________________
૧૪ ]
શતવહન વંશ
[ અષ્ટમ ખંડ
સીઝ ઓફ ધી ભાંડારકર ઈન્સ્ટીટયુટ નામના પુસ્તકમાં વાસ્તવિક રીતે તે ઉપનામને અર્થ “જે રાજાને ત્યાં “On the homes of the so called એકસે તો નકરી ભરે છે=જેને બાતમી મેળવવાના Andhras=કહેવાતા આંધ્રના મૂળ વતન વિશે” સો દ્વારા છે” એ થાય છે. શીર્ષક નિબંધમાં વિચારો દર્શાવ્યા છે. ત્યાં તેમણે આ પ્રમાણે “સ દત અથવા બાતમી મે શતકને અર્થone having hundred ears સે દારએ ઘટના કેટલેક દરજજે શાતકરણના કર્યો છે; એટલે કે A king who has hundred નામને બંધબેસતી જણાય છે અને તે સુંદર તથા ears, meaning who has a hundred કર્ણપ્રિય હોઈ આલ્હાદજનક પણ કહી શકાય તેવી spies to work for him-જે રાજવીને સે છે. પરંતુ “કરણિ” શબ્દની પેઠે, આવી હકીકત પણ કાન છે, અર્થાત જેની સેવામાં સે જેટલી સંખ્યામાં આ વંશના કોઈ રાજાના સંબંધમાં ક્યાંય વાંચવામાં દૂત (હમેશાં) કામ કરવાને તત્પર હોય છે. એક આવી નથી. જેથી હાલ તે એટલું જ ઉચ્ચારી શકાશે અન્ય ગ્રંથકારે૪૪ પણ આ મતલબને જ અર્થ સૂચવ્યા કે વ્યુત્પત્તિ આધારે આ શબ્દના અર્થને ઉકેલ કેાઈ હોય એમ દેખાય છે. અલબત તેમાં તેમણે આ રીતે આણી શકાતું નથી. બાકી તે શોધખોળને આંધ્રપ્રજાને કઇ ભૂપતિને શતકરણિ નથી જણવ્યો વિષય જ એવો અજબ છે કે તેમાં અનુમાન અને પરંતુ એક મગધપતિને લગતી તે હકીકત છે. તેમના કલ્પનાનો આશ્રય લીધા વિના ચાલતું નથી જ. શબ્દ આ પ્રમાણે છે-2 certain Chera king બીજા પ્રકારે વિચાર કરીએ. જો “શતવહન’ paid a friendly visit to the king of જેવા જ ભાવાર્થમાં “શતકરણિ” શબ્દ વપરાયાનું Magadh. It gives the name of the માનવામાં આવે તો આ વંશના દરેકે દરેક રાજવીને Magadha king on the banks of the તે બિરુદથી સંબોધવામાં કાંઈ હરકત જેવું ન જ Ganges as (અહીં તામિલ ભાષાના શબ્દો લખેલ લેખાય. પરંતુ તેઓએ કતરાવેલા શિલાલેખમાં આ છે), which would mean “Hundred વસ્તુસ્થિતિ લક્ષમાં રાખીને કામ લેવાયું હોવાનું Karnas” and it was a translation of ખુલતું નથી. થોડાકએ જ શાનકરણિ શબ્દ જોડે છે. the Sanskrit title of Satakarni. Sans- જ્યારે 'શતવહન’ શબ્દ શિલાલેખમાં કયાંય વપરાય krit scholars have however misread નજરે પડતો નથી; એટલે કે મનફાવે તેમ કામ લેવાયું the name of Satakarni instead of હોય એવું દેખાય છે. છતાં આ શબ્દોની વપરાશ Satakarni; the epithet evidently mean- માટે એક સમાધાને એમ આપી શકાય તેમ છે કે ing “a king who employed hundred વહન શબ્દ, action=કાર્યને અનુલક્ષીને વપરાય છે spies” or had one hundred sources of એટલે તે નપુંસકલિંગ દર્શક છે અને તેથી ભૂપતિઓ information=કઇ ચેરાપતિ મિત્રભાવે મગધપતિની પિતાનો વંશ દર્શાવવામાં તેને વાપરી શકે છે. જ્યારે મુલાકાતે ગયા હતા. તેના વર્ણનમાં ગંગાતટના તે કરણિકર્તાને અનુલક્ષીને હાવાથી પુલિગવાચક છે મગધપતિનું નામ (કઈ તામીલ ભાષાના શબ્દ અહીં જેથી ભૂપતિએ પોતાની જાતની ઓળખ માટેજ લખેલ છે) આપ્યું છે. જેનો અર્થ “સે કર્ણ” થાય તે વાપરતા દેખાય. આવી સ્થિતિમાં રાજા પિતાને છે. શતકણિ (નામના) સંસ્કૃત બિરૂદને, તે અનુવાદ સંબંધતી વખતે, ફલાણું શતકરણિ એમ વિશેષપણે છે. પરંતુ સંસ્કૃત ભાષાના પંડિતોએ તે શતકરણિ કહી શકે, પરંતુ જ્યાં વંશનું જ નામ બતાવવું હોય શબ્દને બદલે શાતકરણિ શબ્દ વાંચી લીધું છે. ત્યાં શતવહન શબ્દ વાપરે. મતલબ કે રાજા પોતાના
(૪) જૈ. સ. ઈ. ૫, ૧૨૦,
