________________
- ર૭૬ ]
ચાર યુએમાંથી રાણું બળશ્રીના સંબંધી કેણ? [ એકાદશમ ખંડ
ઓળખાવ્યા છે તે પ્રજાને, શક તરીકે ગણી લેવાને નં. ૨૫ વાળાએ જે શકસંવતનો પ્રારંભ કર્યો છે આશય હોય તે કેમ? તેમને ઉપરની દલીલ (અ) માં તેને જ ઉચ્છેદ તેની પિતામહી રાણી બળશ્રીએ કરી જણાવ્યા પ્રમાણે પણ જવાબ દેવાય. ઉપરાંત કહી નાંખી, ‘તેના સંવતના” આટલામાં વર્ષે એમ ન લખતાં, શકાય કે, તે વખતની પ્રજા આ બધા ભેદ વધારે “તેના રાજ્યકાળના” આટલામાં વર્ષે એવા શબ્દો સમજી શકે કે લગભગ બે હજાર વર્ષે થનારા આપણે લખાવવાનું યોગ્ય વિચાર્યું હતું. બીજે કઈ હોય તે વધારે સમજી શકીએ ? (ડ) વળી એમને (૫હવાઝો તે આવું વર્તન કદાચ ચલાવી શકે, પણ સંવત પ્રવર્તક અને કુશાને નો) નાશ જ કયાં થયો છે. ઈ. સ. રાજા ખુદ હૈયાત હોય, તેની જ હાજરીમાં અને પ્ર. પ૭ માં જે નાશ થઈ ગયો હોત તો તેમને તેની જ વડવાઈ-વેડવાઈ તો વડવાઈ પણ અનેક વંશ-પહલ્વાઝને છેલે રાજા ગેડેફારનેસ ઈ. સ. ૪૫ રાજકાજમાં દીવાદાંડી તરીકે આગળ પડતો ભાગ સુધી ( જુઓ પુ. ૩ માં) અને કુશનવંશનો છેલ્લે લેનારી અને પોતાના જ પુત્ર અને પૌત્રની કીર્તિને રાજા ઈ. સ. અઢીસ સુધી (જુઓ આ પાંચમાં પુસ્તકે) અમરપટો આપનારીરાજમાતાથી આવું કાર્ય શું ચલાવી ચાલુ રવો દેખાય છે, તે શું દેખાય ખરો ? આ પ્રમાણે લેવાય? અને તેથી પણ વધારે અક્ષમ્ય ગણાય, તે પ્રમાણે કલ્પનાથી ગબડાવેલ ગોળા સર્વ ઉખડી જવા પામે છે.] કાતરાવી શકાય ખરું કે ? આ સ્થિતિ જ બેહુદી દેખાય
(૩) કલકનો ઉચ્છેદ કર્યાનો યશ તે રાણી છે. મતલબ કે નં. ૨૪, ૨૫ વાળા યુગ્મ સાથે આ બળશ્રીએ પિતાના પુત્રને અર્પણ કર્યો છે અને જે યુક્તિ બેસારવાનું તદ્દન બેમુના સબ લેખાય તેવું છે. શિલાલેખમાં તે હકીક્ત દર્શાવી છે તે તે તેણીએ (૪) ઉપરની ત્રણ દલીલે શિલાલેખ આધારે પિતાના પૌત્રના રાજ્ય ૧૯ મા વર્ષે ઊભો કરાવ્યો આપી છે. જ્યારે સિક્કાઈ પૂરાવા પણ તેને સમર્થન છે. આટલી વાત તો ખરી છે જ. હવે વિચારો કે આપે છે. નહપાણનો સમય તે ઈ. સ. પૂ. ૧૧૪થી આ ગૌતમીપુત્ર અને વાસિધ્ધિપુત્રવાળું યુગ્મ નં ૨૪ નિશ્ચિત છે જ. હવે જો નં. ૧૭, ૧૮વાળું જોડકું અને ૨૫ મા વાળાને છે તે, એમ સાબિત થયું રાણીબળશ્રીના પુત્ર-પૌત્ર તરીકે લેખીએ તે. અને લેખવું પડશે કે, ન. ૨૪ વાળાનું પરાક્રમ હતું અને તેના પુત્રને સમય ઈ. સ. પૂ. ૭ર થી ૪૭ ને તે નં. ૨૫ ના સમયે તેનો ઉલ્લેખ કરી શિલાલેખ પૂરવાર કરેલ છે તે, બંનેના સમયનું અંતર (નહપાનું કોતરાવાય છે. બીજી બાજુ એમ લખવું મરણ અને બીજોના ઉદય) નાનામાં નાનું બે વર્ષનું પડે છે કે, નં. ૨૪ ના પરાકને લીધે શક અને વધારેમાં વધારે (નહપાણે યુદ્ધ ખેલાના સમય સંવત પ્રવર્તાવ્યો હતો અને તે સંવતની આદિ તેના ઈ. સ. પૂ. ૧૧૨ ઠરાવાય છે. જુઓ પુ. ૩ માં અને મરણના વર્ષથી–એટલે કે નં. ૨૫ ના રાજ્યાભિષેકથી ગૌતમીપુત્રે ૧૯મા વર્ષે હરાવ્યાનું રાણીબળશ્રીએ ગણવાનું શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. જે આ પ્રમાણે લેખાવ્યું છે કે જેને સમય ઈ. સ. પૂ. ૫૨-૩ સ્થિતિ હોય તો તેનો અર્થ તો એમ થયો કે આવે છે એટલે સિક્કાઓ તેના રાજ્યકાળ દરમિયાન
(૨) જેમ આ દલીલ ઈ. સ. ૭૮માં શક સંવતને સ. પૂ. ૫૩માં જણાવ્યો છે. અત્રની હકીકત સત્ય સમજવી, પ્રારંભ થયાની માન્યતા વિરૂદ્ધ જાય છે, તેમ નં. ૧૮ કેમકે ઇ. સ. પૂ. ૫૭ના યુદ્ધમાં યશ મેળવીને તથા શાક વાળાએ શાલિવાહન શક ચલાવ્યાની વિરૂદ્ધ પણ નેધી રાજાને મારી નાંખીને, શકારિ વિક્રમાદિત્યની મદદ લઈ, શકાય તેમ છે. છતાં તેમ ન ગણી શકાય તે માટે નં. નં. ૧૭ વાળાએ સૌરાષ્ટ્ર ઉપર ચડાઈ કરી ગણાય ને ત્યાં જ ૧૮ ના વૃત્તાંતે જુઓ.
રૂષભદાત્ત આદિને મારી નાંખી તેના વંશનું–શકપ્રજાનું (૩) નં. ૧૮ ને વૃત્તાંતે, આ કલંક ભૂંસી નાંખતું યુદ્ધ નિકંદન કાઢી નાંખ્યું ગણાય. આમ કર્યા બાદ નહપાણના ઇ. સ. પૂ. પ૭માં બન્યાનું જણાવ્યું છે, જયારે અંત ઈ. સિક્કા ઉપર પિતાનું મહોરું પડાવ્યું છે. જેથી આવા સિક્કા
