tridaMDI thayo. e (vAta) leka pAsethI jANune Ame sUrine kahyuM ke Ape 20 mane paNa zrAvaka banAvyo che. ApanI divya vANI prasanna ja che. (paraMtu) ApaNI zaktinI parama rekhA huM tyAre ja jANuM ke jyAre Apa vAkSatine jaina dIkSA levaDAvo. AcAryava pratijJA karI ke je vAlpatine huM mAre ziSya zvetAMbara banAvuM te (ja) mArI vidyA pramANa che. vAspati kyAM che eTaluM ja kaho. rAjAe kahyuM ke e 25 mathurA'mAM che. sUri zrIAmanA ghaNuM Apta jane sAthe "mathurA" gayA. teo tyAMnA) varAhamaMdira" nAmanA prAsAdamAM gayA te dhyAnastha (dazAmAM) vAti temanA jovAmAM AvyA. temanI pAchaLa (UbhA) rahI sUrie UMce svare AzIrvAda bolavA mAMDayAH lekanI samakSa (temanA dekhatAM) saMdhyAne hAtha joDI namana karI tuM tenI yAcanA kare che. vaLI 30 he nirlajaja ! tuM bIjI (strI gaMgA)ne mAthe dhAraNa karI rAkhe che e paNa meM sahana karyuM. ( paraMtu) amRtanAM maMthanathI jayAre harine lakSmI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 0. zrIrAjazekharasUrikRta [zIvarAmiiramaLI tyAre te jhera zuM karavA khAdhuM? mATe he strIlaMpaTa ! mane sparzIza nahi ema gaurI vaDe sabaMdhAyelA hara tamAruM rakSaNa karo. eka netra dhyAnanA nimIlanathI aDadhuM bIDAyeluM che. bIjuM netra pArvatInA vizALa nitaMba upara zaMgAranA bhArathI DhaLeluM che. anya (trIjuM) netra dUrathI khecelA dhanuSyavALA kAmadeva uparanA kApanA agnithI uddIpta thayeluM che (A pramANenAM) zaMbhunAM samAdhi-samaye bhinna rasavALAM traNa netra tamAruM rakSaNa kare. eka hato rAma. huM. tenI strI sItA hatI. huM pitAnA vacanathI paMcavaTI" vanamAM vicaratA te (rAma)nI e (patnI)ne rAvaNa harI gayo. evI kathAne jananI dvArA nikALe haMkArapUrvaka sAMbhaLatA harinI pUrva smaraNathI krodhane lIdhe kuTila banelI ane bhra vaDe bhaMgura daSTie (tamAruM) rakSaNa kare. saMbhogane aMte (thAkI javAthI) eka hAthe nAgapati (zeSa)nA upara (pitAnA zarIrane) bhAra mUkIne zarIra TekavIne ane bIjA hAthe vastra jhAlIne UThatI evI tathA vaLI chUTI gayelA coTalAnA bhArane khabhA upara dhAraNa karatI evI temaja 15 jenA AvA dehanI kAMtine jotAM ja jenAmAM saMbheganI prIti bamaNI (uttejita) thaI evA viSNue jene AliMgana ApIne zayAmAM nAkhI evI lakSmInuM alasa ane zelatA hAthavALuM zarIra (tamane ) pavitra karo. A pramANe teo bahu bAlyA. tyAra bAda vAkapatie dhyAna mUkIne sAmA AvI sUrine kahyuM ke he bampaTTimizra ! tame zA mATe mArI sAme phagAra ane raudrarUpa aMgavALA padyapATha kare che ? bappabhaSTie kahyuM ke tame sAMkhya che. keTalAka sAMkhya nirIzvara(vAdI) che ane keTalAka Izvarane deva (tarIke mAne ) che. te sarvane 25 to ( saMmata) che. ema jANIne ame tamArA ISTa devatAnA AzIrvacane bolIe chIe. samayanA jANakAroe zrotA samakSa tenI ruci anusAra paThana karavuM joIe. vAspatie kahyuM ke jeke e (vAta) ThIka che, te paNa huM te mumukSu chuM. mAruM maraNa samIpa AveluM jANI ahIM parabrahmanuM dhyAna karavA Avyo chuM. tyAre zuM saMdra vagere muktinA dAtAra nathI ema tame mAne che evuM bappabhaei pUchayuM. vAkSatie kahyuM (nathI) ema mane lAge che. bapabhaTTie kahyuM ke tyAre je mukti ApavA samartha che te(nuM svarUpa) sAMbhaLe. huM kahuM chuM ke te (te) jina ja che. madathI, mAnathI, kAmathI, krodhathI, lebhathI ane saMmadathI atyaMta parAjita evA anya devenI sAmrAjyanI pIDA vyartha che. (jinanI) dRSTi karuNArUpa kalolathI (yukta) chuTa jevI che, enuM 25 30
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ prava] caturvizatiprabandha mukha saumya che, (eNne) AcAra prazamanI khANa che, parikara zAMta che ane deha prasanna che tethI huM ema mAnuM chuM ke ghaDapaNa, janma ane maraNano nAza karanArA evA devAdhideva jina (ja) che; kemake anya devenuM AvuM svarUpa vizvamAM jovAmAM AvatuM nathI. A pramANe temaNe ghaNuM kahyuM. vAlpatie kahyuM ke e jina kyAM che? sUrie kahyuM ke 5 svarUpathI mekSamAM ane mUrtithI jinamaMdiramAM. vAkSatie kahyuM ke he prabhu ! te batAvo. prabhu paNa tene Ama rAjAe karAvelA jinAlayamAM laI gayA ane temaNe pote ja pratiSThA karelA zrI pArzvanAthanuM darzana karAvyuM. zAMta, kAMta ane niraMjana rUpa joI bodha pAmele e bolyo ke A deva niraMjana che ema enA AkAra (mAtra)thI ja jaNAya che. te veLA 10 bapabhaTisarie deva, guru ane dharma (e traNa) tara kahyAM-samajAvyAM. (ethI) e rAjI thaye. mithyAtvarUpa veSane choDIne teo tAMbara jaina muni thayA. temaNe jinane vaMdana karyuM ane uccAryuM ke kastUrI vaDe suvAsita evA A lalATa vaDe sevakanuM phaLa che. te che jinavara! praNAmane kaluSita karavA huM kema IcchA rAkhuM? baMne gRhastha 15 thaDahaDa jAya che. kAraNa kene kharekhara vipatti kahe? AraMbhI AraMbhIne pUje che, (paNa) zuM kAdava kAdavathI zuddha thAya che? AyuSyane aMta) atyaMta pAse Avyo eTale "mathurA'nA cAturvaNya (zrIsaMgha) temaja Ama rAjAnA maMtrijananI paNa samakSa surie emane 18 pApasthAnaka tyajAvyAM ane paMcaparameSThIrUpa namaskAra saMbhaLAvyuM. jene viSe sAmaNA 20 karAvelA vAkapati sukhethI deha choDI svarge gayA. e sarva (hakIkata)thI pradhAnae temaja bIjAoe rAjAne prathamathI jANIte karyo hate. pachI bapabhaTi "gopagiri gayA (tyAre temaNe paNa te kahI). rAjAe saMtuSTa thaI sUrIndranI stuti karI ke sUrya vagere aneka prakAzavALA che, paraMtu patharA pIgaLAvavAnA kAryamAM kuzaLa evo te candra ja che. 25 eka dahADo rAjAe sUrine pUchayuM ke (evuM) zuM kAraNa che ke jaina tatva jANatA hovA chatAM mane vacce vacce tApasa dharma upara prIti baMdhAya che ? sUrie kahyuM ke savAre kahIza. savAre AvI temaNe kahyuM ke he rAjana! bhAratInA vacanathI ame tAre pUrva bhava jANyo che. "kAliMjara' girine tIre zAla nAmane tuM tapasvI hate. vaLI 30 zAla'nA jhADa nIce be upavAsane aMtare bhojana karatA evA te 10
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 5 1. 15 20 25 30 zrIrAjazekharasUriSkRta [1 zrI-5madivrutti bahu varSa tapazcaryA karI hatI. ( tapasvI ) marIne tuM ( ahIM Ama tarIke ) utpanna thayA che. enI atizaya lAMkhI jaTAo tyAM ja latAmAM aMtirata thayelI-vIMTALAyelI hajI paNa vidyamAna che. te sAMbhaLIne rAjAe Apta janene tyAM meAkalyA. teo jaTA lai AvyA. sUrinA vacananI satyatA jaNAI. rAjA sUrine page lAgyA ane parama zrAvaka banyA. eka veLA mahelanA upara( nA bhAgamAM ) rahelA Ame kAika gharamAM bhikSA mATe dAkhala thayelA munine joyA. tyAM eka kAmAtura kAminIe ghera AvelA ane parabrahmane viSe ekacittavALA muni sAthe krIDA karavAnI icchAthI bAraNAM baMdha karyA ( paraMtu ) muni tene icchatA na hatA; ethI teNe munine lAta mArI. temAM tenuM nUpura 'kAkatAlIya' nyAyathI ke 'aMdhavartikA' nyAyathI munivaranA pagamAM pesI gayuM. rAjAe te joIne sUrine samasyA ApI ke kamADa baMdha karIne yauvana vaDe garvita vArAMganAe abhyarthanA karI. sUrie uttara ApyA ke te jitendriye tenuM kahyuM mAnyuM nahi. e prajitanA pagamAM nUpura che. eka dahADA bhikSAne ardhI kAi bhikSuka kAi preSitabhartRkAnA gharamAM dAkhala thayA. mahelanA agra bhAge rahelA rAjAe tene joce. te (strI) bhikSukane pAraNuM karAvavA ) mATe anna lAvI. (paraMtu ) uparathI kAgaDAe te khAi gayA, (kemake ) muninI najara tenI nAbhi upara hatI ane tenI najara tA enA vadanakamaLa upara hatI. ( A uparathI ) Ame sUrine samasyA ApI ke bhikSAcara nAbhimaMDaLa jue che ane te paNa tenuM mukhakamala jue che. sUrie kahyuM ke baMnenA kapALane temaja kaDachIne kAgaDAo bagADe che (?). A sAMbhaLIne Amane acaMkhA thayA. ahe| A sarvajJaputra (ja) che. eka veLA kAika citrakAra rAjAnuM rUpa AlekhIne rAjA pAse gayA. appabhaTTae tenI kaLAnI prazaMsA karI ( tethI ) rAjA pAsethI tene lAkha TaMka maLyA. ( enI pAse ) lekhamaya cAra rkhiA karAvAyAM; eka mathurA 'mAM, eka mADhera ' vahiyAmAM, eka * aNuhilapura 'mAM, eka 6 ' ' ' gApiri 'mAM ane eka ' satArakAkSapura 'mAM (rakhAyAM). te te sthAnamAM pratiSThA ane prabhAvanA paNa karAvavAmAM AvI. khIjAM paNa ghaNuM karAyuM. vakhata jatAM Amane dhera sulakSaNu putranA janma thayA. utsavapUrvaka tenuM dunduka evuM nAma sthApyuM. te paNa juvAnImAM te te guNa vaDe pitAnI peThe prasiddhimAM AvyA. eka hrADA samudrasena rAjA vaDe
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ prava5]. caturvizatiprabandha adhiSita "rAjagiri" nAmanA durgane Ame robe-ghere ghA. aparimita senA, kodALI vagere sAmagrI ane bharavAdi yaMtrabheda yojAyAM. durgane atizaya baLapUrvaka pADavAno prAraMbha karAye, (paraMtu ) te paDyo nahi. ( AthI) Amane kheda thayo. teNe sUrine pUchyuM ke A gaganacuMbI durgane huM jyAre grahaNa karI zakIza? sUrie kahyuM ke tArA putrane putra nAme bheja A durgane daSTipAta mAtrathI pADI nAkhaze; bIjAthI kazuM thavAnuM nathI. (A uparathI) AraMbha choDIne Ama durganI bahAra bAra varSa rahyo ane teNe zatrunA mulakane kabaje karyo. (tevAmAM) dundukane ghera putra janme. tenuM bheja nAma pADavAmAM AvyuM. janmatAMnI sAthe ja palaMgamAM rAkhIne ene pradhAne durganA dvAranA agra bhAga AgaLa 10 lAvyo. tenA kevaLa dRSTipAtathI durganA TukaDe TukaDA thaI gayA. rAjA samudrasena dharmakArathI (bahAra) nIkaLI gayo. Ame "rAjagiri'mAM praveza karyo, (paraMtu) prajAne kaMI aDacaNa karI nahi; kemake jenA mahaSio ane rAjarSie akrUra ane dayALa hoya che. rAtre 'rAjagiri'nA adhiSThAtAe Amane kahyuM ke he nRpa ! je tuM ahIM raheze , te huM tArA lekane mArI nAMkhIza. Ame uttara Apyo ke lokane haNavAthI tane zo lAbha che? jo ho hoya to mane haNa. Ama e nirbhaya vacana sAMbhaLIne khuzI thayelA vyaMtare kahyuM ke tArA satvathI huM rAjI thayo chuM. (vAste) kaMIka mAga. rAjAe kahyuM ke mAre kazAnI nyUnatA nathI; mAtra eTaluM ja kahe ke mAruM maraNa kyAre thaze ? vyaMtare kahyuM ke tAruM AyuSya cha mAsa jeTaluM bAkI raheze tyAre huM jAte AvI (tane ) kahIza. AyuSya cha mahinA jeTaluM bAkI rahetAM te (vyaMtara) pharIthI Avyo. rAjAe kahyuM ke mAruM AyuSya keTaluM che ? vyaMtare kahyuM ke he deva! AjathI cha mahinA upara "gaMgAmAM rahelA "mAgadha" tIrthamAM hoDI vaDe utaratAM makArathI zarU thatA akSaravALA gAmane tIre rapa tAruM mRtyu thaze. pANImAMthI dhUmADe nIkaLato tuM jyAre joze tyAre tAruM mRtyu che (ema tAre) jANavuM. (mATe) pAralaukika sAdhanA karAvI joIe. ema kahI te devajAtine (vyatara ) gayo. rAjA savAre sUri pAse gayo. sUrie kahyuM ke he rAjana ! vyaMtare tamArI AgaLa AyuSyanuM je pramANe kahyuM che te temaja che. (mATe) dharmarUpa bhAthuM grahaNa karo. te sAMbhaLIne rAjA tuSTa thayo ane navAI pAmyo. : aha jJAna! athavA sUrya tejasvI, caMdra AnaMdakArI, "gaMgAnuM jaLa pavitra
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [1chara vmadira ane jaina jJAnI hoya emAM zuM Azcarya che? be divasa gayA tyAre sUri zrIAmanI AgaLa prasaMgavazAta zrI neminAthane AzIrvAda bolyA. jemake, lAvaNyarUpa sudhAnA sAranI sAraNi samAna evI te snehavatI bhojanI putrI (rAjImatI), te lakSmI, te nUtana udayavALuM yauvana, te "dvArikA , te jaLa temaja te gevinda, ziva, samudravijaya pramukha priya jane jenA preraka (paNa) hatA te nemie jIvane viSe kRpAnidhi hoI lagana karyuM te (tamArA) kalyANane mATe (ho). vaLI mithyA kAryamAM jarjarita banelA ane kuTuMbarUpa kAdavamAM DUbelA evA jemaNe "ujajayaMta'mAM nemine namana karyuM nathI teo jIvatA gaNAya te muelA koNa che? tevI 10 rIte "raivataka" tIrthanA mahimAnuM sUrie vivecana karI tene e pallavita karyo ke bhUmi ThekI kamara kasIne rAjAe ekadama UbhA thaI pratijJA lIdhI ke "revatakenemine vaMdana karyA vinA mAre bhojana na karavuM. lokoe niSedha karyo ke he rAjan ! (pratijJA) na (le) na (le); (kemake) "raivataka" parvata (bahu ) dUra che ane tame narama 15 (prakRtivALA) che. rAjAe kahyuM ke meM lIdhelI pratijJA kare nahi. tyAra pachI sarine sAthe (laIne) Ama eka lAkha bhAra vahana karanArA baLada, 20000 UMTo, 700 hAthIo, eka lAkha ghoDAo, traNa lAkha pAyadaLa ane 20000 jena kuTuMba ema uttama satya sAthe 32 upavAsa pUrvaka raivataka" tarapha cAlyo. staMbhana" tIrtha sudhI game tyAM sudhAnA paritApathI vyAkuLa thavA chatAM ane prANa saMdehamAM paDyA paNa teNe anna lIdhuM nahi. ( AthI ) loka bhayabhIta banyuM. khinna thaelA sUrie mannazakti vaDe kUSmAMDA devIne sAkSAta belAvI ane temanI AgaLa kahyuM ke evuM kare ke jethI rAjA jame ane jIve. te vacana uparathI eka moTA biMbane mAthA upara dhAraNa karI kUmAMDI AkAzamArge Ama pAse gaI ane bolI ke he vatsa! te huM aMbikA chuM. tArA savathI tuSTa thaI chuM. gaganathI AvatI ane te sAkSAta joI che. revata 'nA eka bhAgarUpa "avakanA ' zikharathI huM A neminAthanuM biba lAvI chuM. Ane tuM vaMdana kara. Ane vaMdana karatAM mULa nemine vaMdana thayuM ja gaNAya; vAte tuM pAraNuM kara. sUrie paNa e (vAta)nuM samarthana karyuM. leke paNa tenI sthApanA karI. te biMbane vaMdana karIne rAjAe anna lIdhuM. Aje paNa te biba "staMbha" tIrthamAM pUjAya che. e tIrtha "ujajayanta ' e nAmathI prasiddhimAM AvyuM. (tyAra bAda ) 25
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadha ] caturvizatiprabandha * maneAhara vAtri vagADatA. Ama * vimala' giri upara ghRSabhadhvajane utsava pUrvaka vaMdana karI 'raivata ' giri gayA. tyAM te te tIrtha digaMbare e aMdheluM che ema ( tenA jovAmAM AvyuM ). zvetAMbara saMdha pesI paNa zakatA na hatA. ame te jANyuM. jANIne te eklyA ke yuddha karI niSedhakAne haNI zrInemine huM namana karIza. tevAmAM tyAM digaMbarabhakta evA agyAra rAjAe ekaThA maLyA. badhA yuddha ( karavA ) mATe ekatAna hatA. te veLA paTTie Amane kahyuM ke huM rAjezvara ! dharmakAryamAM pApanA AraMbha kema karAya ? lIlA ( mAtra )thI ja A tIrtha ApaNA kabajAmAM lAvIza. Ape sthira thai rahevuM. A pramANe rAjAne kheAdha ApI .TTie digaMbara temaja tenA bhakta rAjA pAse eka puruSane meAkalI kahevaDAvyuM ke jene A tIrtha akhikA Ape te pakSanuM A tIrtha mAne. temaNe kahyuM ke e ( vAta ) vyAjakho che. tyAra bAda bappabhaTTae ' surASTrA 'mAM rahenArA zvetAMbara ane digaMbara zrAvakAnI pAMca sAta varSanI seMkaDI kanyAe bhegI karI. sabhyo ( paNuM ) ekaThA maLyA. appabhaTTae abbA devI pAse kahevaDAvyuM ke jo sarva zvetAMbara zrAvakAnI kanyA nIce mujabanI~~~ " ujita sela sihare dikkhA nANaM nisIhiyA jassa / taM dhammacakka arinemiM nama'sAmi // " -gAthA khele tA ( A ) tIrtha zvetAMbarAnuM ane nahi te digaMbarAnuM ( gaNavuM ). tyAra pachI ( pelI ) mugdha bALAAne kheAlAvavAmAM AvI. zvetAMbara pakSanA zrAvakrAnI sarve khALAe e gAthA khelI. apara ( digaMbara )mAMthI te eke e gAthA kahI nahi; te uparathI ' raivata ' tIrtha zvetAMbaronuM (siddha) thayuM. AkAzamAM rahIne akhikAe zvetAMbarAnA upara phUlanI dRSTi karI. tethI nAsIne digaMbare| ' mahArASTra ' vagere dakSiNa dezAmAM gayA. rAjAe temaja ghaNA vakhatathI ekatrita thayelA sarva saMdheAe nemine namana karyuM. dravya ApavAmAM AvyuM. ' prabhAsa 'mAM caMdraprabhane praNAma karAyA. sarvatra baMdIvAnAne cheDI mUkAyA. AmanI bhukti viSe ' gUrjara ' vagere dezA hatA. te veLA tIrthone mATe cira kALa pUjA mATe upayogI hATa vagere karAvAyAM. e pramANenAM kAryA karIne sUri sahita rAjA * geAgiri 'mAM dAkhala thayA. saMdhapUjA vagere nava navA utsavA tyAM thayA. lagabhaga samaya prApta thatAM dundukane ' 939 fq 15 20 25 3.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [1jhIva madira 10 15 (Ame) rAjya upara sthApyo. teNe tenI rajA lIdhI, lokenI kSamA yAcI, dezane anuNI karyo ane pachI) sUrine sAthe laI hoDImAM besIne gaMgA" nadInA tIra uparanA "mAgadha' tIrthe te gaye. tyAM jaLamAM teNe dhUmADe dITho. tevAre teNe sUrIzvaranI kSamA yAcI (ane ) saMsArane asAra jANuM anazana grahaNa karyuM. samAdhimAM rahI zrIvikamanA samayathI 890 varSe bhAdaravA suda pAMcame pAMca parameSThIonuM smaraNa karatAM rAjA devaloka pAmyo. tavanA jANakAra hovA chatAM sUri rahyo. lAMbA kALanI prItine meha durjaya che. sevakee AkraMda karavA mAMDayuM ke hA, zaraNAgatanI rakSA karanAra vijakumAra ! hA, azvane damanAra nala! hA, satya vacana (belavA)ne viSe yudhiSThira ! hA, suvarNanuM dAna ApavA )mAM karNa! hA, majajAjainatvane viSe zreNika ! hA, sUrinI sevA karavA)mAM saMprati (tulya) ! hA, anuNIkaraNane viSe vikramAditya (jevA) ! hA, vIra vidyA jANanAra zAtavAhana ! amane choDIne tame kyAM gayA ? eka vAra tamArA amane darzana karAve. amane ekalA na mUko. e pramANe vilApa karatA temane sUrie pratibaMdha pamADyo ke are kharekhara pApI deve kAmadhenuno homa karyo, sarasa kisalayavALA candana (vRkSa)ne cUrNa karyuM, aphasesa, phaLa ane phUlathI bharapUra "maMdAra vRkSane chedI nAMkhyuM, kalpavRkSane khaMDita karyuM kapUrane khaMDa bALI mUkyo, megharUpa mANekanI mALAne ghananA ghAtathI daLI nAMkhI, amRta kuMbha bhAMgI nAkhyo ane kamaLo temaja kuvalaya vaDe A kelihoma karyo. topaNa zaka na kare, zoka na karo. kemake savAre rAtrinA aMdhakArane dUra karI, kamaLanAM vanane vikasita karI, candrane pitAnA tejathI prakAza vinAne ane nisteja banAvI, temaja madhyAhane vistRta ane dIta kiraNe vaDe nadIonuM jaLa pI sAMje sUrya vivaza banI AthamI jAya che. to bIjA zene zoka karavo ? A pramANe lekane zoka rahita karI lekanI sAthe suri "gopagiri' gayA. (pitAnA pitA) AmanA zokathI uttama muktAphaLa jevaDA moTA AMsu pADatA, hima vaDe karamAI gayelA padma jevA dIna mukhavALA temaja cintA vaDe cAnta cittavALA evA duduka rAjAne sUrie kahyuM ke he rAjana ! tArA jevA meTAno pitA mATeno A zoka kevo gaNAya?--A zaka na karavo joIe; kemake teo te cAra varga sAdhIne kRtakRtya thayA che. kItimaya zarIra vaDe teo jyAM sudhI candra (sUrya) che tyAM sudhI jIvatA ja che. puNyarUpa lakSmI ane kIrtirUpa lakSmI 25 30
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadhu] caturvizatiprabandha e be upakArI puruSanI vallabhA che. puNyalakSmI ane kIrtinI maharatA tame vicAro. eka svAmInI sAthe jAya che ane bIjI pAchaLa rahe che. emanA (arthAta tamArA pitA) jevA anya (sahu) kAI thaje. e pramANenAM vacane dvArA duduka rAjAne sUrirAje zoka rahita karyo. duduka dhIme dhIme parama zrAvaka banyo ane rAjya-kAryo karavA lAgyo. 5 te trivargane sAdhavA lAgyA. ema vakhata jatAM eka dahADe dunduke cauTe jatAM udAra rUpavALI, cikUpa, yuvaka janarUpa mRgane (pakaDavAne) jALa jevI ane madananI mAyAthI paripUrNa evI kaMTikA nAmanI vezyAne joI. tene teNe aMtaHpuranI strI banAvI. teNe dudukane e vaza karI lIdho ke te je kahe te ja 10 sAcuM ane te je kare te ja hitakArI te mAna. kAmaNa karanArI ane bolavAmAM cAlAka evI te himAnI jema azoka vRkSane khAI jAya tema sarva rAjyane gaLI gaI. bhejanI mAtA padmAne temaja kula, vinaya ane rUpathI saMpanna evI bIjI rANIone paNa e tRNavat gaNavA lAgI. eka divasa kalAkeli nAmanA tiSIe rAtre sevaka-lekanuM visarjana thayA bAda duka rAjAne ekale jeI (tene uddezIne) kahyuM ke he deva ! ame ApanA sevaka hovAthI sukhI, prakhyAta ane lakSmInA mAlika chIe. tethI jevuM hoya tevuM kahIe chIe. A tamAro bheja nAmano putra ( tamArA karatAM) adhika bhAgyavALA hoI tamane mArIne tamArI rAjya(gAdIe) besaze. tamane yogya lAge tema tame jAte kare. rAjA 20 te sAMbhaLIne vajIthI haNu hoya tema eka kSaNa mUgo rahyo. teNe jyotiSIne vidAya karyo. e vAta bhejanI jananInI sahacarIrUpa eka dAsI ke je meTA thAMbhalA pAchaLa aMtarita thayelI-saMtAI rahelI hatI tenA sAMbhaLavAmAM AvI ane teNe te (vAta) bhejanI mAtAne kahI. te putranA maraNa (nI vAta)thI bIdhI. rAjA paNa kaMTikAne ghera AvyuM. te paNa 25 rAjAne cintAgrasta joI bolI ke he deva ! Aje A5 karamAyelA mukhavALA kema che ?-ApanuM mukha kema levAI gayuM che? rAjAe kahyuM ke zuM karavuM? vidhi karyo che. jenA seMkaDe pratyayo jovAyA che evA nAnIe putrathI mAruM mRtyu che ema kahyuM che. kaMTikAe kahyuM ke (ahe emAM ) zI cintA che? putrane marAvI nakhAve. rAjyanA lobhIo 30 putrane paNa mArI nAkhe che. (zatrurUpa) putra e putra nathI. putrarUpe e
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharaddhikRta [ cvmadiraduzmana ja che. tenA vacana uparathI duCke putrane mArI naMkhAvavAnI IcchA karI. te mArI nakhAvatA hatA tevAmAM bhejanI mAtAe pADalIputra'mAM (rahelA) pitAnA zara, rAjya-lakSmInA svayaMvara maMDaparUpa, snehI ane dharmata bhAIone gupta lekhathI jaNAvyuM " ke Ama Ama Apane bhANeja nAza pAmaze. rAjA krodhe bharAyA che. (vAste ahIM AvI) ene laI jAo (ane) jIvanI peThe (ene) jALavaje. Apa hete chate huM putra vinAnI na thAuM. (A uparathI) teo AvyA ane dunkane namyA. utsavanA miSe (pitAnA) bhANeja bhojane laIne teo "pADalIputra" gayA. tyAM teNe tene bhaNAvyo, 10 ramADyo ane zAstrane abhyAsa karAvyo. teo tene jIvanI jema mAnatA. tyAM tenAM zeDAMka dina ochAM evAM pAMca varSa vyatIta thayAM. kaMTikAe duduka AgaLa kahyuM ke he deva ! tamAre putrarUpa zatru mosALamAM meTe thAya che. nakhethI chedI zakAya tema hoya tene kuhADI vaDe chedAya te na banAvo. ahIM lAvIne chAnAmAnA tene yamadhAma 15 pahoMcADo. rAjAe kahyuM ke (tAruM ) A (kahevuM) sAcuM che. tyAra bAda dUtane mukhe duHke bhejanI tenA mAmA pAse mAgaNI karI. temaNe tene Ape nahi. pharI pharIne dundake potAnA dUte mokalyA. bhejanA mAmAe kahyuM ke he rAjA! ame te Azaya jANIe chIe. ene ame nahi ja ApIe. e dharmapAtra che. bIjo paNa kaI zaraNe Avyo Avyo hoya te kSatriyoe tenuM rakSaNa karavuM joIe. te pachI A bhANejanuM te kahevuM zuM? je tame baLAtkAranI icchA karatA hoya te yuddha mATe tayAra thaI Avaje. ame tamane) banevIne (amArA bhujabaLane) camatkAra dekhADIzuM. A (vAta) dUtoe AvIne kahI. duduka gusse thavA chatAM temane mAravA samartha thayo nahi. pitAnI 25 duSTatAthI temanA dvArA vAkephagAra banele bhoja paNa bakhtara paheryA vinA pitA pAse ja nahi. tethI dunduke bapabhadrisUrine prArthanA karI ke tame jaine bhojane samajAvI laI Ava. mane mAna Ape (?). IrachI nahi hovA chatAM teo sainike sAthe "pADalIputra" tarapha cAlyA. arthe mArge pahoMcatAM tyAM rahIne temaNe jJAnadaSTithI vicAra karyo ke 30. bhoja mArA kahevAthI rAjA samIpa Avaze nahi. ane je game tema karIne lAvIza te te lavAtAM tene pitA tene mArI nAMkhaze. (rAjAnA) vacananuM ullaMghana karatAM rAjA paNa gusse thaI mane mArI nAMkhaze. tethI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ avanavuM]. caturvizatiprabandha A tarapha vAgha ane A tarapha dustara kinAre e nyAya (ga) prApta thayo che. mAruM AyuSya (lagabhaga) pUrNa thayuM che. be divasa (ja) bAkI rahe che. tethI anazana zaraNa che. ema vicArI pAse rahelA munione temaNe kahyuM ke nannasUri ane gevindrasuri prati hitakArI thaje. zrAvakene mithyA duSkata kaheje. paraspara amasUratA rAkhaje. kriyA pALaje, bALakathI 5 mAMDIne vRddho paryatanuM lAlana (pAlana ) karaje. ame tamArA nathI (temaja ) tame amArA nathI. (A) badhA saMbaMdhe kRtrima che. ema zIkhAmaNa ApI anazanastha teo samatAne prApta thayA. traNa jagatane vandanIya arihaMtanuM, (AThe karmarUpa) baMdhanene jemaNe nAza karyo che evA siddhonuM, sAdhuonuM ane jaina dharmanuM traNa prakAre huM zaraNa lauM chuM. 10 pAMca mahAvate ane chaThThA rAtribhejana(viramaNarUpa vrata)ne viSe je virAdhanA mArAthI thaI hoya tene aMge mithyA duSkata heje. ema kahIne beThA beThA adanapaNe temaNe kALa karyo-teo svarge saMcaryA. zrIvikAmAditya pachI 800 varSa gayA bAda bhAdaravA suda trIjane ravivAre hasta nakSatramAM zrIbapabhakTirine janma (tha hata) ane 95 varSa adhika jatAM 15 temanuM svargArohaNa thayuM. te ja veLA 'meDhera" mAM nannasUri AgaLa bhAratIe kahyuM ke ApanA guru "IzAna" devaleke gayA. tyAM bahu zeka prasaryo. zAstranA jANakAra, suvacasvI, ghaNu janonA AdhAra, suMdara cAritravALA, svapara upara upakAra karavAmAM Asakta, dakSiNatAnA samudra, badhAne abhISTa evA guNothI parivRta ane bhUminA zRMgArarUpa evA sajanone he vidhAtA! te mUDhe kalpAnta parvatanA dIrdha AyuSyavALA kema na banAvyA ? vRddhoe bodha Ape ke (puNyazALI jIva) jIrNa banelA zarIrane tyajI daIne navIna meLave che; (vAste) jeNe puNya karyuM che evA matyane mRtyu ja rasAyana che. duke sUrinI sAthe subhaTane mokalyA hatA teo pAchA pharI dunduka pAse gayA. te paNa pazcAttAparUpa agnithI bahu saMtapta ra5 thayo. je temaja tenA mAmAe sUrinA ziSyo temaja bIjA lenA mukhathI paNa jANyuM ke sUri A pramANe marI gayA, paraMtu tamArI pAse nahi AvyA. amArA uparadhanA saMkaTamAM paDele A, pitA pAse jaI mare nahi evI kRpA(daSTi) temaNe dhAraNa karI. A sAMbhaLIne bhejane evI pIDA thaI ke jevI pIDA vajapAtathI (haNatAM) paNa na thAya. 30 te (pitAnA ) pitA pAse gayo nahi. eka vAra kaI mALI ke je pUrve Ama rAjAne nakara hatA te
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 zrIrAjazekharasUrikRta [1chI agrdarividezamAM bhamIne "pATalIpura mAM bheja samIpa Avyo. teNe kahyuM ke he deva ! tame mArA svAmIne kuLanA dIpaka che. videzamAM (pharatAM pharatAM) saddagurune mukhe meM eka "mAtuliMgI' nAmanI vidyA prApta karI che ke je dvArA abhimaMtraNa (karAyelA) mAtuliMga vaDe haNatAM, hAthI ane siMha jevA parAkramIo paNa marI jAya te mAnavanI (te) vAta (ja) zI? he deva ! e (vidyA) tame grahaNa kare. bheje te tenI pAsethI lIdhI ane pramANa karI jemAM te sAcI (TharI). bheje mALIne dAna ane mAna vaDe rAjI karyo. je vidyAzaktine prakAza karI badhA mAmAone saMtoSa pamADyo. temaNe kahyuM ke je A (pramANenI) tArI zakti che te bheTa/rUpe mAtuliMge laine amArI sAthe tuM (tArA) pitA samIpa cAla. pitAne mArIne tuM rAjya grahaNa kara. bhejane te (vAta) pasaMda paDI. puSkaLa mAtaliMga vaDe zobhato e te cAlI (nIkaLya) ane pitAnA dvAra pAse gayo. teNe kahevaDAvyuM ke he tAta! tame pUjya che, huM bALaka chuM; tamArAthI mane maraNa maLe ke rAjya maLo e badhuM mane manahara che. rAjA saMtoSa pAmyo ke aho putra vinayavALo che. bhale Ave ema vicArI teNe bhejane bolAvyo. rodhita thaI te madhyamAM AvyA. eka Asana upara beThelA kaTikA ane rAjAne pRtha pRthamAtuliMgathI teNe haNyAM. yathArtha vidyA anyathA thatI nathI. dundukanA rAjya upara bhejane besADAyo. (ethI) tenA mAmAone asAdhAraNa saMtoSa thayo. mAtA padmA (5Nu) prasanna thaI. duduke dhananA haraNa, grAsanA uddAlana ityAdi dvArA dubhAvelA rAjAo pitAne pharI janma thayo ema mAnavA lAgyA. mahAjana jIvyuM. sarve vaNe khuzI thayA. saMsArarUpa sarovarane viSe kamaLa (samAna) bhejane kamalA (svata) varI. bAhubaLathI temaja paricchedanA baLathI teNe jagatane charyuM. tyAra bAda kRtajJatAne lIdhe teNe "DherapuramAM nannasUrinI pAse vinati ApIne uttama narene mokalyA. teo tyAM gayA. tyAM temaNe vinati batAvI. nannasUrie ane gevindasUrie te vAMcI. jemake svasti zrI moDhere' parama guru zrInanasuri ane zrIgevindasUripadane temaja gaone "gapagiri' durgathI parama jaina zrIbheja vinati kare che ke atra praNArUpa "gaMgA'nA (prAdurbhAva mATe) "himAlaya', samAcArIrUpa nArInA saubhAgyanI vRddhi (karavA)mAM makaradhvaja, rAjasabhArUpa kumudinIne (vikasita karanAra) candra ane bhAratInA dharmaputra zrIbApa 25
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ prava5] caturvizatiprabandha bhakiri svarganA lekanA lecanane lehya ane lalita evA puNyanI lavaNimAne pAmyA che. emane sthAne hAla dIrgha AyuSyavALA tame che. (A) jayelI vijJaptikAne pramANa gaNI atra Ape padhAravuM. e bhakti-rahasya jaine saMgha sameta sUrio atyaMta AnaMda pAmyA. saMghanI anumatithI gevinTarine moDheraka mAM mUkIne zrInagnasUri "gepa- 5 giri " gayA. bhaja page cAlIne sainya sahita sAme (levA) AvyA. teNe gurunuM caraNodaka pIdhuM. jenI tRSNa ullasita thaI che evA teNe temanI vANI sAMbhaLI. sthAne sthAne maLelA lokanA hRdayanA saMghadanathI cUrNa thayelA hAranA motI vaDe dhavala banelA rAjapathavALA nagaramAM te temane laI AvyuM ane teNe temane siMhAsana upara besADyA. maMgalAcaraNa karAyuM. 10 te veLA te AjJAMkita thayA. vaLI temanA bhaktone te pitAnI jema jevA lAgyo ane temanA abhaktone jhera jevA jovA lAgyA. temanA upadeza thI pRthvIne teNe jina vaDe alaMkRta karI. dundukanuM tevuM maraNa yAda rAkhIne te kumArga ramata nahi. "mathurA', "zatrujya vagere (sthaLe) teNe yAtrA karI. teNe 11 vrato uccAryA. teNe pUrvanA rAjarSionI kItine 15 uddhAra karyo. teNe cira kALa rAjya karyuM. A pramANe "gopagiri mAM bheje dharmanuM lAlana karyuM ane tenI unnati karI. bIjA paNa puNya puruSoe ema karavuM. iti zrIbappabhaTTisariprabandhaH // 9 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 ( 10 ) zrIhemacandrasUrine prabandha pUrNatalam gacchanA vidvAna zrIdattasUri 'vAgaDa dezamAMnA 'vaTapadra' nagaramAM gayA. tyAMne svAmI yazobhadra nAmane rANe lakSmIvAna hato. enA mahelanI pAsenA upAzrayamAM) zrAvakoe temane) utAro Apyo. rAtre cAMdaraNI khIlI hatI tyAre rANAe munione upAzrayamAM beThelA joyA. (AthI) (pitAno) pradhAna je zrAvaka hato tene (rANAe) pUchyuM ke A koNa che ? pradhAne kahyuM ke he deva ! viSama vrata dhAraNuM karanArA A meTA munio che. rANane zraddhA (utpanna) thaI. (ethI) savAre te temane) vaMdana karavA gaye. (tyAM) dezanA (sAMbhaLavAmAM AvI). (ethI) zrAvakapaNuM rUDI rIte (tene) prApta thayuM. eka mAsakalpa rahI guru paradeza gayA. tevAmAM varSAkAla (AvI pahoMcyo). rANo devapUjA vagere dharma-vyApAro vaDe uttama divase pasAra kare che. (evAmAM) zaradda (Rtu) AvI. rANe pazukSetro jovA gayo te nekare buDhAo (bAMTavA ?) bALatA hatA. temAM garbhanA bhArathI maMda banelI evI eka sarpiNIne javALAo vaDe dAjhelI ane ethI taDaphaDatI temaja simasimAyamAna () thatI rANAe jaI. (AthI) tene dayA upajI (ane) e virAgI bane. hA, hA, saMsAra; gRhavAsane dhikkAra che. kenI khAtara A pApa karAya che? rAjya paNa duHkhe pALI zakAya tevuM, kapaTane jALa jevuM ane narakarUpa phaLavALuM che, tethI samasta saMgane tyAga karavo joIe. ema vicArI te mahele AvyuM. rAtanA zrAvaka pradhAnane belAvI teNe khAnagImAM (tene) pUchayuM ke mArA dharmaguru zrI dattasUri kyAM vihare che? matrIe kahyuM ke "hiMduANaka"mAM. mastrI temaja bAkInA parivArane rajA ApI parimita azvaparivAra tarasAlA) sameta eka uttama hAra sAthe laIne rANe jaladI 'hiMduANaka pahoMcyo. gurunA darzana karI teNe temane) vaMdana karyuM. saMsAra upara vairAgya AvavAthI teNe rudana karyuM. page lAgIne teNe (temane) potAnuM pApa kahyuM. gurue kahyuM ke he rANuM ! cAritra vinA jIvo pApathI chUTatA nathI. rANo bolyo ke te te (cAritra) mane jaladI Ape. sUrie hA pADI. rANAe "DiDuANaka nA zrAvakane bolAvyA ane divya maMdira banAvajo evA hetuthI (pelo) hAra temane Ape. temaNe tema karyuM. Aje paNa e (maMdira) tyAM najare paDe che. rANAe vrata grahaNa karyuM. nandImAM ja cha vikRtine temaja vaLI 25
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha jIvana paryata ekAMtare upavAsa karavAne paNa) temaNe niyama lIdhe . te rANA yazabhadra gItArtha thatAM temane sUripada maLyuM. zrIyazobhadrasUri evuM temanuM nAma (rAkhavAmAM AvyuM che. temanI pATe pradyumnasUri graMthakAra thayA. temanI pATe zrIguNasenasUri thayA. zrIyazobhadrasUri traNa upavAsa karI "revata" (giri) upara neminAthanI dRSTi samakSa anazana karI svarga saMcaryA. guNasenasUrinI pATe zrIdevacandrasUri thayA ke jemaNe ThANuganI vRtti, zAntinAthacaritra vagere mahAzAstra racI prajJAnA prakarSane caritArtha karyo. teo vihAra karatA karatA "gUrjara bhUmi ane "surASTra'nA saMdhi upara AvelA "dhaMdhukA nagaramAM gayA. tyAM (temaNe dezanA vistArI. eka dahADo (sabhAmAM) neminAga nAmanA zrAvake UbhA thaIne zrIdevacandrasUrine kahyuM ke he prabhu! A "moDha" jJAtine, mArI bena pAhiNInI kukhe janmela ane Thakura cAcigano putra nAme cAMgadeva (Apa) prabhunI dezanA sAMbhaLIne prabodha pAmI dIkSA mATe yAcanA kare che. e garbhamAM hato tyAre mArI bene svamamAM AMbAnuM jhADa joyuM, e anya sthaLamAM ropAyuM ane tyAM phaLonI moTI vRddhine pAmyu-ene 15 bahu phaLa AvyAM. gurue kahyuM ke anya sthaLamAM jatAM A bALakano mahimA vadhaze. A mahApAtra che, yogya che, suMdara lakSaNavALo che ane dIkSA mATe lAyaka che; mAtra enAM mAtApitAnI rajA levI joIe. (e uparathI) mAmA bhANeja pAhiNu ane cAciga pAse gayA. temaNe jaIne) vratavAsanA kahI (batAvI). temaNe seMkaDo karaNa vacane vaDe ra0 ene niSedha karyo. (kinta) cAMgadeve te dIkSA lIdhI. eo (ja) hemasUri prabhu. temaNe jema siddharAjane rAjI karyo. (siddhahema), vyAkaraNa racyuM ane vAdIone jIyA tema kumArapAla AzrIne paNa karyuM kumArapAla paNa pacAsa varSa jeTalI umare gAdIe beThe ane zrIhemasUrine guru tarIke mAnavA lAgyo. temaNe pratipakSarUpe devAdhine parAjaya karyo, rAjAne samyakatva pamADayuM ane zrAvaka karyo. teNe nirvIrAdhana mUkyuM. e (badhe vRttAnta) prabandhacantAmaNithI jANI le. cAveluM cAvavAthI zuM? (AthI) keTalAka navIna prabandho prakAzamAM levAya che kumArapAle amArino prAraMbha karyo tevAmAM Aso (mAsa)nuM pakhavADiyuM AvyuM. kazvarI vagere devatAonA abATikAe rAjAne vinaMti karI ke 30 he deva ! sAtamane divase sAta pazao ane sAta mahiSa, AThamane 1 pADAo.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrita [20 thImavararidivase AThaso pazuo ane ATha mahiSo ane temane divase navase pazuo ne nava mahiSa, eTaluM rAjAe ApavuM kemake pUrva puruSane (A) kama che. rAjA te sAMbhaLI zrIhema(sUri)nI pAse gayo (ane) teNe e vAta kahI. zrIprabhue kAnamAM Ama Ama (karaje ema) kahyuM. rAjA UDyo. teNe (pelA abeTikAne) kahyuM ke ThIka che, ApIzuM. ema kahIne teNe bahika (2) krame rAtre devInA maMdiramAM pazuo pUrAvyA ane tALAM marAvyAM. tyAM (cakI karavA) ghaNuM Apta rAjaputone teNe besADavA, savAre narezvara Avyo. teNe devInA maMdiranAM dvAra ughaDAvyAM te madhyamAM pazuone vAgoLatA ane nirvAta zayyA upara svastha joyA. rAjAe kahyuM ke he aboTike ! meM A pazuo A (devatAo)ne ApyA. je emane IcchA hoya te teo temane grAsa kare, paraMtu temaNe tema karyuM nahi. ethI (ema jaNAya che ke emane A mAMsanI ruci nathI; e te tamane ja bhAve che. vAste mUgA rahe. huM jIvone ghAta karAvanAra nathI. (AthI) teo vilakhA paDI gayA. bakarAone 15 choDI mUkavAmAM AvyA. bakarAnI kIMmata jeTalA dhana vaDe devone naivedya apAyAM. tyAra pachI Aso suda dazame upavAsa karI rAjA rAtre candrazALAmAM besI jApa japavA lAgyo. bahAra dvArapALe hatA. rAtri ghaNI gaI. (tevAmAM eka divya strI pratyakSa thaI. teNe kahyuM ke he rAjana! huM tArI kuLadevI kahedharI chuM. A varSe te mane je ApavuM joItuM hatuM te 20 kema ApyuM nathI ? rAjAe kahyuM ke huM jena chuM, dayALu chuM. huM kIDIne paNa mArato nathI te paMcendriyonI (to) vAta (ja) zI? te sAMbhaLIne kaTezvarI gusse thaI. rAjezvarane mAthAmAM trizaLa mArIne te cAlI) gaI. (AthI) rAjA keDhIo thaI gayo. pitAnA dehane bagaDI gayele teNe joye. (AthI) tene khe thayo. cAkara dvArA maMtrI udayanane bolAvI te svarUpa kahIne teNe (tene) pUchyuM ke he pradhAna! devI pazuo mAge che te ApavA ke nahi ? maMtrIe dAkSiNyathI kahyuM ke he nRpa ! rAjAnuM yatnapUrvaka rakSaNa karavuM ja joIe. rAjAe kahyuM ke tuM sAva vinAne vANIo che ke jethI tuM Ama bele che. mAre jIvIne zuM kAma che? rAjya karAyuM. dharma meLavAyo. zatruo nAza pAmyA. kevaLa ekAMtamAM . (mane) kASTha lAvI Apa ke jethI savAre mane A joIne loka * dharmanI mazkarI na kare. udayane vicAryuM ke ahIM mahAsaMkaTa AvI paDyuM che. paravazatAmULa nigane dhikkAra che. maMtrIe tarata buddhithI kahyuM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANa] catuviMzatiprabandha ke zrIharine khabara ApavI joIe. rAjAe kahyuM ke tema che. maMtrI sUri pAse gaye. sUrie pANI maMtrIne ApyuM (ane kahyuM ke) A vaDe rAjAne chAMTaje. pradhAne rAjA paratve tema karyuM. (AthI) rAjA digaMdaka' devanI peThe divya rUpavALo banyo ane adhika bhakta banI zrIgurune vaMdana karavA gaye. gurue dezanA ApI ke pagale pagale zare 5 hajAro (paDelA) che, vidvAna aneka che, kuberane parAsta karanArA evA dhanike paNa A pRthvI upara puSkaLa che, paraMtu anya mAnavane duHkhathI pIDAte sAMbhaLIne ke jene jemanuM mana taharUpatAne pAme tenI sAthe tanmaya banI jAya tevA sajajano jagatamAM (bhAgye ja) pAMca cha haze. rAjA pitAne mahele gaye. te samRddha rAya bhegavavA lAgyo. eka dahADo prabhue bharata cakravatInI sAdhamikavAtsalyanI kathA kahI. te sAMbhaLIne rAjAe divya bhajana, vastra ane suvarNanAM dAna vaDe gAme gAma ane zahere zahera sAdhArmika vAtsalyanI zarUAta karI. te joIne kavi zrIpAlane putra siddhapAla subhASita bolyo ke samudra maNionA samUhane taLiye nAMkhIne, "rehaNa'(giri ) ratnanA DhagalAne dhULa vaDe 15 DhAMkIne, "suvarNagiri' senAne potAne viSe majabUta bAMdhI rAkhIne ane kubera bIjAthI bIne pRthvImAM dhana dATIne rahyA che. sarve yAcakane pitAnuM dhana ApanArA evA Apa te kaMjuse samAna kema kahevAya ? ahIM (rAjAe ene) lAkha dramma apAvyA. vaLI te kadAcita khelyo ke bhagavAna zrI vIra paramezvara jAte dharma kahetA hatA ane 20 abhaya maMtrI buddhizALI hato tyAre paNa je jIvanI rakSA zreNika karavAne samartha na thaye te jIvarakSA kumArapAla rAjAe jenAM vacanAmRtane prApta karIne vinA koNe karI te zrIhemacandra parama guru che. ahIM paNa lAkha (dragsa) apAyA. eka veLA kathAprasaMge prabhue kahyuM ke pUrve zrIbharata rAjA "zrImAlapuramAM, 'nagarapuramAM, "zatruMjayamAM, sopArakamAM, 25 ane aSTApada mAM jIvaMtasvAmI zrISabhanI pratimAne vaMdana karavA mATe caturaMga senAcaTha vaDe uchaLatI dhULanA samUha vaDe dizAnA cakravAlane malina karate saMdhapati thaIne cAlyo ane teNe tene vaMdana karyuM. te sAMbhaLIne, pate taiyAra karAvelA rathamAM jinabiMba padharAvIne zrI cAlukya sainya sahita "zatrujya', ujayaMta' vagerenI yAtrA mATe cAlI nIkaLyo. saMghamAM udayanane putra vAgabhaTa ke jeNe covIsa meTA prAsAdo karAvyA hatA te, panAga nAmanA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasurita [ 20 zrI rAmarizeThane putra zrImAna AbhaDa, brahmASAkavicakravartI zrIpAla, tene naMdana siddhapAla, kavio ane dAtAromAM mukhya e bhaMDArI kapadI, 'paramAra vaMzI, phUlasarasvatI ane prahalAdana' purAnavezaka rANe prahulAdana, rAjendrano dauhitra pratApamadhu, 90 lAkha suvarNa svAmI zeTha chADA, rANI paladevI, cAlukyaputrI lIlu, aMbAnI mAtA mAU; AbhaDanI putrI cAMpAla vagere kaTIzvara leka, zrI hemacandrasUripada, zrIdevasUri, zrIdharmasUri ane lAkha mAna hatAM. sthAne sthAne prabhAvanA (karAtI) hatI. jine jine chatra ane cAmarenAM dAna thatAM hatAM. pAtronI icchAnI siddhi thatI hatI. prathama "revatagirinA taLiye sAMkalIvAlI 5dIthI dizAmAM jaIne rAjA . nadIne nirdoSa thavA lAge. rAtre bhAratIe zrI hemasUrine Adeza karyo ke vighane saMbhava hoI rAjAe parvata upara caDhavuM nahi; ahIM ja kAmadevanA nAza karanArA deva nemine namana karavuM. temaja karAyuM. saMdhe te "ravata' giri upara (I) zrInemine uddezIne nAna, vilepana, puSpa, phaLa, vastra, pUja, naivedya, 15 nAdamAlA ityAdi grahaNa karI bhAva pUrNa karyo. rAjAe paNa akSavATaka, vastrApatha, jImatI vagere (nAmanI) guphArUpa sthAnanI yAtrA vaDe temaja mahAdAna vaDe dhana ane jIvananA vyayane lAbha UThAvyo. devapattana mAM saMgha sahita ene candraprabhanI yAtrA thaI. tyAMthI nIkaLIne te zatruMjaya" giri gayo. te enA upara caDha. maradevAnAM darzana ane 20 pUjana karAyAM. tyAM AzIrvAda e apAyo ke mAre kaSabha bALaka che; (vAste) e puSpane paNa bhAra kema sahana karI zake? ethI dhIre rahIne (ene mAthe) pupane mugaTa mUkaje. enA karane viSe kAMkaNa na he. ene pIDA na karo. nAma sauthI vadhAre baLavAna hovA chatAM suvarNanuM kaTisUtra pAtaLuM hoya te yukta che. AvAM mAtAnAM dayApUrNa vacana ke 25 je surajanane hAsyakAraka thaI paDyAM te tamAruM rakSaNa karo. AgaLa kapardI hato. tyAM kAryotsarga karAya. (ahIM) AzIrvAda (A pramANe); A pramANe kharekhara rUDhi che ke A "vimala' giri upara vRSabha kapadIne seve che ane vRSabha prati zubha AzayavALo A kapardI tamArI zAMtika ane pauSTika lakSmIne vistAra karo. (tyAMthI) AgaLa vRSabha prabhunuM 30. maMdira che. devanAM darzana ane pUjA thayAM. AzIrvAdaH navya vivAhanI vidhine viSe rati ane prItithI yukta madananI peThe je putrane be patnIvALo joIne (tenI ) sAdhvI mAtAe AzISa ApI ke zuM kalpavRkSa hAla
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ e malina che ja pravadhU] caturvizatiprabandha pRthvI upara be pAMdaDAM vaDe ugyuM che? (je ema hoya te) tuM e zAkhAvALo thA te nAbhinaMdana pratidina (tamArA) kalyANArthe ho. caityaparipATIne viSe 5dIe kahyuM ke he zrIlukya! pUrve samAsUtrita ane prANIonA prANane vinAza karavAthI pApane mitra banela-pApI thayele tamAre pele jamaNe hAtha jinendranI pUjAthI zuddha thayA che. A DAbe hAtha paNa te ja pApI che. e hAtha je munirAja zrI hemacandra(nA caraNa)ne sparza na kare te kema zuddha thAya ? meru mahAdhvaja avArita annadAna ane yAcakene satkAra pravartavA lAgyAM. mAladdaghATananA prasaMge tevA prakArano saMgha temaja rAjA beThA hatA tyAM mahuM (?) vAlmaTa prathama cAra lAkha be. keI gupta dhAmike ATha lAkha 10 kahyA. ema dhanike paraspara eka ekathI vadhatA hatA tevAmAM keIke savA karoDa kahyA. rAjAne paNa (ethI) acaMbo thayo ane te belyo ke je grahaNa kare che tene UDADe. te UThayo. jue che to jADA ane malina vastravALe vANiyo hato. rAjAe vAbhaTane kahyuM ke kamma barAbara karIne (eTalA dragsa e ApI zakaze tenI khAtarI karIne) 15 Apaje. vAlmaTa vANiyA sAthe UThIne pAdukA pAse jaIne dama barAbara che ke nahi te pUchavA lAgyo. vANiyAe savA karoDanA mUlyavALuM mANeka batAvyuM. maMtrIe pUchyuM ke A tAre (tyAM) kyAMthI ? vANiyAe kahyuM ke mArA pitA nAme haMsa soraThIA piravADa "madaaka'nA nivAsI hatA. huM tene putra jagaDa chuM. mArI mAtA(nuM nAma) dhArU che. 20 maraNasamaye mArA pitAe mane kahyuM hatuM ke he vatsa ! cira kALa paryata vahANa dvArA karelI yAtrAo phaLI che ane puSkaLa) paise maLe che, tethI meM savA savA kaTinI kIMmatanAM pAMca mANeke kharIdyAM che. have vRSabha prabhunAM caraNo mAruM zaraNa che. (ema kahI) temaNe anazana aMgIkAra karyuM ane sarva jene khamAvyA. eka mANeka zrISabhane, eka neminAthane ane eka 25 zrIcandraprabhane tuM Apaje; bAkInAM) be mANeka tuM tArA dhananI aMdara mUkajetAre mATe rAkhaje. vaLI bAhya dhana paNa bahu che. hAla huM mArI sAthe lAla mArI mAtAne kapardibhavanamAM mUkI AvyuM che. prAcIna puruSoe sarva tIrthathI adhikarUpe varNavelI jarAkAnta mAtAne huM A mALA paherAvIza. (e) sAMbhaLIne maMtrI, rAjA temaja saMdhane harSa thayo. sarva 30 zrAvako mAtAnI saMmukha gayA ane mALA paherAvAI. pachI pelA mANekane senAmAM jaDI uSabhane mATe kaMThAbharaNuM banAvAyuM. enAM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. zrIrAjazekharasurikRta [28 zrImarikiraNathI caityagarbha vyApta banyuM. (pachI) saMgha (pAcho) vaLe ane pattana" paheo. saMghane bhojana ane pratilAbhanA pravartI. amAri te nitya ja pravartI. e kumArapAla devanI benanA lagna "zAkaMbharI'nA mAlIka ane 5 "cAhamAna" vazI rAjA AnAka sAthe thayA hatA. eka divasa te baMne sogaThAM vaDe ramatAM hatAM. ramatAM ramatAM rAjAe sogaThAne gharamAM mUkatAM kahyuM ke muMDika (muMDakA)ne mAra, pharIthI muMDikane mAra, ema be traNa vAra (teNe kahyuM). TopI vagaranuM mastaka hovAthI "muMDika'thI gUrjara" leke vivakSita che athavA gUrjarendranA guru zvetAMbara muMDika che evA upahAsathI pUrNa (tenuM ) vacana hatuM. (AthI) rANI gusse thaIne bolI ke he jaMgaDaka! jIbha saMbhALIne belAtuM nathI ke? tame bole che ? mane dekhatA nathI? mArA bhAI rAjarAkSasane oLakhatA nathI? kupita thayelA rAjAe tene lAta mArI. teNe paNa kahyuM ke je huM tArI jIbha phUpamArge kheMcAvuM te tuM mane rAjaputrI mAnaje. ema kahIne tarata ja 15 sainya sAthe vinA vilaMbe "zrIpattana" AvI teNe cAlukyane e paribhava ane e potAnI pratijJA jaNAvI. caulukya bolyo ke huM ema ja karIza; tuM kautuka (ramujI jaje. tyAra pachI rANa ( A pramANe) jatI rahI eTale AnAka gUrjara' rAjAnuM teja durdhara jANa hoI lebha pAmyo. cAlukya paNa ghaNuM AptanA parivAra sAthe (pitAnA ) eka pradhAnane tyAMno vRttAnta jANavA mATe mokalyo. te tyAM gayo ane teNe (eka) ghara rAkhyuM. rAjA pAsenI eka dAsIne dhana vaDe rAjI karIne teNe tene potAnuM bhogapAtra banAvI. pahora mAtra rAtri vyatIta thatAM te roja tenI pAse Ave ane ene raMjana kare. eka divasa te (ka) madhya rAtrie AvI. (AthI) maMtrI gusse thaye 25 ane belyo ke are pApiNI ! parapuruSasevinI ! kema tuM moDI AvI che? teNe paNa vinayapUrva maMtrIne kahyuM ke he nAtha ! gusse na thAo. huM sakAraNe rahI hatI. maMtrIe kahyuM ke zuM kAraNa teNe kahyuM ke he prabhu ! huM ane rAjAnI tAMbUla (ApanArI) dAsI chuM. Aje rAtrine eka pahera vItyA bAda sarva parivArane rajA ApavAmAM AvI. 30 mane paNa rajA maLI. ema rajA ApatAM teNe eka Apta narane kahyuM ke vyAdhrarAjane belAva. huM e kautukathI thAMbhalA pAchaLa saMtAI rahI ke 1 a rAjAe.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravadha ] caturvi'zatiprabandha vyAdharAja kANu che ane tene zA mATe bAlAvyA che? tyAra bAda rAjA vaDe khAlAvAyelA te AvyA ane rAjAne teNe vaMdana karyuM eTale teNe (tene) kahyuM ke jo vijana che eTale kahuM chuM. tuM amArA kuLanA krama mujaba AvelA sevaka che. ( mATe ) jaladI jA ane ' gUrjara ' (deza)nA mAlikane ghAtaka banI tene mArI nAMkha. huM (e badala ) tane traNa lAkha suvarNa ApIza. tyAra bAda vyAdharAja nAmavALA teNe kahyuM ke he deva ! huM te rAjAne haNIza ja; he nAtha ! zaMkA rAkhaze nahi. pachI tenuM vacana sAMbhaLIne saMtuSTa thayela ' zAkaMbharI 'nA svAmIe tarata ja traNa lAkha suvarNa-daraka tene ghera meAkalAvI dIdhA ane vyAdhrarAjane pUchyuM ke tyAre zA upAye tuM ene haraze ? vyAdharAje kahyuM ke he nAtha ! Aje ravivAra che. Avate sAmavAre kAika avasara meLavIne huM tene mArI nAMkhIza. upAya te huM bharaDArUpe karIza. rAjA teA ' karNameru ' prasAdamAM sAmavAre jarUra Ave che. devane namIne pAchA pharatA evA ene, bahAranA AMgaNAmAM zeSa levAne bahAne puSpaSkalaM(daM ?)beMka upADI tyAM rAkhI mUkela kakamaya kartikA vaDe huM mArI nAkhIza, jemaNe sAhasa aMgIkAra karyuM che temane kazuM kArya muzkela nathI. ( kadApi ) jo huM mAryAM jAuM tA mArA mANasA upara kRpA karavI; ane jo huM bacyA te jayajayakAra che. A pramANe vyAdharAje kahyuM eTale AnAke (ene) khIruM ApyuM ( ane ) rajA ApI. e badhuM thAMbhalA pAchaLa rahIne sAvadhAnapaNe meM sAMbhaLyuM. rAjA aMtaHpuramAM gayA eTale huM tamArAM caraNanI sevA mATe AvI; tethI mAre viSe krodhathI kaluSita mana na karaze! - mArA upara nAhaka gusse na thazeA. A pramANenuM dAsInuM vacana sAMbhaLIne cAlucanA ( pelA ) niyeAgIe vicAra karyuM ke zatrunA dharanuM marma maLyuM. have kArya karavA huM prayAsa karIza. ema vicArI teNe dAsIne kahyuM ke jA, jA, rR khelanArI ! strInA vacana upara ze| vizvAsa ? zAstromAM je sAMbhaLyuM nahAya ane lAkamAM joyuM na hoya tenI kAminIe kalpanAo kare che, te viSe khele che ane tenuM sthApana (paNa) kare che. ema kahIne teNe tene visarjana karI. pote teA catura hoi teNe cAra yAlikAne cAlukya pAse mAkalyA ane vijJaptipUrvaka kahevaDAvyuM ke sAvadhAna rahejo. (Apa ) pUjya svAmI upara zatrue Ama Ama kapaTa racyuM che; bharaTakathI cetatA rahejo. cAlutha sAvadha rahyo, sAmavAre rAjA ' karNameru ' gayA. pUrve kahelI ceSTA anusAra bharaDe| prakaTa thayA. te 25 > 1 10 15 20 30
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zrI rAjazekharasUrikRta [20 mirajhalsaftnajare paDatAM ja rAjAe tene malle pAse pakaDAvyuM ane katikA meLavI lIdhI. teNe vyAgharAjane bAMdhI lIdhuM ane kahyuM ke he varAka! jagaDake tane mokalyo che. tuM (te) sevaka che. sevakane hita ahitane vicAra hetuM nathI. tuM svAmInI IcchAne vaza che, (mATe) bIka rAkhIza 5 nahi; tane choDI mUkavAmAM Ave che. je durdarUDha banI A pramANe droha kare che tene ja huM mArI nAMkhIza. ema kahIne vastra paherAvI teNe ene vidAya karyo. pite te mahele jaI yuddhanI sAmagrInI racanA karI. vidhi pramANe pANinI rakSA karI te cAlI nIkaLyo. teNe "sapAdalakSamAM praveza karyo. teNe bhATa dvArA AnAka rAjAne kahevaDAvyuM ke he deDakA ! garva 10 e kara. kUvAnI bakhala tAruM zaraNa karavA lAyaka sthAna che. te vAcAla ! tuM kaDavuM kema bole che ? bhayaMkara jheranA kUkArathI yukta mukhavALo ane abhimAnI evo sApa jIbha labaka labaka karato tane gaLI javAne deDato Ave che. AnAka paNa zatrunA dUtanuM uddAma ane zarIryathI pUrNa vacana sAMbhaLIne traNa lAkha ghoDA, daza lAkha puruSa (pAyadaLa) ane pacAsa madAMdha gaMdhagaja sAthe cAlyo. "zAkaMbharI thI pAMca koza AgaLa te AvyA. baMne rAjendroe nakkI karyuM ke traNa divasamAM yuddha karavuM. rAjaputro paraspara akSa ramavA lAgyA (temaja ) malla, subhaTa, churIkAra, bakarA, baLada, pADA ane hAthIone laDAvavA lAgyA. temaNe nALIera phoDavA mAMDyAM. eTale avakAza maLyo tevAmAM "sapAdalakSanA 20 rAjAe rAtre dravyanA baLathI "nalIya ', " kalhaNa" vagere rAjakIya je celakyanA bhakta hatA temane bhedI pitAnA pakSanA banAvyA. sarvee eka (ja) maMtraNa karI ke yuddha mATe taiyAra thayuM, paNa laDavuM nahi, rAjA cAlukyane ekale mUkI devo. (bhale pachI) ene zatru mArI nAMkhe. paisA e tribhuvanane pheravI nAMkhe che. raMkathI mAMDIne indra paryata tribhuvana jenA nATyanAM pAtro che evo ekale lebha ja raMgAcAryone viSe mukhyatA dhAraNa kare che. temanI A maMtraNa hajI sudhI cAlukya jANato hato nahi. ethI savAre rAjA kumArapAle kalahapacAnana (nAmanA) paTTahastIne mAvadha zyAmala pAse AgaLa dhakelA. pAse UbhelAo te duSTa che evo (temanI) ceSTA uparathI teNe nirNaya karyo. zyAmalane rAjAe kahyuM ke zA mATe A (ke) udAsIna jevA dekhAya che? zyAmale jaNAvyuM ke he deva ! zatrue karelA dravyanA dAnathI eo tamArA tarapha dehI banyA che. rAjAe kahyuM ke tArI zI ceSTA che ?-tuM zuM karaze ? 30
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhavadha ] caturvizatiprabandha zyAmala paNa be ke he devI! eka deva, bIje huM ane trIje te (A) kalahapaMcAnana hAthI, A traNa kadApi pharavAnA nathI. rAjAe kahyuM ke sAme dekhAtA duzmana rAjAnA muddegaraghamAM hAthIne hAMka. "sAhasa juttai hala vaha daivaha taNai kpaali| hUra riy at no hima( ?) chUTA raDhi ? 5 tyAre eka cAraNe kahyuM ke he kumArapAla! tuM cintA na kara, (kemake) ciMtaveluM kazuM thatuM nathI. jeNe tane rAjya samarpe che te cintA karaze. tenuM e vacana sAMbhaLI zakuna thayA mAnI sAme rahelA mahAghaTTamAM te piThe. hajAra manuSyano bhaMga karate, haNatA ane hAthI upara ArUDha thayelo kumArapAla AnAkanA hAthI pAse gayo. teNe hAthIne 10 hAthI sAthe athaDAvyo. sUMDha saMddha sAthe lAgI. dAMte dAMta sAthe athaDAyA. baMne hAthIo jANe eka zarIravALA hoya tema thayuM. lekhaMDI bANa vaDe yuddha pravatyuM. baMne rAjAnA hAthIo atizaya parAkramI ane moTA utsAhavALA hatA. tema chatAM kalahapaMcAnana cIsa pADato pharI pharIne pAcho haThatA hatA. te veLA cAlu zyAmalane kahyuM ke A kema pAchA haThe 15 che ? zyAmale kahyuM ke he nAtha ! zrIjayasiMhadeva maraNa pAmyA tyAre 30 divasa pAdukAthI rAjya cAlyuM. "mAlavAnA rAjaputra cAhaDa kumAre pradhAna pAse rAjya mAgyuM, paraMtu te anya vaMzane hevAthI pradhAnae (tene) ApyuM nahi. tethI gusse thaIne cAhaDa AnAkane sevaka bane. te bhagadatta rAjAnI peThe mahAvatemAM mukhya che temaja asAdhAraNa parAkramavALe che. 20 tenA siMhanAdathI bha pAmI kalahapaMcAnana pAchA haThe che. atra zuM karAya (te ThIka) te huM jANato nathI. cAlukya te sAMbhaLI piTI phADIne teNe be phAlika vaDe hAthIne baMne kAne pUrI dIdhA. tyAra bAda cAhaDane siMhanAda nahi saMbhaLAtAM kalaha paMcAnana parvatanI jema vadhAre sthira thaine Ubho rahyo. 36 Ayudha vaDe yuddha thatuM hatuM. (ethI) baMne sane 25 camatkAra pAmyA. udAsIna thaIne UbhelA cAlakIya bhayathI kaMpavA lAgyA ke aho kevaLa ekalA evA kumAra(pAla)devanuM yuddhalakSmIne viSe asAdhAraNa laMpaTapaNuM che. be senAonuM yuddha thayuM nahi. te be ja laDyA. evAmAM vIjaLIe uchALelA karaNane daIne (?) caulukya AnAkanA gajapatinA skaMdha upara caDhI beThe. teNe rAjA upara hAtha nAMkhyA. kasaNone 30 charI vaDe chedI AnAkane DhAMcA sahita pRthvI upara pADI, yojakanuM baMdhane pheMkI daI, hRdaya upara paga daI (mUkI) charI hAthamAM laI te
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. zrIrAjazekharasUrikRta [10 thImaramarabelyo ke he vAcALa! he mU! he adharma ! he pizAca! mArI bena AgaLa muMDikane mAra ema tuM bolele te tane yAda che ke mArI benanI pratijJA huM (Aje) pUrNa karuM chuM. duSTa vacanarUpa kAdavathI dUSita evI tArI jIbhane huM kApI nAMkhuM chuM. e pramANe, yamanI jema duprekSya e cAlukya bolato hato tyAre 'sapAdalakSIya " kaMI na bolyo; mAtra capaLa DoLAvALAM netro vaDe te (Tagara Tagara) joI rahyA. (ethI) kAttara karaNane pariNAma jene viSe utpanna thayo che e caulukya bolyA ke he harAmakhora ! tuM mAro banevI che, vAte tane javA dauM chuM ema nahi, paraMtu tuM kRpApAtra che ethI tane javA dauM chuM. pahelAM tArA dezamAM TepIbaMdhanA agra bhAgamAM be ilmo hatI. kasAne "jI" nAma apAtuM. avaTuthI jIbha kheMcI kADhavAnI pratijJAnI siddhinuM sUcana thAya te mATe havethI tAre jIbha pAchaLa bAMdhavI. e sAMbhaLI AnAke te vAta kabUla karI, kemake parAkramIo sAthe virodha zo ? lAkaDAnA pAMjarAmAM ghAlI teNe tene traNa rAta sudhI pitAnA lazkaramAM rAkhyo. teNe vijayanAM vaditro vagaDAvyAM; pachI "zAkaMbharI" 15 nA mAlikanuM vidhAna karyuM. tihuaNupAladevane naMdana kharekhara ukhAta, pratikhAta ane repita gratAcArya hatA. gaMbhIratAne lIdhe potAnA sainikAne teNe Thapake na Ape. jemanI jIvavAnI AzA chUTI gaI hatI tevA teo tenI sevA karavA lAgyA. teNe sAta vAra "meDataka" bhAMgyuM. (vaLI) teNe pallIkaTa' sthAnamAM AduM vAvyuM. te uparathI cAraNe kahyuM ke20 "kumArapAla raNahaTTi valiu kukari saiva vaharaNu / ikkaha pallo maTTi vIsalakkhau jhagaDau kiyau / / " te tyAM lAMbA vakhata sudhI rahyo. zrI hemacandrasUri sAthe ja hatA. teNe temane pUchayuM ke he bhagavan! "mAlavA'nA rAjAo "gUrjara" (dezamAM) AvI pitAnI kIrti mATe prAsAda pADI nAMkhe che te mane 25 akRtya ( jaNAya ) che. te mATe kayA upAye nAmanA karavI ? zrIhema sUripade kahyuM ke he rAjendra ! tala pIlavAnAM pattharanAM yaMtrone tuM bhAMga; tethI puNya ane kItino lAbha thaze. teNe te ghANIo bhAMgI nAMkhI. tenA bhAMgelA (avazeSo) Aje paNa (ta) sthAnamAM dekhAya che. tyAra bAda pArakAnAM rAjyanuM mardana karanAre cAlukya pAcho vaLe. te pattana" Avyo. teNe (pitAnI) benane patinA kuLamAM melavA utAvaLa karI, paraMtu abhimAnane laIne te tyAM gaI nahi, kintu teNe tapa karyuM. rAjAe "stana puranI yAtrA karI ane te nagara pA.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravA ] caturvizatiprabandha devane ApyuM. (tema karI) te pAcho "pattana" Avyo. "sapAdalakSa'nA svAmI pAsethI jemaNe lAMca tarIke dravya lIdhuM hatuM te kusevakane nigraha karI nizcita banela zrIkamArapAla zrI hemasUripadanI upAsanA temaja sAmAyika, pauSadha vagere karavA lAgyo, eka dahADe rAjAe (sUrine) pUchayuM ke he bhagavana! zuM e jANa 5 zakAya tema che ke huM pUrva bhavamAM koNa hatA ? gurue kahyuM ke he rAjana! A kALa te atizaya vinAne che, kemake zrIvIranA mekSagamana pachI 64 varSa chellA kevalI jaMbusvAmI mele gayA. temanI sAthe mana:paryavijJAna, (2) parama avadhi (jJAna) (3) pulAlabdhi, (4) AhAraka zarIra, (5) kSapakazreNi, (6) upazamaNi, (7) jinakalpa (8) parihAra- 10 vizuddhi, (9) samarsaparAya ane (10) yathAkhyAta (e chellAM traNa prakAranAM) cAritro, (11) kevalajJAna ane (12) mekSagamana e bAra sthAne bharatakSetramAM viccheda thayo. 170 varSa jatAM sthUlabhadra svarge saMcaryA eTale (chellAM) cAra pUrvo, "samacaturastra saMsthAna, vajaSabhanArAca" saMhanana ane "mahAprANa" dhyAnano uccheda thayo. AryavAsvAmIne viSe 15 dazamuM pUrva ane pahelAM cAra saMsthAne nAza pAmyAM. tyAra bAda dhIre dhIre sarva pUrvene nAza thayo. atyAre thoDuM zrata astitva dharAve che tema chatAM devatAnA AdezathI kaMIka jANI zakAya (tema) che. rAjAe vinati karI ke game te prakAre mane pUrva bhava jaNAvo. gurue (te vAta) svIkArI. tyAra bAda teo potAnA Apta tapodhano sAthe "siddhapuramAM "sarasvatI ne tIre 20 jaI ekAMtamAM dhyAna dharavA beThA. temaNe be munione dizAnI rakSA mATe mUkyA. traNa divasane aMte vidyAdevIo AvI. temaNe prabhu AgaLa kahyuM ke ApanA sattvathI ame saMtuSTa thayAM chIe; kaMIka mAge. rie kahyuM ke kumArapAlane pUrva bhava kahe. temaNe kahyuM ke "medapATa ane sImADe parvatonI zreNine viSe "paramAra" pallIne mAlika jayatAka rAjya karate 25 hato. te anyAyI hato. eka divasa dhana ane suvarNathI samRddha evI piThane teNe grahaNa karI. e piThane svAmI (vaNajAra) nAThe, jayake sarva lUMTI lIdhuM. vaNajArAe dhamAlava " deza jaI rAjA sAthe maLI senA laI te pallIne ghere ghAlyo. kITamAri karavAmAM AvI. jayatAka nAThe. tenI patnI hAtha AvI. vaNajArAe tenuM peTa cIrIne (tenA) 30 garbharUpa putrane patthara upara akALI mArI nAMkhe. pallI, gAma vagere bALIne pharI te "mAlava" deza gaye. (tene joIne) khuzI thayelA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [20 zrImavarasUrirAjAe pUchyuM ke te kevI kevI rIte laDAI karI ? vaNajArAe kahyuM ke he nAtha! meM tenA zaherane Aga lagADI ) bALI mUkyuM. jayatAka nAsI gayo. tenI patnI sAthe AvI. meM tene garbha sahita mArI nAMkhI. rAjAe kahyuM ke te sAruM na karyuM. te be hatyA lIdhI. jenuM mukha na jevuM 5 jaIe e tuM mane (have choDI jA. (ema kahIne teNe tene kADhI mUkyo. lekamAM tenI niMdA uchaLI (thaI). pavanamAM jaIne teNe tapasvidIkSA lIdhI. khUba tapa karIne marI te vaNajAro jayasiMhadeva thayo. jayatAka te pitAnA) sthAnano nAza thayele joI dezAMtara gayo. vanamAM te jatA hatA tevAmAM tene "rSa(kha)Dera" gacchanA svAmI zrIyazobhadrasUri maLyA. sUrie kahyuM ke je tAruM hatuM te badhuM gayuM. (te have) tuM zA mATe anyAya kare che? jayatAke kahyuM ke bhUkhyA mANasa zuM pApa karatA nathI? tethI huM sarva akRtya karuM chuM. sUrie kahyuM ke hamaNuM tane zabalAdi bhejanAdi karAvIza, anItina Acara. (temaNe) tene koIka pAsethI bhojana ane vastra apAvyAM. temaNe sArthamAM tenA hukamane anusaranArA ghaNane jIvana 15 paryata corIne niyama levaDAvyA. (pachI) te tilaMgamAM "ujaMgalapurane viSe oDhara vaNajArAne ghera bhojanAdi vRttithI nakara thaIne rahyo. vihAra karatAM yazobhadrasUri tyAM AvI pahoMcyA. teo jayatAkane cATAmAM maLyA. zrAvaka upAzraya Ape. jayatAke tyAM jaI hRdayanI zuddhipUrvaka corIne niyama lIdho. teNe bIjA ghaNAne niyame levaDAvyA. (pachI) meDethI te darane ghera gayo. eThare pUchyuM ke tane kyAM vAra lAgI ? tArA vinA kAma bagaDe che. teNe kahyuM ke mArA guru AvyA che. temanAM caraNakamaLanA vaMdanane meM AnaMda anubhavyo (ane) niyamo lIdhA. jene viSe zraddhA utpanna thaI che evA eTare kahyuM ke huM paNa (e) gurune vaMdana karIza. jayatAke kahyuM ke puNyathI (A) puNya (maLe) che. AThara tyAM gayo (ane) gurune vaMdana karIne beTho. teNe dezanA sAMbhaLI; (ethI) tene tattvanuM jJAna thayuM. teNe zrAvakapaNuM grahaNa karyuM. pachI gurudakSiNuM le ema ere kahyuM tyAre sUrie kahyuM ke huM mamatva ane parigrahathI rahita heI dhanAdi letuM nathI. tema chatAM je tAro atyaMta Agraha ja hoya te mahAvIranuM maMdira karAvavA rUpa dakSiNa che. teNe prAsAda karAvyo. erane jayatAka sAthe bhAI je saMbaMdha hate. eka divasa paryuSaNamAM parivAra sAthe jayatAne laIne ora devamaMdira tarapha cAlyo. phUle laine oDhare devanI pUjA karI.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANa] caturvizatiprabandha teNe jayatAne kahyuM ke A mArAM phUle lai tuM pUjA kara. jyatAke (uttara ApatAM) kahyuM ke (e) phUle ApanAM che. enA vaDe pUjA karavAthI mane zuM phaLa? e veTha mAtra che. mArI pAse paNa kevaLa pAMca kaDIo che. tenAM puSpo (laI te) vaDe jinezvaranI huM pUjA karIza. teNe te prakAre pUjA karI. AthI jayatAke agaNita puNya upArjana karyuM. tyAra bAda ekara 5 ane jyatAka gurune vaMdana karavA gayA. jayatAke upavAsa karyo. bIje divase teNe munine (dAna) ApI pAraNuM karyuM. e pramANe puNya prApta karI marIne te zrImUlarAjanA vazamAM tihualapAladevane ghera zrIkumArapAla thayA. ema kahIne devIo viramI tyAre prabhue pUchayuM ke enI zI khAtarI ? (eTale) pharIthI devIoe kahyuM ke rAjAne tame kahejo ke 10 navalakSatilaMgazRMgAranagara uraMgala' mAM mANasane mokalo. hajI (tyAM) eTaranA vaMzanA loke che. temanI dAsI (nAme) sthiradevI jUnA vRttAMte jANe che, te kaheze. ema sAMbhaLIne temaNe devIone visarjana karI. jatAM jatAM devIoe tyAM ekaranA gharamAMthI nidhAne maLavAnuM kahyuM. ( A pramANe vRttAMta) jANIne prabhu "pattana" mAM rAjA pAse gayA. tyAM - 15 rAjAe pUchayuM eTale hatuM tevuM rAjA AgaLa temaNe kahyuM. mANasa mokalI badhuM teNe jANya, jinadharmane viSe (tenI) sthiratA thaI. siddhasena sAthe paNa veranuM kAraNa samajAyuM. pUrva bhavamAM garbhano nAza karela hovAthI siddharAjane putra na thayo (e vAta paNa samajAI). A pramANe kumArapAlane pUrva bhava che. // iti zrIhemacandrasUriprabandhaH // 10 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. (11) zrIharSakavine prabandha pUrva dizAmAM "vArANasI" nagaramAM gevindacandra nAme rAjA hatA. te 750 aMta:purInA yauvananA rasanA suvAsavALo hato. tene jayantacandra 5 (nAme) putra hatuM. tene rAjya soMpI pitAe ga grahaNa karI paraloka sA. jayantacandra 700 ejana jeTalI pRthvI jItI lIdhI. tene meghacandra (nAme) putra hato ke je siMhanAda vaDe siMhane bhagADavA samartha hatA; te pachI madAMdha gadhagajanI ghaTAnI to vAta (ja) zI? te rAjA cAle tyAre (tenuM) lazkara "gaMgA' ane "yamunAnA jaLa vinA tRpta thatuM nahi. (Ama) be nadIrUpa lAkaDInA grahaNane lIdhe te lekamAM * pagala" rAjA tarIke prasiddha thaye. enI gomatI nAmanI ) dAsI 60 hajAra ghoDAone viSe pAkharanuM nivezana karIne abhiSeNa karatI parasainyane trAsa ApatI. rAjAne zrama ja ze? te rAjAne ghaNA vidvAne hatA. temAM eka hIra nAmane brAhmaNa hatA. tene putra zrI harSa 15 buddhizALImAM cakravartI hatA. te hajI bAlyAvasthAmAM hatuM. sabhAmAM eka rAjakIya paMDita vAdIe rAjAnI samakSa (vAdamAM) hIrane jItI tenuM moDhuM baMdha karyuM. (AthI) te lajajArUpa kAdavamAM daTAI gaye. taravAranI dhAra jevuM tIkSNa vera teNe rAkhyuM. maraNa samaye teNe zrIharSane kahyuM ke he vatsa! amuka paMDite mAruM Ahanana karI rAjAnA dekhatAM mane jItyo che, te mane duHkha(rUpa) che. jo tuM suputra hoya te tuM tene rAjasabhAmAM jItajezrIharSe kahyuM vArU hIra svarge gayo. zrIharSa te kuTuMbane bhAra Apta dAyAdone soMpI, videza jaI, AcAryo pAse tarka, alaMkAra, gIta, gaNita, cUDAmaNi, maMtra, vyAkaraNa ItyAdi sarva skurAyamANa vidyAo satvara grahaNa karI. "gaMgAne tIre sugurue ApelA "cintAmaNi' maMtranI teNe apramattapaNe eka varSa sAdhanA karI. (AthI) tripurA pratyakSa thaI. tene amogha Adeza ityAdi varadAnanI prApti thaI. tyArathI te rAjageDIomAM bhamavA lAgyo. te alaukika ullekhathI zikharita jalpa karate ke jene koI samajI zakatuM nahi. tethI lekene agocara evI atividyAthI paNa te khinna thaye. (AthI) pharIthI bhAratIne pratyakSa karI teNe tene kahyuM ke he mAtA ! atipratibhA paNa mane deSarUpa thaI. mAruM vacana samajAya evo mane banAva. re;
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vSa9]. caturvizatiprabandha tyAre devIe kahyuM ke tuM madhyarAtrie pANIthI mAthuM palALI dahIM khAje. (a) pachI sUI jaje. kaphanA aMzanA avatArane lIdhe jaDatAne leza tane prApta thaze. teNe tema karyuM. samajAya tevI vAvALe te thaze. khaMDanAdi seMkaDe grantha teNe racyA. kRtakRtya banI te "mAsI" AvyA. nagarataTe rahI teNe jayantacandrane jaNAvyuM ke huM bhaNIne Avyo chuM. 5 rAjA paNa guNAnurAgI hoI hIrane jItanArA paMDitanI sAthe temaja cAra varNo sahita purI parisaramAM Avyo ane) teNe zrIharSane namaskAra karyo. teNe paNa lekane yathAyogya karyA. rAjAnI te teNe evI stuti karI ke he yuvatio! A rAjA ugevindane putra che ethI temaja enA zarIranI kAMtithI tame enA tarapha kAmabuddhi rAkhaze nahi; 10 (kemake) kAmadeva (to) duniyAne jItatI veLA strIne astrI banAve che ane A te astrIne strI banAve che. vistArapUrvaka UMce svare eNe (A lena) vyAkhyA (paNa) karI. sabhAne temaja rAjAne (ethI) saMtoSa thayo. pitAnA verI vAdIne joIne te teNe kaTAkSapUrvaka kahyuM ke sukomaLa vastuvALA sAhityamAM ke 15. daDha nyAyanA grahaNathI gAMThavALA (kaThiNa) evA tarkamAM huM praveza kare tyAre bhAratI samAna lIlA Acare che. kemaLa cAdaravALI pathArI he ke darbhanA aMkurothI patharAyelI bhUmi he paNa pati managamate heya te strIone rati sarakhI (ja) thAya che. A sAMbhaLIne pele vAdI bolyA ke he deva ! he vAdIndra! tArA samAna keAI bhAratIsiddha nathI, 20 te pachI adhikanI (to) vAta (ja) zI? (pitAnI) kuzalatAnA parAkramathI uddhata evA hajAre hiMsaka (prANIo) vanamAM heya che. temAMnA eka siMhanI ja lokottara tejanI ame tArIpha karIe chIe ke jenA abhimAna pUrvakanA huMkArathI varAhanA samUhoe krIDA, madanmatta hAthIoe mada, nAhalee kAlAhaLa ane pADAoe harSa tyajI 25 do. A sAMbhaLIne zrIhaSa krodha rahita hoya tevo thayo. rAjAe kahyuM ke atra zrIharSane viSe Ama ja kahevuM ucita che. prativAdI 1 Ano bIjo artha kRSNane putra pradyumna arthAta "kAmadeva' che. 2-3 strIne astrI banAve che eTale puruSa banAve che e virodha che. temaja astrIne strI kare che e paNa virodha che. Ane parihAra e che ke 20. kAmadeva strIne astradhAriNuM banAve che, ane A rAjA zastradhArI janene paNa strI jevA karI haMphAvI de che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabe 10 zrIrAjazekharasurita [22 thIfpaNathI zo artha? zrIhIranA verI! te barAbara avasarane oLakhyo e artha che. pRthvIcandra (arthAta rAjAe) baMnene paraspara gADha AliMgana karAvyuM. vistArathI mahele lAvI mAMgalika karAvI teNe zrIharSane ghera mokalyo. lAkha senaiyA ApavAmAM AvyA. nizcita thayelA rAjAe eka divasa harSabhera kavIzvarane kahyuM ke he vAdIndra! kaI prabandharatna raca. te uparathI teNe naiSadha (nAmanuM) mahAkAvya racyuM. divya rasavALA ane atyaMta gUDha vyaMgyanA bhArathI uttama evuM e kAvya eNe rAjAne batAvyuM. rAjAe kahyuM ke e ghaNuM suMdara che; paraMtu te "kAzmIra' jA. (ane) tyAMnA paMDitone batAvaje temaja bhAratInA hAthamAM (e) tuM mUkaje. bhAratI tyAM (zAradA)pITha upara sAkSAt bIrAje che. asatya prabandha hAthamAM mUkAtAM kacarAnA DhagalAnI peThe tene te dUra pheMkI de che; ane je satya hoya te mAthuM dhUNAvI sAruM ema te kabUla kare che. uparathI puSpo paDe che. rAjAe ApelA dravyathI vipula sAmagrI taiyAra karI zrIharSa " kAzmIra " gayo ane teNe sarasvatInA hAthamAM (e) pustaka mUkavuM. sarasvatIe te dUra pheMkI dIdhuM. zrIharSe kahyuM ke tuM gharaDI thaI che eTale (tArI) akSa gaI che ke zuM ke jethI mArA kahelA (celA) prabane paNa itara prabandha jevo tuM gaNe che? bhAratIe kahyuM ke he pArakAnA marmane belanAra! agyAramA sargamAM 64 mAdevii pavitritacaturbhujavAmabhAgA vAgAlapat punarimAM garimAbhirAmAm / etasya niSpakRpANasanAthapANeH 15 25 -kAvyamAM je te kahyuM che te tane yAda nathI? (AmAM) Ama mane viSNunI patnI tarIke batAvI, lekamAM mAruM je kanyApaNuM rUDha thayeluM hatuM tene te lepa karyo che, tethI meM pustaka pheMkI dIdhuM. yAcaka, chetaranAra, roga, maraNa ane marma kahenAra e pAMca yogIone paNa zekanAM kAraNarUpa che. A pramANe sarasvatInI vANI sAMbhaLIne zrI kahyuM ke keIka kAraNasara eka avatAramAM te nArAyaNane pati karyA. (tethI) purANamAM paNa te viSNunI patnI kahevAI che. te (muM) satya (kahyuM) temAM tuM zAne gusse thAya che? gusse thavAthI zuM kalaMkathI chUTAya che ? e sAMbhaLIne pitAnI meLe teNe pustaka hAthamAM thayuM (lI) ane sabhA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravaja caturvizatiprabaLe samakSa graMthanI prazaMsA karI; zrIhaNe tyAMnA paMDitene kahyuM ke ahiMyAnA mAdhavadeva nAmanA rAjAne (A) graMtha batAve. ane zrIjayanacandra upara A graMtha zuddha che ema lakhI Ape. Ama sAMbhaLavA chatAM temaja bhAratIne e abhimata che ema jANavA chatAM temaNe lekha na lakhI Apyo ke rAjAne (e graMtha) batAvyuM paNa nahi. (AthI) zrIharSa ghaNuM mahinA (tyAM) rahyo. bhAthuM khavAI gayuM. (ethI) teNe baLada vagere vecyA (a) parivAra paNa eche karyo. 5 eka dahADe e nadInA pAsenA pradezamAM kUvAnA kAMThAnI taddana najadIkanA devakuLamAM gupta rIte rudrane jApa karate hato. tyAM kaIka gRha sthanI be ullaTha dAsIo AvI. pahelA huM jaLa bharuM ane te pachI 10 bhare ema ghaDAmAM jaLa bharavA saMbaMdhamAM te baMne vAde vaLagI. te be vacce sAmasAmI belAcAlI thaI, ghAta ane pratighAtathI mAthAM phUTavAM. (ethI) te baMne rAjakuLe gaI. rAjAe sAkSInI gaveSaNa karI. teNe temane pUchayuM ke A kajIAmAM koI sAkSI che ke nahi ? temaNe kahyuM ke tyAM jApa japavAmAM tatpara evo eka brAhmaNa che. rAjAnA mANase tyAM gayA. zrIharSane 15 lAvavAmAM Avyo ane tene e benI nIti anIti viSe pUchavAmAM AvyuM. zrIharSa saMskRta bhASAmAM (uttararUpe) kahyuM ke he deva ! huM paradezI chuM. A be prAkRtamAM belanArIo zuM belI te huM samajI zakyo nathI; phakta te zabda huM jANuM chuM. rAjAe kahyuM ke tame kahe. (A uparathI) te ja kamapUrvaka temanAM seMkaDo bhASita ane pratibhASito teNe 20 kahI ApyAM. rAjAne (A sAMbhaLIne) acaMba thayo ke aho pratibhA ! ahe avadhAraNa(zakti) ! be dAsIonA vAdane nirNaya karI, yathAsaMbhava (temanI nigraha ane anugraha karI (temane) mokalI ApIne rAjAe zrIharSane pUchyuM ke A pramANene buddhizALIone viSe ziremaNi evA tame keNu che ? zrIharSe pitAnI sarva kathA kahI ke he 25 rAjana! patie karelI durjanatAne lIdhe tamArA zaheramAM huM duHkha bhogavI rahyo chuM. yathArtha paraMparAnA jANakAra rAjAe paDitene belAvine kahyuM ke he mUrkha ! tamane dhikkAra che. AvA ratnane viSe paNa tame sneha rAkhatA nathI ? saLagAvelA agnimAM jhaTa zarIra homAya te sAruM, kintu guNasaMpannane viSe jarA paNa matsara rAkho te sAre 30 nahi. te nirguNa dazA sArI che ke jene keI matsarI ja na thAya; kemake
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 rAjazekharasUrikRta [22 zIrSakaprAyaH sumanane paNa guNayoganI vimukhatA rahe che. vAste tame luccA che. jAo pratyeka jaNa pitapitAne ghera (belAvI) A mahAtmAne satkAra kare. tyAre zrI harSe kahyuM ke jemAM yuvAnonA aMtaHkaraNane kAI atyaMta ramaNIya ramaNI harI le che tema te kumAronA aMtaHkaraNane (paNa) hare che. mArI ukti je amRtarU5 heI subuddhizALInA cittane madamasta kare te arasika puruSane ArAdhavAnA rasane laIne (!) ene zuM nAma apAya ? A (uparathI) paMDita zaramAI gayA. badhAe ene potAne) ghera laI jaI satkAra karI, (eNne) anunaya karyo. rAjAe satkAryanA jANakAro sAthe zrIharSane "kAsI mokalyo. te (jaIne) jayantacandrane maLe. badhuM kahevAyuM. ( AthI ) te khuzI thayo. lekamAM naiSadhane prasAra thaye. evAmAM jayantacandrane pAkara nAmanA pradhAna zrI aNahilapattane" gayo. tyAM sarovarane kAMThe bebI vaDe dhovAyelI sADI upara, ketakI upara bese tema bhamarAnA samUhane beTheluM je vismaya pAmI teNe 15 bebIne pUchayuM ke je yuvatinI A sADI che te (strI) mane batAva. e pradhAnanA citte te padminI hovAne nirNaya karyo hate. bebI sAMje nIkaLI tene tene ghera laI gayo. ane te (sADI) ApI tenI svAminI ane zAlApatinI patnI nAme sUNavadevI je vidhavA yauvanavatI ane suMdara rUpavALI hatI tene batAvI. zrI kumArapAla rAjA pAse tene 20 uparodha karAvI tene gherathI laI seminAthanI yAtrA karI te "kAsI' gaye. te padminIne teNe jAtacandranI bhaginI banAvI. sUhuvadevI evI (tenI) khyAti thaI. te abhimAnI viduSI hoI te pitAne lekamAM "kalAbhAratI' ema oLakhAvatI. zrIharSa narabhAratI' kahevAte hato. te e matsaravALI (strI) sahana na karI zakI. eka dahADe teNe satkArapUrvaka zrIharSane belA ane pUchayuM ke tame keNa che ? zrIhave kahyuM ke huM kalAsarvajJa chuM. rANIe kahyuM ke te mane pagarakhAM paherAvo. eno zo Azaya ? je A brAhmaNa hovAthI ema kahe ke huM jANato nathI te a Thare. zrIharSa (e vAta) kabUla 1 sumana eTale pukha ane guNa eTale dareka puruSane derAmAM paravAnuM 30 gamatuM nathI tema sumana eTale uttama manavALA sajajana temane guNoga eTale guNI sAthe saMbaMdha karavA upara vimukhatA hoya che-aruci hoya che. 25
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ praya] caturvizatibandha 103 karI. (ane pachI) te ghera gayo. te te prakAre parikarmita evI jhADanI chAle vaDe jeDA banAvI sAMjanA capaLa netravALA banI dUra ubhA rahI teNe svAminIne bolAvI, ane mocI paherAve tema pagarakhAM paherAvyAM. abhyakSaNa karaje; huM te mAcI chuM, ema belatAM ane rAjAne paNa teNe karelI kuceSTA jaNAvatAM khinna banI gaMgA' ne tIre teNe saMnyAsanuM grahaNa karyuM. pelI sAmrAjayanI mAlika sUNavadevIe putrane janma Apo. te paNa yauvana pAmyo. te dhIra hatA, paraMtu anItivALe hate. e rAjAne vidyAdhara nAmane maMtrI hatA. cintAmaNivinAyakanI kRpAthI sarva dhAtuone suvarNarUpa karavAmAM prakhyAta prabhAvavALA sparza pASANa (maNi)ne lAbha thavAthI teNe 8800 brAhmaNone bhejananuM dAna 10 karyuM. ethI tenI 'laghu yudhiSThira evI prakhyAti thaI. te kuzanA agrabhAga jevI (tINa) buddhivALe hato. rAjAe tene pUchayuM ke rAjya kakSA kumArane huM ApuM ? maMtrIe kahyuM ke suMdara vaMzavALA meghacandrane Ape, nahi ke rAkhelInA putrane. rAjA te tenA vaDe kAmaNa karAyela hoI tenA putrane ja ApavAnI IcchA rAkhatA hatA. A pramANe rAjA ane pradhAna 15 vacce virodha ubhe the. keIka prakAre maMtrIe rANInuM vacana aprAmANika karAvIne rAjA pAse meghacandra kumArane rAjya ApavA kabUla karAvyuM. (AthI) rANuM gusse thaI. dhanADhaya temaja svachaMdI hovAne lIdhe teNe pitAnA mukhya puruSone ("takSazilA") mekalyA. "kAsIne bhaMga karavAne (bolAvAyelA) batakSazilA'nA mAlika suratrANa (sulatAna)ne prayANe pramANe savA lAkha suvarNanuM dAna ApIne (AgaLa) calAvAyela te A. vidyAdharane jAsusa dvArA te (vAta)nI khabara paDI ane teNe te (hakIkata) rAjAne kahI. pelI (strI)nA kAmaNathI dimUDha banelA rAjAe kahyuM ke A mArI vAbhezvarI A pramANe patidroha kare (ja) nahi. pradhAne te kahyuM ke he rAjana ! zAkhIndra amuka prayANe (dUra) paDaze 25 che. (A sAMbhaLIne) rAjA vaDe hAMkI kaDhAyelo te ghera gaye. teNe vicAra karyo ke rAjA te mUDha che, rANI parAkramI che, tene prasAra thaelo che temaja te avivekI che; (vAste) svAmInA maraNa karatAM vaheluM mAruM maraNa thAya te dhanyatA. savAre pradhAna pitAne gherathI ekalo cAlI nIkaLyo. raste jatAM piNyAka joI te khAI gaye, pharI te AgaLa gaye. phUTelA 30 caNAno loTa je teNe te khAvA mana karyuM. te be kuceSTA uparathI pitAnI tarapha vidhi viparIta che evA nirNaya karI rAjA pAse jaI teNe
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrIrAjajokharasaritA [22 zIrSathaSivinati karI ke he deva! je ApanI AjJA hoya te "gaMgA'nA jaLamAM DUbI maruM. rAjAe kahyuM ke jo tuM maraze te ame sukhethI jIvazuM karNajavara maTI jaze. (AthI) maMtrI duHkhI thaye. huM hitakA vacana na sAMbhaLavAM, anIti tarapha valaNa priyane paNa TheSa temaja pitAnA 5 gurujana tarapha tiraskAra e kharekhara maraNanAM pUrva rUpa che-mRtyu pAse AvyAnAM lakSaNa che. (mATe) rAjAnuM maraNa AvI lAgyuM che. rAjAnI rajA laI ghera jaI (pitAnuM) sarvasva brAhmaNa vagerene ApI daIne saMsArathI virakta banI " jAhanavInA jaLamAM pesI teNe kuLagorane kahyuM ke tame dAna grahaNa karo. (te) bAhmaNe paNa hAtha laMbAvyo. (eTale) teNe sparza pASANa Apyo. teNe kahyuM ke tArA dAnane dhikkAra che ke tuM patthara Ape che. e(vA vicAra)thI gusse thayelA teNe (ta) pANImAM pheMkI dIdhe. te patthara gaMgA devIe grahaNa karyo. maMtrI jaLamAM DUbI maryo. rAjA anAtha thayo. suratrANa AvyA. nagaramAM bhADe bhAMDa phUTavA lAgyA. rAjA yuddha mATe sAme gaye. potAnA sainyamAM 8400 nisvAne thatAM 15 hatAM, paraMtu eka paNa nisvAnane svana rAjA sAMbhaLato na hate. (AthI) teNe pAse ubhelAone pUchayuM. temaNe kahyuM ke svecchanA dhanuSyanA avAjamAM bIjA avAje DUbI gayA che. rAjA hadayamAM hArI gayo. pachI e haNAye, (nAsI) gaye ke marI gayo te jANavAmAM nathI. yavanoe zahera lIdhuM. | ti zIrSa-vidyArthakattApaN 12 1 bANa pheMkavAthI thato avAja.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) zrIhariharane prabandha zrIharSanA vaMzamAM thayela harihara "gauDa" dezane vatanI hato. ane te siddhasArasvata" hato. te "gUrjara bhUmi tarapha cAlyA. 200 ghaDAo, 500 mANase ane 50 UMTe. (eTaluM laI) makaLe hAthe 5 annadAna deto te "dhavalakuvaka" nAmanA pAsenA gAmamAM Avyo. rANA zrI vIradhavalane, zrIvAstupAlana ane zrI somezvaradevane judA judA AzIvada (koI) pragalma bALakane hAthe teNe mokalyA. (AthI) vastu pAlane harSa thayo. (eTale teNe UThIne, bALakane sAthe laI zrI vIradhavalane paMDitane AzIrvAda dekhADyo-kahI saMbhaLAvyo. vaLI teNe tenA 10 guNonuM (paNa) varNana karyuM. rANAe kahyuM ke atra zuM ucita che? pradhAne kahyuM ke he deva! savAre paMDitane praveza mahotsava vistArathI karAva joIe temaja puSkaLa dAna ApavuM joIe. rANAe kahyuM ke barAbara. tyAra bAda maMtrirAja temaja bALaka pAchA pharyA. bALake trIje AzIrvAda paMDita semezvarane dekhADyo. tenI kavitA jemAM tenI matsaratAnuM uddIpana 15 thayuM. teNe niHzvAsapUrvaka nIcuM joyuM ane te bALaka sAthe bolyo paNa nahi. UDIne bALaka harihara pAse Avyo. teNe rANAnuM ane pradhAnanuM saumanasya temaja somezvaranuM daurmanasya kahI batAvyuM. (AthI) harihara somezvaradeva upara gusse thayo. savAra paDI. rANo mantrI temaja cAre varNa sAthe sarva RddhipUrvaka sAmo gayo. hariharano meLApa thaze. tyAM 20 viradhavalane uddezIne (teNe kahyuM ke, he vIra! mane ema lAge che ke tamAre pratAparUpa ugra agni (prakaTa) thanAra che ema) jANIne zaMbhu svargagA ne mastake dhAraNa karavA chatAM "mAnasa' (sarovara ) samIpa beThA che, lakSmInA pati (viSNa) caraNa AgaLa beThelI ene vahana karatAM chatAM samudramAM saMtAyA che ane kamaMDaLamAM rahetI evI ene 25 dhAraNa karatA satA brahmA kAdavamAM khUMcyA che. jeNe sarasa raNAMgaNe caDhelA "caulukya cUDAmaNinuM darzana karyuM che teNe kSatriyono kSaya karavA mATe sAmA bANa pheMkatA sAkSAt bhArgavanuM darzana karyuM che, teNe nizAcaranA adhipati (rAvaNa)ne vadha karavAmAM tatpara banelA raghugrAmaNa (rAma)nuM darzana karyuM che ane teNe jayadrathanA 30 vadhe mATe pravRtta banelA subhadrAne svAmI (arjuna)nuM darzana karyuM che,
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrIrAjazekharasUrita [22 zrIharidApaMDite (palA) bALakane pUchayuM ke A sabhAmAM semezvara che ke nahi ? bALake kahyuM ke teo krodhane lIdhe AvyA nathI. e jANI paMDita (cepa) rahyo. (gAmamAM) praveza thayo. rANAe camatkAra upaje tevAM dhana, kuNa, vastra, parijana, gheDA vagere ApyAM. tyAra pachI e (paMDita) 5 pradhAnane ghera gayo. (tyAM) maTI sabhA (maLI) hatI. maMtrI UThI sAme (levA) Avyo ane be ke je hariharanA manahara vacanane AsvAda karAyo che te (pachI) madha nakAmuM che, madirA vyartha che, ane e amRta paNa nirarthaka che-e badhAM nIrasa che. paMDite kahyuM ke he deva ! he laghu bhejarAja ! he vicAracAmukha! he sarasvatIkaMThAbharaNa! sAMbhaLe, 10 ame paMDita chIe. amArI mAtA bhAratI che ane te tribhuvana cAriNI che. eka dahADe bhAratInI sAthe ame mahendranI sabhAmAM gayA. e (sabhA )nuM nAma sudharmA '. tyAM zrImAna indra, traNa karoDa surAMganAo, 84000 sAmAjika temaja bAra sUryo, ATha vasuo, 13 viveda, 36 tuSita, 60 AbhAsvare, 236 mAhArAjike, 11 15 sa, 49 vAyuo, 14 vaikuMThe, 10 suzarmAo, 12 sAthe ItyAdi prasiddha devatAgaNa che. A pramANenI samRddhinuM svarUpa joI amane vismaya thayo. aho tapazcaryAnA phaLane ze bhoga? ema ame citavatA hatA tevAmAM tyAM kaI bUma pADato Avyo ke he deva ! he svargapati ! kharekhara kaSTa che. Apane anandana vanane pAlaka kyAM che? (kemake) Aje anirvocca kheda thAya che ke koIke arere A vanamAMthI kalpavRkSa harI lIdhuM che. (tyAre inke kahyuM ke, ha. ema na bola. mAnave upara kRpA karavAnA (irAdA)thI meM ja ene prItithI Adeza karela e (vRkSa) vastupAlarUpe pRthvItalane tilakita karI rahyuM che. A pramANene vArtAlApa sAMbhaLI Azcarya pAmI huM bhAratI sahita pAMcamA kalpadramarUpa tamane jovAne Avyo chuM. A pramANe vistRta kAvyanI vyAkhyA karI paMDita che. (Ane) huM zuM ApuM ema pradhAna vicArato hato tevAmAM DoDIyA" vaMzane rANe bhImadeva uttama temaja vAhana uparathI utArAyelA covIsa ghoDAo ane eka divya padaka bheTaNA tarIke lAvyA. e badhuM ja teNe paMDitane ApI dIdhuM. AthI rAjI thayelA teNe tame pAMcamAM kalpavRkSa cho ema 30 kahyuM ane te pitAne utAre gayo. keTalAka divasa gayA pachI sabhA maLI tyAre tyAM semezvara sAme beThA hatA. te samaye rANAe paMDita hariharane kahyuM ke he paMDita ! A 20 25
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathas ] caturvizatiprabandha 107 nagaramAM ame "vIranArAyaNa" nAmane mahela karAvyo che. tenI prazastinAM 108 kAvya saMmezvaradeva pAse karAvyAM che te tame sAMbhaLe, jethI zuddhapaNane viSe jJAnIone () nizcaya thAya, kemake mahAlakSmInI daSTi samakSa nANAnI parIkSA thAya. harihare kahyuM ke te (kAvyo) kahe. somezvare te kahyAM. te sAMbhaLIne harihare kahyuM ke he deva ! (kAvyo) sArAM che temaja 5 e amArAM paricita che, kemake "mAla" (dezamAM)nI "ujajayaMtI mAM gayelA evA ame "sarasvatIkaMThAbharaNa" (nAmanA) prAsAdanA garbhagraha (gabhArA)mAM padika upara zrIjadevanA varNanarUpa A kAvyo jemAM che. je (Apane ) vizvAsa na Avato hoya e paripATIpUrvaka (huM kahuM) te Apa sAMbhaLe. ema kahIne kramapUrvaka akhalita (rIte) e 10 (e kAvya) bolI gaye. rANAne (AthI) kheda thayo. paraMtu) luccAo rAjI thayA. zrIvAstupAla pramukha sajjanone duHkha thayuM. sabhA UThI - barakhAsta thaI. haNAyo hoya, marAyo hoya, taMbhita thayo hoya, jaDa thaI gayuM hoya e semezvara thaI gayo. te pitAne ghera gayo. gharamAM paNa zaramanA mAryA eNe kAIne meM na batAvyuM. te rAjasabhAdimAM 15 javAnI vAta (ja) zI? tyAra pachI semedhara zrIvAstupAlane ghera jaI be ke he pradhAna! e kAvyo mArAM ja che; anyathA nathI. tame mArI zakti jANe che. harihare te mArI A pramANe vagovaNI karI. huM (ve) zuM karuM ? mantrIe kahyuM ke tame ene ja zaraNe jAo; kemake pitAnAthI 20 adhika (parAkramI) vaDe jItAyele (mANasa) paradeza jAya che athavA tene zaraNe thavuM e kuzaLa (jana)ne nyAya che. paMDite kahyuM ke te mane tyAM enI pAse) laI jAo. maMtrIe tema karyuM. paMDita somezvarane bahAra besADI maMtrI pite harihara pAse gayo ane kahyuM ke paMDita somezvaradeva tArI pAse Ave che ane vinati karavA icche che. 25 harihara hasyo ane teNe tene potAnI pAse bolAvyo. UbhA thaI AliMgana daI, meTuM Asana ApI (ityAdi prakAre) teNe tene satkAra karyo. somezvare kahyuM ke he paMDita ! pArakAnA kAvya coravAnA kalaMkarUpa kAdavamAMthI tuM mane bahAra kADha; kemake mahAbuddhizALIo pitAne ghera AvelA zatrunuM paNa gaurava kare che. pitAnA gharamAM AvelA matsyane 30 bRhaspatie kavinI ucca (padavI) ApI. prasanna thayelA harihare kahyuM ke tame cintA na kare. pharIthI tamane huM (pahelAnA jevA) gauravavALA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [ 2 zrIvida - ' 5 banAvIza. ( A sAMbhaLI ) pradhAna temaja sAmezvara pAtapeAtAne sthAne gayA. prabhAte rANAnI sabhA bharAtAM sAmezvarane khelAvAye| ane (evI) prastAvanA yeAjA kru paramezvarI bhAratI jaya pAme che ke jenA prasAdathI mArI AvI zakti che. zrIvastupAle kahyuM ke kevI ? harihare kahyuM ke he deva ! meM kAverI ' nadIne tIre ' sArasvata ' maMtra sAdhyA hatA. hAma veLAe sarasvatI devI pratyakSa thai; (ane) teNe vara(dAna) yAcavA kahyuM. meM kahyuM ke he jagatnI advitIya jananI ! jo tuM tuSTa thai hAya te eka vAra kahelAM 108 RcA, SaTpada, kAvya, vastuka, dhatta ke daMDakAnA avadhAraNa mATe huM samartha banuM. devIe kahyuM ke tema thAo. tyArathI je 108 khele te huM kahI ApuM chuM. jemake sAmezvaradeve racelAM 108 kAvyA. rANAe kahyuM ke pratIti karAveA. 108 bhaNatA kahevaDAvyAM ke je te te chaMdamAM harihare pAchAM kahI batAvyAM. kSudhA, tRSA, Atapa vagerenI cintAthI lAka nirapekSa banyA. rAkezvare kahyuM ke hai paMDita ! tA ( te divase) sAmezvarane zA mATe dUSita karyo? harihare kahyuM ke he deva ! he rANendra ! (e) paMDite mArI avajJA karI hatI tenuM e phaLa meM (ene) ApyuM; kemake priya ke apriya game te anya taraphathI maLyuM hoya tene jee savizeSa badalA ApatA nathI temanA karatAM phaLadrupa jamIna sArI che. rANAe kahyuM ke te ema hAya, paraMtu sarasvatIputrAne paraspara sneha hAvA vyAjabI che ema kahI teNe eka bIjAne gaLe vaLagADyA. sAmezvara kalaMka rahita banyA. rAja ISTa geAkI thavA lAgI. harihara naiSadha( caritragata ) kAvyA samayAnusAra khelatA. ( AthI ) vastupAla khuza thatA (ane kahetA ke) aDDA, pUrve nahi sAMbhaLelAM evAM A kAvyeA che. :108 10 15 20 25 eka divasa paMDita hariharane teNe pUchyuM ke A kayA graMtha che? paMDite kahyuM ke naiSadha mahAkAvya. ( vastupAle pUchyuM ke ) kavi kANu ? ( paMDite kahyuM ke ) zrIharSa. zrIvastupAle kahyuM ke te tenI Adarza (prati) mane batAvA. paMDite kahyuM ke anyatra A graMtha nathI; (vAste) cAra prahara (ja) mATe enI (hastalikhita) pustikA huM (tamane) ApIza. (ema kahI) teNe pustikA ApI. rAtre lekhakane rokIne (maMtrIe) tarata ja navIna pustaka lakhAvI lIdhuM. tene jIrNa rajju (?) vaDe vIMTALavAmAM AvyuM. vAsa ( kapaDA)nA nyAsa vaDe dhUsara karI-jUnA jevuM banAvI mUkI ThaMDAcuM.savAre teNe paDitane (tenI) pustikA (pAchI) ApI. A tamArUM naiSadha le! (ema 30
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha 109 kahyuM). paMDite pustikA lIdhI (eTale) pradhAne kahyuM ke amArA bhaMDAramAM paNa A zAstra che ema amane yAda Ave che. (vAte) bhaMDAra juo. vilaMba pUrvaka navIna prati kheMcAI ane je te "nipIya kSitirakSi: kathA" ItyAdithI zarU thatuM) nidhadha nIkaLyuM. (e) jatAM (ja) paMDita harihare kahyuM ke he pradhAna! A tamArI ja mAyA che; kemake AvAM kAryomAM anyanI mati cAle nahi. tame pratipakSIone yogya rIte daMDyA che; jaina, vaiSNava ane ziva zAsana sthApyAM che, svAmIne vaMzano uddhAra karyo che; A pramANe tamArI buddhine prakAza che (tyAM bAkI zuM rahe che?) evAmAM vIdhavale mokalelI senA vaDe caMpAyelA mahArASTranA 10 mAlike savA karoDa suvarNa jeTale daMDa mekalAvyo. zrIvAstupAle te te suvarNa cAre dizAnA yAtrALuone temaja yAcakane vivekapUrvaka ApI dIdhAM. te joI harihare varNana karyuM ke huM, advitIya lakSmI vaDe AliMgana karAyelA evA AnI, yAcanA mATe uo hAthe karelA ane pitAnA AkAranI garamIne jeNe khartita karI che evA zAgi (puruSottama) sAthe 15 samAnatA che ema kAI kahe che te vAta) huM sahana karatuM nathI, kemake puruSottamanA karatAM adhika guNanA uddagAravALA evA eNe te yuddharUpa samudramAMthI lakSmIne kheMcI lAvI yAcakemAM kaTake kaTake vaheMcI ApI che. te veLA vIradhavalanuM 'sapAdATikAMcanavarSa" evuM biruda bhATo vageremAM prasiddhine pAmyuM. pachI harihara semedharane namana karavA 20 devapattana" gayo. tyAM paMDita somezvaradevanI durjanatA yAda AvatAM kheda pAmI teNe e kAvya kahyuM ke kyAM javuM, kyAM AvavuM, kyAM bolavuM, kenI AgaLa kahevuM, kyAM niSkapaTapaNe kAvya racavAM, konI sabhAmAM dAkhala thavuM? samasta vizva khalarUpa sarSathI grasta che eTale buddhizALIone kazI gati rahetI nathI. ema tatva jANIne ziva ! ziva ! harihara 25 mUDha bane che. guNo vaDe rAjAnI kRpAnI kaNikAnuM ArahaNa karIzuM, lakSmInA aMzo joIzuM, kaMIka sAhitya bhaNIzuM, bIjAne (vAdamAM) harAvIzuM e pramANe cite keTalI e mehamayI anarthanI kaMthIne karI nathI? (paNa) have jeNe nirmaLa jJAnane svAdhIna karyuM che evuM citta svargagaMgAnI IcchA rAkhe che. ema kahI aDadhuM dhana ApI daIne ane 30 bAkInuM aDadhuM laIne "dhavalakuvakamAM thaI rANA ane maMtrInI rajA laI kAsI' pahoMcI teNe svArtha sAdhyo. | | ti harirakAra: // 22 ,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (13) zrIamaracandra kavine prabaMdha zrI'aNahillapattananI pAse 84 mahAsthAnamAM eka "vAya.' nAmanuM mahAsthAna che. tyAM "parakAyapraveza' vidyAthI saMpanna evA 5 zrIchavadevasUrinA saMtAnamAM zrIjinadattasUri gAjatA hatA. temanA ziSya nAme amara buddhizALIomAM cUDAmaNi (samAna) hatA. temaNe zrIjinadattasUrinA bhakta ane kavirAja evA arisiMha pAsethI siddhasArasvata" maMtra grahaNa karyo. e gacchanA mahAbhakta, vivekanA bhaMDArarUpa ane keSThAgArI padmanA atyaMta vizALa bhavananA ekAMta bhAgamAM ekavIsa AcArmsapUrvaka nidrAjaya, Asanajaya, kaSAyajaya ityAdine viSe ekacitta banelA temaNe (e) maMtra jApa karyo, ane vistArathI hema (paNa) karyo. ekavIsame divase madhyarAtrie AkAzamAM ugelA candrabiMbamAMthI nIkaLIne pitAnA mULarUpe AvI bhAratIe amarane pitAnA hAthamAM rAkhelA) kamaMDaLamAMthI jaLa pAyuM ane 15 vara(dAna) ApyuM ke tuM siddhakavi thA temaja samagra pationI pUjAthI gauravita bana. e pramANe vara ApI bhagavatI gaI. amara kavIzvara thayA. temaNe kAvyakalpalatA nAme kavizikSA, chaMdaratnAvalI ane sUktAvalI racyAM. vaLI temaNe kalAkalApa nAmanuM zAstra temaja bAlabhArata paNa racyAM. bAlabhArata (sa. 11, le. 6)mAM prabhAtanA vanane viSe, 20 samagra brahmAMDane advitIya vijetA evo A madana ke jeNe zaMkarane (hAthe) parAbhava pAmavA)thI gusse thaI bANe tyajI dIdhAM che te prakaTa zaktivALe hei, dahIM valovatI veLAe capaLa netravALInI veNInA miSathI divasanA prAraMbhamAM taravAra (pheravavA)ne nirdayapaNe zrama karato hoya ema jaNAya che. A pramANe atra veNInuM taravArarUpe varNana karavAthI 25 tene kavinA samudAya taraphathI, dIpikAkAlidAsa' ane 'ghaTAmAghanI peThe veNIpANa amara' evuM biruda maLyuM. vaLI kavitvanI prasiddhithI mahArASTra' vagerenA rAjendra taraphathI enI pUjA AvavA mAMDI. te veLA "gUrjara'ne svAmI vIsaladeva rAjA "dhavalakuvaka'mAM rAjya calAvatA hatA. teNe ama kavinA guNagrAma sAMbhaLI, (potAnA) pradhAna Thakkara vaijalane mokalI savAre e kavIndrane (pitAnI hajuramAM) bolAvyA. teo AvatAM) Asana vagere pratipatti karavAmAM AvI. moTI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vas] caturvizatiprabandha sabhA bharAI. (e prasaMge) amare kahyuM ke AnA hAthanA parAkramanA kramanA camatkArane joIne A rabhA ke jenuM citta guNagrAma vaDe advitIyapaNe rajita thayeluM che te mAre viSe prema nahi kare ema mAnIne he zrImadda vIsaladeva! tamArA yuddhane joIne divyAMganAne samUha kuMbhita thaye te veLA hari ramAne potAnI bAthamAMthI mUkatA nathI. tame zarU 5 karelA pracaMDa saMhArane viSe maraNa pAmelA zatruvIrenA atirekathI kIDA karatI lehInI nAnI nadIonI zreNiothI pRthvI kaMda paryata pravAhane pAmI-dhiranI nadIomAM pRthvI taraboLa thaI gaI te veLA enuM rakSaNa karanArA sarpalekanA svAmIne A raktabhAva he vajInA staMbhanA jevA dedIpyamAna hAthavALA (rAjA) ! ratnonI kAMtinI zreNinA miSathI tArA 10 mastaka upara zobhe che. sabhA ( A sAMbhaLI) rAjI thaI. rAjA (paNa). khuza thayo. tyAra bAda rAjAe kahyuM ke tame kavIzvara cho ema saMbhaLAya che. amAre kahyuM ke je deva gaveSaNa karatA he to te sAcuM ja che. te uparathI rAjAe semezvaradeva tarapha najara karI eTale semere samasyA ApI. jemake mArAM mAthAmAMnAM 90 ane netranAM 80 vyartha gayAM. 15 amare tarata (e) pUrNa karIH he sarponA nAtha ! tArI AMkhe ane mAthe A zI zobhA (thaI rahI) che? e te (pArvatI sAthe) chUta ramatAM zaMbhu 910 dANA jItyA tenAM cihno mAre mAthe rAkhathI karyo che ane gaurI 1920 dANuM chatI tethI teNe mArAM teTalAM netra jyAM che. tethI e zabhA thaI che, jethI bAkInAM mArAM mAthAmAMnAM 90 ane locanamAMnAM 80 vyartha gayAM che. atra "zisphA" ethI mAthAthI yukta AMkhane ema "madhyamapada lopI samAsa kare; kemake indra (karavA jatAM) te prANInA aMgarUpa hoI ekavadbhAva thavo joIe. tyAra bAda vAmana" sthaLavAsI kavi somAditye samasyA ApI ke dhanuSyanI koTi upara bhramara che, tenA upara parvata che ane te upara samudra che. amare kahyuM ke mahAdevanA, candranAM kiraNathI uttama (vyAsa) kapAle pArvatInA lalATane AzleSa thatAM kastUrInA punI pratikRti thaI che. enI samIpa jaTA che ane tyAM gaMgA" che. A badhuM aha dhanuSyakreTi upara bhramara, tenA upara parvata ane tenA upara jaladhi (jevuM) che. tyAra pachI "kRSNa nagaranA nivAsI kamalAditye samasyA ApI ke maccharanA gaLAnA 30 chidramAM hAthInuM ToLuM che. amare (ema samasyA) pUrI ke taTa uparanA jaMgalamAMnA vihArathI svacchaMdI banela jyAM yAdas che tyAM maccharanA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 10 * 15 zrIrAjazekharasUrikRta [ zarU karAzIgaLAnA chidramAM hAthInuM ToLuM peThuM. he bagalA! A samudra sAMbhaLyo che? jyAM timio bahu pAtaLAM heya. evA keIka talamAM tuM kSaNamAM jA. tyAra bAda "vIsa" nagaranA nAnAke samasyA ApI ke yuvati rAtre gIta gAtI nathI. amAre kahyuM ke dhvaninI madhuratA sAMbhaLIne (candragata) haraNa ekadama bhUmi upara utarI AvatAM e lAMchana vinAne banela candra mArA vadananI barobarI na kare e mATe rAtre yuvati gIta gAtI nathI. A pramANe ghaNuM kavioe ApelI 108 samasyA zrI amare pUrI. tyAra bAda rAjAe kahyuM ke kharekhara zrIamara kavicakravartI che. te divase sAMja sudhI sabhA besI rahI. rAjAne temaja sabhyajanane paNa lAMghaNa thaI. kALa pasAra thato hovA chatAM rasane AvezamAM tenA jANa kArane tenuM dhyAna rahetuM nathI. bIje divase zIdhra kAvyarUpa pramANenA upanyAsa vaDe eNe prAmANikane jItyA. trIje divase rAjAe pUchayuM ke atyAre amane zI cintA che te kahe. amare kahyuM ke he deva ! svargamAM airAvaNanA jamaNA kAnamAM lukita (!) kema dUra gayAM ? rAjA svasaMvAdathI khuza thaze ane teNe mAthuM dhUNAvyuM. roja AvajA karatA (kavie) jinadhama banAvelA rAjA (reja) cityamAM pUjA karate. eka dahADe rAjAe (amaracandrane) pUchayuM ke ApanA kalAguru keNa che? amAre kahyuM ke arisiha kavirAja. (rAjAe kahyuM ke) to savAre emane lAvaje. amaracandra kavirAjane savAre rAjA pAse lAvyA. te veLA rAjA taravAra pheravate (?) hatA. rAjAe pUchayuM ke A kavirAja che? kavirAje kahyuM ke hA. rAjAe kahyuM ke samayocita kaMika bole. arisiMhe kAvya kahyuM ke tamArI taravArane ghaDatAM vadhelA dravya vaDe brahmAe kRtAntane ghaDe che ane sapane te hAthanA (Ama tema) uddavartanathI ghaDe che. svaccha, svaccha ane eka bIjAthI adhika arpaNa karavAne ApanA hAthane guNa taravAramAM saMkramita thayo che jethI teNe pRthvInA athaene viSe svarganI padavI ApI. ( vaLI) tArI sobatathI e badamuSTi thaye nathI jethI zatrurUpa rAjAonI pIThane viSe prodAma romano uddagama pitAnI meLe atyaMta mudita banI rahe che. he vIsala(deva! tuM zA mATe taravara dhAraNa kare che? (tAruM nAma sAMbhaLatAM ja ) zatruo mukhamAM je baLavALAM ghAsa nAkhe che tenuM laMghana karavA mATe-te kApavA mATe e asamartha che. he devI! tame malaya" giri che. tamArA hAtha caMdana vRkSa che. te upara kAjaLa jevI AkRtivALo
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapas ] caturvizatiprabandha 113 ane taravAranI be dhArarUpa jIbhavALe sarSa koDA kare che. e zatrurUpa jhADanA skandhane viSe pitAnA aMgane anargalapaNe vIMTI de (che) ane pachI cheka AkAza sudhInA vistAravALI ane nirmaLa kIrtirUpa dIdhuM kAMcaLI utAre che. (A) addabhuta kavitA ane rAjAe kavirAjane (pitAne) nitya sevaka banAvyuM ane (tene) moTe grAsa Apyo. eka divasa zrIvIsaladeve bhojanAne ghAsa hAthamAM laI ari. siMhane kahyuM ke A ghAsanuM tatkAla varNana karo. jo tame manahara prakAre (enuM varNana karaze te huM prAsa bamaNo karIza, nahiM te badhA grAsane tyAga karAvIza. A kahetAnI vAra ja apratihata pratibhAvALA teNe kahyuM ke sAgara khAro che, ya vALAvALA che, bhra viSamaya che, ane 10 candra kSayavALe che eTale tyAM amRta che ema kahevuM nakAmuM che. e (amRta) te dAnavonA bhayathI dhAsamAM ja lIna thayeluM che, je khAvAthI gAyone amRtane prasava thAya che ane je potAnA mukhamAM nAMkhIne (tamArA) zatruonI jAti tamArA khagnarUpa yamanA mukhamAMthI bacI jAya che. rAjA dhvanita thayA. eNe prAsa bamaNa karyo. kAlAMtare amare 15 kASThAgArika padmanA kahevAthI padhAnanda nAmanuM zAstra racyuM. A pramANe dararoja kavitArUpa kallolanuM tyAM sAmrAjya hatuM. che te jovAmAyikavaSa + zarU II
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ( 14 ) madanItine prabandha ujajayinI mAM vizAlakIrti (nAme) digaMbara hato. tene madanakIrti (nAma) ziSya hate. pUrva, pazcima ane uttara e traNa 5 dizAmAMnA sarva vAdIone chatIne "mahAprAmANika cUDAmaNi" evuM biruda upArjana karI te potAnA guthI alaMkRta "ujajayinI" gayo. (a) teNe gurune vaMdana karyuM. pahelethI ja janaparaMparA pAse tenI kIrti teNe sAMbhaLI hatI. (ethI) teNe e madanakitinI bhUrisUri prazaMsA karI. te paNa AnaMda pAme. keTalAka divasa pachI teNe gurune kahyuM ke he bhagavana ! huM dakSiNanA vAdIone chatavAne icchuM chuM. tyAM jAuM? rajA Apo. gurue kahyuM ke he vatsa ! tuM dakSiNamAM jaIza nahi; kemake e deza bhegono bhaMDAra che. tyAM gayelo ka tattvajJAnI paNa kharekhara bhraSTa thatuM nathI? gurunA vacananuM ullaMghana karI vidyAne garvathI unmatta banelo temaja jALa, kodALI, nisaraNI vagere sAthe ghaNuM ziSyothI paravarelo te mahArASTra vagerenA vAdIo(nA mada)ne cUrNa karate karNATa' deza pahoMce. tyAM "vijayapuramAM pitAnI meLe traNa vidyAnA jANakAra banelA, vibudhane vallabha ane sabhAmAM beThelA evA kutija nAmanA rAjAne dvArapAla dvArA nivedana karAyelA teNe joyo ane teNe tenuM varNana karyuM he devI! tArA bhujadaMDanA garvanI garimAnA uddagAranA pratAparUpa agninI javALAthI tapelA (2) kIrtirUpa pArAnI ghaDImAM (bahAra) phUTI nIkaLatA binduo zeSanAga, keTalAka tArA, keTalAka kSIrasamudra, keTalAka himAla, zaMkhe, chIpa, karake. kapUra, kunda ane candra(rUpe pariNamyAM) che. he kutibheja ! ApanI kIrti svargagAmAM snAna karI dikpAnI AsapAsa pharIne sUryamaya geLAne dhAraNa karatI sAta samudra ane pRthvImaMDaLane oLaMgI tamAre viSe mAruM eka patnIvrata che-tame ja mArA pati che evI prasiddhi mATe (eka bAju) viSNunA pagane ane bIjI bAju) zeSanAganAM mastakane paNa niraMtara sparze che. (A sAMbhaLIne) rAjAne camatkAra thaze. (eTale) mahelanI pAsenI jagyAmAM teNe digaMbarane rAkhyo. rAjAe kahyuM ke amArA pUrvajonA varNanathI yukata eka graMtha tame race. teNe kahyuM ke he deva ! huM eka divasamAM pAMcase ke racavA samartha chuM; paraMtu teTalA lakhavA samartha nathI. koI lekhaka Ape.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravaraNa ] caturvizatipraba rAjAe kahyuM ke amArI putrI nAme madanamaMjarI paDadAmAM rahIne lakhaze. digabare graMtha racavo zarU karyo. rAjaputrI pAMcaso ( ke) lakhatI. ema keTalAka divase gayA. eka dahADe koyalanA TahukAne jItanAra teno svara sAMbhaLatI thakI rAjaputrI vicAravA lAgI ke AnuM rUpa paNa suMdara haze (paraMtu) paDadAmAM rahIne te kema dekhAya che tyAre (bhAva) huM upAya karuM. rasoImAM mIThuM khUba nAMkhuM. te (digaMbara) paNa AvI viduSI temaja suMdara svaravALI rAjaputrIne jevA icchatA hate. mIThuM bahu heI te bolyo ke ahe lavaNimA ! rAjaputrIe kahyuM ke A nirdayatA ! A pramANe AlApa pratyAlApa thatAM baMnee maryAdA rUpa vastranA paDadAne dUra karyo. paraspara divya rUpanuM darzana thayuM. tevAmAM digaMbare kahyuM ke je. nalinIe candranA biMbane joyuM nahi tene janma eLe gaye. rAjaputroe paNa kahyuM ke je candra nalinIne jevA chatAM vikasita karI nathI tenI utpatti niSphaLa che. tyAra pachI madananI anya capalatAo jANe netranI prItine uddabhava na karatI hoya tevAM vacanathI madana niraMkuza banatAM te 15 benuM kaumAravata khaDita thayuM. (pachI) vikathA cAlavA mAMDI. (AthI) graMtha cheDo taiyAra thatuM. sAMjhe rAjA zAstra(rU5 e graMtha) jete (ane pUchato ke, Aje huM taiyAra thayuM tenuM zuM kAraNa che ? digaMbara temAM traNa cAra viSama padya nAMkhato. pachI te rAjA AgaLa kahe ke he deva ! mArI e pratijJA che ke huM (mArA leka) nahi samajanAra 20 lekhaka pAse lakhAvatA nathI. tArI putrIne A sthAna kaSTa samajAyuM. A pramANe kAlamAM vilaMba thavAthI graMtha e che taiyAra thAya che. rAjAe vicAra karyo ke A zakane ja uttara che. ekadA gupta caryA karuM (ane jela) ke A be zuM kare che? rAta vItI eTale eka divasa rAjA gupta rUpe ekale te be graMtha nirmANa karatAM hatAM te pradezanI bhIMtane 25 AMtare (jaI) ubhe. te ja veLA digaMbare rAjaputrIne praNayakalahanA anunayarUpa (vacana) kahyuM ke he subu gusse thai ethI meM khAvAnuM choDI dIdhuM che, kAminIonI kathA tyajI dIdhI che, ane svargadha, dhUpa vagere suvAsanuM dUrathI ja nirAkaraNa karyuM che. 1 lavaNane bhAva, mIThuM khUba paDayuM che. Ane guhArtha "hAvaca che. 30 1 he suMdara javAvALI ( bhAminI) !
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIrAjarAkharasArita 24 kalApIhe rAgavALI (ramaNI) ! mane page paDelo je gusso taja, have kRpA kara; (kemake) he priyA ! tAro viraha thatAM kharekhara badhI dizA mane aMdha thaI gaI che. A kAvya sAMbhaLIne baMnenI duzIlatAne nirNaya karI te dhIme page ( tyAMthI) nIkaLI gaye. rAja (pitAne) sthAne gaye. krodhAyamAna thayelA teNe tatkAla digaMbarane belAvyo ane AvatAM (vaMta ja) kahyuM ke he paMDita! sujhusarva pirathavijaja ityAdi A navIna padya zuM che? digaMbare vicAryuM ke rAjAe mArI gupta carcA karI che. huM aparAdhI pakaDa chuM. te paNa jema tema (baMdhabesata) uttara ApuM. ema vicArIne teNe rAjAne kahyuM ke he deva ! be divasa thayA mArI AMkhe pIDA thAya che. tenA upableka mATe anunayarUpa A padya huM belyo hato. e pramANe prastAvanA karI kSobha pAmyA vinAne teNe te ja prakAre tarata ja e (padya)nI vyAkhyA karI. e prajJA vaDe rAjA khuzI thaze, kintu akRtyanA darzanathI te gusse tha. (AthI) bhUbhagapUrvaka teNe nekarane kahyuM ke A kukarma karanArane bAMdhe ane (tene) mArI nAMkho. temaNe tene bAMdhe. te sAMbhaLIne rAjaputrI hAthamAM zastrikAvALI evI (pitAnI) 32 sakhIo sAthe AvI. rAjAnI dRSTi samakSa AvIne teNe pite kahyuM ke A mArA manamAM ruci gayelAne mUke. jo tame nahi choDI mUko te 34 hatyA thaze eka digaMbaranI ane 37 yuvationI. te uparathI rAjAne maMtrIoe vinavyo ke he devI! tame ja Ane AnI pAse rAkhI. yuvakenuM strInI pAse rahevuM e madanakSane dehada (pUryA barAbara ) che. kene deva de? citramAM AlekhAyelI heya te paNa mRgAkSIo manane hare che. te pachI madana vaDe vikasita vibhrama vaDe bhramita netravALIe zuM na kare? (tethI) prasanna thaI digaMbarane cheDI mUke. ane vaLI A (putrI paNa) enI ja (patnI) he. e sAMbhaLIne tene choDI mUkIne te (rAjaputrI)ne teNe tenI ja patnI karI. e rAjyanA bhAgane pAtra banAvA. sasarAe digvijaya dvArA (meLavela) bane tene se pyAM. e (digaMbara) vrata choDIne bhAgI ba. e prakArane vRttAnta (enA) guru vizAlakItie "ujajayinI mAM sAMbhaLe ane vicAryuM ke ahe yauvana, dAlata ane 1. samagra padya AMkhane paNa lAgu paDe che. jemake zagiNi thI "he vAva raMgavALI !evo artha A pakSamAM dhaTe che. AMkha dukhavA Ave tyAre je ratAza thAya te ratArAvALI ema atra baMdhabesatuM thAya che. 5. * 30
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ LTC catuvi zatipramanya kusaMganA mahimA kevA che ke jethI AvA prakAranA A vratI, vidvAna, vAdI, ceAganA jANakAra heAvA chatAM AvI jAtanA ugra durgatimAM paDavArUpa mULavALA kumArge caDayo. hA, hA, dhikkAra. paricchedanI pAra, samasta vacaneAnA aviSayarUpa, vaLI A janmamAM je anubhavamArge AvelA nathI evA temaja vivekanA vinAzathI vRddhi pAmelA mahAmeAharUpagaDhanavALe evA kAika vikAra aMtarane jaDa kare che ane saMtApane vistAre che. ema vicArI cAra catura ziSyAne te ( digaMbara )ne medha (pamADavA) mATe teNe mAkalyA. temaNe tyAM ja ene kahyuM ke he paMDita ! tame kSaNurbhuguru evA strIsaMganA sukhathI viramA, karuNA, prajJA ane maitrIrUpa vadhUjanane saMga karo; kemake hArathI mAkrAnta evuM dhana stanamaMDaLa ke maNithI jaDita ane ( mekhalAnA ) raNakAravALuM nitaMbabhiSma kharekhara narakamAM zaraNarUpa thatuM nathI. A pramANe gurue tane pratimAdhyeA che; samaja, meAha na kara. (paraMtu) eNe (te) nirlajatAne lIdhe gurune uddezIne padyo . patramAM lakhI (te patra) temanA hAthamAM (mUkI) temane vidAya karyAM. teo tyAM gayA. gurue po vAMcyAM. tarka nizcita nathI. zruti bhinna bhinna che. evA (eka) guru nathI ke jenuM vacana pramANurUpa hAya. dharmanuM tattva te guDhDhAmAM raheluM che. je raste mahAjana jAya e (ja khare) rastA che. je priyAdarzanathI sarAga citte paNa nirvANu maLe che te ja priyAdarzana ha|. anya darzana zA kAmanAM che? jenA adharapAtra dazita thayA che evI, cakita thai hastanA agra bhAgane halAvatI, he zaTha ! mane mUkI de ema |pathI yukta vaneA vaDe jenI zrRlatA nAcI rahI che evI temaja ( cAru candravadanamAMthI nIkaLatA ) satkAra vaDe aMcita netravALI evI mAninIne jemaNe saralasa cukhana karyuM che. temaNe amRta meLavyuM che; ( bAkI ) mUDha surAe sAgaranuM ( kevaLa ) zrama mATe maMthana karyuM. ityAdi joi guru mUgA rahyA. maddanakIti vividha vilAse karavA lAgyA. iti madanakIrtiprabandhaH // 14 // 1. yApta. 117 1. 15 20 25
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ " A 'bhArata' varSamAM dakSiNa khaMDamAM mahArA' ' dezanA 1avataMsarUpa zrI' pratiSThAna' nAme nagara che. potAnI samRddhi vaDe indrapurane paNa parAbhava karanArUM te (nagara) kAlAMtare kSudra gAma jevuM thai gayuM. tyAM eka dahADA be videzI viSe peAtAnI vidhA bena sAthe AvI kAi kuMbhAranI zALAmAM rahyA. kavRtti karIne ane bana pAse kA vINI lAvIne teNe karelA AhArapAka vaDe teo TharAvelA samaye (nirvAha) karatA hatA. eka divasa te viSeAnI e ena pANI bharavA mATe gAdAvarI ' 10 (nadIe) gai. tenuM apratirUpa svarUpa joi kAmavaza banelA ( nadInI ) aMdara hadamAM rahenArA zeSa nAmanA nAgarAje hadamAMthI bahAra nIkaLI manuSyanuM rUpa dhAraNa karI tenI sAthe baLapUrvaka saMbhogakrIDA karI. bhavitavyatAnA vilAsathI eTale ke daivayeAge sAta dhAtuthI rahita hAvA chatAM divya zakti vaDe tenA dehamAMthI nIkaLelA zukrarUpa puddagalanA ( tene viSe ) saMcAra thavAthI tene garbha rahyo pAtAnuM nAma prakAzIne ane Apattisamaye mane yAda karaje ema kahIne ( te) nAgarAja ' pAtAla ' leAkamAM gayA. te dhera gai. lajjAthI pIDAtI hAvAthI teNe e vRttAnta peAtAnA bhAione kharekhara kahyo nahi. kAlakrame bhAioe garbhanAM cihna joi ene garbhiNI tarIke eALakhI. anya zaMkAne abhAva hAvAthI meATA (bhA)nA manamAM evI zaMkA utpanna thai ke Ane kharekhara nAnAe upabheAga karyo che. nAnAne paNa evA vikalpa thayA ke jarUra meATAe AnuM zIla khaMDita karyuM che. A pramANe paraspara kaluSita cittavALA te tene ekalI mUkIne jAde de deza gayA. vadhatA jatA garbhavALI te paNa pArakAne ghera kAma karI prANa TakAvavA lAgI. krame karIne pUre divase samagra lakSaNAthI lakSita dehavALA putrane teNe janma ApyA. de ane guNAthI kramasara vRddhi pAmatA te samAna umaranA ( mitrA ) sAthe ramatAM bAlakrIDAthI pote rAjA banI temane kRtrima hAthI, dheADA, ratha vagere ApatA. A pramANe ' san 'dhAtunA dAna artha thatA heAvAthI leAkeAe sAtavAhana evuM tenuM nAma pADayuM. peAtAnI mAtA vaDe paLAtA te sukhe rahyo. 1 zirAbhUSaNu, 15 20 25 30 ( 15 ) sAtavAhananA prabandha '
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabandha ] caturvizatiprabaMdha A taraph ujjayinI 'mAM ' avanti 'nA nareza zrIvikramAdvityanI sabhAmAM kAi nimittiyAe pratiSThAna 'puramAM sAtavAhana rAjA thaze ema kahyuM. (e samaye) e ja ('ujjiyanI') purImAM eka vRddha brAhmaNe potAnA AyuSyaneA aMta (AvelA)jANI peAtAnA cAra putrAne kheAlAvI kahyuM ke vatsa! huM marI jAuM tyAra bAda mArI zayyAnA esIkA(nI nIce)nA jamaNuA pAyAthI mAMDIne cAre pAyAenI nIce rahelA cAra niSiLaze| tamAre moTA pramANe grahaNa karavA jethI tamArA nirvAha thaze. putroe vArU (kahI) pitAnA Adeza svIkAryAM. tenuM maraNu thatAM tenI aurvadaihika ( kriyA ) karI terame divase bhUmi khAdIne cAree yathAyAgya niSikaLaze| grahaNa karyAM. teo ughADIne jevA jue che tevA pahelAnA kuMbhamAM suvarNa, khIjAnA kuMbhamAM kALI maTADI, trIjAnA kuMbhamAM khuza (uMkhI ?) ane ceAthAnA kuMbhamAM hADakAM dekhAyAM. te uparathI sauthI meATA sAthe bIjA (nAnA) traNa vivAda karavA lAgyA ke peluM suvarNa ( tane je maLyuM che ) .te amane paNa vaheMcIne Apa. teNe te na ApyuM eTale te * avantI 'patinA dharmAdhikArI pAse gayA. tyAM paNa temanA vivAdanA nirNaya thayA nahi. tethI cAre ' mahArASTra ' janapadmamAM gayA. " sAtavAhana teA kuMbhAranI maTADI vaDe rAja navA navA hAthI, ratha, ane sulaTa banAvatA kuMbhArazAlAmAM bAlakrIDAnA durlalita vaDe utpanna thayela sthitivALA samaya pasAra karatA hatA. pelA brAhmaNaputrA ' pratiSThAna 'pattanamAM AvI Ama tema bhamatAM kuMbhAranI zALAmAM (AvI) rahyA. IMgita AkAra (jANuvA)mAM nipuNa evA sAtAhuna tA temane joine khelyA ke huM brAhmaNA ! tame cintAtura krama dekhAo che ? temaNe kahyuM ke huM jagatane viSe advitIya subhaga ! teM amane kevI rIte cintAyukta cittavALA jANyA ? kumAre kahyuM OM IMgitAthI zuM jaNAtuM nathI ? temaNe kahyuM ke e barAbara che, paraMtu tArI AgaLa cintAnuM kAraNa jaNAvavAthI zA lAbha ? (.kemake ) tuM (tA) kharekhara bALaka che. bALake kahyuM ke mArAthI pazu tamArUM sAdhya siddha thAya tema haze teA huM jarUra tema karIza ); vAste e cintAnuM kAraNa jaNAve. tenA vacananI vicitratAthI jemanuM hRdaya harAyuM hatuM evA temaNe e uparathI nidhinA nirgamathI mAMDIne te mAlava patinI sabhAmAM paNa vivAdanA nirNayanA aMta na AvyA tyAM 7 119 5 1. 5 20 25 30
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikta [sA sudhInA potAnA samasta svarUpanuM nivedana karyuM. smita vaDe vyApta adharavALA kumAre te| kahyuM ke huM brAhmaNeA ! huM tamArA jhagaDAne nirNaya karUM chuM. sAvadhAna thaine sAMbhaLeA. jene pitAe seAnAnA kaLaza ApyA che te tenAthI ja nivRtta DeA teNe tenAthI saMteASa mAnavA; jenA kaLazamAMthI kALI mADI nIkaLI te kSetra, kredAra vagerenuM grahaNu kare; jenA (kaLaza)mAM muza che te kAThAramAM rahelAM sarva zvAmyAnA svIkAra kare, ane jenA (kaLaza)mAMthI hADakAM nIkaLyAM te dheDA, bheMsa, dAsI, dAsa vagere grahaNa kare, ema tamArA pitAne Azcaya che. A pramANe khALanuM kaheluM sAMbhaLIne brAhmaNeA ke jemane cha patI gayA hatA. te tenA vacanane pramANurUpa mAnI tenI rajA lai peAtAnI nagarIe pAchA AvyA. temanA vivAdanA nirNayanI ekthA nagarImAM prasiddhi pAsI. rAjAe paNa temane khelAvI pUchyuM ke zuM tamArA vivAdane nirNaya thayA ? temaNe kahyuM ke hA, nAtha ! (thayA). ze nirNaya karyo esa rAjAe kahyuM tyAre temaNe sAtavAhananuM samagra ane satya svarUpa 15 zuM. te sAMbhaLIne te bALakanI tisamRddhi joi daivajJe pahelAM kaheluM krU ' pratiSThAna 'mAM tenuM rAjya thaze te yAda AvatAM tene peAtAnA pratipaMthI samajIne manamAM kSeAla pAmI te narezvare tene mArI naMkhAvavAnA uptayanuM cira kALa cintana karyuM. abhidhAta karAdi prayAgA dvArA ene ArI nakhAvatA teA apakIrti temaja kSAtra vRttinI kSati thAya ema 14 thiyArI caturaMgasenAnA samUha taiyAra karI ' avanti 'nA patie pratiSThAna pattana taram prayANa karI tene zreSTa rIte dherI lIdhI. te joine te gAme bhayabhIta thai vicAravA lAgyA ke gusse thayelA mAlava 'patinA krAnA upara A ATalA ( badhA ) AApa che? atra te nathI rAjA, nathI rAjya ( DhAkAra ? ), nathI vIr ke nathI krAi tevA kilA vagere. te A pramANe vicAra karatA hatA tevAmAM * mAlava patie melelA dUte AvIne sAtavAhanane kahyuM ke huM kumAra ! tArA upara gusse thayelA rAjA savAre tane mArI nAMkhaze; ethI tAre yuddhAdinA upAyanuM ciMtananuM avadhAraNa karavuM-yuddha vagere mATe je taiyAra karavI hAya te karavI. dUtanAM vacana sAMbhaLyA pachI paNa te nirbhayapaNe niraMtara ramyA karatA hatA. evAmAM jemane paramArtha jaNAyA che evA tenA be mAmA ke jAgI.. 20 5 20 Pan
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradha] caturvi'zatipramandha jemanA eka khIjA taraphanA vikalpo nAza pAmyA hatA teo pharIthI 'pratiSThAna' AvyA. parasainyane joine temaNe pelI pAtAnI benane kahyuM ke he bena ! je deve tane A putra ApyA che tene ja tuM yAda kara jethI te ja Ane madada karaze. te vacana uparathI nAgapatinuM prAcIna vacana yAda AvatAM mAthe dhaDA mUkI 'godAvarI'nA nAgude jai ane (tyAM) snAna karI te ja nAgapatinuM teNe ArAdhana karyuM. nAgarAje tarata ja pratyakSa thaI vacana uccAryuM ke he brAhmaNI ! zA mATe teM mane yAda karyAM che ? praNAma karI, jevuM hatuM tevuM teNe kahyuM eTale zeSarAje kahyuM ke huM tArA pati ( beThA ) chuM tyAM sudhI tArA putrane parAbhava karavA kANu samartha che ? ema kahIne te ghaDeA laine hadamAM te kheALIne temaja amRta kuMDamAMnA amRtathI te ghaDAne bharIne teNe tene ApyA. sAtavAhane mATInA banAvela gheADA, ratha, hAthI ane pAyadaLanA samUhane A amRta chAMTaje, jethI te sajIvana thaSTa paracakrane bhAMgI nAMkhaze-sAmA sainyane harAvaze. vaLI e ja amRtanA dhaDAthI tArA putranA ' pratiSThAna ' pattananA rAjya upara abhiSeka thaze. kAma paDe teA karIthI mane yAda karaje. ema kahI nAgapati pAtAne sthAne gayA. amRtanA DeA lakhI peAtAne ghera jaI teNe tenAthI pelA mATInA sainyane puSkaLa chAMTayu divya prabhAvathI savAre sajIvana banI te sainya sAmuM ja parasainya sAme yuddha karavA maMDayuM. sAtavAhunanA e lazkare avanti 'patinuM sainya bhAMgI nAMkhyuM. vikrama rAjA paNa nAsIne 'avantI' gayA. tyAra pachI sAtavAhananA rAjyAbhiSeka thayA. pAtAnI vibhUti vaDe vastunA samUhanA uttama nAmanA jeNe parAbhava karyAM che evuM ' pratiSThAna ' dhavalagRha, devamaMdira, hATanI zreNi, rAjamArga, kATa, khAi vagerethI yukta pattana banyuM. dhIre dhIre 'dakSiNApatha'ne anRNu (? anRpa) banAvI ane 'tApI'nA tIra sudhI 'uttarApatha'ne sAdhIne sAtavAhane peAtAnA saMvatsara pravartAvyA ane te (pAte) jaina banyA. manuSyAnAM netrane jeNe zItalatA ApI che evAM caityA teNe karAvyAM. pacAsa vIrA paikI pratye paNa potapAtAnA nAma vaDe aMkita nagaramAM jinamaMdira banAvyAM. anya darzananA leAkamAM prasiddha evuM sAtavAhananuM bAkInuM caritra paNa kaMika kahevAya cheH------ * jyAre zrIsAtavAhana pRthvInuM rakSaNa karate hatA tyAre pacAsa vIrA 'pratiSThAna' nagaranI aMdara ane pacAsa vIrA nagaranI bahAra rahetA hatA. evAmAM e ja nagaramAM eka brAhmaNane kaiMka nAmane putra garvathI 16 11 5 10 15 20 25 37
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zrIrAjazekharasUriSkRta [chu: sAtathAhana 10 uddata banyA. A ApaNA kuLane ucita nathI ema kahI tenA pitAe abhimAnathI yudghanA zrama karatA evA tenA pratiSedha karyAM, chatAM te aTakatho nahi. eka hADA pitA sAthe jatAM e khAra varSanA bALake zaheramAM rahenArA bApalA, khUla vagere pacAsa vIrethI yukta sAta5 vAhanane bAvana hAthanA mApavALI zilAne zramArthe upADatA joyA. krAi vIre cAra AMgaLa, kAIe cha AMgaLa te kAie ATha AMgaLa ane bhUpatie ghuMTaNa paryaMta zilAne bhUmithI upADI. e joine ke skurAyamANu parAkramapUrvaka kahyuM ke tamArAmAMthI kAi A zilAne mAthA sudhI UMcI karavA samartha che ? temaNe paNa IrSyAthI kahyuM ke jo tuM ( tArI jAtane ) samartha mAnatA hoya te tuM ja upADa. te sAMbhaLIne zudrake te zilAne AkAzamAM evI uchALI ke te dUra UMce gai. ke pharIthI kahyuM ke ApanAmAMthI je samartha hoya te Ane paDatI aTakAve. aukathI bhrAnta nayanavALA banelA sAtavAhuna pramukha vIrAe tene vinatipUrvaka kahyuM ke he mahAparAkramI ! tuM amArA prANanuM rakSaNa kara, rakSaNu kara. teNe pelI paDatI ( zilA )ne evA eka muSTiprahAra karyAM ke tenA traNa kaTakA thai gayA. temAMnA eka kaTakA traNa yeAjana upara paDyo, khIjo nAgahadamAM ane trIjo pratAlInA dvAra AgaLa catuSpathamAM paDyo, je Aje paNa tevA ja jateAnA dIThAmAM Ave che. tenA parAkramanA vilAsathI vismaya pAmelA cittavALA bhUpatie zaka sArA satkAra karI (tene) nagararakSaka khanAvyA. bIjA hathiyArAnA niSedha karI. rAjAe tene kavaLa daMDarUpa AyudhanI ja anujJA ApI. anarthanA nivAraNa mATe zUdrake bahAra pharatA vIrAne nagaramAM dAkhala thavA dIdhA nahi, 15 20 25 30 eka divasa peAtAnA mahelanA uparanA bhAgamAM sUtelA sAtavAhana rAjA madharAte dehacitArthe UDayA. ( te te vakhate) nagaranI bahAra najIkamAM karuNa rudana sAMbhaLIne te patto meLavavA mATe taravAra hAthamAM rAkhI pArakAnA duHkha vaDe du ikhata hRdayavALA (banavAnA tenA) svabhAvane late te dharamAMthI nIkaLyo. vacamAM zUke tete joye| ane teNe temane savinaya praNAma karI mahArAtrie ( bahAra ) nIkaLavAnuM kAraNa pUchyuM, bhUpatie kahyuM ke bahAra nagaratI samIpamAM karuNu AkraMdathI yukta A 1 muThThI bhArI, 2 cakalA,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ iva ] caturvizatiprabandha dhvani saMbhaLAya che tenA kAraNanI pravRtti jANavA mATe huM jaI rahyo chuM.' A pramANe rAjAe kahyuM eTale zuddhake vinati karI ke he deva ! pUjyapAda potAnA mahelane alaMkRta karavA mATe padhAre. huM ja te pravRtti laI AvIza. ema kahIne bhUpatine pAcho vALI rudananA avAja anusAra nagaranI bahAra javA te pote pravRtta thayA. AgaLa jatAM kAna daIne 5 (sAMbhaLatAM) teNe "godAvarI nA pravAhamAM koIne raDato sAMbhaLyo. te uparathI kammara kasIne zudraka. tarato tarato je nadInA madhyamAM jaI pahoMce te teNe pANInA pUramAM taNAtA eka manuSyane raDate joyo teNe ene kahyuM ke tuM koNa che ane zA sArU raDe che? ema kahevAtAM te atizaya raDyo. A pramANenA AgrahathI teNe spaSTa kahyuM ke he sAhasikamAM 10 ziromaNi ! tuM mane ahIMthI kADhIne rAjAnI samIpa laI jA jethI tyAM huM mAro vRttAna kahIza. ema bolatA evA tene sUke UMcakavA jema jema prayAsa karyo tema tema te UMcakAya nahi. tethI nIce koI yAda (jalajaMtu) vaDe e pakaDAya haze evI AzaMkA lAvI Dhake tarata ja nIce taravAra pheravI. tyAra bAda uddhAra karanAra zadrakanA hAthe kevaLa 15 mastaka ja caDayuM. lohInI dhArA vahetI hatI evA mastakane jaladI joI draka zokAtura banI ciMtavavA lAge ke mArA upara prahAra nahi karanArane haNanArA ane zaraNe AvelAnA ghAtaka evA mane dhikkAra che. e pramANe AtmAnI nindA karato vajathI haNAye hoya tema eka kSaNa te mUchita thaI gayA. tyAra bAda cetana AvatAM teNe cira kALa vicAra 20 karyo ke A dugreSTA huM rAjAne kevI rIte jaNAvIza? ethI zaramAI gayelA cittavALA teNe tyAM ja lAkaDAMnI citA racI ane tyAM agni saLagAvyo. pachI mastakane sAthe laIne jevI teNe UMcI javALAmAM praveza karavA pravRtti karI tevAmAM ja te mastake kahyuM ke he mahApuruSa ! tuM zA sArU Ama kare che? rAhunI peThe huM sarvadA mastakarUpa ja chuM; 25 tethI tuM nAhaka zeka na kara, kRpA karI ane mane rAjA pAse laI jA. A pramANe tenuM vacana sAMbhaLI ane pAmelA cittavALo ane e jIve che ethI rAjI thayele zadraka te mastakane paDhAMzukamAM vIMTIne savAre rAjA pAse gaye. rAjAe pUchayuM ke he zudraka! A zuM che ? eNe paNa kahyuM ke he deva ! jenA sadanane avAja deve rAtre sAMbhaLyo hato te A 30 che. ema kahIne tenuM pUrve kaheluM sarva vRttAnta teNe jaNAvyuM. pharIthI rAjAe te ja mastakane pUchayuM ke tuM koNa che ane tArUM ahIM zA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 124 zrIrAjazekharasUrikRta [ saMtavAnasArU AvavuM thayuM? teNe kahyuM ke he mahArAja ! ApanI kIrti baMne kAne sAMbhaLI karuNa rudananA miSathI (mArI) jAtane jaNAvI huM ApanI pAse AvyuM. Apane meM joyA. ethI mArAM netro Aje kRtArtha thayAM che. tuM kaI kaLA yathArtha rIte jANe che evI rAjAnI AjJA (pRccha)thI teNe nirava (2) gIta gAvAnuM zarU karyuM. krame karIne tenA gAnanI kaLAthI rAjA pramukha AkhIe sabhA meha pAmI. e mAyAsura nAmane asura kapaTa karI rAjAnI pUjya rUpadheyavALI paTTarANInuM haraNa karavAnI IcchAthI Avyo hato. paraMtu) e (vAta) koInA paNa jANavAmAM na hatI. jokee kevaLa mastakanA darzanathI enuM prAkRta bhASAmAM sIsulA evuM nAma pADayuM. tyAra bAda dararoja taMbUrAne paNa haThAve evA madhura svare tenuM gAna thatAM tenuM svarUpa dAsIne moDhe mahAdevIe sAMbhaLyuM. rAjAne vinavIne teNe te mastaka pitAnI pAse maMgAvyuM. roja rANI tene gavaDAvatI. keTaleka dahADe rAtre lAga joIne mAyAsure tenuM tarata ja haraNa karyuM. teNe tene potAnA dhaMTAvalaMbi" nAmanA vimAnamAM besADI. rANIe karuNa rudana karavA mAMDayuM. arere mane kaI harI jAya che (A) pRthvI upara evo kAI vIra che ke je mane choDAve ? te sAMbhaLIne khUMdala nAmanA vIre AkAzamAM uDIne te vimAnane ghaMTa hAthe majabUta pakaDI lIdhe. tethI hAtha vaDe rekAyeluM te vimAna AgaLa cAlyuM nahi. tyAra bAda mAyAsure vicAryuM ke A vimAna kema cAlatuM nathI ? hAtha vaDe gheTanuM avalaMbana lIdhelA vIrane jevo teNe joyo te(ja) teNe khaga vaDe teno hAtha kApI nAMkhyo. (ethI) vIra pRthvI upara paDyo ane e asura AgaLa cAlyo. tyAra pachI devInA haraNanA vRttAntathI vAkephagAra banelA bhUpatie 48 vIrane hukama karyo ke paTTadevInuM koNe haraNa karyuM che tenI zodha kare. prathamathI ja zadraka upara asUyA (dhAraNa karavA)mAM tatpara evA temaNe kahyuM ke he mahArAja ! zadraka ja jANe; (kemake) te ja te mastaka lAvyo hato (ane) te ja devIne harI gayuM. te uparathI tenA upara gusse thayelA rAjAe tene zalie caDAvavAno hukama karyo. tyAra pachI dezanI rIti (cAla) pramANe rAtA cadanathI lipta dehavALA evA tene gADAmAM suvaDAvI ane tenI sAthe tene majabUta bAMdhIne jevA rAjapuruSe (tene) zali (devA) mATe cAlyA tevAmAM 50 vara paNa ekaThA maLI zakane kahevA lAgyA ke he mahAvIra! zA mATe Apa rAMDanI jema mare che ? azubhanuM kAla
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 jhA] catuvija zatiprabaLe haraNa karavuM arthAta aNI cUkAvavI e nyAyapUrvaka rAjA pAse tuM keTalAka divasanI mudata mAga (ane) badhe devInuM haraNa karanArAne zedha, kema tuM ekAeka ja pitAnI vIratAnI kItine dUra kare che-jhAMkha lagADe che? teNe kahyuM ke tyAre rAjA pAse jAo (ane) e mATe rAjAne vina. temaNe paNa tema karyuM eTale rAjAe zudrakane pAchA bolAvyuM. teNe paNa svamukhe vinati karI ke he mahArAja ! mudata Apo jethI pratyeka dizAmAM devIne temaja tenuM haraNa karanArane huM zodhuM. rAjAe daza divasanI mudata ApI. zadrakanA gharamAM be kUtarA hatA je tenI sAthe rahetA hatA. rAjAe kahyuM ke A be kUtarAne jAmIna tarIke amArI pAse mUka (a) devIno patto meLavavA mATe tuM jAte bhUmaMDaLamAM 10 phara. e paNa Adeza pramANa che ema kahIne (e) parAkramI nIkaLI paDo. pRthvI patie te be kUtarAne sAMkaLe bAMdhI khATalAnA pAyA sAthe bAMdhyA. zadraka te cAre bAju pharyo-kho. pharavA chatAM paNa jyAre prastuta arthanI kevaLa khabara paNa koI ThekANe tene na maLI tyAre teNe vicAryuM ke ahe mArI A apakItine prAdurbhAva thayo ke 15 A svAmIne drohI banI devIne harI gayo. te (devI)ne kaI paNa ThekANe patto maLe (maLa) nathI; vAstu maraNa e ja mAruM zaraNuM che. ema vicArI teNe lAkaDAM vaDe citA racI-khaDakAvI ane agni saLagAvyo. jevo te temAM dAkhala thavA jato hato tevAmAM pelA be devAdhiSita kUtarAoe jANyuM ke amArA nAtha maraNuM icchI rahyo che. te uparathI 20 devatAI zakti vaDe sAMkaLo bhAMgIne te be vinA vilaMbe tyAM gayA ke jyAM zatake citA khaDakavelI hatI. dAMta vaDe keza bacIne teNe zukane bahAra kADho. ekAeka te (be kUtarAne joine acaMbe pAmelA cittavALA teNe kahyuM ke he mahApApI ! tame duSTae A zuM karyuM? rAjAnA manamAM vizvAsano ghAta thaze ke jAmInarUpa (be kUtarAo)ne 25 paNa te potAnI sAthe laI gayo. kUtarAeAe kahyuM ke tuM dhIraja dhara ane batAvelI dizAne jaladI tuM anusara. tAre zI cintA che? ema kahIne AgaLa thaIne teo tenI sAthe upaDyA. krame teo "kallApura" pahoMcyA. tyAM AvelA mahAlakSmI devInA maMdiramAM teo dAkhala thayA. tyAM te devInI pUjA karI kuzanA stare besI zudraka traNa rAta kuka rahyo. tyAra bAda bhagavatI mahAlakSmIne pratyakSa thaI tene kahyuM he vatsa! tuM zuM zodhe che? zake kahyuM ke he svAminI ! sAtavAhana rAjAnI
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ V 126 zrIrAjazekharasUti [29 sAtavANAmahiSIne patte kahe. te kyAM che ane tenuM haraNa koNe karyuM che? zrIdevIe kahyuM ke sarva yakSa, rAkSasa, bhUta vagere devagaNane bhegA karI tenI khabara huM tane jaNAvIza, paraMtu temane mATe bali upahAra vagere tAre taiyAra karI rAkho. jyAM sudhI teo dharAIne bali vagerene 5 upabhega karI saMtoSa na pAme tyAM sudhI tuM vino(thI tArI jAtane) sAcavaje. te uparathI zudrake devatAonA tarpaNa mATe kuMDa cAvI homa karavo zarU karyo. badhA devagaNe maLyA. temaNe potapotAno bhaga agnimukhe grahaNa karyo. tevAmAM te homane dhUmADe pasarato pasarato jyAM mAyAsura hatA te sthAnamAM pahoMce. lakSmIe Adeza ApelA kakanA haimanA svarUpathI 10 jANItA banelA teNe paNa homamAM viddha karavA mATe kellAsura nAmanA potAnA bhAIne mekalyo. kelAsura potAnA sainya sAthe AkAza (mArge) AvyuM. devagaNae te dIThuM ane teo acaMbo pAmyA. tyAra bAda (palA) be kUtarAo divya zaktithI daitya sAthe yuddha karavA lAgyA, paraMtu daityoe krame karIne temane mArI nAMkhyA. tethI zakika pite yuddha karavA taiyAra thayo. daMDa sivAya anya AyudhanA abhAvane lIdhe daMDa vaDe ja teNe krame karIne ghaNuM asurene mArI nAMkhyA. tyAre daityoe tene jamaNe hAtha kApI nAMkhe. pharIthI teNe DAbe hAthe ja daMDayuddha karyuM. te paNa chedatAM jamaNA page daMDa grahI te yuddha karavA lAgyo. te daityoe kApI nAMkhe eTale DAbe page daMDa grahaNa karI te yuddha karavA lAgyo. daityoe te paNa krame chedI nAMkhe. tyAra bAda dAMtathI daMDa pakaDIne teNe yuddha karavA mAMDayuM. tyAre temaNe (tenuM) mastaka chedI nAMkhyuM. tyAra bAda gaLA sudhI tRpta thayelA devagaNae pelA kakane bhUmi upara paDelA mastakavALA jaIne ahe, amane bhega ApanArA varAkane zuM thayuM ema paritApa pAmI yuddha karavA mAMDayuM ane kelAsurane mArI nAMkhyo. tyAra pachI rUpa zrIdevIe zaddhakane amRta chAMTIne pharIthI enAM aMge sAMdhI dIdhAM ane tene pharIthI jIvate karyo. teNe pelA) be kUtarAone paNa jIvatA karyA. devIe prasanna thaI tene khagaratna ApyuM ane AnAthI tuM ajeya thaIza e vara paNa Ave. tyAra pachI mahAlakSmI vagere devagaNa sAthe sAtavAhananI devInI zedha mATe samasta tribhuvanamAM bhamIne 30 zraddhaka mahAsAgare pahoMcyo. tyAM eka UMcA vaDanA jhADane je je te ArAma levA mATe enA upara caDho te teNe tenI DALIe UMdhA mAthe laTakato ane lAkaDInI khIlImAM upara bAMdhelA pagavALA eka
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ PC ] caturvizatipramandha puruSane joyA. te vaLI jIbha prasArI aMdara pANI pItA ane jalacadine khAtA temanI najare paDyo. zUke pUchyuM ke tuM kANu che ane zA mATe A pramANe laTake che? teNe kahyuM ke huM mAyAsurane sauthI nAneA bhAi chuM. te mArA meTA bhAi kAmadevanA garvane adhIna banI 'pratiSThAna'nA adhipati sAtavAhana rAjAnI mahiSI sAthe krIDA karavAnI abhilASAvALA, rAvaNe sItAnuM haraNa karyuM hatuM tema ene harI lAgye (che). e pativratA ene RcchatI nathI; tethI meM mArA mATA bhAine kahyuM ke parastrInuM haraNa karavuM te tAre mATe megya nathI. parAkramathI jeNe jagatnuM AkramaNa karyuM hatuM. tevA dRzakadhara parastrIne viSe krIDA karavAnI icchA (karavA)thI kuLane nAza karI narake gaye|. A pramANenAM vacaneAthI niSedhAyela mAyApure mArA upara gusse thai A vaDanI DALIe mane TAMgIne A pramANe mArI viDaMbanA karI che. huM (mahAmahenate) jIbha pasArI samudramAM saMcaratA jaLacara vagerene khAtA prANayAtrA ka chuM-jIvuM chuM. e pramANe sAMbhaLIne rAke paNa kahyuM ke huM te ja rAjAne teAkara nAme zUdraka te ja devIne zodhavA mATe Avyo chuM. teNe kahyuM ke jo ema hAya teA mate heADAva jethI huM sAtha ApI tene temaja te devIne batAvuM. teNe potAnA sthaLanI AsapAsa lAkhaneA killA karyAM che. te niraMtara baLateA ja rahe che. tethI tene eLaMgI temAM dAkhala thaine ane tene pADIne devI pAchI lAvavI joie, e pramANe sAMbhaLIne pelI talavAra vaDe tenAM lAkaDAMnAM baMdhanA chedIne tene AgaLa karI zUdraka devagaNAthI piravarAyelA upaDIna ane killo meLaMgIne te sthAnamAM peThA. devagaNAne joine mAyAsure potAnI senAne yuddha mATe mekalI. tene nAza thatAM te peAte laDavAne taiyAra thayA. te uparathI krame karIne zUdrake te khaDgathI tenA vadha karyAM. tyAra bAda devIne 'dhaMTAvalaMba' vimAnamAM besADIne devagaNA sAthe te 'pratiSThAna' tarapha upaDayo. A tarapha avadhi pramANe pheravelA dazamA divasane AvelA jANIne bhUpatie vicAryuM ke ahe| mAre mahAdevI nathI, mAre nathI cUka vIra temaja nathI (mAre) pelA kUtarAe. duSTa muddhivALA evA meM ja badhuM naSTa karyuM che. A pramANe zekathI parivAra sahita ja prANane tyAga karavAnI abhilASAvALA teNe caMdanAdi lAkaDAMthI zaheranI 1 zavaSNu, 129 5 10 15 20 25 30
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 15 zrIrAjazekharasUrita [zava sAtavAdabahAra citA racAvI. je kSaNamAM parijana citAmAM agni nAMkhate hatA tevAmAM devagaNamAMthI eka varyApaka Avyo ane teNe vinayapUrvaka vinati karI ke he devI! tamAruM saddabhAgya che: mahAdevI AvyAM. kAnane manohara evuM te sAMbhaLIne bhUpati ke jenuM hRdaya skurAyamANu AnaMdathI kaMdalita thayuM hatuM teNe UMcuM joyuM te AkAzamAM devagaNa temaja zudraka tenI najare paDyAM. e temaja mahAdevI paNa vimAnamAMthI utarI rAjAne page paDyAM. bhUpatie zuddhakane sAnaMda abhinaMdana ApyuM. vaLI teNe tene aDadhuM rAjya ApyuM. utsavapUrvaka nagaramAM kane dAkhala karI tenuM manahara cAritra sAMbhaLanArA rAjAe mahilI sAthe rAjyalakSmI begavI. e sAtavAhanane candralekhA vagere 500 patnIo hatI. badhIe cha bhASAnI kavitAnI jANakAra hatI. rAjA to vyAkaraNa (paNa) zIkhyA na hato. unALo Avyo. jalakrIDA zarU karavAmAM AvI. candralekhA zatAluM hoI tenAthI zIta sahana na thatuM. rAjA ne premapUrvaka pIcakArI vaDe pANIthI tenuM niraMtara siMcana karatA hatA. tethI teNe saMskRtamAM kahyuM ke he deva ! mA me jUtha. saMskRtanuM tatva nahi jANa heI "medaka' nAma sAMbhaLIne hAle dAsI pAse mAdakanI paTalikA (TepalI?) maMgAvI. candralekhA te jaine patinI buddhinI bhrAMtinA darzanathI hasI ke ahe mahArAjanI zAstrathI uttejita buddhinI vizAlatA ! rAjAne paNa (A) upahAsa jaNAyo. rAjAe pUchayuM ke zA mATe amAre upahAsa kare che? rANIe kahyuM ke he priya ! anya arthanI jagyAe anya artha (ApanAthI) samajAyAthI Apane huM hasI. rAjAne zarama lAgI. tarata ja vidyA mATe traNa rAtri sudhI upavAsa dvArA bhAratInuM ArAdhana karI tene pratyakSa karI ane tenA parathI mahAkavi banI teNe sArasvata vyAkaraNa vagere saMkaDA zAstro racyAM. e rAjAnA guNe karIne bhAratI devIe prasaMge (svargathI) utarI AvI kahyuM che. eka dahADe teNe bhAratIne vinati karI ke samagra nagarane pahelA aDadhA prahara sudhI zIdhra kavirUpa banAve. devIe temaja karyuM. eka divasamAM daza karoDa gAthAo thaI. te racAyeluM (pustaka) sAtavAhananuM zAstra thayuM. te pRthvI patine kharamukha nAmane daMDanAyaka zUravIra, bhakta, vidvAna, puNyAtmA ane AraMbhasiddha hatA. eka vAra hAle kharamukhane AjJA karI ke "mathurA " , 25 30
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vas] caturvizatiprabandha 129 prahaNa karo. Adeza pramANa che ema kahIne bahAra vyApArIo pAse AvI teNe (temane) rAjAne hukama kahyo. vyApArIoe kahyuM ke he kharamukha! be "mathurA" che. eka (te) pAMDavoe racelI "dakSiNa mathurA" (ane) bIjI " pUrva mathurA' ke jenA goSThamAM kRSNa utpanna thayA hatA ane jyAM vRndAvana vagere bane che. (e) bemAMthI kaI "mathurAnuM grahaNa karavuM te pUcha. kharamukhe kahyuM ke te pratApasUryane pUchavAne kANu samartha che? te kaheze ne ke zuM tame mAruM mana jANatA nathI ? vaLI tene krodha satvara prANa haranAro che. (vAste) baMne "mathurA" ApaNe laizuM. senAnA be vibhAga karI eka ja divase madhyAhane kharamukhe be "mathurA" grahaNa karI. te be nagarInA grahaNanI vadhAmaNI kahevA 10 be puruSe AvyA. harSapUrvaka rAjA (e) be sAthe bolate hato tevAmAM trIjo eka Avyo. teNe kahyuM ke he deva ! saddabhAgye Apa dvArA taiyAra) karAvAtA jaina maMdiranA bhUmitalamAM akSaya nidhi prakaTa thayela che. tenA sAmuM e jotuM hatuM tevAmAM premamaMjASA dAsI aMtaHpuramAMthI AvI (ane bolI ke) he nAtha! devI. candralekhAne sage lakSaNa vALo putra Avyo 15 che. cArene rAjAe vadhAmaNa ApI. te harSathI ene meTa unmAda thaye. tethI lekene ekaThA karI ghoDe caDhI "odAvarI"nA tIre AvI UMce svare teNe (nadI)ne kahyuM ke he godAvarI ! pUrva samudrathI sAdhita thayelI te sAcuM belaH tArA taTa upara sAlivAhananA jevuM kuLa che? uttaramAM himAlaya" ane dakSiNamAM sAlivAhana rAjA, ethI tulya bhAranA 20 bojAthI AkrAnta pRthvI kaI tarapha namI jatI nathI. tene te prakArane garva joI mahAmaMtrIo mAMhomAMhe maMtraNa karavA lAgyA ke rAjA lakSmI vaDe caMcaLa bane che, tethI kahyuM paNa che ke, je puruSa lakSmI vaDe jItAyo te be ke te hArI gaye; (paraMtu) je e (lakSmI) puruSa vaDe chatAya te enAthI baMne leke chatAyA. tethI karIne ene duHkha upajAvIne (tenA) 25 garvarUpa rogano ucheda karavuM ucita che. ema vicArI temaNe rAjAne khabara ApI ke he deva! lalATa tape evo sUrya thavA Avyo che. bhejanane samaya thayo che. (vAste) mahele padhAro. ema kahIne teo (tene) mahele lai gayA. tyAM paNa garvathI te thAMbhalA vagere kUTavA lAgyo. te uparathI maMtrIoe vIrene viSe bhUSaNarUpa kharamukhane saMtADIne rAjAne kahyuM he deva ! khammukha rogathI tarata ja devaloka pAmyo che. tenuM zravaNa thatAM rAjAe duHkhathI ane zokathI mada tyajI dIdhe. zokathI te teNe 17
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [3. sAyAna vikalatAne dhAraNa karI. tyAra khAda pradhAnAe jaNAvyuM ke huM prajAnAtha ! videzathI AvelA ane marelAne jIvADavAnI vidyAthI vAkegAra (janeAe) kharamukhane jIvatA karyAM che. jo Adeza hoya tA caraNakamalayugalanA taTamAM e dekhAya. ema kahevAtAM te svastha thayA. kharamukha dekhAyA. rAjA khUkha tuSTa thayA. e pramANe tenA udaya thayA. 15 eka veLA e 'gAdAvarI 'ne tIre krIDA karatA hatA. te vAre eka matsya jaLamAMthI mukha bahAra kADhI hasyA. (ethI) rAjA khIdhA temaja aco| pAmyA. rAtre dhyAnathI AkarSAyelI ane (ethI) AvelI brAhmIne teNe pUchyuM ke he devI! matsya zA mATe hase che ? brAhmIe kahyuM ke he vatsa ! pUrvanA bhavamAM huM A ja nagaramAM lAkaDAnA bhAra U~cakanArA (kaThiyArA) hatA. te madhyAhane lAkaDAM ( vecavAnA kaSTathI upArjana ) karela dhana vaDe kharIdelA ane UnA pANImAM vileADita karela satu mAsakSapaNuka RSine AnaMdathI ApyAM. te puNya vaDe tuM samrAT ( tarIke ) avataryo che. tyAMne eka vyaMtara e (vAta) jANe che. matsyamAM saMkramIne te hasyA te teM joyuM. rAjAe kahyuM ke hasavAne ze| Azaya che? brAhmIe kahyuM ke A Azaya che--dAnathI Rddhi pAmelA A dAnane viSe maMda AdaravALA che. pAtAnA kAryane viSe mUDha evA jIvaleAkane dhikkAra che. sAtavAhana estheA ke te vyaMtare mArI carcA zA mATe karavI joie ? brAhmIe kahyuMH pUrva bhavamAM e tArA ja mitra hatA. teNe kaMjusAthI kaMi paNa dAna dIdhuM hatuM nahi. phakta tArA dAnanI kaMika teNe anumeAdanA karI hatI. te puNya vaDe e vyaMtararUpe avataryAM che, tethI tenuM tAre viSe hitAcitva che. tArA maMtranA sAmarthyathI kheMcAi pratyakSa thatI evI mate te tArI mAtA samAna jANe che, tethI e tema hasyA ema jANu. te vRttAntanA medhathI bhUpatie sArI peThe dAtArapaNuM svIkAryuM. brAhmIe ane zrIe Apela 'zabdavedha' rasanI siddhithI te icchAdAnI mAnI jaina thayA. e hAla rAjAnA AvA vividha vRttAntA che. keTalA kahevAthI pAra Ave ? teNe godAvarI te tIre prAsAdamAM mahAlakSmInI sthApanA karI. te te sthAnAmAM teNe bIjA paNa yathAyAgya devAne besADyA. " te rAjA vizALa rAjya lAMkhA kALa paryaMta eka dahADA kAcha kaThiyArA kAi vaNikanI zerImAM lai jai vecatA hatA. eka hADA te tyAM tenI benane pUchyuM ke zA mATe tArA bhAi 130 5 1. 20 25 3. bhAgavatA hatA tevAmAM rAja maneAhara lAkaDAM na gayA tyAre vike Aje mArI zerIma
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravakSya ] caturvizatipramantra 131 AvyA nathI ? teNe kahyuM: huM zreSTivarya ! mAre bhAi hAla svargIomAM vase che. viSNuke kahyuM: kevI rIte ? teNe kahyuM: kaMkaNanA baMdhanathI mAMDIne ( zarU thatA ) vivAhaprakaraNane viSe cAra divasa puruSa pAte svargIemAM jANe rahetA heAya ema mAne che; kemake tene utsava jovAnuM kutUhala che. te sAMbhaLIne rAjAe paNa vicAra karyAM ka ahe| huM kema svargIemAM na vasuM ? cAra cAra divase niraMtara vivAhanA utsavamaya ja huM rahIza. ema vicArI cAre varNomAM je je kanyAne rUpazAlI ane yuvAna jue ke sAMbhaLe tene tene te utsavapUrvaka paratA, ema ghaNA kALa jatAM leAkAe vicAryuM ke ahA A zuM thavA kheThuM che? zuM badhA varNae saMtAna vinAnA rahevuM ? badhI kanyAone rAjA ja paraNe che. ane (A pramANe) abaLAnA abhAvamAM saMtati yAMthI hoya ? e pramANe lokAkhinna thatAM ' vivAhavATikA ' nAmanA gAmamAM rahenArA eka brAhmaNe pIjA devInuM ArAdhana karI tene vinaMti karI ke he bhagavatI ! amArAM saMtAneAnuM vivAha-kArya kevI rIte thaze ? devIe kahyuM ke he brAhmaNa ! huM tArA gharamAM kanyAnuM rUpa laine avatarIza. jyAre rAjA mane mAMge tyAre (tAre) mane temane devI. bAkInuM huM karIza. te ja pramANe rAjAe tene rUpavALI joine brAhmaNa pAse (tenI) mAMgaNI karI. teNe paNu kahyuM ke meM ( e tamane ) ApI, paraMtu he mahArAja ! Ape ahIM jAte AvIne mArI phranyA paraNavI paDaze. rAjAe ( e vAta ) svIkArI. joSIe ApelA lagnamAM kramathI vivAha mATe te upaDyo. rAjA te gAmamAM sasarAnA kule paheAMcyA. dezAcAra mujaba vahu ane varanI vacce paDadA karAyA-aMtarapaTa dharAyA. khALeA 'yugaMdharI' lAjothI bharavAmAM AvyA. lagnanI veLAe paDadA dUra karAtAM baMne (jaNAM) eka bIjAnA mAthA upara lAja nAMkhavA lAgyA. have kharekhara hastamelApa thaze ema mAnI rAjAe tenI sAmuM joyuM teA teNe tene bhayaMkara rUpavALI rAkSasI dIThI. vaLI te lAja kANu ane karkara patthararUpe rAjAnA mAthA upara paDavA lAgyA. rAjA paNa A kaM vikRta che ema jANI nATho. tevAmAM te pUThe lAgI pattharanA kaTakAe varSAvatI rahI. te uparathI rAjA pAtAnA janmasthaLarUpa nAgahadamAM peThe ane tyAM ja te maraNu pAmyA. Aje paNa te pIjA devI zerInI bahAra peAtAnA maMdiramAM rahelI che. krame karI kAlikA devIe bakarIrUpa viCne 1 kAMkaNuderA. 10 15 25 30
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrIrAjazekharasUrikRta [ sAtavAravAvamAM praveza karI karuNa dhvani vaDe zakane paNa chetaryo. ethI te tene kADhavA (aMdara) dAkhala thayo. (paraMtu tema karavA jatAM) paDI gayelA evA tenI taravAra kuvAnA dvAra AgaLa ADI paDI javAthI tenuM zarIra (e vaDe) chedAI e maraNa pAmyA; kemake vara ApatI veLA A divya 5 taravArathI tArUM maraNa thaze ema mahAlakSmI e pharamAvyuM hatuM. tyAra pachI zAntikumArane rAjya upara abhiSeka thaye. sAtavAhananA maraNa pachI Aje paNa koI rAja, pratiSThAna" vIrakSetra hovAthI temAM praveza karatA nathI. ahIM je (vArtA)mAM asaMbhavita (jaNAtuM) hoya tyAM parasiddhAntane kAraNarUpa mAna; kemake jene asaMgata vANI (vadanAra) manuSya nathI. 10 zrIvIra mekSe gayA tyAra pachI 470 varSe vikamArka rAjA thayo. A sAtavAhana tene pratipakSI hevAthI te samayane ane kAlikasUri pachI jeNe paryuSaNane eka divasa AgaLa ANuM te (keI) bIje sAtavAhana saMbhave che. nahi te- "navasayateNaupahi samakaMtehiM viirmukkhaao| pajosavaNacautthI kAlayasUrehiM to tthviaa||" -e prAcIna gAthA sAthe virodhane prasaMga Ave che. bhAjapane viSe bahu bhoje ane janapadane viSe bahu janake rUDha hovAthI sAtavAhana pachI sAtavAhana (tha che ema kahevAmAM) virodha jaNAto nathI. iti sAtavAhanacaritram // 15 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) vaMkacUlane prabandha pAreta" janapadamAM "carmavatI mahAnadIne taTe vividha ane ghana vana vaDe gahana evI "TIMpurI' nAme nagarI jyavaMtI varte che. A ja bhArata varSamAM vimalayazA nAmane rAjA thaI gayo. sumaMgalA pa devI sAthe vaiSayika sukha bhogavatAM tene be saMtAna utpanna thayAM. temAM (eka) putra (nAme) puSpacUla ane (eka) putrI (nAme) puSpacUlA. anarthano samUha utpanna karanArA puSacUlanuM lokeAe vaMkacUla evuM nAma pADayuM. mahAjana dvArA Thapake apAyelA rAjAe gussAmAM vaMkacUlane 10 nagaramAMthI kADhI mUkyo. pitAnA parivAra ane snehane lIdhe paravaza evI bena sAthe raste jatAM te bhayaMkara aTavImAM (AvI) paDyo. tyAM bhUkha ane tarasathI tene pIDAtA joI bhile (tene) pitAnI pallImAM laI gayA. tyAra bAda) pUrva pallIpatinA pade tene sthApavAmAM Avyo. teNe rAjyanuM pAlana karyuM. gAma, nagara, sAthe vagerene te lUMTate. 15 eka vAra 'abuMda parvatathI "aSTApadanI yAtrAe nIkaLelA susthita sari pitAnA ga7 sahita siMhaguhA" nAmanI te ja pallImAM AvI caDayA. (evAmAM) varSAkALa Avyo. pRthvI jIvothI vyApta banI. sAdhu sAthe AlecanA karI vaMkacUla pAsethI vasati mAMgI sUri tyAM ja rahyA. teNe prathamathI ja evI vyavasthA karI ke mArA sImADAmAM dharmakyA na karavI; kemake tamArI kathAmAM ahiMsAdi dharma che ane e pramANe mArA leke nirvAha karI zake tema nathI. (bhale) ema che ema kabUla karI guru upAzrayamAM rahyA. vaMkacUle badhA pradhAna puruSone bolAvI kahyuM ke huM rAjaputra chuM, tethI mArI pAse brAhmaNa vagere Avaze; vAste tamAre pallImAM jIvahiMsA na karavI temaja mAMsa, madirA vagerene prasaMga ubhe 25 thavA na de. ema karatAM sAdhuone paNa ajuguNita AhAra pANI kalpaze. cAra mahinA sudhI temaNe te pramANe ja karyuM. vihAra (karavA)no samaya Avyo. zramaNonAM, zakunanAM, bhamarAonA samudAyonAM, gAyanAM ToLAM. onAM ane zaradda (Rtu)nAM vAdaLAMonAM raheThANa aniyamita hoya che ItyAdi vAkyo (kahevA) vaDe sUrie vaMkacUlanI rajA lIdhI. 30 pachI vaMkacUla temanI sAthe cAlyo. pitAnI sImA prApta thatAM teNe jaNAvyuM ke ame pArakAnI sImamAM dAkhala thatA nathI. sUrie kahyuM 20
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [dvacala ke ame anya sImamAM peThA chIe; tethI dakSiNatAthI tamane kaMika upadeza ApIzuM. teNe kahyuM ke jene mArAthI nirvAha thai zake te(vA) upadeza dvArA A manuSyanA upara anugraha karaze, te uparathI sUrie cAra niyamA ApyA. jemake (1) ajANyAM phaLe na khAvAM, (2) sAta ATha pagalAM 5 (pAchaLa) khasIne ghA karavA, (3) paTTadevInuM sevana nahi karavuM ane (4) 134 10 kAgaDAnuM mAMsa na khAvuM. teNe te kabUla karyo, gurune namIte te peAtAne ghera gayA. eka veLA sAthe upara dhADa pADavA gaye. (apa)zukananA kAraNathI sArca gayeA nahi. ?tenuM bhAthuM khUTayuM. rAjanyA bhUkhathI pIDA pAmyA. kipAka' jhADane phaLeluM temaNe joyuM. temaNe phaLe! lIdhAM, tenuM nAma te jANatA nahatA eTale raeNe khAdhA nahi, bAkI badhAe khAdhAM, teo 'kiMpAka' phaLa (khAvA)thI marI gayA. te uparathI teNe vicAra karyAM OM ahA niyamAnuM phaLa ! tyAra pachI e ekalA ja pallImAM AvyA. rAtre te potAnA dharamAM dAkhala thayeA. dIvAnA prakAzathI teNe puSpacUlAne puruSanA veSamAM potAnI patnI sAthe sUtelI joi. e enA upara te gusse thayA. A baMnene taravAranA prahArathI huM chedI nAMkhuM evA jevA teNe manasUe karyo tevA ja niyama yAda AvyA. tethI sAta ATha pagalAM pAchA khasIne dhA karatAM khaDgathI khakArA thayA. ene kahyuM ke vaMkacUla jIvA. tenuM vacana sAMbhaLIne zaramAi gayelA teNe pUchyuM' ke A zuM ? teNe paNa naTanA vRttAnta kahyo: he bhAi ! ahIM pratibhUpatinA dUtA naTane veSa dhAraNa karI AvyA hatA. te pallImAM iMkacUla hoya tA te amArUM nRtya jue ema temaNe kahyuM. te veLA meM vicAryuM ke hAla bhAi vaMkacUla dharamAM nathI. te vAre tArA veSa dhAraNa karI meM temanI pAse nRtya karAvyuM. meM temane dAna ApyuM. teo peAtAne sthAne gayA. tyAra pachI dhaNI rAta (pasAra thai) gai hAvAthI nidrAne adhIna banelI huM te ja veSe bhAbhI pAse sUi gai. e pramANene vRttAnta sAMbhaLI te manamAM atyanta kheda pAmyA. 25 15 20 30 AcAryanA dharmaRSi ane dharmadatta varSArAtra rahyA. tyAM te emAMthI khIjAe tA cAra mAsakSapaNu karyuM. kAlakrame te te rAjya calAvatA hatA tevAmAM te ja pallImAM te ja nAmanA e ziSyA kAika veLA eka sAdhue traNa mAsakSapaNa karyuM; vaMkacUle te temaNe ApelA niyamAnuM bhaviSyamAM zubha phaLapaNuM joine vinaMti karI ke he bhavaMtA ! mArA 1 vaMkacUlanu. ra vasUle. 3 eAmAsu
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa ] caturvizatiprabandha 135 upara dayA lAvIne koIka komaLa dharmopadeza Ape. te uparathI temaNe pApane nAza karanArI evI caitya karAvavAnI dezanA ApI. "zarAvikA parvatanI samIpamAM rahelI te ja pallImAM "carmaNvatI nadIne tIre teNe paNa UMcuM ane mane hara maMdira karAvyuM. temAM zrI mahAvIranI pratimAnuM sthApana karAyuM. te tIrtharUpe rUDha thayuM. cAre dizAmAM tyAM so AvavA lAgyA. kAlAMtare kAi naigama patnI sahita samasta saMpatti pUrvaka tenI yAtrA mATe upaDI keme karIne "rati' nadIe AvI pahoMcyA. vahANa upara ArUDha thayelA te daMpatIe maMdiranuM zikhara joyuM. pachI ekadama senAnA kacoLAmAM kuMkuma, caMdana ane kapUra nAMkhIne naigamanI patnIe temAM (jaLa) nAMkhavuM zarU karyuM, pramAdathI te (koLuM) jaLanI taLiye paDavuM. tyAre 10 vaNike kahyuM ke ahe A kALuM aneka kaTi mUlyavALAM ratnothI jaDeluM hoI rAjAe ghareNe ApyuM hatuM. (have, tyAre rAjAthI kema chUTavuM ? e pramANe dIrdha kALa paryata kheda pAmI pallIpati vaMkacUlane teNe kahyuM ke A rAjAnI vastunI zodha karI. teNe paNa mAchIne hukama karyo. te te zodhavA nadImAM peThe. zodha 15 karatAM teNe jaLanA taLiye sonAnA rathamAM rahela jIvaMtasvAmI zrIpAzvanAthanuM biMba joyuM. (ane) te biMbane hadaye te kacoLuM joyuM. mAchIe kahyuM ke A daMpatI dhanya che ke kesara, kapUra ane caMdananA vilepanane yogya evI prabhunI chAtI upara e (jaIne) beThuM. tyAra bAda te laIne teNe te naigamane ApyuM. teNe tene bahu dhana ApyuM. ra, nAvike biMbanuM svarUpa kahyuM. te uparathI zraddhALu vaMkacUle tene ja temAM) praveza karAvI te biba bahAra kaDhAvyuM. senAnA rathane te tyAM ja rahevA dIdhe. pUrve bhagavAne rAjAne svarUpamAM kahyuM hatuM ke phUlanI mALA naMkhAtAM jyAM te jaine rahe tyAM biMbanI zodha karavI. te anusAra biMba lAvIne teNe te vaMkacUla rAjAne ApyuM. kharekhara navIna caitya huM karAvuM tyAM sudhI A rapa ahIM rahe evA vicArathI teNe paNa tene zrIvIranI pratimAnA bahAranA maMDapamAM sthApana karyuM. anya caitya taiyAra karAtAM rAjakIyae jyAre tenI tyAM sthApanA karavA mATe tene upADavAne AraMbha karyo tyAre te biMba upavuM nahi. devatAnA adhiSThAnane lIdhe Aje paNa tyAM ja te te pramANe ja raheluM che. mAchIe pharIthI pahelI patine vijJapti karI ke he deva ! 2, nadImAM dAkhala thayelA evA meM tyAM bIjuM biMba paNa dIdhuM hatuM. tene paNa bahAra kADhavuM ucita che (jethI) te pUjAthI ArUDha thAya. e
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [16 gharauparathI pallI patie pitAnI parSadAne pUchayuM ke A be bibenuM saMvidhAna kaI jANe che? koNe kharekhara A bene nadImAM jaLane taLiye mUkyAM ? e pramANe sAMbhaLIne eka prAcIna (vAta)nA jANakAra sthavire kahyuM ke he deva ! eka nagaramAM pUrva rAjA hatA. (tenA upara caDI AvelA para sainya sAthe yuddha karavA mATe samasta senAnA samUhane taiyAra karI te gaye. tenI paTTarANI pitAnuM sarvasva temaja e be bibene senAnA rathamAM mUkI jaLadurga che ema (manasUbe) karIne "camavatI'mAM kauTuMbikane te soMpIne (6) rahI. lAMbA vakhata sudhI te (rAjA) yuddha karate ho tevAmAM kAIka lucco kharekhara evI vAta lAvyo ke A rAjAne pelA parasainyanA 10 mAlike mArI nAMkhyo. te sAMbhaLIne devIe te kauTuMbikanuM AkramaNa karI jaLane taLiye te nAMkhyuM. ane teNe pote paNa deha choDyo. te rAjA parasainyane jItIne je pitAnA nagaramAM AvyuM te devIne prAcIna vRttAnta sAMbhaLIne saMsArathI virakta banI teNe bhAgavatI dIkSA svIkArI. temAMnuM eka biMba deva dvArA bahAra lavAtAM pUjAI raheluM che. 15 je bIjuM paNa bahAra nIkaLe che tema heya) to tevo upakrama kare. te sAMbhaLIne parama zrAvaka cUDAmaNi vaMkacUle pelA ja mAchIne te lAvavA (te jaLamAM) praveza karAvyuM. te biMbane keDa samAna jaLane taLiye raheluM temaja bahAranuM bAkInuM zarIra nIcuM joIne teNe (tene) bahAra kADhavAnA aneka upAye karyA. (paraMtu) te bahAra nIkaLyuM nahi. e uparathI devatAne prabhAva vicArI ane (bahAra) AvI teNe te svarUpa rAjAne jaNAvyuM. Aje paNa te kharekhara tyAM ja che. Aje paNa saMbhaLAya che ke vahANa aTakI jatAM koIka vRddha mAchIne tenuM kAraNa zodhatAM te senAnA rathanI yugakAlikA maLI. tene sonAnI jeIne te lebhIe vicAryuM ke krame karIne A AkhA rathane laI huM RddhizALI thAuM. te uparathI teNe rAtre uMgha AvI nahi, keIka adaSTa puruSe kahyuM ke Ane tyAM ja mUkIne sukhe rahe; nahi te huM tene jaldI mArI nAMkhIza. bhayabhIta banelA teNe yugakIlikA ityAdi tyAM mUkI dIdhAM. devatA vaDe adhiSThita padArthone viSe zuM saMbhavatuM nathI ? A kALamAM paNa saMbhaLAya che ke patthara jevA (majabUta) hAthavALe koI mleccha zrI pArzvanAthanI mUrti bhAMgavA taiyAra thatAM 3che tene hAtha khaMbhita thaze. moTI pUjAvidhi karI tyAre te sAjo thayo. 1 ghUsarInI khIlI.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ avazva ] caturvizatiprabandha 19 zrIvIranI mUrti moTI hatI. tenI apekSAe zrI pArzvanAthanI mUrti nAnI hatI; ethI e deva mahAvIranA arbhakarUpa che ema (mAnI) enuM "medAzcalaNa evuM nAma (lokee) pADayuM. adhika prabhAvanA bhaMDArarUpa zrIcelaNa devanI sAme te be mahaSioe senAnA mugaTano AmnAya sAdhyo ane bhavya AgaLa tene prakAza karyo. te "siMhaguhA" palI vakhata jatAM "DhipurI" e nAmathI prasiddha nagarI banI. Aje paNa sakaLa saMdha te ja nagarImAM yAtrA-utsavothI e bhagavAna zrImahAvIranI ane e celaNa pAzvanAthanI ArAdhanA kare che. eka vAra "ujajayinI mAM khAtara pADavA mATe ceranI vRttithI vaMkacUla kAIka zreNI (zeThiyA)nA gharamAM gaye, (paraMtu) kelAhala sAMbhaLI te cAlyo 10 gayo. tyAra bAda te devadattA (nAmanI) vezyAnA gharamAM peThe. teNe tene kADhiyAnI sAthe sUtelI joI. tyAMthI nIkaLI te (anya) zeThiyAne ghera gayA. tyAM eka vAsavAsI jeTalI nAmAmAM bhUla AvatI hatI ethI kaThora vacane vaDe pitAnA putranI nirbhamna karI gharamAMthI zreNIe tene bahAra kADhI mUkyo. (ema) rAta pUrI thaI. rAjakuLamAM jAuM evuM 15 teNe vicAryuM. tevAmAM sUrya ugyo. pallI pati nagaramAMthI nIkaLIne ghare laIne ane jhADa taLe divasa pUro karIne pharIthI rAtre rAjabhaMDAranI bahAra AvyuM. ghene pUchaDe vaLagIne te bhaMDAramAM peThe. gusse thayelIrAjAthI rIsAyelI paTTarANIe tene joyo. teNe pUchayuM ke tuM koNa che ? teNe kahyuM ke cera. teNe kahyuM ke bIte nahi. mArI sAthe tuM saMgama 20 kara. teNe kahyuM ke tuM koNa che? teNe paNa kahyuM ke huM paTarANI chuM. core kahyuM ke je ema hoya te tuM mArI mA (barAbara) che; ethI huM jAuM chuM. e pramANe teNe nizcaya karyo eTale teNe nakha vaDe potAnA zarIrane vidArIne ujharaDA pADI ane pikAra karI ArakSakAne belAvyA. temaNe ene paka. rANIne anunaya karavA-manAvavA AvelA rAjAe 25 te joyuM. rAjAe pitAnA puruSone kahyuM ke ene majabUta-bahu kasIne bAMdhazo nahi. temaNe ene sAcavI rAkhyo. savAre rAjAe pUchayuM (tyAre) teNe kahyuM ke he deva ! cerI mATe huM dAkhala thayo hate. pachIthI devIe devabhaMDAramAM maLe che. bIjuM kAMI teNe kahyuM nahi, tethI prasanna thayelA ane banyuM hatuM te jANanArA rAjAe tene putra 30 tarIke svIkAryo ane sAmaMtapade sthApe. devInI viDaMbUnA thatI vacUke aTakAvI. aha! niyamonuM zubha phaLa che evuM teNe niraMtara citavyuM.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrIrAjazekharasUrikRta [16 vacUeka dahADe kAmarUpa rAjAne sAdhavA mATe rAjAe tene mekalya ane te gaye. yuddhamAM prahAro vaDe jarjarita banele evo te tene harAvIne pitAne sthAne gaye. rAjAe vaidyo bolAvyA ghA upara traNa hevAthI roga vadhato gayo eTale temaNe kahyuM ke he deva ! kAgaDAnuM mAMsa khavaDAvavA)thI A sAra thaze. tene jinadAsa zrAvaka sAthe pahelethI ja mitratA hatI. tethI tene (belAvI) lAvavA mATe rAjAe eka puruSane mokalyo ke jethI tenA vacanathI te kAgaDAnuM mAMsa khAya. te vakhate belAvAyelA jinadAsa "avaMtI" AvatA hatA tevAmAM teNe be divya ane suMdara dAMtavALI suMdarIone raDatI joI. (te uparathI) teNe pUchayuM ke tame kema raDe che? temaNe kahyuM ke amArA svAmInuM "saudharma thI cyavana thayuM che. ethI ame rAjaputra vaMkacUlanI prArthanA karIe chIe, paraMtu tuM jatAM te mAMsa khAze, ethI e durgatimAM jaze; tethI ame rudana karIe chIe. teNe kahyuM ke huM evuM karIza ke jethI e (mAMsa) na khAya. te gayo ane teNe rAjAnA upadhathI vaMkacUlane kahyuM ke kAgaDAnuM mAMsa tuM 15 grahaNa kara; sAro thayA bAda te prAryAzcata karaje. vicUle kahyuM ke tuM jANe che ke akArya karIne prAyazcitta grahaNa karavuM joIe te pachI pahelethI ja te na karavuM e sAruM che. kAdavane gheravA karatAM dUrathI (paNa ene) sparza na karavo e vAkya vaDe teNe rAjAne niSedha karyo. vratanA samUhane vizeSa svIkAra karI te "amyuta' kalpamAM gayo. (pAchA) vaLatA jinadAse te be devIone te ja pramANe rudana karatI joine kahyuM ke tame kema raDe che ? tene te meM mAMsa khavaDAvyuM nathI. temaNe kahyuM ke adhika ArAdhanA karavAthI te "ayyata" (kalpa) pAme. tethI te amAre svAmI na thayuM. A pramANe jena dharmanA prabhAvane dIrgha kALa paryata vicAra karI jinadAsa pitAne ghera gayo. A "DhipurI" tIrthanuM ra5 nirmANa karAvanAre vadhUla che. 20 rati varSa thI I
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) zrIvikramAdityane prabandha vikramAdityanA putra vikamasena rAjAne purohite AzIrvAda Ape ke tuM (tArA) pitA vikramAdityathI adhika thaje. te veLA devatAthI adhiSThita ane siMhAsanane viSe rahelI lAkaDAnI cAra pa pUtaLIo hatI. tyAre vikamasene pUtaLIone pUchavuM ke tame kema hase che ? temaNe kahyuM ke tenI sAthe (tArI) samAnatA paNa ghaTatI nathI, te pachI) nAmanI adhikatA kyAMthI? pahelIe kahyuM ke "avantI mAM vikama rAjA apUrva ane sAcI vArtA kahenArAne 500 dInAro Apate. e sAMbhaLIne kha52 core 500 dInAronI yAcanA karI ane eka vAta kahIH 10 "gaMdhavata " smazAnanI najIka pAtAlakRpamAM devI harasiddhio mekalelA dIvAne meM paData je. (ane meM paNa tenI pAchaLa jhaMpalAvyuM. tyAM pAtALamAM divya mahela dekhAya. tyAM eka telanuM kaDAyuM ukaLatuM najare paDyuM. tenI pAse eka puruSa jovAmAM Avyo. meM tene pUchayuM ke tuM ahIM zA mATe (bhA) che? teNe kahyuM ke A mahelamAM zApa vaDe 15 bhraSTa thayelI divya kanyA (vase) che. te kahe che ke je telanA kaDAyAmAM jhaMpalAve te mAro se varSa sudhI pati thAya. e uparathI huM emAM paDavA mATe ahIM Ubho chuM. paraMtu (e) sAhasa (karavAnI hiMmata) nathI. e pramANenI vArtA dvArA teNe pa00 dInAro meLavI. te khaparanI sAthe rAjA paNa te vivara dvArA tyAM gayA. teNe telanA kaDAyAmAM jhaMpalAvyuM. 20 kanyAe tene amRta vaDe jIvADavo. jevI te rAjAne pasaMda kare che tevuM ja rAjAe kahyuM ke A mArI) AgaLa ubhelA puruSane tuM pasaMda kara. teNe tene pasaMda karyo. A pramANe je paropakArI che tenAthI adhika e kema hoya? bIjIe kahyuM ke " kAsI thI be brAhmaNe AvyA. vikamArke rAjAnuM svarUpa pUchyuM. temaNe kahyuM ke amArA dezamAM pAtAlamAM vivara che. temAM AMdhaLe rAkSasa (rahe) che. amArA dezane nAtha telanA kaDAyAmAM jhaMpalAvI pitAnA mAMsa vaDe rAkSasane pAraNuM karAve che ane rAkSasa paNa tene pharIthI jIvato kare che. vaLI sAta oraDAo te enAthI bharI de che. te (rAjA) roja savAre sAte oraDAo dAna daIne khAlI 30 kare che. e sAMbhaLIne vikrama paNa tyAM gayo. kaDAyAmAM jhaMpalAvI rAkSasane
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 15. 140 zrI rAjazekharasUrikRta [vikarizyapitAnuM mAMsa khavaDAvI te pharIthI jIvate the. pharIthI tenuM bhakSaNa karAyuM ane te (pharIthI) jIvate karAye. rAkSasane je zApathI aMdhApe hatA te zApane aMta Avyo. te AMkhe dekhate hai. joIne teNe kahyuM ke sAhasa karanAra tuM koNa che? teNe kahyuM ke huM vikrama chuM. huM tArA upara prasanna thayo chuM; (vAte vara) mAga (ema rAkSase kahyuM). rAjAe kahyuM ke je tuM prasanna thayA hoya te A rAjAnA sAta oraDAo sadA suvarNathI paripUrNa rahe (tema karo. temaja vaLI ene pharIthI kaDAyAmAM jhaMpalAvavA vagere nI pIDA na ho. rAkSase kahyuM ke ema che. ethI e kevI rIte vikamArkathI adhika thaze? e samAna paNa nathI; ethI huM hasI. trIjIe kahyuM ke eka dahADe vikamArka pitAnA nagaramAM vasatA ane mAthe TAlavALA kuMbhAra jeDe dezAMtara gaye. (tyAM tene) pArakAnA zarIramAM praveza karavAnI vidyA jANanAre bhegI maLyo. tenuM Avarjana thatAM te prasanna thayA ane teNe (e) vidyA ApavA mAMDI. rAjAe kahyuM ke pahelAM e mArA mitrane Apo. teNe kahyuM ke e lAyaka nathI. guNa vaDe rAjI banelA yogIe Agrahane lIdhe tene paNa ApI. pachI teNe rAjAne (paNa) jabarajastIthI ApI. "avaMtI' jaI rAjAe rAjya karavA mAMDayuM. eka dahADo paTTa azva marI gaye. vidyAnI parIkSA karavA mATe rAjAe temAM potAne jIva ghA. (eTale) kuMbhAre pitAne jIva rAjAnA zarIramAM ghAlyo. kuMbhAra rAjya karavA lAgyuM. teNe ghoDAne mArI nAMkhavA vicAra karyo. (tethI) rAjAne jIva te pUrve marelA popaTanA zarIramAM peThe. (e) popaTa paNa semada zeThanI preSitabhartukA patnI kAmasenAne ghera gaye. te tenI caturAIthI khuzI thaI rANI pAse jatI nahi. zeTha AvyA. te rANI pAse gaI. teNe nahi AvavAnuM kAraNa pUchyuM. teNe pipaTanI caturAirUpa kAraNa kahyuM. teNe popaTane ra5 maMgAvyo. jema pahelAM rAjAthI te rAjI thatI tema te tenAthI rAjI thaI. eka divasa rANInA snehanI parIkSA karavA mATe pipaTa gharoLInA zarIramAM peTho. rANIe tenA viyogathI kASThabhakSaNa karavuM zarU karyuM. rAjAnA jIve piTane jIvADo. te rANIne aTakAvavAmAM AvI. pipaTe (pitA) samasta vRttAnta rANIne kahyo. rANIe kuMbhAranuM Avarjana karyuM. (ethI) pelA 30 kakSAnI kuMbhAranA je prasanna thaI vidyA batAvavA mATe marelA bekaDAnA zarIramAM pitAne jIva me. rAjA potAnA zarIramAM peThe. bakare bIkathI 1 jene pati paradeza gayela hoya tevI strI.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5] - caturvizatiprabanya dhrujavA lAgyo. rAjAe kahyuM ke bIvAnI jarUra nathI. huM tArA jevo thanAra nathI. huM dayALu chuM. tuM sukhe chava, cara ane pANI pI. tethI e tenI barAbara kema thavAne ? cothIe kahyuM ke eka divasa vikramAke uttama mahela karAvyo. rAjA (ta) jevAne tyAM gayA. tyAM cakalAMnuM joDuM beTheluM hatuM. cakalAe 5 kahyuM ke (A) mahela suMdara che. cakalIe kahyuM ke strIronyamAM lIlA devInuM jevuM bahAranuM ghara che. te A che. rAjAe te sAMbhaLyuM. tyAM javAnI (tene) utkaMThA thaI, paraMtu (te) sthAna to te jANato hato nahi tethI te ciMtAtura thaye. kevaLa bhaTTa rAjAne Azaya jANIne te sthAna jANavA mATe cAlyo. mArgamAM "lavaNa" samudra ane tyAra pachI dhUlI" samudra utarIne 10 tyAMnA madanamaMdiramAM te rahyo. madhya rAtrie gheDAnA khArAnA avAjathI sucita temaja divya bhUSaNothI alaMkRta divya strIonuM eka keLuM AvyuM. temanI svAminIe madananI pUjA karI, teo pAchI vaLatI hatI tevAmAM joDAnA pUcho vaLagIne te tyAM gayo. dAsIonI najare paDatAM teo tene svAminI pAse laI gayA. teNe snAnAdi karAvyuM. rAtre 15 te gharamAM ja rahyo. sutAM pelIe kahyuM ke mane vikramAditya pati hoja athavA te je cAra zabdo vaDe jagADe che. ema kahIne te suI gaI. teNe vicAryuM ke zuM cAra zabdothI paNa nAha jAge ? (bhAva) te huM ja ene jagADuM. teNe cAra zabdo karyA. jayAre te na jAgI tyAre teNe tenA) paganA aMguThe dekhyo. teNe lAta mArI to jyAM vikramAditya sute hato tyAM jaIne) te paDyo. rAjAe pUchayuM ke A zuM? teNe saghaLe vRttAnta kalyo. te uparathI agni nAmanA vetAla upara ArUDha thaI rAjA tyAM gaye. vetAla saMtAI gayo. rAjAne dAsIo tyAM laI gaI. teNe (enI) bhakti karI. tenuM rUpa joIne te rAgI banI; paraMtu sutAM teNe pratijJA karI. ane te ja pramANe kahyuM. rAjAe dIvAmAM rahelA vetAlane ra5 kahyuM ke he pradIpa ! kaIka kathA kahe. teNe kahevA mAMDI ke brAhmaNa hatuM. tene eka putrI hatI. te judA judA gAmamAM cAra varane ApelI hatI. tyAre AvyA. (ethI) vivAda thayo. teNe moTuM anartha joIne kAchabhakSaNa karyuM. snehathI eka vare paNa ciMtAmAM jhaMpalAvyuM. eka hADakAM laIne gaMgA' gayo. eka tyAM jhuMpaDI banAvIne rAkhanuM rakSaNa karavA tyAM ja) 30 rahyo. eka dezAMtara gaye. bhamatAM (bhamatAM) te "saMchavinI vidyA zIkhe. pharIthI te tyAM Avyo. bIjA paNa AvyA. pelIne chavADavAmAM AvI.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14ra zrIrAjazekharasUrikRta [17 visariNapharIthI vivAda thayo. te cAramAM e kenI patnI thAya ? rAjAe kahyuM ke huM nahi beluM, tuM ja bela. teNe kahyuM ke je citAnI sAthe UDyo te bhAi thayA. je hADakAM laI gayo te putra thayo. utpanna karavAnA kAraNathI jeNe jIvADI te pitA thayo. jeNe rAkhanI rakSA karI te pAlaka 5 thavAthI pati thayo. rAjAe pAnanI peTIne bIjI vAta pUchI. tetAla vaDe adhiSita hovAthI teNe paNa kahyuM ke koIka sthaLe vidhavA brAhmaNI hatI. tene jArathI putrI thaI. rAtre tene bahAra tyAga karavA te gaI. A tarapha tyAM koI zuLIe caDhAvelo jIvatA hatA tenA paga sAthe e athaDAi. teNe kahyuM 10. ke kayo pApI duHkhIne paNa duHkha Ape che ? teNe kahyuM ke zuM duHkha che? teNe paNa kahyuM ke zarIranI pIDA vagere vizeSamAM niSNutratva karyuM. zIe caDhelA puruSe pharIthI kahyuM ke tuM paNa kahe ke tuM koNa che ? teNe pitAnuM caritra kahyuM. te sAMbhaLIne teNe kahyuM ke pahelAM haraNa kareluM, bhUmimAM dATeluM ane ahIM raheluM evuM mAruM dhana tuM grahaNa karI mArI sAthe (tArI) putrIne paraNAva. brAhmaNIe kahyuM ke tuM hamaNa marI jaze. chokarI nAnI che. (te) kyAMthI putranI utpatti thaze ? teNe kahyuM ke RtukALamAM koIne paNa dravya ApIne putra utpanna karAvaje. teNe badhuM temaja karyuM. putra utpanna thatAM ja tene rAjadvAra AgaLa pheMkavAmAM Avyo. rAjAe (te) koIne Ape. vakhata jatAM chokarA vagaranA rAjAnA rAjya upara ene ja besADavAmAM Avyo. zrAddhane divase gaMgA'mAM piMDanuM dAna karavA te gayo. jaLamAMthI traNa hAtha nIkaLyA. te rAjA acaMbo pAmyo. kenA hAthane dAna dauM ? te he rAjA ! kahe, kone piMDa Apa joIe ? rAjAe kahyuM ke ceranA hAthane. - rAjAe suvarNapAlakane kahyuM (eTale) teNe paNa kathA kahI ke eka 25 gAmamAM koI kulaputra (vasatA) hatA, tene anya gAmamAM paraNAvela hato, paraMtu tenI patnI sasarAne ghera AvatI na hatI. tene svajane nirguNa (ema kahI) hasatA eka dahADe badhA mANasethI prerAyelA te mitra sAthe tyAM gaye. rastAmAM teNe yakSane mastaka namAvyuM. tenA prabhAvathI pelI (strI) AdaravALI thaI ahIM AvavA pravRtta thaI. yakSabhavana samIpa AvatAM te ekale yakSane namavA gayo. yakSe strInA lebhathI tenuM mastaka chedI nAMkhyuM. bahu vAra thaI eTale mitra Avyo. te avasthA pAmelA dhanikane teNe joyo. teNe vicAryuM ke leke 15
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 pas ] caturvizatiprabandha kaheze ke eNe strI mATe ene mArI nAkhe. te mATe paNa maravuM egya che. e pramANe vicArI teNe paNa potAnuM mastaka kApI nAMkhyuM, ghaNe vakhata thayo eTale pelI paNa AvI. baMnene e dazAmAM joine teNe vicAryuM ke loka pahelAM paNa (mo) 8SI kahetA hatA. have patine ghAta karanArI kaheze te huM maruM. ema vicArI gaLA upara teNe zastrikA lagAvI. 5 tevAmAM ja yakSe tene hAtha dharI rAkhyo. (ane kahyuM ke, tuM sAhasa na kara. teNe kahyuM ke baMnene chavADe. yakSe kahyuM ke dhaDa upara jenAM jenAM mAthAM heya te tuM mUka. Atura evI teNe uMdhAM cattAM dhaDa mUkyAM. te bemAM patnIne vivAda thayo. eka kahe ke (A) mArI patnI che. bIje paNa tema ja kahete. to e konI ? rAjAe kahyuM ke samagra zarIramAM mastaka uttama 10 : che e vacanathI jenA vaDe mastaka hoya te pati. kapUranI peTIo kathA kahIH keka gAmathI pitapitAnI kaLAnA jANakAra cAra mitro dezAMtara cAlyA. temAM eka lAkaDA ghaDanAra, bIjo senI, trIjo zAlApati ane brAhmaNa hatA. teo rAtre koI vanamAM rahyA. pahele pahere suthAra pahere rahyo. teNe pUrepUrI yuvati jevI lAka- 15 DAnI pUtaLI banAvI. bIjA pahore sonI cokI karavA lAgyo. teNe tene ghareNAMthI zaNagArI. trIje pahore sAlApatie teNe kSauma paherAvyAM. cethe (pahere) brAhmaNe teNe jIvatI karI. savAre tene jIvatI joI badhA tenuM grahaNa karavAnI icchAthI paraspara laDavA lAgyA. te che vikramAditya rAjA ! e kenI (patnI kahevAya)? pelI nAma sAMbhaLIne kSobha pAmI. rAjAe 20 kahyuM. te huM jANato nathI. temaNe na kahyuM tyAre teNe kahyuM ke he rAjA ! te konI ? rAjAe kahyuM ke sonInI. hAla paNa je senuM ghaDAve te ja pati thAya che. teNe pUchayuM ke tame koNa cho ? dIvAmAM rahelA tAle kahyuM ke e pelo vikramAditya che. te khuza thaI ane tene paraNI. teNe laIne te avaMtI gaye. je enA jevA hoya to samAna gaNAya). te 25 adhikatAnI zI vAta ethI hasavuM AvyuM. vikramasene abhimAna mUkyuM. tyAra bAda vikamasene purohitane pUchayuM ke je kharekhara A lAkaDAnI pUtaLIo mArA pitAne abhuta guNavALA varNave che te teo ja lekamAM uttamatArUpe prathama avataryA haze. (AthI) te pUrve te koI paNa temanA jevA 1 suthAra, 2 vaizamI vastra,
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrIrAjazekharasUrikRta [7 vikramAdityauttama thayA nathI ema ame kahIe chIe. purohite kahyuM ke he nRpa ! A ratnagarbhA anAdi che. (ane) cAra yugono samUha (paNa) anAdi che. yuge yuge narane utpanna thAya che. huM ja mukhya chuM evuM abhimAna kalyANakArI nathI. vaLI te cAlatuM (paNa) nathI; kemake tArA pitA vikra5 mAdityanA manamAM eka dahADe ema thayuM ke jema rame vyavahAra karI lokane sukhI karyA tema huM paNa karuM. te uparathI teNe rAmAyaNanI vyAkhyA karAvI. temAM jema rAmanAM dAna, (dharma)sthAnanI sthApanA, varNAzramanI vyavasthA ane gurubhakti hatAM--saMbhaLAyAM tema teNe badhuM AraMLyuM. te uparathI te pitAne "abhinava rAma' kahevaDAvA lAgyA. te joine pradhA10 e vicAryuM ke ApaNA svAmI ke je garvathI pitAne tenA jevA mAne che teo anucita kare che. prasaMga maLatAM emane A garva upAyathI utAra joIe. A tarapha tArA pitA vikramAditye pUchyuM ke lokamAM evuM kaI paNa kyAM che ke je pUrva nahi sAMbhaLeluM evuM rAmanuM AcaraNa 15 amane jaNAve? te uparathI bIjA maMtrIthI prerAyelA eka vRddha maMtrIe kahyuM ke he rAjezvara! "kezalAmAM eka gharaDe brAhmaNa (rahe) che. te zrIrAmanI paraMparAgata keTalIka vArtAo sArI rIte jANe che. belAvI pUchI joIe. rAjAe tene belAvyo. gauravapUrvaka AvelA tenI pUjA karIne teNe pUchayuM ke he brAhmaNa ! rAmanI koI navI kathA tuM kahe. brAhmaNe kahyuM ke he pRthvI pati ! je tuM 'kAzalA" Ave te rAmane koI prabaMdha sAkSAta batAvuM. ahIM rahIne to te kahetAM pAra na Ave. tyAre rAjAe rAjyano bhAra pradhAne upara mUkyA. te pote moTA sainya sAthe gharaDA brAhmaNanI joDe ayodhyAnI samIpamAM gaye (ane) chAva NImAM rahyo. te vAre te ja sarva dizAne mAlIka che ema (samajI) nirbhaya 25 banelA brAhmaNane rAjAe kahyuM ke rAma devanuM caritra dekhADe. te uparathI brAhmaNe eka rAjAne sthaLa batAvIne kahyuM ke A pRthvIne bhAga khodAvo. tyAra bAda rAjAe (te) khodA. khANa khodAtAM sauthI prathama sonAne kaLaza ane tyAra pachI sonAnI "maMDapikA pragaTa thayAM. uparanI dhULa dUra karavAmAM AvI. rAjAe pazcAnupUrvIthI pahelI, bIjI ane trIjI kSaNo senAnI jei. 1 Ane artha "pAlakhI' sacavAyo che. je chellethI pahelAM. WW
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahae] caturvizatiprabaLe 145 caturtha kSaNamAM dhULa dUra karAtAM senAnA tArathI sIveluM ane tinI jALanI jaTAthI yukta mANekathI jaDeluM evuM eka moTuM pagarakhuM javAmAM AvyuM. acaMbo pAmelA rAjAe (te) laIne hRdaya upara cAMpyuM tathA mAthA upara mUkyuM ane te bolI UThyo ke) ahe A ratnanI jAti mAnya che ! tyAre brAhmaNe kahyuM ke he deva ! mecInI patnInA A pagarakhAne tArA jevA rAjAe aDakavuM egya nathI. (tyAre) vikame kahyuM ke te mocaNa paNa dhanya che ke jenuM AvuM pagarakhuM che. te kahe ke A zI kathA che? tyAre brAhmaNa bolyo ke he pRthvIpati! jyAre zrIrAma rAjya karatA hatA tyAre ahIM mecInAM ghare hatAM. A eka mecInuM ghara che. tenI patnI bahu lADakI hatI. ethI te abhimAna dhAraNa karatI. te vinaya sAcavatI 10 nahi. tethI teNe tene mArIne hAMkI kADhI. vaLI duHkha (kaMkAsa)ne laine jA ema teNe kahyuM. tethI gusse thaI A eka pagarakhuM taTamAM paDatAM te paheryA vinA ane bIjuM to paherIne te potAne piyara gaI. jaIne patinuM kaThera vacana teNe pitAne kahyuM. pitAe be divasa rAkhI ane tenuM Avarjana karyuM. pachIthI teNe kahyuM ke he bena! kulIna strIne pati ja 15 zaraNa che. tyAM ja tuM jA. teNe kahyuM ke tamAruM) mAnabhaMga thAya tema hovAthI huM nahi jAuM. be vAra, traNa vAra uktio ane prayuktio kahevAmAM AvI. mAtApitAnA kahevA chatAM jyAre te sAsare na gaI tyAre pitAe kahyuM ke he bena! huM ema mAnuM chuM ke je zrIrAma pite sItA ane lakSamaNa sAthe ahIM AvIne tAre anunaya karI tene sAsarAnA kuLamAM mokale te tuM tyAM jAya. mithyA abhimAnavALI teNe paNa kahyuM ke A (vAta) ema ja che. jo rAma ja Ave to huM jAuM, nahi te nahi. cararUpe nImAyelA ane gupta rahelA suree jaIne rAmane A vRttAnA jaNAvyA ane kahyuM ke he deva! mecInI putrIno A vRttAta che. te uparathI deva zrIrAma prajAvatsala hAI savAre sItA, lakSmaNa ane pradhAna sAthe pelA 25 mocIne ghera gayA. ane temAM dAkhala thayA. acaMbe pAmelA mecIoe temanI pUjA karI ane vijJapti karI ke he deva ! Ape amArA jevA kIDA upara A keTale badhe prasAda karyo? svane paNa evuM saMbhavatuM nathI ke deva amArI sevA kare. AvavAnuM zuM kAraNa che? zrIrAme kahyuM ke tArI putrIne sAsarAnA kuLamAM mokalavA mATe ame AvyA chIe. 30 te varAkInI tevI jAtanI pratijJA che. te uparathI rAjI thayelA pitAe oraDAmAM jaI putrIne kahyuM ke he mugdhA ! tArI pratijJA pUrNa thaI che. devI sahita zrIrAma deva paNa AvyA che. cAla (ane) te jagannAthane vaMdana kara. tyAra bAda saMtoSa pAmI te rAma pAse AvI. ane teNe tene 19.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [17 vArisTanamana karyuM. prajAnA pitA (samAna teNe) kahyuM ke huM bena! tuM sasarAne ghera jA. teNe kahyuM ke (Apa) Adeza pramANa che. tyAra bAda te sAsare gaI. (a) rAma potAne sthAne gayA. zrIvikama! AnuM bIjuM pagarakhuM tyAM pitAnuM ghara bedatAM maLaze. he nAtha! Ava. te khedAvIe. rAjA tyAM gayo. te khedAvavAmAM AvyuM. bIjuM pagarakhuM paNa maLyuM. senAnuM ghara najare paDayuM. e pramANe bIjA (sthaLe) te brAhmaNe dAvyAM ane te sonuM lIdhuM. rAjAe brAhmaNane pUchayuM ke he brAhmaNa ! tuM kevI rIte A pramANenI (vAta) barAbara jANe che? brAhmaNe kahyuM ke pUrvajonI paraMparAnA upadezathI meM jANyuM ane te meM tane kahyuM. paraMtu te garva dhAraNa na kara. te rAma te teo ja; kemake temanI AjJAthI jaLa ane agni thaMbhI jatAM. temanI ANa detAM paDatI bhIte paDatI nahi. 42 (jAtanA) aMdhagaDe, 27 (jAtanA) phollAo, 108 (prakAranA) viDavare ane badhA doSo nAza pAmatA. temanI devI je sItA temane temanA je traNa bhAIo temane, temaja temanA sevaka je hanumAna, sugrIva vagere temane mahimA so varSa paNa (pUrepUro) kahevAne bRhaspati paNa samartha nathI. e sAMbhaLIne vikrame abhimAna tyajI dIdhuM. teNe "abhinava rAma' e birudane niSedha karyo. pharIthI te 'ujajayinI gayo. teNe zakti anusAra lekano uddhAra karyo. agnivetAla ane puruSakasiddhi vaDe temaja suvarNasiddhithI tenuM upakAranuM aizvarya te veLA anupama hatuM. tethI vikama dhanya ja che. tenAthI adhika te karaDe 20 thaI gayA che. e sAMbhaLIne vikramasena vivekI bane. iti vikrmaadityprbndhH||17|| vikramacaritra jena tatvathI bAhya evA mugdha lekane kevaLa acaMbe utpanna 25 karavArUpa phaLavALo vikramAdityane eka prabandha ame kahIe chIe " ujajayinI'mAM vikramAditya rAjya karatA hatA tyAre pAsenA gAmamAM haLa kheDatAM eka brAhmaNe divya ane tivALuM eka ratna bhUmi upara paDeluM (jaI te) grahaNa karyuM. tenuM mUlya pUchavA mATe te "ujajayinI'mAM ratnanI parIkSA karanAra vepArI pAse gayo. te ratna (tamane) dekhADavAmAM AvyuM. navAI pAmI temaNe kahyuM ke ame A ratnanI kiMmata karavA samartha nathI; kemake pUrve AvuM ratna ame joyuM nathI temaja jUThuM mUlya karavAthI tIvra deSa lAge. AnuM mUlya ja kevaLa deva zrIvikamAditya jANato hoya
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ UCC caturvizatiprabandha (tA jANe). ratnanuM mUlya jANavAmAM te rekhAprApta che-pravINuM che. (pelA) brAhmaNa vikrama pAse gayA. teNe (tene) ratna batAvyuM. vikrame pUchyuM ke (tane) e tyAMthI maLyuM ? brAhmaNe kahyuM ke he deva ! haLa kheDatAM mArA khetaramAMthI (mane) e maLyuM. rAjAe kahyuM ke tAbe divasamAM ame (enuM mUlya) kahIzuM. khIza nahi. ame pArakAnA paisA (lai levA)nI icchAvALA nathI. dhIraja ApIne peAtAnA mahelamAM ja teNe tene rAkhyA. tyAra pachI rAtre vikrame saMsAramAM (pRthvI uparanA) ratnanA parIkSA (jhaverIo)ne pUchyuM, li pAtAlamAM hatA. tyAM paNa javuM joe (evA teNe nizcaya karyo). kutUhaLavALA ALasu na heAya. te uparathI agnivetAla upara ArUDha thai pAtAlamAM japta te alinA dharanA daravAje Ubho rahyo. tyAM daravAje rahelA nArAyaNane teNe vaMdana karyuM. nArAyaNe pUchyuM ke ahIM tuM zA mATe AvyA che?vikrame kahyuM ke ali pAse jaine (tene) kahe ke rAjA kAryagauravathI AvyA che. jo hukama hoya te darzana maLe. kRSNe gayA. teNe line kahyuM ke rAjA daravAje AvyA che. alie nivedana karyuM ke rAjA hoya te te zuM yudhiSThira che ? kRSNa ! tuM pU. kRSNe jane pUchyuM ke tuM zuM yuviSThira che ? vikrame kahyuM (vicAryuM) ke te yudhiSThirane rAjA mAne che, mATe khIjAM kahevuM joie. kRSNa ! tuM jA (ane) maMDalIka AvyA che ema kahe. te gayA ane teNe te jaNuAvyuM. balie kahyuM ke maMDalIka zuM rAvaNa ? kRSNa pharIthI Agye ane teNe pUchyuM ke jo tuM maMDalIka che te! zuM tuM rAvaNa che ? vikrame tyAre kahyuM ke jane kahe ke kumAra AvyA che. teNe jakhate tema karyuM. balie kahyuM ke zuM kArtikeya ke lakSmaNa ke pAtAlamAM rahenAra nAgaputra dhavalacandra ke vAlinA putra aMgada je rAmanA dUta tarIke prakhyAta che te pharIthI kRSNanI AvajA thai. vikrame karIthI kahyuM ke tuM kahe ke vaMThe AvyA che. pharIthI te gayA. alie kahyuM ke jo vaMTha hoya te| zuM te hanumAna che ? krIthI kRSNa thArita (!) thayA. teNe balinuM vacana kahyuM. pharIthI vikrame kahyuM ke jaIne tuM kahe ke talArakSaka AvyA che. teNe te pramANe kahyuM. balie kahyuM ke zuM vikramaDA ? kRSNe AvIne pUchyuM ke zuM (tuM) vikramAditya (che) : teNe hA kahI. linI AjJAthI tene li pAse lai javAmAM AvyA. alie pUchyuM ke huM vikrama! tuM zuM ratnanI kiMmata pUchavA AvyA che? vikramAditye kahyuM ke ema ja che. teNe ( tene ) ratna batAvyuM. alie kahyuM ke AvAM 88000 ratnA rAja yudhiSThira mUlya lIdhA vinA pAtrAne 147 d 5 15 20 25 3.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrIrAjazekharasUti [17 trimAhityaApata. temAMnuM A eka che. te brAhmaNane maLyuM che. moTe bhAge badhAM ranne pRthvImAM gayAM che, kemake kALa ghaNo thaI gayo che. te uparathI yudhiSThira ja rAjA che; tuM koNa ? vikrame kahyuM ke he deva ! e sAcuM che. huM rAjI thaI (e jANavA ) IcchuM chuM ke yudhiSThira pAse ATalI 5 (badhI) saMpatti kyAMthI AvI)? balie kahyuM ke cAra bhAIoe divijaya karI (tene) dhana ANI ApyuM hatuM. pUrve daridratAmAM magna hAI madatta nAmanA kApaDIe savanuM ArAdhana karyuM. teNe tuSTa thaI pitAnI IcchAthI kalAsa pAse mULathI te zikhA paryata nagarane suvarNamaya banAvI tene ApyuM. te nagara teNe bhagavyuM. te maraNa pAmatAM che dhULanI vRSTi 10 vaDe tene DhAMkI dIdhuM. jyAre yudhiSThirane bhAI sahadeva uttara dizA sAvavA mATe upaDyo tyAre ruddha te nagarane pitAnA guNothI ughADI pelI badhI suvarNAdi vibhUtine yudhiSThiranA gharamAM dAkhala karI. tethI yudhiSThiranI dAna devAnI icchAnI siddhi thaI. tethI te rAjA che. maMDalIka te rAvaNa che; kemake lokamAM tenA jevAM baLa ane vidyAnA garvane vega nathI. 15 kumAra te kArtikeyane kahevo vyAjabI che ke jeNe sAta divasa jeTalI ummare tArakane mArI nAMkhyo. lakSmaNa paNa kumAra (kahevAya tema) che ke jeNe meghanAdane ha. vaLI pAhuline putra dhavalaca paNa kumAra che ke je jagatane jhera vaDe mArI nAMkhavAne zaktimAna che temaja viSane paNa amRtarUpe pariNumAvavAne samartha che. saMdhimAM ke laDAimAM huM dUta hatAM (rAvaNanAM) daza mAthAM akSata ke kSata bhUmi upara ALoTaze ityAdi (kahenArA tarIke) prasiddha aMgada paNa samartha che. (ethI e kumAra kahevAya). vaMTha te kharekhara hanumAna che ke jeNe priyAnA viyoganA tApathI jarjarita dehavALA (pitAnA) svAmI rAmane sabhAmAM dhIraja ApI ke he deva ! hukama kare. huM zuM karuM? zuM laMkA" ne ahIM ja laI AvuM ke jaMbU dvIpane ahIMthI tyAM laI jAuM ? samudrane huM joSI lauM ke lIlAthI upADelA "vidhya' parvata, 'himAcala" "mere ane trikaTAcalane nAMkhavAthI kSAbha pAmI vadhatA jatA jaLavALA samudrane bAMdhuM ? ityAdi svAmInAM kAryanI camatkArI saphaLatAnI sAratAne laIne hanumAna ja vaMTha che. talAkSika te tuM che. tuM jA (ane) brAhmaNane kahe ke ratnanI kimata (thAya tema) nathI. te sAMbhaLIne vikrama pitAnI nagarIe ge. ratna ApI ane balie kaheluM kahI teNe brAhmaNane tene gAma vidAya karyo. teNe cirakALa rAjya karyuM. // iti vikramArkacaritram // 25 & o
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) nAgArjunanA prabandha 'surASTrA'nA zRMgArarUpa 'zatruMjaya' parvatanA zikharanA eka bhAgarUpa 'ka' parvata upara rAjaputra raNasiMhanI bhASAla nAmanI putrIne rUpa ane lAvaNyathI pUrNa joine anurAga pAmI tene sevatA vAsukI nAgane nAgArjuna nAme putra thayo. putra prati snehathI meAhita banelA pitAe tene badhI meATI auSadhIonAM kaLA, mULA ane patrA khavaDAvyAM. tenA prabhAvathI te mahAsiddhio vaDe alaMkRta thayeA. te 'siddhapuruSa ' evI prasiddhi pAmyA. pRthvI upara pharatAM 'pRthvIsthAna' pattanamAM sAtavAhana rAjAne te kalAguru thayA. 'AkAzagAminI' vidyA zIkhavA mATe te pAlittAnaka' puramAM zrIpAdaliptasUrinI sevA karatA. eka dahADA bhAjananI veLAe teNe, page ( lagADelA ) lepanA baLathI temane AkAzamAM uDatA joyA. 'aSTApada' vagere tIrthAne vaMdana karI peAtAne sthAne (pAchA) AvelA temanAM carAne dhAine 107 mahASadhIonA AsvAdathI temaja varNa, gaMdha vagere vaDe tenAM nAmeAne nizcaya karI gurunA upadeza vinA page lepa lagADI kukaDAnA baccAnI peThe uDatAM te vaDa upara paDayo. dhAthI jarjarita aMgavALA evA tene gurue pUchyuM ke A zuM ? jevuM hatuM tevuM teNe kahyuM eTale tenI kuzaLatAthI cittamAM camatkAra pAmelA AcArye tene mAthe karakamaLa mUkI kahyuM ke sADI cokhAnA jaLamAM-dhavarAmaNamAM e auSadhAne vATI page lepa lagAvI AkAzamAM garuDanI jema tuM svecchAe jA-uDa, tyAra bAda te siddhi pAmIne saMtuSTa khanelA te nAcyA. vaLI dAi vAra gurumukhe teNe sAMbhaLyuM ke rasasiddhi vinA dAna (devAnI) icchAnI siddhi thatI nathI. te uparathI rasa banAvavAne pravRtti karatAM teNe svedana, mardana, jAraNu ane mAraNa karyA. paraMtu rase sthiratA dhAraNa karI nahi. tyAre teNe gurune pUchyuM kre rasa kevo rIte sthira thAya ? gurue kahyuM ke duSTa daivatanuM dalana karavAmAM samartha evI zrIpArzvanAthanI dRSTi samakSa sadhAtAM ane badhAM lakSaNAthI lakSita ane mahAsatI evI mahilA dvArA zruTAtAM rasa sthira thai vedhI banaze. te sAMbhaLIne pArzvanAthanI prabhAvazALI pratimA zeAdhavAnI teNe zarUAta karI, paraMtu tevI eNe kAi paNa ThekANe dIThI nahi. A tarapha nAgArjune dhyAna dharIne potAnA pitA vAsuti 20 10 15 20 25
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 5 10. 15 zrI rAjazekharasUrikRta 28 nAgArjunapratyakSa karI pUchayuM ke zrI pArzvanAthanI divya kaLAnA prabhAvavALI pratimA kahebatAvo. teNe kahyuM ke dhAravatI'mAM samudravijaya dazArve zrI neminAthane mukhe meTA atizayathI yukta evA zrI pArzvanAthanI pratimA jANIne (tene) maMdiramAM sthApI pUcha hatI. dhAravatI' baLI gayA pachI te pratimA sAgaramAM DUbelI hatI tevI ja sthitimAM sAgaranA madhyamAM rahI. vakhata jatAM kAntI' nA rahevAsI dhanapati nAmanA vahANavaTInuM vahANa devatAnA atizayathI alita thayuM-cAlatuM aTakyuM. ahIM tIrthakaranI mUrti che ema adaSTa vANIthI nizcaya karIne tyAM khalAsIone utArI teNe sAta kAcA sUtaranA tAMtaNa vaDe (e) pratimA bAMdhI UMcakI ane pitAnA nagaramAM laI jaI maMdiramAM sthApI. dhAryA karatAM adhika lAbha vaDe khuzI thayela te dararoja (tenI) pUjA karate. te uparathI sarva atizayathI yukta te pratimAne jANIne nAgArjune rasanI siddhinA nimitte tene harI lAvI seDI" nadInA taTa upara sthApI. tenI samakSa rasa sAdhavA mATe sAtavAhana rAjAnI candralekhA nAmanI mahAsatI devIne, vaza karelA vyaMtara dvArA roja rAtre aNuvI tenI pAse te rasanuM mardana karAvatA. e pramANe tyAM vAraMvAra jA AvathI teNe tene bhAI tarIke svIkAryo. teNe pelI auSadhione madana karavAnuM kAraNa pUchayuM. teNe kaTivedha rasane vRttAnta kharekhara kahyo. eka veLA teNe (arthAta rANIe ) pitAnA be putrane nivedana karyuM ke "seDI" nadInA taTa upara nAgArjunane rasanI siddhi thanAra che. rasanA lebhI evA te baMne pitAnuM rAjya mUkIne nAgArjuna pAse AvyA. kapaTathI te rasa levAnI IcchAvALA te be chupe veze je gharamAM nAgArjuna jamatA tenI samIpamAM bhamatA. (eka veLA) temaNe rAMdhanArIne kahyuM ke tuM nAgArjana mATe bahu mIThAvALI rasoI banAvaje. jyAre te rAIne khArI kahe tyAre tuM (te) amane kaheje. teNe hA kahI e (vAta) svIkArI. tyAra pachI teNe te jANavA mATe tene mATe mIThAvALI rasoI karavA mAMDI. cha mahinA thayA tyAre rasoI khArI che ema teNe deSa kADho. rAMdhanArIe rAjaputre AgaLa kahyuM ke Aje nAgArjune khArAza jANI. temaNe paNa tenI rasasiddhine nizcaya karyo. tyAra bAda tenA vadhanA upAyanuM ciMtana karavA temaNe tenA jANakAra lekane pUchyuM. pUchatAM jaNAyuM ke vAsukie ja darbhanA aMkurathI enuM maraNa kahyuM che. nAgArjune siddha zuddha rasanA be kRpA (?) bharI "Dhaka" parvatanI guphAmAM mUkyA. mUkIne pAcho pharate nAgArjuna sAme maLatAM temaNe tene darbhanA aMkurathI 25 30
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravatha ] caturvizatiprabandha 151 mArI nAMkhe. te tarata ja marI gayo. he madhusUdana ! Alekhela, cItarela ane bharela ema traNa (prakAranI avasthAo)ne viSe rahelA kSatriyane vizvAsa kara. cothI (avasthA)vALe upalabdha nathIe sivAyanI dazAmAM rahelA kSatriyane vizvAsa karavo nahi. pelA kRpA devatAe saMgrahI lIdhA. rAjaputra narakarUpa kAdavamAM daTAyA. gusse thayelA 5 devatAoe temane mArI nAMkhyA. temane nahi rasane lAbha thaze ke nahi dharmane. te be rAjaputro paNa maraNanA samaye pazcAttApathI baLyA ke arere jeNe khaTikA-siddhi vaDe dazAhamaMDapAdikIrtane "raivata'nI najadIkamAM karyo temaja jeNe lekanA upara upakAra (karavA) mATe rasa sAthe tenA prANanA dehathI ApaNe baMnee zuM sAdhyuM? eka te 10 kalApAtra deha , ane bIje mAmAno droha thA. pAzvadevanuM te tIrthanuM nAma rasanA taMbhanathI staMbhana(paDyuM). kAlAMtare te pratimA te sthAnathI "pataMbhanapuramAM hAla (paNa) pUjAya che. ta nA arjuna vadhaH II 28
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 (19) vatsarAja udayanane prabandha pUrva dizA)mAM "vatsa deza che. temAM kauzAMbI nagarI che. zrIRSabhanA vaMzanA zAntana, vicitravIrya, pAMDu, arjuna, abhimanyu, 5 parIkSita ane janamejaya kuLamAM sahastrAnIka rAjA thaye. tene zatAnIka (nAme) putra hato. tenI patnI nAme mRgAvatI mahAsatI, ceTaka rAjAnI putrI ane mRgAkSI hatI. temano putra udayana hato ke je kharekhara "nAdasamudra' kahevAto hato ane jeNe "ujajayinI mAM viSya" (parvata) tarapha jatA analagiri nAmanA hAthIne gItanI 10 zaktithI pharIthI AlAne bAMdhI caMDapradyotanA rAjyane prakAzamaya banAvyuM. te sukhe rAjya karato hato. juvAnImAM hAI te bhegI, kaLAne viSe AsaktivALo, dhIra ane lalita nAyaka hatA. A tarapha pAtAlamAM "kaicaharaNa" nAmanuM nagara hatuM. tyAM vAsuki nAgarAja (ge) veta ane nIla kamaLa vaDe lAMchita pheNavALo (vasatI) hatuM. tene nAma devI nAmanI patnI hatI. deza vizALa hatA. takSaka nAmane tene pratIhAra hato je viSama devIne pati hatA ane jenA pheNanA maMDapamAM tera bhAra kareDa viSa rahetuM hatuM ema kahevAya che. vAsukine divya rUpavALa vasudatti nAmanI putrI hatI. tene cauda sakhIo hatI. jemake (1) dhArU, (2) vArU, (3) caMpakasenA, (4) vasaMta vallI, (5) mehumAyA, (6) madanamUcha, (7) raMbhA, (8) vimalAnanA, (9) tArA, (10) sArA, (11) caMdanavallI, (12) lakSmI, (13) lIlAvatI ane (14) kalAvatI. te temanI sAthe vINA, mRdaMga, vAMsaLI, subhASita ityAdi dvArA ramatI. eka dahADe te (cauda sakhIo)mAMthI eke (tene) kahyuM ke he svAminI vasudattikA. parivAra sahita huM sakhI naralokamAM AvelI) kauzAMbI'mAM divya zobhAvALA ane moTA evA udyAnamAM krIDA karavA gaI. tyAM meM bakula, vicali, damanaka, caMpaka, virahaka vagere jhADonI, sAraNIonI, kyArAonI ane vADInAM pAMdaDAM(1)nI zobhA joI. je svAminIne te kIDA gamatI hoya te tyAM padhAre. A sAMbhaLI e vadattikA pelI 30 badhI caude (sakhIo) sAthe IcchAsiddhithI ekadama te vanamAM pahoMcI. teo tyAM kIDA karavA lAgI. temaNe puSpo vINyAM (ane) te vaDe kaMDiyAo 1 hAthIne bAMdhavAne khabhe. 2 berasalI. 3 pANInI nahero ke nI. 25
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRnya ] caturvizatipramanya 10 bharyAM. ( keTalIka ) 1mmila zaNugAryAM. (keTalIka) sArA hArA guMthyA. e pramANe vanamAM khelatI te (strI)nA kAyalAnA kuLanA kalaravanA jevA madhura kAlAhala utyeA. te sAMbhaLIne udyAnapAlaka AvyA ane teNe temane joi. ahA rUpa, ahe| svara, aheA prabhA ema te asaMkhe| pAmyA. temane jovA mATe bhaktithI zrIuyanane kheAlAvavA te gayA. uDDayana paNa kutUhalathI gheADA parivAra sAthe vanamAM gayeA. teNe sakhI sahita vayuddhattine joi, ane vicAra karyo ke kAmadevarUpa meTA zikArInuM A rasAyana che. AnA rUpanI saMpatti karADA chabheA vaDe (paNa) varNavavI azakaya che. kAnti ApanArA candra (pAte ja) kharekhara Ane dhaDavAnA kAryamAM brahmA thaye| haze athavA zRMgAra jene advitIya rasa che evA kAmadeva ke caitra mAsa brahmA thayela haraze. vedanA abhyAsathI jaDa banelA ane viSayAmAMthI jenuM kutUhaLa uDI gayuM che evA prAcIna muni (brahmA) A manehara rUpa banAvavAne kevI rIte samartha thAya ? (A) lalanAe netranA khUNAnI saraNirUpa droNIthI yukta netra vaDe jhagajhagATa (?) jue che, kramAnusAra baMne hAthane lAlana karAvatI te gati kare che, ane vidvattAnI mudrAvALI uktie vaDe AzcaryakAraka rIte teo khele che; tethI huM ema mAnuM chuM ke rasanA bhaMDArarUpa madana devanuM e rasAyana che. te (rAjA)ne joi teM ( vasuddhattikA ) nAsI gai. rAjA paNa jaladI jaladI (tenI) pAchaLa gayA. aDadhI kSaNamAM badhI sakhIe adRzya thai gai. pelI (vasudattikA) paNu pAtAlanA chidra jevA eka khADAmAM peThI. rAjAe paNa jANyuM ke kAmarUpaNI jaze ja; ethI 'yamunA'nA jaLanA pravAha jevA tenA (zyAma) coTalA hAthe jhAlI talavArathI teNe kApI nAMkhyA. te hiraNAkSI gai. (paraMtu tenI) veNI hAcamAM rahI gai, te veNIne joSa joine te pelI cakAranA jevI capaLa ane sthira netravALI (suMdarI)ne vAraMvAra yAda karatA. bhUrAM kamaLAnAM jevAM netravALI, kamalanI jevA vadanavALI, kalleAlinI jevI kSatAvALI ane mRNAlinI jevA e hAthavALI evI te priyA jo pAchI maLe () te| tenA lAvaNyanA jaLamAM avagAhana (karavA)thI jaDa banelAM aMgeA vaDe jvAlAnA vALane mUkanArI ane prANanA uccheda karanArI ( anaMgarUpa agninI) vedanAethI huM mukta thAuM. tyAra bAda jene prAraMbha naSTa thaye che evA, AMsu sAratA ane kheda pAmelA (rAjA) nagara pAse AvyA ane pradhAnAne kheAlAvI teNe kahyuM ke meM A pramANe kAika bALAnI 1 pUrvI ityAdi sAthe gu'thelA akhADA, 3. 153 5 15 20 25 30
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 15. zrI rAjazekharasUrikRta [2 vararAjAnaveNI kApI nAMkhI che. te te pAtAlamAM jatI rahI che). ethI mAre rAjayanuM kAma nathI. A veNI ja rAjya kare. te pramANe (karavAnI) kabUlAta ApI teo paNa nagaranI bahAra maMDapamAM utsavapUrvaka veNI dvArA rAmanI pAdukAnI peThe rAjya calAvavA lAgyA. A tarapha pelI vasudattikA sakheda jaIne potAnA mahelamAM suI gaI. tenI sakhIoe tenI veNI kapAyelI joIne nAma devIne belAvI (te) batAvI. jAgelI putrIne nAmala devIe pUchyuM ke bena! A zuM? tAre paNa paribhava ? putrIe paNa mAne evuM banyuM hatuM tevuM kahyuM ane teNe vaLI te pitAnA pati nAgarAjane kahyuM. (ethI) gusse thayelA teNe tarata ja takSakane bolAvI (banelI) vAta kahI hukama karyo ke tuM jA ane rAjya sahita udayanane bALI mUkI te paNa tenA hukamathI cAlyA. te kauzAMbI' pahoMcyA. tenA parisaramAM-bhAgeLe use (thatA) jeIne nararUpavALA teNe keIne pUchavuM ke zA mATe A utsavanuM sAmrAjya che? tyAMnA mANase kahyuM ke A pramANe, A pramANe rAjAe divya kanyAnI veNI kApI nAMkhI. (pachI) pazcAttApa utpanna thavAthI teNe rAjya tene soMpI dIdhuM che. ethI ahIM veNu" rANI che. rAjA ahIM ja eka bhAgamAM tapa tape che. takSake utsava je. vacce pharatAM teNe kuza upara pathArI pAtharIne rahelA, padmAsane beThelA hAthamAM japamAlAthI yukta, tapazcaryAthI pAtaLA paDI gayelA ane prANane vaza karI mauna dhAraNa karI rahelA evA rAjAne paNa je. nararUpe takSake tene pUchayuM ke tuM koNa che? tuM zA mATe tapa tape che? teNe paNa dIrdha ane uSNa niHzvAsa nAMkhI kahyuM ke he uttama puruSa! maMda bhAgyavALA mane tuM zuM pUche che? meM eka puNyazALI hariNAkSIne jei. tenI pAchaLa jatAM meM pApIe te janAranI veNIne ane sAthe sAthe nija puNyanI paristhitine taravArathI chedI nAMkhI. te icchita sthAne jatI rahI. meM udayana rAjAe te rAjya tene samarpaNa karyuM che ane have) huM pote tapa karuM chuM. e pramANe sAMbhaLIne kSaNe thobhI upadrava karyA vinA pAtAlamAM jaI teNe nAgendrane kahyuM ke he deva ! pApa vinAne ane buddhizALI evo udayana, veNI'nagara temaja rAjyane utsava mArA jovAmAM AvyAM. te puNyAtmA kamaLa manane hoI atyaMta paritApa pAme che. vinayazIla hoI te mAnane lAyaka che. te sAMbhaLIne nAgarAja rAjI thayo. teNe takSakane pUchayuM ke zuM nakaravuM) egya che? takSaka bolyo ke he deva ! tenI ja sAthe vasudattino vivAha karavo yogya che. 20
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha 155 kuLathI, zILathI, vidyAthI, vRttathI, zauryathI ane rUpathI (e badhAthI e avarNa che); enuM zuM varNana karAya ? vidhAtAe ene aMganA na karI te kharekhara kIrtizALI tapasvIone prabhAva che. nahi to traNa jagatamAM kema kathA paNa vidyA, kanyA ane lakSmI kharekhara ayogya sthAne jAtAM jakane teo zApa Ape che. (pachI) nAmala devIne temaja kanyAne mata laIne 5 teNe takSaka ja dvArA vatsarAjane bolAvyo. teNe praveza-mahotsava karyo. vivAha AraMbhAye. pahelI dakSiNamAM vAcharaDA sahita gAya-kAmadhenu, bIjImAM viziSTa nAgavalI, trIjImAM esikA ane taLAI sahita khATale ane cothImAM ratnadIpa maLyAM. e pramANe cAra ratno vaDe teNe tene satkAra karI vadhU sahita jamAIne "kauzAMbI nagarIe mokalyo. pitAne 10 nagare jaI teNe samRddha rAjya bhogavyuM. cUnA vaDe ghoLeluM ghara, kharaco bhAra sahana karI zake evo dravyane nirvAha, sakAma kAminI, pitAnuM hadaya jaNAvI zakAya e mitra, guNone zodhaka (guNA) svAmI ane zAstrane viSe vyasana e pUrve AcarelA tIvra tapanuM meTuM phaLa che. A svachaMda viharaNa, kRpaNutA vinAnuM bhajana, sadA Aryo sAthe nivAsa, 15 upazamarUpa advitIya AzramaphalavALI vidyA, ane bahArathI maMda spaMdathI rahita mana che. te uparathI kayA udAra tapanuM A pariNAma che te huM cirakALa vicAratAM (?) paNa jANI zakato nathI. kAlakrame e ja (udayana) caMDapradyotanI putrI ane guNakIrti (?)rUpa vAsavadattAne temaja DahAlamAM dezanA mAlikanI putrI padmAvatIne 20 (paNa) para. "cAla dezanA adhipati dvArA laI levAyeluM pitAnuM) kauzAMbI'nuM rAjya teNe mantra ane kSAtrathI pharIthI meLavyuM. e pramANe udayanano prabaMdha che. A thA jenone mAnya nathI, kemake devajAtinA nAga sAthe mAnanA lagnane saMbhava nathI. vidI sabhAne gya che ema vicArI) 25 nAgamatathI uddhArI A (kathA) meM ahIM kahI (che). tti lAivazvaH |
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 (20) lakSasainanA prabandha pUrva (dizA)mAM pradhAna kumAradevanI 'lakSaNAvatI' nagarI che. tyAM lakSaNasena nAme pratApI ane nyAyI rAjA (rAjya karatA) hatA. tenA bIjA prANa jevA temaja buddhi, baLa ane bhaktinA sArarUpa evA kumAradeva nAme (tene) pradhAna hatA. ( enuM ) rAjya vizALa hatuM. ( vaLI ene ) apAra senA hatI. e samaye 'vArANasI'mAM gAvindacandra nAmanA rAjAne putra jayantacandra rAjA ( rAjya karatA ) hatA. tene vidyAdhara nAme pradhAna hatA. te meTI abhilASAvALAomAM, annadAtAomAM ane satyavaktAomAM prathama hatA. 20 eka divasa jayantacandranI sabhAmAM e vAta ( thatI ) hatI ke 'lakSaNAvatI'ne killA durz2aya che. (AthI) moTA lazkaranA samUhathI yukta evA (te) 'kAzI'pati rAjAe sabhA samakSa pratijJA lIdhI ke ahIMthI cAlIne amAre 'lakSaNAvatI' killA levA. jo huM na lai zakuM te| jeTalA divasa 15 durganA taTamAM rahevuM paDe teTalA lAkha seAnaiyA daMDa tarIke laiza; tema karyA vinA huM pAcho nahi karuM. e pramANe pratijJA karI teNe prayANu mATe DhakkA vagaDAvI. rAjaleAka ekadama bhegA thayA. jagat hAthImaya jevuM khatI gayuM. pRthvI rAjAnI zreNImaya jevI thai gai. duniyA gheADAmaya jevI banI gai. senA bahAra nIkaLI, akhaMDita prayANAthI para sainyAnA nAza karatA, sarovarone sUkavatA, nadIone kAdavamaya banAvatA, viSama (sthaLA)te sarakhAM karate, zikharAnA cUrA karatA, zAsane lakhAvatA ane sAdhujanAne jIvADatA te 'lakSaNAvatI' paDeoMcyA. killAthI nahi bahu dUra ke nahi hu pAse evA bhUmibhAgamAM teNe AvAse| dIdhA. lakSaNasena tA dvAra baMdha karIne nagaramAM ja rahyo. nagarI kSeAbha pAmI. anna, jaLa, ghI, tela, vastra, tAMbUla vagere vastu ochI thavA mAMDI. ThekANe ThekANe Arta vArtA pravartI. 'kAsI'patie tA mAkaLe. mane paradeza levA (sAdhavA) mAMDayo. sAthaeN AvajA karatA. khUTe nahi evA sukALa hate. teNe navA kUvAe khAdAvyA. subhaTa svecchApUrvaka pharatA. vyavasAyathI saMpattie vadhavA lAgI, gAme lU'TAvA mAMDayAM. banne rAjAe vacce Urdhvamukha ane adhamukha bANA vaDe yuddho thayAM. 18 divasa (ema pasAra thai) gayA. e divase (eTale kaeN aDhArame divase) sAMje lakSaNasene kumAradeva pradhAnane kahyuM ke ApaNe 25 3.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa7 ghaa5] caturvizatiprabandha zatrune dezamAM pesatA ja na aTakAvya e anucita kArya AraMbhya. hAlamAM kille gherAtAM leka duHkhI thayA che. ApaNuM mAna (?)nI glAni thaI che. tethI savAre ApaNe yuddha karavuM. huM daMDa ApavAne nathI. sAmata ane pradhAna nene tuM belAva. kumAradeve kahyuM ke he deva ! A ja vyAjabI che. leka mRgendra kahe ke mRgAri kahe, paraMtu jeNe krIDA (mAtra)mAM hAthIone pa mArI nAMkhyA che tene mATe baMne (vAta) lAspada che. tame Ayudha dharo tyAre Indra paNa kAyara ja thaI jAya. mukhya yoddhAo tarata ja bhegA maLyA. yuddha (karavA) mATe abhiprAya kahevAya. amRta pIdhuM hoya tema teo khuzI thayA. vaLI teo bolyA ke mitranA snehanA bhArothI vyApta, yuddhanA reNuthI lipta ane khanI dhAranA jaLamAM snAna 10 karela evA bhAgyazALIne AtmA zuddha thAya che. AMkharUpa patAkAo pharakavA lAgI. vIranA karaMbake banyA. patnI vagerethI chUTA paDavAnuM thayuM. e pramANe thatAM rAjA pAsethI ghera jaI kumAradeva vicAravA lAgyo ke amAre svAmI yuddhane abhilASI che; paraMtu jayAca baLavAna che. asthAne baLane (!) AraMbha e saMpattinuM nidAna che. 15 mATe (have zuM karavuM joIe ? hA, jaNAyuM. jayantacandranA pradhAna vidyAdharane anusaravuM kemake te svIkArela (vAta)ne (nirvAha karavAmAM) zarIra che, dayALu che, pApa vinAne che ane dAtA che. e pramANe vicArI pite lakhelI eka patrikAne sAthe laIne killAmAMthI nagarItanA dvArathI ekale (ja) bahAra nIkaLI, madhyarAtrie bahAra paDelA) sainyamAM (thaIne) 20 maMtrInA gharanA daravAje (jaI) te ubhe. aMdara rahelA) maMtrIzvara vighAgharane pite AvyA hatA te teNe tyAMnA dvArapAla dvArA jaNAvyuM. teNe tene tarata ja belAvyo, potAnI pAse besADyo ane pUchayuM ke Apa koNa che ? maMtrIe kahyuM ke huM lasaNasenane pradhAna kumAradeva tamArA darzana karavA Avyo ; kaMIka kahevAnuM che, paraMtu te belAya tema nathI. (A) 25 lakhelI patrikA (e) kaheze. ema kahI vidyAdharanA hAthamAM teNe te ApI. temAM eka ka najare paDya; upakAra (karavA) samarthanI sAme kArya mATe Atura (mAnava) Ubho rahI je pIDA (pitAnI) AkRti (ja) dvArA kahe che te game tevI) dIna vANIthI kahI zakatA nathI. A kane artha lAMbe kALa vicArI vidyAre vicAryuM ke A mATe mANasa mArI pAse Avyo 30 che. e jayantacandrane dUra karavA Icche che, paraMtu daMDa ApavA icchata
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrI rAjazekharasUrikta [ zkSaNanathI. (vaLI) te mArA upara ja (A) bhAra caDhAve che. tethI saMkaTarUpa samudramAMthI mAre ene tAro joIe. jeno Azraya laIne sarva che nirbhayapaNe suve che te ja temAM puruSa che, ane tenI ja ahIM prazaMsA karavI yogya che. e pramANe vicArI teNe kumAradevane kahyuM ke tuM bIza 5 nahi, daMDa paNa Apane nahi, savAre amAruM lakara ahIM nahi ja rahe. tuM ja. ema kahIne kumAradevano satkAra karI teNe tene vidAya karyo. te (vidyAdhara) pitAnA svAmI lakSaNasena pAse gayo. A tarapha jayantacandra pAse jaIne vidyAdhare vinati karI ke he rAjezvara ! devane ahIM AvyAne Aje 18 divasa thayA. kumAradeve jAte AvIne mane 18 lAkha suvarNa ApyA (?) che. ethI tame abhaya Ape, kRpA karo ane svasthAne jAo. kAsI paNa choDe cAle tema nathI. e pramANe sAMbhaLIne kAsI rAja satvara rAtre ja cAlyo gaye. daza keza jaIne te potAnI nagarIne abhimukha evI jhuMpaDIomAM rahyo. lakSaNAvatInA loko acaMbo pAmyA ane rAjI thayA. lakSaNasene kumAra15 devane pUchayuM ke jayantacandra kema jato rahyo ? pradhAne kahyuM ke he deva! tamane yuddha mATe taiyAra thayelA sAMbhaLIne "kAzIrAja bhaya pAmI prANa bacAvavA mATe (nAsI) gaye. tamArI piMDazakti judI ja che. uttama hAthInI gati judI che ane gadheDAnI temaja UMTanI gati judI che. vaLI lIlA (mAtra)mAM hAthIone daLI nAMkhanArA siMhanI gati judI ja che. eka capeTA vaDe cIrI nAMkhelA moTA hAthInA kuMbhasthaLanAM sthULa hADakAM vaDe viSama banelA parisaravALA siMhanA krIDAgRhamAM keNa dAkhala thAya? uddhata jheranI javALA vaDe vyApta ane skurAyamANa kutkAronI zreNi vaDe bhayAnaka evA sApanA mukharUpa guphAnuM ke ADaMbarapUrvaka cuMbana kare ? capalatAne lIdhe keI tema kare te tenuM kSema kyAMthI che? ethI pitAno aparAdha kSamA 25 karAvavAne A tene upAya che. kAsI pAse jaIne "kAsI nA adhipatie vidyAdharane Adeza karyo ke "lakSaNAvatI'nA mAlika pAse lIdhelA) daMDanuM davya cAra dizAmAMthI ekatrita thayelA athaone tuM Apa jethI kIrti vadhe. vidyAre paNa svAmIne kahyuM ke he deva ! kumAradeve mane daMDa peTe eka ratna ApyuM che. tethI tenuM) tarata ja tenuM kema bane? rAjAe kahyuM ke te te) ratna dekhADa. tyAra bAda teNe patrikAgata zleka batAvyo ane kumAradeva AvyAne vRttAnta kahyo. vidyAdharanA moDhe te avadhArIne mahAbuddhizALI jaya ca% be ke he pradhAna! te veLA ja te A
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa. kaas ] caturvizatiprabandha 158 patrikA kema mane) na dekhADI jethI te ja vakhate temanA upara viziSTa kRpA ame karata? te potAnuM dravya arpaNa karavAnuM aMgIkAra karIne ja amane tyAMthI uThADyA tethI e daMDa amane thaye (). have 18 lAkha suvarNa kezamAMthI laI athaone tuM Apa. 18 lAkha suvarNa to kRpA ane prasAdanA pAtrarUpa lakSaNasenane ane 8 lAkha suvarNakumAradevane tuM mekala. vidyAdhare temaja karyuM. te baMne kAsI'mAM dAkhala thayA. teNe vizALa rAjya bhegavyuM. 26 lAkha suvarNa tyAM jatAM lakSaNasene kumAradevane pUchayuM ke A zuM? kumAre hasIne kahyuM ke tamArI sAthe virodha karIne kaNa sukhI thAya ? tethI zatrae tamane daMDa Ape che. rAjA rAjI thayo. prajA khuzI thaI. mahatsava thayo. e pramANe samayanA jANakAra ane atizaya gUDha 1 AzayavALA pradhAne leka ane rAjAnuM kArya kare. thAvara ti sRkSAnakumAra vaSa ra0
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ( 21 ) madanavarmane prabandha "cAlukya vazI, mUlarAja, cAmuMDarAja, vallabharAja, durla bharAja ane bhImanA kuLamAM kaNadevathI janmela ane mayaNala devInI kukSimAM uddabhavela temaja bAramo ddha e birudathI jANItA banelo zrIjayasiMhadeva nAmane rAjA hato. 'aNahillapattana thI nIkaLI teNe apAra senA vaDe "mAla" dezanI rAjadhAnI dhArA bAra varSe (chatI) lIdhI. traNa pratilI pheDIne yaza paTahu hAthI dvArA teNe loDhAne AgaLa bhAMgI naMkhAvyo. te Aje paNa "devapatana'mAM somanAtha AgaLa najare paDe che. yaza 5Tahu marIne vyaMtara thayo. jayasiMhe parapura maLe pasI 'mAlavapatine jIvato pakaDyo. jayasiMhanI talavAra bAra varSa thayAM myAna vinAnI rahI hatI, kemake naravarmAnA cAmaDAthI ja ghaDeluM mAna banAvIza evI teNe pratijJA karI hatI. ethI ja teNe hAthI upara ArUDha thayelA naravarmAne pRthvI upara pA paga AgaLathI eka veMta jeTaluM ja cAmaDuM teNe utarAvyuM eTalAmAM (te) pradhAne e vijJapti karI ke he narezvara ! rAjA avadhya che evuM nItinuM vacana che, tethI Ane choDI de ucita che. te uparathI teNe tene mUkI dIdhe; (paraMtu) lAkaDAnA pAMjarAmAM pUryo. naravarmAnA temaja bIjAnAM cAmaDAM vaDe siddharAje pitAnA taravAranuM myAna karAvyuM. te uparathI kavIzvaree tenI vividha stuti karI ke te eka "dhArA patine be dhAravALI taravArathI che. te tuM zatadhArane paNa jItavAne samartha thAya emAM zI navAI ? siddharAje rAjAonI senAone nAza karyo. tyAra bAda eNe dhArA" nagarI bhAgI. tethI enI taravAra kuMThita thaI che-buTTI thaI gaI che ema he kSatriyo ! tame mAnatA nahi. prabaLa pratAparUpa 25 agnithI vRddhi pAmelI evI ane jeNe lAMbe kALe dhAra temaja dhArA"ne prApta karI che evI haNanArI (taravAra) "mAla" (deza)nI lalanAonAM AMsunuM pANI pIne vadhAre sateja banI che pachI teNe dakSiNApatha'mAM mahArASTra, "tilaMga', karNATa', "pAMDava" vagere rAjya vaza karyA. teNe apAra dhanane saMgraha karyo. tyAra bAda te gUrjara bhUmi tarapha vaLe. 30 te dezanI sImAnI saMdhimAM senAne paDAva karI rahyo tevAmAM eka dahADe sAMje meTI saMpatti vaDe sAkSAta indra je te sabhAmAM beThe hato
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaSa ] caturvizatiprabandha 16 teTalAmAM koI paradezI bhATe AvI, AzIrvAda belI ane sabhA joine ema kahyuM ke ahe "paramAra vaMzane viSe dhUmaketu evA zrI siddharAjanI sabhA madanavarmAnI sabhAnI peThe cittane Azcarya utpanna karanArI che. te sAMbhaLIne te ja bhATane sAme besADI siddharAje pUchyuM ke he bhATa ! e madanavama kaNa che? kayA nagaramAM kayuM rAjya te kare che? bhATe 5 kahyuM ke he deva ! pUrva dizA)mAM "mahebika" nAme vizALa nagara che. tyAMne madanavarmA nAmane rAjA catura, dAnI, bhogI, dharma ane nItimAna heI jANe nala, purUravA ke vatsarAja pRthvI upara pharIthI avataryA hoya ema lAge che. te rAjAne temaja te nagarane je kharekhara roja jue che te paNa tenuM varNana karI zake tema nathI. te kevaLa jaIne mUgAnI 10 peThe manamAM (tenA AnaMdano) svAda ane tenA guNane jANe che. ame bahubelA hovAthI amArA vacanamAM moTe bhAge lokane vizvAsa hete nathI. paNa koI atyaMta Apta ane jANakAra evA pitAnA pradhAnane makala jethI te saMpattine joI ahIM AvIne te devane enuM nivedana kare. e pramANenuM bhATanuM vacana avadhArIne siddharAje eka pradhAnane 15 keTalAka mANaso sAthe (te) jevAne tyAM te ja bhATa sAthe mokalyo. te bhATa ane pradhAna gayA. bhATe pradhAnane "mahAbaka" nagara batAvyuM. (te) joIne vilaMba vinA rAjA pAse AvI teNe jevuM hatuM tevuM kahyuMH he nAtha! avadhAre. huM tyAM gaye. bhATe te nagara dekhADayuM. te veLA tyAM vasaMtane utsava cAlato hato. vasaMta, alaka vagere 20 rAgothI gIta gavAtAM hatAM. divya alaMkAravALI abaLAo pharatI hatI. lAkho madananI bhrAntine utpanna karatA yuvake vilAsa karatA hatA. yakSakaIma vaDe zerIe zerIe chAMTaNAM thatAM hatAM. mahele mahele saMgIta hatAM. deve deve meTI pUjA thatI hatI. ghera ghera uttama jamaNavAra thatI hatI. rAjakIya dAnazALAmAM to dALa, kuranAM osAmaNa mokaLAM mUkAtAM ra5 na hatAM, paraMtu khADAmAM naMkhAtAM. te veLA (temAM) ghaMTa sahita hAthI DUbI jato. rAjakIya ghoDesavAre zaheranI AsapAsa pharI lekane bIDAM ApatA hatA. kapUra vaDe dhUliparvane udaya thayo hato. rAtre vaNika dukAne baMdha karatA nahi, ughADI mUkatA (ane) savAre AvI tyAM) besatA. e pramANenI nIti che. vyavasAya paNa AcAra mAtrathI ja 30 1 hiMDaLa.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16ra 1 zrI rAjazekharasurakRta [mavArasiddha che (?). te dezamAM loDhAnI khANanI peThe senAnI ane rUpAnI khANa vahe che, tethI sau koI (sukhI) che. rAjA kevo che e meM joyela nathI, paraMtu meM e sAMbhaLyuM che ke te kAminI kuMjara kadApi sabhAmAM besatuM nathI. sAkSAta IndrAnI jema) te kevaLa hAsya lalitane 5 vistAra kare che. e pramANenuM vacana sAMbhaLIne senAnA bacAva mATe lazkara mUkIne meTI senA sAthe te "mahebaka" tarapha upaDyo. tenI pAse ATha kezane (aMtare) rahelA bhUmipradezamAM te rahyo. deza kSe pAmyo. "mahebika" sthAnathI caLyuM. divya udyAnamAM rahelA ane hajAra amadAothI parivRtta evA manavama pAse AvIne pradhAnae kahyuM ke he. nAtha! "gUrjara' (deza)vALA siddharAja nagara pAse Avyo che. tene kevI rIte pAcho vALave che? madanavarmAe hasIne kahyuM ke A siddharAja pelo ja che je "dhArAmAM bAra varSa sudhI tene kabaje meLavavA rahyo hato. tamAre te kabADI' rAjAne kahevuM ke jo tuM amArA nagarane ke amArI bhUmine levAnI IcchA rAkhatA hoya te ame laDAI karIzuM. ane je dravyathI tuM saMtoSa pAmate heya te dravya le. tyAra bAda te biyAre je (dravya) mAge te tamAre ApavuM. dhana ApatAM ApaNane kaMI taTe Ave tema nathI. je paisA mATe kaSTadAyaka kAryo karI rahyo che te paNa lAMbe vakhata cho. rAjAnA vacanane anugraha karI pradhAna para sainyamAM gayA. tevAmAM siddhasene kahevaDAvyuM. daMDa ApIne pradhAnoe dUta dvArA rAjAnuM vAkya kahevaDAvyuM ke jo tuM dravya icchA hoya te dravya grahaNa kara. (paraMtu) je bhUmi IcchatA hoya te ame laDIzuM. madanavarmadevane ApanA AvavAnI (vAta kahevAmAM AvI ) che. te uparathI amArA svAmIe kahyuM che ke te "kabADI rAjAne dravya vaDe saMtoSa. tenI lIlAthI navAI pAmelA siddharAje 96 karoDa suvarNa mAgyuM. pradhAnoe te ApyuM. (ethI) tarata ja deza sukhI thA. te paNa te pAcho pharyo nahi. tyAre te pradhAnae kahevaDAvyuM ke he nRpa ! tane dravya maLyuM; have tuM kema pAcho jato nathI? siddharAje pradhAna AgaLa kahyuM ke te lIlAnA bhaMDAra ApanA nAthane huM jovA icchuM chuM. temaNe 1 siddharAje, 2 kahevaDAvyuM ke daMDa Ape ema hoya te te vadhAre ucita jaNAya che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMdara teNe nA mAlika ja aMdara javaNa] caturvitiprabanya paNa AvIne madanavarmAne kahyuM ke te kalezI rAjAne dravya vaDe saMge topaNa (Apa) rAjezvarane jevA icchuM chuM ema te kahe che. tyAre madanavarmAe kahyuM ke te e Ave. te uparathI senAne tyAM ja mUkIne parimita senA sAthe siddharAja te udyAnamAM Avyo ke jyAM moTA killAmAM AvelA mahelamAM madanava hate. killAnI bahAra lAkha 5 subhaTa UbhA hatA. daravAjA paryata AvIne dvArapAlo dvArA aMdara teNe kahAvyuM ke ame AvyA chIe. "mahebUka'nA mAlike kahyuM ke cAra mANasa sAthe Ave. siddharAja aMdara Ave ane jue che te suvarNanAM toraNavALA sAta daravAjA joyA. AgaLa rUpA ane senAnI vAve teNe joI. vividha dezanI bhASAne viSe nipuNa, candra jevA 10 vadanavALI, vizALa nitaMbavALI temaja juvAnI vaDe manahara avayavavALI abaLAo tenI najare paDI. paNava, vAMsaLI, vINu, mRdaMga vagerenI kaLAne viSe Asakta sevaka jana (paNa) tenA jovAmAM AvyA. teNe vizALa gIta sAMbhaLyAM. "naMdanavana karatAM adhika (manahara) udyAna, himagRha, haMsa, sArasa vagere pakSIo, senAnAM upakara, keLanAM paganAM 15 jevAM kemaLa vacce, ane kAmadevano rAga upajAvanArAM meTAM phUlanA kaMDiyA teNe joyAM. e pramANe jotAM jotAM AgaLa AgaLa jatAM teNe sAkSAt madana jevA, madhura vayavALA, moTe bhAge motInA mita alaMkAravALA, sarvAMge lakSaNethI yukta, senA jevI kAMtivALA, mIThA svaravALA, kamaLa jevAM netravALA, UMcA (aNIdAra) nAkavALA ane bharelA dehavALA madanavane dIThe. madanavarmAe paNa sAmA AvI AliMgana karI sonAnuM Asana ApI tene kahyuM ke he siddharAja ! amAruM Aje puNya che ke tuM atithi sAMpaDaDyo. siddharAje kahyuM ke he nRpa A AvarjanA-vacana mithyA che. paraMtu pradhAna AgaLa "kabADI' ema je te kahyuM hatuM te sAcuM che. manamAM hasyo ke he siddharAja ! 25 tane A keNe kahyuM? siddharAje kahyuM ke tArA te ja maMtrIoe. mArI nindA karavAmAM devane zo abhiprAya che? madanavarmAe kahyuM ke he deva! A kali (kALa) che, jIvana alpa che, rAjyalakSmI parimita che ane baLa tuccha che, tema chatAM puNyathI vizALa rAjya maLe te te paNa je na bhegavAya ane videzamAM raDavaDAya (?) te kabADIpaNuM 30 kema nahi ? siddharAje kahyuM ke sAcuM, sAcuM ; e kabADI te huM chuM ja. tuM ja dhanya che jene A prakAranAM sukho che. tene jotAM amAruM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16deg 10 15 zrIrAjarIkharasaMkRita ( manayama jIvana saphaLa thayuM. tuM cira kALa rAjya bhAgava. ema kahI te UThayA. maDhanavarmAe UThIne nija sevaka, kaiAza, devatAvasara vagere badhuM batAvyuM, ethI prema vadhyA. teNe siddharAjane 120 pAtAnA aMgasevakA ApyA. tethI rAjI thai jayasiMhadeve lazkara laIae ' dhArA ' chatI aNuhillapura ' pattanamAM praveza karyA. pelA 120mAMthI aDadhA kAmalatAne lIdhe mArgamAM marI gayA ( ane bAkInA zaheramAM dAkhala thayA. zaheramAM praveza( veLA )nA utsavane viSe zrIpAla kavie siddharAjanA varNananuM kAvya ( kahyuM ): he traNa jagatanA sUtradhAra ! he bhagavan! A tAro kravA pramAda che ke je vastuo jude jude ThekANe hatI te eka ja ThekANe teM lAvI mUkI ? * caulukya 'candra rAjAne A hAtha jo. te e ja che je kharekhara milanA hatA. vANI te ja ke je arjunanI hatI. ane cAritra pazu te ja je ratinuM hatuM. vaLI hai ' sarasvatI ' ! tuM mAna mUkI de. huM 'gaMgA '! tuM subhagatAnI bhaMgIte tyajI de. huM ' yamunA ' ! tArI kuTilatA vyartha che. huM ' revA ' ! tuM vega cheADI de; (kemake) zrIsiddharAjanI taravAra vaDe cIrAyelA zatruonI khAMdhamAMthI uchaLatI lAhItI nIkAthI utpanna thayela nadIpa navIna vanitA rastAMSudhi ( prakaTa ) thayA che. e pramANe khIjAoe paNa kahyuM. " kRtti manayamapradhax: // 22 || 1 rakta ' zabda upara zrleSa che. nadIrUpa vanitAne viSe rakta arthAt Asakta, ane nadIrUpa nitAnA ( pati) rakta eTale rudhiranA samudra ema be arthA thAya che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) ratna zrAvakanA prabandha uttara dizAmAM 'kAzmIra ' dezamAM 'navahula' nAme mahAsamRddhizALI nagara hatuM. tyAM parAkrama vaDe maMDaLanuM jeNe AkramaNa karyuM che evA navahaMsa nAme rAjA hatA. rUpanI zAbhA vaDe jeNe raMbhAnA abhimAnane hasI kADhavuM che evI tene vijayAdevI nAmanI rANI hatI. te ja zaheramAM pUrNacandra nAme zreSirAja hatA. tene ratna, maddana ane pUrNasiMhu nAme traNa putrA hatA. (te) traNe jaina, zrImaMta, mIThuM khelanArA, sAttvika, buddhizALI, rAjapUjya ane AraMbheluM siddha kare tevA hatA. ratnanI patnI paNa nAmathI prakhyAta hatI. (tenA) kekAmala nAme putra tA bALaka hatA. te vAre zrIneminAthanA nirvANuthI 8000 varSa vItI gayAM hatAM. e samaye mahApaTTadeva nAmanA atizaya jJAtI 'nava ula ' nagarane sImADe samavasaryAM. deve e bhUmi zuddha karI, (tenA upara ) jaLa chAMTavuM ane suvarNakamaLa mAMDayuM. tenA upara paTTamahAdeva beThA. nagaramAM temanA AvyA(nI vAta) udyAnapAle leAkane temaja rAjAne jaNAvI, aMtaHpuranA parivAra sAthe temaja ratna, maddana ane pUrNasi'hu sahita rAjA prathama AvyA. khIjA leAka paNa tema AvyA. zeThANI parmANa paNa putra sAthe tyAM AvI. e pramANe deva, dAnava, mAnava, vidyAdhara vagerenA samudAyathI suMdara sabhA ( bharAtAM te)mAM gurue dezanAne AraMbha karyAM. huM jinamaMdire jaiza ema vicAratAM upavAsanuM phaLa, UThI taiyAra thatAM chandvanuM, tyAra bAda mArge cAlavAne pravRtti karatAM aThThamanuM, zraddhA pUrNa banatAM dazamanuM, jinamaMdiranI bahAra AvI pahoMcatAM dvAdazanuM, enI aMdara jatAM pAkSikanuM ane jinezvaranuM darzana karatAM eka mAsanA upavAsanuM te phaLa pAme che. pramajjanathI zata (guNuM) vilepanathI hajAra (guNuM), mAlAthI lAkha (guNuM) ane gItavAtrithI anaMta (guNuM) puNya thAya che. karADa pUjA samAna stotra, karoDa stotra samAna japa, karoDa japa samAna dhyAna ane karADa dhyAna samAna laya che. A sarve jinanI sevAnuM sAmAnyarUpe phaLa che. asaMkhya ' zatruMjaya ' munionI siddhatAne lIdhe siddhakSetra hAvAthI tyAM te (phaLa) vizeSa che; kemake dhUpate viSe (karavAtho) paMdara upavAsa, kapUranA dhUpane viSe mAsakSapaNu, ane sAdhune pratilAlatAM kArtika mAsakSapaNu(nuM mULa) maLe che evuM vacana che, ' zatruMjaya 'thI paNa 'raivata'nI sevA meDhA phaLavALI che, 'raivata' kharekhara 1. 15 25 30
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [ sanAyAzanuM jaya ne eka bhAga hovAthI "zatruMjaya ja che. (vaLI tyAM) zrIneminAM traNa kalyANaka thayelAM hovAthI tene prabhAva atizaya che. neminAthano mahimA mithyAdaSTi paNa prabhAsapurANamAM A pramANe kahetAM saMbhaLAya che. padmAsane beThelA, zyAma (varNanI) mUrtivALA ane digaMbara evA zivanuM vAmane neminAtha evuM nAma pADyuM. "vAmana - avatAramAM vAmane vita" upara neminAtha AgaLa balinA baMdhana mATe zakti (meLavavA) mATe tapa tapyuM evI tyAM kathA che. he devI! mahAbhayaMkara evA kalikAlamAM sarva pApano nAza karanArA ane darzana ane sparzathI karoDa yajJanuM phaLa ApanArA (neminAtha) thaze. e pramANe Izvare kahela 10 A (vacana) prabhAsapurANamAM che. tethI raivata' parvata caDhIne jeNe neminAthane vaMdana karyuM te zraddhALue kharekhara uttama pada grahaNa karyuM e tAtparya che. e pramANe e dezanA sAMbhaLIne ratna zrAvake UbhA thaI pratijJA karI ke jyAre huM saMdha sahita vita" upara nemine namIza tyAre bIjI vikRti grahaNa karIza; tyAM sudhI ekabhakta bhajana karIza. vaLI teTalA vakhata sudhI 15 (mAre) bhUmizA ane brahmacarya nakkI dhAraNa karavAM. huM prANa tyajIza paNa neminAthane te huM vaMdana karIza ja. tyAra bAda rAjA temaja leka pAtapitAne ghera AvyA. ratna zrAvakanA AgrahathI paTTamahAdeva tyAM rahyA. ne te upAyana daIne rAjAne kahyuM ke he pa! neminI yAtrA ( karavA) mATe mane raivata' javA mATe rajA Apo. rAjAe kahyuM ke svecchA pramANe 5 dharma Acaraje. e amAre mata che. je joIe te le. ratna harSa pAmyo. teNe saMdha ekaThA karyo. rAjA pAsethI hAthI, ratha, ghoDA ane pAyadaLarUpa moTuM sainya teNe meLavyuM. jene jenI nyUnatA hatI tene te teNe pUruM pAvyuM. teNe amAri, caityaparipATI, zAMtika, jamaNavAra, pratilAbhanA. badijino)no chUTakAro ane lekano satkAra karyA muhUrta jevaDAvI te ra5 jinamaMdira tarapha cAlyo. mahotsava karanAra rAjA moTo dastadAra hato. seMkaDe UMTa upara dhana cAlatuM thayuM. zeThANI paumiNi potAnI bAlasakhI rANI vijayAdevIne maLavA gaI. teNe page paDI rajA mAgI ke he svAminI! huM yAtrA karavA) mATe jAuM chuM. keTalAka divasa huM dharmanA labhe ApanA viyoganuM duHkha sahana karavA icchuM . rANI paNa zIkhAmaNa ApatAM bolI ke he sakhi! tyAM jaI dhana ochuM hovAthI kaMjusAI karI mane lajajApAtra tuM banAvatI nahi; svecchA pramANe dAna deje. vaLI A dhana, alaMkAro ane vastro le. ema kahIne teNe tene baha
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSa 1 caturvizatibandha ApyuM. keTalAMka pagalAM vaLAvI rANI pAchI pharI. zeThANI saMdhamAM jaI maLI. zrI mahAdeva gurue sAthe vihAra karyo. tethI saMgha sanAtha thayo. roja ghanane icchA mujaba vyaya thatuM. keTIzvara evA sAdharmika hajAro hatA. caMdrahAsanA ghA khAdhelA lAkha subhaTa hatA. (pachI) bIka kyAMthI saMbhave ? e pramANe mArgamAM tIrthone vaMdana karete saMghapati ratna be 5 bAMdhava, putra ane patnI sAthe rilA" ane tilA" e be parvata che. tyAM sudhI gayo. ahIM kharekhara zatruMjayanA madhyamAM thaIne raivate janArA lokone karelA ane talA' e be parvate AvatA nathI, paraMtu bhadrezvarane rate janArAone Ave che. tyAM "rilA" ane "talA" e be parvatanA mukha AgaLa maLI javAthI be cheDA jevo (AkAra) thayela che. tyAM 10 AgaLa saMdhe mukAma karyo. A divasa icchA pramANe snAtra, caityavaMdanA, dAna, pUjA, bhojana vagere karAyAM. rAtre sukhe rahevAyuM. savAre AgaLa javA mATe taiyAra thaIne saMdha cAlyuM. jevuM AgaLanuM gADuM parvatanA mukha AgaLanA saMkaTamArgamAM cAlavA mAMDayuM tevAmAM sAhI je kALo, phADelA mukhavALo, narasiMha jevA dehavALo, aTTahAsya karatA, ghaNA gAu jeTalo 15 UMce ane chAdine lIdhe bhayaMkara vadanavALe koI eka (puruSa) nathI lekIne vidAravA lAgyo. vaLI khAuM khAuM ema te belavA lAgyo. te joIne bIdhelA leka pAchA pharI javA lAgyA. rAjaputroe te jANyuM. temaNe jaine te kAlarUpane kahyuM ke tuM koNa che? zA mATe lekane upadrava kare che? tuM deva che, daitya che, ke rAkSasa che (je hoya te kahe) jethI te nAma 20 vaDe ame (tArI) pUjA karIe. te kAlamUtie kahyuM ke are kema moTethI bele che? jo tame AgaLa eka pagaluM (paNa) cAlazo te huM tamane, badhAne eka pachI eka cAvI khAIza. e pramANe teNe kahyuM tyAre saMghanA rakSaka bhaTTae pAchA vaLI ratnane vijJapti karI ke he deva ! Ama Ama bAbata che. abhAgyane lIdhe AgaLa javAya tema nathI. dRSTA vaDe A 25 pramANe cavAI gayelA loke sAme paDelA che te juo. te kAnane kaTu (vAta) sAMbhaLI na kheda pAmyo. zo upAya? zI gati? zI buddhi ? ema saMdha ane (temAM paNa khAsa karIne strIvarga kakaLI UThyo. ThekANe ThekANe ToLe ToLAM vAta (karatAM). keTalAMka kahetAM ke pAchA pharIne jaIe; (kemake) A badhAMne khAI ja jaze. jIvate nara saMkaDA bhadra joze bhadrA 30 pAmaze. bIjAo to kahetAM ke mRtyu thAya te bhale thAo, (paraMta) AgaLa javuM, (kemake) nema ja zaraNa che. keTalAMka jhADa ane latAmAM
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 168 zrIrAjazekharasUrikRta [rAzAvAsaMtAine rahyAM. bIjA tiSa jotA. anya saMghanA prasthAnanuM muhUrta ApanArAone niMdatA. e pramANe viSama (sthiti) vartatAM saMghapati ratna bhaTTone kahyuM ke te bhayaMkara puruSa pAse jaIne pUche ke tuM kevI rIte prasanna thaze jethI te karI ame AgaLa jaIe. bhakko gayA. tenI AgaLa temaNe ratnanuM vacana kahyuM. teNe kahyuM ke huM A girinI bhUmine adhiSThAyaka chuM. saMghanA eka pradhAna puruSane huM khAuM te saMtoSa pAmuM. (tyAra bAda) bIjAone upadrava karUM nahi. (A) pratijJAnuM ullaMghana (paNa) karuM nahi. te uparathI bhaTToe yathArtha rIte nirNaya karI te vAta ratnane kahI. ekatra besADelA sarva leka te pramANe taiyAra thayelA ja hatA temane rane kahyuM 10 ke mAruM moTuM puNya che jethI e kAIka bhayaMkara puruSa eka ja manuSyane khAvAnI IcchA rAkhe che. tenA bhakSaNathI tRpta thatAM te bIjAne khAze nahi. tethI tame jaine nemine vaMdana kara. mAre ene mAro deha Apa. ahe lAbhane udaya ! ATalA vakhata sudhI vividha prayatna vaDe pALela deha saMgha mATe upakArI thaze. ema kahIne saMghapati mauna rahyo. te vakhate rAjaputra bolyA ke he nararatna ratna! tuM cirakALa chava. amArAmAMnA ekathI te dharAze. ame kharekhara sevake chIe. vaLI sevakone e dharma che je marIne paNa svAmIne uddhAra karava; nahi te dharma, kIrti ane vRttine nAza thAya. jemane svAmI gAMyA jAya.saMghamAMnA mukhya sAdhAmikee kahyuM ke he ratna! tuM lAMbe vakhata jIva tuM yuvAna che, rAjAne pUjya che ane daza karoDa manuSyane pALanAro che. ame nAzavaMta dehanA vyaya dvArA sthira (zAzvata) dhame grahaNa karavA IcchIe chIe, (kahyuM paNa che ke, je A zarIranI rakSA karAya che te kathaLI jAya che. je baLAya te te bhasmarUpa bane che. e duSTa deha pAse je (kAma) levAya te sArUM. madanapUrNa ane pUrNasiMha e be bhAIoe kahyuM ke 25 amArA benA tame moTA bhAI cho. sauthI moTA bhAI te pitA jevA che ane nAnA bhAI e pitAne adhIna putra samAna che. zuM rAma AgaLa lakSmaNe yuddha karI prANane tRNa jevA banAvyA na hatA ? he deva ! vadanathI ke kemaLa vacanathI sneha jaNAtuM nathI, paraMtu kadAcita kAryamAM satvara prANa ApavAthI jaNAya che. paumiNi bolI ke kulIna kAMtAnA prANa patine adhIna che. pati lekAMtaramAM jatAM te jIvatI paNa muelI che, kemake tene alaMkAra vagerene abhAva che. jemake caMdraprabhA caMdranI sAthe jAya che. vIjaLI meghanI sAthe vilaya pAme che. amadA patine mArge janArI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ baSa ] caturvizatipraba che ema ajIva padArtho) paNa pratipAdana kare che. patinuM maraNa thatAM patnIe (tenI) pAchaLa maravuM joIe. te je mArUM maraNa thatAM tame jIvatA rahe te mane zuM maLyuM nathI ? kemele kahyuM ke he pitA! eka dehanA dAnathI devAdAra banAvAyelA putra pitAne kIrtirUpa ane dharmarUpa ema be dehe ApIne devAthI chUTe che. e pramANe bolatA te badhAne yuktio vaDe bahu niSedha karI te pote maravA (pAchaLo rahyo. saMghane cAlo karyo. kAlapuruSe upadrava karyo nahi. saMgha gayo tyAre ratna zrInemine viSe parAyaNa banI sthira Ubhe rahyo. paumiNi AgaLa gaI nahi. anyatra (UbhI) rahIne teNe kAyotsarga karyo. kemale paNa temaja karyuM. kAlapuruSe ratnane parvatanI eka guphAmAM pheMkyo. bAraNuM 10 * patthara vaDe daIne te pUchavuM pachADavA lAgyo. te siMhanAdothI AkAzane baheruM banAvo. te paNa ratna bIte nahi. (tenA) hRdayamAM jina prati rAga sthira hate. - evAmAM kUmAMDIne praNAma karavA (1) kAlamegha, (2) meghanAda, (8) girividAraNa, (4) kapATa, (5) siMhanAda, (6) beTika ane 15 (7) raivata nAmanA sAta kSetrapatio ekaThA maLyA. devIne praNAma karI teo bolyA ke he devI! kAIka sthaLe parvata dhaDadhaDa thAya che. jevuM atyAre varte che evuM pUrve kyAM paNa varyuM nathI. tethI tuM jo ke A zuM che? kaIka sthaLe eka mahApuruSane keI kara upadrava kare che. aMbAe jJAna vaDe jANyuM. temanI sAthe te tyAM gaI. te pramANe kAyA. 20 tsargamAM rahelAM paumiNi ane kemala temanI najare paDyAM. kRpA ane bhakti uddabhavI. guphAnA dvAra pAse jaIne te krarane teNe AkSepa karyo ke re tuM A zuM kare che? jo tuM samartha hoya te yuddha kara. ame kSetrapAla ratnanuM rakSaNa karIe chIe. huM jaganI mAtA aMbA chuM. teNe (tema) kahyuM eTale te ghUrakyo. yuddha pravatyuM. tene page jhAlI 25 mAthAnI AsapAsa pheravI aMbA tene patthara upara aphALavA jatI hatI tevAmAM pratyakSa divya AkAravALA puruSa temaja divya AbhUSaNe ane aMgarAgavALa ratna priyA ane putra sahita sukhI tenA javAmAM AvyA. te divya dehavALAe kahyuM ke he aMbA ! he kSetrapALe ! he zrIratna ! sAMbhaLe. jyAre gurue "revata'ne mahimA kahyo tyAre A 30. rane pratijJA karI hatI ke mAre prANane vyaya karIne paNa nemine vaMdana
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 10 15 zrIrAjazekharasUrikRta [ ratnAvalakaravuM ja. te veLA huM vaimAnika deva nAme zaMkara tyAM guru pAse beThelo hato. enI e pratijJA mArAthI sahana thaI zakI nahi. tethI ahIM AvIne meM mahAsattvavALA ratnane herAna karyo. enI patnI dhanya che, putra puNyazALI che temaja saMghanA bhakta ane ene madada karanArA evA tame (paNa) prazaMsApAtra che. je huM sAcuM yuddha karuM to tamArAthI chatAuM nahi, paraMtu zuddha ane meM kevaLa krIDA tarIke A karyuM che. ratnonI vRSTi karI ratnane AliMgana daI ane tene saMghamAM mUkI te tarata ja svargamAM gaye. aMbA vagere parvata gayAM. saMgha karaivataka upara caDhavo. teNe nemine vaMdana karyuM. lepya mUrtivALA nemi upara jaLa vaDe evuM snAtra karavAmAM AvyuM ke jethI e biba be ghaDImAM gaLIne mATIrUpa banI bhUmi sAthe maLI gayuM. badhAne ane (temAM) ratnane te vizeSa kheda thaze. vaLI teNe ciMtavyuM ke AzAtanA karanArA evA mane dhikkAra che ke jethI huM A pramANe tIrthano nAza karavArUpa pApane pAtra thayo. have jyAre tIrtha pharIthI sthapAya tyAre (mAre) khAvuM. ema kahIne be baMdhune saMghanA rakSaNa mATe mUkIne aMbAnuM dhyAna dharI teNe tapazcaryA (zarU) karI. sATha upavAsane aMte aMbA pratyakSa thaIne tene rAtanA "kAMcanabala" nAmanA ane indra banAvelA tIrthamAM laI gaI. tyAM teNe meTAM 72 jinabiMba joyAM. temAM 18 senAnAM, 18 ratnonAM, 18 rUpAnAM ane 18 pattharanAM ema 7ra hatAM. tyAM eka ratnanA biMbane viSe ratna jANe pitAnA nAmanI samAnatAne lIdhe hoya tema tuSTa thayA ane tene vaLagyo. he svAminI ! A mane Apa jethI te sthAnamAM (e) huM sthApe. ema teNe aMbAne kahyuM. aMbAe paNa kahyuM ke he vatsa ! A moTuM tIrtha che. dhIre dhIre kali (kALa) Avaze. temAM loka sattvahIna, dravyanA lebI, pApa karanArA ane sarva dharmathI vimukha thaze. temanI AgaLa ratnanuM biMba chUTaze nahi. (ane tema thatAM) moTI AzAtanA thaze, tethI A pattharanuM (biMba) tuM le. ratne te pramANe (karavAnuM) svIkAryuM ane kahyuM ke he mAtA ! A meTA (biba)ne huM kevI rIte laI jAuM? devI bolI ke A kAcA sUtaranA tAMtaNathI ene vIMTa. ahIMthI cAlatAM jyAM tuM pAchaLa jaze tyAM ja te raheze. e pramANenI aMbikAnI vANIthI cAlato ratna biMba laIne keTalIka bhUmi jeTaluM AgaLa gaye eTale acaMbo pAmI teNe pAchuM joyuM ke aMbA Ave che ke nahi. (AthI peluM) biMba tyAM ja uduMbara upara 2. 25 3
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizva ] caturvizatiprabandha (sthira) rahI gayuM. lAkha manuSyo vaDe (khecAtAM) paNa (te) sthAnathI te caLyuM nahi. tethI pAchA pharIne teNe tyAM ja) daravAjAnI ane prAsAdanI racanA karI. te Aje paNa te ja pramANe tyAM ja che. e pramANe pratijJA pUrNa karIne ratna saMgha sahita raivata'thI pAchA pharI "zatruMjaya" upara Sabhane vaMdana karI ane bIjA paNa tIrthone namana karI "vahullapattanamAM dAkhala thayo. rAjA pite sAme Avyo. ghera ghera maMgale, sAdharmika vAtsalyo ane RddhinI vRddhi thayAM. teNe candra ane sUrya paryata rahenArI kIrti meLavI. A rane sthApeluM neminuM biMba che ke jene hAla vaMdana karAya che. tenI te A pramANe (koI) prAcIna kavie stuti karI che. jene khANamAMthI khedI kADhyuM nathI, jene sUtrathI bharyuM nathI, jene TAMkaNAthI TAMkyuM nathI, jenuM dyotanake vaDe dyotana karAyuM nathI, jene upADanArAoe upADyuM nathI ane jene siddhamaMtro vaDe maMtrita karavAmAM AvyuM nathI te anAdi, avyakta dehavALA, abhedya, prakAMtimaya, anaMta balavALA, susiddha ane bhavyane saMsArasamudra tarI javAmAM naukAsamAna neminAtha kRpAthI prakaTa thayA (che). 10. tti sattAvAbApa rara .
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra3) AbhaDano prabaMdha 'aNahilapuramAM zrImAla vazane nRpanAga nAme) eka zeTha hatuM. tene sundarI (nAmanI) panI hatI. temane zrI AbhaDa (nAma) 5 putra hatA. te daza varSano thayo tyAre tenAM mAtApitA svarge gayAM. lakSmI nAza pAmI to paNa AbhaDa sajajanone Azrita ane vyavasAyano jANakAra he moTe thaye. pUrvajonI kItithI tene kanyA maLI. te paro . nirvAha mATe te jhaverIne ghera ghugharA ghasate. te pAMca pattharo kamAte. temAMthI eka pathara dharmamAM ane be kuTuMbano nirvAha karavAmAM te kharacate ane te bene saMgraha karato. caudame varSe (ene) putra thayo. paraMtu tene dhAvaNa ochuM maLatuM. ethI bakarI zodhavA mATe AbhaDa bahAra gAma gayo. tyAM havADAmAM savAre te dAMta sApha karate hato evAmAM bakarIonuM eka ToLuM AvyuM. te badhI havADAmAM pANI pIvA lAgI. zaMkhanA jevuM gheluM pANI paNa nAgavallInA patranI chAyAvALuM 15 ekadama banI gayuM. AbhaDane (ethI) navAI lAgI. pANI pIne bakarIo nivRtta thaI tyAre teNe tapAsa karI te ekanA gaLAmAM marakata ratnavALI TokarI jaNAI. teNe te (bekarI)ne ekadama kharIdI lIdhI. putra (dUdha maLavAthI) chaLyA. ratnane to zarANe caDhAvatAM te moTA tejanA paMjavALuM banyuM. teNe parIkSakane (te) batAvyuM. temaNe amUlya ema kahyuM. tyAra bAda teNe (te) jesiMgadeva rAjAne te ApyuM. rAjI thayelA rAjAe eka suvarNakaTi ApI. nakhanA pAchalA bhAga jeTalA te (ratna)thI eka lAkha maLe. AbhaDa paNa te vaDe mATe saMpattivALo banyA. te vAre sukALa hatuM. te vyavahArI banyA. te vakhate zrIjayasiMhanuM rAjya samRddha ra5 hatuM. AbhaDane traNa vahI hatI: (1) (pahelI) rokyavahI, (2) bIjI vilabavahI ane (3) (trIjI) pAralaukika vahI. (eno zo artha? (e ke te) dayAsAgara koIne paNa dharaNa ane baMdhananI pIDA karato nahi. 36 velAtaTone viSe dhananI saMpatti ane mahAlA hatAM. sopArInI dukAna, pitAnuM ghara, zrIhemasUrinI pauSadhazAlA temaja mAyApiSTakeka citA teNe karAvyAM. amAri karanAra zrI kumArapAla devanA samayamAM tene prasAra thayA. eka dahADe zrI hemasUrie rAjAne kahyuM ke sAdharmika vAtsalyanuM moTuM phaLa che. rAjAe AbhaDane kahyuM ke dhanathI truTI gayelA zrAvaka kuLane se dInAro ApI tAre uddhAra karavo. (e rakama amAre khAte
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ baja 1 caturvizatiprabaLe udhAravI). varSanI Akhare amane lekhaka batAvaje. AbhaDe varSanI Akhare rAjAne lekhyaka batAvyuM. eka kATi (devuM) AvyuM. jevo te apAvavA jatA hatA tevAmAM AbhaDe vijJapti karI ke he deva ! rAjAone keza be jAtane che: (1) sthAvara ane (2) jaMgama. temAM sthAvara (kAza) suvarNa vagerene bhaMDAra che, (a) jaMgama (kAza) vaNikajana che. vaNikAnuM dhana paNa svAmInuM jadhana che. rAjAe kahyuM ke ema bela nahi; (kemake) lebhArUpa pizAca mane chaLaze. te ja vakhate teTaluM (dhana) maMgAvI teNe (tene) apAvyuM. rAjAne saMtoSa thayo. e pramANe vakhata jatAM rAjA kumArapAla ane zrI hema(sUri) vRddha thayA. zrI hemasUrinA gacchamAM virodha hatA. rAmacandra, 10 guNacandra vagerene samudAya eka tarapha hato ane eka tarapha bAlacandra hatuM. te bAlacandrane rAjAnA bhatrIjA ajayapAla sAthe dastI hatI. ekadA prasaMgavazAta rAjA, guru ane AbhaDe rAtre masalata karavA mAMDI. rAjAe pUchayuM ke huM putra vinAno heI kene mArA pada upara sthApuM? gurue kahyuM ke dharmanI sthiratA mATe tArA 15 dauhitra pratApamalane rAjA banAva. ajayapAlathI te te sthApana karelA dharmane nAza thanAra che. evAmAM AbhaDe kahyuM ke he bhagavana ! je te paNa potIke ja upakArI che. pharIthI zrIheme kahyuM ke ajayapAlane rAjA na banAvato. e pramANene gupta vicAra bAlacandra sAMbhaLe ane teNe (te) ajayapAlane kahyo. hema(candra)nA gacchamAMnA 20 rAmacandra vagere upara tene dveSa hatuM, paraMtu AbhaDa upara sneha hato. zrIhemasUri svarga gayA. tyAra bAda batrIsa divase ajyapAle ApelA jhera vaDe kumArapAla maraNa pAmyA. ajayapAlane rAjya upara besADavAmAM Avyo. zrI hema(sUri) tarapha dveSa hevAthI (temanA ) rAmacandra vagere ziSyone tapAvelA leDhAnI khurazI upara besADavArUpa pIDA 25 karAvI teNe mArI naMkhAvyA. teNe ghaNuM rAjavihAra pADI naMkhAvyA. laghu kSullakene dararoja savAre bolAvI te zikArano abhyAsa karAvato. pUrve A caityaparipATI karatA evI te mazkarI karato. bAlacandra paNa pitAnA gotranI hatyA karAvanAra che ema kahI brAhmaNae tenA rAjAnA manathI utArI pADyo. lajajA pAmI te "mAla" jaI marI 30 gayo; kemake pApa satvara pAke che. prAsAda pADelA joine zrAvaka lekane 1 capaDe. - 2 khajAne,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 zrI rAjazekharasUrikRta [ sAmakheda che. pUrva pratipAdana kareluM hovAthI AbhaDa mAnya hovA chatAM rAjAnI ugratAne lIdhe (kaMI) bolI zakate nahi, paraMtu teNe kapaTathI (tenuM) rakSaNa karAvyuM. kevI rIte ? eka divasa AbhaDe rAjAne vahAlA ane kautukI nAme sIlaNane ghaNuM sonuM ApIne vinavyo ke tuM evuM kara ke jethI bAkInA prAsAda bace. teNe kahyuM ke bephikara raho. huM bacAvIza ja. sIlaNe sAMThAno eka mahela karAvyuM. teNe tene ghaLA ane citrA. rAjA pAse Ama Ama karavuM ema teNe pAMca putrone zikhAmaNa ApI. rAjA pAse gayele sIlaNa be ke he deva! ghaDapaNa mAre mAthe raheluM che. huM putra ane pautravALo thayo chuM. je AjJA Ape te have huM tIrthayAtrA mATe paradeza jAuM. rAjAe kahyuM ke jevI marajI hoya tema tuM kara. tyAra bAda pelA mahelane ane putrone laIne mahAsabhAmAM rahelA rAjA samIpa te Avyo. teNe putrane rAjAne bhaLAvyA. ane rAjAnA dekhatAM pune kahyuM ke A mArA mahelanuM prayatnapUrvaka rakSaNa karaje. (kemake) e mAre kIrtideha che. vaLI e prayatnapUrvaka banAvAyelo che, temaNe te pramANe karavA kabUlyuM. rAjA vagere badhAnI rajA laI keTalIka bhUmi jeTale sIlaNa AgaLa game tevAmAM kharekhara temaNe te mahelane lAkaDIo mArIne tarata bhAMgI nAMkhe. kharkaro sAMbhaLIne pAchA pharI sIlaNe kahyuM ke he abhAgIAe ! A kupa karatAM paNa tame kuputro che. Ane (ta) potAnA pitA marI gayA pachI tenAM dharmasthAno pADI nAMkhyAM. tame te huM so pagalA paNa gayo teTalIe rAha na joI. rAjA zaramAI gayo. teNe cityo nahi pADavAno hukama karyo. te kanRpane mAtA ane putrane baLAtkArathI viplava karAvavAnI ruci utpanna thaI. te vaThone tema karAvatA. eka vAra eka vaDe chAnAmAnA (hAthamAM) dhArI rAkhelI nAnI kaMkohakatikA vaDe tene mArI nAMkhyo. keTalAka divasa sudhI kIrtipAla nAmanA rAjaputra "gurjara bhUminuM rakSaNa karyuM. tene chatra, cAmara vagere hatAM nahi. te "mAla" senAmAM maraNa pAmatAM "gUrjara" bhUmimAM bhImadeva rAjA tho. tenuM jIvana dIdhuM hatuM, paraMtu te vikala ane adhika puNyavALa hatuM. tene sedra ane mehU ema be garikA hatI. te baMnene te navaDAvate. vaLI te baMnenAM badhAM avayavone te zaNagAra. te tene sukhAsane besADate. gAmamAM te lazkara laIne pharate. senAe gAma khAI jatI. ema ghaNo kALa (vItI) gayA. eka divasa dezapAlee ekaThA thaI rAjAne vijJapti karI ke he 20 25 30
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha 175 deva! tame pitAnA dezane nakAme zA sArU khavaDAvI de che? A anna, ghI, vastra vagerene khoTo vyaya che. tyAre rAjAe kahyuM ke tame eka vArtA sAMbhaLo. kaIka lAkUle pahelAM jaLanA vegathI ghasaDAI Avele masya taTe lAgyo. te veLA tyAM atyaMta dukALa hato. annanA abhAve leka bhUkhathI pIDAtA hatA. ethI badhA leke kuhADA vagerethI te matsyane 5 kApI kApIne tenuM bhakSaNa karavA laI jatA, to paNa tenuM zarIra moTuM hevAthI te marate nahi. e avasare bhUkhyo ane patnI dvArA prerAyele keI brAhmaNa te matsyanuM mAMsa levA gayo. bIjA loko dvArA tene chedAne joIne svabhAvathI kRpALu evA brAhmaNane dayA upajI ke (Ane) nahi che. tyAre vyaMtaranA dAkhala thavAthI te matsya brAhmaNane kahyuM ke tuM mane che. bIjA paNa mane khAya che. tArAthI (tema thatAM). bhavya upakAra thaze. brAhmaNe kahyuM ke mArAmAM dayA che (tethI) huM nahi che. maste kahyuM ke te tuM sAMbhaLa. A pApI leka mane maratAne mAre che. huM to marIne A taTa upara puraMdara nAme rAjA thanAra chuM. huM rAjakuLamAM avatarIza. tuM mAra upAdhyAya thanAra che. huM pUrva verathI 15 A lokane navI navI rIte kAryanA karIza. (te vAre ) tAre koIne paNa mATe (mane) vinati na karavI. tane sajajanane te huM gunI buddhithI pUchaza. ema bela te matsya marI upara kahyA mujaba puraMdara nAme rAjA thaye. (5) brAhmaNa te guru thaze. atizaya aparAdha karelA evA pelA lokane e rAjAe duHkha dIdhuM. brAhmaNa te tenuM 20 kaheluM saMbhArate I kaMI bolyo nahi. tethI te gAmanA nAyake! huM paNa tevA prakArano koI avatarelo chuM. huM lokane krIDAthI pIDA kare chuM; tethI tamAre (kaMI) na bolavuM. (tema chatAM) je bolaze to huM (tamArI) jIbha kApI nAMkhIza. e sAMbhaLIne loka mUgA rahyA. dezane hAni pahoMcI. e pramANenA rAjayamAM paNa AbhaDa tevo ja saMpattizALI hatA. AbhaDanI cAMpalA nAmanI putrI ke je bAlavidhavA, vAgminI, yogyanI jANakAra ane badhAM zAstramAM niSNAta hatI te gharanAM kAryo karatI ane karAvatI. eka divasa lobhathI kaMIka corI karelA evA bhaMDArIne krodhe bharAyelA AbhaDe kADhI mUkyo. gussAmAM te bhIma rAjA pAse gayo 30 ane bolyo ke huM nRpa AbhaDanI saMpatti anaMta che. Ama Ama tame te laI le. rAjAe kahyuM ke eNe kaika anyAya karyo che? bhaMDArIe 25.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 10 zrI rAjazekharasUrikRta [ ma - kahyuM ke nA. te pArakuM dhana kevI rIte nakAmuM laI levAya (ema rAjAe kahyuM). bhaMDArIe kahyuM ke keIka chaLa kare. rAjAe kahyuM ke huM tema karIza. ema vicArI bhaMDArIne pitAnA mahelamAM rAkhI bakarInA mAMsane thALAmAM rAkhI dAsIne mAthe te mUkI tene (AbhaDane ghera) mokalI. madhyAhane te dAsI AbhaDanA gharanA daravAje AvI pahoMcI). te veLA AbhaDa dhyAna vaDe jinanI pUjA karato hato. cAMpalAe pite bAraNuM ughADayuM. dAsI aMdara AvI. teNe thALo batAvyo. cAMpalAe mAMsa joIne te ja veLA bhaMDArInI A vikriyA che e tarka bAMdhyo. aMdara lAvIne teNe tene mAnabhera pUchayuM ke A zuM che? dAsIe kahyuM ke utsavane viSe rAjAe tamAruM gArava (karavA) mATe A mekahyuM che. cAMpalAe e mAMsa bIjA thALAmAM laI lIdhuM. teNe rAjAne savA lAkhanI kIMmatane hAra ane dAsIne kaMThAbharaNa ApyAM. teNe thALAne motI vaDe vadhAvyA. dAsI rAjI thaI rAjA pAse gaI. bhejana bAda putrIe AbhaDane kahyuM ke he pitA! kADhI mUkelA bhaMDArIthI prerAyelA 15 rAjAnuM A kAma che. (ethI) meM dAsIne tiraskAra karyo nahi. lakSmI jaze, paraMtu (koI) upAya karo. pitAnI badhI dAlatanI TIpa karI tame rAjAne dekhADe ane kahe ke he nAtha ! je tamArI marajI hoya te (e delata) laI le. teNe te pramANe ja karyuM. rAjAne vismaya, lajajA ane harSa thayAM. bhaMDArIne taTe (gaLe) jhAlI rAjAe kahyuM ke he. mUDha ! vidhi jene dhana Ape che tene tenA rakSaNanA upAyanI buddhi paNa Ape che. tethI enA upara phogaTa matsara na kara. teNe tene pharIthI AbhaDane page lagADyo. rAjAe tenuM eka taNakhaluM paNa nahi ja lIdhuM. e pramANe dhanavAna, akhaMDa bhAgyazALI dIrdhAyu ane nIrogI AbhaDe maraNaprasaMge putra upara upakAra (karavA) mATe pitAnA mahelanA cAra 25 khUNAmAM cAra nidhi dATavyA. te pote samAdhipUrvaka maraNa pAmyo. cAMpalA paNa (marIne) svarga gai. bahAranuM dhana jatuM rahetAM putrae te nidhionI saMbhALa lIdhI, paraMtu te maLyA nahi. temaNe aMjana ApyuM. aMjanIe kahyuM ke koIka kALA dehavALA ane hAthamAM mugaravALA dhanane nIce nIce laI jAya che. tame zA mATe nAhaka kaleza kare che? nirAza thayelA teo sAmAnya vaNika banI gayA. tethI puruSanA puNyano udaya ja dhananI vRddhinuM kAraNa che, nahi ke kula. rUti sAmaugSaH 22 .
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) zrIvAstupAlana prabandha zrIvAstupAla ane tejapAla (nAme) je be prasiddha bhAIo maMtrIzvara hatA temanI kIrtikathA ame kahIe chIe. pUrve gUrjara bhUminA zaMgArarUpa "maMDalI" nAmanI mahAnagarImAM zrIvAstupAla, teja:pAla vagere 5 vasatA hatA. eka veLA zrIthI yukta "pattana'nA rahevAsI ane "prAgvATa" vaMzanA Thakura zrIcaMDapanA putra Thakkara zrIcaMDaprasAdanA putra pradhAna zrIema kulanA zRMgArarUpa Thakkura zrIAsarAjanA putra ane kumAradevInI kukSirUpa sarovarane viSe rAjahaMsa (samAna) zrIvAstupAla ane tejapAla zrI zatruMjaya', 'giranAra' vagere tIrthanI yAtrAe nIkaLyA. 10 haDAlaka gAme jaIne pitAnI saMpatti temaNe vicArI je te badhI maLIne te traNa lAkhanI thaI. tyAra bAda "surASTrathI pitAnI susthatA vicArI eka lAkha bhUmimAM (dATI ) mUkavAne madhyarAtrie te baMnee mahAzvattha nIce khedayuMteo khodatA hatA tevAmAM koIkane prAcIna ane sonAthI bharelo tAMbAne kaLaza nIkaLe-temane hAtha 15 lAge. te laIne zrIvAstupAla tejapAlanI patnI anupamA devIne mAnyatAthI pUchyuM ke A kyAM mUkavo ? teNe kahyuM ke parvatanA zikhara upara ja UMce mUke jethI prastuta nidhinI jema anyarUpa na bane. te sAMbhaLIne zIvapAle te dravya zrI zatruMjaya', 'ujajayaMta" vagere (tIrthasthaLa)mAM vAparyuM. yAtrA karI pAchA pharI te "dhoLakA" 20. zaheramAM Avyo. evAmAM kanyakujanA mAlikanI putrI nAme mahaNadevI prasanna thayelA pitA pAsethI kaMculikAne sthAne meLavelI 'gUrjara bhUmine ghaNe vakhata bhogavI samaya jatAM marIne te ja "gUrjara' dezanI adhiSThAtrI moTI samRddhivALI vyaMtarI thaI. "dhoLakAmAM pathArImAM ArAma letA rANa 25 zrIvIradhavala AgaLa pratyakSa thaI te bolI ke he rANuM ! A "gUrjara bhUmi vanarAja pramukha sAta "cAvaDA vaMzanA narezvaroe 196 varSa sudhI bhogavI. tyAra pachI mUlarAja, cAmuMDarAja, vallabharAja, durlabharAja, bhIma, karNa, jayasiMhadeva, kumArapAladeva, ajayapAladeva, ladhu bhIma ane aNe rAja e caulukyoe tene sanAtha karI-e selaMkI 30 23
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI rAjazekharasUrikRta [chIvatuoe bhogavI. hAla tame pitA putra lavaNaprasAda ane viradhavala (bhoktA) che. A gUrjara' bhUmi kALe karIne svAmInA abhAve anyAyamAM tatpara evA pApIo dvArA male vaDe gAyanI jema "mAsya nyAya mujaba pIDAmAM paDelI che. jo tame vastupAla ane teja:pAlane pradhAna banAve te rAjyane pratApa ane dharmanI vRddhi thAya. huM mahaNadevI tamArA badhe pasarelA puNyathI AkarSAI bolI rahI chuM. ema bolatI ja te vIjaLInI peThe ekadama adazya thaI gaI. rANA zrI vIradhavala padmAsane rahI pathArImAM beThe beThe ciMtavavA lAge ke ahe sAkSAta devIne -upadeza ! devIe je kahyuM te pramANe) te bene pradhAna banAvavA ja, kemake garvavALA hAthavALA rAjAo lakSmI upArjana kare che paNa nIti dvArA tenI unnati to pradhAna jana kare che. samudra ratnanI zreNine janma Ape che, paraMtu tene saMskAra te A jagatamAM maNikArane samudAya kare che. e pramANe vicArI te savAre UThayo. mahaNadevIe pUrve kahevAI gayela ja upadeza lavaNuprasAdane paNa Apo. savAranuM kArya karI pitA ane putra bhegA maLyA. te baMnee paraspara rAtrine vRttAnta kahyo. baMnene saMtoSa thayo. te vAre ja temane kulaguru narabhAratI semezvaradeva svaryAyana mATe AvyA. temaNe tene te vRttAta kahyo. teNe paNa kahyuM ke he deva ! tamArA prAcIna puNyathI prerAIne devI paNa sAkSAta (darzana de) che, tethI tenA kahyA pramANe karo. pradhAnarUpa baLa vinA rAjya- parikarma kaMI nathI. devIe tamArI AgaLa je pradhAnanuM pratipAdana karyuM che te te te ahIM AvelA che. mane teo maLyA hatA. teo rAjAnI sevA (karavA)ne abhilASI che, 72 kaLAnA jANakAra che, nyAyanika che ane jaina dharmanA jJAtA che. je hukama heya te lAvuM. rANAnI AjJAthI e purohita kharekhara temane tarata ja laI Avyo, namaskAra karAvI Asara5 nAdi pratipattithI teNe temanuM sanmAna karyuM. zrolavaNaprasAdanI AjJAthI vIdhavale jAte temane kahyuM ke tamArI AkRti guNonI samRddhi kahI rahI che. tamArI namratA kuLanI vizaddhatAnuM sUcana kare che, tamAre vANIne krama zAstranA saMkramane sUcave che ane tamAro saMyama umaranA pramANamAM adhika che. ApanA jevA puruSothI pitR-kuLa prazaMsA pAme che, manoratharU5 vRkSa phaLe che ane lakSmI kIrti sAthe vadhe che. vaLI, lakSmInI 30 (paNa) unnati thAya che. yauvana hovA chatAM madanajanya vikAra nathI. dhana 1 sarasvatIne puSarUpa avatAra.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNas ] catuvaMzati banya 17 chatAM vinayanuM ullaMghana nathI, ane durjana upara paNa jarAe kapaTatA nathI. AvI tamArI AkRti koNe ghaDI che? anyanA drohIe pRthvIne moTe bhAra ame pitA putra upara mUkyo che. tethI tamane baMnene eka sAthe maMtrIzvara banAvavA huM icchuM chuM. game te dharmakarmathI A pRthvI upara saMpattio zuM sulabha nathI ? je sukRtothI uttama puruSaratna 5 maLe te sukRta durlabha che. tyAra pachI vastupAle kahyuM ke he deva ! je puNyazALImAM ane guNIomAM agraNI hoya ane jene prasanna vadana kamaLavALA svAmI (sadA) A pramANe madhuruM kahe te (kharekhara) sevakajana che. pArthiva karatAM A pRthvI upara bIjuM koI moTuM tIrtha nathI, kemake tenA vadanakamalanA darzanathI ApattirUpa pApa satvara nAza pAme che 10 ane sajajanoe izkelI saMpatti maLe che. prasAdathI yukta mukhavALA rAjAnI dRSTi jyAM jyAM vilase che tyAM tyAM sucitA, kulInatA, caturAI ane saubhAgya jAya che, paraMtu (AjJA heya) te huM je vijJapti karuM chuM te (Apa) svAmI avadhArazo; kemake sajajanI nyAya vaDe vizeSa niSphara vANI sAMbhaLavAne paNa tamAro adhikAra che. he deva ! te zubha traNa yuga (vItI) 15 gayA che. hAla kaliyuga (pravarte che ke jene viSe sevAmAM bhakti ane rAjAomAM kRtajJatA dekhAtI nathI. rAjAonI daSTi aMdhakArathI nAza pAmI che. (tethI) teo lebhathI AMdhaLA banelAne AgaLa kare che. teo temane eve mArga dere che ke teo vyAkuLa banI zIdhra bhamyA kare che. taddana lebha vinAne heI kaI pratidina prabhunI sevA karatA nathI. tema 20 chatAM buddhizALIoe tema karavuM jethI (ahIM) saMsAramAM nindA na thAya ane paralokamAM (svargamAM) pIDA na thAya, nyAyane AgaLa karI, duSTa janane anAdara karI, svAbhAvika duzmanane parAjaya karI ane zrIpatinA caritrano Adara karI jo tame pRthvIne uddhAra karavA IcchatA ho te (Apa) devane Adeza spaSTapaNe mAthe caDAvuM chuM; nahi te ApanuM 25 kalyANa heje. vaLI hAla ame "maMDalI' nagarathI sevA ( karavA)nI IcchAvALA tamArI samIpa kuTuMba sAthe AvyA chIe. amAre ghera traNa lAkha dravya che. (ame nekarImAM rahIe tyAra bAda) jyAre davane pizunanA vacana upara vizvAsa Ave tyAre eTalA dhana sahita divya karAvI amane mukta karavA. ahIM kAhilikane maryAdArUpe rAkhI devane parigrahanI dhIraja che 1 rAja. 2 cADiye.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrIrAjazekharasUriSkRta [ zrIvastupAla hA ema kahI baMne rANAe dhIraja ApI apAvI pradhAnanI mudrA teja:pAlanA hAthamAM mUkI ane '.staMbha'tIrtha' ane dheALakA'nuM adhipatipaNuM vastupAlane ApyuM. A pramANe razrIkaraNamudrA prApta thai. devatAnA sAnnidhyathI temaja svAbhAvika buddhirUpa khaLanA udayathI temanI anerI 5 sphUrti prakAzI UThI. peAtAne ghera AvI vastupAle zrojinezvaranI pUjA karI. tyAra pachI teNe eka kSaNa sudhI tattvanA vicAra karyAM. puruSane UMcA abhimAne sthApIne lakSmI satvara nAza pAme che, (paraMtu) dainya vaDe Azrita anele te tenAthI nIce utare che. AMdhaLA hAya te ja nAMdha thAya e (vAta) sAcI che; kemake anyanA hAthane Azraya lai anya kahelA mArge teo jAya che. (jema) hAthamAM dIvAvALA, dIvA elavAi jatAM aMdhakArathI vadhAre herAna thAya che tema dhana jatuM rahetAM dhanika khUba du:khathI pIDAya che. chatranI chAyAnA miSa vaDe vidhAtAe cakra upara caDhAvelA A IzvarA bhamatA heAvA chatAM peAtAnI jAtane sthira mAne che. kasAi jema pazune dAre che tema kALa vaDe dArAyelA mANasa samIpa rahelA viSayarUpa zAvalamAM mAthuM nAMkhe che te dhikkAra che. zarIra majUra che teTalA pUratuM ja enuM lAlana karavuM; bharaNa jeTalAne e yeAgya che; kemake vadhAre puSTa banAvatAM e vikArane pAme che--bagaDI jAya che. duSTa mitrAnI peThe aDhAryamAM yAjanArI indriyA meTI Apatti AvatAM satvara nAzI jAya che. (tema chatAM) ene viSe mUrkha baMdhubhAva rAkhe che. viSayarUpa mAMsane tyajI daI daMDa laIne jee UbhA che. temanAthI khIne A saMsArarUpa kUtarA nAsI jAya che. avivekI prANIonA hRdayamAM saLagate| duHkharUpa, madanarUpa ke krodharUpa agni arere zAMta thatA nathI. gusse thayelA vidhAtA jyAre vIMdhe che tyAre dharma (ja) dehIenuM bakhtara bane che; tethI phakta te ja amArI gati he|--zaraNu hA. e 25 pramANe vicArIne vastrA badalI zrIvastupAle parivAra sAthe bhAjana karyuM, pAna khAine te rAjakulamAM gayA. e pramANe sAta divasa thayA eTale sauthI prathama teNe te rAjyanA eka jUnA adhikArIne 21 lAkha moTA dUzmanA daMDa karyo; (kemake) te pahelAM vinayI hatA. tyAra bAda teNe tene vinayavALA banAvyeA. te dravya vaDe teja:pAle hAthI ane pAyadaLarUpa keTaluMka uttama sainya rAkhyuM. pachI (e) sainyanA baLa vaDe 30 1 khabhAta. 2 pradhAnatA. 3 dhaniko, 10 15 20
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravaAE ] caturvizatiprabandha 10 dheALakA'nI AsapAsanA 500 gAmanA dhaNIne hakkAthI (?) ja saMgrahelA dhana jeTalA daMDa karyAM, jUnA vyApArIe nIceAvAyA. e pramANe puSkaLa dhana meLavAyuM. tyAra bAda parAkramI lazkaranA saMgrahathI paDyu tejavALA vIradhavalane sAthe ja laine maMtrI dezamAM badhe karyAM. teNe badhAne daMDavA. tethI vIradhavalanI saMpatti addabhuta banI. AthI) teja:pAle kahyuM ke ' surASTra ' rASTramAM atizaya dhanavALA pelA ThAkArone da'DIe. tyAra bAda te cAlyA, kemake jyAM puruSane svAda maLyA haiya tene viSe teo Akti cheADI zakatA nathI. sauthI prathama 'vardhamAna'puranA 'gAhila' vATatyAdinA rAjAone daMDatAM rAjA ane pradhAna vAmanasthalI' AvyA. taTa upara mukAma karI vIdhavala (tyAM) rahyo. te vAre 'vAmanasthalI'mAM jee rAjAnA saheAdara hatA ane rANA zrIvIravavalanA sALAe (thatA) hatA tee nAme sAMgaNa ane cAmuMDarAja uddAma baLavALA hatA. ethI sujanatAnI maryAdA pALatA teNe tenI mena ane peAtAnI patnI nAme jayatala devIne dhaNA sevaY=A sahita madhye mAkalI. teNe jaIne (pAtAnA) bhAione kahyuM ke he baMdhue ! tamArA banevI niha daMDAyelAne daMDatA ane nahiM bhagAyelAne bhAMgatA temaja gAme gAma ane zahere zahera daMDatA tamane daMDavA mATe ahIM AvyA che. (vAste) uttama dravya, gheADA vagere Ape. e pramANenuM enanuM vacana sAMbhaLIne garvathI uddata te be khelyA ke mArA bhAie yuddhe caDhatAM huM vadhavA na thAuM ema mAnI he mena ! tuM saMdhi mATe AvI che, (paraMtu) evI phikara na rAkha. A tArA patine haNIne paNa ame khIjuM sArUM dhara tane karAvIzuM. vaLI A rivAjanA niSedha nathI, kemake rAjaputrAnAM kuLAmAM e jovAya che. tyAra bAda jayatala devIe kahyuM ke he bhAio ae patinA vadhathI bIte huM tamArI pAse AvI nathI, kintu pitAnA ghara vinAnI thai jAvuM e khIkathI AvI chuM; kemake tamArAmAM evA kAi nathI ke je jagannA advitIya vIrarUpa, UparavaTa nAmanA gheADA upara ArUDha thayelA, bANA phUMkatA, bhAlA pheravatA ane khaDgane khelAvatAne jovA samartha che. te zatruonA sAkSAt kALa che. pArakI zakti nahi joyelA evA badhA khaLavAna che. ema khelatI ja tyAMthI nIkaLI te satI patinI samIpa AvI ane teNe te vArtA UMce svare kahI. te sAMbhaLIne krodhathI bhayaMkara netravALA anelA ane bhavAnA bhaMgathI bhISaNu banelA lalATa vaDe 183 15 20 25 30
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta ' thagr4 1 0 bhImanuM anukaraNa karatA viradhavale yuddha mAMDyuM. pelA be vare paNa senA sahita AvyA. yuddha macyuM. baMne pakSanA hajAre yoddhAo paDyA. dhULathI AkAza chavAI gayuM. potAno ane pArake vibhAga nAza pAmyo viradhavala marAyo ema baMne senAomAM kahevAmAM AvyuM. paraMtu) aDadhI kSaNamAM (ja) divya ghaDe caDhI uttama subhaTa sahita viradhavalasAMgaNa ane cAmuMDarAjanA mukAme jaI pahoMcyo ane bolyo ke huM soraThIAe ! jo baLa hoya te tame hAthamAM zastra le. e pramANe kahIne teNe evuM parAkrama karyuM ke je joIne svargamAM devoe mAthuM dhUNAvyuM. sAMgaNa ane cAmuMDarAja haNuyA. taravAranA mukhathI raNabhUminI zuddhi karI pALavAyegya evA pitAnA temaja pArakA (ja)nuM teNe rakSaNa karyuM. vIdhavala "vAmanasthalI'mAM peThe. sALAonA saMkaDo pUrvajoe ekaThuM kareluM, temanuM karoDa jeTaluM sonuM, 1400 divya ghaDAo ane 5000 tejasvI gheDAo temaja motI vagere bIjuM paNa teNe lIdhuM. chata thaI, chata thaI evI uddaSaNa uchaLI. te tyAM eka mahino rahyo. pachI vAjAmA, 15 nagajendra cUDAsama, vAlAka vagere rAjAonI pAsethI teNe dhana grahaNa karyuM. te pratyeka dvIpa, beTa ane pattanamAM pharyo. tene puSkaLa pase maLe. e pramANe saurASTra jItIne rANA pradhAna sAthe dhoLakA'mAM dAkhala thayA. uparAuparI utsavo pravaryA. te prasaMge eka cAraNa dadhakanAM be caraNe beH "chatauM chahi jarNahiM sAMbhali samahari vAjiyaI". te eTaluM ja pharI pharIne be, paraMtu uttarArdha na bolyA. (pachI) te cAraNa pitAne ThekANe gaye. (tyAra bAda) tyAMnA pratyeka rAjavazIe che jane(nAM nAma)mAM pitAnuM nAma dAkhala karAvavA tene lAMca ApI. teNe paNa te lIdhI. ema khUba vAra lIdhA pachI eka dahADe savAre sabhA bahu janothI bharapUra banatAM rAjA AgaLa te uttarArdha paNa beH " bihuM bhuji vIra taNehiM cahuM pagi UparavaTa taNe". e sAMbhaLI badhA kSatriyone camatkAra lAge ke ahe, prapaMca vaDe eNe ApaNane chetarIne chevaTe tattva ja kahyuM. svAmInA pratyenA bhaktapaNAne lIdhe temaNe tene pharIthI vizeSa ApyuM. te veLA bhadrezvarane tIre bhImasiMha nAmano pratIhAra rahetA hatA. te baLavALA hoi kedanI AjJA mAnato na hate. vaLI te paisAdAra hatA. viradhavala rAjAe tene AjJA karI ke tuM sevaka thA. teNe sAmuM kahyAvyuM ke tuM sevaka thA, je devAya te 2.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 us ] caturvizatiprabanya 183 maLe e nyAya che. viradhavale tenI sAthe yuddha karavA) mATe gUrjara bhUminA rAjaputrone temaja meTA lazkarane ekatrita karyA. bhImasiMha paNa sainya vaDe parAkramI hato. baMne pakSamAM jora hatuM. e samayamAM jAvAlipuramAM "cAhamAna kuLane viSe tilaka (samAna) ane zrIavarAjanI zAkhAne, ketunA putra samarasiMhane putra zrIudayasiMha 5 nAme rAjA rAjya bhogavatA hatA. tene traNa pitrAIo hatA jeo sagA bhAI thatA hatA, ane jemanAM sAmatapAla, anaMtapAla ane vikasiMha evAM nAma hatAM. dAtAra ane zarA heI teNe ApelA grAsathI atRpta hAI dhoLake AvI temaNe dvArapALa dvArA zrI vIradhavalane kahAvyuM ke he deva ! ame traNa amuka vaMzanA kSatriya ane sevAnA arthI manuSyo heI AvyA chIe. je hukama hoya te ame AvIe. rANAe temane belAvyA. teo teja, AkRti, zrama vagerethI suMdara hatA. teo tene gamyA, paraMtu teNe pUchyuM ke amAre ke grAsa tamane kalpa (tema) che ? temaNe kahyuM ke he deva ! puSadITha lUNasApurI' nA lAkha lAkhano grAsa. rANAe kahyuM ke eTalA dravyathI (ta) saMkaDe subhaTe rAkhI 15 zakAya. tame ethI zuM adhika karazo ? e huM ApIza nahi. ema kahI bIDuM apAvI teNe temane vidAya karyA. te vAre vastupAla ane tejaHpAla pradhAna vijJapti karI ke he deva ! emane javA na deze; puruSanA saMgraha karatAM dhanane vadhAre na gaNavuM joIe. hAthImAM, ghoDAmAM, lokhaMDamAM, lAkaDAmAM, pattharamAM, vastramAM, nArImAM, puruSamAM ane jaLamAM ghaNuM ghaNuM 20 aMtara che. e pramANe vinavyA chatAM rANAe lakSya ApyuM nahi. rajA apAtAM ja teo pratipakSa pAse gayA. zrI bhImasiMhanA pratihAre temane (bhImasiMhane) meLApa karAvyo. viradhavale karela kaMjusAIne vyavahAra temaNe kahyo. (e sAMbhaLI) bhImasiMha prasanna thayA. temane iSTa vRti karatAM bamaNe grAsa teNe karI Ape. temaNe kahyuM ke he deva ! amArA baLa 25 upara AdhAra rAkhIne viradhavalane satvara kahevaDAve ke je te kSatriya hoya te yuddha mATe jaladI Avaje; nahi te amArA sevaka thaIne jIvaje. bhImasiMhe bhATane mokalyo. viradhavala pAse AvI teNe te kahyuM. e pramANe sAMbhaLIne viradhavala senA sahita cAlyo. teNe bhATane AgaLa mokalyo. ApaNuM yuddha paMcagrAma' AgaLa thaze, 30 1 udayasiMhe.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjarokharasUriSkRta [ zrIvastupars p tyAM huM kSetra karAvI rahyo chuM, tuM jaladI Avaje ityAdi teNe kahevaDAvyuM. te paNa te gAmamAM sainya vaDe sabaLa banI AvyA. baMne sainyanA saMghaTTa thayA. subhaTA siMhanAda karavA lAgyA, pAtrAe nAcavA mAMDayuM. dhana apAvA mAMDayAM. zastra pUjAvA lAgyAM. mahAvIrAnA TAMDaronA nAza thavA lAgyA. traNa divasa pachI yuddha macyuM. hrAe Atura banI gayA hatA. hAtheAnuM moTA utsavarUpa yuddha ahIM vadhAre pAse hatuM. laDAine Agale divase vastupAla ane tejaHpAla pradhAnAe svAmIne vijJapti karI hatI ke he deva ! tame je traNa mArava subhaTane saMgharyAM nahi te parasainyamAM maLI gayA che. temanA baLathI bhImasiMhuM nirbhaya banI gAje che e avadhAraze. A hakIkata ) carAe paNa amane jaNAvI che. rANAe kahyuM je che te ( bhale ) hAya. zuM bhaya che ? yuddhamAM rAjAone jaya ke mRtyu hAya che eTale parabhava jevuM zuM che ? meTApradhAne kahyuM ke he nAtha ! devanA hAthamAM dhanuSya AvatAM lAkha karatAM paNa vadhAre zatrue hoya te paNa zuM ? kahyuM paNa che ke jyAM sudhI vanamAM saMcaravAnA vyasanavALA siMha na Ave tyAM sudhI kAla (kAla ) krIDA kareA, kAntArUpI mitra sAthe hAthIe krIDA karA, taLAvamAM pADA peAtAnI prucchA anusAra jorathI garjanA karo ane meM cheDelAM haraNA krI karIne kUdakA mAravAtA abhyAsa karo. siMhane jotAM teA badhAM vanacarA kuMDe che--stabdha thaI jAya che. vaLI he prabhu! ApaNA lazkaramAM 'DADIyA'vaMzanA jehula, 'caulukaya' gAmavA~ ane gulakulya 20kSetravAM che. kali (yuga)mAM arjuna jevA devanuM (te) varNana (ja) zuM karavuM ? e pramANe vAte cAlatI hatI tevAmAM dvArapALe AvI rANAne khabara ApI ke he deva ! eka puruSa Apane dvAre (AvyA) che; tenA saMbaMdhamAM zA hukama che? bhavAnI saMjJAthI rANAe tene elAvavA kahyuM. ethI aMdara AvI teNe kahyuM ke he deva ! tame tyajelA ane bhImasiMhe Azraya ApelA sAmaMtapAle, anaMtapAle ane trileAkasihe kahAvyuM che ke he deva ! teM traNa lAkha subhaTA je rAkhyA hoya tenAthI tArI jAtane rUDI rIte sAcavaje. savAre raNamAM (?) sauthI prathama ame tArI upara ja (caDhI) AvIzuM. e sAMbhaLIne rAjI thayelA rANAe satkArapUrvaka tene mAkalyA-rajA ApI ane kaDevaDAyuM ke A ame AvyA ja. savAre tamAre paNa AvavuM. badhAnA hAthanI cAlAkI tyAM ja jaNAze. te tyAM gayA. savAre baMne sainya maLyAM. raNudUra vAgavA 184 10 15 25 3
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapa ] caturvizatiprabandha 185 lAgyAM. subhaTanAM aMgamAM bakhtara mAtAM na hatAM. pelA traNa mAravoe varSe meLavavA lAyaka pitAnuM traNa lAkha jeTaluM dravya bhImasiMha pAsethI satvara laIne arthIone dAna devAmAM ApI dIdhuM. teo pote ghaDe caDhaLyA. prahAro thavA mAMDyA. zastrothI adhikAra macI rahyo. yamanA dUta jevAM bANo paDavA lAgyAM. eka prahara eTale divasa caDhavyo hato. vIradhavala 5 sAvadhAna thaI rahyo) hatuM. tenA rakSaka maMtrI vagere paNa sAvadhAna hatA. evAmAM te traNa "mavIre AvyA. temaNe svamukhe viradhavalane kahyuM: A tuM che ane A ame chIe; sAvadhAna banIne pitAnuM rakSaNa karaje. tArA subhaTa paNa tAruM rakSaNa kare. viradhavale paNa kahyuM ke ahIM baDAI zuM mAre che ? kriyAthI ja bAhubaLane prakAza karo. e pramANe 10 sAmasAmI bAlavuM thaI rahetAM yuddha zarU thayuM. AsapAsa mANase (rakSaNa mATenA) yatnamAM tatpara banI rakSaNa karatA hatA, chatAM temaNe viradhavalanA kapALamAM traNa bhAlA mAryA. A pramANe ame tane mArI nAMkhI zakIe, paraMtu tevAre ame tAruM eka bIDuM khAdhuM che eTale nirupAye chIe ema belatAM temaNe zrI vIradhavalanI pAse rahelAone zastro vaDe mArI 15 nAMkhyA. te traNa mAro paNa sekaDo ghA vaDe jarjarita dehavALA banyA. temaNe rAjA vIradhavalane UparavaTa azva uparathI pADe. e mAroe UparavaTane potAne utAre (laI jaI) chAnI rIte bAMdhe. (yuddhane lIdhe uDatI) dhULa vaDe jagata AMdhaLuM banyuM tyAre bhUmi upara paDelA rAjA zrIvaradhavalane bhaTTa upADIne laI gayA. tevAmAM sAMja paDI. baMne ra0 sainya (yuddha)thI nivRtta thayAM. rAtre bhImasiMhanA sarve subhaTa belatA hatA ke ame viradhavalane pADo che, ame viradhavalane pADyo che. te uparathI mAree kahyuM ke tame pADaze tenuM atra zuM eMdhANa che ? temaNe kahyuM ke zuM (tyAre) tame pADo che? mAravoe kahyuM ke ame ja pADe che. UparavaTa sAkSI pUraze. utArethI UparavaTane lAvIne temaNe 25 batAvyo. (ethI) bhImasiMha prasanna thayo ane bolyA ke zuddha rAjaputrone dIdheluM dravya se gaNuM phaLe che. (te vAtanuM) A ja pramANa che. zatranA ghaDAne harI javo e kSatriyonuM moTuM bhUSaNa che. ema vAte karatA subhaTonI rAta (pasAra thaI ) gaI. savAre vIradhavala ghA vaDe jarjarita baneluM hovA chatAM hoziyAra banI akSa khelato hato. bhIma- 20 1 mAravADIe.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [chIetuvsiMhanI senAnA caree jaIne te (vAta) jANI (ane pAchA AvI) tyAM kahyuM ke viradhavala kuzaLa heI gAjI rahyo che. ema heI jema (gya) jANe tema karo. tyAra bAda bhImasIMhane tenA maMtrIoe vijJapti karI ke he deva ! A to mULa ghAlIne (paDele) dezapati che. enI sAthe virodhanuM phaLa sAruM nahi AvuM. tethI saMdhi (karavI) uttama che. bhImasiMhe temanuM vacana mAnyuM, paraMtu yuddhano ADaMbara karyo. baMne paraspara jevA maLyA tevA bhAToe vacce paDI meLa karAvyo. UparavaTa gheDa rANune (pAchA) ApavAmAM AvyA. bhImasiMhe phakta "bhadrezvaranI vRti levI ane birada na belAvavAM evI vyavasthA thaI. e pramANe (prabandha) karIne zrIvaradhavala dAna dete dhoLakA AvyA. dhIre dhIre uttama prANa prApta thatAM teNe pelA aparAdhI bhImasiMhane mULathI uccheda karI pRthvIne eka vIravALI banAvI. e pramANe "dhoLakA'mAM kArya karatA evA tenAthI kSebha pAmelA puSkaLa para rASTranA rAjAoe tene dhana ApyuM. te dhana vaDe teNe sainya ja ekaThuM karyuM. rAjavaMzI rAjaputranAM 1400 meTAM kuLo bhegAM karyo. samAna bhajana, vastra, bhAga ane vAhanavALAM teo zrItejapAlanI sahacAriNInI chAyAnI peThe samAna jIvana ane maraNarUpetenA jIve jIvana ane maraNe maraNa karIne rahyAM. temanA baLathI, sainyanA parAkramathI temaja potAnA hAthane zauryethI sarva jItAyuM. A tarapha "mahItaTa' nAmanA dezamAM godhA' nAme nagara che ke jyAM te kAryone viSe yuddhamAM marelA rAjaputronAM 101 lige pitAnI meLe utpanna thayAM hatAM. tyAM ghUghula nAme maMDalIka hatuM. te "gUrjara bhUmimAM AvatA sArthone grahaNa karate lUTate. te rANu zrIvaradhavalanI AjJA mAnata nahi. vastupAla ane teja:pAla pradhAnoe tenI tarapha bhATane mokalyA ane kahevaDAvyuM ke amArA prabhune hukama mAna, nahi 25 te sarANa, cAmuMDarAja vagerenA bhego thA. te sAMbhaLIne gusse thayelA teNe te ja bhATa sAthe potAne mATe mokalyo. teNe AvIne rAjA zrIvaradhavalane kAjaLanI dAbaDI ane sADI e be ApyAM ane kahyuM ke mArA aMtaHpuramAM badhA rAjalaka (ja bharelA) che ema amArA svAmIe kahAvyuM che. rANAe te bhATane satkAra karI vidAya karyo. te pitAne sthAne gayo. rANue pitAnA badhA subhaTane kahyuM ke ghaghulane 30. nigraha (karavA) mATe kazuM bIDuM grahaNa kare che ? koIe teno Adara karyo nahi. tyAre teja:pAle te lIdhuM. meTA sainyarUpa parivAra sAthe te 20.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALA ] caturvizatiprabanya cA. te dezanI samIpanA bhAgamAM gaye. keTalIka bhUmimAM rahIne teNe thoDuMka sainya AgaLa mokalyuM. te pite moTA meLApakamAM chU rahyo. gheDa sainya AgaLa jaI godhAnI gAyanAM ToLAM vALyAM ane gopAlone bANa mAryA. temaNe "gadhrAmAM jaIne pikAra karyo ke kAIka gAyo laI jAya che; vAsta kSatriya dharmane AgaLa karI dhA re 5 dhA. A pramANe zabda sAMbhaLI ghUghula citavavA lAgyA ke A navuM (jaNAya) che. amArA pAdaramAM AvIne ke gAya harI jAya che ? vRttinA uchedarUpa kAryane viSe, brAhmaNanA maraNane viSe temaja svAmI baMdIvAna banate heya, gAyo pakaDAI heya, (koI) zaraNe Avyo hoya, patnIne (I) laI jatuM hoya ane dastadAranI Apatti dUra karavAnI hoya tyAre 10 duHkhIne bacAva karavA mATe tatpara ane ekatAna evA (manuSyo je zastra na jhAle te temane joIne sUrya paNa anya sUryane jevAne zodhamAM nIkaLe che. ema belatAM veMta ja senA sAthe ghoDe caDhI te gAya harI janArAnI pAchaLa gaye. gAyane haranArA paNuM ghulane dekho de ane bANa pheke, paraMtu UbhA rahIne yuddha na kare. e pramANe vRdhulane kheda 15 pamADatA teo, maMtrInA meTA samudAyamAM te dAkhala thayo tyAM sudhI tene laI AvyA. tyAre teNe jANyuM ke A maMtrInuM kapaTa che. bhale he. huM ghUghula chuM. teNe potAnA sainikezane yuddha (karavA) mATe preryA. teNe pote vizeSa abhiga dhAraNa karyo. tyAra bAda te mAravA lAgyA. matrInI senA paNuM AvI. lAMbA vakhata sudhI yuddhanA rasano bhAra rahyo. dhaMdhule bhAMgI nAMkhelI-vIkherI nAMkhelI mancInI senA eka dizAthI bIjI dizAmAM nAsavA mAMDI. te vAre ghoDA upara sthira beThelA pradhAna teja:pAle pAse rahelA sAta kulIna zuddha rAjaputrone kahyuM ke zatru te baLavAna che. ApaNuM saghaLuM sainya te bhAMgI gayuM che. ApaNe nAsIzuM te ApaNI zI gati thaze? (emAM zI kIti? kIti vinA jIvana paNa ra5 nathI ja. tethI yogya kArya karIe. te sAtee paNa tenA vacanane mAnyuM. pAchA pharelA (ta) AThe (jaNa) para sainyane bANa vaDe nAza karavA lAgyA. teTalAmAM pitAnA samudAyane saMghaTita thayele jaI bIjA paNa hIMmata dharI (pAchA) vanyA. te veLA tejapAle potAnI eka khAMdha upara abikA devIne ane bIjI khAMdha upara kapadI yakSane joyAM. e uparathI vijayane 30 nizcaya karI ghUghula hatA tyAM sudhI prahAra karate karate te gayo. jaIne teNe kahyuM ke he maMDalIka! jeNe amArA svAmIne kAjaLanI dAbaDI vagere kahyuM tenA hAthanuM baLa te batAva. dhUle paNa sAmuM kahyuM ke
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrI rAjazekharasUrikRti zivastuurtenA hAthanuM A baLa tuM je. ema kahIne te jerathI la. maMtrI ane maMDalIka vacce ThaMdvayuddha thayuM. tyAra bAda ekAeka devatAnA ane hAthanA baLathI maMtrIe tene gheDA uparathI pADI nAMkhe. jIvate bAMdhIne teNe tene lAkaDAnA pAMjarAmAM nAMkhe. (pachI) te (tene) pitAnI senAmAM laI Avyo. puSkaLa parivAravALA teNe pitAnI meLe gadhrAmAM praveza karyo. 18 kareDa senAne khajAno, 4000 ghoDA, zuddha motIne eka mUDo, divya astro, divya vastro ItyAdi badhuM teNe laI lIdhuM. ghUghulane sthAne teNe potAnA sevakane sthApe. (tyAMthI pAchA) vaLI maMtrI dhoLake gayo. teNe ghaghulanI lakSmI viradhavalane batAvI. tenI kAjaLanI dAbaDI tene gaLe bAMdhavAmAM AvI ane sADI (te) vaMThane paherAvI. te veLA dAMte pitAnI jIbha karaDIne ghUghula mu. dhoLakAmAM vadhAI gaI. vIradhavale meTI sabhAmAM zrI tejapAlane bolAvI tene pozAka paherAvyo. teNe kRpA tarIke bahu senuM ApyuM. te prasaMge zrIvaradhavale kavIzvara semezvara tarapha dRSTi karI. tethI semezvaradeve kahyuM ke mArga kAdava vaDe dustara (ba) heya, jaLathI bharAI gayele raste hoya, sekaDo khADAothI mArga vyApta hoya, gADAnA baLada thAkI gayA hoya, bhAra sahana karavo muzkela hoya, kinAre bahu dUra gayo hoya evA gahana (samaya)mAM (eka vIra)dhavala vinA e bhAra sahana karavAne badhuM sAMgopAMga pAra utAravAne kANu samartha che ema huM tarjanI UMcI karI moTA zabda kahuM chuM. sabhA visarjana karAI. vastupAla ane tejapAla ekaThA maLyA. temaNe ghaNI vakhata sudhI vAta karI. prasanna thayelA baMne maMtraNuM karavA lAgyA ke puNya vaDe maLeluM A dravya dharmamAM ja kharacavuM joIe; tethI teo savizeSa tema ja karavA lAgyA. te uparathI kaIka kavie kahyuM ke kadApi mArge ekalA na javuM e pramANe smRtimAM kaheluM yAda rAkhatAM te be bhAIo saMsAra ane moharUpa carathI AkuLa evA dharmarUpa mArgamAM ekaThA maLI cAle che. tyAra bAda eka dahADo) zrIvAstupAla zubha muhUrtamAM "staMbha" tIrtha game. tyAM tyAre varSe maLyA. teNe badhAne dAna ApI saMtoSa pamADayo. tyAM sadIka nAmane vahANavaTI raheto hato. sarva baMdare vaibhavamAM vadhAro thavAthI mahAdhanika banela ane UMDA mULavALo te adhikArIne praNAma karavA Avate nahi. ulaTuM tenI pAse adhikArIne javuM paDatuM e pramANe ghaNe kALa (vItI) gayo. pahelAM maMtrIzvare 20 25
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRkSa ] caturvizatipramanya 10 tene bhATa dvArA kahyuM ke amane praNAma karavAne tuM krama AvatA nathI ? teNe javAba ApyA ke A tArI navI rIta che. huM pahelAM paNa AvatA na hatA. tane jenI kheATa hAya te ( ahIM ) huM ( mArA ) sthAne rahI pUrI pADuM. te sAMbhaLIne gusse thayelA maMtrIe kahevaDAvyuM ke puruSa thaIne raheje. huM tArA jevA duvinayInuM zAsana karUM chuM. te uparathI 'vahu' nAmanA aMdaranA svAmI, rAjaputra, 50 vAMsanI madhyamAM rahelA kheranA musaLAne taravAranA eka (ja) dhAthI chedavAne samartha ane mATuM lazkara hAvAthI 'sAraNusamudra' e nAme prasiddha evA zaMkha nAmanA (puruSa)ne teNe UbhA karyo. teNe pradhAnane kahAgyuM ke huM maMtrI ! mArA eka vahANavaTIne tuM sahana karI zakatA nathI ? e mArA mitra che. te vacanathI gusse thayelA pradhAne tene kahyuM ke smazAnamAM rahenArA bhUtAthI khItA nathI. tuM ja taiyAra thaI yuddhamAM utara. e sAMbhaLIne taiyAra thai te paNa AvyA. vastupAla maMtrI paNa dhALakAthI mATuM lazkara maMgAvI sAmeA gayA. aMte raNabhUmimAM maLyA. yuddha zarU thayuM. zaMkhe daLA nAMkheluM maMtrInuM lazkara eka dizAthI bIjI dizAmAM nAsavA lAgyuM, te veLA zrAvastupAle peAtAnA rAjaputra nAme mAhecakane kahyuM ke A ApanA mULa ghATa che. vaLI tuM (sAthe) che. te tevuM kara ke jethI zrAvIradhavalane zaramAvuM na paDe. te uparathI te rajaputa peAtAnA keTalAka mitra rajaputA laine tenI sAme jai lyeA ke huM zaMkha ! A kaMi tArA 'va' nAmanA gAmanI krIDA nathI; A te kSatriyAnuM yuddha che. zaMkhe paNa kahyuM ke khelatAM (tA) tuM sArUM jANe che. A kaMi tArA svAmIne padma nathI, kintu A tA paripathIne pradeza che-zatrutA mulaka che. zuM A subhaTanI krIDAbhUmi nathI ke ? e pramANe vAda thatAM ThaMyuddhamAM maMtrInA dekhatAM maMtrInA pratApathI teNe zaMkhane pADavo. yuddhamAM jayajayakAra thayA. maMtrIe tenuM rAjya lai lIdhuM. aMdarAnI saMpattienI zI saMkhyA ? tyAra bAda tAraNu ane patAkA pharakAvatA te 'staMbha' tIrthamAM peDhA. tyAra pachI maMtrI sadInA gharamAM dAkhala thayA. tenA 1400 santa sainikAne haNIne teNe tene jIvato pakaDayo. viddha kheAlanArA evA tene teNe taravArathI haNI nAMkhyA. tyAra bAda teNe tenuM saghaLuM ghara khAdAvI ane paDAvI nAMkhyuM. sAnAnI IMTAnI tA saMkhyA na hatI temaja maNui ane meAtInuM pramANa kASThane jANItuM na hatuM. kAika vRddo kahe che ke tyAM tejatUrinA karaDI zrImaMtrIzvarane (hAthe) caDayo. maMtrI pAtAne mahela 129 15 20 25 30
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 zrIrAjazekharasUrikRta 'ghAyarasukhaAvyuM. pitAnA svAmI, vIra ane parigrahakene saMtoSa thaze. te uparathI kavIzvarae stuti (karI ke, he zrIvAstupAla! pratipakSanA kALa ! te kharekhara puruSottamapaNuM prApta karyuM; kemake sAgarane tIre masyanuM rUpa dhAraNa karyA vinA zekhane te che. jyAM sudhI samudra pAmudAmAM sahacaranA hAthamAM Avyo nathI tyAM sudhI (ja) te lIlA (mAtra)mAM nadIone kaLIo kare che, tenAM majA AkAzane aDake che, tIvra dhvani vaDe te zabdAyamAna che, tenI sImA jaNAtI nathI ane nAcatA kudatA kamaTha, magara vagerene te te baMdha che. pachI cakSavATi ane naivistakavATi teNe judI karI. maMtrIe "mahArASTra paryata bhUmi sAdhI. samudrataTe AvelA narezvaro ke jemanA upara bIjA rAjAe AkramaNa karatA hatA temanuM pratigraha mokalIne maMtrIe sAnnidhya karI temane jayalakSmI ApI. e kAraNathI prasanna thayelA teo bheTa tarIke uttama vastuothI bharapUra vahANa mekalatA. aMbikA ane kSada rAtre AvI nidhAnabhUmi kahetAM-batAvatAM. te nidhio maMtrI khodI bedIne 15 laI le. tenA bhAgyathI duSkALanuM (to) nAme na hatuM. vizva dUrathI (ja) nAza pAmyA. "mudagala'nAM sainya vAraMvAra AvatAM, paraMtu eka vAra tene nAza karAtAM te pharIthI AvatAM nahi. 59lIvanamAM teNe dukULe ane nAgodaro bAMdhyA, (paraMtu) ke te letuM nahi. teNe gAme gAme satra maMDAvyAM. sa satre teNe miSTAnna ane uparathI vaLI tAMbUla rakhAvyAM. tyAM mAMdA(nI sAravAra) mATe vividha vedo teNe mokalyo. mannInI vyavasthAthI darzanane ane varNane dveSa thayo nahi. dareka varSe pitAnA dezamAMnAM badhAM nagaromAM traNa traNa vAra vetAMbarane pratilAbhanA ane bAkInAM darzananI paNa pUjA thatI. zrIvAstupAla pradhAnanI lalitAdevI ane seSa nAmanI be patnIe ka95latA ane kAmadhenu jevI hatI. lalitAdevIne putra ane sUNavadevIne pati maMtrI jayaMtasiMha sAkSAta citAmaNi jevo hato. tejapAlanI patnI anupamA anupama ja hatI. kavie kahyuM paNa che ke lakSmI capaLa che, e pArvatI caMDI che, indrANIne sApanyane doSa che-sapatnInuM sAla che, gaMgA nIce janArI che ane sarasvatI vANanA sAravALI che, tethI anupamA (asAdhAraNa ja) che. zrI zatruMjaya" vagerene viSe naMdIzvarendra maMDapa vagere kAryo teNe zarU karAvyAM. tyAM tyAM ArAsaNa vagere (pASANa) daLe jamInane raste temaja jalamArga prApta thatAM. tapazcaryA ane udyApanane paNa prakAza thaI rahyo. 25
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratApa ] caturvizatiprabandha eka dahADe pelA be bhAIo ke jeo baMne maMtrIzvare hatA te mahAsamRddhivALA saMdha sAthe zrIpAne namana karavA "taMbhanakapara gayA. pahele divase saMdha sahita te baMne zrIpAnI sAme zrAvakanI hAra purassara UbhA. te veLA gIta, gAna rAsa vagerene mahArasa pravartata hato. te avasare tyAMnA saMdhanA AgrahathI tyAMnA adhyakSa malavAdIsUrine 5 bolAvAyA. teo jyAM sudhI devamaMdiramAM peThA tyAM sudhI A asAra saMsAramAM mRgAkSI (ja) sArabhUta che ema temaNe belyA karyuM. pradhAnoe e sAMbhaLyuM ane vicAra karyo ke ahe maThAdhikArInA gharanI peThe devamaMdiramAM paNa saMgArarUpa aMgAramaya be pada A bolI rahyo che. devane praNAma ityAdi ucita e atra bela nathI, tethI enuM darzana karavuM egya nathI. e 10 sUri beThA. bIjA paNa seMkaDe sUrio zreNImAM beThA. maMgaladIpane aMte bIjA sUrioe malavAdIne ja AzIrvAda ApavA) mATe preryA. maMtrI sAme Ubho hato. teo A asAra saMsAramAM ityAdi be caraNe belyA ane temaNe tenI ja vyAkhyA karI. maMtrI hAtha vaDe vaMdana karI virakta thaI pitAne utAre gayo. e pramANe divase ane aDadhA loko pATha cAlyA. 15 maMtrIne tiraskAra khUba vadhI gaye. te AThamI rAte mukalApanikA karavA mATe devaraMga maMDapamAM beThe. sAme dhanabadarakanA DhagalA hatA. koI kavie kahyuM ke he zrIvAstupAla ! tArA lalATamAM tIrthakaranI AjJA, sukhe vANI, hadayamAM dayA, karapallavamAM lakSmI ane zarIre krAMti vikase che, ethI jANe gussAthI kIrti pitAmahanA sthAnamAM ekadama kharekhara jatI 20 rahI (che.) anya kahyuM ke gharanA gabhArAnI paNa bahAra nahi nIkaLatI evI ajenI kItine kavio asatI kahe che, paraMtu svecchA mujaba bhaTakatI evI tArI kItine kavio he vastupAla! satI kahe che. bIjAe kahyuM ke he uttama pradhAna vastupAla ! samudrarUpa vastravALI ane cAre bAju pUrarUpa uttarIya vaDe DhAMkelAM avayavavALI tArI dAnakIrti 25 adyApi karNa rahita che ema je jaNAtuM nathI te Azcaryajanaka nathI. koIke te ema kahyuM ke he vastupAla ! kame karIne karNanI zaktine jeNe maMda karI che evA ane balinA svabhAvane prakAza karanArA evA tArA 1 asatI ane satI zabdathI 'vidhAbhAsa' alaMkAra udabhave che. asatIne artha beTI ane satIne artha kharI ema karavAthI ene parihAra 30 thAya che. 2 kahevAnuM tAtparya e che ke tame karNa jevA dAnezvarI che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19ra 10 zrI rAjazekharasUkita [chIvatupAIdAnane ghaDapaNanI peThe zIrSApUrvaka kANe anubhava karyo nathI ? teNe te (cAra) kavione daza karoDa ApyA. gAyaka, bhATa vagerene paNa teNe e pramANe ApyA. savAra paDI ke tarata ja mahalavAdIe pitAne sevakane jinamaMdiranA dvAre UbhA rAkhyA. eka kAra bIjI 5 dizAmAM hatuM; eka maThanI dizAmAM hatuM. vaLI temaNe temane kahyuM ke maMtrI maMdiramAMthI bahAra nIkaLe tyAre khabara Apazo. kSaNamAM vastupAla maThanA dvArathI je bahAra nIkaLe che tevAmAM sevake dvArA jANa karAyelA sUri AvI saMmukha UbhA rahyA. matrIe tiraskArapUrvaka (kevaLa) bhavAMthI jANe praNAma karyo. AcArye kahyuM ke dUrathI karNarasAyana ane pAsethI te tRSNA paNa na zame. tame jayavaMtA varte. tame tIrthonI pUjA karo. A prastAvanAno aMta zo che te vicArate maMtrI kautukathI te ja sthitimAM tyAM ja (1) Ubho rahyo, ane (chevaTe) bolyo ke tame zuM kahe che tenuM paramArtha ame jANatA nathI. AcArye kahyuM ke AgaLa jAo, AgaLa jAo, Apane ghaNAM kAryo che. maMtrIe vizeSa pUchaparacha karI. sUrie kahyuM ke he uttama pradhAna ! sAMbhaLe. kAIka veLA "maru' gAmamAM gAmaDIAo pazunI peThe bahu jADA ane rUMvATIvALA vasatA hatA. teo sabhA bharI besatA ane gAlarUpa jhAlara (?) vagADatA. tyAM eka divasa samadrane kinAre pharanAro musAphara AvyA. te no hoI gAmaDIAoe tene bolAvyo ane tene pUchayuM ke tuM karyuM che ane kyAMthI Avyo che ? teNe kahyuM ke huM samudranA taTa upara rahuM chuM. musAphara heTha huM AgaLa jAuM chuM. temaNe pUchyuM ke koNe samudra khedAvyo che ? teNe kahyuM ke te svayaMbhU che. pharIthI temaNe pUchayuM ke te kevaDo che ? musAphare kahyuM ke tene pAra pamAya tema nathI. tyAM zuM che ema pUchatAM teNe kahyuM ke pattharo maNi che, hari jaLacara che, lakSmI manuSya che, retI motInA 25 samUhe che, sevAla pravAhanI latAo che, pANI amRta che ane tIre kalpavRkSo che, (pachI) bIjuM zuM ( jaIe)? nAmathI paNa te ratnAkara che. e pramANe traNa caraNe bolI ane tenI vyAkhyA karI te musAphara AgaLa gaye. te gAmaDIAo paikI eka kautukathI pUchato pUchato samudranA taTe Avyo. teNe samudrane majAnI mALA vaDe AkAzanA agra bhAgane 30 cuMbana karato joyo. te prasanna thayA ane teNe vicAra karyo ke ahIMthI badhI saMpattio maLaze. sauthI pahelAM te tarasyo hAI huM pANI pIuM. 1 ghaDapaNamAM sAMbhaLavAnI zakita mada paDe che. "ba" ane "vIne eka gaNatAM zarIre vaLiyAM paDI jAya che ane zakti ghaTavAthI mAthuM paNa hAlI jAya che e artha sare che. 20.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlabhya ] caturvizatiprabandha 193 ema (vicArI) teNe jaine te pIdhuM te kaTho baLI gaye. te uparathI te belyo ke dUrathI karNarasAyana ane pAsethI te tRSNa paNa zamatI nathI. jyAM mANasa bebe khobe ghuTa ghuTa (pANI) pIe te jaLane laghu pravAha sAra; sAgaramAM ghaNuM pANI che, paraMtu te khAruM hovAthI te zuM kAmanuM? te ja pagale pagale nAsIne te pitAne sthAne gayA. ame paNa 5 tevA (ja) chIe. pradhAne kahyuM ke je te gAmaDIo che tevA tame kevI rIte che? sUrie meTethI kahyuM ke he meTA pradhAna ! ame ahIM zrI pArzvanAthanA sevake traNa vidyAnA jANakAra ane samasta RddhivALA ahIM rahIne sAMbhaLIe chIe ke "dhoLakA'mAM zrIvAstupAla pradhAna sarasvatIkaMThAbharaNa, bhAratI dvArA putra tarIke svIkArAyelo, vibudhajana- 10 rU5 bhramare prati AMbA je temaja sAra ane asAra vicArane jANakAra che. e uparathI tyAM AvavAne ame Atura hatA, paraMtu aizvaryane lIdhe ame kaI ThekANe jatA nathI. vaLI ame (ema) vicAryuM ke koIka vAra ahIMnA tIrthane praNAma karavA) mATe pradhAna ahIM Avaze. temanI AgaLa svecchAthI subhASite ame kahIzuM. e vicAramAM ame 15 hatA tevAmAM maMtrimizra ahIM AvyA. kaMIka belAI rahe teTalAmAM te asatanI saMbhAvanA karI tame (amAre) tiraskAra karyo. te pachI zuM kahevuM? tame jAo, tame jAo, mevuM thAya che. maMtrIe kahyuM ke mAro aparAdha kSamA kare. Ape zuM kahevA mAMDyuM hatuM? AcArya kahyuM ke he deva! jyAre tamane be bhAIone zrAvakanI zreNinI AgaLa rAjarAjezvara ane divya alaMkAravALA joyA temaja zrAvakone dhanADhya joyA ane gItAdi cAlatAM joyAM tyAre amArA manamAM thayuM ke jagatamAM strIjAti ja dhanya che ke jenA garbhamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, nala, karNa, yudhiSThira, vikama, sAtavAhana vagere utpanna thayA che. atyAre paNa evA (puruSa) che. tethI zrIsAMba, zrI zAMti, brahAnAga, 25 Amadata ane nAgaDanA vaMzanA zrIAbhUnI putrI kumAradevI prazaMsA karavA lAyaka che ke jeNe kaliyugarUpa mahAna aMdhakAramAM DUbatA jinadharmanuM prakAzana karanArA AvA be pradIpane janma Ape. A pramANe vicAratA evA amArA mukhamAMthI be caraNe nIkaLI gayAM ane jinezvarane vaMdana vagere visarI javAyuM. have tame uttarArdha sAMbhaLoH 30 jenI kukSimAMthI he vasatupAla ! Apa jevA utpanna thAya che. temaNe vistArathI enI vyAkhyA karI. pradhAnendra lajavAI gaye. sUrine page 25
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rAjazekharasUrikRta [jIvatupAlAgIne kSamA yAcI te cAlyo gayo). kezane aMte eka gAma AvyuM. tyAM teNe snAna bhojana ane vilepana karyuM. tyAra bAda teNe potAnA nokararUpa eka pradhAnane bolAvI hukama karyo ke daza hajAra suvarNabadarakathI yukta A pAlakhI surine maThamAM ApI devI. maMtrIne sevaka tyAM gayo. teNe sUrine kahyuM ke A maMtrIe ApyuM che te le. AcArya joyuM. ghaDe caDhI seMkaDe subhaToe ullAlita taravAranA jaLa vaDe avAjone DUbADI detA teo jyAM vastupAla hatA tyAM gayA ane temaNe tene kahyuM ke he pradhAna! zuM huM ucita belanAra chuM ke cAraNa ke baMdI ke sarva siddhAMtane viSe pAraMgata yathArtha jaina sUri chuM? mAnasika harSabhera-ullAsathI 10. meM je tamAruM kIrtana karyuM tenA mUlyarUpa A tamArI bakSIsa huM kevI rIte lauM? meM kaMI paisA (meLavavA) mATe A kahyuM na hatuM, paraMtu adyApi jinezvarane siddhAMta jayavate varte che ema manamAM vicArI kahyuM hatuM. maMtrIe kahyuM ke Apa IcchA rahita hoI e letA nathI ame paNa e ApeluM hovAthI pAchuM laI zakatA nathI. te A suvarNanuM 15 zuM karavuM tenI zikSA Apa Ape. tyAre sUrie jagatane viSe advitIya dAtAra evA maMtrIne kahyuM ke hAla tame tamAre ghera jAo cho ke kaIka tI? maMtrIe kahyuM ke he prabhu! ame zrI(muni)suvrata tIrthane vaMdana karavA bhagupura' jaIe chIe. AcArya kahyuM ke A suvarNa kharacavAne upAya maLI AvyA che. tyAM lepyamaya pratimA che. tyAM zrAvakeno snAtrasukhAsikAno manoratha pUrNa thato nathI. tethI A (dravya) vaDe sonAnI snAtrapratimAM tame karAvo. maMtrInuM mana mAnyuM. teNe te tema ja karyuM. tyAra bAda "gUrjara" maMtrI pitAne ghera AvyA. eka divasa savAre ArasImAM (pitAnuM) mukha jotAM maMtrIe eka dhoLe vALa joye. (te uparathI) te bolyo: koI kaLAne 25 abhyAsa na karyo, kaI tapazcaryA na karI temaja pAtrane kaMI ApyuM nahi. ema madhura umara cAlI gaI. AyuSya, yauvana ane dhana jyAre (kevaLa) smaraNa(mAtra) rahe che tyAre jevI buddhi thAya che tevI jo pUrve thatI hoya te uttama pada (mokSa) dUra nathI. aMdarathI mastake caDhatuM ghaDapaNa unnatino vistAra kare che, paraMtu mastakathI aMdara utaratuM ghaDapaNa nIcatA dekhADe che. leka mane pUche che ke tAre zarIre kuzaLa che ? (paraMtu) dararoja AyuSya (kSINa thatuM) jAya che te pachI amane kyAMthI kuzala heAya? tethI teNe jinadharmamAM vizeSa ramaNatA karavA mAMDI.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 izva ] caturvizatiprabandha eka dahADe baMne bhAIoe rANA zrIviradhavalane vijJapti karI ke he deva ! Apa pUjyapAde "gUrjara bhUmi vaza karI (che) ane bIjAM rASTrone paNa khaMDaNI ApatAM karyA (che). (vAste) je AjJA heya te rAjyAbhiSekane utsava karIe. rANAe kahyuM ke he maMtrIo ! tame sarala temaja bhaktithI jaDa banI gayA che. samudra parvata pRthvI jItyA vinA, 5 vividha yothI yajana karyA vagara temaja athaone dravya ApyA vinA . huM kevI rIte rAjA thAuM? tethI rANuM eTaluM ja che. ema kahI teNe te bene vidAya karyo. eka divasa baMne maMtrIoe zrImedhara vagere kavione bhUmi vagerenAM dAna dvArA puSkaLa vRtti karI ApI. te uparathI semezvare 10 kahyuM ke buddhimAna durgasiMhe pUrva sUtrane viSe vRtti karI che, paraMtu (mahAprajJAvALA) amArA maMtrI vastupAle te visUtramAM vRtti karI che. zrI vIradhavala paNa sevakene sArI rIte padavI Apate heI lekapriya banyuM. tenI (te) zI vAta thAya ? juo, juo. zrIvaradhavala unALAmAM caMdrazALAmAM sUto hato. eka vaMTha paga dAbate hatA. kapaDA 15 vaDe DhaMkAyelA mukhavALo rANo jAgato hato; chatAM vaMThe tene UMghI gayelo mA. te uparathI teNe paganI AMgaLImAM rahelI ratnajaDita mudrA laI lIdhI ane te mukhamAM mUkI dIdhI. rANo kaMI paNa na bolyo. raNe UDyo. teNe bhaMDArI pAsethI bIjI tevI ja mudrA laIne tene paganI AMgaLIe ghAlI. bIje divase pharIthI rANe tyAM ja caMdrazALAmAM sUta. (pele ja) 20 viTha paga dAbate hato. rANe te ja pramANe vadana upara kapaDuM eADhIne (sUta) hato. vaMTha pharI pharIne mudrA jete hatA. aha A pUrvanA jevI (ja) che. te uparathI (te) uttama rANAe kahyuM ke he vaMTha ! A mudrA te tuM laIza nahi; kAle je lIdhI te lIdhI. A vacana sAMbhaLatAM ja vaMTha bIkathI vajathI haNAye hoya te thaI gayo; kemake 25 rAjA hasatAM paNuM, durjana mAna ApatAM paNa, hAthI sparzatAM paNa ane sApa suMghatAM paNa haNe che. tenI te dInatA joIne rANAe kahyuM ke he vatsa ! bIza nahi. amAro ja A kRpaNutAjanya deSa che ke jethI tArI alpa vRtti che. (tArI) icchA pUrNa thatI nathI, tethI puSkaLa kaSTavALI cerIne viSe tArI buddhi (pravarte che. havethI besavA mATe 30 ghaDe ane vRttimAM aDadhe lAkha ApuM chuM. e pramANe teNe tene AzvAsana ApyuM.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasurikRta thIjIviradhavala kSamA (karavAmAM) tatpara hovAthI kapriya ane sevakane viSe sadAphaLarUpe prasiddhi pAme. te svAbhAvika rIte yAdra hatA. e kAraNathI baMne maMtrIoe ekAMtamAM kayAMtarane viSe "zAMtiparvamAM vaipAyane bhISma tathA yudhiSThirane kathelA upadezarUpe Avela, jaipAyane 5 kahela 32 adhikAramaya itihAsa-zAstranA 28 mA adhikAramAM Avela temaja zivapurANagata mAMsanA tyAganI vyAkhyA karI karIne moTe bhAge tene mAMsa, madirA ane mRgayAthI vimukha banAvyo. pharIthI "mAladhArI zrIdevaprabhasUri pAse vizeSa rUpe vyAkhyA saMbhaLAvI saMbhaLAvI tene to vaDe suvAsita buddhivALo banAvyA. eka dahADo vastupAle brAhma muhUrtamAM vicAryuM ke je jinayAtrA vistArathI karAya te lakSmI saphaLa thAya. A janene chetarIne sukRta lakSmIthI grahaNa karAya che. tattvathI (ekalI lakSmIne) je grahaNa kare che te te dhUrtaziromaNuM che. rAjAnAM kArya (karavA)mAM (je) pApa (karavAM paDe che te)mAMthI je manuSyoe sukRta svIkAryuM nahi temane 15 dhULa denArA karatAM paNa huM vadhAre mUrkha gaNuM chuM. ityAdi vicArI nityabhakta tejapAlanI saMmati meLavI teNe "mAladhArI" zrInaracandrasUri pAdane pUchayuM ke he nAtha ! je ciMtA atyAre mane che te nivina siddha thaze ke? zAstranA jANakAromAM mugaTa samAna evA (ta) prabhue kahyuM ke jinayAtrAnI cintA varte che te siddha thaze. vastupAle kahyuM ke te devAlayamAM vAsanikSepa kare. zrInaracandrasUrie kahyuM ke he maMtrIzvara ! ame (to) tArA mAtRpakSanA guru chIe, nahi ke pitRpakSanA. pitapakSanA te " nAgendra' gacachanA zrIamaracandrasUri zrI mahendrasUrinA padane viSe udayaprabhasUri nAmanA ziSyathI yukta ane vizALa ga7vALA evA je zrIvijayasenasUri "pIlUAI " dezamAM varte che teo vAsa25 nikSepa kare, nahi ke ame kahyuM paNa che ke je jenI sthiti ane je jenI saMtati AzrIne pUrva puruSe maryAdA karI che tenuM kaThe prANa Ave topaNa ullaMghana karavuM nahi. tyAra bAda maMtrIe kahyuM ke ame Apa pAse aividha cha Avazyaka, karmaprakRti vagereno abhyAsa karyo che. (tethI) Apa ja mArA guru che. prabhue kahyuM ke ema kahevuM na joIe, 30 kemake ethI lobharU5 pizAcane praveza karavAne prasaMga maLe. te uparathI 1 zikAra,
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabandha 197 baMne maMtrIoe karI dezathI gurune satvare bolAvyA. kulagurue muhUrtapratiSThA, devAlayanI sthApanA ane vAsanikSepa karyo. vaLI sAdharmika vAtsalya, zAntika, mArivAraNa, svAmipUjA, lekanuM raMjana, caitya paripATI paryaTana karAyAM. tyAra bAda pratilAbhanA thaI, tyAM kavIzvare, narezvara ane saMdhezvaro maLyA. lokene kauzeya, kaTaka, kuMDaLa, hAra vagere ane yatipatine te temane yogya evAM vastra, kAMbaLa, bhojya vagere apAyAM. te veLA saMghanI rajA meLavelA zrInaracandrasUrie vyAkhyAna karyuM ke parama Ahata ane seMkaDe rAjAne svAmI e je caulukya, jinendranI AjJAthI paricita hovA chatAM nircatha janane zuddha dAna ApatA nathI teNe potAnAM suMdara AcaraNa vaDe svarga meLaveluM hovA chatAM satpAtrane dAna 10 (davA)nI IcchAthI te 'gUrjara bhUmimAM nakkI zrIvAstupAlarUpe avataryo che. (e sAMbhaLI) saMgha khuzI thaze. tyAra pachI zubha zukanapUrvaka maMtrI saMdha sAthe cAlyo. rastAmAM sAta kSetrane uddhAra karate te zrIvardhamAnapuranI pAse rahyo. "vardhamAnapuramAM te veLA ghaNA janane mAnya e ratna nAmane zrImAna zrAvaka vasato hato. tenA gharamAM 15 dakSiNAvarta zaMkha pUjAte hato. rAtre karaMDiyAmAMthI bahAra nIkaLI te ( zaMkha) snigdha ane gaMbhIra rIte ghumadhuma karato ane nAcate. tenA prabhAvathI tene ghera cAre aMge pUrNa lakSmI hatI. (eka) rAtrie zaMkhe ratnane kahyuM ke huM tArA gharamAM ghaNuM rahyo. have tAruM puNya thoDuM che. (vAstu have) tuM mane zrIvAstupAlarUpa puruSottamanA karakamaLane 20 praNayI banAva-tene soMpI de. mAruM satpAtrane viSe dAna karavAthI te A lekamAM temaja parakamAM paNa sukhI thaIza. spaSTapaNe te jANI, puSkaLa sAmagrIpUrvaka sAme jaI, saMgha sahita maMtrIzvarane AmaMtraNa ApI ane pitAne ghera bahu parikara sahita jamADIne vastra ApI ratna (maMtrIzvarane) kahyuM ke mane zaMkhe A A hukama karyo che. (vAste) tame ra5 e grahaNa kare. maMtrIe kahyuM ke ame pArakA paisAnA artha nathI. (kAI) cADIo pAsethI zaMkhanuM astitva jANIne maMtrI pote ja e laI leze tethI huM jAte ja ApI dauM evI AzA na rAkhaze kemake ame temaja amArA prabhu lobhI nathI. ema kahI jyAre maMtrI virakta raho tyAre rane kahyuM ke he deva! ene mAre ghera rahevuM gamatuM nathI. tethI zuM karAya? 20. (e) le ja te uparathI maMtrIe zaMkha lIdhe. tene prabhAva anaMta che. dhIre dhIre saMgha zrI zatruMjayanI taLeTIe AvI pahoMce tyAM lalitA"
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrIrAjazekharasUrikRta [chI karatuvisarovara, ane prAsAdAdi kIrtana jeI saMgha sahita maMtrI harSa pAmyo ane zatruMjaya " parvata upara ane vivekabhAva upara e ArUDha thayo. tyAM maMtrIe prathama RSabhane vaMdana karyuM. te veLA kAvya belAyuM. tenuM moM jovAyuM nathI? kaye ThekANe sevA karavAmAM AvI nathI? konI meM stuti karI nathI? tRSNArUpa pUrathI haNAyelA evA meM kenI AjIjI karI nathI ? (paraMtu) he rakSaka! he " vimala" parvatanA nandana vana ! he kaliyuga)nA advitIya kalpavRkSa! tane (zaraNarUpe) prApta karyA pachI AvI kadarthanA huM kadApi pharIthI sahana karanAra nathI. pachI AvAritasatra me dhvajAropaNa, indrapada ane asthiraMjana ityAdi kAryo teNe karyA. teNe devone senAnAM ArAtrika, tilaka vagere ApyAM. kuMkuma, kapUra, aguru, kasturI, caMdana ane puchapanI suvAsathI ekatrita thayelA bhamarAnA samUhanA jhaMkAranA bhArathI AkAza jANe bharAI gayuM hoya tevuM thaI gayuM. gIta ane rAsanA dhvanithI dizAnI guphAo bharAI gaI. pUrve pradhAna zrIudayane Apela sarva devadAye teNe vizeSa karyA. deva15 dravyane nAza (thato) aTakAvavA teNe zrAvakanAM cAra kuLane parvata upara rAkhyAM. anupamA dAnanI adhikAriNI hatI. sAdhuone dAna ApatAM kharekhara moTuM ToLuM ekatrita thatAM paDI gayelI ghInI kaDAIthI tenAM rezamI vastra kharaDAyAM. tevAre copadAre kaDAIthI bharela (2) sAdhune lAkaDIne jarA phaTako mAryo. maMtrie tene dezanI bahAra rahevAnI AjJA karI ane kahyuM ke are, zuM tuM jANato nathI ke huM telInI patnI ke kaMdoinI patnI thaI hota te Dagale ne pagale (mArAM) vastrone tela ane ghI lAgavAthI te melAM ja thAta ? A pramANe kapaDAM bagaDavAM te te (jaina) darzananI kRpAthI ja sadabhAgye bane. je A na mAnatuM hoya tenuM amAre kAma ja nathI ema teNe kahyuM. ahIM darzananI 25 bhakti e vani badhe thayo. te eka dahADo maMtrIzvara divya ane zveta vastra paherI, caMdananuM tilaka karI, divya padaka ane hArathI usthaLane zaNagArI nAbheyanI sAme ArAtrika mAM Ubho hato. sUrio, kavio, zrAvaka ane zrAvikAo praNAma karatAM - hatAM. tilakanA upara tilaka ane phUlanA hAra upara phUlane hAra rakhAtAM - 30 hatAM. tevAre kAI sUtradhAre mAtA kumAra devInI lAkaDAnI moTI ane navI ghaDelI mUrti tenI daSTi AgaLa mUkI. vaLI teNe kahyuM ke A 1 bhadeva, 20.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuvijazatiprabandha mAtAnI mUrti che. tyAM maMtrIzvare nakhathI zikhA paryata (te) mUrti joI. te joIne teNe rudana karavA mAMDayuM. prathama te phakta AMsu ja TapakatAM hatAM. pachI avyakta dhvani saMbhaLAvA lAgyo ane tyAra bAda ekadama spaSTa rudanano avAja AvavA lAgyo. pAse UbhelA badhAe pUchayuM ke he deva ! zA mATe (tame) raDe che ? harSane ThekANe zeka che? nalanA mRtazIla jevA, viSNunA uddhava jevA, zreNikanA abhaya jevA, naMdanA kalpaka jevA, vanarAjanA jAMbaka jevA, jayanArAjanA vidyAdhara jevA, siddharAjanA AliMga jevA ane kumArapAla nA udayana jevA tame vIradhavalanA maMtrI che. ApattithI bhayabhIta banelA parvata jevA rAjAo sAgaranA jevA tamAre Azraya le che. 10 jema garuDe sarpone haNyA tema tame zatrurUpa rAjAone haNyA che. cAro jema caMdrane i che tema svajano tamane irache che. "himAlayathI gaMgA nIkaLe che tema tamArAmAMthI rAjanIti pravarte che. jema pallo sUryanA udayanI abhilASA rAkhe che tema sUrio tamAro udaya Icache che. viSNunI peThe tamAre viSe lakSmI rame che. tethI evuM kaMI nathI ke je 15 tamane nathI. Ama chatAM tame zA mATe duHkhI thAo che ? tyAre maMtrIe kahyuM ke tamane) A duHkha che ke AvuM bhAgya, ane saMdhanA adhipatitvAdi vibhUti mAtAnA maraNa bAda prApta thayAM (che). je te mArI mAtA atyAre (jIvatI) hota te lekanA dekhatAM pitAne hAthe maMgala karatI ane mane karAvatI tene keTaluM sukha thAta ? paraMtu zuM karIe ? 20 vidhAtAe ekekanI khoTa rAkhIne ApaNane haNyA che. te uparathI "mAladhArI zrInacandrasUrie kahyuM ke he maMtrIzvara! jema tuM pradhAne mAM che tema A dezamAM mukhya rAjAomAM siddharAja vijayI thaI gayo. mAlavapatine jItIne te "pattana" Avyo tyAre maMgale karAtAM te be ke mAtAnA maraNa pachI jenA bhAgyanuM phaLa meTuM Ave evA putrane 25 kaI lalanA janma na Apaze. tethI hRdayane nIcuM karI vivekIe rahevuM joie. manuSyanA sarve mane ratha pUrNa thatA nathI. ityAdi kahIne teNe maMtrI pAse jabarajastIthI AratI, maMgaLadIvo karAvyAM. tyAra bAda caityavaMdana (paNa) karAvAyAM. te veLA zrInaracandrasUrie AzIrvAda didhe ke he vastupAla ! dharmanA upara upakAra karanArA evA tame ane tamArA upara upakAra karanAro e te (dharma) e beno samAgama ucita ja che ityAdi. tyAra bAda rAte tanmayatApUrvaka teNe nAbheyanI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrIrAjazekharasUrikRta [ rIvaranuurapUja, dhyAna, dAna, pUjA karyA. tevAre kavio belyA. eke kahyuM ke he chabha! jeo pApa (karavA)mAM tatpara, svabhAve kaMjusa ane svAmInI maherabAnIthI phATI gayelA che te maTyarUpa kUtarAonI paNa te dravyanA kaNa mATe stuti karI che, tethI te pApane nAza karavA mATe AdaravALI 5 thayelI tuM kalyANanA sthAnanA vidhAnathI kaline dhikkAra karanAra zrAvastupAlanI stuti kara. bIjAe kahyuM ke raNamAM sUra, page paDelAone viSe caMdra, atizaya vakra caritravALAno viSe maMgaLa, arthanA bodhane viSe budha, nItimAM guru, kavijanamAM kavi ane akriyAne viSe maMda hovA chatAM te vastupAla! tuM kharekhara prahamaya nathI (ja). anya kahyuM ke zrIjanA mukhakamaLanA viyegathI vidhura evA (pitAnA) cittane bhAratI zrIvAstupAlanA vadanacandrane viSe vinoda pamADe che. bIjAe kahyuM ke lakSmInA nivAsarUpa kamaLa mukharUpe pariNamyuM che. pAMce devama pAMca AMgaLIne miSathI dakSiNa pAMca zAkhamayatAne pAmela che. ane snehIonA manoratha pUrNa karanAra citAmaNi te jIbha ja che. A 15 pramANe jenA saMbaMdhamAM banyuM che te vastupAlanuM zuM prazaMsApAtra nathI ? badhe lAkhanuM dAna (devAyuM). ATha divasa vItyA bAda maMtrIe gaddagada vANue RSabhadevanI rajA lIdhI. tArI kRpAthI karAyelA mALAmAM vasate ane tArA guNo sAMbhaLato evo huM pakSI saMghanA darzanathI prasanna AtmAvALo thAuM. jugArInuM pitAnA dAva upara, viyegInuM priyA upara, ane rAdhAvedha karanAranuM lakSya upara jevuM dhyAna heya che tevuM mAruM tArA matane viSe che. ityAdi teNe kahyuM. e pramANe saMdha paNa cAlyo. saMdha sahita maMtrI arudevAnA zikharathI AgaLa keTaleka gayo tevAmAM teNe zramavazAta nIkaLatA parasevAthI bhIMjAyelAM zarIravALA ane vastravALA ane phUlanA karaMDiyAo mAthe mUkelA evA keTalAka mALIone joyA. teNe temane pUchayuM ke tame kema ( ciMtAthI) Atura jaNAo che ? temaNe jaNAvyuM ke he deva! ame dUrathI phUlo lAvyA chIe. (ema mAnIne ke) saMgha kharekhara "zatruMjayanA zikhare che (te tene e vecIne) ame bahu mUlya meLavIzuM. paraMtu te anyathA thayuM che. saMgha (te) cAlI nIkaLyo che eTale ame abhAgIe chIe. temanI dInatA joine maMtrIe kahyuM ke ahIM ja tame eka kSaNa dama khAo. evAmAM pAchaLane sarva (saMgha) Avyo. zrIvAstupAle pitAnA kuTuMbane 1-3 sUrya, zukra ane zani A pramANe pakSAMtaramAM arthe thAya che.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 karAya.] caturvizatiprabandha temaja saMdhAne kahyuM ke he dhanya (jo) ! tIrthane vaMdana ane pUjana karavA). nI (tamArA) badhAnI abhilASA pUrNa thai ke ? lake kahyuM ke ApanA prasAdathI e pUrNa thaI che. maMtrIe kahyuM ke keIka tIrtha pUjayA vinAnuM (rahI jAya) che ? lake kahyuM ke sarva tIrthanuM pUjana ane dhyAna karAyAM che. (tyAre) matrIzvara bolyo ke je bhUlI javAyuM che te tame jANatA 5 nathI. (vAste) ame yAda karAvIe chIe. saMghe kahyuM ke kayuM bhUlI javAyuM che ? maMtrIe kahyuM ke he leke ! sauthI prathama te (A) parvata tIrtharUpa che ke jyAM gaSabhadeva jAte samavasaryA. tyAra bAda nemi sivAyanA 22 tIrthaMkara ahIM samavasaryA, ane vaLI jyAM asaMkhya jane mukta thayA. e parvata kema tIrtha na (gaNAya)? leke paNa kahyuM ke kharI vAta che. 10 A parvata tItharUpa (ja) che. te enI pUjA kare. jo tame ema kahetA he ke phale kyAM che te A mALIe ane A phUlo tamArAM puNyathI hAjara che. te uparathI saMghe te phUle (kharIdI) laine parvatanI pUjA karI. puSpa(nuM mUlya) kamma thayuM. nALiyera vadheravuM, vastranuM dAna devuM ItyAdi kriIDAo karavAmAM AvI. mALIe prasanna thayA. A pramANe Asa. 15 rAjano putra pArakAnI AzAne bhaMga karavAmAM parAbhukha hatA. tyAra pachI dhIme dhIme paza, ghoDA ane bALaka vagerene pIDA na thAya tevI rIte saddha karavataka upara caDyo. nemi najare paDatAM maMtrI nAo. AnaMdanA abuthI nirjharita netravALA teNe kahyuM ke A kalpavRkSa te vRkSa, (bAkI) bIjAM jhADo te te ThIka. A cintAmaNi te maNi; bIja 20 maNio te te ThIka. je janmamAM neminuM darzana na thayuM tene dhikkAra ja che. zrI vita" upara (pasAra thayela) divasa te divasa; (bAkI) badhA divase te ThIka-vyartha ja che. he yadu vaMzanA ratna ! akhaMDita vairAgyanA taraMgathI raMgita evA tArA cittamAM, kRzAMgIe paNa kevI rIte mAya? kemake madanane paNa tyAM sthAna maLyuM nathI. tyAM paNa ATha 25 divasa vagerenI vidhi pahelA jevI ja (jANavI), nAbheya bhavana, traNa kalyANa, gajendrapadakuMDa, tenI pAse prAsAda, aMbikA, zAMba ane ane pradyumna saMbaMdhI zikhara, teraNa vagere ane kIrtananA darzanathI maMtrIe saMghanAM nene svAdiSTa phaLa ApyuM. ArAtrikane viSe athaone maMtrI madhye saMbhrama pUrvaka pApAta karatA joIne zrImedhara 30 kavie kAvya banAvyuM: icchAnI siddhi karavA)mAM unnata evA devonA samUhamAM kalpavRkSo rahe che, upavananuM bhajana karanArA janevALA pAtAlamAM 1 nAge.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [ zrIvastupAH ali kaSTa nAsI gayeA che, kAmadhenu vItarAga muni pAse gai (che) ane cintAmaNi kyAMka jatuM rahyuM che, tethI pRthvI upara arthIe dvArA (thatI) kadarzanA zrIvastupAle sahana karavI rahI. maMtroe ene bakSIsamAM savA lAkha ApyA. dAna-maMDapamAM besI nigela dAna detAM (maMtrI)nI kASTaka kavie ema stuti karI ke amRtathI paNa kAmaLa, caMdranI caMdrakaLAnA samUhathI svastha ? svaccha ), AMbAnA navA mAra karatAM paNa vadhAre ullusAyamAna suvAsavALI ane sarasvatI devInA mukhamAMthI nIkaLatA sAma sUktanA vizada udgAra karatAM paNa vadhAre 1prAMjala evI zrAvastupAlanI raukti kAnA cittamAM AnaMda upajAvatI nathI ? huM vastupAla ! parvanI rAtrithI abhimAnI banelA caMdranA karane jIte tevI tArI kIrti kSIra samudrarUpa vasravALI pRthvInA uttarIyanI barAbarI kare che. e pramANe bhAva rUDI rIte pUrNa karI devAttama zrIneminI rajA lai teNe badhA tIrthInI cintA karI. nirmAlya-pada ApIne te parvatathI nIce utaryAM, nahi ke sajjanAnA hRdayathI ke mahattvathI. pachI - kheMgAra ' durga parvata, devapattana vagere (sthaLA )mAM teNe devAne vaMdana karyuM. tejaHpAlane 'kheMgAra 'durgamAM mUkIne vastupAla pAte saMdha sAthe zrI dheALake 'zrIvIradhavala pAse AvyA. svAmIe svAgata-prata temaja AraMbhasiddhi-prazna pUchyA. tyAre maMtrIe kahyuM ke svAmInA prasAdathI sevakA kAryomAM kharekhara kuzaLa 20 ane che (ja). pANImAM je kadAcit uSNatA (jovAya) che te agnine ja vaibhava (mahimA) che. rANAe saMdha sahita maMtrIne peAtAne mahele jamADayA, vastra paherAvyAM ane vakhANyA. khagAra ' durgamAM rahelA teja:pAle te bhUmi jone satra, bagIcA, zahera, paraba, jinamaMdira ityAdi vaDe manahara evuM ' tejalapura ' vasAvyuM. teNe 'tejalapura' nI AsapAsa pattharanA UMcA killA (paNa) karAvyA. 201 5 10 15 25 3. " I vastupAla vIradhavalanI pAse sevA karatA hatA. deza svastha hatA. dharma pravartatA hatA. e pramANe hatuM tevAmAM eka vAra DhillI nagarathI AvIne cara puruSAe zrovastupAlane nivedana karyuM ke he deva ! 'DhillI' thI zrImAjadIna kaisuratrANunuM lazkara pazcima dizAne uddezIne cAlI nIkaLyuM che. cAra prayANA thayAM che, tethI sAvadhAna thaIne rahezeA. amane ema lAge 1 saraLa. 2 vacaneA, 3 sulatAna.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ bApa ] caturvizatiprabandha 203 che ke "Abu'mAM thaIne "gurjarabhUmimAM te dAkhala thaze. maMtrIe te carane satkAra karI te temane rANu pAse laI gayo ane e prabaLa kahevaDAvyo. tyAre rANIe kahyuM ke he vastupAla! oNoe jeNe gadaMbhI' vighA siddha karI hatI evA gaIbhillane paNa parAbhava karyo. roja sUryanA biMbamAMthI nIkaLatA turaMgathI rAjapATI karatA 5 zilAdityane paNa temaNe pIDA karI. 700 yojana bhUmine nAtha jayantacandrana (paNa) temaNe nAza karyo. sahAvadIna suratrANane vIsa vAra bAMdhI (keda pakaDI) cheDI mUkanArA pRthvIrAjane paNa temaNe baMdhanamAM nAMkhyo. tethI A (seco) durjaya che. tuM zuM karaze? vastupAle kahyuM ke he nAtha ! mane mokale, je egya jaNAze te huM karIza. te uparathI 10 lAkha uttama gheDA sAthe maMtrI cAlyo. trIjA prayANe teNe kapUra vagere dvArA moTI pUjA pUrvaka mahala devIne yAda karI. enA bhAgyathI te pratyakSa thaIne belI ke he vatsa! tuM bIza nahi. "Abu'nI dizAthI yavane dAkhala thaze. jyAre teo tArA dezamAM dAkhala thAya tyAre emaNe ulaMghana karelI ghaTikAone tArA rAjanyo vaDe tuM rokI leje. tyAre 15 bAda teo jyAM mukAma kare tyAM sthira manavALA banI sainya sahita yuddha mATe ekadama tuM taiyAra thaje. jayalakSmI tArA ja karakamalamAM che. A sAMbhaLIne pitAnA sevaka ane "Abu girinA nAyaka dhArAvarSa pAse teNe mANaso mokalyA ane kahevaDAvyuM ke svecchanuM lazkara "Aba'mAM thaIne AvI rahyuM che. tuM ene AvatA choDIne-AvavA 20 daIne pAchaLathI ghaTikA rokI leje. teNe tema ja karyuM. yavanoe praveza karyo. jevA teo AvAse grahaNa karanAra hatA tevAmAM kALarUpa vastupAla (temanA upara tUTI) paDyo. yavane haNAyA. bubArava uchaLe. keTalAke dAMtanA aMtaramAM AMgaLI ghAlI; bIjAe tobA pokArI topaNa teo chUTyA nahi. A pramANe temane haNIne ane temanI lAkhe mastakathI 25 gADAM bharIne dhoLake AvI maMtrIe pitAnA svAmIne (te) dekhADyAM. teNe tenI prazaMsA karI ke tuM (ka) dhvani karato nathI, vikaTa jAte nathI, mukha UMcuM rAkhatA nathI, garvathI bhUmi ullekhato nathI, kharapuTe vaDe tiraskArapUrvaka tuM jevA nathI, paraMtu bhUmitala vaDe dhavala aMdhathI bhAra vahana karAtAM UMcI taTI vaDe viTaMka ane bhISaNa tIrthonuM ullaMghana 30 karate tuM jaNAya che. tyAra bAda teNe tene vastra paherAvyAM, ane tene 1 ghAMTI, 2 bUmATe,
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI rAjazekharasUrita [ [pAraghera javA rajA ApI. tyAM maMgala karavA mATe loka AvavA lAgyA. kime kUla maLatAM. e pramANe phUlanI mALAne leke kharca karyo. A tarapha "nAgapura mAM sAdhu dehAne putra sAdhu pUnaDa ke jene zrImejadIna suratrANanI patnI bIbIe pitAne bhAi karI mA 5 hato te azvapati, gajapati ane narapatine mAnya banI vijayavate vartato hato. teNe sauthI prathama "bakherapurathI vikrama saMvata 1273 varSe " zatruMjaya mAM yAtrA karI ane suratrANunI AjJAthI 1286 me varSe "nAgapura thI bIjI (yAtrA) karavA te nIkaLyo. te saMdhamAM 1800 gADAMo ane puSkaLa mahAdharo hatAM. kumAra te sAthe jevo "mAMDalyapura" Avyo te teja:pAla saMgha saMmukha AvI tene "dhoLake laI gaye. zrIvAstupAla saMmukha Avyo. saMghanI raja pavananI anukuLatAthI je je dizAmAM uDatI tyAM tyAM te jato. pAse ubhelA mANasee kahyuM ke he. maMtrIzvara ! A tarapha raja che. A tarapha padhAro, tyAre maMtrIe kahyuM ke A rajane sparza karavAnuM puNya vaDe prApta thAya che. A raja vaDe 15 sparzatAM pAparUpa raja dUrathI (ja) nAza pAme che, kemake tIrthomAM bhamatAM jeo zrInAthanA mArganI rajathI (pAparU5) raja vinAnA bane che teo saMsAramAM bhamatA nathI. (yAtrA javAmAM) dravya kharacavAthI A lekamAM teo sthira saMpattivALA bane che ane jagatanA nAthanI pUjA karatAM teo pUjya bane che. tyAra bAda saMghapati pUnaDa ane maMtrInuM paraspara gADha AliMgana thayuM temaja te be vacce priya vArtAlApa thayo. saMdha sarovarane tIre rahyo. pUnaDe kulaguru mAladhArI " zrInaracandrasUrinAM caraNane praNema karyo. rAtre zrIvAstupAle puNyAtmA pUnaDane kahevaDAvyuM ke savAre sakaLa saMghe temaja tamAre amArI rasoInA atithi thavuMamAre tyAM bhojana karavuM, dhUmADe nahi karo. pUnaDe te pramANe kabUla karyuM rAtre be dhAravALo maMDapa temaja (savAre) rAIno prakAra (taiyAra) thayA. badhuM taiyAra thayuM. savAre nAgapuravALA AvyA. badhAMnAM paga devA ane tilaka karavuM e kAma zrIvAstupAla pitAne hAthe karate. ema be prahara lAgyA. maMtrI te te ja nirviraNa hatuM. te vakhate tejapAle vijJapti karI ke he deva ! ame bIjA pAse paNa saMghanA paga dhovA vagere kAma karAvIzuM; tame bhojana kare. (pachI) tApa thaze. maMtrIe kahyuM ke ema na bese. puthI A avasara maLe che. gurue paNa kahevaDAvyuM ke je kuLamAM je mukhya puruSa hoya tenuM ja yatna vaDe rakSaNa thavuM joIe. 30
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 aSaN ] caturvizatiprabanya teno nAza thatAM kuLa nAza pAme che, kemake) nAbhine bhaMga thayA pachI ArA bolatA nathI, tethI Ape bhojana karavuM. tApa na thAo. maMtrIe guru prati A kAvya kahyuM Aja mArA pitAnI AzA saphaLa thaI ane mAtAnI AzISane viSe zikhAne aMkura prakaTyo ke yugAdi jinanA samasta yAtrika lekanuM huM kheda pAmyA vinA pUjana karuM chuM. bhojana 5 karAvatA maMtrIe nAgapuravALAone eka paMkti(rUpa vyavahAra) joIne mAthuM dhUNAvyuM. ahe A loka zuddha che. e pramANe jamADAtAM ane vastra paherAvAtAM nAgapura'ne saMgha rAjI thayo. vastupAla ane pUnA saMgha sahita zrI zatru ' gaye. temaNe zrIkRSabhane vaMdana karyuM. eka divasa snAtra thatAM devane pUjArI kaLaza vaDe nAkane harakata na thAya evA 10 AzayathI devanuM nAka phUla vaDe DhAMkate hate. tevAre maMtrIe vicAra karyo ke kadAcita daivayoge devAdhidevane kaLazAdi vaDe ke parasainyathI nA kahevA lAyaka amaMgaLa thAya to saMghanI zI gati? ema vicArI teNe pUnAne kahyuM ke he bhAI ! mane evo saMkalpa thayo che ke je (A bibane sthAne) bIjuM "mammANa' pattharanuM biba karAvAya te vadhAre 15 sArUM. te te suratrANa mojadInanA mitra evA tame prayatna kare te thAya; nahi te nahi. pUnaDe kahyuM ke tyAM jaIne vicAra karIzuM. ityAdi bolatA te baMne raivata' vagere tIrthone praNAma karIne pAchA pharyA. pUnaDa nAgapura' gaye. maMtrI " dhoLakA mAM rAjya karavA lAge, e pramANe vRttAnta banyA pachI eka divasa suratrANamajadInanI ra0 gharaDI mAtA hajayAtrA karavA)nI abhilASAvALI heI staMbhapuramAM AvI. nauvine ghera te atithi thaIne rahI. te AvI te (vAta) maMtrIe caro dvArA jANuM. zrImaMtrIe carone kahyuM ke e jaLamArge Ave tyAre tamAre mane khabara ApavI. te AvI eTale temaNe te (vAta tene) jaNAvI. maMtrIe potAnA kALIone mekalI tenuM keTImbaka(?)gata sarva dravya (lUTI) levaDAvyuM, ane koIka sthaLe te rUDI rIte sAcavI rakhAvyuM. tevAre naivittoe maMtrI AgaLa pikAra karyo ke he deva ! amArA yuthanI eka vRddhA hajayAtrAe jatI hatI. tene tamArA pAdaramAM coroe luMTI lIdhI. maMtrIe pUchayuM ke e vRddhA koNa che? temaNe kahyuM ke he deva ! zuM pUcho che? e majadIna suratrANunI pUjya mAtA che. maMtrIe kapaTathI kahyuM 30 1 nAIDI bhAgI gayA pachI ArA upara gADuM cAle nahi. 2 vahANavaTI,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrIrAjazekharasUti [ joieggrke are vastunI tapAsa kare, tapAsa kare. be divasane vilaMba karI teNe badhuM ANI ApyuM. vRddhAne te te pitAne ghera laI gayo. teNe tenI vividha bhakti karI ane pUchyuM ke zuM tamAre hajayAtrAnI IcchA che? teNe kahyuM ke hA. te keTalAka divasa rAha juo. teNe rAha joI. tevAmAM "ArAsaNa" pattharanuM teNe teraNa ghaDAvyuM ane maMgAvyuM. teNe te meLavI joyuM, ane pAchuM juduM karyuM. (vaLI) te rU vaDe bAMdhyuM. sUtradhArene teNe sAthe mokalyA. maMtrIe kahyuM ke vacamAM traNa prakAranA mArga cheH (1) jalamArga, (2) UMTa vaDe javAya tevo ane (3) ghoDA vaDe ullaMghana thaI zake te. jyAM je rAjAo sAthe laDAI karyA vinA temanuM ullaMghana karAya tyAM tevuM sUtra teNe karI ApyuM. rAjAone bheTanuM ApavA mATe teNe dravya taiyAra karAvyuM. e pramANenI sAmagrIpUrvaka teNe tene tyAM mekalI. teNe masIdane daravAje te raNanI racanA karI. tyAMnA rAjA pAsethI tyAM dIpa, naila ityAdi vaDe pULane haMmeza mATe prabaMdha karAvyo. tyAM teNe puSkaLa dravya ApyuM. tenI kIrti uddabhavI. vRddhA pAchI pharI. teNe 'khaMbhAta lAvavAmAM AvI. teno (vastupAle) pravezamahatsava karAvyuM. teNe pite tenAM caraNa dhoyAM. e pramANe bhakti pUrvaka teNe tene pitAne ghera daza divasa rAkhI. tevAmAM pa80 dhavala kizora, dukula gaMdharAja, kapUra vagere teNe lIdhuM. (pachI) teNe vRddhAne pUchayuM ke he mAtA ! cAlaze ? jo tame AjJA ApatA che ane mAna apAvavAnA che te huM paNa (sAthe) AvuM. teNe kahyuM ke tyAM huM ja svAminI chuM. svacchA pUrvaka Ava. tyAM tArI pUjA ghaNI thaze. zrI varadhavalanI anumatithI maMtrIndra cAlyo. rAjAnI mAtAnA vacanathI te dillI'ne taTe gayo. be krozane aMtare te thobhe. suratrANu mAtAnI sAme AvyuM. teNe mAtAne vaMdana karyuM ane yAtrA sukhe thaI ema pUchayuM. vRddhAe kahyuM ke jene "dillI mAM tArA jevo putra che ane gUrjara bhUmimAM te vastupAla (putrarUpa) che evA mane kalyANa kema na hoya? rAjAe pUchayuM ke e koNa che ? vRddhAe vinaya ane kIrtithI bharapUra evo tene vRttAnta kahyo. rAjAe kahyuM ke tene tuM ahIM kema nahi lAvI ? vRddhAe kahyuM ke huM lAvI chuM. huM tene je. (ema kahI) gheDesvArone mokalI vastupAlane bolAvI teNe tene batAvyo. maMtrIe bhaTaNuM ApyuM. rANAe tene kahyuM ke mAtAe mArAthI tamane adhika putrarUpe gaNyA che, tethI tame mArA bAMdhava che. amArI mAtA tamArI tArIpha 1 sUtarathI.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ KCPC ] caturvi zatipramanya : ' kare che. e pramANe sukhavArtA karI moTA utsavapUrvaka vastupAlane peAtAnI mAtAnA agresara banAvI tene te ' DhillI ' zaheramAM lai gayA. ane teNe sAdhu pUnaDane ghera utAro ApyA. suratrANe svamukhe nimaMtraNa mAkalI sAdhu pUnaDane dhera bhAjana karAvyA bAda maMtrIzvarane teNe potAne mahele khelAvyA. vinayapUrvaka tenA satkAra karI teNe tene vastra paherAvyAM. kRpA tarIke eka karaDa suvarNa ApIne te khelyA ke kaMRka mAga. vastupAle kahyuM ke he deva ! ' gUrjara ' bhUmi sAthe Apa jIve tyAM sudhI ApanI saMdhi he| (e eka ane khIjAM) 'mammANI' khANamAMthI pAMca pattharA apAveA. rAjAe te mAnyuM, ane dhIraja ApI. rAjAnA hukamathI pUnare te pAMca phUlahI ' zatrujya ' vagere (sthA)mAM mekalI ApI. te paikI eka RSabhanI lahI, bIjI pu'DarIkanI lahI, trIjI kaMpanI, cothI cakrezvarInI ane pAMcamI tejalapura'mAM zrIpArzvanI lahI. pachI maMtrIzvara pAtAne nagare pALe vaLyA. lAMbA samayathI darzananI utkaMThAthI vivala banelA teNe potAnA svAmIne namana karyuM. 'DhillI' gayAneA vRttAnta pahelAM paNa kAnA kAna teNe sAMbhaLyeA hateA. (chatAM) karIthI teNe maMtrIne savizeSa pUchyuM. teNe paNa abhimAna karyA vinA badhuM kahyuM. vIradhavala prasanna thayA. kRpA tarIke teNe tene daza lAkha suvarNa ApyuM, te te teNe dhera paheAMcyA pUrve ja ekatrita thayelA puSkaLa yAcakAne ApI dIdhuM. maMtrIne ghera sadhaLA leAka maLyA. tenA satkAra karI teNe temane vidAya karyAM. kavie kahyuM ke zrImatane viSe 20 eka 1jarAjane dekhIne padmo saMkrAca pAme che. (paraMtu) lAkha dvijarAje AvatA chatAM tArA hAtharUpa padma sadA vikAsa pAme che e Azcarya che. zatruonuM uccATana (karavA)mAM, lakSmInuM AkarSaNa (karavA)mAM ane svAmInA hRdayane vaza karavAmAM huM maMtrIzvara vastupAla tArA advitIya ane siddha maMtra sphUrti pAme che. A pramANe tArIpha karAtA ane uttamatAne lIdhe zaramAtA vastupAle nIcuM joyuM. te uparathI mahAnagara'nA nivAsI nAnaka kavie kahyuM ke huM vastupAla ! tame ekalA (ja) jagat upara upakAra karI che evuM sajjanAnuM khelavuM sAMbhaLIne lajajA vaDe namAvelA mastakavALA tame A pRthvItala jIe che te(nuM tAtparya) huM jANuM chuM (ke) hai sarasvatI devInA mukhakamalane 1 cadra ane brAhmaNa e be arthAthI virodha ane ene parihAra ghaTAvI levA. 207 10 15 25 30
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zrIrAjazekharasUrikRta [ zIerveviSe tilaka (samAna) ! "pAtAla'mAMthI baline uddhAra karavA mATe Apa nakkI vAraMvAra mArga zodhe che. te ja veLA " kRSNa" nagaranA kavi kamalAda anya prakAre kahyuM ke je capaLa lakSmIne tame tyAgarUpa phaLavALI banAvI, teNe arthane Azraya laI kIrti (nAmanI) putrIne janma Apyo. te (kIrti) paNa aikya AgaLa IcchA pramANe khele che. tenI vAtathI A lajajA pAme che, vAte A moTA che. teNe te kavione puSkaLa dAna ApyuM. kaMIka veLA maMtrIe sAMbhaLyuM ke "raivataka" pAse jatA lekenI pAsethI bharaDAo pUrva rAjAe Apela kara ugharAve che. piTalAomAM eka maNa dANo ane phUpakamAMthI eka karma (teo le che). A pramANe teo lokane upadrava kare che. te uparathI Ayatine jonArA maMtrIe te bharaDAone "kuhADI' nAmanuM gAma ApIne te kara ugharAvatA aTakAvyA. gaSabha ane neminA nirdhana jAtrALuone pote ghera pahoMce tyAM sudhI gya bhAthuM cAle eTalA dramma (upajAvavA badala teNe "aMkevAliyA' 15 nAmanuM gAma ApyuM. "zatruMjaye" ane " raivataka'nI taLeTImAM (AvelAM) nagaromAM sukhAsana karIne AMdhaLA, tAvavALA vagere jAtrALuonA tIrtha-ArohaNa mATe te (makaLAM) mUkyAM. tene UMcakanArA manuSyonA grAsane sthAne zAlinAM kSetro teNe sthApyAM. teNe sarva tIrthone viSe devone mATe ratnathI jaDelAM sonAnAM alaMkAro karAvyAM. videzathI AvelA (AvatA) AcAryonI sevA mATe teNe sarva dezane gAmanA mukhIone nImyA. pote samyagdaSTi hovAthI bhaktithI nahi, paraMtu pitAnA nAthanA raMjana mATe teNe laukika tIrtha paNa karAvyAM. eka vAra maMtrI dhoLake'thI "staMbha'pura gaye. tyAM samudrane kinAre vahANamAMthI ghoDA utaratA hatA. tevAre kavirAja sAmezvara pAse hote, 25 maMtrIe (tene) samasyA pUchI ke varSa-samaye samudra garjanAthI rahita che. somezvare (te samasyA) pUrI ke jANe aMdara sUtelA jagannAthanI nidrAnA bhaMganA bhayathI. A prasaMge teNe ucita dAna tarIke soLa ghaDAo ApyA. vaLI kaI vAra maMtrIe kahyuM ke kAgaDe ke UMTa? somezvare padya pUrNa karyuM ke jeNe mArA patine Avato mane jaNAvyuM (e kAgaDo) 30 ane je ene lAvyo e( UMTa e) bemAM sakhi ! koNa pahele pUjya che? kAgaDe ke Ta? ahIM paNa 16000 kame bakSIsa (apAyAM. e pramANe tenI lIlA hatI. 20
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravanya ] caturvizatipramandha ' eka vAra vRddho pAse teNe ema sAMbhaLyuM ke 'prAglATa' vaMzamAM zrIvimala daMDanAyaka hatA, je teDha ane vAhilanA bhAi thatA hatA. teNe ghaNA vakhata sudhI ' Apyu 'nuM adhipatipaNuM bhogavyuM, kemake ' gUrjara 'nAtha tenA upara prasanna hatA. te nirmaLa buddhivALA vimalane e icchA thaiH (1) putranI IcchA ane (ra) prAsAdanI icchA. tenI siddhi mATe teNe peAtAnI gAtra-devI aMbikAnI traNa upavAsa vaDe ArAdhanA karI. teNe pratyakSa thaRne kahyuM ke he vatsa ! tuM tArI prucchA kahe. vimale kahyuM ke mane putranI icchA che temaja 'Ayu'nA zikhara upar prAsAda banAvavAnI (paNa) icchA che. 'khAe kahyuM ke baMne prApta nahi thAya. tuM eka kahe. te uparathI saMsAranI kevaLa vRddhirUpa phaLavALI ane asAra evI putranI icchA cheADI daine prAsAdanI ja IcchA saphaLa karavA vimale abhilASA rAkhI. aMbAe kahyuM ke A tArI ( icchA ) siddha thaze; paraMtu eka kSaNa rAha jo ke je daramyAna huM ' ANu 'nI adhiSThAtrI (ane mArI) sakhI zrImAtAnA mata lai AvuM chuM. ema kahI devI gai. teTalI vAra vimala dhyAnamAM rahyo. zrImAtAneA abhiprAya laine devI AvI ane khelI ke zrImAtAnA bhavananI pAse puSpanI mALAthI manahara evuM gesamaya gAyanuM mukha jyAM dekhAya tyAM prAsAda yAgya bhUmi tuM jANaje, te tevI ja joine teNe cAMpAnA jhADanI pAse tIrtha sthApyuM. temAM vikramAdityathI eka hajAra upara 88 varSa vIte cAra sUrioe meTI pittaLanI pratimA (tarIke) AdinAthanI pratiSThA karI. prAsAdanuM nAma vimalavasati ' pADavAmAM AvyuM. te jotAM janmanuM phaLa maLe che. A kathAnA zravaNathI maMtrIe vicAra karyo ke ame cAra bhAio hatA. temAM ( atyAre ) khe chIe. mAladeva ane gi (e) e ( bhAi teA nAnI vayamAM svarge gayA. mAladevanA nAmathI pUrve paNa kIrtana meM karAvyAM che. laNiganA kalyANanimitte ' Abu' upara ' laiMgiyati ' karAvavI. e vAta )ne teNe teja:pAla AgaLa prakAza karyAM. te vinIte te atyaMta mAnya karI. tyAra bAda tejapAla ' dhALakA 'thI ' Apyu ke girinA zRMgArarUpa ' caMdrAvatI ' nagarIe jaine rANA dhArAva te ghera gayA. teNe tenI khUba pUjA karI ane kahyuM ke zuM kAma che te karamAve. maMtrIe kahyuM ke jo tame maddagAra baneA te ame ' ANu 'nA zikharanA agra bhAgamAM prAsAda banAvIe. dhArAvarSe kahyuM ke huM tamAro sevaka (ja) chuM; mate badhAM kAryomAM AgaLa karajo. tyAra bAda rASTrika maurgalikAdine ) " 27 209 10 15 30
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 zrI rAjazekharasUrikRta [zodhatupAImahAdAne vaDe evA vaza karAyA ke caitya taiyAra thatAM te (lekenA upara) karone bhAra na nAMkhe; kemake dAnathI bhUta (paNa) vaza thAya che evuM vacana che. tyAra bAda "caMdrAvatI'nA mahAjanane viSe cAMpala nAmanA mukhya zrAvakane ghera jaI teNe kahyuM ke je tame pUjAnuM sAnnidhya kare te ame "Abu upara caitya karAvIe. cAMpale paNa pitAnA temaja anyanAM kuTuMbonI paNa devapUjA mATe nitya dhanacinA karI. tyAra pachI maMtrIe "ArAsaNa" jaIne caitya banAvavA mATe yogya dalavATaka kaDhAvyA. teNe te dhesarIne lAyaka baLade (!) dvArA "Abu'nI taLeTIe aNuvyA. aDadhe aDadhe keze teNe dukAno maMDAvI. pazuone 10 ane mANasone bhUkha vagerenuM kaSTa na hai evA vicArathI tyAM badhuM maLe (evo teNe prabaMdha karAvya ). "uMbariNa"nA mArge prAsAda banAvavA lAyaka dviguNa daLa giri upara teNe dAkhala karAvyuM. pachI teNe te mArgane viSama banAvyo jethI pasainya pravezI na zake. e pramANe pUrva karma siddha thatAM teNe sUtradhAra zebhanadevane bolAvI tene karmasthAya tarIke nIme. 15 teNe Udala nAmanA zAlane uparI banAvyuM ane tene icchA mujaba dravya kharacavA hukama karyo. e pramANe prabaMdha karIne tejapAla Lake' gaye. (ahIM) prAsAda taiyAra thavA mAMDayo. zrI neminuM biMba kaTInA pattharanuM taiyAra karAtuM hatuM. 700 sUtradhAro ghATa ghaDatA hatA. te duzIla te AgaLa AgaLathI paisA letA ane kArya-samaye pharI pharIne mAgatA. 20 tethI Udale maMtrI teja:pAlane lakhyuM ke he deva ! ko nAza pAme che. sUtradhAre karmasthAya pAsethI pahelethI (dravya) le che. tyAre tejapAle kahyuM ke krame nAza pAme che ema kema kahe che ? nAza pAmI zuM kehI gayA? (nA, tema te nahi ja heya) kintu (e dvArA) manuSya upara upakAra thaye. je (e dvArA) upakAra karAya te vinAza thayo ema rapa kema kahevAya ? mArI mAtA vaMdhyA che e vAkyanI peThe paraspara viruddha te bole che; vAste tAtparya e che ke sUtradhAronI IcchAne nAza na karo, paraMtu te dravya) ApavuM ja. te uparathI Udala ApatA. garbhagRhamAM zrIneminAthanA bibanI sthApanA karavAmAM AvI tyAM sudhI (kAma). thayuM. eTaluM (taiyAra ) karAtAM vastupAlane tenI khabara apAI. baMne maMtrIo prasanna thayA. zrIvAstupAlanI AjJAthI tejapAla anupamAnI sAthe moTA parivArapUrvaka Abu' giri pahoMcyo. prAsAda lagabhaga 1 naThArA AcaraNavALA.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ LA ] caturvi'zAMtaprabandha 10 taiyAra thayelA teNe joyA ane te saMteSa pAmyA. snAna karI, suMdara vastra paherI, patnI sahita maMtrI naiminI pUjA karatA hatA. kAyAtsargamAM dhyAna dharIne te ghaNA vakhata UbhA raho. aDadhI kSaNamAM patine te sthitimAM mUkIne anupamA prAsAdanI racanA ( jovA )nA kutUtuLathI bahAra AvI. tyAM sUtradhAra zAbhanadeva maMDapanA cAra thAMbhalA UbhA karavAnI taiyArI karatA hatA. tevAre maMtriNIe kahyuM ke he sUtradhAra! huM ghaNI vAra thayAM joi rahI chuM, ( paraMtu ) hajI thAMbhalA UbhA thayA nathI. gAbhadeve kahyuM ke he svAminI ! A parvatane pradeza che ane 'DI bahu che; ethI savAre dhaDavuM agharUM che. madhyAhne teA ghera javAya che, snAna karAya che, rasAi karAya che ane bhAjana karAya che. e pramANe vilaMba thAya che. vilamathI zA bhaya che ? ahIM zrIpradhAnapAda cirakALa rAjya bhAgavI (ja) rahela che. te uparathI anupamAe kahyuM ke he sUtradhAra ! A te kevaLa cAhu che-sArI sArI vAta che. kaSTa kSaNa kevI haze te krANu jANe che ? sUtradhAra mUMgA rahyo. patnInuM kahevuM sAMbhaLIne maMtrIzvare bahAra nIkaLI sUtradhArane kahyuM ke anupamA zuM kahetI hatI ? sUtradhAre kahyuM ke je deve avadhAryuM te (ja). maMtrIe patnIne kahyuM ke teM zuM kahyuM ? anupamAe kahyuM ke he deva ! huM ema kahetI hatI ke kALanA ze! vizvAsa che ? kaeNAka kAlavelA kevI hAya ? sadA puruSonuM teja tevuM ne tevuM rahetuM nathI. jemake lakSmIne ke peAtAnA nAza avazya thAya che teA pachI tevA lakSmInA saMbaMdhane viSe DAhyA mANase sthiratAnI buddhi krama rAkhe che ? vRddhone ArAdhatA, pUrvajone tRpta karatA ane lakSmI vinAnA manelAne jotA chatAM paNu prANIo mAha pAme che. rAjAnA bhavA5 pallavanA aMtamAM AlaMbana vinA laTakatI ( ? ) evI peAtAnI lakSmIne paNa sevake sthira mAne che. aksAsa ! A tarapha vipatti, A tarapha maraNu, A tarapha rAga ane A tarapha ghaDapaNa ema cAre vaDe sadA prANIo pIDAya che. A tattvamaya vacana sAMbhaLIne maMtrozvare kahyuM ke huM kamaLanAM jevAM dIrgha netravALI (suMdarI) ! tArA sivAya khIjAM krANu A pramANe khelavAnuM jANe che ? * tAmraparNI 'nA taTamAM utpanna thayelAM meAtIe sAthe temaja zeraDIrUpa kukSimAMthI utpanna thayelA atizaya mIThA (rasa) sAthe spardhAne samUha dhAraNa karatA evA tArA varSAM prasanna ane svAdiSTa che. dharanI cintAnA bhAranuM haraNu, buddhi ApavApaNuM, sarva pAtrAnA satkAra karavApaNuM ( tyAdi) zuM zuM phaLa gRhakapalatA jevI 11 15 20 25 30
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUrikRta [ zrIyastupAha ' puNyazALIonI patnI ApatI nathI ? huM rAjyanI svAminI ! prAsAda jaladI kevI rIte taiyAra thAya tenA upAya tuM kahe. devIe kahyuM ke he nAtha ! rAtanA sUtradhArA judA ane divasanA judA rAkhavA joie. eka kaDAi caDAvA. amRtanuM bhAjana karAvA. sUtradhArAne ArAmane 5 lAbha (maLavA)thI rAga nahi thAya. e pramANe caitya jaladI taiyAra thaze. AyuSya (tA nitya dhaTatuM) ja jAya che. lakSmI (paNa) asthira ja che; kemake (kahyuM paNu che ke) mRtyue deza vaDe jANe pakaDavA hAya tema buddhizALAe dharma AcaravA ane kadApi ghaDapaNu ke maraNu AvanAra ja nathI ema samajI vidyA ane arthanuM cintana karavuM. sarasvatInI 10 vINAnA avAjanA jevI kAmaLa vANIthI A pramANe kahIne te sulakSaNA (suMdarI) nivRtta thai-zAMta UbhI rahI. maMtrIe sarve dezanA kama~sthAyAne viSe e ja rIti zarU karI. badhuM thADA ja divasamAM taiyAra thai gayuM. maMtrI dheALake ' gayeA. keTaleka divase vadhAmaNI khAnAra manuSya Avye ( ane khelyA ke ) he deva ! ' Akhu 'giri upara neminuM caitya taiyAra thajI gayuM che. aMte bhAie khuza thayA. pharIthI tyAM teo saMdha sahita prAsAdanI pratiSThA mATe gayA. tyAM 'jAvAlipura'thI zrIyazAvIra nAme bhaMDArI ke je sarasvatIkaMThAbharaNarUpe prakhyAta hatA tene khAlAvyA eTale te AvyA. sAkSAt nyAya, vikrama ane vinaya jANe ekatra maLyA hAya tema vastupAla, teja:pAla ane yAvIra bhegA maLyA. 84 rANA, 12 maMDalIka, 4 mahIdhara ane 84 mahAjane ema sabhA thai. tevAre vastupAle yAvIrane kahyuM ke he bhaMDArI ! vatsarAjanA yoga dharAyaNanI jema tame rAjA uddayasiMhanA maMtrI che. svasthAnamAM rahI ame tamArI stuti sAMbhaLI che jemake madhyamAM zunya evAM bindue nakAmAM che, paraMtu tame eka AgaLa thatAM te saMkhyAvALAM ane che. huM yazAvIra ! vidhAtA tamArI kIrtine caMdra upara lakhavA jAya che tA pahelA be akSarA paNu tribhuvanamAM samAtA nathI. e ja kAraNathI amArUM aMtaHkaraNa sarvadA ApanA darzana mATe utkaMThita rahetuM hatuM. hAla ApanI saMgati rUDI rIte prApta thai. te paNa vizeSe karIne naiminI dRSTi AgaLa. tyAra bAda yoAvIre kahyuM ke zrIthI yukta karNa--paraMparAthI Avela ApanA kalyANanI kIrti sAMbhaLIne prIti pAmela evuM amArUM mana ApanA darzana mATe Atura hatuM. sAMbhaLIne sadA khAtarI 25 1 vadhAmaNIe. 12 15 20 30
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ UZU ] caturvizatiprabandha karanArI ane saralatAne lIdhe pAte joyela (vastu) upara (ja) vizvAsa rAkhanArI evI A STi dAkSiNyanA advitIya nidhAnarUpa Apane jovA utkaMThA dharAvatI hatI. ityAdi vArtA cAlI. prAsAda ane biMkhanI pratiSThAnA utsava thayA. hajAramAM eka eka divasa zrAvastupAle caityanAM dUSaNa ane bhUSA viSe yazAvIrane pUchatAM teNe kahyuM ke he deva ! zAbhadeva sUtradhAra sArA che. tethI e yeAgya ja che ke eNe akhAne kIrtistaMbha upara besADI che ane eka AMgaLI UMcI karIne tene rAkhelI che. te krarmakara te dravyanA leAbhI che. ahIM tamArI mAtAnI mUrttijIe jethI dAtA durlabha che ( e vAta siddha thAya ). sAmAM eka zUravIra janme che, paMDita janme che ane lAkheAmAM eka vaktA janme che; paraMtu dAtA teA hAya paNa kharA ane na paNa aAya. tyAdi zuM kahevuM ? prAsAda uttama che, paraMtu dASA paNa che. (1) prAsAdanI apekSAe seApAna (bahu) kAM che. (2) thAMbhalA upara je bakhe che te AzAtanAnA bhAjana thaze. (3) drAranA praveze vAdhanAM rUpe| pUjAnI alpatA mATe thaze. (4) jananI pAchaLa pUrvajonuM ArepaNu (karAyeluM) hAvAthI pAchaLa thanArAnI Rddhine nAza thaze. (5) AkAzamAM jaina muninI mUrtinuM AreApaNu (karAyeluM) hAvAthI tamArA pachI darzananI pUjA alpa thaze. (6) gRhalI kRSNa hAi maMgalakArI hi nIvaDe. (7) bhArapada bAra hAtha lAMbA DrAi kAlAMtare evA prApta nahi thAya ke je vinAza thatAM Ave! mUkI zakaro. A pramANe sAMbhaLIne sAcuM mAnI kAe krodha karyAM nahi. bhavitavyatAne pratIkAra nathI evA (ulaTA) nizcaya karAyA. vikramAdityanI peThe vividha dAneA vaDe peAtAnA mahimAnA prakAza karI, leAkane pAtapAtAne sthAne visarjana karI parijana sahita te (maMtrI) ' dhALake ' jai prabhune namIte sukhe rahevA lAgyA. A tarapha zrIvIradhavalane be putrA hatA. eka vIrama ane khIjo vIsala. temAM juvAna hAi vIrama ke je varSAkALamAM akasmAt upara paDatI vIjaLIne uddezIne paNa taravAra kheMcatA te zUravIrAmAM mukhya gaNAtA. te eka divasa ekAdazInA parvane viSe dhALakA'mAM eka vRkSa AgaLa gayA. te parvamAM evI rIti hatI ke jhADanI nIce sarve vaiSNuvA 108 meTara ke AmaLAM ke mmamUke. vIrame 108 drumma 13 10 15 20 25 30
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrIrAjazekharasUrikRta [ thavastupAramUkyA. te ja sabhAmAM hAjara) rahelA eka vANIAe 108 Abu mUkyAM. (te joIne) vIrame tenA upara taravAra bacI. re, amArAthI tuM adhika kare che ema bolatA te te vANIAne mArI nAMkhavA mATe deDa. vANuo nAsIne viradhavala beThe hato te sabhAmAM dAkhala thaye. (tyAM) kelAhala thaI rahyo. varadhavale paraMparA jANI. teNe vANIAnA dekhatAM vIramane belAvI dhamakAvyo (1) ke e tArAthI adhika kare tenI tAre zI paMcAta ? zuM amAre nyAya tuM jANato nathI dUra thA. pharIthI mArI daSTi samakSa AvIza nahi--mane pharI meM na batAvIza. vANIA (ta) mArA jaMgama kAza che; (ethI) mArA jIvatAM emane kANu parAbhava karanAra che ? ema kahIne teNe tene "vIramagAma' nAmanA pAsene gAmamAM rakhAvyo. te te keNika kumAranI temaja kaMsanI peThe pitAne viSe dveSa dhAraNa karate jIvatAM (chatAM) pote muelo hoya tema rahyo. visala te rANA zrIvIdhavala temaja zrIvAstupAlano mAnIto hato. evAmAM zrIvaradhavalane jenI cikitsA na thai zake e roga thayo. 15 tevAre pitAnA sahAyaka vaDe baLavAna thaI vIrama rAjya (laI levA) mATe rANAne maLavAne bahAne bALake AvyA. te ja samaye zrAvastupAle tene duSTa AzayavALo jANIne pratyutpanna matithI ghoDA, hAthI, sonA vagerene viSe parama Apta manuSyo vaDe uttama yatna karyo. vIralanuM kaMI cAlI zakyuM nahi. te dhoLakA'mAM ja potAnA mahelamAM rahyo. traNa divasa pachI varadhavala svarga ga. leka zokasAgaramAM paDyA. ghaNAe citArohaNa karyuM. parijana sahita kASTabhakSaNa karatA maMtrIne bIjA maMtrIoe rokyo ane kahyuM ke he deva ! tame cho te rANapAda pite jIvatA hoya ema jaNAya che. tame paraleka pAmatAM cADI AonA manoratha pUrNa thaze ane "gUrjara" bhUmi gaI ema jANaje. te uparathI 25 maMtrI marI na gaye. utthApanane divase maMtrI zrIvAstupAle sabhA samakSa kahyuM ke bIjI Rtuo kramapUrvaka Ave che ane jAya che, paraMtu A be Rtuo (evI joDAI gaI che ke te kadApi kramapUrvaka) na AvatAM nAza na pAme evI thaI che. vIra viradhavala vinA manuSyonAM netramAM varSo ane hRdayamAM grISma (prakaTela che). atyaMta niHzvAsa nAMkhI badhAM pitAne sthAne gayAM. vIdhavalanA maraNa pachI tenuM rAjya laI levAnI icchAvALo virama taiyAra thaI jevo ghara bahAra nIkaLavA jato hato tevAmAM zrAvastupAle vIsala kumArane rAjya besADyo. vIsaladeva evuM nAma
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayA ] caturvizatipramanya 15 prasiddha karAyuM. Apta manuSyA dvArA rAjyanAM sarva aMgeAnI rakSA karAvI. te vIsalane lai uttama gheADAnA 1khurapuTa vaDe kSuNNa banela bhUmipITha uparathI uchaLatI rajanA samUha vaDe AkAzane bhyAsa karatA ane rAjayanA krUra taravAra, zalka ane bhAlAnAM karaNAthI sUryanAM kiraNAne amaNAM prakAzita karatA te vIramanI sAme gayA. bhISaNa yuddha thayuM. peAtAnA baLane mATe avakAza nathI ema mAnI vIrama nAsIne potAnA sasarA rAjA udayasiMhu vare adhiSThita jAvalapura' bhaNI gayeA. caturAthI tene Azaya jANIne maMtrIe seLa yAjana jAya tevA puruSAne udayasiMha pAse meAkalyA ane kahevaDAvyuM ke rAjA sAthe duzmanAvaTa rAkhanArA Ane jo tame jamAinA saMbaMdhathI tamAre tyAM Azraya Apaze te tamArUM rAjya nahi rahe temaja tame jIvatA paNa nahi raheze; (vAste) ene mArI ja naMkhAvaze. tyAra bAda vIrama 'AvAlipura'nA udyAnamAM pahoMcyA tyAre thAka letA, aMgarakSikAne utAratA ane ALasa maraDatA (?) evA tenA zarIrane udbhayasiMhe nImelA bANAvalioe seMkaDA bANA vaDe cAlaNI jevuM karI nAMkhyuM. (ane ethI) e tyAM maraNa pAmyA. udayasiMhe tenuM mastaka vIsaladevane meAkalI ApyuM. tethI vIsaladevanuM rAjya niSkaMTaka banyuM. jeTaluM (rAjya) vIradhavale kabaje karyuM hatuM tenAthI (vIsaladevanuM) jarA paNa nyUna na hatuM, kintu prasAra vadhavAthI vIsale zrIvastupAlane ladhu rUpe joyA. jema jema puruSa saMpattionA agra bhAge caDhatA jAya che tema tema te meATAone paNa nAnA tarIke jue che. rAjAe nAgaDa nAmanA brAhmaNane pradhAna banAvyeA. (pelA) e maMtrIene kevaLa ladhu zrIkaraNa ApyuM. rAjAne eka samarAka nAme pratIhAra hatA. te svabhAve nIca hatA. pahelAM anyAya karatA evA tene maMtrI zrIvastupAle pIDA karI hatI. avakAza maLatAM teNe rAjAne kahyuM ke A enI pAse anaMta dhana che te tame mAgA. rAjAe paNa temane khelAvI kahyuM ke dhana Ape!. temaNe kahyuM ke 'zatruMjaya' vagere (sthaLeA)mAM dravya kharcI nAMkhyuM hAvAthI amArI pAse draSya nathI. rAjAe kahyuM ke te divya Ape (karA ?). maMtrIoe kahyuM ke Apane je divya game tenI AjJA Ape. rAjAe ghaTasarpa AgaLa dharyAM. lavaNaprasAda tevAre jIvatA hateA. teNe e akRtyanA niSedha karyAM, paraMtu navIna garvane lIdhe rAjAe tenuM vacana kAne dharyuM nahi. tevAre 1 kharI. 215 10 20 25 3.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekharasUriSkRta [ zrIvastupAi sAmezvare vIsalane eka kAvya kahyuMH huM samIra ! eka mAsamAM ja mAMsala pATalanA suvAsanA byAleAla (?) bhramarAthI A meTA prabhAvane pAmIne arere, teM zuM karyuM ? jemaNe aMdhArAnA nAza karyAM che evA sUrya ane candranA dUrathI tiraskAra karI temane DhAMkI dai temane sthAne AkAzamAM paganA sparzane lAyaka rajatete sthApI rAjAe divya mAMDI vALyuM. tyAra bAda krAika vAra maMtrI 'dhoLakA'mAM vasatA hatA tyAre (tyAM) eka pauSadhazALA hatI. tenA uparanA puMjo vALIne eka kSullaka nIce nAMkhatA hatA. temanA ajJAnathI te puMjo vIsaladeva siMhu nAmane mAmA je vAhana upara ArUDha thai nIce zerImAMthI jatA hatA tenA mAthA upara paDayo. (tethI) te gusse thayA. aMdara AvIne lAMkhA tarjanathI temane pITha upara sakhata prahAra karI 'je mane je uAkane ke jenuM nAma siMhu che ane je rAjAnA mAme thAya che tene tuM zuM nathI jANatA' ema khelatA te potAne ghera gayA. te vRttAnta madhyAhane vastupAlane bhAjananI zarUAtamAM tene pahelA ja kALIe meAMmAM mUkyo te veLAe kSullake AvIne raDatAM raDatAM peAtAnI pITha ughADI kthA. jamyA vinA ja UbhA thaine maMtrIe kSullakane dhIraja ApI prasthApana karIne zALAmAM mAkalI ApyA. tyAra bAda teNe pAte peAtAnA pagriDane kahyuM ke he kSatriyeA! tamArAmAM evA kAi che ke je mArA mananI baLatarAne zAMta kare ? temAMthI bhRNapAla nAmanA eka rAjaputre kahyuM ke he deva ! mane AjJA Ape. prANa ApatAM paNa ApanA prasAdarUpe RNuthI ame mukta na thai zakIe. tene ekAMtamAM lai jai maMtrIe gupta rIte kAnamAM kahyuM ke tuM jA ane 'jeThuA' vaMzanA siMha (nAmanA) rAjAnA mAmAnA jamaNA hAtha kApIne mArI pAse Ava. 'te pramANe karIza' ema kahIne te rAjaputra ekalA madhyAhnanA samaye si'hunA dharanA dvAre (ja4) UbhA. tevAmAM rAjakuLathI siMhu AvyeA. 25 rAjaputre AgaLa jane namana karI sahune kahyuM ke maMtrI vastupAle mane tamArI pAse krAika gUDha kArya mATe meAkalyA che. tethI A tarapha AvIne kRpA karI te avadhAreA. ema kahevAyelA te kaMika jaIne parAsmukha thai jevA vAta sAMbhaLavA prayatna karatA hatA tevAmAM maMtrInA ( pelA ) sevake sineA hAtha peAtAnA hAthamAM laine ekadama charI vaDe kApI nAMkhyA. te chedelA hAthane laine 'huM vastupAlanA neAkara chuM, pharIthI zvetAMbarA parabhAva karo' ema khelatA te bhrUNapAla paganA baLathI nAsIne maMtrI pAse AvyA ane teNe sihunA hAtha batAvyA. maMtrIe tenI 16 5 10 15 20 Fo
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvizatiprabanya 217 tArIpha karI. teNe te hAthane pitAnA mahelanA agra bhAga upara bAMdhyo ane potAnA mANasane atyaMta Ata puruSane ghera mUkyA. (pachI) teNe pitAnA parigrahane kahyuM ke jene jIvananI AzA ( icachA) heya te pitAne ghera jAya, ane lAMbA kALa jIve; (kemake) ame parAkramI sAthe vera upArjana karyuM che. maraNa hAthamAM raheluM che. jIvanane viSe saMdeha che. te sarvee kahyuM ke devanI sAthe maraNa ane jIvana che. A ame rahyA. e mATe nizcaya jANo. tyAra pachI daravAjA baMdha karIne mANase vaDe potAnI jAtane Ata karI te pite taiyAra thaI pitAnA mahela upara bhA, bakhtara ane dhanuSya laI ubhe rahyo. tyAra bAda siMhane paNa bAMdhava vagere mATe parivAra maLyo. te sarvee kahyuM ke jaIne zrIvAstu. - 10 pAlane putra, pazu ane bAMdhava sahita ame haNIzuM. e pramANe pratijJA karavAmAM AvI. "jeAka'nuM lazkara cAlyuM. jevuM te kalakala karatuM rAjamaMdira AgaLa AvyuM tyAre eka moTI vayanA mANase kahyuM ke A vRttAMta rAjAne jaNavAya te sAruM. ApaNe ekAeka kArya karIe tethI te (pachI) gusse na thAya. te uparathI temaNe te rAjAne jaNAvyuM. 15 (e) vAta jANI vicArIne rAjAe kahyuM ke keI aparAdhIne vastupAla jarA paNa pIDA karatuM nathI, (vAste) tame anyAya karyo haze. temaNe kahyuM ke maMtrInA gurune pIDA karavAmAM AvI che. (rAjAe kahyuM ke, jo Ama karAyuM che te have ahIM ja che. ame pite je yogya haze te karIzuM. tyAra bAda teNe somezvaradevane pUchayuM ke he guru ! ahIM zuM vyAjabI che? gurue 20. kahyuM ke mane temanI pAse mokale. teNe tene mokalyo. te maMtrInA mahelane daravAje pahoMcyA. maMtrInI rajAthI maMtrI pAse pahoMcelA purohite kahyuM ke he maMtrI ! A a5 kArya (vAta)ne viSe Ape keTaluM karyuM che? jeke bhegA maLyA che. rAjA paNa tene bhANeja thAya che. tame gusso zamA jethI saMdhi karavuM. tyAra bAda maMtrIzvara belyo ke zuM 25 maraNanI bIka che ? chata thatAM lakSmI maLe ane maraNa thatAM surAMganA maLe. zarIra kSaNamAM nAza pAme tevuM che. te maraNa ane yuddhane viSe zI cintA ? paraMtu gurunuM (thayeluM) apamAna sahana karavuM muzkela che. have zo vyApAra bAkI che ? khAdhuM, pIdhuM, dIdhuM, lIdhuM ane bhogavyuM. game tyAre game tema karavAnuM (te) che ja. (te pachI) A pramANe 30 Aja maraNa che. jIvananA advitIya phaLarUpa ane udyama vaDe maLelI evI kIrti prathamathI ja jemaNe lUMTI che te manasvIe zarIrarUpa parALa28
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 zrI rAjazekharasurita [ dhovastupAinuM zA mATe pAlana kare ityAdi vacanethI maMtrIne maraNa mATe nizcaya karelo-maraNIo thayela jANIne gurue jaIne rAjAne kahyuM ke he rAjendra! A jhaghaDAmAM maMtrI maraze. te AgaLa paNa yuddhamAM zarIra hAI te te sthAnamAM teNe jyono vara meLavyo che e kahetAM pAra Ave tema nathI. vaLI zarIranuM jIvana (tene mana) tRNa che evuM vacana hevAthI AvA subhaTane keI viSama kAryamAM AgaLa dharI haNuvo, nahi ke nakAma. (vaLI) eNe Apa upara ghaNI rIte upakAra karyo che. vizeSamAM zuM e svAmI che ke je pitAnA jUnA sevakanA be traNa aparAdhane sahana karato nathI? (Apa Ama karaze te) amArA jevAnA manamAM paNa Apane mATe kevI AzA rakhAze? ItyAdi majabUtapaNe kemaLa ane sArabhUta vacana kahIne teNe rAjAne (pitAne) hAtha karyo. kahyuM paNa che ke vela, rAjAnuM citta, vyAkhyAna, jaLa ane nArIone dUrvo jyAM derI jAya tyAM te sadA varte che. rAjAe kahyuM ke maMtrIne dhIraja ApI (tene) sanmAna karI tene (ahIM ) lAvo. guru tyAM gayo. rAjAe kaheluM kahIne te maMtrIne laI AvyA, paraMtu te (maMtrI) bakhtara paherIne ja tene maLyo. rAjAe teNe (karelA) vividha upakAra yAda karAvI ArTa netra ane manathI pitAnI jema maMtrIne zAMta pADo. teNe mAmAne (tene) page lagADavo. maMtrIe pelo siMhane chedAvele hAtha (teNe) lekane batAvyo ane ghaNuM rAjalaka samakSa zabda uccAryo ke je maMtrInA deva ane gurune haNaze tene huM jAna laIza. ema kahIne vIsaladeve jinamatanuM temaja maMtrInuM gaurava vadhAryuM. have vikramAdityathI 1298 muM varSa prApta thayuM. zrIvAstupAla tAparUpa roganA kaSTathI pIDA pApe. te veLA teNe putra ane pautra sahita teja:pAlane temaja potAnA putra jayantasiMhane kahyuM ke he vatsa ! saMvata 1287 mA varSe bhAdaravA vada 10 ne dine "mAladhArI" zrInaracandrasUrie pitAnA svargagamananA samaye amane kahyuM hatuM ke he maMtrI ! ApanuM svargagamana 1298mAM varSamAM thaze. teo vacanasiddhithI saMpanna hevAthI temanAM vacana pharatAM nathI. tethI ame "zatruMjaye" jaIzuM ja. gurue vaidya, yugAdazanuM praNidhAna e rasAyana ane sarva jI prati dayA e paththa. e badhAM mArA saMsArarUpa roganA nAza mATe thAo. meM lakSmI meLavI che, sukhane sparza karyo che, putronuM mukha joyuM che, ane jaina darzananI pUjA karI che. (ethI) mane maraNane bhaya nathI. kuTuMbe te 25
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vas ] caturvitiprabandha 19 (vAta) mAnI. "zatruMjaye javAnI sAmagrI taiyAra thai. AMsu sahita vIsaladeve maMtrIne rajA ApI mokaLo karyo ane te keTalAMka pagalAM mUkavA gayo. tyAra bAda maMtrI jAte nAgaDa maMtrIne ghera gayo. teNe teno Asana vagere dvArA satkAra karI khAsa kAma pUchayuM eTale maMtrIe kahyuM ke ame bhavAMtaranI zuddhi mATe vimalagiri tarapha jaIe chIe. Ape A pa saraLa jaina munionuM (kilaSTa lekethI) rakSaNa karavuM, kema ke A gUrjarenuM rAjya vanarAjathI mAMDIne (Aja paryata) jena maMtra (maMtrI)nA samudAya vaDe sthapAyeluM che te hakIkata) tenA pIne AnaMda ApatI nathI e jANaje. maMtrI nAgaDe kahyuM ke huM bhaktithI zvetAMbaronuM gaurava karIza, tame cintA karazo nahi. tamAruM kalyANa che. e pramANenAM 10 vacanothI teNe tene saMtoSa pamADyo. tyAra bAda vastupAla cAlyo. te aMkevAliA' gAma sudhI pahoMce. tyAM zarIrane atyaMta zithila (baneluM) joI te thobho. sAthe AvelA sUrioe tyAM tenI niyamaNa karAvI. maMtrIzvare paNa badhuM samAdhipUrvaka sAMbhaLyuM, ane tenA upara zraddhA rAkhI. anazana aMgIkAra karyA bAda eka yAma vyatIta thatAM te pite 15 bo ke meM mArarUpa advitIya sAravALA sajajanone yAda rAkhavA gya evuM kazuM sukRta karyuM nathI. emAM (?) ekalI ja umara (emane ema) gaI. jinazAsananI sevAthI meM je puNya upArjana karyuM hoya tenAthI mane bhave bhave jinazAsananI sevA ja che. rAgIne viSe je strIo virAgI che tene koNa cAhe ? je virAgIne viSe rAgI che evI ra0 muktine huM cAhuM chuM. jyAM sudhI mane mekSa maLe tyAM sudhI bhave bhave mane zAstrano abhyAsa, jinezvaranI stuti, sadA Aryo sAthe saMgati. saccAritravALAnA guNonA samudAyanI kathA, deSa kahevAmAM mauna, sarvane priya ane kalyANakArI vacana ane Atma-tatvane viSe bhAvanA ho. ema bolatA ja jaina zAsanarUpa gagananA phAMgArarUpa candranA samAna zrIvAstupAlane 25 asta thaI gayo. te vakhate nirjhanthAe paNa UMce svare rudana karyuM. (te pachI) bAMdhavAnI te zI vAta (karavI) maMtrI svarge jatAM zrI vardhamAnasUrie vairAgyathI "AMbila vardhamAna" tapa karavuM zarU karyuM. teo marIne zaMkhezvaranA adhiSThAyakarUpe utpanna thayA. temaNe maMtrInI gati vicArI paNa te jANavAmAM AvI nahi. te uparathI "mahAvideha mAM jaI sImaM. dharane namIne teNe pUchyuM. (sImaMdhara svAmIe kahyuM ke A ja videha'mAM "puSkalAvatI'mAM puMDarIkiNuM" nagaramAM te ku candra
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrI jazekharasUrikRta [ chIetupararAjA thayo che. e trIje bhave mokSe jaze. anupamadene chava te ahIM ja pUrva keTinA AyuSyavALI zeThanI putrI(rUpe avatarela che ane e) ATha varSanI thatAM meM ene dIkSA ApI che. attamAM tene kevalajJAna ane mekSa (maLaze). e sAdhvI vyaMtarane batAvI. tyAra bAda te vyaMtare ahIM AvI e benI gati prasiddha karI. tyAM teja:pAle vilApa karyo ke kumudAkarane AnaMda, samudranI vRddhi amRta jharatA prakAza vaDecakArarUpa vanitAnAM netrakamalane AnaMdita karavAM, e sarvane tiraskArathI anAdara karIne hRdaya vinAne rAhu traNa jagatanI lakSmInA lalATane viSe tilakasamAna candrane arere gaLI gayo. jayantasihe kahyuM ke kevala khaghAta jeTalA (ja) prabhAvALA keTalAe vividha tArAo AkAzanA aMtarAlane zuM camakAvatA nathI ? (paraMtu) eka pelA candra vinA Aje badhI dizAo malina vadana vahana kare che. kavioe kahyuM ke amane ema lAge che ke he vidhAtA ! tuM mada mativALAnI sImA che--mUrkhane saradAra che. sevAnA abhilASIo sAthe (tAre) vera hovAthI te varecana, sAtavAhana, bali, zveta, anja, bheja vagere ke je vizvanA jIvanarUpa hatA temane te ka9panA aMta paryata jIvatA na rAkhyA ane mArkaDa, ghuva ane lomaza muniene puSkaLa AyuSyavALA banAvI tRpta karyA. lekAe kahyuM ke ame zuM karIe ? kene Thapake ApIe? konuM dhyAna dharIe? kenI stuti karIe? kenI AgaLa duHkhathI malina evuM amAruM mehuM have batAvIe? devage arere AMgaNAmAM raheluM kalpavRkSa sukAI gayuM, cintAmaNi cUrNa () thaI gayuM, kAmadhenu kSINa thaI gaI ane kAmakalaza bhAMgI gayo. pachI tejapAle ane jayantasiMhe "zanuM jayanA eka pradezamAM maMtrInA dehane (agniIsaMskAra karyo. temaNe saMskArabhUminI pAse "svargArohaNa" nAmane prAsAda banAvyo ke jene temaNe nami ane vinamithI yukta rASabha vaDe sanAtha karyo. lalitAdevI ane sevU (e) be maMtriNIo anazanapUrvaka maraNa pAmI. zrI tejapAla te anupamA sAthe madhyama vyApAra ane bhega yukta banI lezathI paNa te ja prakAre dAna Apate 1780me varSe svarge gaye. dhIre dhIre zrIjayantasiMha paNa paraleka pAmyo. zrI anupamAe paNa tapazcaryAthI kalyANakArI svarga meLavyuM. zrIvAstupAla ane tejapAla (e) benAM dharmasthAnonI gaNatrI karavA kaNi samartha che ? tema chatAM gurUmukhe sAMbhaLeluM kaMIka ame lakhIe chIe 1 anupamA devI. 2 mArkaya ().
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ XT ] caturvizatipramanya temaNe savA lAkha jinabiMSA karAvyAM. 18 karoDa ane 96 lAkha dravya zrI'zatruMjaya' tIrtha upara, 12 karoDa ane 80 lAkha zrI'ujayaMta' upara temaja 12 karoDa ane 53 lAkha 'Abu' girinA zikhara upara (Avela) 'bhUNiga'vasatimAM kharacAyuM. 984 pauSadhazALA karAvavAmAM AvI. pratyeka sUrine besavA mATe ApavAne 500 daMtamaya siMhAsanA karAvAyAM. zrIkalpanI vAcanA-samaye mAMDavA mATe 505 jAdaramaya samavasaraNA karAvAyA. 700 brahmazALA, 70 satrAgAra, 700 tapasvI ane kApAlikrAnA maTha temaja sarvane mATe bhejana, bhikSA vagere (mATe) dAna karAyuM. 3002 mahezvarAyatane ane 1304 zikharabaddha jaina prAsAdA. 23 (sA) jINuM caityanA uddhAra karAyA. 18 karoDa kharacIne ' dhALakA ', 'staMbhatIrtha', 'pATaNa' vageremAM traNa ane anya sthAne (?) sarasvatIbhAMDAgArA karAvAyA. 500 brAhmaNA rAja vedanA pATha karatA hatA. temanA gharanA mANaseAne nirvAha karAtA. eka varSamAM saMdhanI traNa vAra pUjA thatI. 1500 zramaNA rAja ghera viharatA. 1000 thI adhika Tika ane kApaDI rAja jamatA. saMghapati thaIne leAkeAne tera yAtrAe karAvAi. temAM prathama yAtrAmAM zayyApAlaka sahita 4500 gADAM, 700 sukhAsanA, 1800 vAhinI, 1900 zrIkarI, 2100 zvetAMbarA, 1100 digaMkharA, 450 jaina gAyakA, 3300 maMjitA, 4000 gheADAo, 2000 U~TA, 134 devAryAM ane sAta lAkha manuSyA. A prathama yAtrAnuM pramANa che. AgaLa(nI yAtrAe mATe) tethI adhika samajavuM. jemake 84 taLAvA, 464 vAvA, 32 pattharanA killA ane 64 masI baMdhAvAyAM. ema mana vinA laukika (kArya) paNa karAyuM, temaja 24 daMtamaya jaina rathA, 2000 zAkaTikA ane 21 AcAryapade karAvAyAM. kavijane sarasvatIkuMDAbharaNa ityAdi 24 bistA khAlyA. dakSiNu dizAmAM 'zrIparvata' paryaMta, pazcimamAM 'prabhAsa' sudhI, uttaramAM "kAra' paryaMta ane pUrvamAM 'vArANasI' sudhI zrIvastupAlanAM kIrtane saMbhaLAtAM hatAM. badhuM maLIne 300 karoDa, 14 lAkha, 18 hajAra ane 800 dravya puNya sthAnamAM kharacAyuM. yuddhamAM 63 vAra vijayapada maLyuM, temanA kArabhAra 18 varSa cAlyeA. vastupAlanAM 24 birudA. jemake (1) prAggATa' jJAtinA bhUSaNa, (2) sarasvatIkaMThAbharaNu, (3) sacitracUDAmaNi, (4) kUcalasarasvatI, (5) sarasvatIdharmaputra, (6) ladhu bheAjarAja, (7) jeMDarAtu, (8) 1 10 15 20 25 3.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 * 1 zrI'praznavAhana' kuLamAM krATika' nAmanA jagaprasiddha gaNumAM zrImadhyama 'zAkhAmAM ' harSapurIya ' nAmanA gucchamAM, maladhArI ' birudathI jANItA zrIabhayasUrinA saMtAnIya zrItilakasUrinA ziSya zrIrAjazekharasUri vijayI varte che. mugdha jAte meSa (pamADavA)nI abhilASAvALA teNe mRdu gadyo dvArA A mugdha prabandhakAza racyeA ke je jinapatinA mata paryaMta jayavaMtA vartA, vaLI ' kaTTAravIraduHsAdha' vaMzane viSe mugaTa samAna, rAjAnA samUha vaDe jenA guNe gavAyA che evA temaja bambUlI' puramAM karAvelAM jinapatigRheA vaDe jenI kIta uchaLI rahI che evA, appaka sAdhunA putra gaNadeva 'sapAdalakSa' bhUmimAM utpanna thayA. tenA naka nAmane putra, tene putra dRDha buddhivALA sADhaka, tene putra tenA kuLane viSe tilaka samAna sAmaMta jagasiha thayA ke jeNe duSkALanA duHkhanuM daLana karyuM ane je (e dvArA) zrImahamada sAhi taraphathI gaurava pAmyA. tene siri dvArA utpanna 20 thayelA putra mahasiMha ke je cha darzananA poSaka hatA teNe 'dillI'mAM peAte ApelI vasatimAM A graMtha karAvyA. saMvat 1405mAM jeTha mAsanI zula sAtame racAyeluM A zAstra sAMbhaLanArAnA ane dhyAna dharanArAnA sukhanA vistAra karo. iti caturviMzatiprabandhAH sampUrNAH // 10 zrIrAjazekharasUriSkRta [ zrIvastupAH dAtAracakravartI, (9) buddhimAM abhayakumAra, (10) rUpamAM kaMdarpa, (11) caturASTramAM cANAkya, (12) jJAti vArAhu, (13) jJAti geApAlu, (14) 'seda'vaizakSayakAla, (15) sAMkhulArAyamadamardana, (16) majAjjaina, (17) gaMbhIra, (18) dhIra, (19) udAra, (20) nirvikAra, (21) uttama janamAnanIya, (22) sarvajana-mAnanIya, (23) zAnta ane (24) RSiputra. kRti zrIvastupAtravadhaH // 24 || 15 1 zrIabhaya evuM padma jenI samIpamAM che evA sUri eTale ke zrIabhaya ( deva )sUri. C
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka - pariziSTam || zrIpAdaliptasUrikRtA vIrastutiH // ( sAvacUriH ) gAhAjuyaleNa jiNaM mayamohavivajjiyaM jiyakasAyaM / thosAmi tisaMghAraNa tinnasaMgaM mahAvIraM // 1 // asyAvacUrirlikhyate, yathA- asyAtilaghIyastve'pi stavanatvaM syAdeva, Agame padyacatuSkAdArabhya yAvadaSTottaraM padyazataM staveSu saGkhyAbhidhAnAt / atha gAthA'rthaH kathyate-- asya stavasya gAthA catuSTayAtmakatve'pi bhAyAntyagAthayoryathAsaGkhyaM prastAvanAnigamanarUpatvAd gAthAyugalenaiva bhagavato locanacaGkramitamukhAni varNayati - suku0 na ca0 vyAkhyAvIra tti luptaSaSThIvibhaktikaM padaM prAkRtatvAt / zrIvIrasya sambandhinAM loyaNa locane-netre caGkramaNaM - pAdaviharaNAtmikA gatirityarthaH, mukhaM ca[ndra ]vadanam / dvandvaH teSAM lIlAM - zobhAM sAdRzyamityarthaH hAtuM gantuM prAptuM na cayanti - na zaknuvanti, " zakezcayataratIrapArA: " ( siddha0 8-4-46 ) iti siddhamaprAkRtalakSaNAt / hAtumiti "ohAM k gatAvityasya dhAtoH prayogaH / je iti pAdapUraNe, "ijerA: pAdapUraNe " iti (siddha0 8 - 2 - 117 ) prAkRtavacanAt / ke na zaknuvantItyAha -- paMka0 kamala 1 mahAgaja 2 zazinaH 3 / atra yathAsaGkhyamalaGkAraH / paGkajaM bhagavannetrayorlIlAM hAtuM na zaktaM tasmAdapyatyantarAye netre / gajendracaGkramitalIlAM netumazaktaH, gajendragatito'pyanantaprakarSazAlitvAd bhagavadgateH / candrastu mukhalIlAM gantuM na zaktaH, tasmAdapyAtyantikaguNopetatvAd bhagavadvadanasya / paGkajAdayaH kiMviziSTAH ? suku0 tatra sukumAraM - komalaM prakRtyA mRdulaM paGkajam, dhIraHniSprakampaH zauNDIryayuktatvAd gajendro dhIraH, saumyo-netrAhlAdakArI candro'pi svabhAvAt tApanirvApaNapravaNatvAt (saumyaH) / punaH kiMvi0 10 15 20 25
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zrIvIrastutiH te? ratta0 paGkajaM hi kumudotpalAdivizeSanirdezaM vinA kavisamaye raktameva varNyate / nAgendro hi prAyaH kRSNa eva syAt / candrastu pANDura eva / punastraye kiMvi0 ? sirini0 zrI:-lakSmIdevatA tasyA niketA-nivAsAH / lakSmIrhi paGakaje gaje candre ca vasatIti 5 rUDhiH / tathA ca lakSmIstave " gaje zo madhau cchatre candre padme jinaalye| mauktike vihAmasvarNe yA nityaM paramezvarI // 1 // " punaH kiMvi0 te? sIyaMku0 zItaM aGkuzo grahazca tebhyo bhiirvHkaatraaH| paGkajaM hi tuSAreNa dahyate iti zItabhIru / gajendrastvaGkuzatodanAd bhiiruH|cndrshc grahAt-sAmarthyAt rAhuto bhiiruH|punH kiMviziSTAH? jalatha0jalaM ca sthalaM ca nabhazca tAni maNDayanti-alaGkurvantItyevaMzIlA jalamaNDanAH / tinni trystrisngkhyaaH| punaH kiMvi0 surahi0 paGkajaM sugandhi gajendraH mattaH-unmadiSNuH candrastu pratipUrNaH-sampUrNamaNDalasta syaiva hi sukhenaupamya grahabhIrutvaM yujyate / evaMprakAranaisargikopAdhika15 guNaviziSTA api na zaktA iti gaathaadvyaarthH| ___ atha caturthagAthayA stutiM nigamayan praNidhAnamAha-evaM0 pUrvoktaprakAreNa jinA-rAgAdijetRtvAt sAmAnyakevalinastevindraH 34atizayasamRddhayanubhavanAjjinendraH / vIrazcAsau jinendrazca vI0 / apsaraso-devAGganA gaNayanti-bhogArhatvAt bahu manyante'psarogaNAHdevAste ca sadhazca-caturvarNaH zramaNasaGghastAbhyAM saMstuta iti gamyate bhagavAn // 'aizvaryasya sama0" (iti) SaDvidhabhagayuktaH / pAli0 pAlayanti-rakSantIti pAlina:-pAlakAsteSAM (trayaM) pAlitrayam / tata UrdhvalokapAlA indrAH, tiryaglokapAlA narendravyantarendrajyotiSkendrAH, adholo0 bhavanapatIndrA iti / anena pAlitrayeNa ka; madena karaNabhUtena 1 sampUrNa padyaM tvevam - " aizvaryasya samagrasya rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyArthasya yatnasya SaNNAM bhaga itIGganA // "
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka- pariziSTam espyAmodavanmadaH " ityamarakoza (kA. 3, va. 3, zlo. 91 ) - vacanAt harSeNa kRtvA mahitaH -pUjitaH sarvaduritAnAM - dAridyaroga jarAdInAM kSayaM dizatu iti // 4 // " athAdyagAthArthamAha-gAthAyugalena - mAtrAcchandovizeSarUpakadvayena / jinaM - rAgAdijetAraM mayamo0 madyapAnajanito vikAro mada:kSIvatA, mada iva madaH pAravazyatvAt madazcAsau mohava- mohanIyakarma ca madamohaH " "9 " jaha majjapANamUDho, loe puriso paravvaso hoi / taha moheNa vimUDho, jIvo vi paravvaso hoi // 1 // iti tena varjitam / madazabdasyAhaGkAratve vyAkhyAyamAne jitakaSAyamityanena saha paunarucyaM syAt / kaSAyANAM mohAntargatatve'pi pRthagupAdAnaM saMsArakAraNeSu prAdhAnyakhyApanArtham / 'trisaGghAtena' samyagdarzanajJAna cAritrarUparatnamIlakena sAdhakatamena / 'tIrNasaGga' tIrNaH saGgaH - karmma nokarmasambandharUpaH saMyogo yena tam, azarIramityarthaH / athavA trisaGghAtena stoSye iti yojyam / tatra trayANAM vakSyamANalocanAdivarNyavastUnAM saGghAtaH tena / athAtra svarNasiddhiprakAreNa vyAkhyA - tisRNAM oSadhInAM raktadugdhikA somavallo bahuphalInAM saGghAtena - sama ( vA ) yena 'thosAmi' tti svedana mukhodghATanajAraNAdividhiM vidhAsyAmi / tatra svedanaM gomahiSya'jAnarakharamutraiH kAJjikasahitairdolAyantreNa / jAraNaM biDaniSphATanena gorocanA sphaTikI navasAragandhakaha ritAlasyandasaubhAgyarUpamauSadhaSaTkacUrNa samAMzaM ajApittake nikSipya mAsamekaM cullayA upari dhAryam / itthaM biDaM niSphATya mukhamudghATayate / tacettham - kRSNAbhrAmaka patraM kRtvA yavAranAlamadhye praharASTakaM nikSipya phAgakandalairdurvAnA lairvA saha vastreNa gAlyate / taddravya (dhva) rUpaM sthAna vivarjitam / rasasya hi trayo doSAH-malaM zikhI viSaM ceti / tato mayamohavivajjiyaM iti anena malavipalakSaNadoSadvayavarjitatvaM uktvA sampratidahanadoSanirAsArthaM vizeSaNamAha- jiyakasAyaM ti / jita: 25 10 15 20 25
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 10 15 25 zrIvIrastutiH svAtmani nilInaH kRtaH kaSAyaH - triphalAkhyo yena sa tathA tam / anenedaM uktaM bhavati yat triphalayA tasya zikhidoSo'panIta iti / tathA ca rasagrantha: " malazikhiviSanAmAno rasasya naisargikAstrayo doSAH / gRhakanyA harati malaM triphalA'gniM citrakastu viSam // 1 // " iti / thosAmi stambhayiSyAmi | kena kRtvA ? trisaGghAtena sitAsrakaM tAlakaM tAra eteSAM trayANAM saGghAtena - yogenetyeke / anye tu vyAcakSate - dugdhikAdInAM svarasaM rasamadhye dadyAt / oSadhInAM zuSkave tu tAsAM kAthaM kRtvA tadrasaM nikSipet / atra ca raktadugdhikA somavallIbahuphalInAmanyatamayA'pi kArya siddhayati tathApi tisro grAhyA ityAmnAyaH / punaH kathambhUtaM jinam ! pAradaM tIrNasaGga mRta saptaguNasaGgottIrNam / asya sampradAyo gurumukhAcchrotavyaH / etAvatA zvetA olidarzitA / adhunA pItavidhimAha - mahAvIraM ma iti hemamAkSikaM hA iti hATakaM vI iti kRSNAbhrakaM ra iti rasaH / taM stoSyAmi / zeSA oSadhayaH samAnA eva / iti prathamagAthA'rthaH // 1 // / sukumAladhIrasomA rattakasiNapaMDurA sirinikeyA / soyaMkusagaha bhIrU jalathalanahamaMDaNA tini // 2 // sukumAla iti nAiNi, dhIra iti nAi, somA iti somavallItrayam, somA vA kucI / ratta iti raktadugdhikA, kasiNa iti kRSNA bahuphalI kAJcanikA, paNDurA iti devadAlo / si iti zRGgikaviSam, ri iti laghuriGgiNI, nikeyA iti ketakI tanniryAsaH / sIyA iti lAnu - likA, (aM) kusagaha iti ahikharAbIjAni apAmArgabIjAni vA. bhIru iti lajjAlukA / jalamaNDanikA maNDUkabrAhmI, sthalamaNDa nikA ambAvanI ambacaGgerI, nabhomaNDanikA sunAlI AkAzavallI cetyeke / etAstisra oSadhayaH / oSadhInAM bahutve'pi tinni tti abhidhAnaM maNDanazabdayojanAsAmyAt / iti dvitoyagAthArthaH // 2 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara7 ka-pariziSTam na'cayaMtI vIralIlaM hAuM je surahimatapaDipunnA / paMkayagaiMdacaMdA loyaNacaM kamiyamuhANaM // 3 // idAnI rocanakrAmaNodghATanavidhimAha-na cayaMti0 vIra:-agnistasya lIlAM agnirUpatAM hAtuM-tyaktuM na zaknuvanti, bhAsvarakArtasvararUpatvAt / ke te? 'paMkayagaiMdacaMdA' paMkaya iti gaganamabhramityarthaH, 5 gaiMda iti mRtanAgam , caMda iti hema, hematritayamapi vA / ete ca paGkajAdayaH kIdRzAH santo vIralIlAM na tyajantItyAha-'surahimattapaDipunnA -- surabhimAtrApratipUrNAH / / " surabhihemni campake / jAtophale mAtRbhede ramye caitravasantayoH // sugandhau gavi sallakyAm " ityanekArtha(kA0 3, zlo0 1059-1060)vacanAt / surabhiH rasagandhAnusAritayA ramyA yA mAtrA-parimANaniyatistayA pratipUrNA:samagrAH, yathoktamAtrollaGghane hi na sidbhiH, ataste surabhimAtrApratipUrNA iti / keSAM kAryANAM sampAdayitrI sA mAtrA ? ata Aha-loyaNacaMkami- 15 yamuhANaM ti / loyaNa iti ralayoraikyAt rocanam, vedha ityarthaH / caMkamiya iti krAmaNam / "cuMcudharisavvaMgaM mahilA mayaTaMkaNeNa kayalevaM / savva huMdesu kamaNaM niddiTuM vIyarAgeNa // 1 // " muha iti udghATanam / zvete nAgottAraNam, pIte puTadAnam / yaduktaM 20 sUtasaMhitAyAm1 ayaM prayogo'zuddha iti na vAcyam , uktaM ca" nIyA lovamabhUyA ya ANIyA dIha-biMdu-dubbhAvA / atyaM gati taM ciya jo tesiM puzvamevAsI // " nItA lopamabhUtAzcAnItA dIrghabinduvirbhAvAH / 25 artha gamayanti tameva yasteSAM pUrvamevAsIt // ]
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhovIrastutiH "udghATane puTA nAnyaH krAmaNe kAntamicchati / na zulbArajjakaH kazcinna mAkSIkAt prakAzakaH // 1 // " ityatrApyuktam" tArihiM tAru suvannu suvanniI sUoreM(?) nahu bajjhaI anniiM / kAmaNa veha ughADaNa nAI dannIkaraNu hoi rasarAI // 1 // " iti tRtIyagAthArthaH // 3 // evaM vIrajiNaMdo accharagaNasaMghasaMthuo bhayavaM / pAlittayamayamahio disau khayaM savvaduriyANaM // 4 // iti zrIpAdaliptasUriviracitaH svarNasiddhigarbhaH zrImahAvIrajina1. stavaH // cha aM. 5 ___ atha nigamayannAha-evaM-pUrvaprakAreNa vI0 rasendrarasajJaH, accha0 aH amlavargaH, chaH kSAravargoM mUtralavaNAdiH, raH rasavargaH, eSAM trayarUpo gaNastasya saGghaH samavAyastena saM0 paricitaH saMstutya stambhitaH / bhagavAnaizvaryAt pUjyaH / pAli0 pAdalipto rasavidyAsiddhaH 15 sUriH tasya matena-abhiprAyeNa ma(pa)ThitaH "aNaseio na taralo na nimmalo hoi maddaNArahio / ___ so raNarahio pasarai kAmeo neya kamai lohesu // 1 // " ityAdi yuktayA parikambhito dizatu kSayaM sarve0 dAridyarogajarAdInAm / pAThAntare pAdaliptasya matyA mathitaH / caturthagAthArthaH / / itthaM stavarUpatayA lavataH sitapItasiddhirUpatayA / zrIpAdaliptaracite racitA vIrastave mayA vRttiH // 1 // iti zrIjinaprabhasUribhiH saMvat 1380 varSe kRtAyAH zrIvIrastavavRtteH saGakSiptA'vacUriH granthAgraM 90 zrI'thirAdrapadre' sA0narapativAcanArtha likhApitA / svaparopakArAya // zubhaM bhavatu //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakIrNaka Tippanaka (1) varAhamihira - varAhamihire 4000 loka pramANa jeTalI bahusaMhitA racI che. e 5 21. B (H. Kern) &121 zuild ud Bibliotheca Indica SeriesmAM prasiddha thayelI che. bRhajajAtaka, bahu yAtrA paNa emanI kRti manAya che. (2) kAli(la)kAcArya - kAlakasUrine uddezIne saMskRta, prAkRta temaja jUnI gujarAtI bhASAmAM paNa aneka kathAo racAyelI che. temAM khAsa karIne "ujajayinI'nA rAjA gabhilane parAsta karanAra, zAlivAhana nRpatinI vinatithI paryuSaNa-parva pAMcamane badale ethe karanAra ane indrane pratibaMdha pamADanAra tarIkenAM varNana mukhya sthAna bhogave che. A varNane eka ja kAlakasUrine lAgu paDe che ke kema e 15 saMbaMdhamAM vidvAna taraphathI UhApoha thato rahyo che. muni zrIvidyAvijayane " kAlakAcArya' nAmane lekha "jena zaikhya mahotsava smaraNAMka" (pR. 229-213)mAM ane ItihAsa muni zrI kalyANavijyano eka lekha "trivedI smAraka.graMtha"mAM prasiddha thayela che. A uparAMta pro. brAuna paNa "The story of Kalak" nAmanA 20 pustakamAM e saMbaMdhamAM vistRta gaveSaNa karanAra che. zrIharSanidhAnasUrikRta ratnasaMcayamAM cAra kAlika (kAlaka) sUri thaI gayAne nIce mujaba nirdeza che - " sirivIrAU gaesu paNatIsahiesu tisayavarisesu / paDhamo kAlagasUri jAo sAmanjanAmu tti // 272 // 25 1 AvI eka jUnI gUjarAtI bhASAmAM guMthAyelI kathA prasthAna(pu. 17, 8, 5-6)mAM prasiddha thayelI che. ra saMbaMdhasasatinI TIkA, upadezaprAsAda ane devacaMdrakRta manettaramAM A graMthanI sAkSI apAyelI che ema AnI prastAvanAmAM sUcavAyeluM che,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 10. -juficAi - causayatipannavarise kAligaguruNA sarassatI gahiyA / cihusayasattarivarise vIrAU vikamo jAo // 273 // paMceva ya varisasae siddhaseNa divAyaro payaDo / sattasaya vIsaahie kAlikagurU sakkasaMthuNio // 274 // navasayateNUehiM samaikaMtehi vaddhamANAo / qnukavaLA rasathI vAsTiAphUrdi to ThAcA 25 " arthAta zrIvIranA nirvANa thayA pachI 35 varSa pahelA kAlakasUri thayA jemanuM nAma zyAmArya paNa che. (vIranA nirvANathI) 453 varSe (bIjA) kAlikagurue sarasvatIne (pachI) meLavI. vIrathI 470 varSe vikrama utpanna thayA. pa00 varSa siddhasena divAkara thayA. 720 varSe (trIjA) kAlika guru thayA ke jemanI zake prazaMsA karI. vardhamAna(nA nirvANa)thI 993 varSa vItatAM kAlikasUrie paryuSaNa cayanuM karyuM. (3) pAdaliptasUri - 15 kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrivare pitAnI kRti dazanAmamAlA (1, 2)mAM je pAdaliptasUrine "dezI" kezakAra tarIke ullekha karyo che temane A graMthamAM ApelA pAdaliptasUriprabaMdhagata pAdaliptasUri sAthe kaze saMbaMdha che ke nahi te vicAravuM bAkI rahe che. (4) suvarNasiddhi: zrIpAdaliptasUrinA prabandhamAM je hemasiddhividyAne ullekha jovAya che tene lagatI keTalIka hakIkata prathama pariziSTamAM atra raju karAyelI che. A suvarNasiddhinA jijJAsune anekArtharatnamaMjUSA (pR. 132133) jevA bhalAmaNa che. vizeSamAM zrIdazavaikAlikasUtranI Agha gAthA paNa suvarNasiddhi upara prakAza pADe che. jaina vidyAo, labdhio 25 1 anna pAdalisane AcArya tarIke saMbodhyA che. emanA uparAMta phakta droNane temaNe AvuM mAna 8-17mAM ApyuM che. 2 AnuM viziSTa svarUpa zrIjinaprabhasUrie racelI vIratavavRttimAM AlekhAyeluM che. e vRtti hajI sudhI koI sthaLethI mudrita thayelI jaNAtI nathI. 3 mAre hAthe saMpAdita thayela A graMtha zreSThi devacaMda lAlabhAI jaina 30 pustakeddhAra graMthamAlAmAM 8 mA graMthAka tarIke prasiddha thayelo che. 4 pUjyapAda pravartaka zrIkAntivijayanA praziSya vidvAvalaMbha muni
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha- pariziSTam ityAdi paratve gujarAtImAM temaja aMgrejImAM maiM taiyAra karela lekhamAM A viSayane sthAna ApavAmAM AvyuM che eTale e saMbaMdhamAM huM ahIM vizeSa UhApeAha karavA icchatA nathI. (5) lakSaNAvatI:-- 5 gADavadhanI prastAvanA ( pR. 146, 157)mAM sUcavAyuM che ke 'lakSaNAvatI ' e dakSiNa dezamAM Avela che, nahi ke gAMDa dezamAM.2 Indian Antiquary (va. 11, pR. 253 )mAM 'lakSaNAvatI'ne gauDa dezamAM AvelI je jaNAvI che te bhUla che. gAdAvarIne tIre eka gAmamAM rahyA pachI Ama nareza ' lakSaNAvatI ' jAya che. A prasaMge ullekhAyela khaMDadevalane badale prastAvanAkAra khaMDadeva devakula vAMcatAM hAya ema jaNAya che. ' khaMDadeva '. te dakSiNanA gAmadeva tarIke pracalita ' khaMDAbA ' che ane marAThImAM 'deula ' tarIke suprasiddha zabda te 'devakula ' che evuM temaNe sUcavyuM che. (6) vpabhika, vAkSita ane yazovarmAH ' pabhiTTa, vAti ane yararAvamAM temaja temanA samaya paratve jaina ullekhA paikI (1) upaTTiricaritra, (2) 4praznandakeza, (3) prabhAvakacaratra, (4) tIrthaMkalpa, (5) gAthAsahasrI, (6) vicArasAraprakaraNa, ane (7) ravivadha nagaNikRta paTTAvalI (vi. saM. 1739)nA uparyukta prastAvanAmAM vicAra karAyA che. appabhaTTisUciritra, prabandhakAza, prabhAvakacaritra ane paTTAvalI pramANe bappabhaTTasUrinA zrIpuNyavijaya pAse eka hastalikhita prati che ane emAM suvarNasiddhi viSe gRhApeAha karAyelA che. e maLatAM te pariziSTa tarIke atra prasiddha karAze. 1 A baMne lekhe TuMka samayamAM prasiddha thanArA che. 2 sarakhA vi'zatapragandhanA 62mA patragata nimnalikhita pati.dinaiH katipayai' is 'dezAntaviharan 'lakSaNAvatI 'nAmAyAH puro bahirArAme samAsAt / "C ', 3 AnI zailI vidvattApUrNa nathI temaja vyAkaraNa-dRSTie paNa e vicAraNIya che ema prastAvanAmAM sUcavAyuM che. vizeSamAM A pratra dhaneA sAra aMgrejImAM tyAM ApavAmA AvyA che, e atra Apedya apaTTisaprabandhane maLatA Ave che. 4 AnA prAraMbhika vibhAganA TuMka sAra upayukta prastAvanAmAM agrejImAM apAyele che. khapaTTisUriprakhamAMthI pUrvokta bappabhaTTasUricaritra da pADeluM ( detached copy )hevuM joie ema prastAvanAkAranu mAnavuM che. 231 10 15 20 25 30
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha-pariziSTam janma vi. saM. 800 (i. sa. jaja)mAM thaye hate. tIrthakalpa pramANe emane janma vIranirvANa pachI 1300 varSe arthAta vi. saM. 830mAM thaye hatuM, joke tyAM ja ullekha che ke vi. saM. 8ra6mAM emane hAthe mathurAmAM mUrtinI pratiSThA karavAmAM AvI hatI. A ja janmasamaya gAthAsahastrI ane vicAra sAraprakaraNamAM paNa najare paDe che. prastAvanAkAranuM mAnavuM e che ke bappabhakisUrinA vRttAntagata tArIkha vizvasanIya nathI, kemake tema mAnavA jatAM Ama rAjAnuM AyuSya 101 varSa jeTaluM hatuM ane teno janmasamaya meDAmAM moDa vi. saM. - 789no hato ema svIkAravuM paDe che. vizeSamAM uparyukta prAthamika traNa graMthamAM vAkSatine je hevAla raju karAyo che te vizeSataH zaMkAspada che. ene prastAvanAkAra "Jain forgery" tarIke ullekha che. e prastAvanAkAranA mata mujaba dudukane putra bheja te saM. 98nA devagaDhanA zilAlekhamAM nirdezela bheja che. yazavarmadevanA rAjayane lagate "nAlaMdA ne eka zilAlekha 15 Epigraphica Indica (va 20, bhA. 1, pR. 37)mAM paMDita hIrAnaMda zAstrI dvArA prasiddha thayela che. A yazovarmadeva te prastuta yazovarmA che ema zrIyuta majamudAranuM mAnavuM che, jyAre zAstrIjInuM maMtavya ethI juduM che. (7) geMDavadha- - vAsthatie A mahAkAvya racyuM che. enuM gADavadha evuM nAma rAvaNavadha ane setukAvya uparathI temaNe skuyuM haze evI kalpanA karAya che. A prAkRta mahAkAvyamAM kula 1209padyo che. AmAM kyA kyA viSayone sthAna ApavAmAM AveluM che e hakIkta Bombay Sanskrit & Prakrit seriesmAM 34mA aMka tarIke prasiddha thayela gauDavonA sUcIpatra uparathI jANI zakAya che. A kAvyane sArAMza vagere hakIkata enI prastAvanAmAM vicArAyelI hovAthI te atra raju karavI Avazyaka jaNAtI nathI. A mahAkAvyanI mahattA kevI che te saMbaMdhamAM eTaluM ja nivedana karavuM basa thaze ke paramahaMta kavIzvara dhanapAle pote racelI tilakamaMjarI (a. 1) mAM gaDavadhanI gauravapUrvaka noMdha lIdhI che. 1 gAthAsahastrImAM vIranirvANano samaya vikamathI 70 varSa pUrva sUcavAya che. 2 juo Indian Historical Quarterly (va, 7, aM, 3, 5, 664). 3 prAkRtane mahimA paNa ahIM sArI rIte nirdezAyela che. ra5
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha-pariziSTam kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrie pitAnA prAkRta vyAkaraNamAM udAharaNarUpe A mahAkAvyanAM paDyo nirdezyAM che. vizeSamAM jayavallabhakta vajAlaga je vijAlaya, vidyAlaya ane padyAlaya e nAmathI paNa oLakhAvAyA che temAMnI keTalIka gAthAo A mahAkAvyamAM hovAnuM Do. bhAMDArakare sUcavyuM che. Ane kapUramaMjarI (pR. 193)mAM ullekha karAya che. 5 (8) mahA(mahu)mahavijaya mahAkAvya zrIbappabhadisaricaritra (pR. 77) temaja enuM bhASAMtara (pR. 67) vicAratAM vAkSatie geDavadha nAmanuM prAkRta mahAkAvya racyA pUrve e mahAkAvya racyuM che e dhvani nIkaLe che. giADavadhanA nimnalikhita"mhumhviyyputtaa vAyA kaha NAma maulau imNmi| 10 paDhamakusumAhi taliNaM pacchAkusumaM vaNalayANa // 69 // " -padya uparathI jaNAya che ke mahumaviyaya yAne madhumathavijaya goDavadha pUrve racAyuM che athavA to te dizAmAM kavirAja pravRtta thayA che. game tema che paraMtu e mahAkAvya adyApi koI sthaLe upalabdha thayeluM jaNAtuM nathI, joke e kAvyanAM keTalAMka avataraNo chUTAchavAyAM jovAya che. jemake 15 hAlanI saptazatInI TIkAmAM je be padyo vAtinI kRti tarIke nirdezAyelAM che ane je gaiADavadhumAM jaNAtAM nathI te e mahAkAvyanAM hovAM joIe ema manAya che. vizeSamAM vanyAlakSmI abhinavaguptakRta TIkA ( nirNayasAgarIya AvRtti pR. 152)mAM eka avataraNa temaja sarasvatIkaMThAbharaNamAM be avataraNo najare paDe che. AnaMdavardhane vanyAlokamAM 20 ane zrI hemacandrasUrivare alaMkAracUDAmaNimAM e kAvyano ullekha karyo che. e kAvyanuM nAma vicAratAM madhu daityane nAza karanAra viSNunI stuti ene viSaya haze evuM anumAna karAya che. 1 1-(21) 6nA dRSTAMta tarIke 18muM pagha, 1-7nA udAharaNArthe 86muM ane 188muM, 1-0nA udAharaNarUpe 31muM ane 1-14panA udAharaNa tarIke 25 41muM padya raju karAyela che. 3 og at Bhandarkar, Report. 3 madhumathavijayaprayuktA pAk kathaM nAma mukulayasvasmin ? / prathamakusumAt talina pazcAt kusumaM vanalatAnAm // x mani Pichel's Prakrit grammatik, Encyclopaedia of 30 Indo-Aryan Research (p. 11 ff.).
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 10 -fe (9) zrIhemacandrasUrinA jIvanavRttAMtane lagatAM sAdhane- zrI hemacandrasUrinA jIvana ane kRtikalApa upara prakAza pADanArAM sAdhanomAM mukhyatve karIne nIce lakhelAMne atre ullekha karAya che - (1) triSaSTizalAkApuraSacaritranI prazasti (2) prabhAvacaritra (3) zrIsemaprabhasarikRta kumArapAlapratibaMdha (4) zrIjinamaMDanagaNita kumArapAlaprabaMdha (5) zrImetuMgasUripraNIta prabaMdhacintAmaNi (6) prabadhekeza (caturvizAMtaprabandha) () st. 241221 Uber das Leben das Jainas Monches Hemacandra (8) pro. piTarsanane hevAla (9) yazapAlakRta mahArAjayanI sva. dalAlakRta prastAvanA (10) kumArapAlapratibaMdhane zrIyuta jinavijayakRta upakravAta (11) pramANumImAMsAnI prastAvanA (AhaMtama prabhAkara AvRtti) (12) AuTanuM Calalogus Catalogorum mane prastuta bhAga. (10) vatsarAja udayana ane caDaprAta:- caturvizati-prabandhanA 19mA prabandhamAM vatsarAja udayana ane caMpradyotane bheDeka vRttAnta najare paDe che. e saMbaMdhamAM vizeSa mAhitI te ApaNane (1) AvazyakasUtranI cUrNi, (2) e sUtranI zrIharibhasUrikRta TIkA, (3) triSaSTizalAkApuruSacaritra, (4) kumArapAlaprabandha, (5) bhAsapraNIta pratijJA gaMdharAyaNa ane (6) kathAsaritsAgara pUrI pADe che. A paikI chellA traNa graMthomAM ApelI hakIkatenI sarakhAmaNI, kumArapAlapratibodhane prAstAvika vibhAga tathA teno aMgrejImAM sAra, temaja bIjI keTalIka prAsaMgika bAbatone UhApoha ityAdi viSaya upara "Annals of the Bhandarkar Oriental Research " Institute"nA i. sa. 1920nA jAlAInA aMkamAM prasiddha thayela "Pradyota, Udayana and S'renika-a Jain Legend" lekha suMdara prakAza pADe che. 15 20.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha-pariziSTam 235 vasudezane udayana, avaMtine pradyota ane magadhane darzaka e rAjAo i.sa. pUrve pAMcamI sadImAM thayA hatA. juo sAcuM svapna (pR. 16) temaja Parpiters Dynasties of the Kali age ane Smith's Early History of India. vatsarAjanuM caritra eka veLA vikramacaritranA jevuM lokapriya hatuM. I. sa. pUrve cothA saikAnI kathAmAM 5 avicAraka ane udayananI kathAo agra sthAne bhagavatI jevAya che; kemake ekane kAmasUtramAM ane bIjAne (udayanane) kauTilya arthazAstramAM nirdeza javAya che. juo 1-7. " dikarataH punarAvRtti " cA kupocanAkhyAmu vizeSamAM guNADhaye ane harSa vatsarAjanuM caritra vakhANyuM che. 10 (11) maMtrIzvara zrIvAstupAla - bhIma bIjAnA bAheza maMtrI, "vAghelA" vaMzanA sahAyaka, jene dharmanA mahAna bhakta ane pracAraka paraMtu tema chatAM paramatasahiSNutAnA pUrNa upAsaka, aneka maMdironA racayitA ane uddhAraka, musalamAnonA humalAone phattehathI sAmano karanAra, jaina dharma e bAyelAone dharma che 15 e vAtanuM yuddhomAM bhAga lai nirasana karanAra temaja kavi ane kavionA AzrayadAtA evA "prAgvATa" vaMzanA vastupAlanA caritra upara aneka graMtha, lagabhaga 40 zilAlekha vagere prakAza pADe che. temAMthI keTalAkane atra nIce mujaba nAmanirdeza karAya che - (1) semezvarakRta rItikaumudI (2) arisiMhapraNIta sukRtasaMkIrtana 1 AnI yAdI mATe juo vasantavilAsa mahAkAvyanI zrIyuta dalAlakata prastAvanA, vi. saM. 1281nA khaMbhAta saMbaMdhI zilAlekha temaja bIjA o falaul Hiled Hinggil Annals of B. O. R. Institute (Vol. IX, pp. 173-182). 2 " Bombay Sanskrit Series " mAM A prakaTa thayelI che. enA saMbadhamAM juo Prof. Winternitz's Geschichte der Indischen Litteratur (Vol. III, p. 93 ). 3 AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) taraphathI pa1mAM graMthAka tarIke A prasiddha thayela che. A kAvyane lagate De. bIhalare lakhela lekhano bagase karelA anu. 30 vAda "Indian Antiguary" (Vol. 31, pp. 477-495)mAM chapAyelo che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 kha- pariziSTam (3) zrIudayaprabhasUrisUtrita dharmAlyuya mahAkAvya (4) zrIhemavijayakRta sutakIti kalleAlinI (5) zrIjayasi'hariracita rahammoramadamardana vastupAla teja:pAlanI prazasti (6) 39 (7) zrImAlacandrasUriSkRta vasantavilAsamahAkAvya (8) prabandhacintAmaNi (9) zrIjinaprabhasUriSkRta vividhatIrthaMkalpa (10) caturvi'zatipramanya (11) zrIjinahuSaMgakRita vastupAlaritra (12) upAdhyAya zrIsamayasundaragaNikRta pAlanA rAsa " "" 1 A mahAkAvyanI tADapatra upara zrIvastupAle lakhAvela prAMta khabhAtanA zrIyuta nagInadAsanA bhaDAramAM che ema saMbhaLAya che. vastupAla tejaH 66 5 1 Gaekwad Oriental Series ''mAM navamA graMthAMka tarIke A prasiddha thayela che, AnuM saMpAdanakAryaM sadgata cImanalAla DI. dalAlane hAthe thayeluM che ane temaNe A graMthanI prastAvanA lakhI AnI zezabhAmAM vadhArA karyAM che. 3 vastupAla ane teja!pAle kevAM kevAM satkRtyA karI peAtAnI lakSmIne sadupayoga karyA che tenu varNana AnI pahelI DhAlamAM najare paDe che,
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) zrIvAstupAlanI kulaparaparA caMDa5. caMDa prasAda (jayazrI) sUra sema (sItA) AzArAja (kumAra devI) tribhuvanapAla -pife bhUNiga malladeva vastupAla tejapAla jAlu mAU sAjai dhanadevI sehaga vayajU padmalAdevI che. (lUNadevI) (lIlU, pAta) (anupamAdevI, suhaDAdevI) (sokhu, lalitAdevI) - suhasiMha sajalade sadamalade puNyasiMha pUrNasiMha jetrasiMha (jayaMtasiMha) bAlade lAvaNyasiha (suhaDAde, sulakhaNude (AhalanadevI) (jhAhalaNade, mahAsudevI) | | | (rayaNade, lakhamAde) pRthvIsiMha : || jayaMtalade suhade rUpAde pethaDa valAlade * gaDarade ? mani Annals of B. O. R. I. (Vol. X, pp. 176; 178 ). 237
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 238 kha-pariziSTam (13) semezvaradeva A kavirAnanA pUrvajo AnaMdapura (vaDanagara)nA vatanI hatA. sUcavAya che tema emanI navamI peDhIe thaI gayele sela vedI hatA, ane tenuM gotra "vasiSa' hatuM. e mahAvidvAna hoI mULarAja (pahelA)ne purohita banI zako hate. sela-lallazarmA-muMja-soma-AmazarmA kumAra (pahele)-sarvadeva-AmIMga-kumAra (bIjo)-semezvaradeva. A pramANe somezvaradevanA pUrvajono krama jovAya che. suratsava, rAmazataka, ullAsarAghava, kItikAmudI, kAvyaprakAzanI TIkA, vastupAla ane tejapAle baMdhAvelA jaina maMdira "lUNasarI - 10 nI 74 kalokanI prazasti, ane e maMtrIzvaroe baMdhAvelAM "girinAra' giri uparanAM bhavya maMdiranI prazasti, viradhavala narezvare baMdhAvelA "vIranArAyaNa maMdiranI 108 zlekanI prazasti ane "DAi" nA killAnI prazasti e sarvane A gurjarezvara purohita semezvaradevane kRtikalApa tarIke oLakhAvAya che. A kavIzvaranuM thoDuM ghaNuM jIvanacaritra A prastuta caturvizatibaMdha uparAMta 4prabandhacintAmaNi, upadezataraMgiNI, vastupAlacaritra, sukRtasaMkIrtana ane jagaDucaritramAM daSTigocara thAya che. ene astitvakAla saM. 1235 thI saM. 1318 sudhI manAya che. (14) caturaMga senya:20 caturaMga sainyanAM cAra aMge che. jemake (1) hAthI, (2) ghoDA, (3) ratha ane (4) pAyadaLa. A pramANenAM lazkaranAM cAra aMge ghaNuM 1 A badhAne lagatI ghaDI ghaNI hakIkta nAgarI pracAriNI patrikAmAM temaja ene AdhAre yojAyelA "gurjarezvara purohita kavi saMmezvaradeva' nAmanA lekhamAM najare paDe che. A lekha prasthAna (pu. 13, aM. 3, 5, 266-270)mAM prasiddha thayela che. 2 somezvaradeve potAnA pUrvajonI AchI rUparekhA A kAvyane "kavipra. zaktivarNana' nAmanA sargamAM AlekhelI che. 3 kIti mudImAM kavirAje pote potAne A pramANe paricaya Ape che. 4 A anyAnya jaina graMthamAM A kavirAjanI vidvattAnI tArIpha karAyelI che e jainenI guNagrAhaktAnuM sUcana kare che, 4 of Journal of the Department of Letters (Vol XIV, 1927) gata "Notes on War in Ancient India" by Hemchandra Roy M. A.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ kha- pariziSTama prAcIna samayathI pracalita che e vAta nIce mujabanA ullekhA uparathI phalita thAya che:---- jaina Amika sAhityaH-- uttarAdhyayanasUtra ( a. 22, zlA. 12 )mAM temaja nizIthacUrNimAM cariMgaNI ( caturaMgiNI ) viSe nirdeza che. rAmAyaNa:-- (1) nAmadaiyo gato rAmaH prayAtu caturaGgiNI ( *vijA3, 60 97, o. rU) (2) balena caturaGgeNa svayametya nizAcaram (3) tad bhavAMzcaturaGgeNa balena mahatA vratama (SAvAda, sa0 27, mo. ra7) mahAbhArataH- (1) zakuntalA ca tadA bhUmicaturaGgabalAnvitA (coLave, a. 9, jo. (7) (2) mahatA caturaGgena balenAgAd yudhiSThirama (udyogapava, a. 2, mo. 2) (3) caturvidhavalAM bhImAmakampAM pRthivImiva (udyogaparva, a. 262, jo. 2) mAhu jAtaka vividha jAtAmAM caturaMga sainya viSe ullekha che. emAMnAM keTalAMkanA atra nirdeza karavAmAM Ave cheH-~~~ (1) vaijJatarajJAtA ( aMgrejI anuvAda, bhA. 6. pR. 298. ) (2) vaho jJAtA (bhA. 2, pR. 96; aM. anu. bhA. ra, pR. 66) (3) kRSivAdanajJAta (bhA. 2, pR. 102; aM. anu. bhA.2. pR 77-71) (4) trutiya-pahAvijJAta (bhA. ra,pR. 219;aM. anu. bhA. 2,pR.153) (5) jJAtimulattAtaTM (bhA. 3,pR. 278-239; aM. anu bhA. 3,pR.157) (6) Asana jJAtaja (bhA, 7, pR. 249; aM. anu. bhA. 3, pR. 161) (7) mAracanAtaja (bhA. 4, pR. 125; aM anu. bhA. 4, pR. 80) (8) jhurAttAtattra (bhA, pa, pR. 316; aM. anu. bhA. 1, pR. 162) (9) sona-na6nAtaTM (tA. 5, pR. 319, aM. anu. bhA. 1, pR. 168) 239 10 15 20 25 30
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 kha-pariziSTam grIka elacI methAsthanika eka sthaLe jaNAve che ke lazkaranA cha vibhAga karavAmAM AvyA hatA. jemake (1) naukAsainya, (2) sipAI vagere laI javAnuM vAhana ane lazkaranuM medIkhAnuM(transport and commis. sarit), (3) pAyadaLa, (4) ghoDesvAre, (5) ratha ane (6) hAthIo. (15) raNathaMbhoranA cehANA - caturvizatiprabandhanA prathama pariziSTamAM sapAdalakSIya cAhamAna vaMzanA 37 rAjAonAM je nAma ApavAmAM AvyAM che tenI sAthe saMtulanArthe gaDavadhanI prastAvanA (5, 125)mAM prabadhekezanI eka ati prAcIna pratine AdhAre apAyelI raNabheranA cauhANenI yAdI atra raju karavAmAM Ave che - (1) vAsudeva (vi. saM. 608), (2) sAmaMta, (3) naredeva, (4) ajayarAja (ajamerane sthApaka), (5) vigraharAja, (6) vijayarAja, (9) candrarAja, (8) goviMdarAja, vegavArisa nAmanA sulatAnane harAvanAra, . (9) dullabharAja, (10) vatsarAja, (11) siMgharAja (jeThana mAM heji15 vadinane harAvanAra ), (12) duryodhana (nasirUddinane harAvanAra), (13) vijayarAja, (14) vayivara (zAkaMbharImAM suvarNakhANazodhI kADhanAra), (15) durlabharAja, (16) gaMDurAja (mahamada sulatAnane harAvanAra ), (17) bAlapadeva, (18) vijayarAja, (19) cAmuMDarAja (sulatAnane harAvanAra), (20) dusaladeva (gujarAtanA rAjAne harAvanAra ), (21) visaladeva, (22) bRhata pRthirAja (valugIzAhane hAtha bhAMganAra), (23) allanadeva (zAhabuddhinane harAvanAra ), (24) anAladeva, (25) jagadeva, (26) vIsaladeva (turune harAvanAra ), (27) amaragAMgeya, (28) pethaladeva, (29) somezvaradeva, (30) pRthirAje (vi. saM. 1236 pachI, maraNa vi. saM. 1248 ), (31) harirAja, (32) rAjadeva, (33) belanadeva (bAvariyA biruda dhArI), (34) vIranArAyaNadeva (tuSka zamasudinane hAthe yuddhamAM haNAyela), (5) bahaDadeva (mAlavAne vijetA), (36) jetrasiMhadeva, ane (37) zrIhamIradeva (vi. saM. 1342 pachI, vi. saM. 1358mAM yuddhamAM marI gayela). A yAdI sAthe TeDanA rAjasthAnamAMnI temaja zrInacarita 3. hamIra mahAkAvyamAMnI yAdI sarakhAvatAM bhinnatA jovAya che. 1 sadarahu lekha pR. 36. 2 rAvabahAdura nIlakaMTha janArdana dvArA i. sa. 1879mAM saMpAdana karAyela 20
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra41. ga-pariziSTam // zrIdazavaikAlikasUtrasyAdyA gAthA // ( suvarNasiddhigarbhitA) nepAlaM pAru sonuM trAMbu dhammo maMgalamukilu kathIra rAtu agathIu kAla dhaMtUru ahiMsA saMjamo tvo| 10 pIlI devadAlI devAvi taM namasaMti jassa dhamme sayA maNo // 1 // pAru dhaMtUrArasiM maI, hema rAtA agathIAsuM madardII / trAMbu kathIra rasasiGa mardIiM / etalAM saghalAM auSadha polI devadAlInai rasaiM mrdoii| tela laI rasa nopjii| bAMbu rUpuM dhamII / mAhe ekalaMka mUkoI / 15 // hemaniSpatti // 1 'pIta palAza' iti pratyantare / 31
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrAjazekhasUrikRta caturvizatibandha paratve ( 9 caturvizAtiprajarA: vA kavaraSAH | zrIrAjazekharasUrikRta prathama saMkaraNa, pRSTa ra59+46, saMka-che. hIrAlAla rasikadAsa kApaDIA, ema. e, kiMmata ra-8-0, prakAzakaH zrIphArbasa gujarAtI sabhA, muMbaI, 193ra. jaina paMDita rAjazekharasUri vikrama saMvata 1405 mAM chae darzanane poSaNa ApanAra mahaNasiMha nAmanA sAmantanI preraNAthI dilahImAM saMskRta gadyamAM racAele caturveizatiprabaMdha nAmano grantha etihAsika zodha karanArA paMDito ane jaina bhAIone jANItA che. tenuM bIjuM nAma prabaMdhakoza che ane te nAma vadhAre pracAramAM AvyuM hoya ema jaNAya che. A granthanuM prathama mudraNa hemacaMdrAcArya prakhyAvalimAM I. sa. 1921mAM karavAmAM AvyuM hatuM. phArbsa sabhAe prabaMdhacintAmaNi nI mAphaka A granthanuM saMskaraNa karAvyuM che te prazaMsanIya ja che. jaina darzanamAM rasa letA, A granthane saMskartA pro. kApaDIAe traNa pothIo ane eka mudrita pustakane AdhAre A grantha chAo che, ane dareka pRSTha upara pAThabhedo ApyA che. bhaviSyamAM teo AnuM eka savistara uddabAta sAthe gujarAtI bhASAMtara ApavAnA che e jANI harSa thAya e svAbhAvika che. A AvRttimAM prathama saMskRtamAM prastAvanA 20 ane pAchaLa pariziSTo ApI pustakanI upAgitAmAM vadhAro karyo che. A prabandhamAM dasa sarionAM, cAra kavionAM, sAta rAjAonAM ane traNa zrAvakanAM ema covIsa puruSonAM caritra jovAmAM Ave che. temAM haribhadrasUri, bappabhadi, hemacaMdra, sAtavAhana, vikramAditya, vastupAla vagere vyaktionI vigata ApavAmAM AvI che. AmAMnA keTalAka para vRttAnta prabaMdhacintAmaNi ane prabhAva caritramAM paNa maLe che. e badhAMnI tulanA karI atihAsika paddhatithI sUkSma vivecana gujarAtI bhASAMtaranA upoddaghAtamAM Avaze ema AzA rAkhavAmAM Ave te ayogya gaNAze nahi. bIjuM, prastAvanAmAM che. kApaDIA vAcakanuM 30 be vastuo tarapha dhyAna kheMce che. eka te gujarAtI bhASAnA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiprAye zabdanAM saMskRta -dA. ta. cheDayitvA, khaTapaTAti, chuTanti, mukhya pAtayana ityAdi. bIjuM, granyanA aMtamAM ApelA lekane AdhAre granthakAra viSenI mAhitI ane te prasaMgamAM bIjA be rAjazekhara nAmanA kaviothI A granthakAre spaSTa bheda. A granthakAre bIjI 84 kathAo paNa racI che te vAta uparathI tene A viSayamAM keTale badhe 5 rasa haze te jaNAI Ave che. pariziSTomAM cAhamAnavaMza, vaireTayAstava vagere rato, oNkAnI anukramaNikA, grantha, nagara vagerenAM vizeSa nAme, ane saMskRtamAM prakIrNa TippaNuM jovAmAM Ave che. prabandhacitAmaNinI mAphaka A pustaka paNa upayogI che ane tene AvA rUpamAM mudrita karI abhyAsakone saraLatA karI ApavA mATe prA. 10 kApaDIA ane sabhAne abhinaMdana ApIe chIe. 19 : 11 : 32 geviMdalAla haragevinda bhaTTa kaumudI phebruArI 1933, pR. 164-65 caturthAiAtivRSaH prasiddha karanAra phArbasa gujarAtI sabhA, 15 muMbaI, kiMmata rU. 2-8-1, rAjazekharasUrie guMthele pra baMdhakoza athavA caturvizatiprabaMdha hIrAlAla rasikadAse umerelA pariziSTa tathA prastAvanA sAthe sabhAe pragaTa karyo che. A graMtha paNa prabaMdhaciMtAmaNi jeTale ja gujarAtano itihAsa nakkI karavAnA kAmamAM upayogI thaI paDaze. A graMtha paNa saMskRta prAkRta mitra che. Ane 20 gujarAtI anuvAda chapAvAno che, e jANI AnaMda thaze. bhAI hIrAlAle TIkAmAM prAkRta tathA jUnI gujarAtImAMnA keAnuM saMskRta karI batAvyuM che. A graMtha paNa bIjI AvRtti rUpe che, pahelAM 1921 mAM pragaTa thayela. AmAM 24 prabaMdhamAM dasa sUrinA, cAra kavinA, sAta rAjAnA 25 ane 8 zrAvakanA che. A prabaMdhanI bhASA jarA Adhunika che, ne temAM gujarAtI zabdone saMskRta kriyApada batAvyAnA dAkhalA mojuda che. TAvalAyamAna, choTayitvA, khaTapaTApati jevA tarapha bhAI hIrAlAle dhyAna kheMcyuM che. etihAsika sAmagrI uparAMta jUnI gujarAtI bhASA mATenI sAmagrI A graMtha pUrI pADe, ema amane lAge che. -sAhitya pu. 20, . 11, naveMbara 1932, pR. 686
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra44 abhiprAya prabandhacintAmaNikartA merUtuMga AcArya ke prakAzaka zrIphArbasa sabhA. caturvizatiprabandha-kartA rAjazekhara sUri I muMbaI, 1932, A be kIMmatI saMskRta pustaka pahelAM chapAI gayelAM te che, paNa tenI nakale ghaNu vakhatathI aprApya ane lagabhaga adazya thaI gayelI, te pharIne chapAvI zrIphAbarsa sabhAe pitAnA uddezone ghaTatI ane pitAne karavAnAM kAryomAM uttama prakAranI sevA bajAvI che. dareka paDI gya vidvAnane soMpAyelI eTale prathama mudraNanA karatAM A AvRttimAMnA pATha vadhAre chaNAvelA che, keTalAka pAThabheda umerAyelA che, eka be sArI hastalikhita pratAne lAbha pahelI vAra ja levAelo che. vaLI e vidvAna kAryaparAyaNa saMpAdake e mULa sAthe upayogI pariziSTa ane sUcio paNa joDI ApI che. e sarva mATe so lAgatA vaLagatAne dhanyavAda detA ghaNe Ananda thAya che. -balavantarAya kalyANarAya ThAkara. pustakAlaya kaTobara, 1932, pR. 519-520.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI phArbasa gujarAtI sabhA-muMbaI zALA-pAThazALAone InAma mATe tema pustakAlayanA saMgraha mATe aDadhI kismatanI goThavaNa sAhityapracArane uttejananI janA zrI phArbasa gujarAtI sabhAe muMbaI IlAkAnAM, sarakArI, dezI rAjyanAM temaja myunipAlITIo ane lekala boDaeNnAM keLavaNI khAtAMemAM abhyAsa tathA vAcanaprasAra dvArA tathA vidyArthIone apAtAM InAmo dvArA, tema ja temanA hastakanI nizALonI tathA sArvajanika lAIberIo ane pustakAlayamAM gujarAtI sAhityane prasAra bahoLA pramANa mAM sahelAIthI ochA kharca thaI zake te mATe potAnI mAlIkInAM nIce jaNAvelAM, daza sudhInA AMkavALAM pustakA (rAsamALA bhAga 1-2 sivAya) ardha kismate upalI saMsthAone vecAtAM laI zakavAnI anukUlatA karI ApavAne eka yojanA karI che. rAsamALA bhAga 1-2 A saMsthAone 1ra TakAmAM kamIzanathI vecAtI ApavA TharAvyuM che. AjanAne lAbha levA te te keLavaNI khAtAM ane saMsthAo prerAya te mATe potAnI mAlIkInAM pustakano paricaya taiyAra karI prakaTa kare che, jene te joItA hoya tene maMgAthethI maphata mokalavAmAM Avaze. A pustake aDadhI kismate vecAtAM levA icchatI saMsthAe nIcene zaranAme patravyavahAra kare. rA. . aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI, bI. e. 365, zrI phArbasa gujarAtI sabhAmaMdira lemIMgTana roDanI bAjumAM, koMgresa sTrITa, muMbaI naM4
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI phArbasa gujarAtI sabhAnI mAlIkInAM pustake 19 1-2 rAsamALA (sacitra) tRtIya AvRtti, bhAga 1 le, tathA bIje; racanAra sva. zrI. elekajhAnDara kinloka phArbasa. bhASAntarakAra, ane temAM vividha viSayonI TippaNIo tathA pariziSTa yojanAra di, ba. raNachoDabhAI udayarAma dave, darekanuM mUlya 5-8-2 3. phArbasa jIvanacarita-racanAra, sa. ma. kharAma sUryarAma tripAThI je. pI. mUkaya 08-0 ( hAla aprAya). 4 mArkasa orelIasa eTenAnasa suvicAre-bhASAntarakAra, rava. IDaranareza, sara kezarIsiMhajI, upaghAta lakhanAra ane saMskRta subhASita ane tatvajJAnanAM samAna vacana nodhanAra rA. rA. nagInadAsa purUSottamadAsa saMgharI. mUlya rUA. 29-0 5-6 zrI, kA. gu. sabhAnAM puratAnI savistara nAmAvali bhA. 1 le, 2 . (-50, ane 51 thI 150 pustakonI yAdI) taiyAra karanAra re, 2. aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI, bI. e. darekanuM mUlya rUA. 2-0-0 (6-1) zrI phArbasa gujarAtI sabhAnAM ha. pustakanI saMkSipta yAdI, taiyAra karanAra rA. ra. aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI, bI. e. 7 gujarAtanAM aitihAsika sAdhano bhAga 1-2 (sAthe bhegA) gaDhe, vaMzAvaLIo, zahere, vagere sabaMdhI hakIkatenA lakhANa. sabhA pAsenA sAdhanone AdhAre taiyAra karanAra rA. narmadAzaMkara vallabhajI dvivedI, mUlya rUA. 1-1 8 rasakalola : bALAoe gAvAnAM strI jIvananAM pracalita gIte. saMpAdaka . rA. chaganalAla vi. rAvaLa rU. 7-10-1 ( 9 prabaMdhabatrIzI (kavi baMdhArA mAMDaNakRta) ane rAvaNama dedarI saMvAda (kavi zrIdharakRta) baneya jUnA gujarAtInA graMtha-TIkA sAthe. saMzodhaka sa, rA, mahilA ba. vyAsa, TIkA tathA upaghAtanA lekhaka . ra. zaMkaraprasAda chaganalAla rAvaLa, mUlya rUA. 0-1-0 10 prAcIna kAvyavida bhAga 1 le-prAcIna AkhyAna ane pade, nAkara Adi kavionA graMze, (bhASA kaMIka arvAcIna gujarAtI jevI) saMpAdaka rA. rA. chaganalAla vi. savaLa mUlya rUA. 1-0-0 11 ahunavara-e nAmane sajana jUne maMtra, pArasI dharmatatvanuM vaidika draSTie avalokana. vivecaka rA. rA. mAnazaMkara pitAMbaradAsa mahetA mUlya 0-8-0 12 vaturvArikA-cho gaNAhUrisadhA-rfshisstten lamalakRtaH saMzodhitazca ema. e. ityupapadadhAriNA che. hoDhAnI mUkyuM che. 2-8-0 13 prabandhacintAmaNiH--zrI. meruttuMgAcAryaracitaH zAstrI durgAzaMkareNa saMzodhitaH mUlyaM 1-8-0
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zAtA'pradAya-siddhAnta, gujarAtImAM tene pracAra ane gujarAtI sAhitya upara asara kAdi ane hArdi mattanAM e zrIcakro sAthe le. di. a. nadAza kara devarA kara mahetA, bI. e. mUlya 1-8-0 15 gujarAtanA aitihAsika utkIrNa lekhe-bhAga le. mahArAjA aze!kanA prAcIna yugathI mAMDI chellA gujarAtI vAdhelA vAnI samApti pantanA gujara vaMza ponta gADavI, sazeAdhI, TIkA ane pAdanoMdhA sAthe taiyAra karanAra rA. rA, girajAzaMkara vallabhajI AcAya ema, e. kyureTara, prInsa epha velsa myujhIama- muMbaI mUlya rUA. 4-8-0 16 mahAbhArata-bhAga 1 lA. prAcIna gujarAtI anuvAda, rekavakiva hiradAsakRta AdiSTa ane nAgarakavi viSNudAsaracita sabhApa. saMpAdaka ane sodhaka rA, rA, kezavarAma kAzIrAma zAstrIjI, mAMgaroLa aa. 1-4-0 17 gujarAtanA keTalAeka aitihAsika prasaMgo, tathA vArtAo vA. gujarAtI rAsamALA. saMgraha karanAra ane lakhanAra sva. kavIzvara dapa tarAma DAhyAmAI, prakAzaka rA. rA. aMbAlAda jI. jAnI khI. e. mUlya 0-12-0 18 tuvi zatiprakha dha-zrIrAjazekharasUrie racelA, gujarAtI atuvAda anuvAdaka pre. hIrAdyAnna rasikalAla kApaDIyA ema, e, mUlya rUA, 1-0-0 19 5'cakra'Da-narapatikRta (sa. 1145) sa`zeAdhaka rA. rA. zakaraprasAda chaganalAla rAvaLa mUlya rUA. 032-7 * maLavAnuM ThekANuM: esasa ena. ema. tripAThI enDa kuM bukaselarsa enDa pablIzasa prInsesa sTrITa-muMbaI na. 2 ra sabhAnA pAritASikathI prasiddha granthA 7. (1) meTaralIMkanA nibaMdho-(bhASAntara) rA. rA. dhanasukhalAla rR. mahetA. (2) vaiSNavadharmanA sakSipta itihAsa-rA. rA. durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI ( aprApya: dvitIya AvRtti saMzAdhAvI zrI. . gu, sabhA taraphathI taiyAra karAvAya che. ) (3) zaivamatane sakSipta itihAsa-rA. rA. durgAza kara kevaLarAma zAstrI, (dvitIya AvRtti sazeAdhAvI zrI, phA. gu, saLA taraphathI taiyAra karAvAya che. ) (4) deha, jIva ane AtmAnI vaijJAtika sImAMsA (bhASAntara )---- rA, rA, premazaMkara nAraNajI dave (5) lADa mAralIkRta kAuAsisa (bhASAntara) satyAgrahanI maryAdA rA. rA. mahAdeva hirabhAi dezAi, khI. e. esaela. bI, mUlya / . 1-~~~-~~ 3 sabhAnA AzrayathI prasiddha graMthA 7 (1) na kASa-sva. kavi nama~dAzaMkara lAlazaMkara dave rr (2) " bhaktakavi zrI dayArAmanuM jIvanacaritra"-le. rA. zaMkaraprasAda chaganalAla rAvaLa, prakAzaka rA, rA, nAraNadAsa paramAna dadAsa DabhAIvALA (3-4) kAThiyAvADanuM kaMThastha sAhitya, bhAga 1 leA tathA 2 jo ( prAcIna sa`grahA )-rA, rA. haragovinda premazaMkara trivedI mahuvA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) abhimanyu AkhyAna-jana tApIkRta (2. saM. 1785), rA. i. maMjulAla raNachoDalAla majamudAra, bI. e. elaela. bI. vaDodarA (6) saMyuktAkhyAna ( kAvya ] rA re. gajendrazaMkara lAlazaMkara paMDayA. ema. e. surata (7) zrI kRSNalIlA kAvya-nirAdhalIlA dazama skaMdha (bhAgavata) saMzodhaka ane prakAzaka rA. ra. aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI, bI. epha rA. rA. naTavaralAla IcchArAma dezAI bI. e. nA bhAgavatasvarUpadazI mamagAmI nivedana sAthe, mUlya rUA. 1-4-0 (sacitra) 4 mudraNAlayamAM 9 (1) rUtama bahAdurane pavADe (zAmaLa) . rA. aMbAlAla bu. jAnI, bI. e. (2) rA. rA. narasiMharAva bheLAnAtha diveTInAM "phAilojIkala lekacarsa " bhAga 1 lAnuM bhASAtara (sacitra)-rA. rA. rAmaprasAda premazaMkara bakSI, bI. e. (3) prabaMdhaciMtAmaNi-tuMgAcArya kRta gujarAtI anuvAda. taiyAra karanAra rA. rA. durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI. (4) mahAbhArata gujarAtI-bhAga 2 je vaizyakavi nAkararacita AraNayaka parva, saMzodhaka . . kezavarAma kAzIrAma zAstrI. mAMgaroLa (5) rUpasudarathA - chabaddha kAvya prAcIna) saMzodhaka rA. rA. bhegIlAla jayacaMda sAMDerArA (6) gujarAtanA etihAsika utkIrNa lekhe, bhAga 2 joH prAcIna cakravatI aneka yugathI mAMDI vAghelA vaMza sudhI tAmralekhe ane zilAlekha goThavaNa taiyAra karanAra rA. rA. girajAzaMkara vallabhajI AcArya, ema. e. (7) madhusUdana vyAsakRta hasAvatInI vArtA-saM. 1654 (prAcIna) saMzodhaka rA. rA. zaMkaraprasAda chaganalAla rAvaLa. pa taiyAra thatA 5 (1) rAsamALAnI pUraNikA-di. ba. raNachoDabhAI udayarAma davee saMhIta, goThavI lakhanAra rA. rA. giranaza kara vallabhajI AcArya ema. e. (2) "pukimaNIrI velI'-(prAcIna) taiyAra karanAra che. rA. naTavaralAla icchArAma desAI bI. e. (3-4) zivadharma ane viSNudharma--tenA siddhAte, gujarAtamAM pracAra ane gujarAtI sAhitya upara tenI asara, saMzodhita paraMpata dvitIya AvRtti kartA rA. ra, durgAzaMkara kevaLarAma zAstrI. (5) mahAbhArata-gujarAtI bhAga 3 ja : virATaparva vagere saMzodhaka che. rAkezavarAma kAzIrAma zAstrI, mAMgaroLa,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - zALA-pAThazALAone inA mATe temAM pustakonA - 2 graha mATe ramuDadhI kiMmaranI gAThavaNa | muI ilAkAnAM, sarakArI, dezI rAjAnI ane lokala enAM keLavaNI khAtAMne vAcanaprasAra mATe tathA zA mATe tema ja temanAM pustakADAcA ane sArvajanika lAIbrerInA senDa mATe nIcenAM pahelAM dazamAMnAM maTha ( 3 thI 10 ) pustakA ( u ma te cAto ApavAnI cejanA , thayudI che, mAtra rAsamALA bhAga - ra , saMsthAonuM rA TekeTanA kumozAnathI mULaze. AnA lAla! levA chalo saMsthAe pathyavahAra karavA. ' 6 - rAsa {LLA ( satrana) 3 jI AvRtti, bhAga 1 ane 2 darekanuM mUlya rUA. 5-8-0 4 mAsa relImmasa eTInInasanA suvikhyA-mUhaya rU, 2) - pa-6 zrI. kA. zu, sabhAnAM putakAnI savisvare gAvali. bhAga 1 le, ke ; ( 1 thI 5 0 purad&AtA yAdI) ke tuM mUhuM rI, 2) che gujarAtanAM etihAsika sAdhu saiA bhAga ; - re sAthe be zo) | galdI, vaMzALIe, rAhurA vagere saMbaMdhI hakI tInAM lakhANu. !. 1-0ma 0 8 rAkallola: strIvananAM zI rI, 8 - 1 0-9 , che ke , bAdhabatrIzI (kavi baMdhArA moDalA, keta, Eaa hAvA dArI savAda ( kavizrIdharakRta ). TIkA rA mU9 rUA. 2 , prAna kAvyavinAda bAga 1 lA--' : UIna khAkhyAtA ane padI, nAkara Adi kavionA "! mUlya rUA. 1-0-0, 61 henavara, pArasI dharmatatvanuM vaidika draSTie avalokana mUlya rU. 0 62 thaI sAtijhag FNa :--zazIrAja roSaafjuThaET :- kharca ru. zo 63 pravadhu vikalAjhafor:- TrgrAivisa:-sUrya je. ?ll 14 zAktasa mudAya siddhAnA yuvara vatI sAhitya upara asara. kAdi ane hAdi matanAM e zrIcakro zu the mUlya - 8 6pa gujarAtanA aitihAsika lekhe bhAga 1 lo. maha ! rAjA ja chethI vAdhelA vaMzanI samApti paMthe tvanA rUA. 4-8-. - H mahAbhArata prAcIna gujarAtI ) vAdha, kadha kavi C ridAsakRta - Adiparva ane nAgarakavi vii dAsa racita sabhA pUrva mRdaya rU. 1-4-0 - 27 gujarAtanA keTalAka e taNA prakAra, tathA vAnAMA vA. guja rAtI rasabhALa. mUlya rUA. je te 2- : - 18 zrIyb1 kalAkA, harI ma ka bhA), vana 1 para 9) racanAra hAtha kavi kezava hRdayarama, yu Taga rUA. 6 - 8 (sacitra ) mesarsa ena. ema. tripAThI enDa kuM.