________________
ભારતવર્ષ ]
ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નના ખુલાસાઓ
[ ૩૪૩
ટેકર-ગરી જે પત્થરના ઢગ રૂપે-અનેક વર્ષો હોય તેઓશ્રી બતાવવા મહેરબાની કરશે. સુધી પડી રહ્યો અને અત્યારે પણ જેમ કોઈ પ્રતિ- આ ગોનર્દી દેશની ચર્ચા કરતાં તેમણે પતંજલિની માનું પ્રાગટય થતાં, પહેલાં કઈ ભક્તજનને સ્વપ્ન જન્મભૂમિને પ્રશ્ન ઉપાડયો છે. અને છ કથન ટાંકીને આવે છે, તેમ મંત્રી ચામુંડરાયને તથા પ્રકારનું સ્વપ્ન પતંજલિની જન્મભૂમિ ગાનન્દ દેશ હોવાનું જણાવી, આવતાં તેણે તે મૂર્તિને પ્રગટ કરી, તથા ધામધૂમ- બીજા પાંચ પુરાવાથી ગોન (ગેનદ્ધ)નું સ્થાન, પૂર્વક પૂજાઅર્ચન કરી પ્રસિદ્ધિમાં મુકી હતી. આ વર્તમાન માળવામાં ઉર્જન અને જિલ્લાની વચ્ચે પ્રમાણે ચામુંડરાયને સ્વપ્ન આવ્યાનું જણાયેલું છે હોવાનું જણાવ્યું છે. પ્રથમ તે પતંજલિના જન્મતેથી આપણા અનસાનને ઓર પછિ પણ મળે છે. આ ભૂમિનો પ્રશ્ન તેમણે જ ઉપાડયો કહેવાય એટલે મારી પ્રમાણે મારું માનવું થાય છે, બાકી સપાટ પ્રદેશમાં ચર્ચા સાથે સંબંધ ન ગણાય. છતાં તેમને સંતોષવા મૂર્તિ ઘડાઈ હોય અને તે બાદ, પહાડ ઉપર ચડાવીને ખુલાસે આપું છું કે, જે તેમણે સ્થાન બતાવ્યું છે તે ગોઠવવામાં આવી હોય, તે તે પત્થરને નીચે પાડીને ગાન ગામનું છે, નહીં કે ગાનન્દ દેશનું. તે પૂછવાનું ઘડી કઢાયાની ઉપર વર્ણવેલી પ્રથમ સ્થિતિ કરતાં પણ કે, શું ગામ અને પ્રદેશને એક ગણો છે ? વળી શું વિશેષ મુશ્કેલ હોવાથી, કલ્પનાતીત જ ઠરાવવી રહે ગોનર્દ નામના બે પ્રદેશ નથી હતા? છે. મેં મારા વિચાર દર્શાવ્યા છે. સંશોધકો અને પ્રશ્ન (૧૨):-પાણિનિ-આર્ય કે અનાર્ય ? અભ્યાસીઓ પોતપોતાના વિચાર રજુ કરશે એવી પ્રાકભા. પુ. ૨, પૃ. ૧૭૭ માં પાણિનિ, વરરૂચી વિનંતિ છે.
અને ચાણક્યને લગતે એક કઠો મેં આપ્યો છે. પ્રશ્ન (૧૧) –પાણિનિની જન્મભૂમિ તથા તેનું તેમનું જન્મસ્થાનને આશ્રયીને મેં પાણિનિને અનાર્ય સ્થાન ?
પ્રદેશી, ને બાકીના બેને આર્ય પ્રદેશી જણાવ્યા છે; તેમની જન્મભૂમિ જ્યાં સિંધુ નદીમાં પશ્ચિમે કાબુલ પાણિનિ બ્રાહ્મણ હોવા છતાં મેં તેમને અનાર્યપ્રદેશી નદી મળે છે ત્યાં મેં બતાવી છે (પ્રા. ભા. ૧, પૃ. ૩૫૬ કહ્યા તે તેઓશ્રીને રુચતું નથી લાગતું. ઉત્તર-પ્રાચીન થી પ૮). તેના પુરાવામાં, ડેઝ એન્શન્ટ જીઓગ્રાફી, પૃ. સમયે આર્યપ્રજા અને આર્યદેશ હમેશાં સંસ્કૃતિને ૧૬ ના શબ્દો “Panini's birth-place in અનુસરીને ઓળખાતા; તેને પ્રજાના વર્ણ, કે સ્થાન Gopard country where the river Kabul સાથે સંબંધ નહોતા. આવું કથન પ્રાભા. પુ. alls into the Indus” ટાંકયા છે. જ્યારે આચાર્યજી ૧ની આદિમાં પૃ. ૪ ઉપર જ કરી વાળ્યું છે. ત્યાં મહારાજને (પૃ. ૨૯) મત છે કે “પાણિનિની લખેલ શબ્દો આ પ્રમાણે છે:-“ઉત્તર અને જન્મભૂમિ ગોનઈ નહીં પણ પશ્ચિમ ગાધારમાં છે” દક્ષિણ ભારતવર્ષ, ભલે એક જ દેશના અંશ હોવા અને પુરાવાઓ જે પાંચ છ બતાવ્યા છે તેને સાર છતાં, જે સમયે આપણું લેખનનો પ્રારંભ કરવાને એ છે કે, “પુષ્કરાવતી પ્રાંતમે સુવાસ્તુ (સ્વાત) નદી છે તે સમયે સંસ્કૃતિમાં એકબીજાથી તદ્દન ભિન્ન પડી કે કાંઠેમે લાતુર નામી સ્થાન પાણિનિકી જન્મ- જતા હતા, અને સંસ્કૃતિની અપેક્ષાથી ઉત્તર વિભાગની ભમિ થા” આમાં પુષ્કરાવતી તે પેશાવરનું અને પ્રજા વિશેષ આગળ વધેલ હોવાથી તેને આર્યપ્રજા સ્વાત તે કાબૂલનું અપર નામ છે; અને પિશાવર તરીકે ઓળખાવાતી અને તેની તુલનામાં દક્ષિણ પાસે જ કાબૂલ નદી સિંધુમાં ભળી જાય છે. એટલે વિભાગની પ્રજાને અનાર્ય પ્રજા કહેવાતી. બાકી ખરી કે બન્નેની માન્યતા એક જ થઈ ગણાય. ફેર એટલે જ રીતે તે સકળ હિંદુસ્તાનને જ આર્યદેશ અને તેની છે કે તે પ્રદેશને મી. ડેના શબ્દોને આધારે મેં ગોન પ્રજાને આર્યપ્રજા કહેવાનો રિવાજ વિશેષ પ્રચલિત કહ્યો છે જ્યારે તેમણે તે શબ્દ વાપર્યો નથી. દેખાય હોવાથી તેની સર્વ પ્રજાને આર્યપ્રજા અને તે સિવાયની છે કે તે બાબતની તેમને માહિતી નથી, છતાં કે અન્યને અનાર્યપ્રજા કહેવાય અને તેમના દેશને અનાર્ય
