________________
૨૬૮ ]
વસ્તુસ્થિતિ શી રીતે ઘટાવી શકાય?
[ એકાદશમ ખંડ
ઠેકાણે, એકલો “શક’ શબ્દ ન લખતાં સાથે સાથે ગયો અને લેકમાંથી ધાર્મિક ભાવનાનો અભાવ થતે શાલિવાહન શબ્દ પણ જોડયો હોવાથી ઘણી સરળતા
ગ, તેમ તેમ તેની ધાર્મિક મહથઈ ગઈ લેખાય છે; જેમકે હરિહર ગામમાં મળેલા વસ્તુસ્થિતિ શી ત્વતા ભૂંસાતી ચાલી. ને એક વિજયનગરના રાજા બુક્કરાય પહેલાના શિલાલેખમાં રીતે ઘટાવી વખત એ પણ આવી પહોંચ્યો શકસંવત ૧૨૭૬ની સાથે શાલિવાહન નામ જોડેલું છે. શકાય? કે, તેનો તદન લેપ થઈ રાજકીય મતલબ એ થઈ કે આવી રીતે જ્યાં શક શબ્દની
મહત્વનું રૂપ તેણે ધારણ કર્યું. સાથે સ્પષ્ટીકરણ કરતું, બીજું કોઈ વિશેષણ ન જ્યારથી પરદેશી પ્રજાના હુમલા હિન્દ ઉપર થવા માંડયા લગાડયું હોય, ત્યાંસુધી શક શબ્દનો અર્થ ઉપર ને તેમને સંપર્ક હિંદીઓને થવા માંડયો ત્યારથી ધાર્મિક દર્શાવેલ ઉદાહરણ પ્રમાણે આપણને વિપરીત સ્વરૂપમાં ભાવનાની લુપ્તિનો આરંભ થયો સમજ. જેમ સંપર્ક ઘસડી લઈ જાય છે.
વધારે તેમ ભાવનાની લુતિ વધારે. આ નિયમે તે લુપ્તિને ત્રીજો પ્રશ્ન-જે સ્થિતિમાં ઉભા છીએ તેમાંથી પ્રથમ બેગ ઉત્તર હિન્દ બન્યું અને પછી દક્ષિણ હિન્દ. કેમ માર્ગ કાઢવો તે પ્રશ્ન પહેલાનું વર્ણન કરતાં જ આવા આક્રમણ કરનારાઓમાં પ્રથમ અલેકઝાંડર અંતરગત તેનો ઉપાય બતાવી દેવા છે, કે આંધ્રપતિ ધી ગ્રેટ, પછી એનપતિ ડીમેટ્રીઅસ ને મિનેન્ડર નં. ૧૭-૧૮ના યુગ્મને અનુલક્ષીને જે આપણે કામ અત્યા- તથા ક્ષહરાટે; તે બાદ ઇન્ડોપાર્થિઅને મોઝીઝ વગેરે. રસુધી લીધે ગયા છીએ તેને બદલે ને. ૨૪, અને ૨૫નું તે બાદ કુશનવંશી અને તે બાદ ચઝણવંશ યુગ્મ ધારીને કામ લેવાય તે ! અને તે મુદ્દો આગળના આવ્યા છે. આ સર્વે પણ, માત્ર લુંટ લઈને જ જ્યાં પરિચ્છેદે તેમનું વૃત્તાંત લખતાં વિચારવાનો છે. એટલે સુધી ચાલ્યા જતા ત્યાં સુધી તે હિન્દુ સંસ્કૃતિમાં ફેર અત્ર તે તેનું માત્ર સૂચન એક ઉપાય તરીકે કરીને જ પડયો નહોતો. પરંતુ જ્યારથી તેમણે સ્થાયી થઈ આગળ વધવાનું રહે છે. બીજા પ્રશ્નના નિરસન માટે હિન્દમાં વસવા માંડયું ત્યારથી, જે સંસ્કૃતિનું-(જેમ જણાવવાનું કે, જેમ વિક્રમસંવત્સરની બાબતમાં અનેક રાજકર્તાને રાજ્યકાળ લાંબે તેમ તેની સંસ્કૃતિનું મુશ્કેલીઓ દેખાતી નજરે પડી છે. છતાં કાળજીપૂર્વક વધારે જોર )-જોર વધારે તે જીવંત રહી, અથવા અભ્યાસ કરીને મંડયા રહેવાથી, પુ. ૪, પૃ. ૯૪માં તેનું સ્થાન ઉપર રહ્યું. તેમાં વળી રાજકર્તાઓ હિન્દ્રમાં જણાવ્યા પ્રમાણે તેમાંથી નીકળવાનો માર્ગ સૂઝી લગ્નગ્રંથીથી જોડાવા માંડયા ને તેમણે હિન્દી આવ્યો છે તેમ આ શકસંવતની બાબતમાં પણ તેજ સંસ્કૃતિને અપનાવી લીધી એટલે તેમની અને હિન્દી નિયમે કામ લેવાથી કદાચ રસ્તે મળી આવશે. બકે સંસ્કૃતિનું મિશ્રણ થઈ ગયું. ગુપ્તવંશી રાજાઓ નેપાળ વિક્રમ સંવતના અર્થ વિશે કોઈ જાતની મુશ્કેલી કે તરથી ઉતરી આવ્યા ત્યાંસુધી જૈન-સંસ્કૃતિનું પ્રા' લે સંદિગ્ધતા ન હોવાથી તેનો પ્રશ્ન હજીયે સૂતર હતું. આ પ્રમાણે સચવાઈ રહ્યું દેખાય છે. જો કે જ્યારે શક સંવતન તો લગભગ છ જેટલા અર્થ ગુપ્તવંશીઓને મૂળ પ્રદેશ જે નેપાળ અને હિમાથતા હોવાથી. તેનો ઉકેલ સહેલાઈથી મળી આવવો લયની ટેકરીવાળો ભાગ ગણાય છે ત્યાં પ્રિયદર્શિનના ભારે સમજાય છે; પરંતુ ખંતપૂર્વક સતત મંયા જમાઈ દેવપાળના ગમન પછી, જેને ધર્મ જડ નાખી રહેવાથી તેને પણ અંત આવી જશેજ.
હતી. પરંતુ તેના ઉપદેશકેને ત્યાં અવરજવર પ્રિય અમારે આધીન મત એમ પડે છે કે, જો બનવા દર્શિનના મરણ બાદ બંધ થઈ ગયા હોવાથી, અન્ય પામ્યું હોય તો શકસંવતનો સ્થાપક, મૂળે તે જૈન ધર્મની અસર તે દેશ ઉપર પડી હતી. આ સંસ્કૃતિના ધર્મજ હેય, પરંતુ જેમ જેમ કાળ વ્યતીત થતો ઢગ ઉપરથી તેમને પશુપતિ તરીકે ઓળખાવાય છે.
૧૪ જીઓ ૨ા, બ, ગૌ, હિ. એઝાકૃત, ભારતીય પ્રાચીન લિપિમાળા પુ. ૧૭૨,
