________________
ભારતવર્ષ ]
ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નના ખુલાસાએ
[ ૩૦૫
શિવાંગ ૨૪માં, એટલે અશોક ગાદીએ બેઠા પછી બેદિલ દેખાતે તે તેને સખ્ત શિક્ષા કરવામાં આવતી. ૨૭ વર્ષે રાજા થયો છે. જેથી ૩૩૦ માંથી ૨૭ વર્ષ કેટલાકને શરીરના અવયવો પણ ગુમાવવા પડયા હતા. જતાં. ૩૦૩ માં ખરી તે રીતે ગાદીએ બેઠે કહેવાશે આ હકીકતથી સહજ કલ્પના કરી શકાય છે કે, તેણે અને તેનું રાજ્ય ૩૦૩-૨૬૭=૩૬ વર્ષ ચાલ્યું કહે- કેવી ઝડપથી અને પ્રિયદર્શિન તરફથી ચડાઈને લીધે વાશે. આ સમયે પ્રિયદર્શિનનું રાજ્ય ચાલતું હતું એટલે કેવી અધિકારાઈથી, તે કામ પૂરું કર્યું હોવું જોઈએ. તે, અશોકનો નહીં પણ પ્રિયદર્શિનનો સમકાલીન પરંતુ ખોટાન છતી કાશિમરને રસ્તે થઈને પ્રિયદર્શિનને ગણાશે. વળી તે ગાદીએ આવ્યા પછી ૨૪૬-૨૨૧=૨૫ સ્વદેશ સિધાવતો જ્યારે તેણે સાંભળ્યો ત્યારે તેને મા વર્ષે શહેનશાહ બન્યો છે, જેથી તેની ખરી ટકારાને દમ લીધે હશે. ફરીને છ વર્ષે પાછો સાલ ૩૦૩-૨૫ ૨૭૮ આવશે. બીજી બાજુ પ્રિય- પ્રિયદર્શિન નેપાલ ગયો ત્યારે તે દિવાલ પૂરી થયાને દશિને પોતાના સ્તંભલેખમાં જણાવ્યું છે, કે તેણે ૧૪મા બારેક મહીના પણ થઈ ગયા હતા; પણ પ્રિયદર્શિનને વર્ષે ૨૯૦-૧૪=૭૬ માં નેપાલની પ્રથમ, અને તે ચિન દેશની કે તેની દિવાલની કાંઈ પડી જ નહોતી બાદ છ વર્ષ (પિતાના રાજ્ય ૨૦ મા વર્ષે) ૨૭૦માં (તેના કારણ માટે જુઓ, એન્શન્ટ ઇડિયા, પુ. ૨ બીજી વારની મુલાકાત લીધી હતી, અને તે સમયે તેણે પૃ. ૨૮૨-૮૬). તેને સમય મળ્યો હોત તોયે ચડાઈ તિબેટ, ખેતાન વગેરે હિમાલયની ઉત્તરના પ્રદેશો કરી હોત કે કેમ તે પ્રશ્ન છે. કેમકે આ સમયે ઈ.
જીતી લીધા પણ હતા. આ ઉપરથી સ્પષ્ટ થશે કે, સ. પૂ. ૨૭૦ માં સમ્રાટ અશોકની ભર માંદગીનાશિહુવાંગે સમ્રાટપદ ધારણ કર્યું તે પછી દેઢ બે બલ્ક તેના મરણના-સમાચાર મળતાં જ તરત તે વર્ષે જ પ્રિયદર્શિને, પ્રથમ પ્રયાણ તે બાજુ કર્યું છે. સ્વદેશ પાછો ફર્યો હતો. સંભવ છે કે ચિનાઈ શહેનચિનાઈ શહેનશાહે તે દિવાલ પોતે સમ્રાટ બન્યા શાહને. પતે દીર્ધદષ્ટિથી બંધાવેલી દિવાલ હિંદી પછી બાંધી હતી કે પ્રથમથી જ બંધાયેલી હતી તે સમ્રાટને અનલંઘનીય દેખાવાથી ચડાઈ કરવાને એક્કસ જણાવ્યું નથી. પરંતુ જે સમ્રાટપદ ધારણું ઈરાદો પડતો મૂકાયો હશે, એવા વિચારે સંતોષ પણ કર્યા પછી જ બાંધી હોય તે એમ અર્થ થાય કે, ઉપ હોય. પ્રિયદર્શિન તરફથી ચીન ઉપર ચડાઈની બીકને લીધે પૃ. ૨૯૬ થી ૩૦૫ સુધી કરેલ ચર્ચાનું યથાસ્થિત તેમ કર્યું હશે. અને પૂર્વે બંધાયેલી હોય તે, પ્રથમ મનન કરવામાં આવશે તે ચોક્કસ નિર્ણય બંધાશે કે તે લાકડાની બાંધી હેવી જોઈએ; કેમકે હિંદ અને (૧) સેંકેટસ તે ચંદ્રગુપ્ત નહીં પણ અશોક હતો. ચીન વચ્ચે, છેક રાજા બિંબિસારના સમયથી વેપા- (૨) અશોકનું રાજ્ય ઈ. સ. પૂ. ૩૩૦ થી રીઓની આવજા થયા કરતી હતી. તેમણે મગધની ૨૮૯૦૪૧ વર્ષ ચાલ્યું હતું. અલેક્ઝાંડરને તે જ મળ્યા રાજધાની પાટલિપુત્રને ચારે બાજુ ફરતી લાકડાની હતો. તેમજ સેલ્યુકસે ૩૦૪ માં તેને જ પિતાની દિવાલની હકીકત સાંભળેલી પણ હોવી જોઈએ. પુત્રી પરણાવી હતી. જેથી તેનું અનુકરણ કરાયું લેખાય. પરંતુ પ્રિયદર્શિને (૩) તેની પછી પ્રિયદર્શિન ગાદીએ બેઠો હતો. જોતજોતામાં જ્યારે તિબેટ અને બેટાન લઈ લીધાં ત્યારે તેનું રાજ્ય ૨૮૯ થી ૨૩૫=૫૪ વર્ષ ચાલ્યું હતું તેવા સમર્થ આક્રમણકારને લાકડાની દિવાલથી ખાળી અને તે અશોકને પૌત્ર થતો હતો. રાખવાનું દુષ્કર લાગવાથી, ચિનના બાદશાહે તાબડતોબ (૪) સર્વ ખડખો અને સ્તંભલેખ અશોક પથ્થરની દિવાલમાં ફેરવી નાખવાનું મુનાસીબ ધાર્યું નહીં પણ પ્રિયદર્શિને જ કરાવ્યા હતા. તે પોતે જૈન હશે. આ દિવાલ બાંધવામાં અકપીત ઝડપથી કામ હોવાથી, તે લેખોમાં જૈનધર્મનો સિદ્ધાંતોનું નિરૂપણ લેવાયું છે. તે કામમાં લગભગ ચારલાખ માણસોને કરાયેલું છે. અત્યારે વિદ્વાને તેને જે બૌદ્ધધર્મને રક્યા હતા. વળી જે કઈ મજુર પિતાના કામમાં લગતું માને છે તે તદ્દ ભૂલ ભરેલું છે.
૩૯
