________________
ભારતવર્ષ ]
ઉઠેલ ચર્ચાના અને પ્રશ્નના ખુલાસાએ
જ્ઞાનપ્રાપ્તિ સમયે તેમની ઉમર ૧૯ વર્ષની લખી છે ભિષેકની વિધિ થઈ છે. તેના પિતાનું મરણ નિર્વાણ પરંતુ ૫૭ હેવાનું વધારે સંભવિત છે. (જુઓ ટીકા*) પછી ૨૧૪ વર્ષે થયું છે. અને તે બાદ ચાર વરસે એટલે ૨૧ વર્ષના અંતરના સ્થાને ૨૩ વર્ષ ગણાશે જ્યારે તેણે પિતાના ભાઈઓને શાંત કરી લીધા તથા તેમને સમય ૫૪૩ ગણવો પડશે.]
ત્યારે તેને રાજ્યાભિષેક કરાયો છે (એં. ઈરાઝબદ્ધસંવતની તારીખે આ પ્રમાણે નક્કી થઈ કનિંગહામકત-પૃ. ૩૪-૩૬) એટલે અશોકનો પિતા 'ગઈ. હવે અશોકના રાજ્યકાળની તારીખ ગોઠવીએ. બિંદુસાર ૫૪૪–૨૧૪-૩૩૦ ઈ. સ. પૂ. માં મરણ
(૧) સિંહાલીઝ ક્રોનીકલ જણાવે છે કે, બુદ્ધ પામે અને તે બાદ ચાર વર્ષે ૩૨૬ માં અને નિર્વાણ પછી ૨૧૮ વર્ષે અશોકને રાજ્યાભિષેક રાજ્યાભિષેક થયો ગણાય. થયે હતો (દીપવંશ VI, ૧ઃ ઈ. ઍ. પુ. ૩૨. ૫. (૬) સંશોધન ખાતાના આસિસ્ટન્ટ ડિરેકટર ૨૬૬ ઈ. એ. પુ. ૩૭, પૃ. ૩૪૫ઃ અશોક (સ્મીથ) જનરલ મિ. પી. સી. મુકરજી વિશેષ અભ્યાસના પૃ. ૨૦૯; જ, રો. એ. સ. ૧૯૩૨, પૃ. ૨૮૫.) પરિણામે એવા સાર ઉપર આવ્યા છે કે ( ઈ. ઓં. વિશેષમાં કહે છે કે, બુદ્ધનિર્વાણ પછી ૨૧૪ વર્ષે પુ. ૩૨, પૃ. ૨૩૨) ઈ. સ. પૂ. ૩૨૯ અને ૩૨૫ પોતાના પિતા બિસારની ગાદીએ અશોક બેઠે. તે વચ્ચે અંશક ગાદીએ બેઠો હતો. પછી ચાર વર્ષે એટલે ૨૧૮ વર્ષે તેને રાજ્યાભિષેક (૭) ઇ. એ. પુ. ૩૨, પૃ. ૩૪૨ જણાવ્યું છે થયો હતો. સિંહાલીઝની ગણત્રી દક્ષિણ હિન્દની કે, શ્રેણિક–બિંબિસારના રાજ્યાભિષેક અને અશોકના પદ્ધતિએ હોવાથી ૫૪૩-૨૧૮=૩૨૫-૬ ઈ. સ. પૂ. રાજ્યના અંત વચ્ચે ૩૧૧ વર્ષનું અંતર છે. કહેવાની માં અશોકને રાજ્યાભિષેક થયો કહેવાય. અને તેનો મતલબ એ છે કે અશોકનું રાજ્ય ૫૮૦-૩૧૧=૨૬૯ ગાદીએ બેસવું તથા બિન્દુસારનું મરણ ઈ. સ. પૂ. -૭૦ ઈ. સ. પૂ. માં ખતમ થયું હતું [ ખરી રીતે ૩૩૦માં મરણ થયું ગણાય.
આ સાલમાં તો અશકનું મરણ થયું છે. જ્યારે તેણે (૨) ચિનાઈ ગ્રંથના “સુદર્શન વિભાસ' નામે પિતાના પૌત્રને ઈ.સ. પૂ. ૨૮૯ માં ગાદી સોંપી અનુવાદમાં જણાવાયું છે કે, (ઈ. એ. પુ. ૩૭, પૃ. નિવૃત્તિ લીધી હતી. ] ૩૪૯) અશોક બુ. સં. ૨૧૮માં થઈ ગયો છે. ચિન, (૮) પ્રો. હુટઝના મંતવ્ય પ્રમાણે ઈ. કે. ઈ. બર્મા તથા સિંહલદ્વીપમાં એક જ પદ્ધતિએ કામ લેવાતું (કે. એ. ઇ. પુ. ૧. પૃ. ૮૫). સેલ્યુકસે પિતાની હોવાથી તેમના હિસાબે પણ અશોકનો સમય ૩૨૫-૬ પુત્રી ઈ. સ. પૂ. ૩૦૪ માં સિક્રેટસને પરણાવી આવી રહેશે.
હતી. સે કેટસ ૩૩૦ માં ગાદીએ બેઠા હતા. આપણે (૩) ડે. કલીટ પણ અશોકના રાજ્યાભિષેકની પુરવાર કરી બતાવ્યું છે કે ૩૩૦ માં ચંદ્રગુપ્ત નહીં મિતિ ઉપર પ્રમાણે જ આપે છે (ઇ. એ. પુ. ૩૭, પણ અશક ગાદીએ આવ્યો છે. એટલે સિદ્ધ થાય છે કે, પૃ. ૩૫૦). •
અશોક જ પિતાના રાજ્યના ૩૩૦-૩૦=૨૬મા વર્ષે (૪) જનરલ કનિંગહામ પિતાને ઇ. કે. ઈ. સેલ્યુકસની પુત્રીને પરણ્યો હતો. (નીચે નં. ૯ જુઓ). પ્ર. પૃ. ૯માં લખે છે કે બુ. સં. ૨૧૫થી ૨૫૬ (૯) અ. હિં. ઈ. ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ. ૧૧૯, મિ. એટલે ઈ. સ. પૂ. ૩૨૯ થી ૨૮૪=૪૧ વર્ષ પર્યત, સ્મિથ લખે છે કે, પિતાના રાજ્ય ૨૬ મા વર્ષે તે (૪ વર્ષ રાજા તરીકેના + ૨૪ સમ્રાટના + ૧૩ યવનરાજની પુત્રીને પરણ્યો હતો. [ આ યવનપુત્રી રીજંટના મળી ૪૧ વર્ષ) અશોકનું રાજ્ય ચાલ્યું છે. તે જ સેલ્યુકસની કુંવરી જાણવી). | (૫) સિલેન અને બર્માના બૈદ્ધ સાહિત્યગ્રંથોમાં | સર્વનો સાર એ થયો કે - છેલ્લા બુદ્ધ શાક્યમુનિનું નિર્વાણ ઈ. સ. પૂ. ૫૪૪માં (અ) અશોકનું ગાદીએ બેસવું ઈ. સ. પૂ. ૩૩૦ નોંધાયું છે. તે બાદ ૨૧૮ વર્ષ અશકના રાજ્યા. (આ) તેને રાજ્યાભિષેક , ૩૨૬
