________________
- -
-
-
-
-
-
દ્વાદશમ પરિચ્છેદ] રાજા હાલની ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ અને ધર્મની સમજુતિ
[ ર૪૧
પ્રકાશમાં આવ્યું. તેવા પ્રકારની એક બીજી વસ્તુ ગૃહસ્થાવાસી હોવા છતાં, ગુરૂ પાસે વિદ્યાભ્યાસ કરવા પણ જૈન સાહિત્ય ગ્રંથમાંથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. મજકુર નિમિત્તે તેમની સાથે દેશાટન અને પરિભ્રમણ કરતા લેખના લેખક ડી. ભાઉદાજી આગળ જતાં પૃ.૧૪૪માં હતા. તેમ કરતાં કરતાં એકદા, તે (ગુરૂશિષ્ય) લખે છે કે “In the Prabandha Chinta- સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલ શત્રુંજયે પધાર્યા હતા અને ઉપmani of Merutungacharya and Chatur- રમાં વર્ણવેલ શત્રુંજયદ્વારના અને ધ્વજદંડ આરોvinshati Prabandh of Rajshekhar, હણના પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયા હતા. જેમ નાગાજીને another celebrity better known as પાદલિપ્તસૂરિ પાસે વિદ્યાભ્યાસ કર્યો હતો. તેમ આ Nagarjuna in the Buddhist works, is પાદલિપતે આયંખપુટ(સૂરિ) પાસે અભ્યાસ કર્યાનું stated to have been a contemporary કહેવાય છે. તે આયંખપુસૂરિ ૫ણ આ અવસરે વિહાર of a Satavahan and Padaliptacharya.= કરતાં કરતાં, ત્યાં શત્રુંજયે આવી ચડયા હતા. એટલે મેરૂતુંગાચાર્યના પ્રબંધ ચિંતામણી (પ્રથમાં) અને કે ખપુસૂરિ (આર્ય ખપૂટાચાર્ય), પાદલિપ્ત અને રાજશેખરના ચતુરવિંશતી પ્રબંધમાં એક બીજી મહાન નાગાર્જુન, એમ ત્રણે જણા એકી વખતે શત્રુંજય પાસે વ્યકિત કે જે બૌદ્ધ પુસ્તકમાં નાગાર્જુન તરીકે એકઠા થઈ ગયા હતા અને તે પ્રસંગે રાજા હાલે વધારે પ્રસિદ્ધ પામેલ છે તે (નાગાર્જુન) કોઈ એક ઉપર નિર્દષ્ટ કરેલ ધર્મકાર્ય કર્યું હતું. આ ઉપરથી સાતવાહન રાજા અને પાદલિતાચાર્યના સમકાલીનપણે એટલું ફલિતાર્થ થાય છે કે, આ ચારે વ્યક્તિઓ થયાનું જણાવ્યું છે.” એટલે તેમના કથનનો સાર એ એક બીજાની સમકાલીન છે. ભલે સમવયસ્ક નથી, છે કે જે મહાપુરૂષ નાગાર્જુનનું વર્ણન બૌદ્ધ ગ્રંથોમાં કેમકે આર્ય ખપૂટાચાર્ય સૌથી વૃદ્ધ હતા. તેમનાથી વારંવાર આવે છે તે નાગાર્જુન, પ્રબંધચિંતામણી નાના પાદલિપ્ત છે અને સૈથી નાના નાગાર્જુન છે. અને ચતુર્વિશતિ પ્રબંધમાં જણાવ્યા પ્રમાણે કોઈએક સંભવિત છે કે કદાચ પાદલિપ્તસૂરિએ બહુ નાની વયમાં
તવાહન રાજા અને પાદલિપ્તાચાર્યના સમકાલીન જ-આઠ વર્ષની ઉમરે દીક્ષા લીધી હતી અને તેમની હતા. મતલબ કે નાગાન, પાદલિપ્તસૂરિ અને આ તીવ્ર બુદ્ધિ તથા વિદ્યાશકિતથી રંજીત થઈ ગુરૂમહારાજ સાતવાહન રાજા, એમ ત્રણે જણ સમસમયી હતા. શ્રી આયંખપુટે, તેમની દશ વર્ષની ઉમરે જ આચાર્ય આ શાતવાહન રાજા અને પાદલિપ્તની વિશેષ પદવી આપી દીધી હતી. આચાર્ય થયા એટલે સરિ ઓળખ ઉપરના પારિગ્રાફે અપાઈ ગઈ છે. એટલે પદાધિકારી બન્યા ગણાય. અને તે અવસ્થામાં કેટલા સાતવાહન રાજા તે રાજા હાલ શાલિવાહન પોતે જ વર્ષે તે જણાયું નથી–આ નાગાર્જુનને તેમને ભેટે જાણું, જેથી નાગાર્જુન, પાદલિપ્ત અને અને થયો હતો. એટલે સામાન્ય રીતે કલ્પી શકાય છે તેમ રાજા હાલ, તે ત્રણે સમકાલીન થયા ગણાય. આ ગુરૂની ઉમર શિષ્ય કરતાં મોટી હશે. પરંતુ ઉપર પાદલિપ્તસૂરિ એક રીતે નાગાજીનના વિદ્યાગુરૂ કહેવાય વર્ણવ્યા પ્રમાણે ગુરૂ, એવા પાદલિપ્તસૂરિએ જ્યારે છે. સ૩ પોતે જેન હોવાથી એક સ્થાને સ્થિર વાસો અતિ નાની ઉમરમાંજ જૈનદીક્ષા ગ્રહણ કરી છે કરી શકતા નહોતા. એટલે આ નાગાર્જન પતે ત્યારે બનવાયોગ્ય છે કે કદાચ ગુરુ અને શિષ્ય
(૧૧) આયંખપુસૂરિનું સ્વર્ગગમન મ. સ. ૪૮૪=ઈ. થયા બાદ ચાર વર્ષે થયું છે. આ સમયે હાલની ઉમર ૫. ૪૩માં થયું છે. તેમની પાસે પાદલિપ્તસૂરએ અભ્યાસ લગભગ ૨૦ વર્ષની છે. જ્યારે આર્થખપુટનું આયુષ્ય કર્યો હતે. (નાગરી પ્રચારિણી સભાની પત્રિકા પુ. ૧૦ ૭૦ વર્ષનું ગણાય છે. એટલે કમરમાં આર્યખપુટ ઘણા માં. ૪, પૃ. ૭૨૩)=આપણે રાજા હાલના સમય ઈ. સ. વૃદ્ધ હતા. તે સહેજે સમજાય છે. ૫. ૪૭ થી ઇ. સ. ૧૭ નવ્યા છે. એટલે સમજાય છે કે (૧૨) ઉ૫રની ટીકા જુઓ. વળી આગળ પાનાની આર્યપુટનું સ્વર્ગગમન, રાજા હાલને રાજ્યાભિષેક હકીકત સાથે સરખાવો.
